Book Title: Agam 05 Ang 05 Bhagvati Vyakhya Prajnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti


Previous | Next

Page 544
________________

५३०
भगवतीसूत्रे
आत्मा अनेनेति अधिकरणम् अनुष्ठानविशेषः, चक्ररथखड्गादिवाद्यं वस्तु वा, तत्र भवा तेन चानिर्वृता इति-आधिकरणिकी, माद्वेषिकी - प्रद्वेषो मत्सरः ईर्ष्या, तत्र भवा, तेन वा निवृत्ता, स एव वा माद्वेषिकी, पारितापनिकी - परितापन परितापः परपीडनम्, तत्र भवा, तेन वा निर्वृत्ता, तदेव वा पारितापनिकी दुःखदानेनेयं भवति, प्राणातिपातक्रिया - दशविधमाणानां वियोजिकरणम् प्राणातिपातः तद्विषयीभूता क्रिया प्राणातिपातकिया, तत्र मण्डितपुत्रः कायिकी क्रियाभेदं पृच्छति - 'काइयाणं भंते !" इत्यादि । हे भदन्त ! कायिकी खलु 'किरिया' क्रिया कइविडा पण्णत्ता " कतिविधा प्रज्ञप्ता ? भगवानाह क्रिया है । जिसके द्वारा आत्मा नरक आदि दुर्गति में जाने का अधिकारी बनता है उसका नाम अधिकरण है यह अधिकरण
6
अनुष्ठान विशेषरूप होता है । अथवा चक्र, रथ, खङ्ग आदि जो बाह्यवस्तुएँ हैं ये अधिकरण हैं । अधिकरण में हुई या अधिकरण द्वारा हुई जो क्रिया है वह आधिकरणिकी क्रिया है । द्वेषको निमित्त करके कीगई क्रिया प्राद्वेषिकी क्रिया है । दूसरोंको पीड़ा देना इसका नाम परितापन है - इस परितापको लेकर अथवा परिताप के द्वारा जो क्रिया की जाती है वह परितापनिकी क्रिया है । यह क्रिया दुःख देने से होती है । दश प्रकारके प्राणों का वियोग करना इसका नाम प्राणातिपात है । इस प्राणातिपात को विषय करनेवाली जो किया है वह प्राणातिपात क्रिया है ।
अब मण्डितपुत्र कायिकी क्रिया के भेद को पूछते हैं-'भते ! અધિકારી બને છે તેનું નામ અધિકરણ છે. તે અધિકરણ અનુષ્ઠાન વિશેષરૂપ હાય છે. અથવા ચક્ર, રથ, ખડગ આદિ ખાદ્ય વસ્તુઓને અધિકરણ કહે છે આ પ્રકારના કાઈ પણ અધિકરણ દ્વારા થયેલી ક્રિયાને આધિકરણિકી ક્રિયા કહે છે દ્વેષને કારણે જે ક્રિયા કરાય છે તેને પ્રાદેષિકી ક્રિયા કહે છે. પરિતાપન એટલે અન્યને પીડા પહોંચાડવી. અન્યને પીડા કરવાના હેતુથી જે ક્રિયા થાય છે તેને પારિતાપનિકી ક્રિયા કહે છે. આ ક્રિયા કેાઈને દુઃખ દેવાથી થાય છે. પ્રાણાતિપાત એટલે દસ પ્રકારના પ્રાણાના વિયેગ કરાવવા. જે ક્રિયા દ્વારા પ્રાણાના વિયેગ કરાવવામાં આવે છે તે ક્રિયાને પ્રાણાતિપાત ક્રિયા કહે છે, કારણ કે પ્રાણાતિપાતના હેતુથી જ તે ક્રિયા કરવામાં આવે છે.
હવે તે પાંચ ક્રિયાઓના ઉપભેદો જાણવા માટે મડિતપુત્ર અણુગાર નીચેના પ્રશ્નો પૂછે છે અને મહાવીર પ્રભુ તે પ્રશ્નાના જવાબ આપે છે.
अ - 'भंते! काइयाणं किरिया कइविहा पण्णत्ता ? डे लडन्त ! अयिष्ठी
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૩

Loading...

Page Navigation
1 ... 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933