Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 621

सुधा टोका स्था०३ उ०। सु१०
छाया-त्रिविधा मत्स्याः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-अण्डजाः, पोतजाः, संमूच्छिमाः१। अण्डजा मत्स्यास्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-स्त्रियः पुरुषा नपुंसकाः २ । पोतजा मत्स्यास्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-स्त्रियः पुरुषा नपुंसकाः ३ । त्रिविधाः पक्षिणः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-अण्ड नाः पोतनाः संमूच्छिमाः ४ । अण्डजाः पक्षिण स्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-स्त्रियः पुरुषा नपुंसकाः ५ । पोत नाः पक्षिगस्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-स्त्रियः पुरुषा नपुंसकानि ६। एवमेतेनामिलापेन उरःपरिसर्या अपि भणितव्याः ९, भुनपरिसा अपि भणितव्याः १२ ॥ एवमेव त्रिविधास्तिर्यग्योनिकाः प्रज्ञप्ताः तद्यथा-स्त्रियः पुरुषा नपुंसकानि १ । त्रिविधाः स्त्रियः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-तिर्यग्योनिकस्त्रियः, मनुष्यस्त्रियः, देवस्त्रियः२ । तिर्यग्योनिकस्त्रियस्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-जलचर्यः, स्थलचर्यः, खचर्यः ३ । मनुष्यस्त्रियस्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-कर्म भूमिजाः, अकर्म भूमिजाः, अन्तरद्वीपजाः ४ । त्रिविधाः पुरुषाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-तिर्यग्योनिकपुरुषाः, मनुष्यपुरुषाः, देवपुरुषाः ५ । तिर्यग्योनिकपुरुषास्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-जलचराः, स्थलचराः, खचराः ६ । मनुष्यपुरुषास्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा--कर्मभूमिजाः अकर्मभूमिजाः, अन्तरद्वीपजाः ७॥ त्रिविधाः नपुंसकाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-नैरयिकनपुंसकाः, तिर्यग्योनिकनपुंसकाः, मनुष्यनपुंसकाः ८ तिर्यग्योनिकनपुंसकास्त्रिविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-जलचरा, स्थल वराः, खचराः ९। मनुष्यनपुंसकास्विविधाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-कर्मभूमिजाः, अकर्मभूमिजाः, अन्तरद्वीपनाः १० ।। मू० १०॥
टीका-'तिविहा मच्छा' इत्यादि द्वादशसूत्री सुगमा ।
नवर-अण्डे-पक्ष्यादि प्रादुर्भावककोषे जायन्ते-उत्पधन्ते इत्यण्डजाः । पोता एव जाता न जरायवादिना वेष्टिताः पूर्णावयवा योनिनिर्गतमात्रा एवं द्वादशसूत्र द्वारा और तिर्यगादि स्त्रीनपुसकों की विविधता दशसूत्र द्वारा कहते हैं-'तिविहा मच्छा पण्णत्ता' इत्यादि । टीकार्थ-जलचर जीवरूप जो मत्स्य हैं वे तीन प्रकारके कहे गये हैं-जैसे अण्डज, पोतज और संमूच्छिम १, अण्डज मत्स्य-स्त्री, पुरुष और नपुंसक के भेद से तीन प्रकारके कहे गये हैं। खेचर पक्षी भी तीन કથન કરે છે અને તિર્યગાદિ સ્ત્રી, પુનપુંસકેની વિવિધતાનું દશ સૂત્રો દ્વારા ४थन ४२ छ-" तिविहा मच्छा पण्णत्ता" त्याहટીકાર્ય–જળચર જીવરૂપ જે મસ્યા છે તેની નીચે પ્રમાણે ત્રણ પ્રકાર કહ્યા છે. (१) ५०४, (२) पात भने (3) सभूमि , भ3१ मत्स्य ५५y श्री, પુરુષ અને નપુંસક એવાં ત્રણ ભેદ કહ્યાં છે. ખેચર પક્ષીના પણ નીચે પ્રમાણે
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧