Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सुया टीका स्था) १ उ०१ सू। ४१ मनोनिरूपणम्
१०७ ननु जीवस्य एकदाऽनेकोपयोगोऽपि भवति, शीतोष्णस्पर्शद्वयस्य युगपत्संवेदनदर्शनात् , इत्थं चात्र यदेकत्वमुक्त तदयुक्तम् ? इति चेत् , अत्रोच्यते-शीतोष्णस्पर्शद्वयसंवेदनं भिन्नकालमेव भवति नतु युगपत् । युगपत्तथाविधोपलब्धिस्तु समयमनसोरतिसूक्ष्मत्वात् स्थूलधियां भवति, न तु तत्त्वज्ञानाम् । उक्तं च--" समयातिमुहुमयाओ मनसि जुगवं च भिन्नकालंपि ।
उप्पलदलसयवेहं व जह व तमलाय चकंति ॥ १॥"
शंका-जीव के एक समय में अनेक उपयोग भी होते हैं क्यों कि एक ही समयमें शीत स्पर्श और उष्णस्पर्श इन स्पर्शों का संवेदन होता हुआ देखा जाता है अतः यहां जो एकत्व कहा गया है वह ठीक नहीं है?
उ०-शीतस्पर्श और उष्णस्पर्श इन दो स्पर्शो का एक काल में संवेदन होता है ऐसा जो तुम कहते हो सो यह कहना ठीक नहीं है क्यों कि शीत स्पर्श और उष्णस्पर्श इन दो स्पर्शों का संवेदन एक समय में नहीं होता है किन्तु भिन्न समय में ही होता है इन दो स्पर्शो का संवेदन एक समय में होता है इस तरह से जो युगपत् तथाविध उपलब्धि होती है वह समय और मन की अतिसूक्ष्मता होने के कारण से ही होती है सो ऐसी उपलब्धि स्थूलबुद्धिवालों को ही होती है तत्वज्ञों को नहीं होती है। कहा भी है-'समायाति सुहुमयाओ" इत्यादि મને ગમાં એકતા હોય છે. જે એક ઉપગવાળા હેવાથી તેમના મને ગમાં એક્તા કહી છે.
શંકા–જીવ એક જ સમયે અનેક ઉપયોગવાળા પણ હોય છે, કારણ કે એક જ સમયે શીત અને ઉષ્ણ પર્થોનું સંવેદન થતું જોવામાં આવે છે. તેથી અહીં તેમના મનમાં જે એકત્વ પ્રકટ કર્યું છે તે ઉચિત લાગતું નથી.
ઉત્તર–“શીતસ્પર્શ અને ઉષ્ણસ્પર્શનું એક જ સમયે સંવેદન થાય છે. આ પ્રકારની તમારી માન્યતા ભૂલભરેલી છે. કારણ કે શીતસ્પર્શ અને ઉષ્ણસ્પર્શનું સંવેદન એક સાથે થતું જ નથી. તે બન્નેનું સંવેદન જુદે જુદે સમયે જ થાય છે. છતાં પણ તે બને સ્પર્શોને એક સાથે અનુભવ થતો હોય એવું જ લાગે છે તે સમય અને મનની અતિ સૂક્ષમતાને કારણે લાગે છે, અને તે પ્રકારની ઉપલબ્ધિ સ્થલ બુદ્ધિવાળાને જ થાય છે, તત્વોને એવી ઉપલબ્ધિ થતી નથી.
j ५४ छ है---" समयाति " त्यादि
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
