Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi

Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 655
________________

अमेयचन्द्रिकाटीका श.३ उ.४ सू.४ जीवपरलोकगमनस्वरूपनिरूपणम् ६४१
अथ लेरया पदार्थों विविच्यते यद्वारा कर्मणा सह आत्मा लिश्यते श्लिष्टो भवति युक्तो भवति इति लेश्या । अथ लेश्याविचारः यत् का नाम लेश्या ! आसक्तिरूपा ! त्तिरूपा ! अणुरूपा वा ! इति त्रयः प्रश्नाः-लेश्या परमाणुसमूहरूपा वर्तते, जैनदर्शने प्रज्ञप्तेषु अष्टविधेषु औदारिक१-चैक्रिय२-आहारक३-तैजस-४ कर्मण५ भाषा६-मन:श्वासोच्छ्वास८ पुद्गलेषु लेश्यायाः परमाणनां क्यान्त वो भवतीति प्रश्ने समुपस्थिते केचित् लेश्यायाः परमाणन् मानसिक-वाचिककायिक-योगान्तर्गतद्रव्यरूपान् आमनन्ति तथाच तत्रैव तेषामन्तर्भावो बोध्यः, यथा ब्राह्मी ज्ञानावरणस्य क्षयोपशमं, मद्यपानं ज्ञानावरणोदयं, दधि
लेश्यापदका अर्थ क्या है। इस घातको समझाया जाता है-जिसके द्वारा कर्मके साथ आत्मा -श्लिष्ट युक्त होता है वह लेश्या है । लेश्याविषयक विचार-लेश्या क्या वस्तु है ? आसक्तिरूप है ? वृत्तिरूप है ? अथवा अणुरूप है ? ये तीन प्रश्न हैं । लेश्या परमाणु समूहरूप है तो, जैनदर्शन में कहे गये आठ प्रकारके 'औदारिक १, वैक्रिय २, आहारक ३, तैजस ४, कार्मण ५, भाषा ६, मन ७ और श्वासोच्छास ८' इन पुद्गलों में लेश्या के परमाणुओका अन्तर्भाव कहां होता है ? इस प्रश्नके उत्तर में कोई ऐसा कहते हैं कि लेश्या के परमाणु मानसिक, वाचिक और कायिक योगके अन्तर्गत जो द्रव्य है, उस द्रव्यरूप है इसलिये वे वहीं पर अन्तर्भूत हो जाते हैं ऐसा जानना चाहिये । जैसे ब्राह्मी ज्ञानावरण के क्षयोपशमको, मद्यपान ज्ञानावरण के उदयको, दधिभोजन निद्राको, कर्कटी (कांकडी) भक्षण - હવે સૂત્રકાર એ વાત સમજાવે છે કે “લેશ્યા પદને અર્થ છે થાય છે? જેના દ્વારા કર્મની સાથે આત્મા લિષ્ટ થાય છે– જેના દ્વારા આત્માને કર્મ સાથે સંયોગ થાય છે–તેનું નામ લેશ્યા છે. લેશ્યાના વિષયમાં આ ત્રણ પ્રશ્નો ઉદ્દભવે છે– (૧) શું લેસ્યા આસક્તિરૂપ છે? અથવા (૨) વૃત્તિરૂપ છે? અથવા (૩) અણુરૂપ છે? વેશ્યા પરમાણુસમૂહુરૂપ હોય છે જેના દર્શનમાં કહેલાં આઠ પ્રકારનાં પુલમાંથી કયા પ્રકારના યુદ્ધમાં લેશ્યાના પરમાશુઓને સમાવેશ થાય છે? તે આઠ પ્રકારનાં પુદ્ગલે નીચે પ્રમાણે છે– (૧) ઔદારિક (२) ध्य, (3) माडा२४, (४) स, (५) मण, (६) भाषा, (७) भन मन (८) શ્વાસોચ્છવાસ) તે દારિક આદિ આઠ પ્રકારનાં પુદ્રમાં કયા પ્રકારના પુલેમાં લેશ્યાના પરમાણુઓનો સમાવેશ થાય છે ? આ પ્રશ્નના ઉત્તરરૂપે કોઈ એવું કહે કે લેશ્યાના પરમાણું માનસિક, વાચિક અને કાયિક યુગની અંદર જે દ્રવ્ય છે, તે દ્રવ્યરૂપ છે, તેથી તેમને ત્યાં જ સમાવેશ થાય છે એમ સમજવું. જેમ કે બ્રાહ્મી જ્ઞાનાવરણના ક્ષપશમે ઉદ્દીપિત (ઉત્તેજિત કરે છે, મદ્યપાન જ્ઞાનાવરણને ઉદયને,
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩


Page Navigation
1 ... 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933