Book Title: Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सुधा टीका स्था० १ ०१ सू०४८ सिद्धयादिनिरूपणम्
यस्तु कर्मक्षयसिद्धस्तस्य धर्मस्तु परिनिर्वाणं भवतीति परिनिर्वाणस्वरूपमाह'एगे परिनिव्वाणे' इति । परिनिर्वाणम्-परि=समन्ताद् निर्वाणं परिनिर्वाणम्कर्मकृतसन्तापाभावेन शीतलीभवनम् , तत् एकम्-एकत्वसंख्याविशिष्टम् । एकदा परिनिर्वाणे संजाते पुनस्तम्न भवतीति तस्यैकत्वं बोध्यमिति । ___ यः परिनिर्वाणधर्मयुक्तः स एव कर्मक्षयसिद्धः परिनि! तो भवतीति परिनिभृतं निरूपयति- एगे परिनिव्वुए ' इति । परिनितः-परि-समन्ताद् निई तास्वस्थीभूतः-शारीरिकमानसिकदुःखेन सर्वथा रहित इत्यर्थः । स च एका एकत्वसंख्यावान् । एकत्वं च द्रव्यार्थतया बोध्यम् । पर्यायाधतया वनन्तत्वम् ।।०४८ ॥ ___ जो कर्मक्षय से सिद्ध होता है उसका धर्म परिनिर्वाण होता है इसलिये अब सूत्रकार परिनिर्वाण का स्वरूप प्रकट करते हैं-" एगे परिनिव्याणे" कर्मकृत सन्ताप के अभाव से शीतलीभूत होने का नाम परिनिर्वाण है। यह परिनिर्वाण एकत्व संख्याविशिष्ट है क्यों कि एकबार परिनिर्वाण हो जाने पर फिर दुबारा वह होता नहीं है। ___ जो परिनिर्वाण धर्म से युक्त होता है वही कर्मक्षय से सिद्ध हुआ जीव परिनिर्वृत होता है इसलिये अब सूत्रकार परिनिर्वृत का प्ररूपण करते हैं " एगे परिनिव्वुए" शारीरिक एवं मानसिक दुःख से सर्वथा रहित जो जीव हो जाता है यह जीय परिनिवृत कहा गया है इस परिनिवृत में द्रव्यार्थतासे एकत्व और पर्यायार्थतासे अनन्तत्व है ॥सू०४८॥
કર્મક્ષયથી સિદ્ધપદ પ્રાપ્ત કરનાર આત્માને ધર્મ પરિનિર્વાણ હોય છે. તેથી હવે સૂત્રકાર પરિનિર્વાણના સ્વરૂપનું નિરૂપણ કરે છે–
“एगे परिनिव्वाणे” भनित संतापनममायने सीधे शीशीभूत થઈ જવું તેનું નામ પરિનિર્વાણ છે. તે પરિનિર્વાણુમાં એકત્વ હેય છે, કારણ કે એકવાર પરિનિર્વાણ થઈ ગયા પછી, તે કાયમ જ રહે છે. તેને અભાવ થઈ જાય અને ફરીથી તેની પ્રાપ્તિ કરવી પડે એવું બનતું નથી.
પરિનિર્વાણ ધર્મથી યુક્ત હોય એ કર્મક્ષયથી સિદ્ધ થયેલ છવ જ પરિનિવૃત્ત થાય છે, તેથી હવે સૂત્રકાર પરિનિવૃત્ત આત્માની પ્રરૂપણ કરે છે.
" एगे परिनिब्बुए " शारी२ि४ अने भानसि माथी सक्या हित થયેલા જીવને પરિનિવૃત્ત કહે છે. તે પરિનિત્તમાં દ્રવ્યાર્થતાની અપેક્ષાએ એકત્વ છે અને પર્યાયાર્થતાની અપેક્ષાએ અનંતતા છે. સૂ૦૪૮ था १७
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૧
