Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सुधा टीका स्था० ३ उ० १ सू० ५ योगस्वरूपनिरूपणम्
स त्रिविधः - मनोयोगः, वाग्योगः, काययोगः । तत्र मनसा सहकारिकारणभूतेन युक्तस्य जीवस्य योग:- वीर्यपर्यायो दुर्बलस्य यष्टिकावदुपष्टम्भकारको मनोयोग इति । कुतः पुनरयं मनोयोगः ? यतस्तेन ज्ञेयं जीवाजीवादि तत्त्वं मन्यते चिन्त्यतेऽतस्तस्य मनोयोगत्वमिति । स च चतुर्विधः - सत्यमनोयोगः १, मृषामनोयोगः २, सत्यमृषामनोयोगः ३, असत्यामृषामनोयोग ४ वेति । मनसो वायोगः-करणकारणानुमतिरूपो व्यापारो मनोयोगः । एवं वाग्योगोऽषि । एवं काययोगोऽपि विज्ञेयः, नवरं स सप्तविधः - औदारिको 'दारिकमिश्र २ वैंक्रिय काण " इत्यादि । उस योग के तीन नाम इस प्रकार से है-मनोयोग, वचनयोग और काययोग सहकारिकारणभूत मनसे युक्त जो जीवका योग वीर्यपर्याय है वह मनोयोगहै यह मनोयोग दुर्बलको यष्टिका (लकडी) के अवलम्ब की तरह जीव को उपष्टम्भ (आधार) कारक होता है क्यों कि जीव मन से ज्ञेयरूप जीव और अजीवादि तत्व का चिन्तन करता है इस कारण इसे मनोयोग कहा गया है यह मनोयोग सत्यमनोयोग, असत्यमनोयोग, उभयमनोयोग और व्यवहार मनोयोग के भेद से चार प्रकार का है अथवा मन का जो करण कारण और अनुमतिरूप जो व्यापार है वह मनोयोग है, इसी तरह का कथन वाग्योग के संम्बन्ध में भी करना चाहिये । और इसी तरह का कथन काययोग के संम्बन्ध में करना चाहिये, काययोग सात प्रकार का होता है । औदारिक १, औदारिकमिश्र २, वैक्रिय ३, वैक्रियमिश्र ४, आहारक ५, आहारपरिणाम विशेष छे तेनुं नाम योग छे. अह्युं पशु छे ! - “मणसा वयसा कारण” छत्याहि
५७७
તે યાગના ત્રણ પ્રકાર या प्रभा छे- (१) मनोयोग, (२) वयनयोग मने (3) अययोग. सडुअरि अरशुभूत भनथी युक्त भवनो ने योग ( वीर्य - પર્યાય ) છે, તેનું નામ મનેયાગ છે. જેમ દુ`ળને લાકડી આધાર રૂપ અને છે, તેમ તે મનાયેાગ જીવને આધારકારક અને છે, કારણ કે જીવ મનથી જ્ઞેયરૂપ જીવ અને અજીત્રાદિ તત્ત્વનું ચિન્તન કરે છે. તે કારણે જ તેને મનેયાગ કહ્યો છે. તે મનેયાગના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર કહ્યા છે-(૧) सत्य भनोयोग, (२) असत्य मनोयोग, (3) उलय मनोयोग भने (४) વ્યવહાર મનાયેાગ. અથવા મનના જે કરણ, રણુ અને અનુમતિ રૂપ વ્યાપાર છે તેનું નામ મનાયેાગ છે. એજ પ્રકારનું કથન વચનયોગ અને કાયચેાગના વિષયમાં પણ સમજવું જોઇએ. કાયયેાગ સાત પ્રકારના કહ્યો છે-(1) भौहारि४, (२) मोहारि मिश्र, (3) वैडिय, (४) वैडिय मिश्र, (५) आहार
७३ थ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧