Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 691

सुधा टोका स्था०३ उ०१ सू०२३ बादरतेजस्कायादीनां स्थितिनिरूपणम् ६७५ ततः परं योनिः प्रविध्वंसते, तत पर योनिर्विध्वंसते, ततः परं बीजम् अवीज भवति, ततः परं योनिव्युन्छेदः प्रज्ञप्तः । द्वितीयायां खलु शर्कराप्रभायां पृथिव्यां नैरयिकाणामुत्कर्षेण त्रीणि सागरोपमाणि स्थितिः प्रज्ञप्ता। तृतीयायां खलु वालुकापभायां पृथिव्यां नैरयिकाणां जयन्येन त्रीणि सागरोपमाणिः स्थितिः प्रज्ञा|मू०२३॥ ___टीका-'वायरतेउ०' इत्यादि। बादरतेजस्कायिकानां स्थितिरुत्कर्षण त्रीणि रात्रिन्दिवानि, वादरवायुकायिकानां च त्रीणि वर्षसहस्राणि-वर्षाणां सहसत्रयं स्थिति भवतीति । अथ स्थित्यधिकारात् शाल्यादि धान्यानां योनिस्थिति प्रश्नोत्तरेण प्राह-' अह भंते ' इत्यादि, ' अथ' परिप्रश्नार्थः - भंते ' इति हे भदन्त । हे-भगवन् ! भदन्तशब्दस्य विशेषव्याख्या आवश्यकसूत्रस्य मत्कृतायां मुनितोषिणी टीकायां करेभि भंते सामाइयं ' इत्यत्र विलोकनीया। शाल्यादि. धान्यानाम् , कोशानाम् ? इत्याह-कोष्ठागुप्तानां-कुशूले संरक्षितानां, पल्यागुरहती है इसके बाद अङ्कुरोत्पादन शक्ति उनमें से नष्ट हो जाती है अर्थात् बीज अबोज हो जाता है उसकी योनि विच्छिन्न हो जाती है। वर्ण गंध रस स्पर्श आदि से वह हीन हो जाती है, “ विनश्यति, विध्वंसते," आदि क्रियापद इसी अर्थ का समर्थन करते हैं द्वितीय शर्करा प्रभापृथिवी में नैरयिकों की उत्कृष्टस्थिति तीन सागरोपम की कही गई है तीसरी वालुकाप्रभा पृथिवी में नैरयिकों की जघन्य स्थिति तीन सागरोपम की कही गई है। टीकार्थ-यहां सूत्रकार के तीन स्थानकका प्रकरण होनेसे संबंध रखनेवाली बादर तेजस्कायिक आदिकों की स्थिति के विषय में कथन किया है इसमें कहा गया है कि बादर तेजस्कायिकों की स्थिति उत्कृष्ट से तीन अहोरात्र (तीन दिनरात ) की है तथा बादर वायुकायिक जीवों ત્યારબાદ તેની અંકુરત્યાદન શક્તિ અવશ્ય નાશ પામી જાય છે. એટલે કે ત્રણ વર્ષમાં તો બીજ અબીજ રૂપ થઈ જાય છે–તેની નિ વિચ્છિન્ન થઈ જાય छ, अध, २स, २५ माथि ते २डित 5 जय छे. “ विनश्यति, विध्वंसते" આદિ ક્રિયાપદે આ અર્થનું જ સમર્થન કરે છે. શર્કરા પ્રભા નામની બીજી નરકના નારકની ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ ત્રણ સાગરોપમની કહી છે. વાલુકાપ્રભા નામની ત્રીજી નરકના નારકની જઘન્ય સ્થિતિ ત્રણ સાગરેપમની કહી છે.
ટીકાર્થ-ત્રણ સ્થાનકોને અધિકાર ચાલતો હોવાથી સૂત્રકારે અહીં ત્રણ સ્થાને સાથે સંબંધ રાખતા બાદર તેજસ્કાયિક આદિની સ્થિતિ વિષે કથન કર્યું છે. અહીં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે બાદર તેજસ્કાયિકેની ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ ત્રણ દિનરાતની હોય છે, તથા બાર વાયુકાયિક જીની ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ ત્રણ હજાર
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧