Book Title: Dhyanavichar
Author(s): Bhadrankarvijay
Publisher: Jain Sahitya Vikas Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001519/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA caramanI pati vi vatsala zrI vardhamAna svAsine namaH | . zrI pa-jita-hIra-phena ke devendra-kacana sadagurUbhyo nama: dayAna vicAra [ savivecana ) preraka : tattvaSTA, namaskAraniSTha, yAgamUti panyAsa pravara zrI bhadra kara vijayajI mahArAja vivecana kartA : kucha vAgaDa dezaddhAraka pUjya AcArya deva zrI vijaya kanakasUrIzvarajI mahArAjanA prakriAdhya pUjaya AcArya zrI vijaya kalApUrNasUrijI mahArAja ? prakAzaka : jaina sAhitya vikAsa ma DaLa. | 96-bI, svAmI vivekAnaMda mAga, rilA, vile pArale (pazcima), muMbaI-400 056 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // caramatIrthapati vizvavatsala zrI vardhamAna svAmine namaH / // zrI padma-jita-hIra-naka-devendra-kaMcana saddagurUlye namaH / dhyAna vicAra [ vivecana ] preraka : tattvaSTA, namaskAraniSTha, yAgamUti panyAsa pravara zrI bhadra'kara vijayajI mahArAja * vivecana kartA : kaccha vAgaDa dezodvAraka pUjya AcAya deva zrI vijaya kanakasUrIzvarajI mahArAjanA praziSya pUjya AcArya zrI vijaya klApUrNa sUrijI mahArAja ** yahitya vikAsa divAyarasa 3*457 : prakAzaka : jaina sAhitya vikAsa maMDaLa 896-khI, svAmI vivekAnaMda mArga, IlA, vilepArale (pa izcama), muMbaI-400 056 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . prakAzaka : . candrakAMta amRtalAla dozI menejiMga TrasTI: jaina sAhitya vikAsa maMDaLa 96-bI, svAmI vivekAnaMda mArga, IralA, vile-pArale (pazcima), muMbaI-400 056 prathama AvRtti prata : 800 vi. saM. 2046 I. sa. 190 sarva hakka svAdhIna mUlya : 100-00 mudraka: pUjA prinTarsa enDa TreDarsa, maheMdIkuvA, amadAvAda, Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana AjathI lagabhaga trIseka varSa pahelAM "namaskAra-svAdhyAya mATe sAmagrI ekatra karatI vakhate svargastha zeTha zrI amRtalAla kAlIdAsa dozIne "dhyAna vicAranI hasta-patra pATaNa nA zrI hemacaMdrAcArya jJAna-maMdiranA bhaMDAramAMthI upalabdha thaI. te jaina paraMparAnA saMdarbhamAM yAnanA viSayane spaSTa karavAmAM navI prakAza pADanArI jaNAtAM teozrIe A prata pa. pUjya munizrI aMbUvijayajI ma. sA. ne batAvI. tenA phaLa svarUpa pa. pUjya munizrI aMbUvijayajI mahArAja sAhebe vikrama saMvata 2016 nA "jaina" paryuSaNAMkamAM eka lekha lakhI A "dhyAna vicAra" ne eka ajoDa graMtha tarIke jAhera karyo. tyArabAda jaina sAhitya vikAsa maMDaLe A graMthane gujarAtI anuvAda sAthe "namaskAra svAdhyAya" (prAkRta-vibhAga) mAM prakAzita karyA tathA tenI amuka prata svataMtra pustikA tarIke mahAmRtapAsaka pa. pU. munirAja jaMbUvijayajI mahArAja sAhebanI prastAvanA sAthe pracArArthe prakAzita karI. tatpazcAt vizeSa pracArArtha hindI anuvAda sAthe I. sa. 1986mAM tenuM punaH prakAzana karavAmAM AvyuM. 24 prakAranA dhyAna darzAvato A adbhUta graMtha prApta thayo tyArathI ja pa. pUjya paMnyAsajI mahArAja zrIbhadraMkara vijayajI gaNivara tathA zeTha zrI amRtalAlabhAInI bhAvanA hatI ke te graMtha vizada vivecana sAthe prakAzita thavo joIe. paraMtu kAryane ucita nyAya ApI zake tevI suyogya vyakti A kArya mATe zodhavAnuM saraLa na hatuM. chevaTe A mahatkArya pa. pU. AcAryazrI kalApUrNasUrIjIe pAra pADavAnuM saharSa svIkAryuM. teozrInA athAka prayAsathI ja prastuta vivecana taiyAra thayuM che. saMjogovazAt prakAzamAM vilaMba thatuM gayo. paraMtu A samayane sadaupayoga karI pa. pU. AcAryazrI kalApUrNasUrijIe vivecana vAraMvAra maThArIne graMthanI upayogItA ane vivecanathI vizadatAmAM abhivRddhi karI che. A vivecana-graMthanuM avalokana karatAM vivecanakAra gUDha viSaya upara sarala zailImAM vistArapUrNa vivecana taiyAra karavA uparAMta prastAvanAmAM graMtha-paricaya tathA saMkSipta viSaya praveza ApI graMthano bodha sugama banAvavA mATe je vividha prayatna karavAmAM Avyo che, te vAcakanI hitaciMtA lakSyamAM laIne karavAmAM AvyuM che. tethI A prayatnanI je anumodanA karIe te ochI che. sudIrghakALa daramyAna thayelA svAdhyAya ane ciMtananA paripAka rUpe AvI jinabhakti ane tatvaniSThAthI alaMkRta uttama graMtha taiyAra karI ApavA mATe pa. pU. AcAryazrI kalApUrNa sUrijInA atyaMta prANI chIe. teozrIe amane ApelA sahayoga ane mArgadarzana mATe teozrIno aMtaHkaraNapUrvaka AbhAra mAnIe chIe. A graMthanA prakAzanathI parama pUjya paMnyAsajI mahArAja zrI bhadraMkara vijayajI tathA graMthanA prayojaka svargastha zeThazrI amRtalAlabhAInI manokAmanA paripUrNa thatAM ame vizeSa AnaMda anubhavIe chIe. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAkRtapAsaka paramapUjya munIrAja zrI jakhuvijayajI mahArAja sAheba amArI saMsthA sAthe dAyakAothI graMtha saMpAdananA kAryamAM saMkaDAyelA che ane saMsthAnA aneka prakAzane teozrInI kRpAthI bahAra paDyA che. teozrI aneka Agama graMthanA saMpAdananI bhAre javAbadArI atyAre vahana karI rahyA che. tyAre samaya phALavIne "kiMcit vakatavya" lakhI ApIne A graMthanA gauravanI abhivRddhimAM sahAyaka banavA mATe ame teozrInA atyaMta NI chIe. atre A saMsthA dvArA prakAzita dhyAna viSayaka anya graMtho mumukSuone upayogI thAya te arthe darzAvavAnuM ucita jaNAtAM tene nirdeza paNa ahIM karIe chIe. (1) yogazAstra (svIpajJaTIkAyukta) bhAga 1 thI 3 (2) gasAra (3) yogapradIpa (4) gazAstra : aSTama prakAzanuM vivecana bhAga-1 (5) tattvAnuzAsana (6) sAmyazataka-samatAzataka (7) jJAnasAra (aMgrejI) (8) adhyAtma patrasAra (9) svarodaya jJAna " (10) paMca parameSThi maMtrarAja dhyAnamAlA tathA adhyAtmasAramAlA (11) kAryotsarga dhyAna. A mahattvanuM prakAzana dhyAnamArganA jIjJAsuone mArgadarzaka thaze. tevI zubhecchA sAthe ame viramIe chIe. ' ta' 105, esa. vI. roDa, nivedaka IralA; vilepArale (pazcima) caMdrakAnta amRtalAla dozI muMbaI-400 056 menejIMga TrasTI, 24 ogasTa, 1989, jaina sAhitya vikAsa maMDaLa, Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAcalamaNDanazrIRSabhadevasvAmine namaH / - zrI zyAvAzcanAthAya namaH Namo'tthu NaM samaNassa bhagavao mahaimahAvIravaddhamANasAmissa / anannadhinidhAnA zrIgautamasthAne nama: pUjyapAdAcAryamahArAjazrImadvijayasiddhisUrIzvarajIpAdapa myo namaH / pUjyApAdAcAryamahArAjazrImadvijayameghasUrIzvarajIpAdapa myo namaH / pUjyapAdasadgurUdevamunirAjazrIbhuvanavijayajIpAdapomyoH namaH / kiMcit vakatavya jinezvara bhagavAnanA zAsanamAM dhyAnanuM atyaMta mahattava che. 12 prakAranA tapamAM dhyAnane utkRSTa tapa tarIke svIkAravAmAM AvyuM che. gADha karmonA kSayamAM, AtmazuddhimAM ane vividha labdhio tathA siddhionI prAptimAM dhyAna mahatvanA aMga rUpe jena darzanamAM-jana zAsanamAM svIkAreluM ja che. bhagavAna hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja yogazAstranA cethA prakAzamAM jaNAve che ke mokSaH karmakSayAdeva sa cAtmajJAnato mataH / dhyAnasAdhyaM mataM tacca tadU dhyAnaM hitmaatmnH||113|| mokSa karmanA kSayathI ja thAya che, karmane kSaya Atma jJAnathI thAya che, AtmajJAna dhyAnathI thAya che, mATe dhyAna AtmAnuM hita karanAra che. A sthiti kharekhara hovA chatAM paNa, jaina saMghamAM dhyAnano pracAra ghaNA samayathI lagabhaga nahivat thaI gayo che. eTale sAmAnya rIte vicAra karanAra jaina-jainetara mANasone ema ja lAge che ke jaina dharmamAM kriyAkAMDa ane utsavo ja bharelA che. dhyAna jevI sAdhanAo che ja nahi. A vAta ghaNu ghaNA ciMtaka vicAraka mANasene khaTakatI rahI che. cogamAM tathA dhyAnamAM atyaMta rasa dharAvatA, udyogapati hovA chatAM abhyAsI ane vidvAna sva. zeTha amRtalAla kALIdAsa dozInA manamAM paNa A vAta ghaNI khaTakatI hatI. tethI A viSayanA prAcIna-arvAcIna graMthanI jaina graMtha bhaMDAromAM-jaina graMtha saMgrahamAM tapAsa karatAM temane thAnavivAra nAmane nAnakaDe paNa mahAna Akara je graMtha maLI Avyo. tatkALa temaNe teno anuvAda karAvI chapAvI dIdhuM. meM te samaye mArI prAthamika mati pramANe te anuvAdamAM sAga paNa Apyo hato. chatAM, tenA viziSTa vivecananI khAsa jarUra hatI ja. ane te paNa viziSTa abhyAsInA viziSTa adhikArInA hAthe lakhAya to ja sArthaka thAya. kharekhara tenA viziSTa abhyAsI WWW.jainelibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane viziSTa adhikArI A. zrI vijaya kalApUrNasUrIzvarajI mahArAjanA hAthe A vivecana taiyAra thayuM che ane te Aje sva. zeTha amRtalAla kALIdAsanI saMsthA taraphathI ja prakAzita thaI rahyuM che, te ghaNuM ghaNA AnaMdane viSaya che. vivecake ghaNuM ghaNA graMthonA vAMcana tathA mananane AdhAre ghaNAM ghaNAM varSo sudhI zrama laIne A vivecana taiyAra karyuM te mATe teo dhyAna sAhityanA rasika varganA aneka aneka abhinaMdananA adhikArI che. A graMthanA vAMcana-mananathI ke sArI rIte samajI zakaze ke jaina zAsanamAM dhyAnanI aneka aneka praNAlikAe hatI ke je keTalIka Aje paNa yathAyogya, yathAzakaya amalamAM mUkI zakAya tema che. vAcake Ano vAMcana-manana-nididhyAsana dvArA lAbha uThAve tathA jaina saMghamAM dhyAnanI paraMparA gya rUpe sArI rIte punaHjIvita thAya ane e dvArA AtmakalyANa sAdhe eja zubhecchA. vikrama saMvata 204pa zrAvaNa sudi 8 cArUpatIrtha (jillo-mahesANA) uttara gujarAta Pip. 384285 pUjayapAdaAcArya mahArAjazrImadvijayasiddhisUrIzvarapaTTAlaMkArapUjyapAdaAcArya mahArAjazrImadvijaya meghasUrIzvaraziSyapUjyapAdagurudevamunirAjazrI bhuvanavijayAntavAsI muni ja bUvijaya. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRda anukramaNikA kamAMka viSaya 1 prakAzakIya nivedana [3-4 2 kiMcidra vakatavya 5-6 3 preraNAdAtA pUjya paMnyAsa bhagavaMta zrI bhadrakavijyajI gaNivarya viSe 1 thI 5 4 dhyAna vicAra-grantha paricaya 6 chI 50 5 pU.paM. bhagavaMta zrIbhadraMkaravijayajI gaNivaryanuM preraNAdAyaka hastalikhita patra pa1 thI 54 6 pU. paM. bhagavaMta zrI bhadraMkaravijayajI gaNivaryanA hasta likhita patranuM paNa gujarAtI bhASAmAM lakhANa 55-56 7 vIsa bhedone parama rahasyArtha 57 thI 60 8 dhyAna vicAra-mUla pATha 61 - 62 zuddhipatraka 301 thI 312 WWW.jainelibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha: graMthano viSayAnukrama pUrva vibhAga viSayaH dhyAna vicAra-(savivecana) maMgalAcaraNa. 1 thI 3 maMgalAdi anubaMdha catuSTaya, "zALA, padane rahasyArtha. 4 thI 5 (1) "dhyAnanI paribhASA. 5 thI 32 calacittanA prakAra 6; dhyAnanA adhikArI 8; adhyAtmaga zuM che?, bhAvane ga zuM che ? 9; dhyAnanAM prakAra, ArtadhyAna 10, ArtadhyAnanAM prakAra 11; raudradhyAna, raudradhyAnanA cAra prakAra 12; zubhadhyAnane prAraMbha 13; bhAva dhyAnanA mukhya cAra prakAre 14; dhyAna egya ciMtA-bhAvane ane sthAna, dhyAnane yegya sthAna 15; kALanI aniyatatA 16; AsananI aniyatatAnuM kAraNa, dharmadhyAnanAM cAra AlaMbane 17; dharmadhyAnanAM cAra lakSaNo. sAmAyikAdi Avazyaka, dhyAna prAptine krama 18; yAtavya, AjJAvicayanuM svarUpa 19; apAya vicayanuM svarUpa 21; vipAka vicayanuM svarUpa 23; saMsthAnA vicanuM svarUpa 24; dharmadhyAna ane maitrI Adi bhAvo 27; AjJA vicadhyAna ane maitrIbhAva 28; apAya vicaya dhyAna ane pramedabhAva 29; vipAka vicadhyAna ane karUNabhAva 30; saMsthAna vicaya dhyAna ane mAdhyasthabhAva, dharmadhyAnanI anuprekSAo 31; dharmadhyAnanA bAhya cihe, dharmadhyAnanuM phaLa 32. (2) parama dhyAna, 32 thI 39 zukaladhyAnanAM cAra Alabo , zukaladhyAnanAM cAra lakSaNo, zukaladhyAnanI cAra anuprekSAo 33; pahelo pAye yAne prathama zukaladhyAna 34; zukaladhyAnane AMzika svAda 35, rUpAtIta dhyAna, paramAtma milananI kalA 37; zukaladhyAnanA adhikArI 39 (3) zUnyadhyAna. 40 thI 43 cittanI bAra avasthAonuM varNana kara; (4) paramazUnyadhyAna (5) kalAdhyAna 43 thI 48 kuMDalinInuM svarUpa 45; "gazAstramAM kuMDalinI, kalAdhyAnanI prakiyA, sADA traNa kalAnuM rahasya 47; (6) paramakalA dhyAna. 48 thI 49 (7) tidhyAna. 50 thI para Atmati ane anubhavajJAna 50; (8) paramati dhyAna. para thI pa5 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha viSaya (9) bindu dhyAna. pa6 thI 60 maMtranI dRSTie bindunuM mahattva 56; bindunI daSTie namaskAra mahAmaMtra 58; bindu navakanAM sthAna 60. (10) paramabindu dayAna. guNasthAnaka ane guNazreNinuM svarUpa 61; (11-12) nAda-paramanAda dhyAna, 65 thI 71 nAda ane prANano saMbaMdha 66; vANIne sRSTikrama ane nAda 67 anAhata zuM che?, yaMtranI daSTie anAhata da9, anAhatane uddagama, anAhatanAdathI bAhya graMthino bheda, AMtara graMthino bheda 70; anAhata zabdanA prakAra ane tenuM phaLa 71; (13-14) tArA ane paramatArA dhyAna. ( 72 thI 77 kAyotsarganA uddezo-nimitte 72; apramatta avasthAmAM dhyAna 75. (15-16) laya-paramalaya dhyAna. 77 thI 84 paramAtma svarUpanuM ciMtana 79; yoganI draSTie laya-paramalaya 82; AgamanI daSTie laya-paramalaya, dravya--guNa-paryAyanuM svarUpa 83 (17-18) lava-paramalava dhyAna. 84 thI 88 upazamaNi 85; kSapakazreNi 86. (19) mAtrA dhyAna. 88 thI 90 rUpasthadhyAna e sAlaMbana yAna che 89. (20) parama mAtrA dhyAna. 90 thI 115 akSara nyAsanI mahattA, (1) zubhAkSara valaya 92; (2) anakSara valaya (3) parasAkSara valaya 93; (4) akSara valaya 95. (5) paramAkSara valaya 96; (6) sakalI karaNa valaya 97; (7) tIrthakara mAtR valaya 98; (8) tIrthakara pitR valaya 100 (9) tIrthaMkara nAmAkSara valaya 101; prabhu nAmano mahimA 103; (10) seLa vidyAdevI valaya, (11) aThThAvIsa nakSatronuM valaya 104; (12) aThayAsI grahonuM valaya, (13) chappana dikakumArInuM valaya, (14) cosaTha iMndronuM valaya 105; (15) covIsa yakSiNI valaya, (16) vIsa yakSa valaya 106; samyagU daSTi deva-devIonAM nAma smaraNanAM vividha sthAne, samyaga daSTi deva devIonA viziSTa kAryo 107; (17) sthApanA rIya valaya, jina mUrtinuM mAhAsya 108; cityanI upAsanA ane saMkhyA nirdeza 109; (18 thI 21) sAvAdi valaya 111; tIrthanI mahattA 112; (22 thI ra4) bhavanegAdi valaya, paramamAtrA dhyAnanI vizALatA 113; paramamAtrA dhyAnanI upayogitA 114; Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 (21) pada dhyAna. 115 thI 153 AgamanI daSTie namaskAranuM mAhAbhya 116; parameSThI namaskAranuM phaLa, padadhyAna ane parameSThI namaskAra 117; pUjAnA cAra prakAra, guNasthAnanI draSTie pUjA, prati patti pUjAnuM tAtparya 120; arihaMtAdi padono rahasyabhUta artha 121; ganI daSTie namaskAra 125; sthAnAdi ganI vyApaktA, namo pada dvArA IrachAdi ceo 126; dhyAnanI daSTie namaskAra; jillAnA kutta sAthe 127; paMca parameSThI cakrane mahimA, navakAranA adhikArI ane tenuM phaLa 132; parameSThI-namaskAra zuM che ? 133; paramAkSaranA thAnanuM rahasya 139; padadhyAna ane padastha dhyAna 1416 namaskAranA dhyAnanI vividha prakriyAo 142; maMtranI daSTie navakAranuM mahattva, navakAra maMtranI parama gurUtA, navakAranI zAzvata vidhamAnatA 143; vidhipUrvakanI ArAdhanAthI tIrthakarapada, navakAra e parameSThI bhagavaMtane maMtrAtmaka deha che 144; patitapAvana navakAra, yaMtranI daSTie navakAra ravi usaLa zura 145; mUlAdhArA di 10 cakromAM parameSThIpadanA dhyAnanI prakiyA 146 thI 15ra (22) paramapada dhyAna. 153 thI 155 tAvika namaskAra 153; (23) siddhi dhyAna 155 thI 159 siddhiyAnanuM rahasya 156; siddha paramAtmAnuM dhyAna 157; siddha svarUpanA dhyAnanI eka prakriyA 158. (24) parama siddhi yAna. 159 thI 163 parama siddhi dhyAnamAM tanmayatA siddha karavAne upAya 161. uttara vibhAga ciMtA (ciMtana)nuM svarUpa ane tenA prakAre. 165 thI 169 sAta prakAranI ciMtAnuM svarUpa 168; cittanA traNa prakAra 169 bhAvanAnuM svarUpa ane tenA prakAre, 170 thI 182 (1) jJAna bhAvanAnAM prakAra ane svarUpa 173; (2) darzana bhAvanA 178; (3) cAritra bhAvanA, (4) vairAgya bhAvanA 179 anuprekSA. 183 thI 195 bAra bhAvanAonuM svarUpa (1) anitya bhAvanA Adi 14. seLa vidyAdevInAM nAma 195. bhavana ane karaNuyoga AdinuM varNana. 15 thI 209 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 viSaya pRSTha ga, vIrya AdinAM kArya-kAraNa bhedane vicAra 198; praNidhAna AdinuM varNana 203; praNidhAna AdiyogamAM cAritrayoga 204; mananI cAra avasthAe ane praNidhAnAdi, bhavanayoga 20 6; karaNuga 208. bAra karaNono rahasyArtha 209; sAmarthya yoga vagerenuM svarUpa 211. chanuM karaNanuM svarUpa 212 thI 230 coga ane karaNamAM vizeSatA 213; (1) unmanIkaraNa 214; karaNa ane bhavananI vyAkhyA 216; (2) nizcitI karaNa, (3) nizcatanI karaNa 217; (4) niHsaMjJIkaraNa 219; (5) nivijJAnI karaNa 220; (6) nirdhAraNIkaraNa rara1, (7) vismRtIkaraNa (8) nibuddhIkaraNa 223; (9) nirihIkaraNa 224, (10) nitIkaraNa 225; (11) nirvikakaraNa 226, (12) nirupayegI karaNa 228 dhyAna nA bheda-prabhedanI vizALatA 231 thI 234 96 karaNanI apekSAe 9, 216 dhyAna bheda 232; bhavanaganI apekSAe 9216 bheda, paramadhyAna Adi 23 dhyAnanI apekSAe dhyAnabhedo 233; ginAM AlaMbane 234 thI 272 (2) vIrya ganAM AlaMbane 238; jJAnAcAranA ATha prakAra, dazanAcAranA ATha prakAra 239; cAritrAcAranA ATha prakAra, tapAcAranA bAra prakAra 201; vIryAcAranA chatrIsa prakAra, (3) sthAmayoganA AlaMbano 243; AThakarAnuM svarUpa 244, utsAha parAkrama ane ceSTAyeganAM AlaMbana 248; lekapurUSa, agheleka 29: madhyaloka 250; urvaka 251; alekanI vyavasthA 252; udghalekanI vyavasthA, caudarAjalekanI sparzanA 253. leka svarUpanA ciMtananuM mahatva, ciMtananA muddAo ra54; (7) zakitayoganAM AlaMbane 255 chavadravyanI svataMtratA ane viziSTatA 256, jIvanA be lakSaNa 258, jIvono saMbaMdha, nimittanI AvazyakatA ra60, maicAdi bhAvonI vyApakatA ra62; ajavatatvanI ciMtA. pazya-pApa tatvanI ciMtA 263; Asava, saMvara, nirjarA ane mokSatatvanI ciMtA 264 paramatatvanI ciMtA, ciMtAnuphI, (8) sAmarthya yoganAM AlaMbane 265. mokSanuM svarUpa. siddha paramAtmA 266; siddhonuM avasthAna kSetra 2 67; siddhonA guNonI anaMtatA; siddhi sukhanI parAkASThA ra6; siddhinA sukhanI anaMtatA, jJAnadarzananI anaMtatA 270; cAritra guNanI, vIrya guNanI anaMtatA ra71; Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 pariziSTa vibhAga viSaya pRSTha 275 279 pariziSTa - 1 AcArya zrI puSpabhUti mahArAja pariziTa naM 2 Adha gaNadhara prabhUti saMkhyA. AvA mahattarA prabhUti saMkhyA. zrAvaka saMkhyA zrAvikA saMkhyA pariziSTa na 3 96 bhavanega, 96 karaNaga. 6 karaNa pariziSTa na 4 363 pAkhaMDIonuM svarUpa pariziSTa - 5 "pAsasthA" Adi sAdhuonuM svarUpa pariziSTa na 6 cauda guNasthAna pariziSTa - 7 praNidhAnane prabhAva "samAdhAnanA saMdarbhamAM daSTAMta samAdhinA saMdarbhamAM daSTAMta pariziSTa na 8. bhASAnA 42 prakAro 281 285 23 294 296 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ preraNAdAtA pUjya paMnyAsajI bhagavaMta jaNAvatAM atI AnaMda thAya che ke mane A addabhuta grantha-ratnane prathama paricaya karAvanAra pUjya paMnyAsa pravara zrI bhadraMkara vijyajI gaNivara che; jemanA virala cuMbakIya vyaktitvathI ghaNekharo jana samAja paricita ane prabhAvita che-ane jemane zrI navakAravALA mahArAja' tarIke biradAvavAmAM gaurava anubhave che. evA e mahAmanA mahApurUSanAM punita darzana ane zubha samAgamane prathama lAbha mane vi. saMvata 2013mAM mAMDavI (kaccha) mukAme maLyo hate. prathama darzane ja mArA aMtaHkaraNamAM anupama abhAva ane pUjyabhAva ullasita thaye hato. ane pachI te jema jema teozrInA nikaTa saMparka ane samAgamamAM AvavAnA avasara maLatA rahyA, tema-tema mArA cittamAM aMkurita thayelo te ahobhAva vRddhi pAmato gayo. pUjya paMnyAsajI mahArAjazrInA prabhAvaka samAgamamAM AvIne temaja teozrInI vAtsalyapUrNa nizrA sevIne aneka AtmAoe potAnA jIvanamAM apUrva preraNA meLavI che temaja teozrIe cIdhelA mArga para cAlIne AtmaraNakAravaMtA jIvanane apUrva AnaMda anubhavyo che. temaja prAtaH smaraNaya e guruvaryanA saghana AzIrvAda tathA anugrahane pAtra banIne dhanyatA-kRtArthatA mANuM che. mArA jIvana upara paNa AtmapratApI A mahApuruSe je agaNita upakAro karyA che, AMkhanAM amI varasAvyAM che, tene zabdomAM varNavavA huM asamartha chuM. mArA para mopakArI A mahApuruSanuM pratipaLa maraNa karavApUrvaka teozrInA punita caraNa kamaLamAM kRtajJabhAve natamastaka rahI huM sadA-sarvadA kRtArthatA anubhavuM chuM "yAna-vicAra" aMge preraNuM parizramanI lavaleza paravA karyA sivAya paNa pAtra AtmAone patranA mAdhyamathI pUrNa saMte ane samAdhAna karAvanArA pUjya paMnyAsajI mahArAje mane paNa pratyakSamAM temaja patra dvArA ghaNuM ghaNI preraNA ApI che. preraNAtmaka eka kRpApatramAM teozrIe jaNAvyuM hatuM ke- dhyAna vicAra prakaraNa joyuM haze, na joyuM hoya te ekavAra avazya joI jaze. thAna viSayaka ghaNI rahasyamaya bAbatonuM temAM varNana che, "namaskAra svAdhyAya' (prAkRta vibhAga) mAM te prakAzita thayeluM che." dhyAna-vicAra nA vAMcana mATenA pUjyazrInA preraNAbharyA A the DAka zabdo vAMcatA ja mArAM roma-roma pulakita thaI gayAM ane hRdayamAM eka evo apUrva bhAvollAsa pedA thayo ke pU. gurudeva mArI sAdhanAmAM mane naDatAM vidanene dUra karavA ane apUrva bhAvollAsane pragaTa karavA mATe ja A preraNAnuM amApa baLa bakSI rahayA che. ke mahAna anugraha ! ke parama upakAraka bhAva! Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantharUpe zrI tIrthakara bhagavAna pU. paMnyAsajI bhagavaMtanA upakAraka sUcana anusAra "namaskAra svAdhyAya' pustaka meLavavA mATe prasiddha jJAna bhaMDAromAM tapAsa karAvI. lagabhaga doDha mahinAnA prayAsa pachI je divase e grantha prApta thayA, te divasa paNa mArA mATe ati AnaMdamaya banI gayo. parama kRpALu paramAtmA ane asIma upakArI gurudevanuM vinaya bahumAnapUrvaka smaraNa vaMdana karI granthanuM vAMcana zarU karyuM. ekavAra sAvaMta vAMcI gaye, tenAthI dhyAnaviSayaka keTalIka jijJAsA saMtoSAI. Aja sudhI kayAMya jijJAsA jANavA ke sAMbhaLavA maLyuM na hatuM, evuM dhyAna viSayaka addabhuta ane rahasyapUrNa varNana vAMcatAM AtmA asAdhAraNa AnaMdamAM taraboLa thaI gaye, te dhanya kSaNe, mane pharI e vAtanI pratIti thaI ke-kharekhara! zrI jinazAsana eka paripUrNa ane sarvAga samRddha dharma zAsana che. ane temAM dayAna, yoga ke adhyAtmaviSayaka badhI ja sAdhanA ane siddhionuM nidarzana thayeluM che?--jarUra che mAtra ApaNAmAM tenI sAcI jijJAsAne jAgRta karavAnI ane Agama granthamAM chupAyelA e rahasyamaya gUDha saMketane jANavA samajavA temaja anubhavavA mATe yathArtha daSTi ane pAtratA keLavavAnI, "dhyAna vicAra nA prAthamika vAMcanathI AnaMdavibhora banelA mArA AtmAmAM e apUrva bhAllAsa utpanna thaye ke jANe e grantharUpe sAkSAt zrI tIrthaMkara paramAtmA sAme padhAryA hoya ane dhyAna yoganA viSayamAM kaI addabhuta preraNAne digaMtavyApI prakAza pAtharI rahayA hoya! jJAnI bhagavaMte e sAcuM ja kahyuM che. "jinavara jina-Agama eka rUpe, sevatAM na paDo bhava" tAtparya ke zrI jinAgamane zrI jinezvara deva tulya mAnI, svIkArI, mAthe caDhAvI tenI trividha sevA karanAro AmA, saMsArathI mukta thaIne muktipurImAM sidhAve che. tAtvika dRSTie Agama e zrI jinAjJArUpa hovAthI e zrI jinezvara bhagavAna ja che. AvI buddhi e saddabuddhi che tenA baLe baddha Adi sarva karmone dhvaMsa thAya che. sAcuM ja kahyuM che ke 'zAstre puraskRte tasmAd, vItarAga : puraskRta : / pure punarimana, niyamAnU sarvasisa " (poza). arthAt zAstrane je AgaLa kare che, te hakIkatamAM vItarAga paramAtmAne ja AgaLa kare che, jyAM vItarAga paramAtmAne AgaLa karAya che, tyAM nizcayathI sarva prakAranI siddhio che. apAra karuNadaSTi parArtha vyasanI zrI tIrthaMkara paramAtmAnI AjJAmAM pitAnA ahaMne ogALI nAMkhanArA mahAtmA puruSe dUra-sudUra rahyA-rahyA paNa upakAra karatA hoya che e hakIkatamAM Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 akhUTa zraddhA sAthe huM paNa "dhyAna-vicAranA vAMcana-mananathI thayelI skuraNAo kSetrathI suddara rahelA pUjya paMnyAsajI mahArAjane lakhI jaNavate ane keTalIka aspaSTa lAgatI bAbate athavA mArI zaMkAo paNa lakhI jaNAvIne enA khulAsA pUchAvata. megha jevA pote mana mUkIne varasatA arthAt zIdhra pratyuttara dvArA mArI AvI jijJAsA aMge AnaMda vyakta karavA sAthe dareka bAbatonA khulAsAo lakhI mekalatA jethI ArAdhanA tathA vAMcana lekhanAdi, kAryomAM mane khUba ja saraLatA rahetI ane sahAya paNa maLatI. A granthanA prAraMbhamAM ja dhyAna vicAra saMbaMdhI keTalIka bAbatonuM spaSTIkaraNa karato teozrIne eka preraNAtmaka patra prakAzita karyo che. je vAMcavAthI teozrInI AMtarika sAdhanA, UMDI anuprekSA, alaukika ciMtanazakti ane apAra karuNAdaSTine spaSTa khyAla Ave che. Atmika sAdhanAmAM preraka ane pUraka pUjya paMnyAsajI mahArAjanI prabhAvaka nizrAmAM rahevA mAruM mana ghaNA samayathI jhaMkhI rahyuM hatuM. mArI A jhaMkhanA vi. saM. 2031 nI sAlamAM pUrI thaI. je kSetramAM pUrI thaI te kSetra hatuM ekAnta, zAnta, sAdhanAne yogya rAtA mahAvIrajI tIrtha. te samaya citra mAsanI zAzvatI oLIno. pU. paMnyAsajI bhagavaMtanI puNya nizrAmAM cAlatI zrI navapadajInI ArAdhanAnA dhanya prasaMge prApta thayelA A suavasarathI mane atIva AnaMda thayo. pUjyazrInI pAvana nizrAmAM zrI navapadajInI suMdara ArAdhanA karavA sAthe teozrInA guNavaibhavane vizeSa paricaya karavAne senerI avasara maLatA, teozrInI sevAne vadhune vadhu lAbha levA mana samutsuka banyuM. saha cAturmAsane apUrva lAbha citrI oLInI ArAdhanA nirvidane pUrNa thayA pachI zeSa kALamAM paNa teozrInI sevAmAM rahevAne lAbha maLe. eTaluM ja nahi, paNa tyAra pachI 2031nuM cAturmAsa beDA ( rAjasthAna) mAM ane vi. saM. 2032nuM cAturmAsa luNAvA (rAjasthAna) mAM teozrInI prabhAvaka nizrAmAM ja karavAnI amUlya taka maLI. aneka mAsanA A lAMbA sahavAsathI mane teozrImAM rahelA namratA, udAratA, kSamA, nikhAlasatA, gaMbhIratA, anukaMpA, karuNA, guNagrAhakatA, samatA, paropakAra-parAyaNatA vagere aneka guNe sAva najIkathI nihALavA ane anubhavavA maLyA. tenA prabhAve teozrI pratyenA mArA AdaramAM vRddhi thaI. zrI paMca parameSThi bhagavaMte pratyene teozrIne ananya samarpaNabhAva joIne bhalabhalA ciMtake paNa mugdha thaI jatA ane jIvanamAM namaskAra sAdhanAnuM amIpAna karavAnA maratha sevanArA thatA aneka jijJAsu sAdhake, ciMtake, sAkSaro temaja zramanA AdhyAtmika dehane ghaDavAmAM teozrIne phALe asAdhAraNa che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syAdvAda- ratnAkaranA marajInA evA pU. paMnyAsajI bhagavaMtane gaMbhIramAM gaMbhIra tatvajJAnanA jaTila praznanA tatkAla sacoTa, sAdhAra javAba ApatA sAMbhaLIne aneka tavavida paNa teozrInA caraNomAM mUkI paDatA. satata sahavAsanA kAraNe AvA aneka anubhave mane paNa thayA che jemAMthI huM paNa ghaNuM prakAza pAmyo chuM. pUjyazrI evA te vAtsalyavaMta hatA ke potAnA aNamola samayamAMthI nitya niyamita rIte kalAka, doDha kalAka jeTalo samaya kADhIne mane namaskAra mahAmaMtra. "paraspara paNo jIvAnAmU" ane "ko akALa' e sUtra, vyAdi cAra bhAvanAo, sAmA yika bhAva, dhyAga, samAdhi vagere padArthonAM gahana rahasya samajAvatA ane tenA AdhArabhUta vividha zAstrapATho paNa batAvatA; vaLI lalita vistarA, paMcasUtra, adhyAtmasAra Adi granthanA viziSTa artha ane adaMparyaya samajAvI te te bhAvane AtmasAt karavAnI khAsa preraNA paNa ApatA. "dhyAna vicAra' nA lakhANuM ane preraNA paricayamAM AvelI vyaktinI bhUmikA ane zaktinA sAcA pArakhu pUjya paMnyAsajI mahArAja sAmI vyaktinI yogyatA ane ruci anusAra tene evAM preraNA ane protsAhana ApatA ke jethI enAmAM suSupta rahelI zaktio kamazaH pragaTa thavA sAthe kAyavita banavA lAgI jatI. AthI AvuM protsAhana prApta karanAra dareka vyakti potAnI kakSA mujaba ArAdhakabhAva sAthe adhyayana, manana, svAdhyAya, tapa, vaiyAvacca, bhakti, jApa, dhyAna tathA vakatRtva-lekhana Adi kAryomAM prayatnazIla banI sva-paropakAra sAdhavAmAM tatpara banI jatI teozrI pAse "siddha-prAbhata" ane "dhyAnavicAra' nuM vAMcana karIne tene saMkSipta sAra AlekhavAne meM prayAsa karyo hato. prathama beDAnA cAturmAsamAM "siddha-prAbhRta"no TUMka sAra lakhI pUjyazrIne vAMcavA Ape. teozrI mAruM A lakhANa saghaMta dhyAnapUrvaka vAMcI gayA, paNa emAM rahelI aneka truTio tarapha prathama kaMI paNa nirdeza karyA vinA, lakhavAnA mArA prAthamika prayAsa badala Atmika saMtoSa ane prasannatA vyakta karyA pachI lekhana saMbaMdhI keTalAMka agatyanAM sUcano karIne mane kahyuM. " dhyAna vicAra" ne zabdArtha chapAyelo che, thoDA vivecana sAthe e granthanA padArthone spaSTa karavAnI jarUra che, tame A kArya zarU karo tethI tamane temaja anya sAdhakone paNa mahAna lAbha thaze. - sAdhakanI yogyatAne DhALIne paNa jagADavAnA teozrInA A vAtsalyane kyAM vizeSaNa vaDe navAjavuM e savAla che Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha-samApti ane kRtajJatA pUjyazrInI vAtsalyapUrNa ukta preraNuM selAsa jhIlI laIne meM "dhyAna vicAra" nuM lakhANa zarU karyuM. teozrInI puNya-nizrAmAM "cAvIsa dhyAna prakAra' sudhInuM je vivecana lakhAyuM, tenuM nirIkSaNa ane zuddhIkaraNa pUjyazrIe pote ja karI ApyuM. ane zeSa lakhANa vi. saM. 2033nA AdhoI (kaccha) nA cAturmAsamAM meM pUruM karyuM. te daramyAna pUjyazrInI asvastha tabiyatanA samAcAra maLatAM, cAturmAsa bAda punaH pUjyazrInI puNya nizrAmAM AvavAnuM banyuM. tananI asvasthatA vacce paNa mananI svasthatA ane samatAmAM sthira pUjya paMnyAsajI mahArAjane "dhyAna vicAra nuM zeSa lakhANa paNa teozrInI anukULatA mujaba vAMcI saMbhaLAvato ane teozrInA sUcana mujaba temAM jarUrI sudhArA karI letA. A rIte dhyAna vicAra' nA vivecananuM lakhANa samApta thatAM, teozrIe prasannatA vyakta karI ane A lakhANa yogya rIte prakAzita thAya evI IcchA paNa darzAvI dhyAnayoga ane adhyAtma jevA gaMbhIra viSaya upara kaMI lakhavuM e mArI zakti bahAranuM kAma che, e huM samajuM ane tethI Aja sudhI je kAMI lakhANa thayuM che, thAya che, te badhe prabhAva pUjyazrInI preraNA ane kRpAdaSTine ja che-e vAtane kRtajJatApUrvaka svIkAra karatAM harSa anubhavuM chuM. kharI AmAM mAruM kazuM che ja nahi, tethI e jemanuM che teozrInA karakamaLamAM samarpita karI haLavAza anubhavuM chuM. -vi kalApUrNasUri Aso suda 10 ravivAra vi.saM. 2042 tA. 12-10-86 mAMDavI (kaccha). Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAnavicAra" grantha paricaya anaMta jJAna prakAzanA paMja, karuNAnA mahAsAgara, tIrthaMkara paramAtmA zrI mahAvIra svAmI bhagavAne samagra vizvamAM jJAnaprakAza phelAvyo che. bhagavAnanA zrImukhe Atmatatva Adi tattvanuM svarUpa sAMbhaLI, grahaNa karIne prathama gaNadhara zrI gautama svAmIjI mahArAjAe pote saphaTika sadaza nirmaLa -niSkalaMka AtmAne AtmA vaDe AtmAmAM ja anubhava karIne-te anubhava jJAnane-sAce mArga, sarva mumukSu sAdhakane upakAraka bane te mATe zAstromAM addabhuta rIte gUMthIne batAvyA che te Aje paNa zrI jinAgomAM vidyamAna che; adhikArane haratAM prakAzanI jema jhaLahaLe che. tenuM adhyayana-manana, jJAnI gurunI nizrAmAM potAnI pAtratA mujaba karI, e mArgane jANI zakAya che, ArAdhI zakAya che. devadurlabha A mAnavajanmanI sArthakatA AtmAne oLakhavA ane anubhavavAmAM che. AtmAnA traNa prakAra pratyeka zarIraghArI jIvomAM traNa prakArano AtmA rahela cheH eka che bahirAtmA", bIje che "aMtarAtmA" ane trIje che "paramAtmA. AmAnA A traNa prakAra e vAstavamAM AtmAnI traNa avasthA che. jIva jyAM sudhI dehAdi bAhya padArthomAM AtmabuddhivALo hoya che, tyAM sudhI te bahirAtmA' kahevAya che. jIvanI AMtaradRSTi UghaDatAM jyAre AtmAmAM ja Atmabuddhi thAya che, tyAre te "aMtarAtmA" kahevAya che ane jIva jyAre pUrNajJAna ane pUrNAnaMdamaya potAnA zuddha svarUpane pAme che, tyAre te "paramAtmA" kahevAya che A "paramAtmA' pracchannarUpe sarva jIvomAM rahelA che. gADha ajJAnarUpa bhasmathI AcchAdita te paramAtma svarUpano anubhava prabaLa dhyAna zakti vaDe thaI zake che. pUrvokta traNa avasthAomAM bahirAtmadazA tyAjya che. aMtarAtmadazA e upAya sAdhanarUpa che ane paramAtmadazA e upeya/sAdhya svarUpa che. aMtarAtmadazA vaDe bahirAtma dazAno tyAga karI paramAtmadazAne prApta karavI eja mAnava jIvanane sAra che. sarva zAstrane sAra, tAtparyArtha paNa e ja che. dayAnAganA adhikArI keNu? dhyAtA aMtarAtmA te dhyAna ane adhikArI che. zAstromAM batAvelI sarva prakAranI dhyAnayoganI sAdhanA paramAtmadazAne prApta karavA-anubhavavA mATe ja che. paNa dhyAnaganI sAdhanAe tene sAcA adhikArI vinA phaLadAyI banatI nathI. dhyAnayogane sAco adhikArI koNa e samajavuM jarUrI che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. mahA pAdhyAya zrI yazavijaya mahArAje "gAtA saMtarAma" arthAt aMtarAmadazAne pAmela sAdhaka dhyAna-yogano adhikArI che, ema pharamAvyuM che. dhyAna-yoganA mArge Daga mAMDavA icchanAre sarva prathama dhyAtA, dhayeya ane dhyAnanuM vAstavika svarUpa samajavuM Avazyaka che. dhyAtA, dhyeya ane dhyAna A traNenI zuddhi e triveNI saMgama tulya che. A traNenI ekatArUpa samApatti sAdhakane parama pavitra banAve che. sarva duHkhone samULa nAza karIne paramasukha Ape che. prastutamAM dhAtA, dhyeya ane dhyAnanA svarUpane saMkSepamAM vicAra karIzuM. bahirAma dazAmAM jIva potAnA zarIra sAthe ja tamayatA-ekarUpatAne anubhava karato hoya che, tyAM sudhI te dhyAna-yogaviSayaka game teTalI samaja dharAvatuM hoya te paNa tene dhyAna-sAdhanA lAgu paDatI nathI. sAdhanA mAtra samajaNathI sAdhya nathI, samaja mujaba cittanI vRttionuM zuddhIkaraNa ane sthirIkaraNa Avazyaka che, ane tenA mATe bahirAtmabhAva eTale ke zarIra ane tene lagatA sarva padagalika padArthomAM thatA ahaMkAra ane mamakAra bhAvano tyAga anivArya che AtmajJAnI mahApuruSoe jene svayaM Adara karyo che ane upadeza Apyo che te yama, niyama, pratyAhAra ane dhAraNArUpa anuSThAna e bahirAtmabhAvane dUra karIne aMtarAtmabhAvane pragaTa temaja sthira karavAnAM mukhya sAdhana che. dekhAtuM A zarIra e "huM nathI. paNa dehathI bhinna, deha paDavA chatAM nahi paDanAruM paramAtmA sadaza je A matattva te ja "huM" chuM." AvI spaSTa samajaNa vaDe samagra mAtra baMdhAya che. tyAre ja dayAna-ganI sAdhanAnI zarUAta mATe Avazyaka yama-niyamAdinA pAlanamAM pAkI ruci baMdhAya che ane dehAdine sparzatI bAbatamAM sAkSI keLavAya che. dA. ta. kasturI mRga potAnI nAbhimAM rahelI kastUrInI sugaMdhathI prerAIne te jyAM che, tyAM tenI zodha karavAne badale jaMgalamAM doDa-doDa kare che te bahirAma bhAva che, thAkIne jyAre te mRga kasturI jyAM che tyAM taNAya te aMtarAtmabhAva che ane kasturImayatA pAme te paramAtmabhAva che. A dRSTAMta traNe bhAva arthAt traNe dazAnI spaSTatA mATe che. bahirAtmabhAvano tyAga karI ne, aMdara vaLavuM te aMtarAtma valaNa che. A valaNa jema-jema daDha thAya che. tema-tema zarIrane lagatAM kAryomAM rasa nathI rahetuM, paNa sAkSI bhAva rahe che, tethI aMtarAtmabhAva sudaDha bane che. zarIrane pahoMcatI saheja paNa IjA vadhu vedanAjanaka lAge che. jIvAtmA ane paramAtmAne samyagU yoga e aMtarAma dazA che. A "aMtarAtmadazA" e dhyAna-yoga ane AtmAnubhava svarUpa che jema-jema aMtarAtmadazAne Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 vikAsa thatA jAya che, tema tema jIvAtmA upara lAgelAM ajJAna-avidyAnAM AvaraNeA dUra thatAM jAya che. ane paramAtmasvarUpanA sahaja prakAza pragaTa thatA jAya che yAtA-aMtarAtmA peAtAnI pratyeka vRtti ane pravRttimAM dhyeyarUpe paramAtmAne ja kendramAM rAkhIne temanI AjJA anusAra yama, niyama AdinuM yathAzakti pAlana karA kramazaH dhAraNA, dhyAna ane samAdhinA abhyAsa kare che jene yegazAstramAM H aSTAMga ceAga' tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. A sAdhanA ane anuSThAneAnA sevana sAthe pasmAtmAnA nAma ane sadupadezanu satata smaraNa rahetuM heAvAthI sAdhakane paramAtmAnuM satata praNidhAna rahe che, ane A praNidhAnanA prabhAve ja paramAtmA sAthe ekatA-ekAkAratArUpa samApatti (sahaja samAdhi) siddha thAya che. samApatti paramAtma-milanarUpa che, tethI ja samApattine yogIonI mAtA kahI che. te paramaguru paramAtmAnI ananya bhaktinA prabhAve ja sAdhakane A janmamAM ja paramA bhAnu' darzana thAya che. ane temAMya viziSTa koTinA AtmadaLavALA sAdhaka tItha kara nAmakarmonI nikAcanA karIne, trIjA bhave tIrthaMkarapadane prApta kare che. te sivAyanA khIjA bhavya AtmAe viziSTa bhaktiyoganA phaLarUpe siddha' padane prApta kare che. jIvanamAM parAbhaktinI sparzonA thAya che, tyAre sAdhakane paramatRptinA amRtAnubhava gwan thAya che. amara avinAzI AnaMdamaya mAruM svarUpa che, evA anubhava niyamA paramAnaMdamAM pariName che. pachI tevA AtmAne meLavavA jevu kazu khAkI rahetuM nathI. tenA zaiAkasaMtApa Adi sathA nAza pAme che. parama guNasa`tti pragaTe che. A avasthAnuM yathA sukha zabdAtIta che. tAtpa ke hirAtma bhAva jatA sava du;khAnA aMta Ave che. sukha bahAra nathI, evA dRDha nizcaya thavAthI AvA sukhada anubhava thAya che. a'tarAtma bhAva pragaTavAthI meAha-timiraneA nAza thAya che. jIvane mithyAmAM satnI bhrAMti A mAha-timira karAve che. svarUpa-sanmukhatArUpe aMtarAtma bhAvanA prabhAve te dUra thAya che. paramAtma darzana rUpa samApattinA eka vAra anubhava thayA pachI sAdhaka te sthitine prApta karavA, temAM vadhune vadhu samaya sthira banavA prayatna kare che; paratu meAhajanya saoNMskArAnu jora kayAreka vadhI jAya che, tyAre citta DAmADoLa thaI jAya che. tethI mana paramAtmAnA upayAgathI bhraSTa thaine bAhya viSayeA tarapha doDavA lAge che. kahe| ke aMtarAtmabhAva cheDIne ahirAtma bhAvamAM kUdI paDe che. te vakhate sAdhake prabhu nAmanuM smaraNu, maMtra-japa, guNukIta na, zAstrAdhyayana--ci'tana manana tathA zubha bhAvanA Adi AlamanA dvArA Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T mananI vRttione zAnta-sthira ane ekAca banAvavI joie, jethI samyag jJAnanA sauMskAre sudRDha banatAM mana paramAtmAnA yAno sthiratA-ekAgratA prApta karI zake, tanmaya banI zake. je sAdhakanA haiye peAtAnA parama dhyeya svarUpa paramAtmA pratye apUrva AsthA avicaLa zraddhA ane avihaDa bhakti che, te game tevA viSama sayAgathI ke khA temaja AMtarika vighnAthI gabharAtA nathI, bhaya pAmateA nathI, saheja paNa vicalita ghatA nathI. paNa evI adhanya paLe e tarata ja paramAtmAne yAda kare che, sAda pADe che ane 'kiMkartavyavimUDho'smi prapadye zaraNaM ca tam' jevI prAthanA pUrvaka temanA zaraNamAM samAI jAya che, te samaye tenA aMtaranA eka-eka tAra 'tu hi-tu hi'pAkAre che, tenA zabdamAM Arjava ane mAva hAya che. zaraNAgatanI ArdratA tenA rU.vADe rU vADe kamaLapatra para jhAkaLa khaMdunI jema mAgelI hAya che. tAtparya ke citta-zuddhinu prati samaye pUrepUru' jatana karavu' e dhyAtAnI khAsa *ja che. cittazuddhi sivAya Atmazuddhi azakaya che. e hakIkatamAM dRDha AsthAvALA sAdhaka ja advaitaratamanI sAdhanAmAM saphaLa thAya che. dhyeya paramAtmo dhyAnanI saphaLatA ke siddhi tA ja prApta thAya, jo dhyeya paNa teTalu' ja ucca hAya, parama pavitra hAya, saguNa sa panna hAya arthAt dhyAtAnA dhyeyarUpe paramAtmA ja he|vA joIe. jehu dhyAna arihaMta ke tehi ja Atama dhyAna ' paramAtmAnuM dhyAna e svaAtmAnuM ja dhyAna che, kAraNa ke AtmAnA zuddha svarUpa ane paramAtmA vacce abheda che eTale je sAdhaka paramAtmAne ja eka ananya zaraNya mAnI temanI binazaratI zaraNAgati svIkAre che tenu' sarva prakAre rakSaNa paramAtmA vaDe ja thAya che, temanA sivAya anya kai rakSaka A lekamAM nathI. zrI arihaMta paramAtmA abhayanA dAtA che, zaraNanA dAtA che. peAtAnA zaraNe AvelAne pUrNatayA niya, nizciMta ane svatulya banAve che, kemake temane e sahuja svabhAva che. paramAtmAnuM' jJAnapUrvaka zaraNu grahaNa karavAthI temanAmAM rahelA zuddha dharmanuM bahumAna thAya che ane tethI zaraNAgata sAdhakamAM paNa teve ja zuddha dharma pragaTe che. paramAtmAnA AlaMbana sivAya koI paNa sAdhaka peAtAnA zuddha svarUpane pAmI zakatA nathI, eTale mumukSu sAdhake e sarva prathama paramAtmAnA svarUpane jANavu joIe ane temanu sadA dhyAna karavu joIe. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmAnuM zuddha svarUpa sAdhake jemane potAnA parama dayeya tarIke svIkAryA che, trANa, prANu, zaraNa, AdhAra mAnyA che, te paramAtmA parama jyoti svarUpa che. parameSThI-parama pade avasthita che, niraMjana che, ajanmA che, sanAtana-nitya che, zaMbhu ane svayaMbhU che, jina-vItarAga che. jemanAmAM vijJAna, AnaMda ane brA ekAtmatAne prApta thayA che, jeo zuddha che, buddha che, sakaLa upAdhi ane sarva vikArothI sarvathA rahita che, je vyaktirUpe mokSamAM birAjamAna che ane zaktirUpe sarva jIva-jagatamAM vyApaka che, jyAMthI vANI pAchI phare che ane jyAM mananI gati thatI nathI, te paramAtmAnuM akaLa, agamya svarUpa mAtra zuddha anubhava gamya che. jeo sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabdathI rahita che, zuddha cetanya svarUpa che ane samasta jagatanA jIvone trasta karanArA rAga-dveSa Adi 18 mahAda-AMtara zatruone jeoe sarvathA nirmULa karI nAkhyA che ane anaMta jJAna, darzana, cAritra, AnaMda ane vIrya Adi anaMta guNethI saMpanna che, AvuM paramAtmAnuM svarUpa che. paramAtmAnA sAkAra ane nirAkAra ema be prakAra che. (1) sadeha avasthAmAM pRthvItala upara vicarI upadeza dvArA jJAnano prakAza phelAvatA sarvajJa, vItarAga zrI tIrthaMkara paramAtmA e sAkAra paramAtmA che. ane (2) ghAtIaghAtI sarva karmone saMpUrNa kSaya karI, mana-vANI ane zarIrathI rahita banelA parama jotirmaya, niraMjana, nirAkAra, saccidAnaMdamaya, pUrNa zuddha svarUpane pAmelA, pUrNa guNI siddha paramAtmA e nirAkAra paramAtmA che. prastuta granthamAM baMne prakAranA paramAtmAnA svarUpane nirdeza karavA sAthe bhinna bhinna paddhatithI temanA dAnamAM sthiratA, ekAgratA ane lInatA prApta karavAnA upAye paNa batAvavAmAM AvyA che. vitarAga, arihaMta, jina, zaMbhu, buddha, mahAdeva vagere nAmo uparokta zuddha savarUpavALA paramAtmAnA ja vAcaka che. tethI kaI paNa nAmathI je bhaktAtmA temanuM smaraNavaMdana-pUjana-kIrtana-dhyAna vagere-temanA jevuM pUrNa, zuddha svarUpe prApta karavAnA lakSyathI kare che, te kramazaH tevA zuddha svarUpane avazya prApta kare che, kemake jIva mAtramAM prachana paNe paramAtma svarUpa raheluM che. ilikA bhamarInA dhyAnathI jema bhamarI paNAne pAme che tema sAdhaka paramAtma-dhyAnathI potAnA pracchanna paramAtma svarUpane pragaTa karI zake che. 1. AtmA manISibhirayaM tvadabhedabuddhayA, thAta ni mavatIda mavAmaraH | 27 | - kalyANa maMdira stotram Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAtmAno potAne e sahaja svabhAva che ke potAnA Azrita bhakta-sAdhakane pitAnA jevuM svarUpa pradAna karavuM. ethI ja "nija sama phaladI kahIne jJAnI mahApuruSoe paramAtmAnI stavanA karI che. svatulya svarUpa pradAna karavAnA paramAtmAnA sahaja svabhAvane jANIne cegipuruSe temanuM abhedabhAve dhyAna kare che ane te abheda dhyAnanA prabhAve pitAmAM pracchannapaNe rahela paramAtma svarUpane vare che. jitendriya, kSamAvAna, sadAcArI ane zubha adhyavasAyavALA je sAdhako bhinna bhinna sAdhanA upAsanA-dhyAna mArgo dvArA paramAtma svarUpane anubhave che ke prApta kare che, te sarva sAdhake paramAtmAnA ja sevake che. potAnI pAtratA pramANe sAdhake vahelA ke moDA muktipadane-paramAtma svarUpane pAme ethI temanA sevakabhAvane kaI bAdhA AvatI nathI. Ama paramAtmAnA yathArtha zuddha svarUpane jANa je sAdhaka, tene ja potAnA ananya zaraNya ane dayeyarUpe svIkAre che, temanA zaraNa ane dhyAnamAM ekAkAra bane che, te sAdhaka kramazaH paramAtmabhAvathI bhAvita thAya che, paramAtma svarUpane anubhave che ane svayaM paramAtma svarUpa bane che. dhyAtA ane dhyeyanuM svarUpa vicAryuM. have dhyAna vega ane samAdhine vicAra karIe. sAdhanA patha : dhyAna-coga ane samAdhi aneka mumukSu sAdhake bhinna bhinna dhyAna ke cega mArganI upAsanA karIne paNa eka ja para brahmasvarUpa paramAtmAne prApta kare che. jema judA-judA mArge vahetI nadIo aMte eka ja samudramAM samAI jAya che. tema dhyAna, yoga ane samAdhinA bhinna-bhinna prakAro vaDe paNa sAdhaka aMte parabrahmasvarUpa paramAtmapadane pAme che. 2. thoavva saMpayA oha iyaraheU vaoga taddheU / savisesuvaoga saruva, heu niyamasamaphalayamukkhe // -zaityavaMdana bhASya" ||35 ya eva vItarAgaH sa devo nizcIyatAM tataH / bhavinAM bhavadambholiH svatulyapadavIpradaH // 46 // -gasAra prathama prastAva 3. jitendriyA jitakrodhA dAntAtmAnaH zubhAzayAH / paramAtmagatiM yAnti vibhinnairapivarmabhiH // 11 // nUnaM mumukSavaH sarve paramezvara-sevakAH / / durAsannAdibhedAstu, tad bhRtyatvaM nihanti na // 12 // -paramAtma jAti paMcaviMzikA, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte sAdhanAmAM bhinnatA hovA chatAM eka ja sAdhyane siddha karanArA hovAthI paramArthatA te sarvamAM ekatA che. aMtarAtmadazA e sAdhaka avasthA che. temAM caturtha guNasthAnathI arthAt samyagra daSTithI laIne bAramA guNa sthAnaka (kSINa meha) sudhInA sAdhake dayAna, yoga ane samAdhinI bhinna bhinna avasthAono anubhava karatA hoya che. vastutaH traNe dayAnasvarUpa hevAthI eka che. prastuta dayAna vicAra granthamAM dhyAna, yoga ane citmAtra samAdhi (karaNa) nA bheda, prabheda ane tenuM svarUpa batAvavA dvArA sAdhakadazAmAM saMbhavatA dhyAna, yaMga ane samAdhinI sarva bhUmikAono nirdeza karyo che. tathA dhyAtA ane dhyeyanA svarUpanuM paNa varNana karyuM che. tenuM adhyayana-manana karavAthI yegI puruSo kevA-kevA dhyAna prayogo, kevIkevI yoga sAdhanAo ane samAdhinI anubhUti karIne kevaLajJAna ane nirvANapadane pAmyA che ke pAmaze te jANI zakAya che. ane sAdhaka svayaM e sAdhanA mArganuM anusaraNa karIne potAmAM aMtanihita pUrNa jJAna ane pUrNa AnaMdamaya svarUpane pragaTa karI zake che. - dazAnaM gusaMvittiH - arthAt ekAgra dhyAna eTale eka AlaMbanavALuM, eka dhyeyavALuM jJAna. arthAt vijAtIya jJAnanA abhAvavALI sajAtIya jJAnanI dhArA te dhyAna che. dhyAna-yoga viSayaka granthamAM dhyAna mATenI bhina-bhinna paribhASAo jevA maLe che. zrI samavAyAMga sUtramAM eka ja vastumAM aMtamuhUta kALa sudhI cittanI avasthAne dhyAna kahyuM che. tavArthasUtrakAre ekAgra ciMtA nirodha arthAt koI eka viSayamAM cittanI sthiratAne dhyAna kahyuM che. pU. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe mekSa prApaka dharma vyApArane (ga) dhyAna kahyuM che. - zrI pataMjali RSie svaracita gasUtramAM cittavRtti nirodhane yoga-dhyAna kahyuM che. 4. thort-thAna-samAviSTha dhIredhaH vAta-nig | karata: saMchInatA ti tatvA : tA: gu: | -"ravipurA 22 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 prastuta granthamAM ApelI dhyAna-paribhASA "ciMtA ane bhAvanA pUrNAMkanA sthira adhyavasAya"mAM ukta paribhASAo karatAM kaMika vizeSatA dekhAya che, ane te vizeSatA e che ke temAM cittane dhyAnanI bhUmikAmAM laI javA mATe arthAt dhyAnamAM sthira banAvavA mATe dhyAna pUrve je ciMtA (ciMtana) ane bhAvanAnuM preraka baLa jarUrI che, tenA spaSTa nirdeza karavAmAM AvyA che. sthira-nizcatra adhyavasAya arthAt tmAnA pariNAma-khAtmAnA upayAga e dhyAna che. dhyAnamAM sthiratAnizcalatA lAvavA mATe prathama dhyeya padAnuM ciMtana ane bhAvana karavu paDe che. dhyeya padArthanuM ciMtana bhAvana thayA pachI ja ekAgratA pUrvakanu nizcala dhyAna thaI zake che. dhyAnamAM cetanA 'tarmukha thaIne a MtarAtmarUpI pariNata thAya che ane pachI sathA ahaMkAra rahita chanIne paramazuddha paramAtmasvarUpamAM ullasita ane che, mAtA tarapha khecAtA bALakanI jema peAtAnA dehArdine anukULa bAhya sAmagrInI prApti ane pratikULa sAmagrInA parihAra mATe hi'sA, jUTha, cerI, kAma-krodha-mAna-mAyA-lAbhaIrSyA-niMdA Adi pApa aMge cittamAM vAravAra je vicArA-vRttie utpanna thAya che, ane tene anurUpa jIvanamAM je je pravRtti satatapaNe thAya che, te sa azubha ciMtA ane azubha bhAtranAnA gharanI hevAthI azubha che. Ama anAdi kALathI abhyasta azubha ciMtA ane azubha bhAvanAne kAraNe jIvane vAraMvAra Ata ane raudradhyAna thAya che. A baMne prakAranAM azu / yAna manavALA (saMjJI) ane mana vagaranA (asa'sI) pratyeka jIvAmAM ochA vattA aMze hAya ja che. A azubha dhyAnanuM zubha bhAvanA Avazyaka che. nivAraNa karI zubha dhyAna lAvavA mATe zubha ciMtA ane ciMtA vicArAtmaka che. temAM jIvAdi tattvanuM ane dhyAna, parama dhyAna Adinu yathArtha svarUpa ciMtavavuM, e mukhya sAta prakAranI zubha ciMtA che. bhAvanA AcArAtmaka che. temAM dana, jJAna, cAritra, vairAgyanA abhyAsa karavA, e mukhya cAra prakAranI zubha bhAvanA che. sAta prakAranI ciMtA ane cAra prakAranI bhAvanAnu vistRta vana A graMthamAM karavAmAM Avyu che. Agamika paribhASAmAM kahIe tA e ci'tA e grahaNa zikSA svarUpa che ane bhAvanA Asevana zikSA svarUpa che. A rIte zuSa ciMtA ane zubha bhAvanAnA satata abhyAsa dvArA rithara, zubha adhyasAyarUpa nizcaLa dhyAnadazA pragaTe che Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ciMtA ane bhAvanA e dayAnanI pUrva bhUmikA che. jevA prakAranuM dhyAna karavAnuM laya/sAdhake bAMdhyuM hoya, tene anurUpa ciMtA ane bhAvanA karavAthI bahu ja saraLatAthI dhyAna dazAmAM pravezI zakAya che ane temAM sthiratA prApta karI uttarottara pragati sAdhI zakAya che. roganA ATha aMgomAM dhyAna e sAtamuM aMga che, tenI prApti pUrvanA che e aMgono abhyAsa karavAthI ja thAya che, tema ahIM ciMtA ane bhAvanA pUrvakanA dhyAnAbhyAsamAM paNa te cha e prakAranA aMgono aMtarbhAva thayela che. dareka yogamArganA jANakAroe dhyAnasAdhanA pUrva dhAraNAnI anivAryatA svIkArI che. tema prastutamAM kahevAtI ciMtA ane bhAvanA paNa dhAraNuM svarUpa hovAthI dhyAna pUrve tenI paNa teTalI ja anivAryatA siddha thAya che. ciMtanarUpa jJAna zakti ane paMcAcAranA abhyAsarU 5 varyazakti dvArA jyAre sAdhakanA Atma-pariNAma dhyeyamAM sthira bane che, tyAre tene dhyAna kahevAya che. dayeya-paramAtmAmAM dhyAtA-aMtarAmAnuM ekAgra citta thavuM, ane paramAtmAne saMyoga tha e dhyAna yoga che." dhyAna yoga : e mAkSane rAjamArga jJAnakriyAkhyAM mekSa anaMtajJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmAe sabhya jJAna ane samyapha kriyAne mokSano mArga kahyo che. samyagU darzana ane jJAna baMne eka sAthe rahelAM hovAthI darzanano samAveza samyam jJAnamAM thaI jAya che. eTale ahIM tene Agavo ullekha nathI thayo. samyaga darzana, jJAna ane cAritra-A traNe maLIne mokSane mAga bane che. samyagu darzanAdi traNenI vidhipUrvakanI ArAdhanA eja mekSano rAjamArga che. zubha dhyAnamAM A samya darzanAdi traNe aMtabhUta hovAthI zubha dhyAna e mokSane rAjamArga che, ema kahI zakAya. zubha dhyAnanA mukhya be prakAra cheH (1) dharmadhyAna (2) zukala dhyAna. A baMne zubha dhyAnamAM samagra mekSamAga samAyelo che, tethI dayAna-yoga e dvAdazAMgIrUpa zrI jinazAsanane sAra che, rahasyArtha che; zeSa sarva anuSThAno dhyAna- gane siddha karavAnAM sAdhana che. tethI dhyAna e mokSa prAptinuM anaMtara kAraNa che ane zeSa-sarva virati, dezavirati Adi sadanuSThAna e paraMparAe mokSanAM sAdhaka bane che. ethI ja sarva jJAnAdi AcAronA samyapha pAlana dvArA je sAdhaka zubha dhyAnane che. "jo mayi RRttittatA' - saMyogo yoga ityukto jIvAtmaparamAtmanoH / Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 siddha karavAnuM suya rAkhe che, tene te anuSThAneAnI vidhi-bahumAna pUrvakanI pavitra ArAdhanAnA prabhAve anukrame dhama dhyAna ane zukaladhyAnane dhyAvAnI caiAgyatA prApta thAya che. granthakAra maharSi e svayaM, dhyAnanI pUrve zrutaciMtA ane jJAnAdi AcAra pAlana rUpa bhAvanAne dhyAnanA lakSaNa tarIke varNavIne zrutajJAna ane zubha anuSThAnanA abhyAsanI agatyane AvakArI che. tenu pradhAna kAraNa e che ke-zrutajJAna ane sadanuSThAnanA Asevana vaDe ja jItranI yeAga ane upayAgarUpa bane zakti uttarAttara vikase che. L jIvanI mukhya e zakti che yeAga ane upayAga. yAga e AtmAnI kriyAtmaka eTale ke vI sphuraNarUpa zakti che. ane upayAga e bhAvAtmaka zakti che. pratyeka pravRttimAM jIvanI A bane zaktie kArya zIla haiAya che. te ane zaktionA tAratamya vadha-ghaTane laI dhyAnanI paNa bhinna bhinna bhUmikAe ghaTI zake che. 24. yAna bhedonu' sakSipta svarUpa dhyAna :-A granthamAM darzAvelA 24 dhyAnamArgabhedamAM sarva prathama bheda dharmadhyAnanA che, temAM AjJA vicaya (Adi) rUpa dharmadhyAnanA nirdeza che. hakIkatamAM paramAtmA ane temanI AjJA mane eka che. jinAjJAnu dhyAna e zrI jinezvara paramAtmAnuM ja dhyAna che. tethI paramAtma bhakta aMtarAtmA prabhunI AjJAne prabhu svarUpa mAnI sa prathama tenuM ja dhyAna kare che. zrI jinAjJAnA mahimA zrI jinezvara paramAtmA e samagra jIvarAzinA parama hitaci'taka, parama AptapuruSa che. temanA trikAlAbAdhita vacaneAnA saMgraharUpa dvAdazAMgI-jinAgamA e atyaMta nipuNa che. kemake temAM Atmadravya Adinu atyaMta sUkSma chatAM hakIkatarUpa svarUpa batAvyu` che. te AtmAnA kevaLajJAna Adi guNaiAnA svarUpane yathArtha rIte prakAzita kare che. temaja te guNe prApta karavAnA sacATa upAcA samajAve che. zrI jinAjJA ameAgha che, sarva jIvAnA sarva du:khAne haranArI che, sarva jIvAnA parahita, sukha ane kalyANane sAdhanArI che; temAM jIva mAtranA paramahitanuM sarvocca gAna che. A jinAjJAnI trividha-trikaraNuyoge ArAdhanA karIne ja anaMtA AtmA zAzvata sukhane pAmyA che, pAme che, temaja pAmavAnA che. AjJAnuM akhaMDa ArAdhana e ja cAritra che. eka paNa jinavacanane AtmasAt banAvavAmAM Ave te kevaLajJAnanI prApti thAya che (mavi jJinavacanaM nirvAruM mati) kahevAnu` tApa` ke zrI jinAjJA eja meAkSanA sAcA mArga che, tenI ArAdhanAthI zivapada che, virUddhatAthI sa'sArabhramaNa che. - Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jemanI AjJA ATalI prabhAvavatI che, te zrI jinezvara paramAtmAnA prabhAva keTalA? zabdAtIta, kalpanAtIta, eka 'acintya' zabda vaDe ja te prabhAvanA prakRSTa bhAvane punaH punaH praNAma karavA paDe tevA amApa, agAdha, aparimeya. mAtAnA vAtsalyane ApaNe jANIe chIe. dharAnI kSamAne ApaNe jANIe chIe, candranI zItaLatAne! ApaNane anubhava che, sUryanI tejasvitAne ApaNane paricaya che, sAgaranI gabhIratAne ApaNane aMdAja che; mAtA, dharA, caMdra, sUrya, sAgara vagerenA te-te guNNAne anaMtaguNA karavAmAM Ave tApaNu jemanA guNanI garimA samakSa je hivat puravAra thAya evA acitya guNuyukta prabhAvavaMtA zrI jinezvara paramAtmAnA guNa-mahimAne jeNe yakacit pramANamAM paNa jANyA che, mANyA che, tene prabhu sivAya badhuM sUnuM sUnuM niraka lAge che tene zarIra khAlI kheALiyu lAge che. arthAt prabhujI ja tenA AtmA banI jAya che. temanA nAmanu smaraNa karatAM tenA badhA prAgaiA harSavibhAra banI jAya che. temanA guNanuM kIrtana karatAM tenA sADA traNa karADa rUrUMvADe harSoMnA dIvA pragaTe che. tenuM samagra citta prabhunA parama kalyANakArI vizuddha svarUpamAM ekAkAra mane che. Ama AjJAnA dhyAnathI AjJAkAraka paramAtmAnuM ja dhyAna thAya che. tAtparya ke zrI jinezvara paramAtmAnI AjJAnI ArAdhanA dhyAnayeAga vaDe bhAvabharapUra stuti-stavana vaDe, uttama dravya vagerenI pUjA vaDe tathA vrata-niyama-cAritranA pAlana vaDe thAya che.6 dravya pUjArUpa dravyastava paNa bhAvastava (bhAvapUjA)nu kAraNa che, svarga ane apavarga (mAkSa) ApanAruM che, cittanI prasannatAnA hetu che. mATe gRhastha jIvanamAM zrAvakae avazya drazyastava-pUjADhi karavAM joie. kAraNake zrAvaka ghaNA karmovALeA haiAvA chatAM dravyapUjAdi dvArA pragaTelA zubhabhAva vaDe sAvitine pAmI anukrame sa kamernA samULa kSaya karIne sa jIvAne pAtA thakI thatI pIDAthI mukta karI mukti sukhane vare che. zrIjinAjJAnA A sahu tAraka prabhAvane khUba khUba sahatA sujJa sAdhaka, tenA pAlanamAM satra-sadA tatpara rahe che. arthAt AjJAvicaya dharmadhyAna eTale zrI jinezvara paramAtmAnI vizva hitakara AjJAnu' niLa ane sthira citto ciMtana-manana-pAlana ane te sava dhyAna bhedonu mULa che, pAyA che. AjJAvicaya dharma dhyAna abhyasta thayA pachI zeSa paramadhyAna Adi dhyAnA anukrame saraLatAthI siddha thAya che. 6. iyaM tu dhyAnayogena bhAvasArastutistavaiH / pUjAdibhiH sucAritracaryayA pAlitA bhavet // 28 // yogasAra - prathama prastAva Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 dhyAna vagerenA abhyAsathI sAdhakanu citta, jema-jema vadhu niLa ane sthira bane che, tema tema te paramAtma svarUpamAM vizeSa-vizeSa tanmayatA siddha kare che. cittane sphaTika jevuM nirmaLa banAvavuM e ja paramAtmAnI AjJA che A apekSAe samagra dhyAna ke yAganI sAdhanA e jinAjJAnA pAlanarUpa heAvAthI te pratipatti --pUjA che. sarva prakAranI pUjAomAM zreSTha pratipatti-pUjA che. upazAnta mAha, kSINamAha ane sayeAgI kevaLIne paNa jinAjJA pAlanarUpa pratipatti pUjA hoya che. dezaviratithI laI kevaLajJAnI sudhInI bhUmikAo pratipatti pUjA svarUpa che. A rIte vicAratAM spaSTa samajI zakAya che ke A granthamAM nirdezelA 24 dhyAna bhedo ane tenA sarvAM peTA bheTThA, e jinAjJA pAlanarUpa pratipatti pUjAnA dyotaka che. te dhyAnAnA AlamanathI bhakta-sAdhaka bhagavAnanA zuddhatama svarUpamAM tanmaya banI, anukrame sva-zuddha svarUpane sAdhe che. (2) parama dhyAna H- prathama dharma dhyAnanA dIrghakAlIna abhyAsathI sAdhaka AtmAmAM jayAre utkaTa prakAranI kSamA, mRdutA, RjItA, saMtASa vRtti, anupama sahanazIlatA Adi guNNA ane maitrI AdibhAvA vRddhi pAme che, tyAre parama dhyAnarUpa zukala dhyAnaneA prArabha thAya che. dharma dhyAna e zukala dhyAnanuM khIja chaeN, parama dhyAnamAM zukala dhyAnanA prathama prakAra-pRthak-vitarka -savicAra" svarUpa che, te mukhyatayA apUva karaNa Adi 8 thI 11 guNasthAnakomAM zreNistha jIvAne hAya che ane gauNapaNe aprApta munine paNa rUpAtIta yAna samayai zukala dhyAnanA aMza mAtra hAya che.1 koI paNa prakArathI ke paddhatithI thatu' taiyAna jyAre dhyeyAkAre pariName che, tyAre te 'samApatti' kahevAya che. prastuta granthamAM parama zabdathI nirdiSTa paramadhyAna, paramazUnya, paramakalA vagere dhyAnA e dhyeya sAthe dhyAtAnI ekatA-samarasIbhAvarUpa samApattine sUcita kare che. (3-4) zUnya-paramazUnya : koI paNa prakAranA vikalpa ke AkAranA Alekhana vinA dhyAna-sAdhanAnA prAraMbha thaI zakatA nathI, dhyAna mAnA pathika mumukSu sAdhake sarva prathama sAkAra ane savipa dhyAnanA abhyAsa karavA paDe che. savikalpa dhyAnanA dIrghakAlIna abhyAsa pachI citta, mAhya vyApAra ane vRttithI zUnya bane che, tyAre ja saguNa, sAkAra parama brahmarUpa dhyeya sAthe tAdAtmyamAvane dhAraNa kare che. tene bhAva1 tatrASTame guNasthAne zuklasaddhyAnamAdimam / dhyAtu prakramatesAdhu - rAdhasaMhananAnvitaH / te 3 --'guNasthAna kramArA'- Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUnya dhyAna kahe che. A dhyAnanA niraMtara abhyAsathI citta jyAre bAhya ane AMtara baMne prakAranI vRttiothI zUnya bane che, tyAre niraMjana, nirAkAra jJAna ane AnaMdamaya AtmAne anubhave che. ahIM darzAvela zUnya dhyAna e cittane vikalpa rahita banAvavAnA abhyAsarUpa che, tenA phaLarUpe unmanIkaraNa Adi citmAtra samAdhi prApta thatAM niraMjana, nirAkAra AtmAno anubhava thAya che. cittanI kSipta, nidrA Adi avasthAomAM je vicArazUnyatA thAya che, te Atmazuddhi ane sthiratAnA lakSya vinAnI hovAthI "dravya zUnyatA che. e ja rIte bIjA keI prayogo dvArA manane vicAra-vikalpa zUnya banAvavA mAtrathI dhyAnajanya Atmika AnaMda anubhavI zakAto nathI. paraMtu AjJAvicaya Adi zubha dhyAnanA satata ane dIrghakAlIna abhyAsanA prabhAve citta jyAre a5 samaya mATe vikala5 rahita bane che, tyAre ja yathArtha Amika AnaMda anubhavAya che. tethI ja zUnya dhyAnane nirdeza AjJAvicayAdi dharmadhyAna pachI karavAmAM Avyo che. temaja zeSa kalA Adi dhyAne paNa AjJAvicayAdi dhyAnanA abhyAsa pachI ja yathArtha rIte sAdhya bane che. parama dhyAna ane zUnya dhyAnanA satata abhyAsathI paramazanya dhyAna siddha thAya che. manane prathama tribhuvana vyApI karIne, pachI eka vastumAM saMkecI laIne pachI temAMthI paNa khaseDI levAmAM Ave te paramazUnya sthAna che. (5-6) kalA-paramakalA cittanI vikalpa rahita avasthA thavAthI prANazaktirUpa kuMDalinI sahaja rIte udarvagAmI bane che. temAM mukhyatayA kAraNa zubha dayAnanI prabaLatA che. tethI tevA sAdhakane deza, kAla, karaNa ke Asana-vagere koI anya sAdhanonI apekSA rahetI nathI. kalA' sahaja samAdhine sUcita kare che, te avasthAmAM sAdhakane apUrva AnaMdane anubhava thAya che. AcArya zrI puSpabhUtinuM dRSTAnta tenI puSTi kare che. kalA dayAnanA prabhAve teo lAMbA kALa sudhI samAdhimAM magna rahI zakyA hatA. parama kalA dhyAna mahAprANa dhyAna samaye cauda pUrvadhara zrata kevaLIone heya che. kuMDalinI uthAnanI sarva prakriyAo kalA dhyAna mAM aMtabhUta che. (7-8) jyoti paramati - prazasta dhyAnanA abhyAsathI anukrame mana AtmatatvamAM lIna bane che tyAre sahaja zAnta AMtara-jyoti pragaTe che. tene "anubhava prakAza" paNa kahe che. aMtaramAM paramAtmAnAM darzana thavAthI A anubhava-prakAza bhakta-sAdhaka pAme che. prApta A anubhava-prakAza tenA niraMtara abhyAsathI vRddhi pAmate jAya che, tema-tema duHkhadAyI kilaSTa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 karmAnA nAzathatA jAya che ane kramazaH kama kalaMkane sathA dUra karIne, nija svarUpamAM ramatA ceAgI 'parama jyotisvarUpa" paramAtmapadane vare che. caiAti dhyAnanA dIrghakAlIna abhyAsanA prabhAve parama samAdhi avasthAmAM paramajyeti' nA prAdurbhAva thAya che. parama tirUpa A jJAnaprakAza cirakALa rahenA hAya che. sthira adhyavasAyarUpa je dhyAna vizeSathI AtmAnubhavarUpa jyaMti-parama yeAtinu pragaTIkaraNa thAya che, te dhyAnane jyeAtirdhyAna ane parama caiAtirdhyAna kahe che. A parama ceAtinI siddhi parama jAtiya paramAtmA pratye va`dana-pUjanakIrtana-smaraNu ane ciMtanAdi vaDe ananya Adara-bahumAna pUjyabhAva dhAraNa karavAthI dhyAnamAM sahaja lInatA-tanmayatA AvavAthI thAya che. A baMne dhyAna, AtmAnI jJAnazaktinA sAmarthyane khatAve che, ke je dhyAnanA prabhAve AtmapradezeAmAM cAMTelA kamaskaMdhA DhIlA-peAcA paDI jAya che, (9-10) bindu-parama binduHpUrvanA dhyAnAnA abhyAsathI bindu dhyAna saraLatAthI-sahaja rIte siddha thAya che, tyAre AtmAnA pariNAmeAmAM evA prakAranI sthiratA Ave che ke, jene laIne AtmA sAthe ghanIbhUta thaine cAMTela karmo DhIlAM paDavAthI pAkelA phaLanI jema kharI paDe che. * Adi ma`trapadA upara rahelA bindenu' dhyAna paNa prastuta bindu-dhyAnamAM sahAyaka bane che. (tethI tene paNa upacArathI bindu-dhyAna kahI zakAya che). bindu--dhyAnanA dIrgha kALanA abhyAsathI Atma vizuddhi vadhatAM-parama bindu' dhyAnanA prAraMbha thAya che. zrIjinAgamAmAM batAvelI samyakRtva Adi nava guNa-zreNiomAM thatA AtmadhyAnane 52ma bindu' dhyAna kahelu che. A dhyAnamAM sAdhaka AtmAnI vizuddhi uttarattara samaye asaMkhya-guNI vRddhi pAmatI hAya che, tethI karyuM dalikAnI nizApaNu uttarAttara asakhyaguNI thatI hAya che. (11-12) nAda-paramanAdaH bindu Adi dhyAnamAM sAdhakane prAthamika kakSAe vAjiMtranA dhvaninI jema je 'AMtani'sa'bhaLAya che, tene nAda kahe che. A nA dhyAnanA abhyAsathI judAjudA vAgatA vAjiMtronA avAjanI jema vibhinna prakAranA vyakta vina sabhaLAya tene paramanAda' kahe che. A baMne yAna prANazaktinI sthiratA darzAve che. 8. pazu tuma dirasaNu yAgathI, thayA hradaye hai| 'anubhava prakAza.' anubhava abhyAsI kare. du:khadAyI hai sarvi ka-vinAza (zrIneminAtha prabhu stavana. pU.ci. kRta) . Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raMtuM jyAM prA ! heya che, tyAM mana avazya hoya che. tethI mananI sthiratA thatAM saheja rIte ja prANavRtti sthira thaI jAya che. dhyAnamAM mana jyAre atyaMta sthira bane che, tyAre vikalpa anukrame sUkSama ane avyakta dhvanirUpane dhAraNa kare che. tene "anAhata nAda' kahe che, te dhvaninuM dhyAna karatAM karatAM citta atyaMta zAnta ane nirmaLa banatAM jyAre te AtmA svarUpamAM lIna thaI jAya che, tyAre nAdanuM zravaNa svataH baMdha thaI jAya che. (13-14) tArA-parama tArAkAsagaM dhyAnamAM rahelA sAdhakanI sthira nizcala daSTine "tArA dhyAna" kahe che, A tArA dhyAnanA satata abhyAsanA pariNAme anukrame parama tArA dhyAna siddha thAya che, temAM eka ja zuSka pudgala upara animeSa dRSTi rAkhavAnI hoya che. kAyotsargamAM mana-vacana ane kAyA-traNe yogonI sthiratA thatI hovAthI tene mAnasika, vAcika ane kAyika dayAnarU5 mAnyuM che. daSTinI sthiratA-nizcalatA e mananI sthiratA-nizcalatAmAM sahAyaka bane che. kAyetsaga pAMcamuM Avazyaka che ane atyaMtara parUpa che, temAM kAyAne taddana zithila (DhIlI) ane sthira rAkhI, maunapaNe, zvAsanI gati sAthe cittane zAnta karI, arihaMtAdinuM dhyAna karAya che. kAsamAM yama-niyama Adi aSTAMga yoga samAyela che, tethI caturvidha zrI saMgha e kAryotsarga dvArA dhyAna ane samAdhino yocita abhyAsa karI zake che ane e hetuthI ja caityavaMdana-pratikramaNa Adi Avazyaka anuSThAnomAM kAryotsarganuM vidhAna che (15-16) laya-paramalaya : bAhya dRSTinI nizcaLatA tArA ane paramatArA dhyAna dvArA batAvIne have A laya-paramalaya dayAna dvArA AMtara daSTinI lInatA jaNAve che. vajalepanA yogathI vastu paNa vAtulya banI lAkhe varSa sudhI Take che, tevI rIte sAdhakane arihaMta paramAtmA Adi pratye zaraNAgata bhAva tIvra banatAM, te paramAtma svarUpamAM lIna banI jAya che. tene laya dhyAna kahe che. zaraNAgatanA cittanuM 9 kAyotsarganA pratijJA sUtra-anna sUtramAM-tAvArtha tALa" pada dvArA yama-niyama Asana ane prANAyAma "La" pada dvArA pratyAhAra sUcita thAya che. kALa" padadvArA dhAraNuM ane dhyAna sUcita thAya che. "maMAnuM vosirAni' pada dvArA samAdhi sucita thAya che. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 zaraNya-paramAtmAmAM atyaMta lIna manI javuM, te laya dhyAna che. laya dhyAnanA prabhAve jyAre AtmA, AtmAmAM ja AtmAnuM darzana kare che, parama laya dhyAna kahevAya che. laya dhyAna vaDe yathArtha paramAtma dena thavAthI 52malaya dhyAnamAM paramAtma tulya svAtmAnuM darzana thAya che. Atmadarzana eja sa dhyAnAnuM phaLa che. Atmadarzana-AtmasAkSAtkAranI uttarAttara vikAsa pAmatI bhUmikAonuM varNana manIkaraNa Adi dvArA karavAmAM AvyuM che. ( 17-18 ) lava-paramalana H-- je zubha dhyAna ane saMyama Adi anuSThAna vaDe karmAnuM lavana (kapAvavu.) te lava dhyAna che. tathA upazama zreNi-ane kSapakaka-zreNimAM je jaththAbaMdha karmonA upazama ke mULathI kSaya thAya che, tene paramalava dhyAna kahevAya che. jema dAtaraDAM vaDe ghAsa kapAya che, tevI rIte ja zubha dhyAna vaDe karmo kapAya che. pUrvanA dhyAna bhedA dvArA karmAmAM zithilatA Ave che. tethI tenA uccheda A dhyAnathI saraLatAthI thAya che. sa yAdi anuSThAneA dhyAnarUpI dAtaraDAMnI dhArane tIkSNa banAve che, jene laine karmAMnA kSayApazama, upazama, ane kSaya sukhapUrvaka thAya che. ( 19-20 ) mAtrA-parma mAtrA :aSTa mahA prAtihA yukta samavasaraNamAM sphaTikanA siMhAsana upara birAjIne dharmadezanA ApatA zrI tIrthaMkara paramAtmA tulya potAnA AtmAne jovA-cAvavA, e mAtrA dhyAna che. A dhyAna vaDe sAdhaka bhAvathI tIrthaMkara bane che. dhyAtA jyAre jenu dhyAna kare che, tyAre tenA svarUpane dhAraNa kare che, tyAre te dhyAna samApattirUpa bane che. tIrthaMkara nAmakamanI nikAcanA karavAmAM A samApatti mukhya hetu khane che. tethI mAtrA dhyAna e tItha kara pannu prAptinuM bIja che. samagra jinazAsananI ArAdhanAnuM A ja prakRSTa phaLa che. paramamAtrA zrI tIrthaMkara paramAtmA svayaM vizvopakAraka, bhavatArakatI nI sthApanA kare che. cAvIsa valayAthI veSTita peAtAnA AtmAnuM' dhyAna karavuM te 'paramamAtrA dhyAna' che. paramamAtrA dhyAnamAM manane tribhuvana vyApI banAvavAnI prakriyAnA nirdeza thaye che. A 24 valayAmAM mukhyatve caturvidha zrI saMdharUpa, dvADhazAMgIrUpa, ane prathama gaNadhararUpa tI'nu' smaraNu, ci'tana tathA sarva dravya-guNa-paryAyanu' ci'tana thatu' hAvAthI A dhyAnanA viSaya tribhuvanavyApI mane che. piDane brahmAMDamAM sthApanA karavAnI A prakriyAthI damAIne rahelA AtmAllAsa pUrA pragaTe che. manane vaLagelA dehabhAva ' dehAdhyAsa ' sAva pAtaLA paDe che ane Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvAtmabhAvanI anubhUti thAya che. AtmAnA pradeza jeTalA ja pradeza lekanA hovAthI A prakriyA vijJAna ane adhyAtma ubhaya daSTie susaMgata che. (21-22) pada-paramapada - pada dhyAnamAM zrI arihaMtAdi pAMca parameSThi bhagavaMtonuM dhyAna thAya che. sarva prakAranA padomAM sarvazreSTha pada A pAMca ja che, A dhyAnane parameSThi yAna tathA namaskAra dhyAna paNa kahe che. pUrvokta paramamAtrA dhyAnano saMkSepa, A pada dhyAna mAM thAya che. pada dhyAnanI vyApaka upakArakatA sarva dhyAna prakAromAM padadhyAna sauthI vadhu saraLa, vyApaka ane upakAraka che. catuvidha saMgha zrI namaskAra mahAmaMtranI smaraNa-jApa ane kAryotsarga dvArA sarva anuSThAnomAM ArAdhanA kare che. tethI kriyAgamAM paNa pada dhyAnanI vyApakatA rahelI che, te samajI zakAya che. zrI jinAgamamAM namaskArane "paMca maMgala mahA zrata skaMdha" kahyo che. kAraNa ke te sakaLa Agama zAstromAM-dUdhamAM ghInI jema-vyApIne rahelo che. Abala gopAla sarva pitAnA ISTa paramAtmAnA nAma ane maMtrapadanuM smaraNa, ciMtana ane dhyAna karavA yathAzakti prayatna kare che. ane tenA dvArA cittanI pavitratA temaja prasannatA prApta kare che ane Amika utthAnanA maMgaLakArI mArge AgaLa vadhe che. A rIte pada dhyAna-maMtrAdhirAja zrInavakAranAM padonuM dhyAna-kriyAyoga, jJAna, bhaktiyoga ane dhyAna-ga AdimAM vyApaka hovAthI tenI upakAratA sakaLa loka vyApI che. - paramapada - paMca parameSThi padane AtmAmAM sthApita karavA eTale ke temane potAnA AtmAmAM Aropa karIne, potAnA AtmAne paNa parameSThirUpe ciMtava, te paramapada dhyAna" che. tenA prAraMbha ane siddhimAM pada dhyAnane dIrNa abhyAsa khAsa jarUrI che. A sthAnamAM parameSThi bhagavaMte sAthe abheda-ekatA anubhavAya che. tene abheda praNidhAna paNa kahe che. zuddha nizcayanayanI apekSAe sarva jIve zuddha che. dravyarUpe pratyeka jIva paramAtmA che. AvI zuddha nayanI bhAvanAthI bhAvita AtmA paramapada dayAna vaDe paMca parameSThirUpe sva-AtmAnuM dhyAna kare che, te paramAtmAnI bhAva-pUjA che, parA bhakti che. AjJA pAlanarUpa pratipatti pUjA che. A pUjAnA prabhAve AtmA svayaM anukrame paramapadane prApta kare che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 ( ra3-24) siddhi-parama siddhi - muktAtmAonA arUpI guNenuM dhyAna e "siddhi dhyAna" kahevAya che. siddhi dhyAnane abhyAsa karanArA muni mahAtmAo paramapadane pAmelA niraMjana, nirAkAra, parama ti svarUpa anaMta guNa-paryAyanA piMDarUpa siddha paramAtmAnA jJAnAdi guNenuM dhyAna kare che. rAga-dveSanA prasaMgomAM parama mAdhyazya rAkhavAthI siddhi iyAna siddha thAya che. vartamAna kALamAM paNa sAdhako siddha svarUpanuM dhyAna karI zake che. te siddha paramAtmA amUrta, nikala hovA chatAM yogIone dhyAnagaNya che. kAraNa ke te paramAtmA nirAkAra hovA chatAM sAkAra che ane sAkAra hovA chatAM nirAkAra che. teo sarva reya padArthone jANe che, paNa teone mAtra jJAna daSTivALA ja jANI zake che. jJAnadaSTi eTale suvizuddha AtmadaSTi, tenA vaDe paramAtama darzana sulabha che. siddhAtmA amUrta chatAM caitanya svarUpa ghanAkArane sadA dhAraNa karI susthirapaNe siddha zilA upara birAjelA che AvI niyata AkRtivALA chatAM te paramAtmA sva-zaitanyarUpa jJAna guNa vaDe samagra vizvarUpa che, lokAloka vyApI che, kAraNa ke vizvanA peya padArtho temanA kevaLa jJAnamAM pratibiMbita thayelA che. tethI teo sarva padArthonA AkArane dhAraNa karanArA che. Ama siddha paramAtmA vizvavyApI che temaja "vizvamukha" paNa ane "vizvanetra' paNa kahevAya che. A rIte siddha svarUpanuM ciMtana karate thegI temanA svarUpamAM anukrame tanmayatA siddha kare che, tyAre "parama siddhi" nI yogyatA pragaTe che. siddha paramAtmAnA jJAnAdi anaMta guNene sva-AtmAmAM Aropa karI, potAnA AtmAnuM siddharUpe dhyAna karavuM te "paramasiddhi dhyAna kahevAya che. sahaja saMpUrNa sukhanA bhoktA, pUrNa guNI, sarvathA kRtakRtya, niraMjana siddha paramAtmAnA sthAnanA prabhAve ja sAdhaka, siddha sadaza sva-AtmAnuM dhyAna karI zake che. ane te dhyAna paramasiddhine prApta karAvanAra hovAthI tene "paramasiddhi" dhyAna kahe che temAM zuddhAtmAnuM dhyAna hovAthI te dhyAna, zukala dhyAna svarUpa che. A rIte prathama ArAviyAdi dharma-dhyAnathI prAraMbhIne paramasiddhi dayAna sudhInA 24 prakAranAM dhyAne, e dharma-dhyAna ane zukaladhyAna svarUpa che. karaNaga ane bhavanaga A granthamAM batAvelA paramamAtrA dhyAnamAM je 96 prakAranA karaNaga ane 96 prakAranA bhAvanagane nirdeza karyo che, tene vicAra karatAM yega-sAdhanAnAM keTalAka mArmika rahasya vadhu spaSTa thAya che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ga' zabdathI prastutamAM mekSa sAthe joDI ApanAra zubha pravRtti ane temAM preraka Atmazakti (vIrya zakti) vivakSita che. dhyAna dazAmAM sthiratA-nizcalatA lAvanAra A vIrya zakti che. AtmAnI A vIryazakti jema jema prabaLa bane che, tema tema dhyAnamAM nizcalatA vadhavAthI karmonI nijerA, AtmAnI zuddhi vizeSa pramANamAM thAya che. yoga, vIrya, sthAna, utsAha, parAkrama, ceSTA, zakti ane sAmarthya-ganA A paryAyavAcI ATha nAmo dvArA uttarottara vRddhi pAmatI AtmAnI vIrya zaktino ja ahIM nirdeza karavAmAM Avyo che. jJAna, darzana ane cAritra guNanI jema vIrya paNa AtmAne mukhya guNa che. jJAna ane darzana sva-para vastune prakAzita kare che, karmane kSaya ane kSApazama kaI rIte kare tenI samaja Ape che, paNa kamano kSaya ane kSayopazamanuM kArya vIrya. zakti dvArA thAya che. AtmAmAM udabhavatI kriyAzakti e vIrya guNane AbhArI che. ahiMsA, saMyama ane tapa anuSThAnarUpa kriyAomAM preraka zakti vIrya che. jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra ane tapAcAra-A cAre AcAranA AsevanathI vIryacAranuM pAlana paNa avazya thaI jAya che. hakIkatamAM jJAnAdi AcAronuM apramattabhAve pAlana e ja vicAra che. kahyuM paNa che - saMyama ane tapomaya kriyA dvArA saMvara ane nirjarA siddha thAya che, ekalA jJAnathI nahi." mATe ja zrI jinadarzanamAM jJAna ane kriyA baMnenA subhaga samanvayane ja mekSanuM kAraNa kahyuM che. A granthamAM karaNaga ane bhavanaganA adhikAramAM nirdiSTa praNidhAna Adi yege e uttarottara prakaSane prApta karatI saMvara ane nija rArUpa kriyA che. (1) praNidhAna yogamAM azubha vRtti ane pravRttine nirodha thAya che, (2) samAdhAna yugamAM zubha vRtti ane niSpA5 pravRttinuM sevana thAya che. (3) samAdhi yogamAM citta vRttio atyaMta zAnta bane che. rAgadveSAtmaka vRttieno nirodha thAya che. tethI sAdhakanI vANI ane AkRti paNa zAntarasanI vAhaka bane che. (4) kASThAyogamAM dhyAnanA satata abhyAsa vaDe mananI vizeSa sthiratA thavAthI zvAsocchavAsa Adine nirAdha thAya che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 prAthamika abhyAsIne A praNidhAnAdi jaghanya keTinA hoya che, tyAre te yoga kahevAya che. uttarottara abhyAsa vadhatAM te madhyama ane utkRSTa koTinA thAya che tyAre anukrame mahAga ane paramAga kahevAya che. (1) praNidhAna jaghanya roga (2) praNidhAna madhyama vega (3) praNidhAna utkRSTa yega (4) samAdhAna yoga (5) samAdhAna mahAga (6) samAdhAna paramaga (7) samAdhi lega (8) samAdhi mahAyoga (9) samAdhi paramoga (10) kASThA yoga (11) kASThA mahAyoga (12) kAThA paramayoga. A bAra bheda sthala daSTithI batAvyA che. skUla dRSTithI vicAratAM ga, vIrya AdinA je bhinna bhinna AlaMbano batAvyAM che, tenI apekSAe cega vagerenA aneka bhedo thAya che. ganA ukta bAra prakAronI jema virya, sthA, usAha AdinA paNa 12-12 prakAre karavAthI kula 96 prakAre thAya che. A 96 prakAro prayatnapUrvaka thAya te karaNa yoga ane vinA prayane sahaja rIte thAya te, bhavanAga kahevAya che. yoga, vIrya utsAha AdinA bhinna bhina AlaMbanenuM varNana A granthamAM kareluM che. temAM prathamanA traNa yogonAM AlaMbana pravRyAmaka che, zeSa sthAma Adi pAMca gAnAM AlaMbane ciMtanAtmaka che. te AlaMbana dvArA sAdhakanuM AtmabaLa, Atma sAmarthya jema jema vRddhi pAme che, tema tema tenA phaLarUpe sAdhaka AtmA pitAnA AtmapradezamAM vyApIne rahelA karmamaLane kSaya karavA mATe kramazaH kaI rIte kAryazIla bane che ane te karmamaLa paNa kaI rIte AtmAthI chUTA paDe che, te rahasya. gaprakriyAnuM varNana A granthamAM vizeSa prakAre jovA maLe che. coga-vIya AdinAM kAryo (1) yoganI sahAya vaDe AtmA pitAnA Atmapradezane kamane kSaya karavA mATe sarva prathama kAryazIlatatpara banAve che-je rIte ke rAjA yA zreSThI pitAnA adhikArIsevakane kAryazIla banAve. (2) vIrya-sahAya vaDe AtmA pitAnA Atmapradeze dvArA karmone dhyAnarUpI agnimAM nAkhavA preraNA kare che-jema zeTha vagere pitAnA nekara dvArA kacaro bahAra pheMkAve. (3) sthAnA sahayegathI AtmA potAnA AtmapradezamAM rahelA karma dalikAne khapAvavA mATe kheMcI kADhe che-jema kheDUta potAnA khetaramAM rahela tRNa-ghAsa Adi kacarAne daMtAlIthI kheMcI kADhe che. (4) utsAhanA sahayogathI AtmA potAnA AmapradezamAMthI kheMcelAM karmone UMce laI jAya che-jema pAIpa dvArA pANIne UMce laI javAmAM Ave che. Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 (5) parAkramanA vege AtmA potAnA AtmapradezomAM UMce gayelAM karmone nIce laI jAya che-jema chidra yukta DabAmAMthI telane nIce laI javAmAM Ave che. (6) ceSTAnA yoge AtmA, svasthAne rahelAM karmone sUkavI nAkhe che-jema tapelA lokhaMDanA vAsaNamAM raheluM pANI sUkAI jAya che. (7) zaktinA prabhAve AtmAthI kamane atyaMta viga karavA mATenI AtmA. bhimukhatA pragaTe che-jema talamAMthI tela chUTuM pADavA tene ghANImAM palavAmAM Ave che. 1 - (8) sAmarthyanA prabhAve AtmA ane karmane sAkSAta viyoga karavAmAM Ave che jema bALa ane telane judA pADavAmAM Ave che. mohanIya Adi karmANuono vipula jaththo AtmAnA pradeza-pradeza nIra-kSIravat vyApIne rahyo che, tene samUla ucheda-karavA mATe AtmAe avirata paNe bhagIratha puruSArtha karavo paDe che ane te puruSArthamAM uttarottara prabaLatA vadhatI jAya te mATe maga vagerenI zuddhi, jJAnAdi AcAronuM samyapha pAlana Adi AlaMbano grahaNa karavAM paDe che. te AlaMbanone sAdhaka potAnA jIvanamAM jema-jema apanAvate rahe che, tematema teno AMtara-puruSArtha kamazaH vRddhi pAmate jAya che judAM-judAM AlaMbanane laIne kramika vikAsa pAmatA A Atara puruSArthane ja ahIM yega, vArya, sthAna, utsAha Adi nAma dvArA oLakhAvavAmAM AvyA che. - A yoga, virya AdinA kAryane samajavA mATe eka-be vyavahArU udAharaNa joIe. . ziyALAmAM ekadama thIjI gayelA ghIne pIgALavA-pravAhI banAvavA mATe tene agnino tApa ApavAmAM Ave che. tApa lAgavAthI sarva prathama ghImAM DhIlAza Ave che, tApanuM pramANa vadhe che eTale temAM uthalapAthala zarU thAya che ane te dhIme dhIme taralatAabhimukha bane che ane tApanI ugratA vadhatAM te ekadama pIgaLI jAya che arthAt ogaLI jAya che. athavA kaI majabUta divAlamAM khUba UMDe sudhI UtarI gayelA khIlAne kheMcI kADhavo hoya che te vyakti khIlAne kADhavA jarUrI hathoDAdi sAmagrI bhegI kare che. pachI tene kheMcI kADhavAnI mahenata zarU kare che. paNa khIla khUba UMDe Utarelo hovAthI tenA e kalAnA prayatnathI bahAra nIkaLatuM nathI. te joIne bIjA mANase-"ora jora lagAo"--vagere preraNAtmaka zabdo dvArA tene utsAhita kare che, eTale te vyakti vadhu jesa-jussAthI khIlAne bahAra kheMcI kADhavA prayatnazIla bane che. majabUta pakaDa vaDe khIlAne UMca-nIce karIne DhIlo pADe che. Ama thavAthI te khIle vadhu DhIlo paDe che. dIvAla sAthenI tenI pakaDa DhIlI paDe che eTale te vyakti ati utsAhita thaIne te khIlAne majabUta pakaDa dvArA dIvAlamAMthI bahAra kheMcI kADhavAmAM saphaLa thAya che, Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 Aja rIte mumukSu sAdhaka, peAtAnA AtmapradezA sAthe jaDabesalAka banI gayelA karmAlyuene chUTA pADavA, teneA kSaya karavA mATe zubha AlamanA dvArA peAtAnA AMtara (Atmika) puruSArthane uttarAttara prabaLa vegavatA manAvatA rahe che ane tenA dvArA dhyAna-sAdhanAmAM AvatA vikSepone dUra kare che. cittanuM saMtulana jALavI rAkhIne peAtAnA dhyeyamAM Atma svabhAvamAM lInatA prApta karatA rahe che. AtmasvabhAvamAM lInatA jema jema vadhatI jAya che, tema tema tenA AtmapradezAmAM cATelA karmAMNue nA jaththAmAM halacala-UthalapAthala zarU thAya che. dhyAnAgni jema vadhu tIvra khane che tema te karmANuonI AtmapradezeA uparanI pakaDa DhIlI paDatI jAya che, cUlA upara caDelI khIcaDInI jema te karmAMNue UcA-nIcA thAya che ane kramaza: kSayane abhimukha banI AtmAthI chUTA paDI jAya che. pacasUtranA prathama pApapratighAtaguNukhIjAdhAna' sUtramAM paNa kahyuM che ke-A sUtranA praNidhAna pUrvaka pATha karavAthI, sAMbhaLavAthI, tenA arthanuM ciMtana karavAthI azubha karmAMnA anukha dhA zithila bane che arthAt karmAMnA likeA, tenI sthiti ane tenA rasa ghaTavA mAMDe che. tyAra pachI te karmANumAM rahelA rasa kSaya pAme che ane nIrasa banelAM karmo AtmapradezAmAMthI chUTA paDI jAya che arthAt kSaya pAme che." paMcasUtramAM nirdiSTa A hakIkata yAga, vIya Adi dvArA thatI krama kSayanI prakriyAnuM ja samana kare che. tenI ghaTanA A rIte vicArI zakAya che. cAga, vIya ane thAma dvArA karmANuekane peAtAnA sthAnamAMthI khaseDavAmAM Ave che, eTale ke sthAnabhraSTa karavAmAM Ave che. utsAha, parAkrama ane ceSTA dvArA temAM rahelA rasanu zASaNa karavAmAM Ave che. zakti ane sAmarthya dvArA te karmANuone AtmapradezamAMthI sathA alaga karavAmAM Ave che. te poMcasUtramAM nirdiSTa karmAMnA zithilIkaraNa, parihAni ane kSayane sUcave che.10 AyeAge dhyAna ane samAdhirUpa che, vizuddha cAritranA dyotaka che. vizuddha cAritravAnane yAnarUpa A yogo avazya hoya che. ATha prakAranA cAritrAcAra-pAMca samiti ane traNa guptirUpa che ane te praNidhAnayega cukta hoya che. saccAritra sAthe dhyAna ane yAganA gADha saMbaMdha che. samiti-guptirUpa cAritra jema-jema vizuddha banatuM jAya che tema tema yAga(Atmika vIya)nI prabaLatA ane sUkSmatA vadhatI jAya che. 10 evamevaM samma paDhamANassa suNamANassa aNuppehamANassa ziDhilIbhavaMti, parihAryaMti, khijjaMti, ahammAtredhA // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte A granthamAM praNidhAnAdi 96 ceDago dvArA uttarottara vadhatI yogazaktinI prabaLatA batAvavAmAM AvI che. tyAra pachI bAra prakAranA karaNa dvArA dhyAtAne prApta thatI upaganI sUkSamatA darzAvI che. karaNanA mukhya bAra prakAra ahI karIne tAtparyArtha che nirvikalpa upaga athavA citmAtra samAdhi. unmanIkaraNa Adi 12 karaNamAM kramazaH mana, citta Adi AlaMbanane abhAva thavAthI niki95-nirAlaMbana dhyAnarUpa citmAtra samAdhi pragaTa thAya che. jemAM cittanI prazAntavAhitAne dhArAbaddha pravAha anubhavAya che. - pUrvanA dhyAna bhedamAM, dhyAtA ane beyanI bhinnatA bhAsatI hoya che jyAre A karaNonI avasthAmAM dhyAtA, dhyAna ane dayeya traNenI ekatAne anubhava thAya che. pUrvanA dhyAnamAM mana, citta vagerenI pravRtti hoya che-jyAre A karaNanI avasthAmAM kramazaH tene nirodha thAya che. tethI AtmAnA zuddha citanya svarUpanuM dhyAna thAya che. unmanIkaraNa Adi bAra kAraNomAM mana, citta Adino abhAva thavAthI AtmA, AtmA vaDe AtmAmAM lIna bane che. A kAraNenI avasthAmAM jema jema AlaMbane ane sAdhano chUTatAM jAya che, tema tema AtmA, pariNatithI-parabhAvathI mukta banate anukrame akalaMka, arUpI AtmAnuM pratyakSa darzana pAmI AnaMdaghanamaya banI jAya che.' Atmadarzana thavAthI hRdayagranthi bhedAya che, sarva prakAranA saMzo chedAya che ane sarva karmono nAza thAya che. Atma-svarUpanA anubhavathI svaparane viveka pragaTe che, tethI AtmA ja paramatatva che, parama rahasyabhUta che, e satya anubhUta bane che. pacahya caM nathi' apadarUpa AtmAnuM keI pada nathI, arthAt zabadathI AtmA gamya nathI, paNa anubhavathI e kharekhara jANI zakAya che. samasta vikalpothI sarvathA para Atma svarUpane anubhavavAne zreSTha upAya nirvikalpa dhyAna ja che. zUnya dhyAna, laya dhyAna Adi dhyAnabhUmikAonA avirata abhyAsanA phaLarUpe jyAre mana sarvathA vika95 rahita bane che, tyAre A minIkaraNa Adi karaNanI bhUmikA prApta thAya che. 11 AlaMbana sAdhana je tyAge, para parihAnine bhAMge re, akSaya-darzana jJAna-vairAge, AnaMdaghana prabhu jAge re. -zrIvIrajinastavana pU. zrI AnaMdadhanajI. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karaNanA 96 bheda ? uminIkaraNa Adi pratyeka karaNanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa bheda paDe che ane ce bheda jaghanyAdi traNe bhedathI yukta hoya che, arthAt jaghanya, madhyama ane utkRSTa A traNe prakAranA karaNenI avasthAone prApta sAdhaka thA vibhAgamAM Ave che. mana, citta AdinA nirodhanI A jaghanya, madhyama Adi avasthAonI prApti prayatnapUrvaka thAya tene umanI karaNarUpe oLakhavAmAM Ave che, ane sahaja bhAve-vinA prayatna thAya, te unmanIbhavana Adi rUpe saMbodhavAmAM Ave che. Ama unmanIkaraNa ane unmanIbhavana Adi pratyekanA 4-4 bheda pADI, karaNanA kula 96 bheda batAvavAmAM AvyA che. bAra karaNane sAra mukhya kAraNa bAra che. temAM paheluM kAraNa manaviSayaka che. bIjuM kAraNa citta viSayaka che. je karaNamAM manane vartamAnakALa viSayaka ciMtanano abhAva thAya che, tene unmanIkaraNa kahe che. ane je karaNamAM cittane eTale cittanA trikALa viSayaka ciMtanane abhAva thAya che, tene nizcittIkaraNa kahe che. A bIjA karaNamAM cittanA abhAvanI sAthe ucchavAsa Adine paNa sahaja rIte ja abhAva thaI jAya che. - trIja nicetanIkaraNamAM zarIragata cetanAne abhAva thAya che ane tenI sAthe rAgadveSAdi vRttiono uchera thAya che. tethI A avasthAmAM sthita yogIne koI ISTa ke aniSTa viSayanuM grahaNa thatuM nathI. ahIM cetanAnAM abhAvane tAtparyArtha che, zarIravyApI cetanAne abhAva, paraMtu AtmAnA rautanya svarUpano abhAva nahi. zuM karaNa saMjJA viSayaka che. AhArAdinI lupatAne A karaNamAM abhAva thAya che. tethI atRpta yogI-munione AhArAdi karavA paDe chatAM temAM leza paNa lAlupatA thatI nathI. pAMcamA karaNamAM Inidra dvArA thatA vijJAnane abhAva thAya che. supta avasthAmAM jema anubhUta vastunuM paNa maraNa vedana thatuM nathI, tema A nirvijJAnI karaNa avasthAgata gIne jAgRta dazAmAM paNa bAhya vastu viSayaka kaI vijJAna-vedana thatuM nathI. A rIte pAMca karaNemAM kramazaH mana, citta, saMjJA ane Idriya viSayaka vijJAnane abhAva thavAthI A karaNethI uttarottara vizeSa AtmAnubhUtinI zuddhi ane temAM lInatA hoya che. ane tenA prabhAve sAdhaka AtmAmAM upazama zreNi ane kSapaka zreNi upara ArohaNa karavAnI zakti pragaTe che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeSa nirdhAraNIkaraNa Adi sAta kAraNomAM matijJAnanA avagraha, IhA, apAya ane dhAraNAno ukemathI abhAva thatAM sAdhakamAM kevaLajJAnanA pragaTIkaraNanuM sAmarthya pragaTe che. Ama A bAre karaNamAM mana Adi bAhya sAdhano-AlaMbane chUTI jatAM hovAthI te "nirAlaMbana yoga" svarUpa che. nirAlaMbanayoga mukhyatayA kSepaka zreNimAM AThamA apUrvakaraNa guNasthAnakamAM sthita sAmarthya yegIne hoya che. tenI pUrve paramatattvanA lakSyavedhanI rU5 je paramAtma guNanuM, paramAtma svarUpanuM dhyAna hoya che, te paNa mukhya nirAlaMbana yogonA hetubhUta hovAthI nirAlaMbanayoga" kahevAya. A apekSAe unmanIkaraNa Adi sarva karaNa nirAlaMbana ga rUpa che, ema samajI zakAya che. A nirvikala 5 cimAtra samAdhirUpa anubhava dazAmAM vahetI prazAntavAhitAnI zItaLa saritAmAM nimagna sAdhaka nitya paramAnaMdane anubhava hoya che. Avazyaka sUtra Adi jinALAmAM tathA karma prakRti, paMca saMgraha Adi graMthamAM samyaggadarzananI prApti pUrve yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa-A traNa karaNonI je rahasyamaya prakriyA varNavI che, te paNa A unmanIkaraNa Adi karaNamAM aMtarbhata che. kahyuM paNa che : Atma jyAre granthIno bheda karIne samyagudarzana pAme che, tyAre te ukta yathApravRtti Adi karaNanA kramathI ja pAme che. karaNaM ahApavatta apUvamaniyaTTimeva bhavvANaM / iyaresiM paDhama ciya bhannai karaNaMti pariNAmo / / (vizeSAvazyaka bhASya gAthA 1202) bhavya jIne traNa kAraNa hoya che. karaNano artha che jIvanAM pariNAma, vizuddha athavasAya. (1) yathApravRttikaraNa-anAdi saMsiddha karma kSaNamAM pravRtta adhyavasAya vizeSa. (2) apUrvakaraNa-pUrve aprApta vizuddha pariNAma athavA sthitighAta, rasaghAta Adi apUrva arthano nivartaka vizuddhatara adhyavasAya vizeSa (3) anivRttikaraNa-samyagadarzananI prApti vinA pAchA nahi karanAra vizuddhatama athavasAya. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 A traNe karaNe AtmAnA vizuddha, vizuddhatara ane vizuddhatama adhyavasAya (pariNAma) svarUpa che. A traNe karaNe bhavya jIvone ja hoya che. abhavya jIvone eka mAtra yathApravRtti karaNa hoI zake che. A yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa Adi karaNe mahAsamAdhirUpa che jenA prabhAve AtmA samyagadazana Adi guNorU5 AtmAnI traNa prakAranI vizuddha bhUmikA prApta kare che. AtmAmAM jyAre carama yathApravRttikaraNane yogya vizuddhi pragaTa thAya che, tyAre tene yeganA bIja bhUta mitrA Adi cAra dRSTie prApta thAya che. gathIne samIpavata, alpa mithyAtva (meha)vALA jIvane aMtima yathApravRtti karaNa thAya che tyAre tenAmAM jinabhakti Adi gabIjo pragaTa thAya che-je yathA. pravRttikaraNa pUrvavatI apUrvakaraNanuM avidhyakAraNa hovAthI te paNa apUrvakaraNa rUpa ja che. 2. A bhUmikAne prApta AtmAne traNa avaMcaka yoganI prApti thavAnI vAta paNa potAnA ga granthomAM pU. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe karI che. - (1) gAvaMcaka (2) kriyAvaMcaka ane (3) phalAvaMcaka-A traNa avaMcaka yogo paNa avyakata 13 samAdhirUpa che' ema pUjya zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe svaracita yoga daSTi samuracayanI TIkAmAM spaSTapaNe jaNAvyuM che A bhUmikAmAM sthita jIvane prathama guNasthAnaka nirU pacarita-tAvikarUpe hoya che. ane tyAM granthIne bheda thatAM, te vyakta samAdhirUpa bane che. A vyakta samAdhirUpa bhUmikAmAM unmanIkaraNa Adi paNa yathAyogya rIte avazya hoya che. anokhI AMkha atIndriya, arUpI AtmAne jovAnI Akha paNa anokhI ja hoya che ane te nirvika9pa citmAtra samAdhi che-je (AMkha) vikala5, vicAra ane vimarzanA visarjanathI khUle che. Indriyo, mana Adi sImAvALA che tethI tenA dvArA je jJAna thAya che te paNa sImAvALuM ja hoya che. asIma ane anaMtane jANavA ane mANavA mATe Indriyo ane manathI kramazaH upara UThavuM ja paDe che. cittAnI vicArazUnya avasthAmAM asIma-anaMta Atmatatvano sAkSAtkAra thAya che. A unmanIkaraNa Adi karaNonA 96 prakAromAM kramazaH mana, citta vaDe thatA ciMtana 12. yogadaSTi samuccaya "--loka naM. 39 13, gaSyAnamAvi tAre vAdAjU-bagadaSTi samuccaya' kaleka naM. 34 WWW.jainelibrary.org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra ane vicAronA abhAva thavAthI AtmAne jovAnI AMkha ughaDe che ane tyAre samagra jIvana divya amRta prakAzathI pUrNa prakAzita bane che, jyAM vicAra nathI, tyAM mAtra Atmadarzana che, AtmAnaMdane aparAkSa anubhava che. A ceAga-vIryAdi ceAgA, tenAM kAryaM rUpa kakSapaNAdi, ane unmanIkaraNa Aphri karaNAnI bhUmikA atyata rahasyapUrNa che AtmasAdhaka tattvaciMtakA tenA vizeSa rahasyAne pragaTa kare tevI AzA-apekSA rAkhuM' chuM. prastuta graMthanI prAcInatA ane mahAnatA vastunuM mUlya ane mahattva, enA nAnA meATA kadathI ke halakA bhArepaNAthI nahi, paraMtu enI guNavattA ane upacAgitAne dhyAnamAM laIne AMkavAmAM Ave che. hIrA vajanamAM ane kadamAM nAnA hoya che paNa tenuM mUlya meTuM hoya che. lADhuM', tAMbuM vagere vajanamAM ane kadamAM moTAM ane bhAre hAya, chatAM tenI ki Mmata, hIrAnI kiMmatanI tulanAmAM khUba ja ochI hAya che prastuta 'dhyAna-vicAra' granthanI upalabdha mULa prata kaDhamAM nAnI che, paNa tenu mUlya ane mahattva vizeSa che. gAgaramAM sAgara samAI jAya tema A nAnA prakaraNa granthamAM mAryAM meATAM zAstronA sAra samAyele che. jinAgamAmAM ke jaina-jainetara yAga sa'baMdhI zAstromAM yeAga-dhyAna ke adhyAtma sAdhanAne lagatA je koI bhedI, prabhedo, prakriyAe ke paddhatie che, tenA sIdhA ke ADakatarA paNa nirdeza A granthamAM thayelA che. nAnA paNa A granthanI mahAnattA ane gahanatA dhyAna-yAganA abhyAsI ane anubhavI mahAtmAe ja kharekhara jANI ane mANI zake tema che. hIrAnI parakha jhaverInI AMkha karI zake. tema A grantha-ratnanuM yathA mUlya paNa AtmadRSTivaMta ja karI zake tema che. granthanA viSaya ane racanA-zailI prastuta granthamAM mukhyatayA dhyAna, caiAga ane karaNa-A traNa viSayA upara nirUpaNu karavAmAM Avyu che. (1) sau prathama dhyAnanuM. sAmAnya lakSaNa batAvI pachI dhyAnamArgInA mukhya 24 bhedo ane te pratyeka bhedanA svarUpanuM' nirUpaNa karyu che. tyArabAda 24 bhedomAMthI pratyeka bhedanA 18432 peTA bhedonA nirdeza karyAM che. 24 dhyAna prakAre ane tenA peTA bhedo yAnanI paddhatie che, arthAt dhyAna- yAganI sAdhanA vidhie che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 Adi Avazyaka-dhama kriyAo, ane tenA sUtromAM kaI rIte saMkaLAyelA che, tene saMkSepamAM vicAra karIe jethI jinadarzananI A Avazyaka kriyAomAM dhyAna yoga keTale vyApaka che, tene A khyAla vAcakane Ave ane jainadarzana ane tenA dharmAnuSThAne mAM dhyAna yoga nathI e bhramaNAnuM nivAraNa thaI jAya che. (1) "ciMtA ane bhAvanA pUrvakano sthira ayavasAya e dhyAna". dhyAnanA A lakSaNamAM dhyAnanA pUrvAbhyAsa rUpe batAvelI ciMtA ane bhAvanA e Avazyaka kriyAomAM ane tenAM sUtromAM kaI rIte vaNAyelI che te vicArIe-- yogadaSTA sUripuraMdara pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAje potAnA "gaviMzikA granthamAM batAvelA (1) sthAna (2) varNa (3) artha (4) AlaMbana ane (5) anAlaMbana A pAMca yogane prayoga caityavaMdana ane pratikramaNa Adi pratyeka dharma kriyAomAM karavAnuM khAsa vidhAna kareluM che. A pAMca yAgamAM artha-ga ane AlaMbana-yoga e ciMtanAtmaka hevAthI ciMtArUpa che. ane sthAnAga tathA varNavega e kriyAtmaka hevAthI bhAvanArUpa che. A cAre yogone tenA lakSya ane vidhipUrvaka caityavaMdanAdi kriyAomAM satata prayAsa karatA rahevAthI "sthira-adhyavasAya rUpa dhyAna ane tene phaLarUpe kramazaH anAlaMbana yoganI bhUmikA sudhI pahoMcI zakAya che. tattva-ciMtA Adi sAta prakAranI ciMtAoe dvAdazAMgI arthAt zrutajJAnanA adhyayanaciMtanarUpa hevAthI ane jJAnAdi cAra bhAvanAo paMcAcAranA abhyAsa-pAlanarUpa hovAthI muni jIvana ane zrAvaka jIvanane cagya sarva dharma kiyAo ane tapasaMyamAdi anuSThAne e zrutajJAna ane paMcAcAra rUpa hovAthI dhyAna yogane utpanna karanAra tathA puSTa banAvanAra che. ema spaSTa rIte samajI zakAya che. A granthamAM darzAvela 24 dhyAnabhedamAMthI kayAM kayAM dhyAnanI sAdhanA ane tenI sAmagrI Avazyaka-kriyAomAM gUMthAyelI che, te vicArIe. dhAnane prathama bheda AjJA-vicayAdi rUpa dharmadhyAna e upayoga pUrvaka arthAt zAnta ane thiracitta pUrvaka thatI pratyeka Avazyaka-kiyAomAM anusUta hoya che. kAyotsarga-sthita sAdhakanI nizcala daSTirUpa "tArA dhyAna" e atyavaMdana pratikramaNa Adi Avazyaka-kriyAomAM tathA vizasthAnaka, navapada Adi tapa-anuSThAne mAM karmakSaya vagerenA udAtta hetuthI karavAmAM AvatAM kAyotsarga-AvazyakamAM anusmRta che. - zrI arihaMtAdi cAranI zaraNAgatimAM cittanI lInatArUpa laya-dhyAna e catyavaMdana, pratikamaNAdi AvazyakomAM vyApaka catu-zaraNa gamanAdi ArAdhanA svarUpa che. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMca parameSThi bhagavaMtanA dhyAnarUpa padastha thAna ane mukti padane pAmelA siddhAtmAnA guNaciMtana rU5 siddhi daMcAna-A baMne dhyAna paNa sava Agama granthomAM ane sarva Avazayaka-kriyAomAM vyApaka zrI namaskAra mahAmaMtranI zuddha ane sthira citte thata ArAdhanAmAM samAviSTa che. cityavaMdana karatI vakhate avasthAtrika, varNa trika, tridizi varjanatrika ane praNidhAnadhika Adi 10 trikenuM pAlana karavAnuM vidhAna e hakIkatamAM dhyAna yogane ja sUcita kare che, arthAt dhyAnayogano pUrvAbhAsa che. - e ja rIte caityavaMdanAdi kriyAomAM belAtAM sUtro zakastava, caityastava, nAmastava, zrutastava, ane siddhastavamAM je bAra adhikAra darzAvavAmAM AvyA che. temAM pahelA adhikAramAM bhAva jinezvaronuM, bIjAmAM dravya jinezvaronuM, trIjAmAM sthApanA jinezvaranuM, cothAmAM nAma jinezvaranuM, pAMcamA adhikAramAM traNe bhuvananA cityomAM rahelA sarva sthApanA jinezvarenuM chaThThAmAM zrI sImaMdhara svAmI Adi 20 viharamAna jinezvaranuM, sAtemAmAM zrutajJAnanuM AThamAmAM sarva siddhAtmAonuM, navamA adhikAramAM caramatIrtha. parti zrI mahAvIra paramAtmAnuM, dasamAmAM ujajayaMta-zrIgiranAra tIrthanuM, agiyAramA adhikAramAM ane bAramA adhikAramAM samyagU daSTi deva vagerenuM kIrtana, smaraNa ane dhyAna karavAnuM hoya che. A bAra adhikAro ane "jaga ciMtAmaNi, "jAvaMti ceIyAI", "jAvaMta kevi sAhu Ardi sUtro dvArA samasta dravya ane bhAvajinezvarone tathA traNe kSetra ane traNe kALanA sarva sAdhu-sAdhvIjI bhagavaM tene je vaMdana thAya che, temanuM pavitra smaraNa ane ciMtana thAya che, te hakIkatamAM "paramamAtrAdhyAnanA 24 valayomAM nirUpAyelA viziSTa dhyAnasAmagrI rUpa hovAthI paramamAtrA dhyAnanA pUrvAbhyAsa rUpa che. ane zeSa zUnya, kalA, jyoti, bindu ane lava Adi dhyAna bheda paNa pUrvokta dhyAnenA abhyAsI sAdhakane kramazaH anubhUtinA viSaya bane che. te hakIkatanuM samarthana-"arajadALa ghutta" nAmanA stotra dvArA paNa thayeluM che. ane tenuM nirUpaNa A granthanA vivecanamAM kareluM che. Avazyakadi kriyAomAM praNidhAnAdi rogo ane unmanIkaraNa Adi [, 5 azubha arthAt sAvadya vyApAranA nivanarUpa praNidhAna-yoga, arthAt niravadya pravRtti rUma samAdhAna thega, rAga-dveSanA prasaMgomAM mAdhyazya rU5 samAdhi yoga ane dhyAna janya ekAgratAthI thatAM ucchavAsAdinA nirodharUpa kASThAyoga-te sAmAyika, prati kramaNa, catyavaMdana, guruvaMdana, kAyotsarga ane pratyAkhyAna rU5 cha e AvazyakomAM samAyelA che. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uparyukta dhyAna ane yogonA dIrghakALanA akhaMDa abhyAsa dvArA sAdhdha yAre nirvikalpa avasthAne pAme che tyAre te kramazaH minIkaraNa Adi karaNene siddha kare che. AthI nyAya buddhine varelA keI paNa sujJa mANasane savIkAra karavo paDe ema che ke jinadarzanamAM ane tenA saMgabhUta vAyamAM dhyAna" dUdhamAM samAyelA ghInI jema otaprota che, dUdhamAMthI je vidhipUrvaka ghI nIkaLe che temaja prApta thAya che, te ja vidhi pUrvaka samagrazrutAdimAMthI ghI rU5 dhyAnanI prApti thAya che. jenA svataMtra praNetA, prarUpaka svayaM zrI jinezvara paramAtmA che, te arthAtmaka sUtromAM temaja anuSThAnAdimAM dhyAna sarva stare che ja. jarUra che temAM upayoganI pAvaNInI. jaina darzanamAM vartamAnamAM upalabdha Agama grantha tathA prakIrNa granthomAM je ekSa mArga darzAvavAmAM Avyo che, te sarvAga saMpUrNa che. mokSa prApaka arthAt AtmAnA pUrNa zuddha svarUpane pragaTa karavAmAM samartha dharma, adhyAtma ke yoganI sAdhanA jevI bhUtakALamAM hatI, tevI Aja paNa A janazAsanamAM vidyamAna che, jIvaMta che ane raheze. vartamAnamAM jinazAsanamAM dhyAna-yogano mArga lupta thayo che. tene punaHjIvita karavAnI jarUra che, ema kahevA karatA te mArge cAlavAnI rUci khUbaja ochI thaI gaI che ane tene pradIpta karavA je samyak puruSArtha thavo joIe te paNa bahu virala jovA maLe che. te rUci ane puruSArthane pragaTa karavA ane vikasAvavAnI vizeSa AvazyaktA che ema kahevuM vadhu ucita ane saMgata lAge che. dhyAna-yoganI sAdhanA mATe je kharekhara bhItaranI laganI lAgI hoya te sarva prathama nIcenA prazno vicAravA joIe ane te bAbatenuM-sAcuM jJAna meLavavuM joIe: vAstavika yoga zuM che ? dhyAnayoganI sAdhanAnuM lakSya zuM che? yegane sAce adhikArI keNa hoI zake ? sAdhanAne prAraMbha keNe kayAMthI kara joIe ? tattvataH dhyAna-ganI sAdhanA e kAMI Asana, prANAyAma ke mAtra mananI ekAgratA ke nirvicAra-sthiti nathI, e te AtmA ane paramAtmA vaccenI, AtmA ane sarva jIvAtamAo vaccenI eka bhAvanAtmaka bhUmikA che, vyaktigata saMkucitatAnA kuMDALAmAMthI bahAra nIkaLIne vizvAtmAnI paridhimAM AtmAne bhAvetkarSa karavA mATe dhyAna-yoganI sAdhanA che. sarvajJa, sarvadazI paramAtmAnI AjJAne varelA jJAnI mahApuruSoe jaina zAsananI pratyeka ArAdhanAne, pratyeka anuSThAnane saMvara ane nirjarA rUpa kahayAM che. jaina darzananA saMvara ane nirjarA tatva eTale pUrNa mokSamArga pUrNa dhyAna Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoganI kaDIbaddha prakriyA, AvI uttama ArAdhanA-sAdhanA maLavA chatAM tene te svarUpe aArAdhavA-sAdhavA mATe ApaNe keTalA utsuka-sajAga ane sakriya chIe ? dhyAna yuganI sAdhanA mATe utsuka vyakti sarva prathama jAta tapAsa kare, AtmanirIkSaNa kare ke potAnI antaHvRtti ane valaNa saMsArAbhimukha che ke AmAbhimukha. dayAna- ganI sAdhanA mATe sAdhake potAnA jIvanamAM gyatA keLavavI joIe. te mATe sarva prathama zraddhA, vizvAsa agatyanAM che. tyAra pachI AtmazuddhinI tAlAvelI, karmamalathI mukta thavAnI jhaMkhanA, Amika utkrAMtinI utkaMThA hovI joIe, ane tenI sAthe AtmasamarpaNa bhAva hovo joIe. tIvra bhAvathI-AzayathI pApa karma na karavuM, saMsAranA sukhamAM tIvra Asakti bhAva na rAkhave ane jIvana vyavahAramAM sarvatra nyAyapUrvaka vartana karavuM-A prAthamika yogyatA che. yogyatAnA tAratamya anusAra, potapotAnI bhUmikAne yogya anuSThAnanuM A-sevana karavuM te yoga che, je kramazaH mokSa sAthe saMbaMdha karAve che A rIte potAnI gyatA keLavI Atma-zraddhA ane paramAtma-bhaktine jIvanamAM prAdhAnya ApavAthI ja vega mArganA sAcA pathika banI zakAya che, pitAnA zuddha AtmasvarUpanA bhAna vinAnI ke e bhAnane jAgrata rAkhavAnA laya vinAnI kaI paNa ArAdhanA dhyAna-yoganI ke mokSaprA5ka yoganI sAdhaka banI zakatI nathI. tAtparya ke Aje atyaMta jarUra che, Atma nirIkSaNanI ane te paNa potAnI jAta pratyenA pakSapAta vinAnuM hovuM joIe. jAsUsI khAtAne vaDe adhikArI zakamaMda vyaktinI talAzI le che, te rIte AtmanirIkSaNa thAya te potAnA de-durgaNone ane durbhAne jANI zakAya ane aneka bhUlabhramaNAonA aMdhakAramAMthI bahAra nIkaLI zakAya. AvA taTasthatApUrNa Atma nirIkSaNamAMthI janmatI tattva ruci ke dhyAna rUci vinA dharma- ArAdhanA ke dhyAnayoganI sAdhanA kaI rIte lAgu paDI zake ? kaI rIte potAnI asara janmAvI zake ? - jaina darzananA pratyeka anuSThAnamAM vyApaka dhyAna-vega ApaNane te ja lAgu paDI zake, asarakAraka banI zake, je tenI tIvra rUci pragaTAvIe. dhyAna-yoganI ruci eTale AtmAnA dhyAnanI rUci. AmA jyAre dhyAnanA viSayabhUta bane che tyAre tenI zuddhinuM jatana karavAnI nirmaLa buddhi sahaja paNe kAma karavA mAMDe che. AtmA rUce kyAre? jyAre Atmabhinna para padArthomAMnI ruci Asakti ekadama maMda paDatI jAya, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 parapadArthoM pratyenI mamatAnA samULa uccheda karavAnI temaja Atma paDhAImAM apUrva rUci-prIti pedA karavAnI acittva zakti jaina darzananA pratyeka dhArmika sUtro ane sad anuSThAnAmAM vyApaka ja che temAM ramaNatA-lInatA thAya eTale yAna-yeAga lAgu paDe ja che ! dhyAnaceAga e kAMI bahArathI lAvavAnI vastu nathI yA baLAtkAre meLavI levAnI mAmUlI cIja nathI, paNa e tA enA krame svaya aMdara UdhaDe che. kramika je ArAdhanA-vidhi jaina darzanamAM che, paNa eTalI ja prabhAvazALI che, jeTalA prabhAvazALI dhyAnacAga che. tAtparya ke zAstrokta vidhipUrvaka, anupama bahumAna sAthe dharmArAdhanA karavAthI yathArtha yeAga-sAdhanA karI zakAya che. A hakIkata vicAratAM e spaSTa thAya che ke Aje dhyAna-ceAganA mArga ughADA che, paNa te mAnI rUci khUba me LI-maMda heAvAthI, mada jaTharAgnivALAne sAdu-sAttvika bheAjana paNa arUcikara nIvaDe che, te rIte ceA-mArga arUcikara lAge che. pachI tenI jijJAsA AdinI te vAta ja kayAM rahI ? je mahAnubhAvAne dhyAna-yAgamAM rUci che tee eka vAta khAsa neAMdhI le ke dhyAnacAganI sAdhanA svAtmAne zuddha karavA mATe che. peAtAnu svarUpa bhautikatAthI sava thA bhinna che A samajaNune satata bhAvita karatA rahIne tene pratItinI Toca para mUkavA mATe che. A rIte jaina AgamagranthAmAM batAvelI mekSamAga nI pratyeka ArAdhanA ane sAdhanA dhyAna ane ye|ga svarUpa ja che, tenI rUcine tIvra banAvAya, tenAM rahasyA-saketeA tarapha ApaNuM pyAna dorAya, aMtarane AdarabhAva ullesana karAya ane meAkSanA lakSyapUrvaka tenA mATe sakriya puruSA thAya teA vartamAnamAM te prApta karI zakAya. te kakSA sudhInI citta-prasannatA ane Atma-samAdhi ApaNe A jIvanamAM avazya prApta karI zakIe, A nirvivAda hakIkata che. yoga' zabda aMge khulAsA ceAga' zabdanA mULabhUta a, tAtparyA ane lakSyA tathA te 'ceAga'nI para'parA, AmnAya ane anubhUtithI varaMcita keTalAka vartamAna manISie evI mAnyatA dharAve tema ja phelAve che ke jaina ina ane tenA vADmaya [Agama granthA]mAM 'yeAga' zabda mAtra mana, vacana ane kAyAnA vyApAra arthAMmAM ja prayukta thayelA che, cittanirodha rUpa dhyAna ke Atma samAdhirUpa-sAdhanAnA saMdarbhamAM kayAMya prayeAjAyele nathI. maharSi patajalinA cegasUtranI racanA pachI AcArya zrI haribhadre te (yeAga) zabda apanAvyA ane vikasAvyA che. paraMtu A rajUAta bhrAmaka che, satyathI vegaLI che. have ApaNe e vicAravu' che ke jaina danamAM yAga' zabdanA sAdhanAnA saMdabha-(a)mAM prayAga kayAM kayAM thayele che? Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 cAra mULa Agama-granthAmAM 'Avazyaka sUtra'nuM mukhya sthAna che. A Avazyaka sUtra'nA racayatA zrI gaNadhara bhagavaMtA che. Avazyaka-sUtromAMnuM eka sUtra-zramaNa sUtra che. jene prayAga savAre ane sAMje pratikramaNanI kriyAmAM pratyeka sAdhu ane sAdhvIjI mahArAja acUka kare che. te sUtranI eka pakti cheH kRttikANa jhona saMrde iA 32 prakAranA yoga-sa graheAnA nirdezamAM jJAna-savar nono ca'dhyAnanA 28 me cAga sagraha che, dhyAna-samAdhi rUpa cega-prakriyAne sUcaka che. A sUtra upara niyuktinI racanA karanAra pU. AcAryadeva zrI bhadrabAhu svAmI, mahaSi pataMjali pUrve thayA che. ethI e spaSTa sAbita thaI jAya che ke jUnAgamA'mAM yeAga' zabda kayAMyathI uchInA levAmAM nathI AnyA, paNa enA peAtAne ja che. A ja 'Avazyaka-sUtra'nI niyuktimAM pU. bhadrabAhu svAmIe dhyAna ane samAdhinA sa'daCmAM yeAga' zabdanA pratyeAga karyA che tevA thADAka pAThA joie : i 'suyanAbhi vi jIvo, vaTTaMto so na pAuNai mokkhaM / jo tava saMyamamaie joe na caei voDhaM je // 3|| * je sAdhaka tapa-sayamamaya cAgamAM tatpara banatA nathI te ekalA zrutajJAnanA Ala'banathI meAkSa pAmI zakatA nathI arthAt zrutajJAna sAthe tapa-sa'yamarUpa yoga sAdhanA kare tA ja te peAtAnA pUrNa-zuddha svarUpane pragaTa karI zake che.' jee ane jIva kahevAya che.' * nizceALa sAhh lone, vra aa sAtheti sAduLo / sammA ya savvabhUesu, tamhA te bhAvasAhuNo / / 1010 / / ' nirvANu-meAkSa sAdhaka samyag dana-jJAnAdi yAgAnI sAdhanA kare che mAtra pratye samAnabhAva-AtmatulyabhAva dhAraNa kare che, te 'bhAva sAdhu' 'bArasavihe kasAe, khatrie uvasAmie ya jogehiM / jhumarU carittaruMmo, tarasa vizesA me 2 || zrU prazasta mana, vacana ane kAyAye!ga vaDe arthAt dhyAna-samAdhimAM prayukta anAyAga Adi yAga vaDe khAra prakAranA kAyanA kSaya, upazama ane kSayeApazama thavAthI bhAva cAritranA lAbha thAya che, A sAmAyika Adi pAMca cAritranA ja prakAre che. anya sUtra pAo vruttoya jAhoya, Rmina sAmo vAgoDaya katta ttiya joginti ya, iya kayajogI viyANAhi || ' Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 prazasta mana, vacana ane kAyAno prayoga karanAra zrI tIrthakara bhagavaMte jema yogI kahevAya che, tema je gItArtha munivare utsarga ane apavAdane jANe che ane te mujaba yathecita pravRtti kare che, temane paNa yogI' jANavA "#cvasUva-niryukti' : jAthA naM. 58 vi 160 'bAhirajogavirahio, abhitarajhANa-jogamallINo / tamima phera-Aje, amUDhasano cacar huM e patha " bAhya-ga vyApArathI rahita ane atyaMtara dhyAna-egamAM lIna banela muni tathI prakAranA deza ane kALamAM AtmajAgRti-pUrvaka potAnA dehano tyAga kare che mahAgarA AyariA mehasI, samAhijoge suasIlabuddhie / saMpAviukAme aNuttarAMi, ArAhae tosai dhammakAmI // 9-1-16 / / samadhiyo -dhyAnavizeH AcArya jJAnAdi guNaratnanI mATI khANa che, samAdhiyogathI (viziSTa sthAnathI) zrutajJAnathI, sadAcArathI ane buddhithI mokSanI IcchAvALA che. evA AcAryane apUrva jJAnAdiguNa meLavavAnI IcchAvALe ane karmanI nirjarAne Icchate muni vinaya vache temane ArAdhe saMtoSa pamADe. zrI dazavaikAlika sUtra; hAribhadrIyavRtti sajjhAyasaMjamatave beAvacce a jhANajoge a / jo ramai no ramai asaMjabhammi so vaccaI siddhiM // 366 / / zAsTisUtra niyu--i svAdhyAya, saMyama, tapa, vaiyAvRtya ane dhyAna-vegamAM je rame che ane asaMyamamAM je ramato nathI te siddhine vare che. -rativAya cUlikAprastuta "dayAna-vicAra mAM nirdiSTa 96 prakAranA karaNaga ane 96. prakAranA bhavanayoga viziSTa dhyAnajanya ane uttarottara prakaSa pAmatI samAdhinA dyotaka yoge che. A 6 prakAranA yogonA nirUpaNa mATe tenA AdhArarUpe prathakAre pote nelI "to zirirca thamo." A gAthAmAM prayojAyelo prathama "ga" zabda samAdhino ja ghAtaka che. te A granthanA adhyayana, mananathI sArI rIte jANuM zakAya che ane tethI e spaSTapaNe pUravA thAya che ke jenadarzanamAM "ga" zabda samAdhinA arthamAM paNa prayukta thayela che.. pUzrI haribhadrasUrijI mahArAja AgamazAstronA UMDA abhyAsI, temaja AgamazAstro prati ananya Adara, zraddhA ane samarpaNabhAva dharAvanArA eka mahAna yogadraSTA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahApuruSa hatA, temane Agama granthomAM nirUpAyelA temaja sacavAyelA dhyAnayoganI vizadatA ane vyApakatAne jinabhaktijanya viziSTa kSaya pazama bhAvanA amApa prabhAve, gUDha Agama zilInA marmane saraLa zabdadeha Apyo, tenA anusaMdhAnamAM "yogabiMdu" yogadraSTi samuccaya" "yogaviMzikA" ane "yoga zataka' Adi mananIya graMthonI racanA karI, temaja temaNe anyadarzananA prAmANika yogo ane temAM nirdiSTa prakriyAo sAthe suMdara samanvaya karyo. - pote racelA "gazataka'nA maMgalAcaraNanI pahelI gAthAmAM ja yogIonA nAtha ane zreSTha veganA darzaka zrI mahAvIra paramAtmAne namaskAra karIne pU. zrI haribhadrasUrijI mahArAje "rokAyAnusALaM', arthAt "yoga- adhyayana ane anusarIne huM yoganuM saMkSipta varNana karIza ema kahyuM che, A yoga adhyayana karyuM ? 2. e vAtane spaSTa karatA TIkAmAM teozrI pote ja lakhe che ke-nivaMdha-nipApa yoganI pravRtti ane nivRtti dvArA samabhAvane, AtmabhAvamAM ramaNatA karavAne suMdara abhyAsa thAya che. A sAmAyika dharma jaina darzanano eka Agavo yoga che. jJAnayoga, bhaktiyoga ane karmayoga vagere sarva prakAranA yoge emAM samAyelA che. dhyAna-ga aMgenI bhramaNuothI UgarIe dhyAna-yogAbhyAsanI samasta prakriyA pitAne zuddha karavA mATe che. deha, Indriya ane manathI para saccidAnaMda svarUpa Atmatatvane oLakhavA ane anubhavavA mATe che. badhI rIte thAkIne lotha thayelA loke mAnasika-zAti ane zArIrika-svAzya mATe bIjA keI upAya kAragata na nIvaDatAM "ga" tarapha AkarSAyA che paNa Amika uthAnanA mahAna dhyeyane varelI thAnaganI sAdhanAne tenA mULabhUta tatvonI upekSA karIne, Aje mAtra mAnasika zAMti ane zarIranA savAzyanuM lakSya banAvavAmAM Ave che. te yoga-sAdhanAnuM atyaMta duHkhada avamUlyana che, ghera apamAna che. te mAnasika azAMti ane zArIrika roganuM mULa, potAnA AMtarika doSo che, rAga-dveSa, kAma-krodha, mAna-mAyA ane tenA dvArA baMdhAyelA azAtAdi karmo che. potAnA jIvanamAM vyApaka banelI duSTa vRttio ane tajajanya pravRttio upara niyaMtraNa sthApyA vinA pitAnA manavacana-kAyAnA ayogya dizAmAM thatA upayogane kI ye.gya dizAmAM tene vALavAne puruSArtha karyA vinA tana, mana ane AtmAnI sAcI svasthatA ane zAnita prApta thavAnI koI kALe zakyatA nathI. te AtmAnA astitvanI, ane saccidAnaMda svarUpanI saMpUrNa zraddhA sAthe jemanuM te svarUpa pragaTa che. temaja jeo tene pragaTAvavAne sAce puruSArtha karI rahyA che, te parama kRpALu Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 paramAtmA ane mahAtmA puruSanI aMtaranA Adara bahumAna pUrvaka sevA, bhakti, upAsanA karavI temanI AjJAnuM zuddha ciro pAlana karavuM eja sAcI sAdhanA che. je sAdhanAnA prabhAve, mAnava, mahAmAnava banI zake che. AtmA paramAtma svarUpane pAmI zake che. dhyAna yoganI sAdhanA e pragaTa-apragaTa nija doSanA nAza ane guNenA vikAsa mATenI sAdhanA che. jIvanamAM AvI sAdhanA Ave che, sthira svarUpa dhAraNa kare che, tyAre kalapanAtIta anubhUtione prAraMbha thAya che. jene prabhAva samagra jIvanamAM prasaryA vinA rahI zakato nathI. jIvanamAM jeTalA aMze rAga-dveSa ane meha vagere AMtara-donuM prAbalya ghaTe che, teTalA aMze yega-sAdhanAne vikAsa thaye gaNAya. je rAgAdinuM prAbalya nabaLuM paDatuM jaNAtuM na hoya te samajI levuM ghaTe ke bAhya mana-vacana-kAyAnI ke bauddhika staranI zaktione game teTalo vikAsa thayo hovA chatAM te dhyAna-yoganuM tAttivaka phaLa nathI. ekAgratA e te yoganuM zarIra mAtra che, tene prANa te ahaMva mamatvano tyAga che. dhyAnayoganuM yathArtha svarUpa temaja tenI sAdhanAnI yathArtha prakriyA ane tenI sAdhanAmAM magna sAdhakanA yathArtha svarUpa vagerenI A spaSTatA vartamAnamAM yAna yoga ane tenI sAdhanA aMge je bhrAntio pravarte che, tenAthI dhyAna yoganA sAcA arthI AtmAo bace e zubha AzayathI karI che. ke jethI teo vAstavika dhyAna-ganA marmane samajI-svIkArI enI upAsanAmAM uttarottara adhika sakriya banIne akhUTa-akhaMDa sarvajIva hitakara samAdhinA svAmI banI zake. AbhAra darzana : dhyAna-vicAra' viSayaka A vivecanamAM Avazyaka-sUtra-niryukti dhyAna zataka, guNasthAnaka-kamAroha, yoga biMdu, yoga pradIpa, namaskAra-svAdhyAya ane yogazAstraaSTama-prakAza jaiina sAhitya vikAsa maMDaLa dvArA prakAzita] Adi aneka prAcIna graMthonI sahAya levAmAM AvI che. temaja keTalAka arvAcIna graMtho paNa upayogI banyA che. tethI te-te graMthanA kartA pUjaya maharSie, enA saMpAdaka vagerene kRtajJa bhAve AbhAra mAnuM chuM, tathA prastuta graMthanuM lakhANa sAghanta vAMcI, vicArI, temAM yogya sudhArA-vadhArA mATe sahudaya-paNe salAha sUcane ApanAra aneka nAmI-anAmI pUjyavaryo, munivaro, ane vidvAnane paNa huM bhUlI zakatuM nathI. graMthanA lekhana, saMpAdana ane prakAzana AdimAM potAne amUlya zakti ane saMpatti AdithI lAbha lenAra mahAnubhAnI zrutabhaktinI paNa huM hAdika anumodanA karuM chuM. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A aMtaranI abhilASA : dhyAna jevA gahana viSaya upara vizeSa prakAranA anubhava vinA mAtra yoganiSTha tatvadraSTA sva. pUjya panyAsajI mahArAja zrI bhadraMkara vijayajI gaNivaranI preraNA, kRpA dhyAna yoga pratyenI AMtarika abhirucithI prerAIne svAdhyAyanA uddezathI A yatkiMcit vivecana lakhavAno prayAsa karyo che. " temAM mArI maMdabuddhi, ajJAnatA ane chaghasthatAnA kAraNe je kAMI kSati rahI che tene pU. gItArtha, anubhavI puruSe sudhArIne grahaNa kare, ane anukULatAe e kSatio tarapha mAruM dhyAna doravA khAsa anugraha kare evI zraddhA ane AzA sevuM chuM. A eka namra prArthanA e karuM chuM ke A badhA vicAra" graMthamAM dhyAna-sAdhanA viSayaka rahasavamaya aneka paDhArtho bharyA che, chupAyelA che, tenA tarapha potAnuM dhyAna kendrita karI tenA upara vizeSa prakAza pAtharavA prayatna kare. aMtamAM A samagra vivecanamAM zrI jinAjJAthI viparIta kAMI paNa lakhAyuM hoya te mATe, trividhe-vividha micchAmi dukkaDama. mAMDavI (kaccha) vi. saM. 2042, Aso suda 10 ravivAra tA. 12-10-1986 vijaya kalApUrvasUri - I FrAvamatu sarvajJAtaH | Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraM pU. paM. bhagavaMta zrI bhadakaravijayajI gaNivaranu preraNAdAyaka hastalikhita patra OM OM OM OM muMDArA 2-1 14.27.2030 27 n nha 3 chuTa saM triy less ta hinurUparidara R samadarUra klI ' pahanAnha raha 11 nIca ru ghU hajAdayAre granthanApari bulava1yI kh Oncologyancs hano tathAjune aMtISayI sukala jora kA pUrvagana From over med mae cognez naha yA granthayAM hada prazinto gAdara 012212Zieding Excorper toy taliTara 5228 kArTennipram chorUma saGkAn ch| chuTanArayanA pahA kAyAmika pahAkosAina chandI TIDI frer dAkhalu yo gamaaz hd 43 cha, d siddha thA hanake 211 gamachara caran lagADInI byabalsara-fore da ucyako samanyayasAdhyIka pazmamAmA eapreshiimAM prada 5/31/ so Di Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acts 526/- para + +17.., ? 3rfernunzi Roronarocnog" Enio Edar hai anashcargar ahuja kI 4mer - 2686. R ma 25:27 Pand/2(kI 1500/(~26 (/2018 - mojI 286d ru. 122/22 (110) WE can c 5 9, ut 2112/ bAya -2 5 -58 42, /// ) 610 - 16.371 185si 1/2, mA 8 AUCT kepalara / 076kalo// 2 / 2 1600 86 *21212)-13/30 01-28 52 12/21 - E2/ 0 1 /20 64 dRza1560ngal68 kI 41 ) 5. 525 A. PANUAR Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 zirin OM OMA~ va Trai (3) yaha-papapacha a siddhi-525 siddhi saddhyAn daghAchyAnamA sarvotkRSTa6namastara malA maMtra dhyAna sarva dez motorun my trucos spaSTa vidhAna tayA Emmon Zizmni Purniman chistaia la nA lAvanA dhyAna e skhi (92/m prata thi 1 aad dhrl hshche aibaiyA re lAvanI unakA zajhamAMkanahAvata ghe ( hada dhyaka spaSTa dhAyachI anu-pazcAta pUraNapurA niy tt1454 saMsAraka stho viyArAya lekAsa sAra ba6 uDAla ke ATapAya-(8) meanini pravavacha saMsAranI niHsAratAlAdhya maTi vacne pRchaTanI iikshaaratnA miaan pAra kiyA hara jIda to yI Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fandu-42-422 tI channel : 2082 vida 27269- 5 dahi MnI / , - 2,34 4 60- 42023601 sira-2024 bIgha 12 +29 di.2 13881011-Fach E m / 4/2/ 27 arassicheas kands mus at R64 sanI 27/17 - 12/VartalR ela A021 5. 24nRRC 2n //anna Sun di2/201203111 min ani rau, 67/ 44121 38, econds 2174 2nd Rert ni55 2-102ii5i Ajun 21 20 21 25 /g /n i znanisharde schis Guidon roasak Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 A grantha lekhananA preraNAdAtA tavadaSTA sva. pUjya panyAsa pravarazrI bhadraMkara vijyajI mahArAjano eka preraNAdAyI patra. muMDArA A vadI 1 jJAnAdi guNa saMpanna zrI kalApUrNasUrijI saparivAra vaMdanAdi. su. 11ne patra samayasara maLyo che. dhyAna vicAre graMthanA parizIlanathI AnaMdane anubhava thayo te jANIne saMtoSa thayo. "sunaM 44 vo" e gAthA pUrvagata zrutanI hovI joIe, tenuM mULa haju mahyuM nathI. * A granthamAM "dhyAna zataka"nI gAthAnA pramANa ApyA che, tethI dhyAna zatakanA kartA bhASyakArathI paNa A kRti prAcIna che, ema sAbIta thAya che. TIkAnI racanA paNa Agamika padArthothI yukta che. tethI TIkAkAra paNa keI Agamadhara mahApuruSa che. ema siddha thAya che. . darekanI sAthe "parama" zabda lagADIne vyavahAra-nizcaya ubhayane samanvaya sAdhya che. mAtrA ane paramamAtrA e be prakAramAM prathama prakAra mAtrAmAM che. temAM tIrthafmava bAramA varUAti" che ane paramamAtrAmAM caturvizativalaya pariveSTita AtmAnuM dhyAna che. e kevalya avasthA bAda saparikara paramAtmadazAnuM dhyAna saMbhave che. tene pharIvAra jaze te vadhu spaSTa thaze. zrI upadezapada granthanI gA. 890 thI 898 sudhInI TIkAmAM eka rAjAnI rANInA dhyAnAbhyAsanuM vistArathI varNana che. te paNa je na joyuM hoya to jozo. temAM rANIne saMzaya chedavA mATe AcArya mahArAje je dhyAna batAvyuM che, tenI prathama gAthA nIce mujaba che. 'saMpunna caMda vayaNo ___siMhAsaNa saMThio spirvaaro| jhAyavyo ya jiNido kevalabaranANujjalo dhavalo // tyAra pachInI dhyAna viSayaka badhI gAthAo jevA yogya che. te uparathI "paramamAtrA" dhyAnanI pratIti thAya che. upadezapadane anuvAdavALe grantha hoya te pR. para 6 thI 530 sudhI joI jazo. aMtima pada-paramapada ane siddhi-paramasiddhi e be dhyAna badhA dhyAnamAM sarvotkRSTa che. namaskAra mahAmaMtranuM dhyAna vyavahAra ane nizcaya ubhayathI karavAne spaSTa vidhAna temAMthI prApta thAya che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnanA prAraMbhamAM (7) cintA, (4) bhAvanA ane dhyAnanA aMtamAM (12) anuprekSA e paNa zAstrIya prakriyA che. bhAvanA ane anuprekSA zabdamAM je taphAvata che, te spaSTa thAya che. anu sthAnuM prema nuM dhyAna thayA bAda anuprekSA vaDe je saMsAranuM svarUpa vicArAya tenA saMskAro vadhu uMDA jAya ane e rIte vairAgya puSTa thAya. 12 bhAvanAmAM paNa prathamanI cha saMsAranI nisAratA bhAvavA mATe ane pachInI cha dharmanI sArabhUtatA bhAvavA mATe vicArI zakAya. te kevI rIte e granthamAM spaSTa karela nathI te paNa nirmaLa prajJA vaDe zAstrathI avirUddha paNe vicArI zakAya che, te have pachI. granthamAM bhavanaga, karaNaga pahelA 8, karaNanuM svarUpa vIryaguNanA vikAsanI rItane sUve che ane pachI 12 karaNane vicAra. jJAna guNanA prakarSanI prakriyAne sUcave che. "jJAna viSNAM mokSa ! e sUtra e be gAthA vaDe sUcita che, bhavana tathA karaNa zabdavaDe nisarga ane adhigama-be prakAranI prAptinA upAyane saMgrahI le che. AjJA vicayAdi cAra prakAranA dhyAnanI vicAraNA mATe eka lakhANa prApta thayuM che. jevA mATe have pachI mokalIzuM. - AcArya mahArAjane hasta likhita patra malyo. dhyAna vicAra aMgenI anuprekSA jANI AnaMda thayo, lakhANa purUM thavA AvyuM che, te paNa jAyuM. yoga ane karaNane viSaya ati gahana hovA chatAM tenuM paNa sArI rIte spaSTI karaNa thaI rahyuM che, te abhyAsIone ghaNuM upayogI nivaDaze. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 1 2 3 cepIsa iyAna bhedane parama rahasyArtha dharmadhyAna ane zukaladhyAnanA prathama bhedamAM zubhavikalpanI pradhAnatA che. tenA satata abhyAsathI cittanI cAra avasthAo (vikSipta, yAtAyAta / liSTa, sulIna) pachI azubha zubha zubhavikalpothI rahita citta bane che. tene zUnya dhyAna kahe che, citta vyApAra gya chatAM tenAM vikalpa vyApArane sarvathA nirodha karavAthI zuM dhyAna siddha thAya che. parama zUnya -cittane prathama tribhuvana viSaya vyApI banAvI, kamazaH eka vastunA viSayamAM saMkocI laIne, pachI te vastumAMthI paNa khaseDI levAmAM Ave te "parama zUnya dhyAna kahevAya che. bhAva zUnyanA abhyAsathI kramika vikAsa thavAthI A dhyAna kSapakazreNimAM 12 me guNaThANe pUrNa rUpe pragaTe che. tyAM bhAva mana-saMkalpa-vikalpAtmaka manano sarvathA nAza thAya che. mananI tribhuvana viSayatA : (1) kevaLI bhagavaMte kevaLI samudraghAta karatI vakhate cothA samaye Atmapradezane samagra loka vyApI banAve che. te avasthAnuM dhyAna karavAthI cittane viSaya samagra lokavyApI bane che. (2) athavA nAmAkRtidravyabhAvaiH punatastrijagajjanaM / kSetre kAle ca sarvasminnarhataH samupAsmahe // sava arihate pitAnA nAma-smRti-dravya ane bhAva avasthAo vaDe samagra lekamAM, traNe kALamAM traNe jagatanA sarva jIvone pAvana banAve che. A rIte traNe kALanA arihaMtanA sarvadravyo ane tenA sarva paryAyo teno vistAra anaMta che. dravya, kSetra, kALa ane bhAva e cArenI daSTie anaMta anaMta vistAra che. te sarva vistArane saMkeca AtmAmAM karavAno che. jema cauda pUrvanA sUtra-artha vistArano saMkeca navakAramAM che, tema navakAranA pAMce parameSTionA sarva dravyo ane paryAne saMkoca eka AtmAmAM karavAno hoya che. vastutaH tribhuvana vyApI sarva dravyo ane sarva paryAyone saMkeca-saMkSepa eka Atma dravyamAM kare. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 namo" pada pUjA arthamAM che, pUjA e dravya-bhAva saMkoca rUpa che, dhAtAne saMkeca namenA yogamAM vaparAyelI catuthI vibhaktithI thAya che. namo arihaMtANuM ) tema dhyeyane saMkeca namaskAranA vegamAM vaparAyelI pachI vibhaktithI thAya che. * arihaMtANaM name 9 dhyAtAno saMkoca dayeyane udezIne che ane dayeyane saMkoca dhyAtAne uddezIne che. A rIte navakAramAM rahelA pAMca parameSThI bhagavaMtenuM dhyAna karavAthI temanA anaMta dravya-guNa-paryAyonuM ciMtana thAya che. te para dhyAna kahevAya che. te pachI dayeyane saMkoca dhyAtAmAM thavAthI dhyAtA svayaM paramapada dhyAna vaDe paMca parameSTimaya potAnA AtmAnuM dhyAna kare che. dhyAna vicAramAM sUcita 24 dhyAna bhede ((1) dhyAna (2) parama dhyAna (3) zUnya (4) parama zUnya Adi)mAM prathama yeyanuM ciMtana karI mAtA pite dayeyano saMkoca pitAnA AtmAmAM karIne dhyeya rUpe AtmAnuM dhyAna kare che. te dhyAna parama zabdathI sUcita thAya che. jema prathama sthAna bhedamAM AjJA vicaya Adi dharmadhyAnanuM ciMtana che. tenA dIrghakAlIna abhyAsathI "paramadhyAna" siddha thAya che, je zukaladhyAnanA prathama prakAra pRthakatva vitarka savicAra rUpa che. temAM "vitaka " e sva zuddhAtmAnubhava rUpe bhAva zratanA AlaMbanathI utpanna thayela AMtaraja5-aMtaraMga dhvanirUpa hoya che. arthAt A parama dhyAna vaDe dhyAtA pitAnA zuddha AtmasvarUpane anubhava kare che. A rIte zUnya, kalA, ti, bindu, nAda, tArA, laya, lava, dhyAnanA AlaMbanathI dIrghakAlIna abhyAsa thatAM parama zUnya, parama kalA, parama ti.....0 Adi dhyAno siddha thAya che. ane te "parama" padathI sUcita yAnamAM dhyAtA pitAnA AtmAmAM vadhumAM vadhu lIna bane che. bhAva zUnya trIjA dhyAnathI laI paramalaya sudhInA sthAnamAM kamekame sthUla vikapone nAza thatuM jAya che. paraMtu aMtaraMga davanirUpa zrutajJAnane upayoga avazya hoya che. aMtara ja85 sAkAra upaga-savikalpa hoya che. darzana upaga nirvika9pa hoya che. acakSu darzanarU5 mananA upayoga samaye nirvikalpa avasthA anubhavAya che. ane te avasthAmAM paNuM... samyakatva, zrata ane cAritra sAmAyika prApta thaI zake che. saMkSepa saMkoca bhAva saMkoca = dhyAtAne viphADhasya manaso nathImAvasaMtoH ArAdhya pratye vinaya bahumAnavALuM cita te bhAva saMkoca. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para zUnya dhyAna pachI kalAdhyAnanA vidhAnathI sUcita thAya che ke....sAdhakanuM mana jema jema vikalpa zUnya-rahita banatuM jAya che, tema tema prANa zakti sthira banatI jAya che. ane paramakalA dhyAnamAM tenI parAkASThA thatAM mahAprANa dhyAna siddha thAya che. jemAM AtmA svarUpalInatA anubhave che. evI rIte ti, nAda, bindu, tArA, ane laya dhyAnamAM samajavuM. prathama dhyeyanuM dhyAna karI dhyAtA svayaM dhyeyarUpe sva AtmAnuM dhyAna kare che. tyAre te dhyAnanuM kArya siddha thAya che. tethI te paramati , paramanAda, paramabindu, paramalayAdi kahevAya che. layadhyAnamAM-arihaMta paramAtmAnA zuddha dravya-guNa-paryAyanuM dhyAna thAya che. arihaMtAdinA zaraNa-smaraNamAM cittano niveza. vAlepanI jema arihaMta paramAtmAmAM cittanuM praNidhAna cUMTavuM. jema vAlepa karoDa varSa sudhI Take tema paramAtmA sAthe cittanI parama lInatA karIne sAdhaka dIrghakAla sudhI ekatAne anubhava karI zake. paramalayamAM paramAtmAnA dhyAnAzanA prabhAve sva Atma dravya, guNa, paryAyanAM dhyAnamAM lInatA thAya che. tevI rIte lavAyAnamAM zubhadhyAna rU5 anuSThAna dvArA karmone ucheda thAya che. jema dAtaraDA vaDe ghAsa kapAya tema dhyAnanI tIkSNa dhAra vaDe ghaNu azubha karmo kapAya che. tenA phaLarUpe AtmAmAM viryazaktinuM prAbalya vRddhi pAmatAM upazamaNi ane kSapakaNizremAM praveza karavAnuM sAmarthya pragaTe che. jyAre AtmA mahAdino upazama ane kSaya kare che tyAre...tene "paramalava dhyAna kahe che. layadhyAnamAM thatuM karmonuM ucchedana-nirjarA alpa pramANamAM hoya che. tenA karatAM paramalava dhyAnamAM upazama zreNi dvArA vipula pramANamAM nirjarA hoya che ane kSepaka zreNimAM to mULathI ja karmono kSaya thato hoya che. lava mAM karmone kSayopazama karanArA sarvamAna bhedo ane sadanuSThAneno saMgraha thayela che. A rIte lava ke paramalava dhyAna ke tenI pUrvanA ke pachInA dhyAnanA sarva prakAre e karmonI nirja karatA hovAthI karmonA kSapazama, kSaya ke upazama janita Atma vizuddhinA dhotaka che, je guNasthAnaka kamAro Adi granthAthI jANI zakAya che. mAtrA dhyAna -samavasaraNasthita, siMhAsana para besI dharmadezanA ApatA tIrtha"kara paramAtmAnI jema pitAnA AtmAne jue. tene "mAtrA dhyAna" kahe che. eTale tattvathI pitAne AtmAnuM bhAva tIrthakara rUpe dhyAna karavuM te "mAtrA dhyAna" che. ane te "rUpastha" yAnanA satata abhyAsathI siddha thAya che zrI tIrthakara bhagavaMtanA gAna vaDe ja A iyAna siddha thAya che, tenA vinA siddha thatuM nathI. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramamAtrA dayAna -zubhAkSara valaya Adi 24 valayothI cAre bAjuthI veNitaviMTAyelA pitAnA AtmAnuM dhyAna karavuM te "paramamAtrA" dhyAna kahevAya che. A dhyAnamAM bAra parSadA, zrI gaNadhara bhagavaMta ane caturvidha saMgharUpa tIrtha, ane dvAdazAMgI rUpa tIrthanuM svarUpa ciMtana karatA evA sva AtmAnuM dhyAna karavAnuM vidhAna che. te atyaMta gUDha rahasyathI pUrNa che, te parama gItArtha gamya che. A bane dhyAne dvArA sAdhaka zrI tIrthaMkara paramAtmA tathA temanA parivAra bhUta gaNadhara ane caturvidha saMgha Adi sAthe ekatAno anubhava kare che ane tenA prabhAve tIrthakara nAma karma bAMdhavAnI yogyatA pragaTa thAya che ane anukrame tIrthaMkara pada ane siddha pada paNa prApta thAya che. A gUDha rahasya AgaLanA "para" dhyAnathI paga sUcita thAya che, padayAnamAM pAMca parameSThi bhagavaMtanA padenuM dhyAna karavAnuM sUcana che. temAMthI arihaMtapadanA dhyAnanI kaLA mAtrA ane paramamAtrA dhyAna dvArA spaSTa rIte batAvavAmAM AvI che. siddha padanAM dhyAna mATe "siddhi ane paramasiddhio dhyAna karavAnuM vidhAna karyuM che. A banne siddhi ane paramasiddhi dhyAno atyaMta sUkSama che. dhyAnane sUphama banAvavA mATe tene atyaMta vizAla-tribhuvana viSaya vyApI banAvavuM paDe che. paramamAtrA dhyAnamAM tribhuvana vyApI viSayonA ciMtana mATe covIza valayAthI viTAyelA AtmAnuM dhyAna karavAnuM hoya che. te pachI dhyAnane sUkSma ane atisUma banAvavA mATe pAMca parameSThi padenuM dhyAna ane siddhonuM dhyAna karI pitAnA AtmAnuM arihaMtAdi rUpe ane sAkSAt siddha svarUpane pAmyA hoya tevA svarUpe dhyAna karavuM joIe. jethI ghAtI ane aghAtI karmone anukrame kSaya thavAthI arihaMtapada ane siddha pada avazya prApta thaze. - A rIte "dhyAna vicAramAM" chastha avasthAmAM saMbhavatA sarva dhyAna bhedone saMgraha thayela che. zrI tIrthakara bhagavaMte Adi sarva uttama puruSoe A dayAnone svayaM siddha karyA che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra-mUla pATha dhyAnaM', paramadhyAnam', zUnyaM, paramazUnyam, kalA', paramakalA', jyoti, paramajyotiH, vinduH, paramabindu :, nAdaH", paramanAdaH", tArA", paramatArAH", layaH', paramalayaH", lavaH", paramalavaH", mAtrA", paramamAtrA", padaM", paramapadam , siddhiH, paramasiddhiH", iti dhyAnamArgabhedAH // uktaM ca "suna-kalai-joI-biMdU' nAdo tArA lao lavo mattI / parya-siddhI" paramajuyA jhANAI' huti cauvIsaM // 1 // " tatra dhyAnaM --cintA-bhAvanApUrvakaH sthiro'dhyavasAyaH / dravyazcAta-raudre bhAvatastu ? AjJA'pAya-vipAka-saMsthAnavicAyabhidaM dharmadhyAnam // 1 // zUnya-cintAyA uparamaH / dravyazUnyaM kSiptacittAdinA dvAdazadhA -- "khitte' dittammatte rAga-siNehAibhayamaha'vvatte / nidAi-paMcageNaM bArasahA davvasunnaM ti // 2 // " bhAvato vyApArayogyasyApi cetasaH sarvathA vyApAroparamaH // 3 // paramazUnya-tribhuvanaviSayavyApi ceto vidhAya ekavastuviSayatayA saMkocya tatastasmAdapyapanIyate // 4 // kalA-dravyato mallAdibhirnADIcampanena yA caTApyate, bhAvatastu atyantAbhyAsataH svayameva dezakAla karaNAdyanapekSya yA samAroha ti, anyena tvavatAryate,yathA puSpabhUterAcAryasya puSpa(pya?) mitreNa kalAjAgaraNaM kRtam // 5 // paramakalA-yA suniSpannatvAdabhyAsasya svayameva jAgartiH yathA caturdazapUrviNAM mahAprANadhyAne // 6 // jyotiH-- candra-sUrya-maNi-pradIpa-vidhudAdi dravyataH, bhAvato'bhyAsAdanulInamanaso bhUta-bhavadbhaviSyadvahirvastusUcA viSayaprakAzaH // 7 // paramajyoti :-yena sadA'pyayatnenApi samAhitAvasthAyAM pUrvasmAccirakAlabhAvI prakAzo janyate // 8 // bindu :-dravyato jalAdeH, bhAvato yena pariNAmavizeSeNa jIvAt karma galati // 9 // "uvarimaThiIdaliyaM hechimaThANammi kuNai guNaseDhI // 10 // " Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAdaH --dravyato bubhukSAturANAmaGgulI sthagitakarNAnAM susUtkAraH, bhAvataH svazarIrottha eva turthanirghoSa iva svayaM zrUyate // 11 // paramanAda :--pRthagvAdyamAnavAditrazabdA iva vibhinnA byaktAH zrUyante / / 12 // tArA--dravyato vivAhAdau vadhU-varayostArAmelakaH; bhAvataH kAyotyosargavyavasthitasya nizcalAdRSTiH // 13 // paramatArA--dvAdazyAM pratimAyAmivAnimeSA zuSkapudgalanyastA dRSTiH // 14 // layaH--vajralepAdidravyeNa saMzleSo dravyataH, bhAvato'haMdAdicatuH zaraNarUpazcetaso nivezaH // 15 // paramalaya :--AtmanyevAtmAnaM lInaM pazyatItyevaMrUpaH // 16 // lava :---dravyato dAnAdibhiH zasyAderlavanam ; bhAvataH karmaNAM zubhadhyAnAnuSThAnalebanam // 17 // paramalava:---upazamazreNi-kSapakazreNI // 18 // mAtrA--dravyata upakaraNAdiparicchedaH, bhAvataH samavasaraNAntargataM siMhAsanopaviSTaM dezanAM kurvANaM tIrthaGkaramivAtmAnaM pazyati // 19 // paramamAtrA--caturviMzatyA valayaH pariveSTitamAtmAnaM dhyAyati, tad yathA-- // 20 // padaM--dravyato laukikaM rAjAdi 5, lokottaramAcAryAdi 5, bhAvataH paJcAnAM parameSThipadAnAM dhyAnam // 21 // paramapada--paJcAnAM parameSThipadAnAmAtmani nyAsaH AtmanastadadhyAropeNa parameSThirUpatayA cintanamityarthaH // 22 // siddhi:--laukikANimAdiraSTadhA, lokottarA rAga-dveSamAdhyasthyarUpaparamAnandalakSaNA; bhAvato muktipadaprAptajIvAnAM-- 'se na dIhe na hasse' ityAdi (31)--'ahavA kamme Nava darirasammi0' patyAdi (31)-mIlane (62) dvApaSTiguNacintanam // 23 // paramasiddhiH--muktaguNAnAmAtmanyadhyAropaNam // 24 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM do zrI arju namaH / dharaNendrapadmAvatIparipUjitAya zrIza khezvarapAnAthAya namaH / ana talabdhinidhAnAya zrIgautamasvAmine namaH| / / sarasvayai namaH | dhyAvicAra ( savivecana ) maMgalAcaraNa zrI zakhezvara pArzvajina preme praNamI pAya, pratimA pIyUSarSiNI dekhata vi duHkha jAya. (1) jehunA dhyAna prabhAvathI pragaTe AtamabhAva, rAgadveSa re maLe ta rahe mAha-vibhAva. (2) zAsananAyake sukhakara zrI vardhamAna jinarAya, trikaraNa yAge vAMdatAM haiye hu na mAya. (3) anaMtalabdhinAyaka namu* zrI gautama gururAja, jehanA guNa gAtAM thakAM lahIe avicala rAja, (4) upakArI gurudevanA caraNe namAvI zIza, aMtarathI cAcuM sadA Ape| zubha AziSa. (5) zrI jitavijaya dAdAtaNA guNa gaNatAM na gaNAya, hIrAsama jhaLake sadA hIravijaya gururAya. (6) kanakaguNaeN karI dIpatA kanakasUri gururAya, kaMcana gurune vaRRtAM jIvatara sAka thAya. (6) smaraNa karI zrutadevInu nAme 'dayAnavicAra', parama rahasyane pAmavA karu` teha tA vistAra. (8) dhyAna-abhyAsI bhavya jana pAme suvizada ma, zukladhyAna abhyAsI kADhe kanA bha (9) A rIte paramaupakArI paramaguNI paramAtmA ane teeAzrInI pATapara parAe AvelA sava gaNadhara bhagavaMta ane sarvAM upakArI sadguruone trikaraNAge namaskAra karIne, vidvAnane apUrva jJAnazakti ApanArI sarasvatIdevInuM bahumAnapUrvaka smaraNa karIne dhyAnavicAra granthanA gujarAtI bhASAmAM zabdAnuvAda temaja bhAvAnuvAda karavA yathAzakti prayatna karIza. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] dhyAnavicAra-savivecana dhyAnavicAra-maMgalAdi anubaMdha catuSTaya A mahAna granthanA prAraMbhamAM dhyAnamArganA je 24 prakAre batAvyA che tene mULapATha nIce pramANe che. - mULapATha - 'dayA, parama dhyAnama, zUnya, vmazrA, cA, paramA , kayoti, paramakatA , vinA, paramavihu, nAra, paramanA, tArA, varatArA, rathA, paramalayaH, lavaH, paramalavaH, mAtrA, paramamAtrA, padaM, paramapadam , siddhiH, paramasiddhiH iti dhyaanmaargbhedaaH| uktaM ca "juna--moviM, gADho, tArA-go-vonA paya-siddhI paramajuyA jhANAI huMti cauvIsaM // " atha-(1) dhyAna, (2) paramadhyAna, (3) zUnya, (4) paramazunya, (5) kalA, (6) paramakalA, (7) jyoti, (8) paramati , (9) bindu, (10) paramabindu, (11) nAda, (12) paramanAda, (13) tArA, (14) paramatArA, (15) laya, (16) paramalaya, (17) lava, (18) paramalava, (19) mAtrA, (20) paramAmAtra, (21) pada, (22) paramapada, (23) siddhi, (24) paramasiddhi - A pramANe dhyAnanA mArgo 24 prakAranA che. bIje sthaLe paNa kahyuM che ke - (1) dhyAna, (2) zunya, (3) kalA, (4) jyoti, (5) bindu, (6) nAra, (7) tArA, (8) laya, (9) lava, (10) mAtrA, (11) pada, (12) siddhi. A pramANe bAra tathA darekanI sAthe parama zabda joDavAthI "paramadhyAna' vagere bIjI bAra ema covIsa bheda thAya che. vivecanaH- granthanA zubha prAraMbhamAM-maMgala, abhidheya, prayojana ane saMbaMdha A anubaMdhacatuSTayane nirdeza karavAnI ziSTa puruSonI pavitra maryAdA che. enA dvArA granthanI nirvidane parisamApti thavA sAthe tenI upAdeyatA ane pramANabhUtatAnI prANa puruSone sacoTa pratIti thAya che. maMgala - jinAgonA racayitA zrI gaNadhara bhagavaMte AcArAMga sUtranA prAraMbhamAM ja-gvuM gAte' pada dvArA granthane maMgala prAraMbha kare che. temAM ' arthAt "chUta" zabda kRtajJAnavAcI levAthI maMgaLarUpa * che, tema prastuta granthamAM sarva prathama dhyAna zabda prayojIne granthakAra maharSie "maMgala" karyuM che. * atamiti zrutajJAnaM, tacca nandyantaHpAtitvAt maMgalam / -AcArAMga sUtra, adazya. 1 patra-1. zIlAMka-TIkA Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 3 dhyAna e cha prakAranA abhyatara tapane ja eka prakAra che, je mahAmaMgaLarUpa che ane sarva--vina-vinAzaka che. eTale A granthamAM "svatanta maMgaLa kema nathI karyuM? e praznanuM samAdhAna A rIte thaI jAya che. dharmadhyAna AjJAviyAdirUpa che. AjJA eTale zrI jinAgama, je zrutajJAna svarUpa che. A zruta sarvajJa, sarvadarzI zrI jinezvara paramAtmAe (arthathI) prakAzeluM hovAthI nizcitarUpe mahAmaMgaLarUpa che. abhidheyaH- A granthane viSaya mukhyatayA "dhyAnayoga che. te tenA nAma uparathI ane prathama dhyAna' zabdanA prayogathI ja siddha thAya che. prayojana - granthakAra maharSine A grantharacanAne prathama uddeza mumukSu jijJAsuone dhyAna saMbaMdhI samyagajJAna ApavuM, dhyAnanuM svarUpa samajAvavuM, dhyAnanA bheda-prabheda AdinuM mArgadarzana karAvavuM te che. A udeza (projana) te "anaMtara-prayojana che. jyAre paraMpara-prayajana che, dhyAna dvArA sarva karmano kSaya karI ekSapada prApta karavuM. zrotAo ane vAMcake A granthanA satata abhyAsa, manana, ciMtana, nididhyAsana dvArA dhyAna" aMgenI paripUrNa samajane AtmasAt karI dharmadhyAna ane zukaladhyAnanA uttarottara prakarSa dvArA svAtmAnA zuddha-svarUpane pAme e "anaMtara prajana" che. saMbaMdha - A granthane pUrvAcArya praNIta grantha sAthe saMbaMdha che te, A granthamAM batAvelI dhyAnAdine lagatI vigatene, dhyAna-viSayaka anya granthomAM kayAM kayAM kaI rIte nirdeza maLe che vagere vicAravAthI spaSTa thaze. A mahAna granthanI prAcInatA, upAdeyatA ane pramANabhUtatAne saceTa khyAla AvavAthI tenA prati apUrva zraddhA temaja AMtarika bahumAna vadhe che. prastuta granthanI racanAmAM AdhArabhUta "sunna 4-joru-vijU Adi prAkRtabhASAbaddha je cAra gAthAo che te, vartamAnamAM alabhya dhyAna-vibhakti' jevA keI Agama granthamAMthI uddhata karavAmAM AvI hoya ema jaNAya che. granthakAre "' kahIne tenI sAkSI ApavA dvArA, A granthane pUrvAcAryapraNIta anya grantho sAtheno saMbaMdha sUcita karyo che. sunna-14-jJoru vaMdU' A gAthAmAM nirdiSTa dhyAnabhedono ullekha "karinA? zu mAM paNa jovA maLe che. A stotragata "namaskAra cakra nI uddhAravidhinA kartA daza pUrvadhara zrIbhadraguptasvAmI mahArAja che. tethI A "arihANAI thunaM' tenAthI paNa prAcIna havA sAthe koI Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana pUrvadhara maharSinI kRti heya ema jaNAya che. A stotranI tetrIsamI gAthAmAM namaskAra mahAmaMtrane "parama maMtra, paramarahasya, parAtparaM tavaM', paramajJAna, paramaya, zuddhadhyAna ane sarvazreSTha dayeyarUpe varNavyo che. temAM dhyAna ane paramadhyAna'-A be dhyAna prakArane spaSTa nideza jovA maLe che. cotrIsamI gAthAmAM zeSa bAvIsa dhyAna prakAromAMthI "ti vagerene spaSTa nAmellekha che ane keTalAMka nAma garbhitarUpe sUcavAyAM che ema A staMtranA adhyayanathI samajI zakAya che. A granthanI zAstrasammatatAnI vizeSa pratIti emAM ApelI aneka jinAgamanI ane prakaraNa-gnanI sAkSIbhUta gAthAothI paNa thAya che. zrI Avazyaka sUtra niyukti, dazavaikAlika niyukti, vizeSAvazyaka bhASya, zrI prajJApanAsUtra, bRhat kalpasUtra vRtti, dhyAnazataka, karyaprakRti Adi aneka granthanI aneka sAkSI gAthAo A graMthamAM jovA maLe che. A granthanI zAstrIyatA sAthe enI AgavI vizeSatA e che ke - emAM dhyAnanI paribhASA, vyAkhyA ane bheda-prabhedonuM je vistRta varNana jovA maLe che, te vartamAnamAM vidyamAna dhyAna-viSayaka anya granthamAM prAyaH jovA maLatuM nathI. A granthamAM sarva prathama dhyAnAdi 24 prakAre batAvIne tene 6 prakAranAM karaNethI guNatAM 2304 bhedo thAya che. tene 96 karaNagathI guNatAM 2,21,184 bhedo thAya che, temaja 96 bhavanayogathI paNa 2,21,184 bhedo thAya che, baMne maLIne kula 4,42,368 bhedo dhyAnanA thAya che. te A aDa-apUrva dhyAnane grantha sarvajJakathita zAstrarUpa che. jJALA padane rahasyArtha - sunna-4-0' pUrvAcArya praNIta A sAkSIbhUta gAthAmAM dhyAnanA 24 prakArone je ullekha karyo che, temAM "jJALA padane sAmAnya artha "dhyAna che AdimAM jenA e thAya che, paNa vadhu UMDANathI vicAratAM samajAya che ke prathama bheda rUpa dhyAna e sarva dhyAnene mUla AdhAra che. zUnya vagere kaI paNa dhyAnamArganI vAstavika sAdhanA ane siddhi, prathama bhedarUpa dhyAnanI sAdhanA ane siddhinI apekSA rAkhe che; ane prathama bhedarUpa dhyAnanI sAdhanA * eso paramo maMto paramarahassaM paraMparaM tattaM / nANaM paramaM neyaM suddhaM jhANaM paraM jheyaM // 33 // eyaM kavayamameyaM khAiyamatthaM parA bhavaNarakkhA / joI sunnaM biMdu nAo tArA lavo mattA // 34 // -namAra svAdhyAya-prAkRta vimAna, pR. - 205-206 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana ane siddhi e ciMtA [ ciMtana | ane bhAvanAnI eTale ke zrutajJAna ane paMcAcAranA pAlananI apekSA rAkhe che. A ja granthamAM AgaLa sAta prakAranI ciMtA ane cAra prakAranI bhAvanAonuM svarUpa varNavavAmAM AvyuM che. temAM ciMtA dvArA zrutajJAnanI ane bhAvanA dvArA paMcAcAranA pAlananI anivAryatA darzAvI che. jIvanamAM tene satatapaNe AcaranAra sAdhaka dharma dhyAnamAM uttarottara vikAsa sAdhI zake che. e sivAya dharmadhyAnanI sAdhanA ane siddhi zakya banatI nathI. A guDhatattvano mArmika nirdeza paNa "jJALA padathI vanita thAya che. dhyAnanA cAra prakAromAM AjJAvicayane je prathama sthAna ApavAmAM AvyuM che tenAthI e spaSTa pratIta thAya che ke sarva prakAranA dhyAnamArgo, dayAnanI paddhatio ke praNAlikAone mukhya ane sudaDha pAye zrI jinAjJA che; AjJAnuM ullaMghana karanAra ApoApa mokSamArgathI bahAra thaI jAya che. AtmavikAsalakSI kaI paNa prakAranA dharmadhyAnanuM mULa ahIM batAvela prathama bhedarUpa dhyAna" che ema "zALA padamAM rahelo "Adi' zabda sUcita kare che. (1) yAnanI paribhASA mULapAThaH- tatra davA vitAmAranA pUrva visAvaDA artha-citA (citana) ane bhAvanAthI utpanna thayela sthira adhyavasAya e dhyAna che. vivecana - AtmAnA je adhyavasAye rithara eTale vyavasthita hoya te dhyAna kahevAya che ane je adhyavasAya "cala" eTale anavasthita hoya te ciMtA athavA ciMtana kahevAya che. zrI jinagamomAM ane yogasaMbaMdhI prakaraNa granthomAM bhayAna" aMgenI vividha paribhASAo jovA maLe che. - e sarva paribhASAo-vyAkhyAone sAra e ja che ke-cittanI sthiratA-ekAgratA siddha karavI ane paramAtma svarUpamAM cittano 'laya" karavo - laya karo eTale dUdhamAM jema sAkara ogaLI jAya che tema zuddha-AtmasvabhAvamAM cittane sarvathA ogALI devuM. ka sarakhA :-travattanirodho thAkU a-gavarna pa = ta jA, ekAlambanamityarthaH / ekasminnAlambane cintAnirodhaH / calaM cittameva cintA, tannirodhastasyaikatrAvasthApanamityarthaH / -'taratArthasUtra' - zrI siddhasena girIjA, sUtra 1-27 / Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana A AdhyAtmika prakriyAne prAraMbha vikalparUpa cittane sarva prathama azubhamAMthI zubha tarapha vALavAthI thAya che. zubha vikalpomAM cittane ramamANa-ramatuM karyA sivAya azubha vikalpa jatA nathI. zubha vikalpo mATe cittane zubha AlaMbane mAM sthira banAvavAne abhyAsa satata karavo paDe che. A dhyAnAbhyAsanI bhUmikAmAM sAdhake zuM karavuM joIe, ene nirdeza graMthakAra pote ja ahIM batAvelI dhyAnanI vyAkhyAmAM kare che - tatvaciMtA Adi sAta prakAranI ciMtA ane, jJAnabhAvanAdi cAra prakAranI bhAvanAne jIvanamAM pratiSThita karavA mATe niSThApUrvakane satata prayatna karatA rahevuM, e ja sAco dhyAnAbhyAsa che, dhyAnanI pUrvabhUmikA che. pAyA vagaranuM makAna pavananA eka ja jhapATAmAM dharAzAyI thaI jAya che, tema ciMtA ane bhAvanAnA satata sevana sivAyanuM dhyAna azubha nimittanA eka ja dhakkAthI veravikhera thaI jAya che. ciMtA ane bhAvanAnA satata sevanathI mana-vacana-kAyAnA yogo nirmaLa banIne AjJAbhimukha bane che, te pachI dhyAna yoganI sAdhanA mATenI pAtratA Ave che. jIvananAM sarvakSetromAM pAtratA e pAyAnI vastu gaNAya che, to sarvakarmavinAzaka dhyAnanI bAbatamAM to teno atyaMta AvazyakatA gaNAya te nirvivAda hakIkata che caLacittanA prakAra caLa-cittanA mukhya traNa prakAra che: (1) bhAvanA (2) anuprekSA ane (3) citA* 'bhAvanA-bhAvanA eTale dhyAna mATenA abhyAsanI kriyA ke jenAthI mana bhAvita thAya. bhasma ke rasAyaNadikane bhAvita karavA judI-judI vanaspatinA rasanI bhAvanA apAya che. kasturInA dAbaDAmAM rAte mUkI rAkheluM dAtaNu, savAre kastUrIthI bhAvita thAya che tema manane vAraMvAra jJAna, darzana, cAritra Adi bhAvanAonA puTa ApavAthI, anityasvAdi bAra bhAvanAo tema ja maitrI Adi cAra bhAvanAo vaDe punaH punaH susaMskArita karavAthI te pavitra ane zAnta banIne dayeyasvarUpa paramAtmAne dhyAnamAM ekAkAra banI zake che. vaLI A bhAvanAo saMvara svarUpa che. azubha karmone AtmAmAM dAkhala thatAM rokanArI che. manane zubhamAM pravartAvIne zuddhamAM laI janArI che. * "ka mijAvavAmAM te zar, a caruM ta6 ji. se hojja bhAvaNA vA, aNupehA vA ahava ciMtA / / artha -je sthira adhyavasAya che, te dhyAna" che, je caMcaLa adhyavasAya, te "citta" che. e citta bhAvanArUpa haya, anuprekSArUpa hoya yA ciMtA svarUpa heya. -dhyAnazataka gAthA-2. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana A jJAnAdi, anityasvAdi ke maitrI Adi bhAvanAo cittane dharmadhyAnamAM joDavA mATe hetubhUta bane che ema zAstrakAra bhagavate pharamAve che.' zubha bhAvanAone "bhavanAzinI' kahIne zAstrakAra bhagavatee tene sAmarthyane yathArtha paNe biradAvyuM che. anuprekSA anuprekSA eTale pachIthI vicAra kara. je taranuM vidhi-bahumAnapUrvaka adhyayana ke dhyAna karyuM hoya tene yAda karIne tadanurUpa je ciMtana-manana karAya tene anuprekSA kahe che. dhyAna aMtarmuhUrtathI vadhAre TakatuM nathI. aMtamuhUta eTale be ghaDI arthAt 48 miniTanI aMdarano kALa. eTale kALa pasAra thayA pachI mana dhyAnathI calita thAya che. e samaye manane tattva-smaraNamAM joDavuM ene anuprekSA kahe che. ethI mana pharIthI dhyAnamAM joDAvA pUrve bIjA-trIjA vicAromAM aTavAtuM nathI, paNa dhyAnane anurUpa vicAromAM ramatuM rahe che. dA. ta. manane saMsAra vagerenI anitA, azaraNutA, vicitratA AdinI vicAraNAmAM rokavuM te paNa eka prakAranI anuprekSA che. je jIvAdi tatvonuM jJAna meLavyuM che tenuM punaH ciMtana karavuM, e paNa anuprekSA che. A sarva prakAranI anuprekSA dvArA sthira, zAnta baneluM mana pharIthI dhyAna sAdhanAmAM saraLatAthI joDAI zake che. ciMtA-ciMtA eTale bhAvanA ane apekSA vagaranI mananI avasthA, eTale ke - dayAnanI pUrve calacitta thatuM jIvAdi tattanuM ke jinAjJAnA aciMtya mahimA vagerenuM citana. tatvaciMtA, paramatatvaciMtA vagere je viziSTa prakAranI ciMtAo prastuta granthamAM AgaLa darzAvI che tenA dvArA sAdhake rAgadveSane pAtaLA pADavAnA che, jethI te vItarAga jinezvarakathita parama maMgaLakArI dharmadhyAna mATenI gyatA prApta karI zake. bhAvanA, anuprekSA ane citAnA A svarUpane gurugamathI vadhu sArI rIte samajIsvIkArIne dhyAna sivAyanA kALamAM manane tenA vaDe punaH punaH bhAvita karavAnuM che. prastuta granthamAM batAvela 24 yAna-prakAre e chaghastha avasthAmAM saMbhavita dhyAnanA prakAro che. 1. saddharmadhyAnasaMdhAnahetavaH zrIjinezvaraiH / maitrIprabhRtayaH proktAzcatasro bhAvanAH parAH // eka dhamayAnane joDavA mATe zrI jinezvara bhagavaMtoe maitrI Adi cAra pradhAna bhAvanAo kahI che. -"zAnta-supArasa, jha0 12, , { Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] dhyAnavicAra-savivecana mananI sthiratA e chagrasthanuM sthAna che. aMtamuhUrta kALa sudhI eka vastumAM cittanuM avasthAna te ja chavastha jIvanuM dhyAna che. kevaLI bhagavaMtane veganirodharUpa dhyAna hoya che. cittane nirodha thaI gayo hovAthI teone citta avasthAnarUpa dhyAna hotuM nathI. (mana, vacana ane kAyAnA nimitte thatA karmabaMdhane aTakAvavA yoganirodha karavAmAM Ave che. aMtamuhUrtanI A kriyA pachI kevaLI bhagavaMta ayogI bane che.) dhyAnanA adhikArI dhyAna-vicAra' granthanA racayitA maharSienjiA mAvanApUrvaja sthiro vyavasAya: - dhyAnanI A vyAkhyAmAM ja dhyAnane adhikArI ke hoya, eno paNa garbhita rIte nirdeza karyo che te vicArIe. sAta prakAranI ciMtA zrutajJAna svarUpa che. cAra prakAranI jJAnAdi bhAvanA paMcAcAranA AsevanarUpa che. dhyAnanA pUrvAbhyAsa mATe A baMnenI AvazyakatA batAvIne granthakAra maharSie je mumukSu zrutajJAnano abhyAsI ane paMcAcArano pAlaka hoya e ja dhyAnano adhikArI che ema darzAvyuM che arthAta dezaviratidhara ke sarvaviratidhara e dhyAnano mukhya adhikArI che. anya samyagRSTi tathA mArgAnusArI jIvamAM bIjarUpe dhyAnanI yogyatA hoI zake che. vyavahAranaya ga-bIjamAM paNa yogano upacAra kare che, tethI vyavahAranayathI apunabaMdhakAdi jI paNa yoganA adhikArI che. A vAta pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje potAnA yaugika granthomAM spaSTa paNe kahI che. pU mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje pitAnA "adhyAtmasAra granthamAM dhyAtAnuM lakSaNa batAvatAM kahyuM che ke - 2. dese savve ya tahA, niyameNeso carittiNo hoi / iyarassa bIyamittaM, ittu cciya kei icchati // 3 // -"covaMphizA, nA. 3 karmayogadvayaM tatra jJAnayogatrayaM viduH / virateSveva niyamAd dhIjamAtraM pareSvapi // -"jJAnasAra' . , Ro. 2 A saMsthAnAdirUpa bega nizcayathI cAritravAnane hoya che, anya samyam daSTi Adi jIvone te yoga bIjarUpe heya che-ema keTalAka AcAryo mAne che. rU. "sthAna" ane "ga" zabda ekAWka paNa che : yogAbhyAsaH-yogasya-yogAGgarUpasya dhyAnasya vA abhyAso yogaH / -"podarA-vRtti yogo dhyAna samAdhizca, dhIrodhaH svAntaH nigrahaH / antaHsaMlInatA ceti, tatparyAyAH smRtA budhaiH // -"HpurALa' varSa-22, mo. 22 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra - savivecana [ z je, mana ane indriyo upara vijaya meLavIne nirvikAra buddhivALA hAya ane tethI ja je zAnta ane dAnta banyA hAya te, dharmadhyAnaneA dhyAtA che. yeAgabindu' nAmanA granthamAM pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje dhyAnayoganI pUrva adhyAtmayoga ane bhAvanAyoganA satata abhyAsane jarUrI batAvyo che. temAM adhyAtmayAga e tattvaciMtana svarUpa hAvAthI ci'tAtmaka che ane bhAvanAyoga e jJAnAdizuNAnA abhyAsarUpa hAvAthI bhAvanAtmaka che. A rIte dhyAnanI pUrva prastuta granthamAM khatAvelI 'ciMtA' ane 'bhAvanA' tathA yogabindu'mAM nirdiSTa adhyAtmayoga ane bhAvanAyoga A baMne achUtaH eka ja che, ethI jenA jIvanamAM ciMtA-bhAvanA arthAt adhyAtmayoga ane bhAvanAyoga vaNAyela hAya e ja dhyAnanA yogya adhikArI che. adhyAtmayAga zuM che ? jenuM pratyeka AcaraNa aucityayukta hAya, jenA jIvanamAM pAMca aNuvrata ke pAMca mahAvratA vaNAyelAM hAya, jenu mana sa`jJakathita jIvAdi tattvAnA ciMtanamAM parAvAyelu hAya ane A badhAnA mULamAM maigyAdi bhAvA rahelA hAya e yathArtha adhyAtmayAga kahevAya che.4 bhAvanAyeAga zu che ? mananI svasthatA rAkhIne uparokta aucityasevana, tapAlana ane matrI Adi pradhAna jIvAdi tattvAnuM pratidina ciMtana-manana karavu e bhAvanAyoga che.pa yAga, dhyAna, samAdhi, dhIrodha (muddhinI caMcaLatAnA rodha, svAnta nigraha (manane vaza karavuM) ane antaHsalInatA (Atma-svarUpamAM lInatA) vagere dhyAnanA paryAyavAcI zabdo che--ema vidvAna kahe che. * manasazcendriyANAM ca, jayAd yo nirvikAradhIH / dharmadhyAnasya sa dhyAtA, zAnto dAntaH prakIrtitaH // 4. zaucityAr-vratapurumya vacanAttavacintanam / maitrayAdisAramatyanta- madhyAtmaM tadvido viduH // - 'adhyAtmasAra' dhyAnAdhikAraH, zloka 62 cita pravRtti ane vratayukta sAdhakanu' maityAdi bhAva pradhAna jitAgama anusArI je tattvaciMtana tene adhyAtmavid puruSo ' adhyAtmayoga 'kahe che, ---yovindu' kTo. rU8. 5. thamyAloDanaiva vijJayaH pratyaklR vRddhisaMgata: / manaH samAdhisaMyuktaH paunaHpunyena bhAvanA || mananI samAdhipUrvaka pratidina vRddhi pAmate! A adhyAtmayoganA punaH punaH abhyAsa e bhAvanAyeAga che. ~~~'yonig;' jo. 6. 2 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] dhyAnavicAra-savivecana temaja svakRta "yogaviMzikA ane tenI vRttimAM paNa pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAje ane pUupAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje devasevA, prabhunAma smaraNa, Avazyaka kiyA, tatvaciMtana tathA mithyAdi bhAvonA sevanane adhyAtmayogamAM samAveza karyo che. tethI spaSTa thAya che ke dayAnanI pUrvabhUmikAmAM devasevAdi kRtyo hovAM jarUrI che ane te dvArA dhyAnanI pAtratA khIle che. thAnanA prakAra dhyAnanA je grevIsa bhedo pUrve batAvI gayA, emane prathamabheda dhyAna" tenuM svarUpa ane tenA peTA bhedo have joIe. mULa pATha-dravyathArtA athaDa-dhyAnanA mukhya prakAra be che : (1) dravya dhyAna tathA (2) bhAva dhyAna. dravyathI dhyAna -(1) ArtadhyAna (2) raudradhyAna. [ A baMne dhyAna azubha prakAranAM che. temAM sarva azubha dayAno samAveza thAya che. mATe te tyAjaya che.] vivecana-zubha dhyAnanuM svarUpa batAvatA pahelAM azubha dhyAnanI vAta rajU karavA pAchaLa prayojana e che ke - azubhadhyAna temaja tenAM kAraNone dUra karyA sivAya zubhayAnane prAraMbha ja thaI zakato nathI. jema vastranI malinatA dUra karyA sivAya ene navo raMga barAbara caDhato nathI, tema mananI malinatA-azuddhi dUra karyA vinA zubha dhyAnane raMga ene lAgatuM nathI. pANInI jema manane pitAne potAno kaI raMga nathI. pANImAM je raMga nAkhIe chIe tevuM te bane che, tema manane jevAM zubha ke azubha nimitte maLe che tevuM zubha ke azubha ciMtana raMgane pakaDatA pANInI jema pakaDI le che. azubha ciMtana ane azubha bhAvanA azubha dhyAnane utpanna kare che. zubha sthAnane lAvavA mATe jema zubha ciMtana ane zubha bhAvamUlaka pravRttio jarUrI che, tema azubha dhyAne dUra karavA mATe tenA kAraNarUpa azubha ciMtAo, azubha bhAvanAo, hiMsAdi pravRttio, mana-vacana-kAyAne azubha vyApAra paNa choDavAM eTalAM ja jarUrI che. pate paherelA svaccha vastrane kALA DAgha na lAge tenI kALajI mANasa rAkhe che, tema dharmanA ArAdhake pitAnA manane azubha bhAvane kALA DAdha na lAge tenI pUratI kALajI rAkhavI joIe. vastrane DAgha lAgavAthI je kAMI nukazAna thAya che tenI tulanAmAM manane lAgatA DAghathI anaMtagaNuM nukasAna thAya che, e hakIkata tasva-ciMtakane sadA smaraNamAM rahevI joIe. AttadhyAna AdhyAna eTale duHkhamAM ke duHkhanA nimitta thatuM dhyAna. jIva Adhi, vyAdhi ke upAdhirUpa keI duHkhada sthitimAM mukAya che tyAre tene "jaladIthI mAruM duHkha Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 22 TaLo, mane sukha maLo evI je satata ciMtA thAya che, potAnA duHkha pratye je bhAre dveSa ane aNagame thAya che te ArtadhyAna che. A dhyAna sAMsArika dukhanA kAraNe utpanna thAya che ane punaH duHkhane anubaMdha karAve che. A dhyAnanA cAra prakAra :- (1) aniSTa saMyogajanya, (2) ISTa vigajanya, (3) vyAdhi vedanAjanya, (4) nidAna ciMtanarUpa. (1) aniSTa saMgajanya A dhyAna-A azubha dhyAnanA mULamAM, "bIjA badhAnuM game te thAo paNa mAruM duHkha TaLe, mane sukha maLe, e adhyavasAya mukhya che. te pachI dhana, svajana Adine bAdhaka paribaLe "agni, jaLa, hiMsaka pazu, cora, lUMTArAdi manuSya, pratikULa rAja ke duzmana vagerene kadI ega na thAya paNa sadA viyega thAya te sAruM' ema satatapaNe ciMtavavuM te aniSTa saMgajanya ArtadhyAna che. (2) iSTa vigajanya ArtadhyAna-aizvarya, strI, kuTuMba, mitra, yaza, saubhAgya tathA bhegAdinI sAmagrIne nAza thavAthI temaja cittane prItidAyaka viSaya sukhone abhAva thavAthI vyaktine je zeka, ciMtA kheda thAya te ISTa vigajanya ArtadhyAna che. (3) vyAdhi vedanAjanya AttadhyAna-sarvajJa paramAtmA pharamAve che ke mAnava zarIramAM sADAtraNa karoDa rUMvADAM che, te pratyeka rUvAMDe pioNA be roga rahelA che. paraMtu deva-gurunI AjJAmAM vartatAM jIvane tenA humalAo ochA naDe che. tema chatAM azAtA vedanIya karmanA udaye zarIramAM zULa, bhagaMdara, kensara, javara (tAva), kSaya Adi rogo utpanna thatAM tenI pIDAthI trAsI, kaMTALI, hatAza thaI, "have A roga mAro keDe cheDe te sAruM' tevI vicAraNAmAM manane parovI rAkhavuM e ArtadhyAnano ja eka prakAra che, kAraNa ke A dhyAnanA viSaya tarIke mAtra nazvara zarIra ja hoya che, jene svabhAva nAza pAmavAne che. mATe tenA dAsapaNAmAMthI chUTavA mATe prabhu-dAsa banavAnuM pharamAna zAstro kare che. (4) nidAna ciMtanarUpa ArtadhyAna-koI paNa puNyakArya ke dhArmika anuSThAna karatI vakhate yA karyA pachI- meha, ajJAna ane mithyAtvane vaza-devagatinA bhego, rAjya, saMpatti, vaiSayika suo tathA pUjA pratiSThAnI kAmanA karavI-A badhuM mane maLe, evo daDha saMkalpa kare te- "nidAna ciMtanarUpa ArtadhyAna che." A yAnanAM lakSaNe -AkaMda, zeka, tADana, vilApa, bhautika sukhenI tIvra AkAMkSA, asaMtoSa, IrSA, dharma-vimukhatA, gADha bahirmukhatA, adhika AhAra, nidrAruci, jinAgama nirapekSavRtti vagere AnaMdayAnanAM lakSaNa che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] dhyAnavicAra-savivecana A rIte mAtra potAnA ja sukha-duHkhanI satatapaNe ciMtA karyA karavI athavA te viSaya sukhane gADha rAga ane duHkhane tIvra dveSa kare e ArtadhyAna che. jenAthI Atmarati ghaTe ane paddagalika Asakti vadhe tevAM kAraNe ane tajajanya kAryomAM gaLAbUDa rahevuM te ArtadhyAna che ema TUMkamAM kahI zakAya. A ArtadhyAnamAM kRSNa, nIla ane kApita lekSA hoya che ane te chaThThA guNasthAnaka sudhInA jIvone hoI zake che. raudradhyAna raudradhyAna eTale bhayaMkara dhyAna. jemAM hiMsA Adi karavAne ati krUra athavasAya che. A dhyAnane UkaLatA sIsAnA rasanI upamA ApI che. A raudradhyAnanA cAra prakAra che -(1) hiMsAnubaMdhI, (2) mRpAnubaMdhI, (3) cInabaMdhI, (4) saMrakSaNAnubaMdhI. (1) hiMsAnubaMdhI rodradhyAna-hiMsAnubaMdhI raudradhyAna eTale hiMsAnA anubaMdhavALuM ati bhayAnaka dhyAna-jemAM nirdaya rIte jIvane bhayAnaka trAsa pahoMcADIne mArI nAkhavAne ati bhayaMkara vicAra mana upara svAmitva dharAve che. hiMsA kevI rIte karavI, kayAre karavI, tenAM sAdhana kayAM kayAM che, te sAdhanone upayoga kema kare ityAdi hiMsA saMbaMdhI ekAgracitte thatA vicAro e hiMsAnubaMdhI raudradhyAna che. jIva eka evuM mahimAzALI ane aciMtya zaktisaMpanna dravya che ke tene saheja azAtA pahoMcADavI te paNa hiMsA kahevAya che, te tenA prANuM levAnA vicAramAM rAcavuM tema ja tadanurUpa krUra ane hiMsaka vartana karavuM te mahA-hiMsA--svarUpa raudradhyAnapiSaka vicAra-vartana gaNAya te niHzaMka che. (2) mRSAnubaMdhI raudradhyAna-asatya kevI rIte bolAya, kevI rIte asatya bolIne bIjAne chetarI zakAya, kevI rIte asatya bolIne chUTI javAya ItyAdi saMka95pUrvaka mAyA-kapaTa karIne, parane duHkha pahoMcADanArA asatyanuM ekAgracitte ciMtana karavuM te mRSAnubaMdhI raudradhyAna che. (3) cauryAnubaMdhI raudradhyAna-utkaTa lobhane vaza thaI, pArakI vastu corI levA mATe, cerI kevI rIte karavI, corI karavA chatAM kevI rIte pakaDAI na javAya, corInAM sAdhana kayAM kayAM che, kevI rIte maLe che ItyAdi corI aMge thatuM ekAgracitte ciMtana e cauryAnubaMdhI raudradhyAna che. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ zarU dhyAnavicAra-savivecana (4) saMrakSaNAnubaMdhI rodradhyAna-je vastuo potAne sukhakArI che, pAMca inidranA viSayone poSanArI che, te vastuonA saMrakSaNa mATe ekAgracitte thatA vicAro tema ja tenA saMrakSaNa mATe na karavAnAM pApakAryo jAte karavAM, bIjA pAse karAvavAM, karanArAonI pITha thAbaDavI vagere viSaya-saMrakSaNAnubaMdhI rIdradhyAna che. TUMkamAM ema kahI zakAya ke hiMsAdi cAre pApakAryo karavAmAM ane karyA pachI paNa ullasita mane AnaMda mAnave e raudradhyAna che, ane te anukrame "hiMsAnaMda, mRSAnaMda, steyAnaMda, ane saMrakSaNAnaMda (parigrahAnada)" A nAmathI paNa oLakhAya che. * A rIdradhyAna pahelAthI pAMcamI guNasthAnaka sudhI hoI zake che. raudradhyAna vakhate jIvane ati saMkilaSTa (sva-para kalezakArI) kRSNa, nIla yA kAta lezyA hoya che. A dhyAnamAM jIva zarIra choDe te narakamAM jAya che. raudradhyAnanAM lakSaNe - (1) usaNadoSa-niraMtarahiMsA, jUTha, corI Adi pApa pravRtti karavI te. (2) bahudoSa-hiMsA Adi sarva pApamAM satata pravRtti karavI te. (3) ajJAnadoSa-ajJAnathI, kuzAstronA saMskArathI, hiMsA Adi pApakAryomAM dharmabuddhithI pravRtti karavI te. (4) AmaraNAMtoSa-jIvananI aMtima kSaNa-maraNa sudhI jarA paNa pazcAttApa karyA sivAya kAlasaukara AdinI jema hiMsAdi pApanuM AcaraNa karavuM ItyAdi raudradhyAnanAM lakSaNe che. kAlasakara nAmano kasAI, jeNe jIvanabhara rejanA 500 pADAonI hatyA karI, aMte hiMsAnAM kura-raudra pariNAme mAM ja mRtyu pAmI raurava duHkhamaya nArakImAM utpanna thayo. ati bhayAnaka A pariNAmothI bacavA deva-gurunI bhaktimAM mana vadhune vadhu parovavuM joIe. zubha dhyAnane prAraMbha jIvane anAdi kALathI ukta AdhyAna ane raudradhyAnane abhyAsa che mATe A dhyAna kema karavuM tenI kaLA jIvane sahaja sAdhya che. ka tatvArtha sUtra | 2-37 -zraNanarfjIvA. ___ " hiMsAnaMda mRSAnaMda steyAnaMda saMrakSaNAtmakam / " -"mahApurAna' ! varSa-22, nAthA-rU. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] dhyAnavicAra-savivecana atyaMta du:khaprada bhavaparaMparA vardhaka A baMne azubha dhyAnathI samagra cittane sarvathA mukta karavA mATe daDha saMkalpa, prabaLa dharma-puruSArtha ane satata jAgRti khUba ja Avazyaka che. AvA saMkalpa, puruSArtha ane jAgRti jagADavA mATe deva-gurunI nityabhakti atyaMta agatyanI che. deva parama zuddhivaMta che. guru te zuddhinI sAdhanAmAM apramattapaNe prayatnazIla che, eTale temanI sevA-bhaktithI azubha dhyAnanuM baLa toDanAruM zubha dhyAna manamAM pragaTa thAya che. azubha vicAro, tenuM sevana temaja dhyAna e eka evo bhAva-roga che ke tenuM nivAraNa bhavajetA zrI arihaMta paramAtmAne trividhe bhajavAthI ja thAya che. amAsanI rAtano aMdhakAra sUryodaya thatAM adazya thaI jAya che. tema mananA gaganamAM vizva-divAkara arihaMta paramAtmA padhAratAM tyAM rahele bhAvAMdhakAra ke je mukhyatayA rAga-dveSAtmaka hoya che te niyamA palAyana thaI jAya che ane tyAM dharmadhyAnarUpI maMgala prabhAta pragaTe che. AdhyAna ane raudradhyAna dravya dhyAna che kAraNa ke te bhavabhramaNanA heturUpa che. dharma dhyAna e bhAva dhyAna che kAraNa ke te bhavaparaMparAne samULa kSaya karI akSaya sukha ApanAra che. dharmadhyAnamAM Atma-vastunA zuddha svAbhAvanuM dhyAna mukhya che. te dhyAnanI bhUmikA prApta karavA mATe jinendra anuSThAne, vrata-niyama vagerenuM trividhe caDhatA pariNAme niyamita rIte sevana karavuM paDe che mATe te paNa dharmasthAnanAM ja aMga gaNAya che. bhAva dhyAnanA mukhya cAra prakAre che. mULapATha -mAvataetu vAjJASA-viSA-saMsthAnavAmi dharmadhyAnam | artha :-AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya, ema cAra prakAranuM dharmadhyAna e bhAvathI dhyAna che. vivecana :-A sUtramAM bhAva dhyAnanA mukhya cAra prakArano spaSTa nirdeza che. dhyAna mArgamAM uttarottara vikAsa temaja pragati sAdhavAnI daDha IcchAvALA sAdhake sau prathama adhikArI mahApuruSa pAsethI dhyAnanI pUrvabhUmikArUpa citA-bhAvanA vagerenuM spaSTa mArgadarzana meLavI tadanusAra pUrvAbhyAsa karavA prayatnazIla banavuM joIe. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana dhyAnayogya ciMtA-bhAvanA ane sthAna zubhadhyAnamAM manane sthira karavA mATe zAstra sApekSa chavAdi tanuM ciMtana, jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya bhAvanAno abhyAsa Avazyaka che. manane haMmezAM zubhabhAvanAnA mAnasarovaramAM snAna karAvavuM joIe. rAjanA A abhyAsanA pariNAme mana dudhdhananA ukaraDe jatuM aTake che e anubhavasiddha hakIkata che. jema soyamAM doro parova hoya, te tenA agrabhAgane aNIdAra banAvavo paDe che te ja te soyanA nAkAmAM parovAya che tema jayAre caMcaLa mana sthira thAya che tyAre ja te sat tavanA dhyAnamAM parovAya che. mananI caMcaLatA ane malinatA dUra karavA mATe tene haMmezAM sabhAnapaNe samyagadarzana-jJAna-cAritrarUpa triveNImAM snAna karAvavuM paDe che. mananI e khAsiyata che ke tene ApaNe jevA prakAranA vicArone raMga caDhAvIe chIe tevuM te banI jAya che. viparIta buddhi, padagalika Asakti, viSayalelupatA ane kaSAya Adi doSathI mana anAdikALathI vAsita baneluM che. A duSTa vAsanAonA baLane teDI nAkhavA mATe zubha ciMtA ane bhAvanAone abhyAsa anivArya che. se maNa lAkaDAnA moTA DhagalAne kherano eka aMgAro apa kALamAM bhasmIbhUta karI nAkhe che tema azubha bhAvanAnA sAmarthyane sarvasava-hitAzayarUpa zubha bhAvanA apakALamAM pAMgaLuM banAvI de che. pachI viparIta buddhi, paugalika Asakti, temaja viSa vagerenuM AkarSaNa Ape Apa osaratuM jAya che. samyaga-darzana--jJAna-cAritrarUpa ratnatrayInA satata abhyAsathI dhyAnanI yogyatA pragaTe che e vAta sArI rIte vicAryA pachI dhyAnane cagya sthAna saMbaMdhI vicAra karIe. dhyAnane vegya sthAna dhyAna mATe pavitra ane zAnta sthAna hovuM atyaMta jarUrI che kAraNa ke egasAdhanA-mArgamAM navAsavA pravezelA sAdhakane ghaMghATavALA, janasamudAyavALA temaja anya sAmagrIthI bharelA sthAnamAM dhyAna lAgu paDatuM nathI. tAtparya ke gasAdhake ekAMta ane pavitra sthAna pasaMda karavuM joIe. sthAnane aniyama - sthAnano uparokta niyama pariNata yAne siddha yogIvaryone lAgu paDatuM nathI.. arthAt je sAdhake sthira saMhananavALA ane AkhUTa dhairyavALA hoya che tathA jemaNe Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ] dhyAnavicAra-savivecana jJAnAdi cAra bhAvanAo ke samyaktvAdi pAMca bhAvanAo atyaMta bhAvita karI hoya che, te sAdhaka mahAtmAone te gIca vasatIvALuM nagara ke nirjana araNya baMne samAna hoya che. teo game tevA sthAnamAM rahIne paNa samatAbhAva barAbara jALavI zake che. A niyama dhyAnamArgamAM dAkhala thayelA navA sAdhakone lAgu paDato nathI. Asana bAMdhIne besavAthI manane bAMdhavAmAM sugamatA rahe che tene khyAla paNa navA sAdhake rAkhavo joIe. Asana bAMdhavAnI sugamatA mATe UNodarI vrata paNa eTaluM ja jarUrI che. temaja vAta, pitta ane kaphane vikRta kare evo AhAra na vAparavAnI khAsa kALajI paNa navA sAdhaka mATe savizeSa jarUrI che. kALanI aniyatatA dhyAna kyA samaye karavuM" e prazna paNa sAdhaka mATe sahaja che, paraMtu jJAnI mahApuruSoe e mATe kaI cakkasa samaya batAvyuM nathIpaNa je samaye mana, vacana ane kAyA svastha jaNAtAM hoya, te samaya dhyAna mATe ucita gaNe che. divase, saMdhyAe rAtrie ke divasanA amuka cokkasa bhAgamAM ja dhyAna karavuM e sivAya nahIM--e keI niyata samaya nathI. hA, eTalo nirdeza jevA maLe che ke brAhmamuhUrta yA rAtanI pAchalI cha ghaDI bAkI rahe tyAre mumukSu sAdhake paramAtmAnuM bhajana-dhyAna karavAmAM udyamavaMta banavuM joIe, kAraNa ke A kALanI AgavI pavitratA ane nIravatAne sIdho lAbha dhyeyaniSTha sAdhakane svAbhAvika rIte maLato hoya che. tema chatAM A kALane ja dhyAnano kALa kahevA 35 ekAntamata zAstrakAra bhagavaMte e prarUpe nathI, e hakIkta sadA smaraNamAM rAkhavA jevI che. Asana : dhyAnamAM yogya Asana paNa te ja gaNAya che ke je Asane besatAM dhyAnamAM kaI jAtanI bAdhA utpana na thAya. kALanI jema AsananI bAbatamAM paNa koI ekAnta niyama jinazAsanamAM nathI. cAhe kAtya mudrAe UbhA rahIne dhyAna karo ke pAsane yA vIrAsane besIne dhyAna karo, eTaluM ja nahi paNa anazana ke rogAdinA kAraNe cattA sUIne sAdhaka nizcalapaNe dhyAna karI zake che. temAM cokkasa niyama eTalo ja che ke je Asana bAMdhyuM hoya temAM zarIrane goThavI rAkhavuM joIe, vAraMvAra halAvavuM na joIe. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 27 meLavaNa nAkhelA dUdhane vAraMvAra halAvavAthI tenuM dahIMmAM rUpAMtara thavAmAM moTo aMtarAya paDe che, tema svIkArelA Asane zarIrane goThavyA pachI tene vAraMvAra halAvavAthI dhyAnanI dhArA bhAgye ja baMdhAya che. - AsananI aniyatatAnuM kAraNa koI cokkasa deza-kALa ane cekasa Asanane Agraha na rAkhavA pAchaLa mukhya kAraNa e che ke koI paNa prakAranI sAdhanAnI siddhi amuka ja dezamAM, kALamAM ke kisa kaI Asane ja thAya eve, kaMI paNa dhyAna-paraMparAmAM "ekAnta" niyama nathI. bhUtakALamAM thaI gayelA aneka mahAtmAo judA-judA deza (sthaLa), kALa ane Asane sthita thaIne dhyAnanA baLe sarva pApakarmone kSaya karI kevaLajJAna pAmyA che ane te sivAya anekAneka munivaree avadhijJAna ane mana:paryavajJAna paNa prApta karyuM che. A kAraNe jinAgamamAM kaI cokkasa deza (sthaLa), kALa ane Asana vizeSa ekAnta" Agraha nirUpAya nathI; paNa manavacana-kAyAnI svasthatA TakI zake, vRddhi pAmatI jAya-evA deza, kALa ane AsanAdi vaDe dhyAnAdine prayatna karavAnuM sUcavyuM che. dhyAna karavAnA samaye baMne hoTha baMdha rAkhavA, daSTi nAsikAnA agrabhAga upara athavA je AlaMbana nizcita karyuM hoya tenA upara sthira karavI, mukha-mudrA prasanna rAkhavI, pUrva yA uttara dizA sanmukha besavuM, kamara sIdhI rAkhavI : dayAnAbhyAsa mATenA A sAmAnya niyama che. dharmadhyAnanAM cAra AlaMbano ApameLe nIcethI upara javuM kaparuM che, mATe sAdhakane puSTa AlaMbananI AvazyakatA rahe che. Agama-granthamAM dharmadhyAnanA zikhare pahoMcavA mATe vAcanA vagere je daDha AlaMbane batAvyAM che te AlaMbane nIce pramANe che : (1) vAcanA :- kevaLa karma-nirjarAnA hetuthI potAnA ziSya vagerene temaja dharmarasika anya sAdhake vagerene sUtra ane tenA arthanuM vAtsalyapUrvaka dAna karavuM temaja bahumAnapUrvaka sadaguru pAsethI grahaNa karavuM te "vAcanA" kahevAya che. A vAcanAnA AlaMbanathI mana puSTa temaja zuddha banIne dhyAnArUDha banI zake che. (2) pRchanA - sUtra-arthanA viSayamAM kaIpaNa prakAranI zaMkA thatAM yA pUvapara saMbaMdha yathArtha paNe na samajAtAM vinayapUrvaka gurune tatsaMbaMdhI pRcchA karavI te "pRcchanA" kahevAya che. tenAthI manane AdhyAtmika-vyAyAma maLe che, je tene dharmadhyAnamagna banAve che. (3) parAvartanA - jinakata je sUtro pote gurugamathI vidhipUrvaka grahaNa karIne Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] dhyAnavicAra - savivecana kaThastha karyo. hAya, temaja tenA artha jANyA hAya, tenuM vismaraNa na thaI jAya temaja e hetuthI vAra vAra uccArapUrvaka tenA pATha karavA te vizeSaka nirjarA thAya parAvatanA' kahevAya che. A Alabana manane AtmAbhimukha banAvavAmAM mahattvanA bhAga bhajave che. (4) dhama kathA H- AtmasAt anelAM sUtra ane anA supAtra joI upadeza ApavA, yAgya AtmAene dharmanA mama samajAvavA te 'dharma kthA' kahevAya che. A cAre AlaMbane zrutadhamane AzrayIne batAvavAmAM AvyAM che ke jethI karIne zrutasAgararUpa AtmAnA gharamAM sthira thavAnI tIvra tAlAvelI manamAM pragaTa thAya. dharma dhyAnanAM cAra lakSaNA 1. AjJAruci-jinezvara paramAtmAnAM vacananI anupamatA, kalyANakAritA, sa sat tattvAnI yathArtha pratipAdaktA vagere jANI tenA upara zraddhA. 2. nisarga ruci - jJAna-dana-cAritramaya Atma-pariNAmane pragaTa karavAnI ruci-utkaMThA. 3. upadezaruci - jinavacananA upadezane sAMbhaLavAnI ruci-bhAvanA, 4. sUtraruci - dvAdazAMgI-jinAgamAnAM adhyayana-adhyApananI ruci-bhAvanAH A dharmadhyAnanAM lakSaNA che. sAmAyikAdi Avazyaka saccAritranuM mAtAnI jema jatana karavAmAM sAmAyika Adi Avazyaka karvyA Agavu' sthAna dharAve che. anata upakArI zrI tIrthaMkara paramAtmAe e prakAranA dharmanA upadeza Apyo che. te che zrutadharma ane cAritradharma. A khaMne prakAranA dharmAMnA satata abhyAsathI cittanI nirmaLatA ane sthiratA pragaTa thAya che. tethI dharmAMdhyAnanI prApti, vRddhi ane zuddhi mATe zruta ane cAritradharmAMnA abhyAsa karavA e atyaMta jarUrI che. tenA AlaMbane ja dharmadhyAnamAM dRDhatApUrvaka sthira thai zakAya che. dhyAna-prAptinA krama ka grasta jIveAnI vividha kakSAo che. A kakSAenu kAraNu karmAMnI nyUnAdhikatA che. A kAraNasara dhyAna prAptinI koi eka paripATI niyata nathI. paNa je prakAre sAdhakanAM mana-vacana-kAyAnA vyApArA niravadya vastune viSayabhUta banAvI zake te prakAre tene dhyAnamArgamAM AgaLa vadhavAnI bhalAmaNa che, Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 22 tema chatAM kAyA ane vANInA vyApAra para aMkuza sthApavAnA kArya karatAM mananA vyApAra para aMkuza sthApavAnuM kArya khUba ja kaThina che--e hakIkatanI jarA jeTalI paNa upekSA dhyAnamArganA sAdhake na karavI joIe. eTale anubhavI saMte pharamAve che ke kAyA ane vANInA cIpiyA vaDe manane barAbara pakaDIne devAdhidevanA caraNakamaLamAM samarpita karavuM te sarvotkRSTa gharmadhyAnanI anubhUtino mArga che. niyama che ke skUla vastu upara niyaMtraNa sthApavAmAM mANasane je mahenata paDe che tenA karatAM adhika mahenata sUkama vastune vazavatI banAvavAmAM paDe che. eTale dhyAna-prAptine kaI cokakasa kama nahi hovA chatAM tana ane vacananI sAthe manane paNa kahyAga banAvavAnI pUratI cIvaTa sAdhake rAkhavI joIe. dhyAtavya je dhyAna dharmathI yukta hoya che te dharma dhyAna kahevAya che. utpAda, vyaya ane dhrauvya-A traNa avasthAyukata je vastunuM yathArtha svarUpa che te ja dharma che arthAt vastunA svabhAvane dharma kahe che. je dhyAnamAM vastu (padArtha)nA svabhAvanuM ciMtana karavAmAM Ave te dharmadhyAna 6 che. dharmadhyAnamAM dhyAna karavA yogya mukhya padArtho (viSayo) cAra prakAranA che - (1) AjJAvicaya, (2) apAyavicaya, (3) vipAkavacaya ane (4) saMsthAnaviya. 1. AjJAvicadhyAnamAM jinezvaranI AjJA e dayeya che. 2. apAyaricayadhyAnamAM rAga-dveSa ane kaSAyathI utpanna thatA duHkhamaya saMsAranuM ciMtana e dayeya che. 3. vipAkavicadhyAnamAM karmanA zubhAzubha phaLanuM ciMtana e dayeya che. 4. saMsthAnavica dhyAnamAM cauda rAjalaka ane jIvAdi dravyonA svarUpanuM ciMtana e dhyeya che. A cAre prakAranAM yAnanuM svarUpa saMkSepathI A rIte vicArI zakAya che (1) AjJAvicayaH-parama Apta-puruSa zrIjinezvara paramAtmAnuM dhyAna e ja AjJA che arthAta jina-vacana svarUpa dvAdazAMgI-jinAgama e paNa AjJA che. te AjJAnA arthane nirNaya karavuM te vicaya che. 1. tatrAnayetaM yad dharmAttad dhyAnaM dharmyamiSyate / dharmo'hi vastu-yAthAtmyamutpAtAdi yAtmakam / / ___ -zrIjinasenAcAryakRtaM mahApurANa, parva 21, zlo. 133. * AptavacanaM pravacanaM cAjJA, vicayastadarthanirNayanam / prazamarati-vasaraLa, . 24, sabve pANA, savve bhUyA, savve jIvA, sadhve sattA na haMtavvA / mAvAra-sUtra jozI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] dhyAnavicAra-savivecana anaMta upakArI jinezvara paramAtmA e sakaLa jIvalokana parama Apta-puruSa che. teozrInI AjJA zI che? kevI che? tenuM ciMtana karavuM e AjJAvicaya dharmadhyAna che. prabhujInI parama maMgalakArI AjJAne TUMkamAM A rIte vicAra karI zakAya che : jinezvara paramAtmAnA trikAlAbAdhita vacanenA saMgraharUpa dvAdazAMgI e sarva dRSTie atyaMta nipuNa che kAraNa ke te sUkSma dravyAdinuM yathArtha svarUpa batAve che tathA AtmAnA guNonuM svarUpa prakAzita kare che. jinezvara paramAtmAnI AjJA zAzvata che anAdinidAna che dravyArthika nI apekSAe dvAdazAMgIne kaI paNa kALe nAza thato nathI arthAt sarvadA vidyamAna hoya che. jinezvara paramAtmAnI AjJA sarvajInI pIDAne dUra karanArI ane temanuM AtyaMtika hita karanArI che, "kaI eka jIvane paNa haNa nahIM "--e AjJAnA trividhapAlanathI anaMtA AtmAe mekSe sidhAvyA che. jinezvara paramAtmAnI AjJA anekAMta-syAdvAdajJAna svarUpa hevAthI tenA vaDe satyanuM jJAna thAya che. jinezvara paramAtmA trilokamAM sarvottama puruSettama che. tethI teozrInI AjJA paNa sarvottama che-aNamola che. jinAjJA sarva karmone samULa uccheda karanArI che. je karmone khapAvatAM ajJAnIne pUrva koDa varSa lAge che, te kamenA pujane jinezvara paramAtmAnI AjJA mujaba pAMca samiti ane traNa guptinuM yathArtha paNe pAlana karanAra jJAnI munivara zvAsocchavAsa jeTalA apakALamAM paNa khapAvI nAkhe che. jinAjJA arthanI apekSAe anaMta che. jinarAjanuM pratyeka vacana paNa anaMta artha yukta hoya che. ___ 'ekam api jinavacana nirvAhako bhavati / kahIne zAstrakAra bhagavaMtoe jinarAjanA parama tAraka - sAmarthyane yathArtha paNe biradAvyuM che. jinAjJAne pitAne hRdayamAM dhAraNa karIne mahApuruSe paNa kRtakRtyatA anubhave che. jinAjJAne jANanArA ane tenuM pAlana karanArA puruSe mahAna sAmarthyavALA hoya che, sarva labdhisaMpanna hoya che; vizvopakArI mahAna kAryo karanArA hoya che. jinAjJA sarvadoSarahita che, sarvaguNasahita che. jinAjJAmAM bhArobhAra vidhavAtsalya che. * taravArthamANa tathadhArijA, Ro. ra60. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 22 jinAjJAmAM jIvane ziva banAvavAnuM parama sAmarthya che. jinAjJA gUDhAtigUDha che. jinAjJA naya, gama, bhaMga ane pramANAdi vaDe ati gaMbhIra arthavALI che. jinAjJA atyaMta gaMbhIra, vyApaka, sUkSama ane gahana che. sakaLa vizva para tenuM ekacakrI zAsana che. navajAta bALakane jevuM mAtAnuM dUdha, tevI sarva jIvaleka mATe hitakArI jinAjJA che. ApaNA jevA maMda mati ane maMda-puNyavALA jIvone gItArtha, mahAjJAnI guruonA virahathI, ke tevA prakAranAM hetu, dRSTAnta AdinA abhAve, ke jJAnAvaraNIya karmanA prabaLa udaye kadAca A jinAjJAnAM saMpUrNa rahasyo spaSTa na samajAya, tema chatAM je ApaNe tenA pratye pUrNa zraddhA ane vizvAsa rAkhI tenuM ciMtana-dhyAna ane pAlana karIe te avazya Atmahita sAdhI zakIe, kAraNa ke jinezvara paramAtmA parArtha. vyasananA prakarSane pAmelA hoIne temanI AjJAnA ArAdhaka nisargika rIte teozrIne anugrahanA bhAgI thAya che ane te anugrahanA acitya prabhAve bhavasAgara tarI jAya che. tameya saM nirasaM = Lei phAM-te ja satya ane zaMkA vinAnuM che je jinezvara paramAtmAe prarUpyuM che ...A zAstravacanamAM akATaca zraddhA keLavIne anaMtA AtmAe bhavasAgara tarI gayA che. ApaNe paNa teone anusarIne bhavasAgaratAraka jinAjJAna ekaniSTha ArAdhaka banIe. A che jinAjJAne anupama prabhAva! A rIte jinezvara paramAtmAnI parama kalyANakara AjJAnuM ekAgra citte ciMtana karavuM e AjJAvicayarUpa dharmadhyAna che. apAyaricayanuM svarUpa (2) apAyaricaya -rAga-dveSa, kaSAya ane mithyAvAdinA sevanathI A bhava ane parabhavamAM jIvane kevAM bhayAnaka duHkha bhegavavAM paDe che tenuM ciMtana karavuM, temAM dhyAna parovavuM-e apAyaricaya dharma dhyAna che. A ciMtana ane dhyAnanA prabhAve jIvanI vItarAga, vItaSa, niSkaSAya ane saMpUrNa samyaphavavAna banavAnI pAtratA kamazaH pragaTe che. arthAt A mahAna guNene prApta karavAnA lakSyapUrvaka A dhyAna karavAnuM pharamAna che. huM mAMdo chuM, huM mAMda chuM'--ema vAraMvAra balavA mAtrathI nIrogIpaNuM prApta thatuM nathI paNa tenA kAraNanuM nivAraNa karanAra nirdoSa upacAra karavAthI te prApta thAya che, tema "huM rAga dveSa kaSAyAdithI grasta chuM"--e hakIkatane dhyAnamAM lIdhA pachI jeo Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] dhyAnavicAra-savivecana A dethI sarvathA mukta che, temaja jeo A doSane sarvathA nAbUda karavAnA zreSTha puruSArthamAM udyata che teoe zrI paMcaparameSTi bhagavaMtanI ananyabhAve zaraNAgati svIkAravI e ja A ciMtana-yAnane phalitArtha che. rAga dveSa kevA che? jIvane bhavarAnamAM bhUMDe hAle bhaTakAvanArA che. kensara, kSaya, bhagaMdara Adi dehanA roga che jyAre A rAga-dveSa AtmAnA rogo che, mATe kharekhara khataranAka che. cIkaNA karmabaMdha karAvIne jIvane behAla banAvanAra che. anukaLa viSaya-sAra grI maLatAM harSanI ane pratikuLa saMge AvatAM viSAdanI je lAgaNI utpanna thAya che tenuM kAraNa A rAga-dveSa che. rAganI utkaTatA jIvane dIghaMsaMsArI banAve che. SanI prabaLatA jIvane narakAdi durgatiomAM dhakele che. mATe anaMta upakArI bhagavaMte pharamAve che ke-jaDane rAga kare cheDI de, tethI jIva pratye dveSa karavAnI adhamavRtti potAnI meLe chUTI jaze. A vicAraNA temaja ciMtana vaDe cittane vAraMvAra bhAvita karavuM te paNa apAyaricaya dharmadhyAnanA aMgabhUta che. - rAga-dveSanI jema cAra kaSAye paNa ati bhayaMkara che. jIvane cAra gatimAM rakhaDAvIne ribAvanArA che. rAga-dveSa e agnikuMDa che te kaSAya e lAvArasanuM sarovara che. duHkhamUlaka duHkhaphalaka ane duHkhaparaMparaka saMsAravRkSanuM mULa che. kedhane kALAnAganI upamA che. mAnane hAthInI upamA che. mAyAne pApamAtAnI upamA che. lobhane vadhatA tADanI upamA che. A upamAonA abhyAsa dvArA dhyAnamAnA sAdhake kSamA-namratA-saraLatAnirlobhatA Adi guNothI bharelA jinezvavaradevanA bhajanamAM mana parovavAnuM che ke jethI te dharmadhyAnamAM sugamatAthI sthira thaI zake. mithyAtvAdinI anarthatA rAga-dveSa ane kaSAyanuM mULa koI hoya to te mizyAva che. dahamAM Atmabuddhi A mithyAtva pedA kare che. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana amUlya evA AtmAnuM bhAna bhUlAvanAra A mithyAtva che. samyaphava jeTaluM bhadraMkara che, teTaluM ja bhayaMkara A mithyAtva che matine sadA viparIta gatimAM deDAvIne potAnI nAbhimAM rahela kastUrIne bahAra zeAdhatA kastUrImRga jevI durdazAmAM jIvane haDaselI denAra A mithyAtva che. viSadharanA viSanI jherI asara karatAM paNa bhayAnaka asara A mithyAtvAdinI jIvane thAya che. mATe tenAthI bacavA mahAmaha-jetA jinarAja e ja eka ananya zaraNa che-evA sadhathI manane vAsita karavuM te paNa apAyavicaya dharmadhyAna che. avirati -hiMsA, jUTha, cerI, bhoga ane parigraha Adi pAponuM sevana e avirati che. tenAthI prerAyelA cha svajana-parivArAdinAM paNa vadha-baMdhana karatAM acakAtA nathI. A lokamAM je ati niMdanIya gaNAya che tevAM hiMsAdi kAryo paNa kare che ane paralekamAM ati dAruNa narakAdi vedanAonA bhaMga bane che. A hakIkatanuM ciMtana buddhine zuddha karIne viratidharAnI sevA karavAnI laganI lagADe che mATe te apAyaricaya dhyAnanA aMgabhUta che. Asava - mana-vacana-kAyAnI aprazasta (AjJA-nirapekSa) kriyAthI upArjana karelAM azubha karmonA yoge jIvone cAra gatimaya saMsAramAM bhUMDA hAle bhaTakavuM paDe che. Adhi, vyAdhi ane upAdhithI grasta banI dusahya duHkho bhogavavAM paDe che. - A rIte je apramattamuni yA dhyAnasAdhaka AtmA apAya-rAgAdi doSonuM karuNAsabhara hRdaye je ciMtana kare te apAyavicaya dharmadhyAna kahevAya che. vipAkavicayanuM svarUpa (3) vipAkavicaya -kanA vipAka pariNAmanuM ciMtana karavuM te vipAkavicaya dharmadhyAna che. jema ke-mithyAtva, avirati, kaSAya, pramAda ane mana-vacana-kAyAdithI upArjita karelAM karmo jIvane zubhAzubha phaLa ApanAra che. kamanAM prakRti, sthiti, rasa ane pradeza-e mukhya cAra prakAra che. te (ka) jyAre udayamAM Ave che tyAre jIvane kevAM kevAM dAruNa duHkha bhogavavAM paDe che tene vicAra A dhyAnamAM karavAno hoya che. kama prakRti eTale karmane svabhAva jema ke jJAnAvaraNIya karmane svabhAva AtmAnA jJAnaguNane DhAMkavAno che. A rItanA vicAra-vistAramAM mananuM vicaraNa A dhyAnanA eka bhAgarUpa che. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra4 ] dhyAnavicAra-savivecana karmanI sthiti eTale karmone AtmA sAthe cUMTIne rahevAne kALa. tenA jaghanya madhyama ane utkRSTaema traNa prakAra che. jema ke jJAnAvaraNIya karmanI utkRSTa sthiti (kALamaryAdA) 30 kaDAkoDI sAgaropamanI ane jaghanya sthiti antarmuhUrtanI che. kamane rasa (anubhAga) arthAt vipAka radaya ke jenA phaLarUpe jJAnAvaraNIya Adi karmonA svabhAvanI ugratA, maMdatA vagereno anubhava thAya che. karmanA pradeza eTale jIvanA asaMkhya pradezo sAthe coMTelA karma pudagalanA dalike je paradezI chatAM pArako pradeza pacAvI pADe che tema jIva-pradeza upara pitAno aDDo jamAvI de che. A rIte karmaprakRti vagerenA vipAkanuM jinavacana anusAra sthiratApUrvaka ciMtana karavuM e vipAkaviya dharmadhyAna che. saMsthAnavicayanuM svarUpa (4) saMsthAnavicaya:-jinavacana anusAra jagatamAM rahelA padArtho-dravyanAM saMsthAna (AkAra), AdhAra, prakAra ane pramANadinuM ciMtana karavuM tathA dravyanA upAda, vyaya, brovyAdi paryonuM ciMtana karavuM te saMsthAnaviya dharmadhyAna che. A dhyAnamAM cauda rAjaloka ane jIvAdi varUdravyone judI-judI rIte zAstra sApekSa vicAra karavAno che. cauda rAjalakanI zAstrokta AkRti sAthe puruSa dehAkRti vizeSa sAmya dharAve che tethI A vicAramAM sugamata rahe che, temaja tenA pariNAme vizva-sAyujya keLavAya che. saMsthAna eTale Akara. jIvanA zarIronuM samacaturaskAdi saMsthAna che ane pudgala dravyanuM parimaMDalAdi saMsthAna che. temaja dhamastikAya ane adharmAstikAyanuM saMsthAna lekakSetranA saMsthAna jevuM che. lokanuM saMsthAna -adholeka vistIrNa puSpagaMgerInA AkAravALo che ane Urvaka mRdaMganA AkAravALe che. kALanuM saMsthAnaH-kALanuM saMsthAna manuSyakSetra pramANa che kema ke kALa sUrya AdinI gati kiyAthI jaNAya che, tethI kALa manuSyakSetranA AkAravALe che-ema upacArathI kahevAya che. prakAra -dravyanA bheda-prakAranuM ciMtana karavuM jema ke dharmAstikAya lekavyApI che vagere. paryAya -dharmAstikAyAdi dravyamAM rahelA utpAtAdi paryAya arthAt avasthAnuM ciMtana karavuM. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ~ [ 21 dhyAnavicAra-savivecana A badhuM saMsthAnavicaya dharmadhyAnamAM sthAna pAme che. lokasvarUpanuM ciMtana jinezvara deve batAvelA anAdi nidhana-nitya ane nAma, sthApanA Adi bhedavALA paMcAstikAyamaya lokanuM ciMtana karavuM te, ke Urva ane tirlaphasvarUpa lekanuM ciMtana karavuM te, tathA lekamAM rahela ghammAdi narakabhUmio, ghanedadhi Adi vala, jabUdvIpa Adi dvIpe, lavaNadi samudro, sImaMtaka Adi nArakAvAse, tiSI tathA vimAnikadeva--saMbaMdhI vimAna, bhavanapatidevAdi-saMbaMdhI bhavana tathA bIjA gAma, nagara, kSetra vagerenuM siddhAnta sApekSa svarUpa ciMtavavuM te saMsthAnavicaya dharmadhyAna che. A ciMtananI sAthe sAthe jIva-svarUpanuM ciMtana paNa mumukSu sAdhaka mATe atyaMta Avazyaka che. te ciMtana A prakAre thaI zake - jIva upaga lakSaNavALa ane nitya che. jIva arUpI che. zarIranA je dharmo che tenAthI bhinna dharmo jIvanA che. jIva pitAnAM karmone kartA ane bhaktA che. jIvamAM zivatva chupAeluM che. A rIte jIva-svarUpanA ciMtanamAM vadhune vadhu UMDA UtarIe chIe te eka alaukika duniyAnAM darzana thAya che, jenI tIvra tAlAvelI pratyeka dharma sAdhakane hoya che. saMsArasamudra-jIva pitAnAM azubha karmonA udaye saMsArarUpI samudramAM bhaTake che. e saMsArasamudranuM svarUpa ciMtavavuM. jema ke-samudra jaLathI pUrNa hoya che tema saMsArarUpI samudra janma-maraNadirUpa jaLathI bharelo che. samudramAM pAtALa-kaLaza hoya che tema saMsArarUpI samudra kaSAyarUpa cAra pAtALa kaLaza yukta che. samudramAM meTA khaDaka hoya che, tema saMsArarUpI samudramAM anekavidha aMtarAyarUpa meTA khaDake che. samudramAM upadravakArI jaLajatuo hoya che, tema saMsArasamudra seMkaDo duHkha, saMkaTa temaja durvyasanarUpa jaMtuothI vyApta che. samudramAM bhayAnaka Avo hoya che, tema saMsArasamudramAM mehanIyakarma e ja bhramaNa karAvanAra hovAthI bhayAnaka Avarta che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra6 ] ___ dhyAnavicAra-savivecana samudramAM mojAM UchaLe che, tema saMsAra-samudra paNa ajJAna-pavana prerita saMgaviyAgarUpa mejavALe che tathA jene (pravAhanI apekSAe) Adi ke aMta nathI. evo mahA bhayaMkara saMsAra-sAgara che ItyAdi ciMtana karavuM te paNa dharmadhyAnanA aMgabhUta che. cAritrarUpI jahAja -AvA bhayAnaka bhavasAgarathI AtmAne pAra utAranAra cAritrarUpI jahAja che. A jahAjamAM besIne Aja sudhImAM anaMtA AtmAo bhavasAgara tarIne muktipurImAM pahoMcyA che. A jahAja kevuM che? (1) jene sukAnI samyagajJAna che. (2) je samyagadarzanarUpa sudaDha saDha yukta che. (3) je chidrarahita che. (4) je tarUpa pavanathI prerita Ine zIvra gativALuM che. (5) je virAgyanA mArge cAlatuM hovAthI durgAnarUpa mAjAethI akSubdha che. (6) je mahAmUlyavAna zIlAMgarUpa ratnathI alaMkRta che. (7) jenI samagra racanA alaukika ajoDa ane anupama che. (8) jeNe potAnA Azritane kadI cheha dIdhe nathI. AvA cAritrarUpI jahAjamAM besIne hemakhema muktipurImAM pahoMcI zakAya che. A rIte ekAgra citte vicAravuM e paNa saMsthAnaviya dharmadhyAnano eka prakAra che. Akhare mATImAM maLanArA dehAdi para-padArthonA mamatvamAMthI manane mukta karIne, nahi maravAnA svabhAvavALA anaMta jJAnAdi yukta AmA sAthe joDavA mATe A cAreya prakAranAM dhyAna, niyama saceTa asarakAraka che, eTale tene vadhune vadhu abhyAsa dhyAnamArganA sAdhaka mATe te prANavAyu jeTaluM Avazyaka che. | dharmadhyAnanA ukta cAra prakAromAM saMsthAnaviya prakAramAM jinapadiSTa chavAdi sarva padArthonuM naya, nikSepAdi vaDe ciMtana ane dhyAna karavAnuM kahyuM che, tethI dhyAnanA sarva prakAre temAM samAveza thaI jAya che. piMDamAM brahmAMDanuM avataraNa karavAnI A addabhuta kaLAmAM kuzaLatA prApta karavA mATe A cAreya prakAranuM dharmadhyAna upakAraka che ane A dhyAnamAM kendrasthAne jinAjJAne rAkha vAthI ja sarva maMgaLakArI dharma-dhyAnathI bhraSTa karanArAM azubha baLanA humalA niSphaLa nIvaDe che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 27 ciMtana jyAM sudhI cala-citte thatuM hoya tyAM sudhI te ciMtA ane bhAvanArUpa-dhyAnane pUrvAbhyAsa che ema jANavuM ane jyAre te ciMtana sthira-pariNAme thAya che tyAre te dharmadhyAna svarUpa bane che. te dharmadhyAnanA satata abhyAsathI zuddhAnubhUtipUrvakanuM je tatvaciMtana thAya che te zukala dhyAnanA aMgabhUta gaNAya che. dharmadhyAnanA adhikArI - sarva prakAranA pramAdathI mukta, jJAnarUpI dhanavALA temaja upazAmaka ane kSepaka nigraMtha dharmadhyAnanA mukhya adhikArI che. dharmadhyAnanI zuddhinI parAkASTA uparokta mahAtmAomAM ja hoya che. guNasthAnanI apekSAe mukhyatayA sAtamA guNasthAnakathI mAMDI bAramA guNasthAnaka sudhInA che ane gaNatayA thA, pAMcamAM ane chaThTha guNasthAnake rahelA che paNa dharmadhyAnanA adhikArI gaNAya che. - zukaladhyAnanA prathama be prakAranA dhyAta prathama (vARSabhanArAca) saMghayaNavALA ane pUrva dhara apramatta munivaro hoya che ane aMtima be prakAranA dhyAtA sagI ane agI kevaLI bhagavaMte hoya che. dhama dhyAna ane mitrI Adi bhA - AjJAvicaya Adi dharmadhyAnamAM jinezvara paramAtmAnI parama maMgaLakArI AjJAnuM ciMtana karavAthI sAdhakane maitrI Adi cAra bhAvanuM ciMtana karavAnI preraNA paNa sahaja rIte maLe che. guNasthAna kramAre Adi granthamAM paNa dharmadhyAnanuM svarUpa batAvatAM maMtrI Adi cAra bhAvanAone temaja piMDastha Adi cAra avasthAone dharmadhyAnanA prakAra tarIke gaNAvI che. jIvane ArtadhyAnathI choDAvI ane dharmadhyAnamAM joDanAra tathA zreNi ane zukaladhyAna sudhI pahoMcADanAra sakala sarvaviSayaka sneha ane hitaciMtAnAM pariNAma che, tethI maitrI Adi bhAvo svayaM dharmadhyAnarUpa che ane te dharmadhyAnanA hetu paNa che. AjJAviyAdi cAre prakAranAM dhyAnathI anukrame maitrI Adi cAre bhAvanAono paNa saMgIna rIte vicAra karI zakAya che te A rIte :7. maitryAdibhizcaturbhedaM yadAjJAdicaturvidham / piMDasthAdi caturdhA vA dharmadhyAnaM prakIrtitam // 'guNasthAna kramAroha' zlo. 35-vRtti maityAdi cAra bhedavALuM tathA AjJAviyAdi cAra prakAravALuM tema ja piMDastha Adi cAra bhedavALa dharmadhyAna" kaheluM che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] dhyAnavicAra - savivecana (1) AjJAvicaya dhyAna ane matrIbhAva : asIma upakArI jinezvara paramAtmAnI parama kalyANakArI AjJA ana ta arthAtmaka che, tenA niSka che-vizva vAtsalya keLavavuM. vizva vAtsalya keLavavu' eTale vizvanA badhA ja jIvA pratye svatulyabhAva dAkhavavA. A bhAvanA pAyA maitrIbhAva che. maitrIbhAva eTale badhA ja jIvAne mitranI AMkhe jovA. sahRdayI mitratulya bhAva ApavA kAraNa ke jIva-jIva vaccenI sagAi lehInI sagAIthI paNa U'cI che. AvI sagAInuM kAraNa jIvatvanI tulyatA che, samAnatA che, ekasarakhApaNu' che. vaLI eka jIvanu je upayeAgamaya svarUpa che te ja svarUpa traNa jagatanA sarva jIvAnu che. jIva cAhe nigeADha avasthAmAM rahyo hAya ke siddha avasthAne pAmyA heAya, paNa tenu upayAgamaya svarUpa te sadA-sadA-sarvAMtra kAyama ja rahe che. kALa paNa tene kAMI karI zakatA nathI. A rIte badhA ja jIvAnu' upayAga lakSaNa ane jIvatvAti eka hAvAthI jIvajIva vacce jAtibhAI nA saba'dha che. A sabadhane samyak prakAre krISAvavAthI kanAM baMdhanA tUTe che ane jIva-jIva vaccenA abhinna-sabaMdhane zAzvatapaNe jIvavAnuM parama saubhAgya prApta thAya che ane je jIvane parAye| mAnIne tene tiraskAra, hAlaNA, hiMsAdi karavAmAM Ave che teA tenI AkarI sajA, tevuM amaitrIpUrNa vartana karanArane bheAgavavI paDe che. jinezvara paramAtmA jene svatulya bhAva Ape che, sneha Ape che, vAtsalya Ape che te khadhA ja jIvA sAthe maitrIpUrNa sa...baMdha keLavavAnuM prazasta ciMtana AjJAvicaya dhyAnamAM samAviSTa thAya che. satve jhIvA na xdaMtanA' arthAt 'koI paNa jIvanI hiMsA karavI nahi'; mittI me sava " mUchyuM" arthAt sarva jIvA sAthe mAre maitrI che'-evI ahiMsA ane maitrI bhAvanAnuM trividha pAlana karavAnI AjJA jinezvara bhagavAe pharamAvI che. tyAga ane vairAgyane prANavaMta banAvanAra jIvati sAthe jAtibhAI jevA balke tenAthI paNa caDhiyAtA saMbaMdha keLavavArUpa caitryAdi bhAveA che--e hakIkatanuM vismaraNa thAya che teA nigeAdanA jIvA jevI adhama maneAdazA sannI pAMcendriya manuSyanI paNa thAya che. X AcArAMgasUtra; adhyayana 4. * zramaLamUtra-vaivijJAputra; gAthA-jI. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 22 eTale te jIvatrIne amRtanI upamA che. sAmAyikane paramAmRtanI upamA che. kaI pUche ke maitrI bhAvanA eTale zuM? te tenA javAbamAM spaSTapaNe kahI zakAya ke traNa jagatanA badhA ja che mArA mitra che, e satyathI manane punaH punaH bhAvita karavuM te. jIva-jagatathI alaga paDanArA mATe mekSa khUba ja dUra che ane jIva-jagata sAthe AtmIyatA keLavIne, jaDa-jagatathI dUra rahenAra mATe mokSa atyaMta najIka che. AjJAviya dhyAnamAM A badhA citanane sthAna che. "zivamastu sarvanAtA ' te maLa tu " 'mA kArSIt ko'pi pApAni / ' A ane AvI bIjI bhAvanAe jIvamatrInA tAttvika mUlyane pUravAra kare che. e atyaMta mahatvanuM che ke tribhuvanapati zrI jinezvara paramAtmAnI AjJAne ArAdhaka e AjJAnA hRdayabhUta jIvone sahRdayI mitra ja hoya, koI eka jIva sAthenI atrI arthAta koI eka jIvanI paNa virAdhanA tene AMkhamAM kaNAnI jema khaTake ja khaTake. A badhuM ja ciMtana e devAdhidevanI AjJAnA ja citana svarUpa hovAthI AjJAvicaya dharmadhyAna che. (2) apAyaricaya dhyAna ane pramodabhAva :- duHkhamUlaka, duHkhaphalaka ane dukhonI paraMparA sarjanerA saMsAranuM svarUpa vicAravuM te ukta dhyAnanA aMgabhUta che. A svarUpanI vicAraNA karatAM tene kAraNabhUta rAgAdi doSanI bhayAnakatA ane prabaLatAne khyAla Ave che. A khyAla AvyA pachI cha khaMDane jItanArA cakavatIone paNa parAsta karanArA je rAgAdi doSe che tene nakhazikha parAsta karanArA paMca parameSThi bhagavaMte pratye hArdike AdarabhAva jAge che. A AdarabhAva e guNAdhika pratyene pramodabhAva che. jJAnI bhagavaMto A pramedabhAvane ati durlabha kahe che ane tenuM kAraNa e che ke meha-mithyAtvavaza jIvane "guNa-bahumAna adhyavasAya bhAgye ja sparze che. te adhyavasAyane jagADavA mATe apAyaricaya dhyAna akasIra auSadha che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ reo dhyAnavicAra-savivecana rAga gaye tuja mana thakI." e stavana paMkti pUrI karyA pachI ApaNe ApaNuM mananuM nirIkSaNa karavAnuM che ke jethI temAM rahelA rAgAdi doSanA dAsa thaIne ApaNe jIvIe chIe ke tene samULa ucheda karanArA jinezvara bhagavaMtonA dAsa thaIne jIvIe chIe tene spaSTa khyAla ApaNane Ave. A khyAla AvyA pachI tarata e hakIkata khyAlamAM Ave che ke rAgAdi dene jItavAnuM kAma atyaMta kaThina che. A khyAla jema jema sudaDha banatuM jAya che tema tema rAgAdi doSone jItavAnA prayatnamAM kaTibaddha sAdhu bhagavaMte pratye apUrva pramodabhAva pedA thAya ja. - A cAra bhAvanA prabhAve doSa sevatAM jhATakA lAge che ane sadaguNa nija aMgabhUta bane che. thoDale paNa guNa para taNe, dekhI haSa mana ANe re..." amRtavelanI sajajhAyanI A paMkti khUba ja mArmika che. saMsAravartI sarva apAyanuM umUlana karavAnI amApa zaktivALI che. tenAthI cittane punaH punaH bhAvita karatA rahevuM te paNa apAyavicaya dhyAnanuM eka aMga che. (3) vipAkavica, dhyAna ane karuNubhAvanA : vipAka eTale pariNAma, phaLa. jagatanA jIvonI dInahIna ane duHkhamaya hAlata joI karmanAM vicitra phaLAne vicAra kara, tenA para ciMtana karavuM te vipAkavicaya dhyAna kahevAya che. A vicAra ane ciMtana nitAMta karuNAjanaka che. davAkhAnAnA khATalA para duHsahya vyAdhithI ribAtA temaja kaNasatA dardIne joIne game tevA kaThora hadayanA mANasane paNa eka vAra te karuNa spazI jAya che; to pachI vividha prakAranAM azubhakarmonA bhAva-rogathI satata pIDAtA temaja hAyavoya karatA jIvane joIne paththara jevA hRdayavALA mANasane paNa karuNA ne sparze te kema manAya ? vipAkavicaya yAnanA abhyAsIne potAnuM dhyAna mAtra pitAnAM ja karmanAM phaLa upara rAkhavAnuM nathI, paNa karma grasta sarva jI upara rAkhavAnuM che. tema karavAthI te badhA jIvo upara niHsIma karuNA varasAvanArA jinezvara paramAtmAnI karuNAne pAtra banAya che ane karuNu jagADanArA karmagrasta jI paNa apekSAe upakAraka pratIta thAya che. pramodabhAvanAmAM yeya tarIke guNAdhikatva hoya che, tema karuNAbhAvanAmAM duHkhAdhikatva e dhyeya che. jIva mAtrane potAnA duHkhanI karuNuM to hoya ja che, paNa te ArtadhyAna svarUpa che. te jyAre sarva jIvaviSayaka bane che tyAre dharmadhyAna svarUpa bane che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 32 AthI karuNAbhAvane puSTa karanAra vipAkavicaya dhyAna paNa dhyAnamArganA abhyAsI mATe khUba ja Avazyaka che. (4) saMsthAnavicaya dhyAna ane mAdhyasthabhAvanA - saMsthAna vicaya dharmadhyAnamAM sarva lekanuM svarUpa ane padArthanA utpAda, vyaya, dhrauvya AdinuM ciMtana karavAnuM hoya che. tenA dvArA sAdhakane jaDa-pudgala padArtho prati ane jIvonA de prati mAdhyastha bhAva utpanna thAya che. jethI cittamAM te jIve prati paNa maitrIbhAva akhaMDa rahe che ane samatAbhAvanI vRddhi thAya che. cethI A mAdhyastha bhAvanAmAM yeya tarIke doSAdhikatva hovAthI, tenA dvArA jIvanA de pratye ja mAdhyasthabhAva keLavavAne hoya che. upekSAne pAtra doSI nahi paNa doSe che, pApI nahi paNa pApa che. jIva mAtra te maitrI Adine ja pAtra che. kaI paNa jIva tarapha upekSA ke dveSavRtti dAkhavavAthI mahAmaha-mithyAtva karmanuM sarjana thAya che. jIva mAtra pratye maitrIpUrNa dRSTi UghaDatAM A badhI bhAvanAe susAdhya bane che. AthI prathama AjJAviya dharmadhyAna che. AjJAnA abhyAsIne sarva jI svatulya hovAnuM zAstra-satya spaze ja che ane te pachI te AjJA pALavAmAM pAvara banIne dharmadhyAnanA zikhare pahoMcavAnI yogyatAvALe bane che. A rIte AjJAvicaya Adi dharmadhyAnamAM jIvamatrI Adi bhAvanuM dhyAna paNa samAyeluM che. AjJAvicayAdi dharmadhyAnamAM mitrI Adi bhAvo samAyelA che te ja rIte jinezvara paramAtmAnI piMDastha Adi avasthAonA citanamAM paNa maitrI Adi bhAvo samAyelA che. eTale jinekta koI paNa vacananuM samyapha prakAre citana karanArane te bhAvanI sparzana thAya ja che, je bhavaparaMparAnAzaka che. dharmadhyAnanI anuprekSAo - "papAtika sUtramAM dharmadhyAnanI cAra anuprekSAo batAvI che : (1) anityatva bhAvanA, (2) azaraNatva bhAvanA, (3) ekatva bhAvanA ane (4) saMsAra bhAvanA. dharmadhyAnAthI atyaMta bhAvita cittavALA munirAja dhyAnanA aMte ane navesarathI dhyAnArUDha thatA pahelAM dhyAnamAM sahAyaka ane preraka anityAdi je bhAvanAonuM ciMtana kare che te anuprekSA temane "ka" ane " janA dvathI sarvathA para rahevAnuM baLa pradAna kare che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana laDyA - "lezyA" zabda "TiphA" dhAtu uparathI banyuM che. hi ne artha che cUMTavuM, saMbaddha thavuM arthAt jenA dvArA karma AtmAnI sAthe cUMTe che, baMdhAya che tene bhalezyA' kahe che. lezyA AtmAnA pariNAma-adhyavasAya rUpa che. dharmAnIne tIvra-maMdAdi prakAravALI pIta, paddha ane zukala lesthAo anukrame vizuddha hoya che arthAt dharmadhyAna samaye AtmapariNAmenI vizuddhi vRddhi pAme che. dharmadhyAnanAM bAhyAcalo - (1) te sAdhaka jinapraNIta jIvAdi tattvonI daDha zraddhAvALe hoya. (2) sudeva ane sugurunI bhakti temaja sevA karavAmAM sadA sakriya hoya, temanA guNonI prazaMsA karavAmAM sadA mekhare heya. (3) kRtAbhyAsa, zIla ane saMyamamAM prItipUrvaka pravRtti karanAro hoya. (4) lokasaMjJAne na anusaratAM jinAjJAne anusaranAra hoya. A cihna vaDe dharmayAnanA dhArakane oLakhI zakAya che. dharmadhyAnanuM phaLa :- dharmadhyAnanuM phaLa amegha che, acitya che, amApa che. keI chastha tene pUre kayAsa kADhI zakato nathI paraMtu sarvajJa, sarvadazI jinezvara paramAtmAnA vacanAnusAra tenuM varNana karatAM zAstrakAra bhagavaMte pharamAve che ke - dharmadhyAnanA prabhAve zubha Asava-puNya prakRtione baMdha thAya che, saMvara AvatAM azubha karmo aTakI jAya che; nirjarA-purANA karmane paNa aMze-aMze kSaya thAya che ane paralokamAM devatAI sukhanI vipula sAmagrI prApta thAya che. zubha Asavane anubaMdha thavAthI anukrame uttama kuLa, bedhi lAbha, pravajyA, kevaLajJAna ane mekSa prApta thAya che. dharmadhyAnanA prabhAve vyaktigata A lAbha thavA uparAMta samaSTimAM bhadraMkara vAtAvaraNa vadhu samRddha bane che kAraNa ke ekanA dharmathI sarvane lAbha thatuM hovAnuM zAstrIya vidhAna che. (2) paramadhyAna mULapATha - vmadhyAna-guvachaca prathama mera-pRthavitarivAra | 2. artha : zukala yAnane "pRthakatva vitarka savicAra' nAmane je prathama bheda te paramadhyAna kahevAya che. vivecana :- dhyAna zataka' vagere granthomAM zukaladhyAna saMbaMdhI vizeSa mAhitI ApelI che. prastuta viSayamAM tenA upayogI sAro vicAra ahIM karavAmAM AvyuM che te nIce pramANe che : Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : [ 33 dhyAnavicAra-savivecana zukladhyAnanA dhyAtAne te dhyAna siddha karavA mATe vizeSa puruSArtha karavo paDe che, temAM mukhyatayA sarvaguNanA AdhArabhUta satvaguNane Azraya levAnuM hoya che kAraNa ke zukladhyAna e nirAlaMbana, nirAkAra ane sadA AnaMdamaya svarUpavALuM che. te dhyAnarUpI mahelane TakAvI rAkhavA satva e staMbhanA sthAne che. e sattanI vAstavika khIlavaNI mATe je cAra AlaMbana ane cAra anuprekSAo vagere bhagavatI sUtramAM 4 darzAvI che te nIce mujaba che : zukaladhyAnanAM cAra AlaMbano - (1) uttama kSamA, (2) uttama mRdutA, (3) uttama Arjava ane (4) uttama saMtoSa. jenAmAM AvA uttama prakAranI kSamA vagere hoya che te zukaladhyAnanA adhikArI gaNAya che. matalaba ke jeo khamavAmAM mahA zUravIra hoya che, puSpathI ye vadhu mRdu hRdayavALA hoya che, pANI jevA pAradarzaka hoya che ane sahaja rIte maLatI sAmagrIthI saMtoSane anubhava karanArA hoya che teo zukaladhyAnanA adhikArI gaNAya che. zukaladhyAnanAM cAra lakSaNoH(1) avyathA-devAdikRta upasargomAM paNa vyathAno abhAva heya. (2) asameha-devAvikRta mAyAjALa ke siddhAntika sUkSama padArtha viSayaka saMmehamUDhatAne abhAva heya. (3) viveka-dathI AtmAnI bhinnatAnuM bhAna hoya. (4) vyutsa-niHsaMdehapaNe deha ane upAdhine tyAga kare. zukaladhyAnanI cAra anuprekSAo - zukaladhyAnanI vyathAna avasthAmAM cAra prakAranI anuprekSAne upayoga karAya che, jenA dvArA dhyAtAne aMtaraMga pariNAma jaLavAya che temaja dhyAnanI ghArAne pravAha akhaMDa rahe che. (1) anaMtavRttitA anuprekSA -eTale ke AtmAnI anaMtakALathI avicchinapaNe cAlI AvatI bhava-paraMparAne samyaka prakAre vicAra karavo. ... rAya 4 cattAsTikavaLA-vaeNrI-munna-mana-mAM | cattAri AlaMSaNA-avvahe-asaMmohe-vivege-viussagge / cattAri aNuppehAo-aNaMta vttiyaannuppehaavidagrrrrdA--makumageme-mavAtharger pa Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 34 ] dhyAnavicAra-savivecana (2) vipariNuMmAnuprekSA-eTale ke padArthonuM pratikSaNa vividharUpe pariNamana thAya che tenuM yathArtha paNe citana karavuM. (3) azubhAnuprekSA-eTale ke rAgadveSAtmaka saMsAranI azubhatAne asAratAne samyaka prakAre vicAra karavo. (4) apAyAnuprekSA-eTale ke hiMsA Adi Asava kArothI thatA bhayaMkara anarthone yathArtha rIte vicAra kara. A cAre prakAranI anuprekSAmAM mana parovAyeluM rahe che te dhyAna tarata lAgu paDe che. yAtavya-yAtavya eTale jenuM dhyAna karavAnuM hoya te dhyeya. ahIM zukaladhyAnanI vAta cAle che, eTale tenuM dhyeya vicAravuM rahyuM; te A pramANe che - AtmAdi dravyomAM utpAda, vyaya, brovyAdi paryAnuM vivighanaya-dravyAstika nayAdivaDe pUrvagata zrutanA AdhAre ciMtana karavuM e zudhyAnanuM dhyeya che. A dhyAnanA cAra prakAra che je cAra pAyA tarIke prasiddha che. pahelo pAyo yAne prathama zukaladhyAna - pRthakava-vitarka-savicAra-e prathama zukladhyAna arthAta zukladhyAnano pahele pAya che. "pRthaka-vitarka-savicAra eTale zuM ? pRthapha" eTale bhedathI ke vistArathI, "vitarka' eTale zrutajJAnanuM viziSTa prakAre ciMtana ane vicAra" eTale artha zabda ane yogamAM saMkramaNa thavuM te. A traNe ya lakSaNa yukta hoya te prathama zukaladhyAna che. have A traNe ya lakSaNane kaMIka vistArathI vicArIeH pRthakRtva -jemAM vistArathI (bhedathI) jIva ke pudagala Adi dravyonA utpAda, vyaya ane brovyAdi paryAyo ke amUrtAdi paryAnuM ekAgracitte citana karavAmAM Ave tene "pRthakatva" kahe che. athavA te zrutajJAnanA AdhAre eka dravyathI dravyAMtaramAM, eka guNathI guNAMtaramAM ane eka paryAyathI paryAyAMtaramAM citana thAya te paNa "pRthakRtva' che. udde e sahabhAvI hoya te "guNa' kahevAya che ane kramabhAvIne "paryAya' kahevAya che ane je guNa paryAyathI yukta hoya tene "dravya kahevAya che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ rUla vitarka-je dhyAnamAM rava-zuddhamAnubhavarU5 bhAvakRtanA AlaMbanathI utpanna thayela AntajalapAtmaka (aMtaraMga dhavanirU5) vitarka hoya te vitarka" kahevAya che. savicAra-je dhyAnamAM eka arthathI bIjA arthamAM, eka zabdathI bIjA zabdamAM tathA eka yogathI bIjA rogamAM saMkramaNa thatuM hoya te "savicAra" kahevAya che." ahIM "artha te dravyarUpa che. "zabda e akSaranAma svarUpa che ane yoga e manavacana kAyArUpa che. temAM paraspara saMkramaNa thAya che eTale ke dhyAnano upayoga badalAte rahe che, te zu dhyAnane prathama prakAra che. jo ke A sthAna pratipAtI che, tema chatAM vizuddha hovAthI uttarottara vizuddhatara dhyAna(uttara guNasthAnaka)nuM sAdhaka bane che. A rIte dharmadhyAnanA AjJAviyAdi bhedanA satata abhyAsathI ja parama-dhyAna pragaTe che, mATe tene ja ahIM zukaladhyAnanA prathama prakArarUpe gaNAvyuM che. zukaladhyAnane AMzika svAda - "dravyAdika citA sAra, zukladhyAnane lahae pAra." "Atmadravya guNa-paryAyanI bhedanI citAe zukladhyAnano prathama bheda hoya ane tehanI abheda citAe dvitIya bheda hoya tathA zuddha dravya-guNa-paryAyanI bhAvanAe "siddha samApatti' hoya, te te zukladhyAnanuM phaLa che. pravacanasAre'pyuktamjo jANadi arihaMta davvatta guNatta pajavattehiM / so jANadi appANaM moho khalu tassa jAdi layaM / / 1 / 8 / / + te mATe eka ja dravyAnuyoga Adaro, paNa saddaguru vinA svamati kalpanAe bhUlA na phirasyA." pUjya mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje svaracita "davyaguNa paryAyarAmAM uparokta je vastu jaNAvI che te atyaMta mahattvapUrNa ane mArmika che. temAMthI vartamAna 8. savitarka savicAraM sapRthaktvamudAhRtam / triyogayoginaH sAdhorAya zuklaM sunirmalam / / zrutacintA vitarkaH syAt vicAra: saMkramo mataH / pRthaktvaM syAdanekatvaM bhavatyetattrayAtmakam // -guNasthAna mAroha, sTo. 60-6 + pravacanasAra"mAM kahyuM che ke je sAdhaka arihaMta paramAtmAne dravya-guNa ane paryAyavaDe jANe che te potAnA AtmAne jANe che ane tene moha kSaya pAmI jAya che, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana kALe, paNa zukladhyAnanI AMzika anubhUti hoI zake che, e mahatvapUrNa garbhita nideza maLe che. gurukulavAsamAM rahI, gurunI sevAmAM tatpara rahetA muni saMmAdi kriyAonuM vidhipUrvaka pAlana karavA sAthe dravyAnuyoganA adhyayana, manana, ciMtana ane nididhyAnamAM satata magna rahe che, to tene anukrame dharmadhyAna ane zukladhyAna karavAnuM sAmarthya avazya prApta thAya che. - pUrvadhara maharSie AtmAnI dravya, guNa ane paryAyarUpe bhedanayathI ciMtA-vicAraNA karavA dvArA zukladhyAnano prathama bheda "pRtharva-vitarka - savicAra siddha karI zakatA hatA ane dravya-guNa-paryAyathI abhedarUpe AtmAnuM ciMtana karIne zukladhyAna bIje bheTa apRthakRtva-savitarka-avicAra'nI kakSA prApta karI zakatA hatA paNa jemane "pUrvInuM jJAna nathI evA munie paNa zuddha dravya-guNa-paryAyanI bhAvanA vaDe siddha bhagavate sAthe * "samApatti'-dhyAna dvArA ekatA siddha karIne zukladhyAnanuM phaLa prApta karI zake che. A vAta pU. mahopAdhyAya zrIyazovijayajI mahArAje jema potAnA dravya-guNaparyAyanA rAsanA TabAmAM kahI che, tema "gavizikAnI svaracita vRttimAM paNa "anAlaMbanAyoga'mAM zukaladhyAnane aMza arthAt AMzika svAda hovAnuM pratipAdana dvArA pharamAvI che. "apramatta guNasthAnane pAmelA munione nirvikapa dazAmAM cinmAtra samAdhinA anubhava vakhate nirAlaMbana dhyAna hoya che ane te sAmarthyaga svarUpa che." A anAlaMbana yuga mukhyatayA kSapakazreNimAM ArUDha thayelA munine apUrvakaraNa guNasthAnake hoya che, tenI pahelAM sAtama guNasthAnakamAM paNa piMDasthAdi cAra avasthAomAMthI jyAre rUpAtIta avasthAnuM bhAvana-dhyAna thAya che tyAre dhyeyarUpa siddha paramAtmAnA arUpIguNa hoya che. A arUpI guNonuM dhyAna e AMzika zukladhyAnarUpa hevAthI apramatta munione paNa anAlaMbana yoga (sAmarthyoga) anubhavasiddha che. vartamAnakALamAM paNa apramatta bhUmikA sudhInuM anAlaMbana dhyAna siddha karI zakAya che, je bhavAMtaramAM uttarottara zreNigata viziSTa plAnanI prAptimAM sahAyabhUta bane che. dharmadhyAnamAM piMDastha Adi cAra prakAramAMne aMtima prakAra-rUpAtIta dhyAna che, jemAM siddha paramAtmAnA arUpI guNanuM ciMtana hoya che. A rUpAtItadhyAnanA prabhAve * samApatti-yAtA, dhyAna ane dhyeyanI ekatA. 8 gata evAvasthAtrayabhAvane rUpAtItasiddhaguNapraNidhAnavelAyAmaprapattAnAM zuklathyAnAMzo nirAlaMbane'nubhavasiddha Eva vizal; Ro. 12 nI vRtti. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 37 nizcayanayathI siddha svarUpI AtmAnA AMzika rasAsvAdane anubhava thAya che matalabano spaSTa nirdeza gapradIpa'mAM che, te A pramANe - "A zukaladhyAnathI muktirUpa lakSamIne parama AnaMda prApta karavA mATe yogIe sadaiva rUpAtIta tathA nirAkAra evuM (AtmA) dhyAna dhyAvavuM." rUpAtItadhyAna-niraMjana, nirAkAra, cidAnaMda svarUpa siddha paramAtmAnuM dhyAna te rUpAtIta dhyAna che. niraMjana (sarvakarmahita) siddha svarUpanA AlaMbana dvArA niraMtara temanuM dhyAna karanAra yogI, grAhya-grAhakabhAva arthAt "paramAtmA e dayeya ane huM dhyAtA A bhedabhAvanI dIvAlane dUra karIne tanmayatA pAme che arthAt dhyAtA, dhyeya-siddha paramAtmAmAM laya pAmI jAya che, eTale ke dhyAtA svayaM dhyeyarUpa banI jAya che. siddha paramAtmA sAthenI A ekAkAratA e ja "samarasIbhAva' che. paramagasAmrAjyanA samrATe aniza A bhAvamAM jhIlatA hoya che, gane ulaTAvatAM "ga" thAya. "gayo te kayAM che ? te ke rAga-dveSarUpa paragharamAMthI vItarAga- viSarUpa svagharamAM. A yoga-prayoganA satata abhyAsa pachI paramAtmA-milananI kaLAmAM kuzaLatA prApta thAya che. paramAtma-milananI kaLA jyAre siddha paramAtmAnA zuddha-svarUpanA ciMtanamAM dhyAtAnI cittavRtti ekAkAra bane che tyAre temanuM gadya-guptasvarUpa anubhavamAM Ave che. paramAtmA kevaLajJAna guNa vaDe sarvavyApI che eTale anaMta siddha bhagavaMte ane kevaLajJAnI bhagavate pitAnA kevaLajJAna guNa vaDe dhyAtAnA pratyeka pradeze vyApIne rahelA che ane temanA guNaciMtanamAM tadAkAra banelo sAdhaka paNa te siddha bhagavaMte ane kevaLI bhagavaMtanA kevaLajJAnarUpa darpaNamAM pratibiMbita thayela che. A rIte dayAtA anaMta siddha svarUpa dayabhAvane anubhavI parama AtmasvarUpanI pratIti karI, paramAnaMdane anubhava kare che-A ja sAcuM paramAtma-milana che, paramAtmasAkSAtkAra che. jyAre ApaNI yogyatA paripUrNarUpe khIle che tyAre paramAtmAnA parama gupta svarUpa sAthe tadAkAratA sadhAya che; pachI huM paramAtmA chuM e satya asthimajajAvat banI jAya che. * mukti zrIparamAnaMdadhyAnenAnena yoginaa| rUpAtItaM nirAkAraM dhyAnaM dhyeyaM tato'nizam / / -yorpIpa, karo. 2007 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU8 ]. dhyAnavicAra-savivecana A hakIkata pU zrI siddhasena divAkara sUrIzvarajI mahArAjanA anubhUta zabdamAM joIe - nino rAtA vino mora, niraH sarvamiDuM 77. - nino nathati rarvatra, ya vinA soDava aa che" -rAstava, e. rU. artha-jinezvara paramAtmA ja dAtA che, bhakatA che. A samasta vizvanA sarva che paNa svarUpathI jina che, ethI jinezvara paramAtmA sarvatra jaya pAme che. je jina" che te ja "huM" chuM. bhAvArtha -A nakara vidhAna nakkara jina-bhaktijanya che, enI daDha pratIti tenA zabdomAM jhaLakatI jinamati karAve che. nijatva nirapekSa avasthAne pAmelA yogIvaryo AvA vidhAna dvArA jIvamAM pracchana zivatvane parama snehe sAdhavAnuM sUcavatA hoya che. AtmA sivAyanA "hune sarvathA vasarAvI dIdhA pachI ja AtmAmAM jina dekhAya che, jinamAM AmAM dekhAya che ane A avasthAmAM ja yukta prakAranA abhedamaka uddagAro sahaja bane che. mATe ja zAstro pharamAve che ke-dhyAtA eTale samaya jinezvara paramAtmAnA dhyAnamAMupagamAM rahe che teTale samaya e AgamathI bhAvajinarUpa bane che. jinezvara paramAtmAnA upagamAM rahevuM eTale pitAnI samagratAnA keI eka aMzane upayoga jinezvara paramAtmA sivAya anya koIne na karavA deve arthAt jinezvara paramAtmAnA Amadra-guNa-paryAyamAM potAnI samagratA te DhALI devI-ogALI devI A rIte paramAtmAnI pUrNa kRpAthI citta nirmaLa thatAM vAtmAnA paramAtmA svarUpanI apUrva anubhUti thAya che, te ja paramAtma-darzana che ane paramAtma-milana paNa te ja che. jemaNe potAnA saMyama-jIvanamAM aSTa pravacanamAtAnI sevA dvArA samApatti dhyAnanI pAtratA pragaTa karIne jinezvara paramAtmA sAthe ekAkAratA siddha karavAnI dizAmAM anupama pragati sAdhI che evA anubhava-gI puruSanA uddagAro kharekhara romAMcakArI che, hRdaya-vINAnA tArane jhaMkRta karanArA che, je ApaNe mAMhyala-AtamarAma jAge ema kahevAne badale ApaNe paramAtmAnA paramabhakta-sevaka banI jaIe to ApaNane paNa tenA parama sAmarthya, aizvarya temaja parama AnaMdano avaya anubhava thAya ane paramAtmA nikaTatama havAnA zAstra- satyane sAkSAtkAra thAya-e nirvivAda hakIkata che. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra- savivecana zuklayAnanA adhikArI : prathama saMghayaNavALA pUdhara (pUrvanA jJAnanA jANakAra) samatha mahApuruSA ja A zudhyAnanA pradhAna adhikArI che kAraNa ke alpa sattvavALA jIvAnu` mana kAI paNa rIte A zukladhyAnamAM nizcalatA prApta karI zakatuM nathI. zudhyAna mATe viziSTa sattva ane viziSTa zrutajJAna apekSita che. viziSTa sattva vaDe sarva prakAranA upasargAdi sAme aNanama-aDaga-aDAla rahI zakAya che. [ rUra viziSTa zrutAbhyAsanA maLe mana nistaraMga bane che, sarve kuvikalpe zamI jAya che. mATe ja uparokta lakSaNavALA sattvazALI pU`dhara maharSi A ja zukladhyAnanA sAcA adhikArI che. 'mAsa-tu" munivara tathA marudevA mAtA vagere 'pUrva'nA jJAtA na heAvA chatAM temane kevaLajJAnanI prApti dharmadhyAnanA prakathI thayela zukladhyAnathI thaI hAvAnuM spaSTa vidhAna che. * dharmadhyAnamAM pi'Dastha, padastha ane rUpastha dhyAnanA paNu aMtarbhAva che ane A traNe bhedo rUpAtItadhyAnane (je zukladhyAnarUpa che tene) prApta karavA mATe traNa pagathiyAM che; zukladhyAnarUpa UMcA mahelamAM paheAMcavA mATenI seApAnapa kti che. piDastha Adi cAre prakAranA samAveza AgaLanA dhyAna-prakArAmAM graMthakAre peAte ja karyAM che. prathama dhyAna-mAmAM khatAvelA AjJAvicaya ADhi tathA pi'Dastha Adi sarva prakArAnI cathAyAgya, abhyAsathI sAdhakamAM '52madhyAna'rUpa zukaladhyAnane dhyAvavAnI zaktinA ughADa thAya che. jayAre citta paMDastha, padmastha ane rUpasthayyAnathI nivRtta thaIne unmattIbhAvane pAme che tyAre te nirAkAra mahAsUkSma-dhyAna kahevAya che ane te zukaladhyAnanA aza che, A mahAsUkSma-dhyAnanA abhyAsathI zukladhyAna prApta thAya che.x * piMDasthapadarUpamedAH zukladhyAnasya ye purA puttAntathaiva oddArtha prAsAnuM vivuM, thathA / -yopraddIpa; jo. 64 x na kiJciccitayeccittamunmanI bhAvasaMgatam / nirAkAraM mahAsUkSmaM mahAdhyAnaM taducyate // - yogapradIpa zlo. 63 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] dhyAnavicAra-savivecana zajodhyAna mULapATha -zUnyuM-vinAyata gharama: zvayaM zistavAdrinA prAdhA khitteditummatte rAga-siNehAibhayamahaDavvatte / nidAi-paMcageNaM bArasahA davvasunna ti / / bhAvato vyApArayogyasyApi cetasaH sarvathA vyApAroparamaH // artha -jemAM "ciMtAne uparama (abhAva) hoya tene zUnya kahevAmAM Ave che. tenA be bheda cheH (1) dravyazUnya tathA (2) bhAvazUnya. temAM "dravyazUnyanA "kSitacitta vagere A pramANe bAra bhedo che -(1) kSisa, (2) dIpta, (3) unmatta, (4) rAga, (5) neha, (6) atibhaya, (7) avyakta, (8) nidrA, (9) nidrA-nidrA, (10) pracalA, (11) pracalA-pracalA ane (12) sthAnaddhi. bhAvazanya - citta (zubhAzubha vicArAdirU5) vyApArane yogya hovA chatAM tenA tenA pApArane sarvathA uparama karavAmAM Ave te "bhAvazUnya" kahevAya che [arthAt cittavRttionI sarvathA nivRtti thavI te "bhAvazanya dhyAna kahevAya che]. vivecana - lAkaDInA mAra karatAM azubha vicArane mAra mANasane adhika behAla banAve che, pitAnA tana, vacana ane manane zubha vyApAramAM joyA pachI zuddhamAM laI javA mATe e traNene zAnta-mauna karavAM paDe che. Ama karavAthI sAca-pUro "virAma mANavA maLe che. A virAma sarva zubhAzubha vicArothI sarvathA viramelA pUNuM paramAtmAnA caraNakamaLamAM maLe che kAraNa ke teozrI rAgadveSathI sarvathA mukta che. mATe AtmasvabhAvamAM ramaNatA karavA sarva prathama sarvathA zuddha-pUrNa paramAtmAnA cAre nikSepaenI ananyabhAve rAdhanA karavAnI zAstrajJA che. jeno ApaNe prathama dayAnabhedamAM sArI rIte vicAra karyo che. te ArAdhanAne abhyAsa vadhatAM ArAdhaka pote ArAba AtmasvarUpe pitAne jete, jANo temaja mANatA thAya che. te ja bhAvazUnya (vika9parahita) dazA che. bhAvazUnya-dhyAnamAM cittanA ciMtana-vyApAra sarva ghA zAnta thaI jAya che. citta ciMtana-vyApAra mATe samartha hoya che tyAre tene AtmavIrya-AtmazaktinI prabaLatA vaDe saMkalpa-vika95 rahita banAvavuM ene ja "bhAvazUnya' dhyAne kahe che. amanaga, unIbhAva, nirvikalpa avasthA ke paramaudAsInya vagere "bhAvazUnya' avasthAnA sUcaka paryAyavAcI nAmo che. sarva prakAranA savikalpa yAnanuM aMtima phaLa nirvikapa dazAne yoga che ane te ja zuddha AtmasvabhAvano suyoga che. A avasthAne pAmele dayAtA-AtmAne je svabhAva che temAM ja magna rahe che arthAta dehAdi para padArthonA dhamathI sarvathA para banI jAya che. sarva saMjogomAM sarva prakAranI avasthAe azubha-vika heya-tyAjya che ja, paNa paramadhyAna -girinA carama zikhare ArohaNa karavAmAM zuma-vika paNa bhArarUpa (bAdhaka) nIvaDe che, jema himagirinA uttaga zikhare caDhanArAne potAnAM vastro paNa bhArarUpa lAge che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ v a! muddAnI vadhu spaSTatA cAlaNugADInA dAkhalAthI thaI jAya che. bALaka mATe te hitasAdhaka kharI, paNa pukhtavayanA mANasanI cAlamAM sahAyaka banavAne badale avAdhaka bane che. AthI e samAya che ke khALa--kakSAnA ArAdhaka jIve mATe upakAraka zubha-vikalpAne prauDha ArAdhakAe vivekapUva ka cheDavA joIe. pANImAM je zakti heAya che tenA karatAM vadhu zakti te ja pANImAMthI pragaTelI varALamAM hoya che, tema zubha-vikalpamAM je zakti hoya che tenA karatAM atyaMta adhika zakti zuddha-AtmasvabhAvamAM hAya che. tanmayatA arthAt tapatA sAdhavA mATe zubha-vika`AnA yAganuM pharamAna te kakSAnA ja AtmA mATe paramApakArI maharSioe karyu. che. naya, gama, bhaMga dvArA tattvAnu ciMtana karatAM karatAM pUdhara maharSi A e ciMtananA suphaLarUpe nivikalpa-dazAne pAmI AtmAnubhavanA divya -mAMDalamAM jhUle che. x AvI anubhava dazA prApta karavA mATe 'yAtrapradIpa'mAM anubhavasiddha prayAga jovA maLe che. ApaNA manane sarva prathama bhrabhAga-biMdusthAna upara sthira banAvIne paranu avalAkana-paramAtmAnA svarUpanuM' dhyAna-karavuM'. tyAra pachI parathI para evA sUkSma sva-AtmatattvanuM avalAkana karavuM, jethI nirjata evA AtmAnuM darzIta thAya. mAre! AtmA AnaMdamaya che, zAnta-dAnta che. evA zuddha Atma-svarUpanu je samaye dhyAna thAya che tyAre aDhaLaka karmInI tirA thAya che. A rIte AtmAnuM. bhAvata karI dhyAna karavAthI vicArAnI sImA bahAra rahelA AtmAna6nA apUrva anubhava thaze; jethI bhavanI bhrAntine sapUrNa tyAga thaI jaze. vicAra parAyA che, jJAnA agni ApaNA potAnA che. vicAra ApaNI sImA che, indriyA ApaNI sImA che--AthI e badhA vaDe je jANI zakAya te sImAvALu ja hoya che. asImane-anaMtane jANavA mATe enAthI upara UThavu' paDaze. indriyAthI para cittanI vicArazUnya avasthAmAM jene sAkSAtkAra thAya che, te ja anata-asIma anAdi AtmA che, AtmAne jANavAnI AMkha aneAkhI ja che. te ja samAdhi che ane te ja yAga che. cittavRttinA visarjanatho e baMdha AMkha khUle che ane Akhuye jIvana amRta-prakAzathI Alekita ane rUpAMtarita thaI jAya che-tyAM vicAra natho, darzIna che. jyAM vicAravRttie ane citta nathI, tyAM darzIna che. zUnya vaDe daCna thAya che. 'mAtra jovu'-e biMdu para sthiratna AvatAM ja vicAra kramazaH vilIna thavA pAme che. pUrNa thavAnI jene laganI lAgI che te bhautikatAthI rikta ane zUnya banI jAya che. je zUnya ane che te pUrNa ne pAme che ane AdhyAtmika rIte pUrNatA siddha kare che. te samaye dhyAtA ane dhyAna pratyayo abhAva thavAtho dhyeya sAthe AtmAnI ekatAneA anubhava thAya che. tene ja 'samarasIbhAva' kahe che. * A graMthamAM ja AgaLa unmanIkaraNa ane unmanIbhavana Adi karaNA (je nirvikalpa samAdhirUpa) che tenuM varNana thayuM che, te bhAvazUnya Adi yAtanA dIrdhakAlIna abhyAsathI sAdhya che arthAt cittanI nirvikalpa-avasthA siddha karavA mATe bhAvazUnyadhyAna' e pUrvAbhyAsa che. x naya a bhaga nikSepa vicAra pUrvadhara thAke guNa herI, vikalpa karata tAga nahi pAye nirvikalpa te heta bhayI rI. * yogIpa; jo. 18 thI 6. - pU. cidAnaMdajI mahArAja, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chara ] dhyAnavicAra-savivecana Amika-zuddhi ane sthiratAnA lakSya vinA kevaLa vicArothI, manane zanya banAvavAnI prakriyA dvArA, bhAvazUnya-dhyAnane AnaMda anubhavI zakAto nathI. cittanI kSipta Adi bAra avasthAo je AgaLa batAvI che, temAM tevA prakAranAM kAraNone laIne citta vicAra-zUnya bane che. tene dravya-zUnyathAna kahe che. paNa tene dravyazanya-dhyAna sAthe sarakhAvI na ja zakAya. unmanIbhAva svarUpa anya dhyAna (24 dhyAnamAMne trIjo prakAra) e dhyAna ane paramadhyAna pAraMgata puruSa ja karI zake che A niyama aphara che. cittanI bAra avasthAonuM varNana 1. kSipta-eTale pitAnuM dhana vagere corAI javAthI jenA cittamAM vibhrama utpanna thAya te cittanI kSipta avasthA che. 2. dIpta-eTale zatru para vAraMvAra vijaya meLavavA vagere kAraNosara prApta thayelA utkarSane apace tene cittanI dIpta avasthA kahe che. 3. matta-madirApAnathI unmatta thayelA cittane matta kahe che. 4. rAga-pagalika padArtho pratyeno prema, viSayika-sukhanI Asakti. 5. neha- putra, parivAra Adi pratyeno prema. 6. atibhaya-sAta prakAranA moTA bhaya. 7. avyakta-samajaNa vinAnA cittane avyakta kahevAya che. 8. nidrA-sukhapUrvaka zIdhra jAgI zakAya tevI UMgha. 9. nikA-nidrA-kaSTapUrvaka jAgI zakAya tevI gADha UMgha. 10. pracalA-beThA beThA UMgha Ave te. 11. pracalA-pracalA-cAlatAM cAlatAM UMgha Ave te. 12. tyAnaddhi-divase ciMtaveluM kArya rAtre UMghamAM karI zake tevI atigADha UMgha. A bAra prakAranI avasthAe saMjJI-paMcendriya jIvone hoI zake che. pragaTa mana vagaranA ekendriya Adi che tathA asaMza-paMcendriya jIne dravyazUnya avasthA sahajarUpe hoya che. * sAta mahAbhaya:(1) ihalakabhaya-manuSyane sajAtIya manuSya Adine (parasparane) bhaya. (2) paralokabhaya-para vijAtIya pazu Adi taraphathI manuSyane bhaya. (3) AdAnabhaya-cera Adi dvArA utpanna thatA bhaya. (4) akasmAtabhaya-kaI bAhya-nimitta vinA ja acAnaka manamAM utpanna thate bhaya. (5) AjIvikAbhaya-jIvana-nibhAvanA sAdhana aMgene bhaya. (6) mRtyubhaya-maraNano bhaya. (7) alAghAbhaya-apakIti, badAmIne bhaya. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 43 dhyAnavicAra-savivecana puNyodaye pitAne maLelI uttama sAmagrIne satkAryamAM tyAga karavo e ja tenI sArthakatA che, tema athAga puNyanA udaye maLela mana paramAtmAne samarpita karavAmAM tenI sArthakatA che. zUnya thaIne pUrNane pAmavAnI te cAvI che. bhAvazUnya-dhyAnanuM A svarUpa kharekhara punaHpunaH mananIya che. (4) parama dhyAna mULapATha-paramazvaM tribhuvanavivALA to vidhAya ekavastu viSayatayA saMkocya tatastasmAdapyapanIyate // 4 // artha:-cittane prathama traNa bhuvanarUpI viSayamAM vyApaka karIne, pachI temAMthI eka vastumAM saMkecI laIne, pachI te eka vastumAMthI paNa cittane khaseDI levAmAM Ave te paramazUnya' kahevAya che. vivecanaH A parama zUnyathAnamAM cittanI ekAgratA prakarSane pAme che. tribhuvanavyApI banelA manane kramazaH saMdecIne eka paramANu upara sthApita karavAmAM Ave che. dhyAnazataka'mAM zukladhyAna krama batAvatAM kahyuM che ke -" * tribhuvanaviSayavyApI ciMtanane krame-kame saMkSepa karIne aMte eka Atmatatva ke paramANunA viSayavALuM banAve ane pachI tenA uparathI paNa manane khaseDI levAmAM Ave che tyAre manarahita avasthA prApta thAya che. * tribhavanavyApI citta kramazaH a95 viSayavALuM bane che ane jyAre citta koI eka AtamA vagere vastanA eka ja paryAyanA ciMtanamAM sunizcala bane che tyAre zukaladhyAnane bIjo prakAra "eka-vitarkasavicAra hoya che. ema bIjA prakAranAM lakSaNe uparathI phalita thAya che. te lakSaNe A pramANe che zrutajJAnanA sudaDha abhyAsa ane tajajanya pariNatinA prabhAve eka padArthanA ciMtana pachI tarata anya padArthanuM ciMtana kare temaja eka zabdathI zabdAMtaranuM ciMtana kare athavA eka vegathI anya ganuM AlaMbana le-e rIte nAnA arthonA ciMtanamAM daDha abhyAsa thavAthI AtmaguNane AvirbhAva thatAM sAdhaka tyAre ekava ciMtana mATe gya bane tyAre eka ja yoganA AlaMbana vaDe upAdAdi eka ja paryAyanuM dhyAna kare che. (5)kalA dhyAna mULapATha - TUtho mAhimirjhAlavaSNunena cA vaTAvejo, mAvatag sattA bhyAsataH svayameva deza-kAla-karaNAdyanapekSya yA samArohati, anyena tva vatAryate, yathA puSpabhUterAcAryasya puSpa(pya)mitreNa kalAjAgaraNaM kRtam // 5 // - tribhuvanaviSayatA-jemake kevaLI bhagavAna devaLI samudhAta karatI vakhate cethA samaye potAnA Atma-pradezane sarva lekavyApI banAve che te avasthAnuM dhyAna karavAthI ApaNuM cittane viSaya samagra leka banI zake che. x tihuyaNa-visayaM kamalo saMkhiviu maNo aNuMmi chaumattho / jhAyai sunippakaMpo jhANaM amaNo jiNo hoi // -cAnazata+; +Athaf-7 0 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka8 ] dhyAnavicAra-savivecana artha -kalAnA be prakAra cheH (1) dravyakalA ane (2) bhAvakalA. malla vagere loke nADI dabAvIne UtarI gayelA aMgane caDAve che te dravyakalA che paraMtu atyaMta abhyAsanA kAraNe deza, kAla tathA karaNa AdinI apekSA vinA pitAnI meLe ja caDe ane bIjA vaDe utArAya te bhAvakalA che. jema AcArya puSpabhUtinI kalAne (samAdhine) muni puSyamitre jAgRta karI hatI, utArI hatI. A kathA-prasaMga mATe juo : pariziSTa (2). vivecana -dravya-kalAnI vAta eTalA mATe rajU karavAmAM AvI che ke dhyAna mArganA abhyAsane bhAva-kalAnuM svarUpa samajavAmAM sugamatA rahe. pahelavAna temaja kuzaLa hADavaidya Adi bAhya prayatnathI mAnava AdinAM UtarI gayelAM pharI tenA yogya sthAne yathAvata goThavI de che te kalAne dravya-kalA kahevAya che. A kalA Amika-utthAnanI dizAmAM hetubhUta banatI nathI. bhAvakalA tene kahevAya che ke jemAM kuMDalinInuM udarvagamana thavAthI anya koInI paNa sahAya vinA "samAdhi prApta thAya che. dhyAna yoganA satata abhyAsathI kuMDalinI-prANazakti UrvagAmI bane che temAM koI deza, kALa, kAraNa ke Asana vagere sAdhanonI khAsa apekSA rahetI nathI. dhyAnamAM tathA-prakAranI prabaLatA AvatAM te sahaja rIte skurita thAya che ane te samaye apUrva "samAdhine anubhava thAtAne thAya che. A samAdhi-avasthAmAM lAMbA kALa sudhI mane rahI zakAya che paNa jyAre temAMthI punaH pAchA pharavAnuM hoya che tyAre vyomamAM UDatA vAyuyAnane nIce UtaravA mATe majabUta havAIpaTTInI AvazyakatA paDe che tema daDha sAdhanA baLavALA uttara-sAdhakanI AvazyakatA rahe che. A hakIkatanA purAvArUpe Avazyaka-sUtranI bahattimAM pU. zrI haribhadra surIzvarajI mahArAjano je prasaMga TAMka che te ghaNuM mahattva che. teozrIe jaNAvyuM che ke -AcArya puSpabhUti mahArAjanI UrvagAmI banelI kalA-kuMDalinInuM punaH avataraNa muni puSyamitre temane aMgUThAnA sparza dvArA karyuM hatuM. kuMDalinI zaktinuM utthAna thavAthI sAdhakane je alaukika anubhava-prakAzanI prApti thAya che, tenuM svarUpa varNana pU. zrI cidAnaMdajI mahArAje svaracita eka AdhyAtmika padamAM karyuM che, te A che - sohaM haM haM sohe sohaM haM raTanA lagIrI..... iMgalA piMgalA suSumane sAdhake, aruNapatithI prema pagIrI. vaMkanAla pha bhedo, dazama-dvAra zubha joti jagIrI... khulata kapATa ghATa nija pA, janama jarA bhaya bhIti bhagIrI.. kAca zakala taja ciMtAmaNi laI, kumati kuTilake sahaja ThagIrI... vyApaka sakala svarUpa lakhyo ima, jima na bhame maga lahata khagIrI... .. cidAnaMda AnaMda murati nirakha premabhara buddhi sArI..... bhAvArtha -"ahaM' Adi maMtra-padonA dIrghakAlIna dhyAnAbhyAsathI jyAre dhyAtAnA AtmAmAM akSaranA sthAne akSara danirUpa dhyAnanI dhArA vahe che tyAre "seDaha, sehane nAda akSarAtmaka maTI ivanyAtmaka bane che. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyA vacAra-sAMvavecana 1 kapa te nAdane dhyAtAne AtmA ja sAMbhaLe che. te nAdanA sahaja prabhAve prANuzakti IgalA, piMgalAnA mArgane tyajIne suSumsamAM praveza pAme che. tyAre dhyAtA svAmarAjanA darzana kAje dhyeya-svarUpane pAmavA mATe talapApaDa bane che. tene laIne tenI prANazakti vakanAla (vAMsAnA karoDane bhAga) ane SakonuM bhedana karIne dezamAM dvAra - brahmaraMdhramAM pahoMcI jAya che. tyAM anubhava-ti prakAzita thAya che. Atma-maMdiranA daravAjA UghaDI jAya che. arthAt vAdaLa khasatAM sUryane ughADa thAya che. tema tevA prakAranAM karmanAM AvaraNe dUra thaI jatAM svAma-ravinAM darzana thAya che, jemAM AtmA, AtmAne AtmArUpe anubhavatA hoya che. A ja svAtmAnubhUti che. pachI jene janma-maraNa nathI te AtmAnuM ja samrAjya badhe sthapAya che eTale janma-maraNanA bhaya nAmazeSa thaI jAya che. "aba hama amara bhaye" - e satya jIvAya che. kuTila evI kumatine ThagIne thAtA ciMtAmaNi tulya svAtma-darzanane pAme che ane joma-vihArI paMkhInI jema AtmAnA carAcara vyApaka svarUpane asthimajajAvat cidAnaMdamaya svarUpamAM ja sthiratva pAme che. kuMDalinInuM svarUpa jaina-2mAM kuMDalinI-zaktino nirdeza ghaNe ThekANe jovA maLe che. temanA keTalAka nidezo ahIM noMdhavAmAM Ave che, te A pramANe che - (1) je yogIzvaroe dayAnanA abhyAsanI parAkASThAthI pavana sahita cittano nirodha karIne ane e rIte mAnasika vikSepane dUra karIne, sahaja rIte nirupama evA AnaMdathI bharapUra rasavALA svAnubhavarUpa prabaMdhane prApta karela che, teo vaDe svAdhIna pavanathI brahmarandrane pUrIne, jemAM jenA svarUpanuM dhyAna kuMDalinImAM karAya che, te acijya mahimAvALA sarvajJa parama puruSa paramAtmA jaya pAme che. A rIte kuMDalinIne spaSTa ulekha "sarvajJASTakamAM pU. zrI munisuMdarasUrIzvarajI mahArAje sarvAsa paramAtmAnI stutimAM karela che. (2) zrI siddhasenasUrIkRta "siddhamAtRkAbhidha dharma prakaraNamAM kuMDalinI aMge A rIte nirdeza che - lekane nava tatva (jJAnarUpe) Ape che, nava prakAranA jIvanI astitA - sattAne samajAve che, nava prakAranAM pApakAraNenA samUhane nAza kare che, tethI A kuMDalinI- zaktine guNavAna puru "bhali' kahe che. sava bIjAMkura ane vidyatanI AkRtithI jANe pAtAlaloka maryaleka ane svarga lokane dhAraNa karatI hoya tevI A parA zakti kuMDalinI jaNAya che, te "bhali" -A. nAmathI bALake vaDe bArAkhaDInI pahelAM vAraMvAra lakhAya che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 ] dhyAna vicAra - savivecana he bhale ! bhale ! kuMDilanI ! jyAre tuM jaDatArUpa adhakArano nAza kare che, tyAreM tuM tArI adbhuta evI mahAbhUtAnA guNurUpa lakSmI Ape che ane sAthe sAthe sanAtana evu jJAnadhana paNa Ape che. (3) zrI vinayacaMdrasUriracita 'kAvyazikSA'mAM maLatA kuMDalinInA nirdezaH-- 'bhali' nAmathI prakhyAta je parAzakti che, te Adhazakti che. parA bhAgavatI che, kukhkhAkRtine dhAraNa karanAra che. tenu rekhA athavA kuMDalinIrUpe varNana karavAmAM Ave che. te dvAdazAMta sudhInA samagra madhyama mArganI vidyotinI (prakAzikA) che. tenu' pustakAnA athavA mArAkhaDInA prArabhamAM Alekhana karavAmAM Ave che. kAvyAmAM ma`galAcaraNamAM tenI stuti saMbhaLAya che. te devatA che, brahmamayI che, te siddhi che, te tamane pivatra karo. (4) 'dhyAnada DakastutimAM'mAM kuMDalinIne nirdeza H---- jenA upara jinezvara bhagavAna prasanna thAya che, te agni samAna brahmarandrane saMkocIne ane bisata Mtu samAna sUkSmarUpavALI prANazaktinuM U gamana karI zake eTale ke mUlAdhArathI utthApita karIne te hRdayakAzamAM (anAhata-cakramAM) dhAraNa karIne pachI gaLAmAM (vizuddha-cakramAM), pachI tALavAmAM (ghauMTikA-cakramAM) dhAraNa karIne te prANazaktine zUnyAtizUnya evI khagatimAM (AjJA-cakrathI dvAdazAMta sudhInA pradezamAM) laI jaI ne sa bAjuethI leAkAleAkane avalAkanArI daidIpyamAna kalAne (kevaLajJAnane) prApta kare che. (5) 'adhyAtma-mAtRkA'mAM kuDilenInA ullekha :-- ceAgI puruSA ku`DalinI-zaktine 'bhale' athavA 'bhila' nAmathI oLakhe che. e zaktinuM vana vedo, purANo temaja AgameAthI pramANita che. nAbhinA mULa pAse varuNu-cakra ane agni-cakranI vacce eka atyaMta suMdara evI nAgiNI che, tenuM nAma kuMDalinI-zakti che. sthira Aku Mcana (mUla-baMdha) karavAthI ane uDDIyAna-aMdha karavAthI te yAginI (kuMDalinI--zita) jAge che. jagatamAM sUryanI jema te udita thAya che. ku DilanI zita te daivI zakti che, tenu sthAna dIpaka samAna udyotita che. (6) 'zAzvA-stava'mAM kuMDalinIne nirdeza : te anicanIya prabhAvazALI kuMDalinI zakita yAgIone suvihita che ane te vaDe vividha rIte stavAyelI che. te nAbhika DhathI samyakrU rIte uddagata thaI ne (madhyamamArga vaDe Urdhvagatine prApta karIne) brahmarandramAM laya pAme che. brahma ndramAM laya pAmatI te kuMDalinI-zakti satata pravikasvara, upAdhi raheta ane parameSkRSTa evA parama Ana MdarUpa amRtane savanArI (jharanArI) che. AvI kuMDalinI-zaktine Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 47 dhyAnavicAra-savivecana jyAre kavivare smRtipathamAM lAve che tyAre te kAvyarUpa phaLonA samUhane janma Ape che. kuMDalinI prasupta bhujagAkAra che, svayaM uccaraNazIla anaraka (svara vinAnI) hakArarUpa che. e "hakArane ja parama bIja paNa kahe che. mahAzakti svarUpa kuMDalinI jyAre prabuddha thAya che tyAre prANa brahmarandramAM laya* pAme che. (7) yogazAstramAM kuMDalinI ullekha : atha tasyAntarAtmAnaM plAvyamAnaM vicintayet ! bindutaptakalAniyat-kSIragaurAmatormibhiH / -onarA ; prAsa-8-o. "aha"nA dhyAnamAM tanmaya banela yogI te mUlAdhAra-sthAnamAM rahelA aSTadalakamalanI karNikAmAM birAjamAna pitAnA AtmAne bindu ane taptakalA(kuMDalinI)mAMthI jharatI dUdha jevI ujajavala amRtanI Umie (dhArA) vaDe tarabaLa thayo hoya ema ciMtave. ahIM "bindune artha che sahasadala-kamalarUpa brahrArabdhamAM birAjamAna paramAtmapada rUpa "paramatatva" ane "kalAnuM tAtparya che pUrvokta utthApana ane sthividAraNanI prakriyA vaDe jAgrata thaIne brahmaraghamAM praveza pAmelI kuMDalinI(prANa)zakti. (8) "upadezapadamAM je sADA traNa kalAonuM dhyAna batAveluM che te kuMDalinInuM sUcaka che. A rIte kuMDalinInuM dhyAna te bhAvakalA che ane nADI vagerenA dabANathI thatuM kuMDalinInuM uthAna te dravyakalA che. kalA dhyAnanI prakriyA : upadezapada granthamAM varNavelI kalA-kuMDalinInA thAna aMgenI prakriyAmAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke dhyAnamAganA abhilASI sAdhakoe hRdayamAM samavasaraNasthita tIrthaMkara paramAtmAnA svarUpanI kalpanA karIne, IdrAdi devanI jema temanI nikaTa sudhI praveza kare. te pachI sADA traNa kalA sahita te paramAtmAnuM dhyAna karavuM. sADA traNa kalAnuM rahasya - jJAnAvaraNIya Adi ATha karmarUpa ATha kalA che. te sAmAnyataH pratyeka saMsArI jIvane heya che te ATha kalAmAMthI cAra ghAtIkarUpa cAra kalA ane AyuSakarma keTaloka bhAga (aDadhA jeTalo bhAga kSaya thaI javAthI zeSa rahelI sADA traNa kalA [atyaMta + juoH yogazAstra "aSTama prakAza pRSTha:-208 thI 211-jaina sAhitya vikAsa maMDaLa prakAzita. eka jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya A cAra karmo ghAtakarmo kahevAya che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] dhyAnavicAra-savivecana prazasta nAmarUpAdi, uccagotra, zAtA vedanIya A traNa karmarUpa traNa kalA ane zeSa AyuSyanI aDadhI kalA] kevalI bhagavaMtene jIvana paryata anusare che, ethI A sADA traNa kalAyukta kevalI bhagavaMtonuM dhyAna karavuM joIe. * ahe-akSaratavAstavamAM kalA saMbaMdhI bIjI rIte paNa dhyAna nirUpaNa jovA maLe che te A pramANe che : A "ahuno Azraya laIne anya darzanakAroe sADA traNa mAtrAvALI kalAnAda-biMdu ane laya-ganuM nirUpaNa karyuM che, arthAt paradarzanamAM prasiddha kuMDalinIyoga, nAdAnusaMdhAnaga, layayega vagere "ahInI dhyAnaprakriyAnA aMgabhUta hevAthI te temAMthI udbhavelA che. 4 gazAstra, aSTama-prakAzamAM nirdiSTa "ahaMnI dhyAna prakriyAmAM nAda, bindu, kalA vagerenI vizeSa mAhitI ApelI che. (6) paramakalA dhyAna mULapATha-gharamA-thA sunighannavAgyAnA avameva nArti, yathA vArtApUrva madAjhA-dhyAne AvA artha-abhyAsa aniSpanna (siddha) thavAthI je samAdhi potAnI meLe ja jAgRta thAya che, tema ja UtarI jAya che, jema cauda pUrvadharone mahAprANu dhyAnamAM thAya che te "parama-kalA che. vivecanaH-dhyAnanA satata abhyAsa dvArA kaLA-yAnanI siddhi prApta thaI gayA pachI jyAre tenuM jAgaraNa temaja avataraNa anya koInI paNa sahAya vinA ApoApa thavA lAge che, tyAre te kalA sarvocca koTie pahece che. kalA-dhyAna paNa samAdhirUpa hovAthI dIrdhakALanA dhyAnAbhyAsathI te siddha thAya che ane tenAM phaLarUpe A "paramakalA' rUpa parama samAdhi dazA pragaTe che; tethI dhyAnanI eka mahAna siddhi tarIke tene nirdeza ahIM karyo che. 'kalA prANazaktirUpa che ane "paramakalA mahAprANa zaktirUpa che. cauda pUrvadhara mahAgI bhadrabAhu svAmIjIe mahAprANa dhyAnanI siddhi prApta karI hatI evo ullekha "uttarAdhyayana' Adi sUtronI TIkAmAM jovA maLe che. teozrIe nepALa dezamAM sthiratA karIne bAra varSanI dIrgha sAdhanAne aMte A mahAna dhyAnasiddhi meLavI hatI. eka "upadezapada'gAthA-890 thI 898 sudhI. * gva sAtvi, vA- aafri nAda-bindu-layazceti, kIrtitA paravAdibhiH / / taratattvastava'- lo0 21 (juoH "namahAra-svAdhyA', saMta-vimAna; ge-24) Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra - savivecana [ 42 A mahAna dhyAna-siddhinA prabhAve hArA hAthI pramANa zAhIthI lakhI zakAya evAM vizALakAya 'cauda pUryAM'nA svAdhyAya pazu mAtra aMtarmuhRta-medhaDI jeTalA alpa samayamAM karI zakAya tevA adbhuta kSayApazama UghaDe che, eTaluM ja nahI. pazu siddhi ane samAdhinI sarvocca kakSAe paNa A kalA ane paramakalAnA dIdha ka!lIta abhyAsathI sahajamAM prApta thAya che. 'yoga pradIpikA' Adi granthamAM batAvelI huDhayAganI Asana, prANAyAmAdi prakriyAo dvArA SaTcaDhDhAnu` bhedana thavAthI kuMDalinInu utthAna thAya che. kalA e ku'DalinIrUpa heAvAthI kalA-dhyAna sAthe teneA sabaMdha che kemake kalAdhyAna ane tenI siddhi, cakrabhedana ane kuMDalinInA utthAna (prANavAyunA Urdhvagamana) vinA thatI nathI. rAjayoganI je paddhati che te yAganI paddhati karatAM sAdhaka mATe aneka apekSAe saraLa che. rAjayogamAM bhakti, jJAna ane karmIyoga dvArA samAdhi prApta thAya che, jayAre huyogamAM zArIrika zrama vizeSa karavA paDe che. rAjayoganI paddhati pramANe izvarapraNidhAna, jApa ane sUtra svAdhyAya dvArA prANazakti upara sahaja rIte kAbU Ave che, jyAre yAgamAM prANAyAma ke AsanAdi dvArA prANu-niyamana karavAnuM vidhAna che. A prakriyA dvArA mana vazavatI khatavAne badale caMcaLa ane kliSTa banI jAya evI zakayatA vizeSa pramANamAM che. jyAre rAjayAganI prakriyAmAM prANa-niyamana karatAM maneAjaya tarapha lakSya vizeSa hovAthI temAM zArIrika zrama alpa hoya che ane manane sthira temaja nirmaLa khanAvavA mATe Izvara-praNidhAna, jApa AdinA saraLa upAye vizeSapaNe AdaravAmAM Ave che, jethI mana dhIme dhIme nirmaLa ane zAnta banatu jAya che. jayAM mana jAya tyAM prANa jAya, jyAM prANa jAya tyAM mana jAya-Ave! abhinna saMbadha mata ane prANu vacce che, eTale ekane jItavAthI khIjo sahaja rIte jItAI jAya che. mATe ja sAyA mumukSu sAdhakA haThayoganI sAdhanA karatAM rAjayAganI sAdhanAte ja potAnA jIvanamAM adhikatara mAta ane sthAna Ape che. 'guNasthAna mAreha'mAM kahyuM che ke H-- uparokta rIte 'kSapaka zreNi' upara ArAhaNa karatI vakhate je prANAyAmanu varNana karavAmAM AvyuM che, te rUDhimAtra che. mukhyatayA tA kSapaka-sAdhakanA suvizuddhabhAva e ja 'kSapaka-zreNinA mULabhUta hetu che arthAta prANAyAma Adi hayAganI prakriyAe AchAya lIdhA vinA paNu vizuddha ane prakhaLa dhyAna-zaktinA prAdurbhAva kSepaka-zreNivALA sAdhakane thaI zake che. AgaLa batAvavAmAM Avaze te nAda, paramanAda, bindu, paramabindu vagere dhyAna paNa prANazaktinI viziSTa avasthA che. nAda, bindu ane kaLA-e traNe prANazakti(AtmavIya)nI vikasita bhUmikA che. AtmavIyanA tAratamyane laIne dhyAnanI judI-judI kakSAe paDe che. * prALAyAmama-prauDhI, atra yeya zitA / kSapakasya yateH zreNyArohe bhAvo hi kAraNam // 7 --gusthAnamAroha ; o, 6. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] dhyAnavicAra-savivecana nyAti dhyAna mULapATha - kAtiH-a-g-Li-kaDhI-vigAra dravyatA, mAtozvAsu ___ lInamanaso bhUta-bhavad-bhaviSyad vahirvastusUcA viSaya -prakAzaH // 7 // artha - jAtinA be prakAra cheH (1) dravyajyoti ane (2) bhAvabheti. dravyati -candra, sUrya, maNi, dIpaka tathA vIjaLI vagere dravyathI jyoti che. bhAvati -dhyAnAbhyAsathI jenuM mana lIna thayuM che tevA manuSyone bhUtakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALa saMbaMdhI bAhya-vastuone sUcavanAre je viSaya-prakAza utpanna thAya che te bhAvathI jyoti che. vivecana -jyotinuM dhyAna paNa atyaMta mahattvapUrNa romAMcaka ane rahasyamaya che. jyotinA svarUpanuM jJAna thavAthI tenA ciMtana ane bhAvanAnA abhyAsI sAdhakane ApameLe tene apUrva sukhadaanubhava thAya che. dravyotinuM dhyAna paNa bhAvatinA dhyAnamAM AlaMbanabhUta bane che. A hakIkatanA samarthanamAM rAjarSi prasannacaMdranuM daSTAnta zAstra-prasiddha che. pahelAM temaNe sUrya- sanmukha daSTi rAkhIne dravya dhyAna karyuM hatuM ane tenA AlaMbane bhAvejotinA dhyAnamAM ekAkAra thaIne kSapakazreNi mAMDI hatI. dhyAnanA abhyAsa vaDe mana, AtmAdi tatvanA ciMtanamAM sulIna bane che, tyAre bhUta, bhAvi ane vartamAnakAlIna bAhya-vastuone jaNAvanAre je jJAna-prakAza sAdhakanA hRdayamAM pragaTe che te "bhAvajati che. A yAna megIone anubhavagamya hoya che. A saMdarbhamAM pU. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja pharamAve che ke - "prazasta AlaMbana dhyAnane vAraMvAra abhyAsa karyA pachI manane kSaNavAra nirAlaMbana karavuM. ema vAraMvAra abhyAsa karavAthI nirAlaMbana yAna paripakava banI jaze. pachI koI paga eka padArthanuM AlaMbana laI, bIjA badhA ja vicAra-vika cheDI daIe tyAre IMdhana vinAnA agninI jema citta zAna banI jAya che. citta zAMta banI javAthI AtmAnI sahaja prazAnta jyoti pragaTe che ane anAdi-avidyAno aMdhakAra nAza pAme che, moha vilaya pAme che. 4 Atmati ane anubhava-jJAnazratajJAna ane zubhadhyAnanA satata abhyAsathI tenA phaLarUpe pragaTelI Atma-jAti, AtmAne anubhava karAvanArI hovAthI "anubhava-jJAna" svarUpa che. kahyuM paNa che -jJAnAvaraNIyAdi karma ane zarIrAdi nokarmAjanita bhAvane viSe sAkSIrUpe pravRtti karanAra ajJAnathI anAvRtta "Atmaprabhu Atma-jyoti vaDe svayaM kurAyamAna thAya che arthAt pitAnI jJAna-ti vaDe AmAM svayaM potAne anubhava kare che. * madhyamasAra; anuma -ko. 29 thI . Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ 'bhagavatI-sUtra' vagere Agama-granthAmAM * cAritrasa...panna munine cAritra-paryAyanI vRddhi sAthe tejolezyA arthAt Atmika nirmaLa sukhanI abhivRddhi thAya che. te sukha eka mAsa be mAsanA kramathI vyaMtara, bhavanati vagere devAnA sukhane ALagI jaIne mAra mAsanA cAritra-paryAya thatAM sarvAM siddha vimAnavAsI devenA anuttara sukhane paNa eLa'gI jAya che--ema jaNAvyu che. 10 Atmamagna muninA A vamAna Atmika-sukhanI anubhUti e dhyAnajanita 'divya-jyAti' svarUpa che eve spaSTa nirdeza pU. upAdhyAya zrI yazeAvijayajI mahArAjaracita paramantyAti pa'viMzatikA"mAM prApta thAya che.11 yAgaSTi samuccaya'mAM yAganI ATha dRSTie paikI samyaktvaprApti pUrvanI mitrAdi cAra dRSTimAM paNa anukrame tRNAgni, chArAgni, kASTAgni ane dIpakanA jevI prakAzamAna 'jJAnajyoti' utpanna thAya che ane samyaktva-prApti pachInI sthirAdi cAra dRSTiemAM sthira ane atyaMta nirmaLa 'jyAti' pragaTe che; te anukrame ratna, tArA, sUrya ane candranI kAnti jevI prakAzamAna hAya che ane te ratnatraya svarUpa-che, ema jaNAvyu che, X 6 Atma-yAti sva-52 prakAzaka che, tethI tenA baLe sAdhakane Atmika-AnaMdanA anubhava sAthe bAhya-padArthAnA paNu spaSTatara medha thAya che. bhUtakALamAM anelA, bhAvi kALamAM bananArA ane vartamAnakALamAM banatA banAvAnA paNa spaSTa khyAla yAtinA vikAsa mujaba sAdhakane avazya Ave che. ughADI AMkhe ApaNane jema sAme rahelA bAhya-padArthAnuM pratyakSa darzana thAya che, tema Atma-yeAti e AMtaracakSu hAvAthI tenA ughADathI sAdhakane bAhya ane AMtarabhAvenuM pratyakSa-daza na parimita mAtrAmAM tenA kSayApazama mujaba avazya thAya che. avidhajJAna ane manaHpavajJAna Adi aneka prakAranI labdhie paNa dhyAnajanya 'ceti'nuM ja phaLa che. * rAta-24, 3. 1. 10. tejolezyA vivRddhiryA, sAdhoH paryAyavRddhitaH / bhASitA bhagavatyAdau, setthaM bhUtasya yujyate // --jJAnasAra ; manatAer jo. . 11. zrAmaNye varSaparyAyAt prApte paramazuklatAm / sarvArthasiddhidevebhyo'pyadhikaM jyotirullaset // -paramaLyoti padmavijJatiSThA, o. 22. x pahelI ca3 diThThI jJAnAdhAre, ratnatrayAdhAre cAra hai, aDakama kSaye uparAme vicitrA, AdhadraSTi bahu prakAra re. --pU. lakSmIsUriSkRta-vIzasthAnakanI pUjA, DhALa-13. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana jema jema Atmika-guno karmika vikAsa thatuM jAya che tema tema Atma-jyoti AMtarika jJAna-prakAza krame krame vadhatuM jAya che. zAstrakAro tene divyadRSTi, ti, anubhava, sAkSAtkAra Adi judAM judAM nAmathI oLakhAve che. sau prathama dharmadhyAnanA satata abhyAsathI citta ciMtana-vyApAra-rahita thAya che, pachI prANazaktirUpa kuMDalinI -kalA jAgRta thAya che, tyAra bAda viziSTa dhyAnAbhyAsa dvArA Atma-tinuM pragaTIkaraNa thAya che. dhyAnanA vIsa bhedamAMthI prathama dhyAna-bhedanA je rIte 18432 jeTalA prabhedo thAya che - jene nirdeza AgaLa karavAmAM Avaze. te rIte ti' dhyAnamAM paNa teTalA ja prabhedo paDI zake che. yoga ane upayogarUpa Atma-zaktinI zuddhinA tAratamyane laIne dareka dayAnanI caDaUtara (bhina-bhinna) kakSAe heAya che. kAraNanA bhedathI kAryane bheda paNa avazya thAya che. (8) paramati dhyAna mULapATha-motiH- vena sADavya nAgati sAhitAvarathANAM pUrvamAna cirakAlabhAviprakAzo janyate // 8 // atha - upara kahela "ti karatAM cirakALa sudhI TakanAra prakAza haMmezAM prayatna vinA samAdhi avasthAmAM je dhyAnathI upanna thAya che te, paramajyoti kahevAya che. vivecana - jyotiyAnanA dIrdhakAlIna abhyAsanA phaLa rUpe AtmAmAM paramatinuM pragaTIkaraNa thAya che, anubhava-jJAnano divya-prakAza jhaLahaLI uThe che. je prakAza pUrvanA ti dhyAnanA prakAza karatAM vadhu nirmaLatara ane dIrdhakALabhAvI hoya che. prayatna vinA ja sahajabhAve samAdhidazAmAM jeno anubhava yogIpuraSo kare che. paramajyotinuM svarUpa - AtmAnI A paramati bAhya sarva prakAranI jAti karatAM nirALI ane nirupama che. jene nathI keI bAhya AlaMbana ke AkAra, nathI koI vika95 ke vikAra arthAt sarva prakAranI upAdhithI rahita niraMjana ane nirmaLa A paramati che. A paramatine mahimA gAtAM pU. mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke jene aMzamAtra paNa prApta thavAthI navanidhAna paNa sadA samIpamAM rahe che, te nirupAdhika AtmAnI paramatinI ame vAraMvAra stuti karIe chIe."12 12 aindaM tat paramaM jyoti-rupAdhirahitaM stuma: / udite syuryazo'pi sannidhau nidhayo nava // -paramajyotiSpaJcaviMzatikA zloka 1. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ varU caMdra, sUrya, graha, nakSatrAdinI jyoti te parimita kSetrane ja prakAzita kare che paraMtu AtmAnI paramati te leka ane alaka, cetana ane jaDa ubhayane prakAzita karanArI hoya che. nava nidhAna ane cIDha ratnanA svAmI cakavatIne paNa je teja prApta thatuM nathI te teja parajAtinA dhAraka mahAtmAne svAdhIna hoya che arthAt paramAtmadhyAna-magna mahAtmAo Idra ane cakravatIo karatAM paNa adhika tejasvI hoya che. vizeSa prabhAvazALI hoya che. Indro ane narendro paNa temanA caraNamAM mastaka namAvatA hoya che. sahaja ane virATa paramati vaDe prakAzita aMta:karaNavALA jIvana-mukta mahAtmAo parama niHspRha ane mamatArahita hoya che. mekSanI paNa abhilASA temanA manamAM rahetI nathI. sUryano udaya thavAthI jema aMdhakAranuM sAmrAjya haTI jAya che ane sUryanAM pratApI teja-kiraNe vaDe vizva ane dazyamAna padArtho dRSTigocara bane che tema AtmAmAM paramatine udaya thatAM moha ane ajJAnarUpa aMdhakAra bhAgavA mAMDe che. deha ane AmAnuM bhedajJAna pragaTe che. AtmA, paramAtmA ane samasta jIvarAzi sAthenI ekatAne anubhava thAya che. cittanA kodhAdi vikAre naSTa thaI jAya che. sarvatra sarva paristhitimAM samAdhibhAva akhaMDa bane che ane AtmAmAM ja rahelA jJAnAdi guNasaMpattirUpa akhUTa aidharyanI pratIti dRDha banatI jAya che. samatAnA amRta-kuMDamAM niraMtara magna banelA ane e samatAnA prabhAve pApamaLathI mukta thayelA mahAtmAone "zuddha ratnatraya svarUpa paramatinA prabhAve ja tIrthakara bhagavaMte, gaNadhara bhagavaMte ane labdhivaMta munio tribhuvanavava jagajatirdhara bane che. AvI adabhuta advitIya paramatinuM svarUpa jANI, pravardhamAna bhAlAsapUrvaka vaikharI-vANI vaDe tenI stuti-stavanA karI, madhyamA-vANI dvArA eTale ke mane gata ciMtana vaDe sthiratApUrvaka tenuM dhyAna karanAra sAdhakane, pazyantI ane parA-vANI dvArA paramajyotine sAkSAtkAra thAya che. caturvizati (covIsa) jinastavarUpa legassa-sUtrane "ujajeagara paNa kahe che. kAryotsargamAM 'lekasya-udyotakara sUtra vaDe kSAyika bhAvanI "paramatinA svarUpane paripUrNapaNe pAmelA covIsa jinezvara paramAtmAnuM ja dhyAna thatuM hovAthI, te paramajatinuM ja dhyAna kahevAya che. loga-sUtranI chelI gAthAmAM paramAtmAnA paramatirmaya svarUpane nirdeza karIne, te paramajyoti amArAmAM paNa pragaTe, evI uccatama mAgaNI mumukSu sAdhaka Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-sAvavecana e gAthA ane tene artha nIce mujaba che - caMdesu nimmalayarA, Aiccesu ahiyaM payAsayarA / sAgaravaragaMbhIrA, siddhA siddhi mama disaMtu // 7 // "asaMkhya ca-dro karatAM paNa adhika nirmaLatama, asaMkhya sUryo karatAM paNa adhika prakAzamaya ane agAdha sAgarathI paNa adhika gaMbhIra zrI arihaMta ane siddha bhagavaMta mane paNa tevI paramatinI siddhi Apo.' A sUtra, gaNadhara bhagavaMtakRta hovAthI te anaMta artha ane gama yukta che. temAM paramatinI prAptinI aneka kaLAo, rahasya gUDha rIte samAyelAM che. tene bheda te. tevA prakAranI UMcI bhUmikAe pahoMcelA mahAyogI puruSe ja pAmI zake. nAnuM bALaka UMcA jhADane spazI zakatuM nathI, tema nIcalA guNasthAnake rahelA jI A bhedane UkelI zakatA nathI. paraMtu jinadarzanamAM batAvelI sAmAyikanI (ISTa-aniSTanA prasaMgomAM rAga ane dveSathI para rahI pUrNa samatAbhAvamAM jhIlavAnI) sAdhanA vaDe parama audAsInyabhAvane prApta karavA pUrvaka legasTa-sUtranuM dhyAna karanAra mumukSu sAghaka avazya te "paramatine prApta kare che. "Avazyaka niryukti mAM cauda pUrva dhara zrI bhadrabAhasvAmIjI mahArAja pharamAve jJAna te "bhAva-udyota che. jJAna AtmAne ja mukhya guNa hovAthI te jJAnano upaga jayAre AtmA mATe ja arthAt Atma-svabhAvanA lAbha arthe ja thAya che, tyAre ja jJAnanI bhAva udyotatA caritArtha thAya che. bhAva-jAti ane bhAva-udyota baMne ekArthaka zabda che-eka ja arthanA dyotaka che. AtmA pitAnA jJAna vaDe jyAre pitAne jANe che, anubhave che, tyAre ja e jJAna, tisvarUpa bane che. pachI jyoti svarUpa e jJAna dvArA traNe kALanA ane traNe lokanA padArthone yathArtha rIte jANI zakAya che. temAM pUrNajJAnI bhagavate kevaLajJAnarUpI paramajyoti vaDe lokAlakane pratyakSa rIte jANuM joI zake che. + nANaM bhAvujjoyo, jaha bhaNiyaM savabhAva daMsIhi / . tassa uvaogakaraNe, bhAvujjoaM viANuhi // -mAvara-niryu;i yorasa-adhi%Ara ; nayA ? 060. * svabhAvalAbhasaMskArakAraNaM jJAnamipyate // - jJAnAra; nASTa' : o. rU. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana tIrthakara bhagavaMte "loka udyotakara kahevAya che. teozrI potAne pragaTa thayelA kevaLa jJAna dvArA je rIte kAlekanA yathArtha svarUpane jANe che, te rIte ja tenuM kathana karI samasta loka ane alekanA svarUpanuM yathArtha jJAna jagatane Ape che, mATe ja zrI tIrthaMkara paramAtmAne lekAlaka-prakAzaka kahIne kavioe biradAvyA che. paramati e sAdhya che ane tenA pragaTIkaraNanuM sAdhana-lokamAM ughAta karanArA paramajyotimaya tIrthakara bhagavaMtanuM vaMdana-pUjana-smaraNa ane dhyAna che. je meLavavuM che, tenuM tathA tenA ghArakanuM dhyAna karavuM khAsa jarUrI che, enA sivAya koI siddhi thatI nathI. | tIrthakara, gaNadharAdi uttama padono mULabhUta hetu-A ratnatrayamayI "paramati che. aSTa mahAsiddhi, navanidhi ane aneka prakAranI labdhio paNa tenA prabhAve ja prApta thAya che. yogazAstranA AThamAM prakAzamAM maMtrAdhirAje "aha"nA dhyAnanI prakriyAo darzAvatAM granthakAra zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja "paramatine nirdeza karatAM pharamAve che ke - te ja anAhatane anukrame vALanA agrabhAga jevo sUma citava, pachI thoDe samaya AkhuM jagata avyakta-nirAkAra tirmaya che ema jovuM. pachI manane lakSyamAMthI (dhIme dhIme) khaseDIne alakSyamAM sthira banAvavAthI akSaya ane atIndriya AMtarajyoti pragaTe che. 13 " tAtparya ke mana ciMtana-vyApArathI rahita banI alakSyamAM sthira thavAthI paramajyoti pragaTe che. ciMtAmaNi mannarAja kalpa'mAM kahyuM che ke - nAda, bindu ane kalAnA abhyAsathI AMtara-ti utpanna thAya che ane tenA prabhAve manuSyone paramapada prApta thAya che. mATe "paramati 'nA A svarUpane samyapha prakAre samajI, paramatirmaya paramAtmAnA smaraNa-manana-pUjana-stavana ane dhyAnamAM ekarUpatA sAdhavAnuM sarve mumukSu sAdhakoe pragaTAvavuM joIe. 13. tadeva ca kramAt sUkSmaM dhyAyet vAlAgrasannibham / kSaNamavyaktama kSeta jagajjyotirmayaM tataH // 26 // pracyAvya mAnasaM lakSyAdalakSye dadhataH sthiram / jyotirakSayamatyakSamatarunmIlati kramAt / / 27 / / -porAtri; gharA, 8. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ] (9) bindu dhyAna mULapAs :- binduH-- dravyato jalAdeH, bhAvato yena pariNAmavizeSeNa jIvAt karma galati // 9 // dhyAna vicAra - savivecana = artha :-jaLa vagerenuM biMdu te dravyathI 'bindu' che ane je pariNAma-vizeSathI AtmA uparathI ka jarI jAya-kharI paDe tene bhAvathI bindu' kahevAya che. vivecana :- (1) dravya-binduH- pANInuM TIpuM athavA pravAhI ghI, tela Adi padArthonAM bindu ane zUnyAkAre (0) lakhavAmAM AvatuM bindu vagere 'bindu' kahevAya che. tenuM ciMtana e dravyathI bindunuM ciMtana-dhyAna kahI zakAya che athavA bhAvathI bindu-dhyAnamAM nimitta-kAraNarUpa bananAra bindune paNa dravya-bindu-dhyAna kahI zakAya che. (ra) bhAva-bindu :- je sthira pariNAma vaDe AtmA upara caDhelAM karmAM kharI paDe, te sthira pariNAma (adhyavasAya)ne bhAvathI bindu-dhyAna' kahevAya che. A bindu-dhyAna, e pUrvakathita dhyAna, zUnya, kalA ane jyeAti-dhyAnanA satata abhyAsa dvArA siddha thatAM jyAre AtmAnAM pariNAma susthira ane zAnta bane che, tyAre ja AtmAnA asaMkhya pradezA sAthe anAdi kALathI ghanIbhUta thaIne rahelAM 'jJAnAvaraNIya' Adi karmAM DhIlAM paDatAM-pAkelA phaLanI jema-kharI paDe che. lAkhaDanA gALAnA pratyeka aNumAM vyApta thaIne rahelA agninI jema athavA dUdhamAM maLI gayelA pANInI jema nibiDa ane pragADha rIte AtmAnA pratyeka pradezamAM maLI gayelAM karyAM, A plAnanA acinha prabhAvathI DhIlAM-pAcAM ane zithila banavAthI tarata udayamAM AvI bhogavavA yeAgya bane che. lAMbA kALe udayamAM AvI potAnu phaLa ApanArAM karmAM paNa A dhyAnAgninA prabaLa tApathI thIjelA ghInI jema pIgaLavA mAMDe che ane alpakALamAM ja jaLabindunI jema pravAhI-tarala thatI ogaLavA mAMDe che. je zubha ane sthira pariNAma vizeSathI dhanIbhUta karyAM AgaLI jAya che, te sthira pariNAmane ja 'bhAvabindu~dhyAna' tarIke oLakhavAmAM Ave che. eka mallA pahelavAna)ne leAkhaMDanI sAMkaLathI jakaDavAmAM AvyA, paNa te hatA malla, eTale teNe zrIjI ja miniTe potAnA samagra zarIrane sAcIne te sAMkaLathI mukta thaI gayA. zarIra-sakAcanI A prakriyA dvArA mallanu* zarIra sAMkaLathI mukta thayuM, tema dravya ane bhAvasadAya dvArA kama~grasta AtmA kama mukta thAya che, bhAva-sakAcanI kaLAmAM kuzaLatA prApta karavA mATe bindu-dhyAna paryApta baLa pUruM pADe che. matranI dRSTie bindunu mahattvaH-- matrazAstromAM 'bindunu atyaMta mahattva batAvavAmAM AvyuM che. phAI paNa maMtra prathama vikalparUpatA(vicArarUpatA)ne pAme che, pachI te vikalpa sajapatAne (punaHpunaH AMtar japarUpa avasthAne) pAme che ane saMja5nA ceAgathI te vikalpa aMte virUpatAne arthAt parAmarUpatAne-nirvikalparUpatAne pAme che. vimarza e ja tAttvika matra che, Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra - savivecana [ 17 sajapa (punaH punaH matroccAra) artha -bhAvanApUrvaka ja thAya che. saMjapathI bhAvyamAna vastu spaSTa thAya che. jyAre ma'tranu' abhedya-praNidhAna parAkASThAe pahoMce che tyAre sajapa ApameLe vilaya pAme che ane bhAvyamAna vastune dhyeyanA sAkSAtkAra thAya che eTale ke bhAvyamAna vastunuM nivi kalpa-jJAna prApta thAya che. saMja5nA abhyAsI sAdhaka bhale matranuM mAnasika raTaNa karatA hAya, teA paNu saMjapathI svAbhAvika rIte arthanuM jJAna thAya che. anA sAkSAtkAranA AdhAra nirvikalpadazA upara che ane te sajapathI sahaja rIte prApta thAya che. prazasta vikalpane pharI pharI utpanna karavA rUpa saMja5nA abhyAsathI vikalpe kSINa thatAM aMte nirvikalpadazA prApta thaI jAya che. nirvikalpa sa`vit pazyantI avasthAmAM ja hAya che ane e avasthA bindusthAna(AjJAcaka, bhramadhya)mAM prApta thAya che eTale ke maMtra jyAre AjJAcakranA sthAne prApta thAya che tyAre te padamayI devatAnA tAttvikarUpane dhAraNa kare che. sUkSma vagere avasthAenA prAraMbha bindusthAnathI ja maMtranI nirguNu, niSkala, thAya che. tAvika-matra te tene ja kahevAmAM Ave che ke je vimarza (avikalpaka sa`vit ) svarUpa hAvAthI devatA svarUpa hoya ane temAM iSTa devatA (paramAtmA) sAthe abheda sadhAyeA hAya. maMtramaya devatAne jyeAtirUpa kahevAmAM Ave che. maMtranI zabdarUpa (uccAraNu kALanI mAtrArUpa) je hrasva, dvIdha ane pyuta avasthAe che tenAthI para evI jgyAti-avasthA che. e avasthA paNa bindusthAna(AjJAcakra)mAM ja prApta thAya che. bindusthAnamAM maMtranA praveza thatAM sAdhakanA rAga-dveSa echA thaI jAya che, cittaprasAda vadhe che ane matranI jyeAtirUpatA pragaTa thAya che, tethI maMtra e devatAnA svarUpane dhAraNa kare che ane yAga tathA phrema karanArA thAya che. aha--akSara-stava'mAM bindunI vizALatA darzAvatAM kahyuM che keH---- "L bindu prANImAtranA nAsAgra bhAga upara vidyamAna hoya che, temaja sa varNanA mastaka upara paNa vyavasthita rahe che." OM hI, haiM Adi mULamatromAM paNa hakArAdi akSarA upara jaLabindu sadeza bindu vartuLAkAre sthita hAya che. te bindunu* dhyAna ceAgI puruSA karatA hoya che. sa Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana prANIone A bindunuM dhyAna, anukrame mokSaphaLa ApanAra thAya che." maMtroccAra vakhate anusvAra-ThutanA uccAraNa pachI je anaMtara vani utpanna thAya che te "bindu kahevAya che arthAt bindunuM uccAraNa raNakAra svarUpa che. " Adi huta akSaronA uracAraNa pachI tene prAraMbha thAya che. je maMtranuM Alekhana AtyaMtara parikara (nAda, bindu, kalA) sahita karavAmAM Ave che tyAre te bIjAkSara uddIpta thAya che ane ISTa-kriyAnuM sAdhaka bane che. bindu ane nAdanA saMyoga vinA maMtra mAtra varNane samUha ja banI rahe che. namaskAra mahAmaMtra, legasa, namutthaNuM vagere sUtromAM vyavasthita rIte binduo rahelAM che tethI A sUtro mAtra varNAtmaka-akSara samUharUpa na rahetAM parama-zaktinA vAhaka mahAmaMtra ane mahAsUtra svarUpa banyAM che. bindunI daSTie namaskAra-mahAmaMtranuM mahattva bhajillAnathuttamAM namaskAra-mahAmaMtranA prathama pAMca parameSThI padonA seLa akSaro ke temAMnA keI eka akSaranuM paNa bindu sahita ( haiiM siM baoN jai jai jai hai ka 2 oN oN) dhyAna karavAthI, sAdhakanA lAkho bhavajanmamaraNa TaLI jAya che ema jaNAvyuM che, te (bhAvathI) bindu-dhyAnanA mahatvane samajavAmAM sahAyaka thAya che.15 14. sarveSAmapi sattvAnAM nAsAgroparisaMsthitam / bindukaM sarvavarNAnAM zirasi sudhyavasthitam // hakAropari yo bindutulo jalabinduvat / yogibhizcititastasthau mokSadaH sarvadehinAm // -dhavAmATI-karNa-kSara-; &o. 28-16 15. vijjudhva pajjalaMti savvesu vi akkharesu mattAo / paMcanamukkArapae ikikke uvarimA jAva // sasidhavala salilanimmala AyArasahaM ca vaNNiya biMduM / joyaNasayappamANaM jAlAsayasahassa dipaMtaM // artha -paMca-namaskAra padanA sarva akSaromAM ( ri haiM teM pti hUiM jai ri OM 3 thai 1 jai -e seLa akSaramAM) paNa dareka akSara para rahelI mAtrAo vIjaLI jevI jAjavalyamAna che ane pratyeka akSara upara candramAM jevuM ujajavaLa, jaLa jevuM nirmaLa, hajAro AkAravALuM varNayukta, seMkaDo yojana pramANu, lAkhe jvALAothI dIpatuM bindu che. solasasu akkharesuM ikkikaM akkharaM jagujjoyaM / bhavasaya sahassamahaNo jammi Thio paMcanavakAro | artha-soLa akSaramAM eke eka akSara jagatane prakAza karanAra che ane je(akSara)mAM A paMca-namaskAra sthita che, te lAkho bhava(janma-maraNa)ne nAza kare che. -gariNA zu" gAthA 25 thI 27 namaskAra-svAdhyAya prAkRta-vibhAga aMtargata (pRSTha 204) Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [59 maMtrAkSa upara nyAsa karavAmAM AvatAM kalA, bindu ane nAdamAMthI bindu vizeSanuM dhyAna karavAthI sAdhakanA cittamAM evI viziSTa prakAranI nizcaLatA Ave che ke jenAthI AtmAnA pradeza-pradeze ghanIbhUta thayelAM karmo gaLavA mAMDe che, dravita thaIne evI rIte kharavA lAge che-jevI rIte agnine tApa lAgatAM ekadama thIjeluM ghI pIgaLavA mAMDe. A vidhAnathI e phalita thAya che ke bindu rahita maMtrAkSaro karatAM bindu sahita maMtrAkSaronuM dhyAna sAdhakane, apUrva vizuddhinA anubhava sAthe viziSTa phaLa-pradAyaka nIvaDe che. yegI puruSo jyAre skAranuM dhyAna bina-paryata kare che, tyAre te dhyAna temane Icchita phaLa ane mekSa ApanAra bane che. bindu ardhamAtrA che. mAtrAmAMthI amAtrAmAM, vyaktamAMthI avyaktamAM laI janAra bi'-e eka mahAna setu-pulanuM kAma kare che. che kAramAM sADA traNa mAtrA rahelI che. temAM 2, 3 ane 6 rUpa traNa mAtrA che, tenAthI kAranuM vyakta svarUpa grAhya bane che; paraMtu tenuM parama avyakta svarUpa te AtmA che, te mAtrAtIta che. te bannenA madhyamAM artha mAtrA " bindu che. tenA mAdhyamaAlaMbana dvArA vyaktamAMthI avyaktamAM javAya che, jyAM jJAtA, reya ane jJAna ekAkAra thaI jAya che. kAra rUpa paramAtmAnA vyakta ane avyakta svarUpane saMga karAvanAra hovAthI ardhamAtrAne "setu" kahe che. tene prAraMbha binduthI thAya che ane aMta nAda-anAhatanA aMtamAM thAya che. A rIte bindu ane nAdarUpa ardhamAtrAmAM bindunavakane paNa aMtarbhAva thayela che, tenuM vibhAgIkaraNa nIce mujaba jovA maLe che : bindumAM-bindu, ardhacandra, nirAdhikA. nAdamAM-nAda, nAdAMta, zakti, vyApinI, samanA ane umA. keTalAkanA mate A bindu Adi nave aMzone samAveza bindumAM thAya che - tene bindu-navaka' kahe che. prastutamAM, bindu-paryata kAranuM dhyAna karavAnuM je vidhAna che, te "bindu-navakamAM davani rUpe karavAnuM hoya che ane aMte te "unmanA' avasthA sudhI karavAthI mAtrAtIta Atmatatvane sAkSAtkAra thAya che. bindu Adi nave aMze paNa anukrame sUkSama, sUkSamatara ane sUkSmatama kALa vaDe uccAryamAna vizeSa dhvanie (vaNe) che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 ] dhyAnavicAra-savivecana bindu-navakanAM sthAne - bindu jyoti svarUpa che. binduthI samanA paryatana kALa ardhamAtrAne che, tethI tene ardhamAtra avasthA kahe che. samAnAmAM mAtrAne atyaMta sUkSama aMza bAkI rahe che, tene laya thatAM ja manane saMbaMdha chUTI jAya che. tyAra pachI unmanA avasthA Ave che. bindu-nvinuM sthAna bhUmadhya che. bhUmadhyathI brahmaraMdhra agiyAra AMgaLa dUra che. temAM ardhacandrAdi AThe thio rahelI che. lalATanA agrabhAga upara ardhacandra granthi che, madhyabhAge nirAdhikA ane aMtabhAge nAdagrathi che. tenA pachI zakti, vyApinI, samanA ane unmanA grathio anukrame rahelI che. saSaSNano aMta brahmaraMdhramAM thAya che. mUlAdhAra cakra-sthAnanA madhyabhAgathI suSaSNano prAraMbha thAya che tyAMthI te nADI nAbhinaMda, hRdaya, ghaMTikA ane bhUmadhya (bindu-granthi)mAM thaIne brahmaraMdhra sudhI jAya che. maMtrarAja "ahaM'nA bindu aMzanA anusvArAtmaka uccAraNa vaDe sUkSama dhvanirUpa nAda kramazaH ardhacandrAdi granthione bhede che. chellI unmanA granthinA bhedanathI parama tatvanI prApti thAya che. ahanA-a, ha, ma, kalA ane bindu-A pAMca aMze susUma dhvani vaDe madhyamA-suSaNAmAM praveza karIne nAbhi Adi granthiAnuM kramazaH bhedana karatA hoya e rIte ciMtavavAnuM 'gazAstramAM batAvyuM che.' A rIte adha mAtrArUpa " bindu-e sUkSma, sUkamatara ane sUkSamatama ivani ke manano vyApAra hovAthI malina vAsanAone kSaya thatAM tenA prabhAve "jJAna-jyoti Atma-zuddhi vizeSa vRddhi pAme che. binda-dhyAnamAM paNa Atma-pariNAmanI vizuddhi thavAthI kamene moTA pramANamAM nAza thAya che. Ama baMnenuM kArya sadaza jaNAya che arthAt ardhamAtrA ke bindu-e. amAtra evA AtmAnA sAkSAtkArano zreSTha upAya che. bindunuM dhyAna parAkASThAe pahoMce che, tyAre "parama-bidu dhyAnane prAraMbha thAya che. jinAgomAM batAvelI 11 guNazreNiemAMthI "parama-bindu dhyAnamAM nava prakAranI guNazreNienuM grahaNa karyuM che. tenuM svarUpa paNa atyaMta mahattvapUrNa che. 16. granthIn vidArayan nAbhikanda-hRd-ghaNTikAdikAn / susUkSma-dhvaninA madhyamArgayAyi smarettataH // -o rAtra, prArA.-8, 40 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana (10) parama-bindu dhyAna mULapATha-parama viruda- saggava-zavirati-savarati-naMtAnuvaMvisaMyojanasptkkssy-upshaamkaavsthaa-upshmmohaavsthaa-mohksspkaavsthaa- kSINamohAvasthAbhAviguNazreNayaH, uparitane tu dve guNazreNI kevalina eva bhavataH, idaM tu chadmasthasyaiva niruupyte| guNazreNirnAma bahUparitanakAlavedyasya dalikasyAdhaH svalpakAlenaiva vedanam / uktaM ca"uparimaThiIdaliyaM hehimaThANammi kuNai guNaseDhI // 10 // artha - samyakatva, dezavirati, sarvavirati, anaMtAnubaMdhi (dha-mAna-mAyAlobha)nI visaMyejanA, darzana-saptakane kSaya, upazAmaka avasthA, upazAntadeha avasthA, mehakSapaka avasthA tathA kSINameha avasthA prApta thatI vakhate je guNazreNi prApta thAya che, tene "parama-bindu kahevAya che. tyAra pachInI be guNazreNio kevaLI bhagavAnane ja heAya che ane ahIM to chAnA dhyAnanuM ja nirUpaNa kareluM che, eTale te be guNazreNio "parama-bindu mAM gaNuM nathI. karmane je dalikanuM ghaNA lAMbA samaye vedana thavAnuM hoya, tene nIcenI sthitimAM nAkhI daIne, apa samayamAM ja je vedana karavAmAM Ave, tene guNazreNi kahevAmAM Ave che. kahyuM che ke :-"uparanI sthitinA kama-likane nIcenA sthAnamAM nAkhavAmAM Ave te "guNazreNi" kahevAya che." vivecana :-Agama zAstromAM ane kama-sAhityamAM jIvanI AdhyAtmika-vikAsanI bhUmikA ene nirdeza cauda guNasthAnaka rUpe ane "agiyAra guNa zreNi' rUpe karavAmAM Avyo che. "guNu zreNi"--e mokSa-sAdhanAnI sopAna-paMkti che. eka vAra paNa tenI upara ArUDha thayA pachI jIvane avazya mekSa thAya che. guNasthAnaka ane guNazreNinuM svarUpa guNa sthAnaka - AtmAnI jJAna, darzana, cAritra ane vidhi Adi zaktionuM sthAna eTale te zaktionI zuddhatAnI taratama bhAvavALI avasthAe. jJAnAdi AtmAnA sahaja guNo che. saMsArI avasthAmAM te vividha prakAranAM AvaraNathI DhaMkAyelA hoya che. jema jema e AvaraNa ghaTatAM jAya che, naSTa thatAM jAya che, tema tema guNonI vizeSa zuddhi thatI jAya che. AtmaguNonI zuddhinA prakarSa ane apakarSanA asaMkhyAta prakAro saMbhave che, paNa saMkSepamAM tene cauda vibhAgamAM vaheMcA Atmika-uthAnano vikAsa-kama batAvavAmAM Avyo che. tenuM vizeSa varNana karmagrantha", "guNasthAna kamAroha Adi granthathI jANI levuM. guNazreNi - karmavRtta Atmika-guNonuM uttarottara adhikAdhika zuddhIkaraNa (asaMkhyAta guNa-nirjarA-tenuM nAma guNazreNi che. je AtmAnAM ja pariNAma (jJAna Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara ] * dhyAnavicAra-savivecana -kriyAtmaka-adhyavasAya) vizeSathI thAya che. udaya kSaNathI AraMbhI pratisamaya asaMkhyaguNa adhikAdhika kamaMdalikonI racanA karavI te "guNazreNi" che. te samyakatva, dezavirati, sarvavirati vagere guNavALA jI anukrame asaMkhya guNa--asaMkhyaguNa nirjarA kare che.' kamenA dalinuM vedana karyA vinA tenI nirjarA thaI zakatI nathI. jo ke sthiti ane rasane ghAta, vedana vinA paNa zubha-pariNAma Adi dvArA thaI zake che, paraMtu dalikenI nijara vedana vinA zakaya nathI. Ama te jIva pratisamaya karma-dalikane anubhava kare che. ethI bhogajanya nirjarA ke jene pakamika yA savipAka-nirjarA paNa kahe che, te pratisamaya cAlu hoya che; paraMtu A rItanI nirjarAmAM eka to parimita kama-dalikenI nirjarA thAya che ane bIju bhogajanya nirjarA punaH navA karmabaMdhanuM paNa kAraNa bane che eTale tenAthI kaMI chava karmabaMdhanathI mukta banI zako nathI. kama-mukti mATe te a5-samayamAM DhagalAbaMdha karma-paramANuonuM kSapaNa jarUrI che ane te uttarottara karma-nirjarAnuM pramANa vadhe te ja zakya bane. AvI uttarottara vardhamAna karmanI nirjarAne 'guNa zreNi kahe che ane te tyAre ja thAya che jyAre AtmAnA bhAve uttarottara vadhu ne vadhu vizuddha banatA jAya, jIva uttarottara vizuddha sthAne upara ArohaNa karatA jAya. A vizuddha-sthAno rame vipula nirjarA athavA guNazreNiracanAnAM kAraNa hovAthI tene paNa guNazreNi kahevAya che. evI guNazreNinA agiyAra prakAra che. temAMthI nava guNazreNi ja prastuta viSayamAM upagI hovAthI tenuM TUMka svarUpa vicArIzuM : jIva prathama samyakatvanI prApti mATe apUrvakaraNa vagere karatI vakhate pratisamaya asaMkhyAtaguNa--asaMkhyAtaguNa karma-nirjarA kare che tathA samyaktvanI prApti pachI aMtamuhUrta kALa sudhI te ja kama cAlu rahe che. A "samyakatva' nAmaka prathama guNazreNi che. AgaLanI anya guNaNionI apekSAe A guNazreNimAM maMda-vizuddhi hoya che. AthI A guNazreNimAM a9pa-kama-dalikonI racanA hoya che ane tene vecavAne kALa vadhu hoya che. samyaktvanI prApti pachI jIva jyAre viratinuM dezathI pAlana kare che tyAre dizA virati' nAmaka bIjI guNazreNi hoya che. AmAM prathama guNazreNi karatAM karma-dalikAnI 17. guNaseDhI dalarayaNA'NusamayamudayAdasaMkhaguNaNAe / evaguNA puNa kamaso, asaMkhaguNA nijarA jIvA // -vaMvama-rmagraMtha, nAthA-83 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ 62 racanA asa`khyAtaguNu adhika hoya che ane teneA vaidyana-kALa, tenA karatAM saMkhyAtaguNa hIna hAya che. saMpUrNa saviratinuM pAlana karatI vakhate trIjI guNazreNi hoya che. jIva jyAre anaMtAnu dhI kaSAyanI visa caiAjanA kare che arthAt anaMtAnuba'dhI kAyanA samasta ka-dalikAne anya kaSAya rUpe pariNamAve che tyAre ceAthI guNazreNi hAya che. darzana-mAhanIyanI traNe prakRtine kSaya karatI vakhate pAMcamI guNazreNi hAya che. AThamA navamA ane dazamA guThANuM cAritra-meAhanIyanA upazama karatI vakhate chaThThI guNazreNi hoya che. upazAntameAha nAmanA agiyAramA guDANe sAtamI guNazreNi hAya che. AThamI guNazreNi kSapakazreNimAM cAritra-meAhanIyanA kSaya karatI vakhate hAya che ane navamI guNazreNi kSINameAha nAmanA khAramA guNaThANe hAya che. A nave guNazreNiomAM uttarAttara asakhyAtaguNa adhika kama-dalikAnI nirjarA thAya che, pazu temAM samaya uttarAttara saMkhyAtaguNu-sakhyAtaguNahIna lAge che arthAt thoDA samayamAM adhika-adhika kama -dalikAne khapAve che mATe A nave sthAnAne guN zreNi' kahevAya che. guNu sthAnaka sAdhyuM che, guNazreNi sAdhana che. ka-mAlityanA apagama vinA kaI paNa guNanI--guNasthAnakanI prApti thatI nathI. apunama dhaka avasthA, mada-mithyAtvapaNu` paNa guNazreNi vaDe thatI kama-nirjarA dvArA prApta thAya che. mukhyatayA guNazreNionA 11 prakAra che, temAMthI chadmAvasthAmAM samyaktvAdi nava guNazreNie hAya che. prathama guNazreNi sabhyaprApti samaye hAya che ane tenI pUrve mithyAtva avasthAmAM paNa avAntara guNazreNie hAya che. 'adhyAtmasAra'mAM prathama guNazreNimAM sAta prakAranI avAntara guNazreNi (AdhyAtmika-kriyA rUpe) paNa khatAvI che, te nIce mujaba che H (1) dhama sabaMdhI jijJAsA- dhama zuM che ? -evI saMjJA-jANavAnI IcchA mAtra utpanna thAya te pahelI avAntara guNazreNi che. (2) tenuM svarUpa pUchavAnuM mana thAya te khIjI. (3) pUchavA mATe sadguru-mahAtmA pAse javAnI IcchA thAya te trIjI. (4) aucitya, vinaya ane vidhinA AcaraNapUrvaka dhanu' svarUpa pUchavuM te ceAthI. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 ] dhyAnavicAra-savivecana (5) dharmanuM mAhAsya jANavA maLatAM "samyagdarzana prApta karavAnI IcchA thAya te pAMcamI. (6) "samyagradarzananA pragaTIkaraNanI apUrva kSaNa te chaThThI. ane (7) tenI prApti thayA pachI tada avasthAmAM paNa te uttarottara-vikAsa te sAtamI. A sAte kakSAomAMthI pasAra thatI vakhate kramazaH asaMkhyAta guNI nirjarA thAya che, tethI AtmAnA jJAna-darzana-cAritra Adi saddaguNe paNa uttarottara adhika prakarSavRddhi pAmatA hoya che. dvitIyaguNa zreNimAM avantara traNa guNazreNio hoya che - (1) dezavirati-dharmane prApta karavAnI IcchA. (2) dezavirati-dharmanI prApti. (3) dezavirati-dharmanI prApti pachInI avasthA. e ja rIte tRtIya guNazreNimAM paNa avAntara traNa guNazreNio hoya che - (1) sarvavirati dharma prApta karavAnI IcchA, (2) tenI prApti ane (3) ta6 avasthA. caturtha guNimAM avAntara avasthAo : (1) anaMtAnubaMdhI kedha, mAna, mAyA ane lebhanI visaMjanA (kSaya) karavAnI IcchA, (2) tene kSaya, ane (3) kSaya pachInI avasthA. pAMcamI guNazreNimAM avAktara avasthAo :(1) darzana meha-darzanatrikane khapAvavAnI IcchA, (2) tenuM paNa ane (3) kSaya pachInI avasthA. chaThThI guNakoNimAM zeSa mahanIya-karmanI 21 prakRtienA upazamane prAraMbha thAya che. tene "meha-upazAmaka avasthA kahe che. sAtamI guNoNimAM upara mujabanI mohanIya-karmanI 21 prakRtie upazAnta thAya che, tene "upazAnta maha" avasthA kahe che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ dava AThamI guNakoNimAM zeSa mohanIya karmanI 21 prakRtinA kSayano prAraMbha thAya che, tene "meha-kSapaka avasthA kahe che. navamI guNazreNimAM-e ja zeSa mohanIyakarmanI prakRtione arthAt mohane sarvathA kSaya thAya che, tene "kSINameha avasthA kahe che. A pramANe chadmastha-avasthAmAM eTale ke kevaLajJAna prAptinI pahelAM pratyeka AtmAe uparokta guNa zreNio- nizcala-dhyAnanI UMcI-UMcI bhUmikAo -avazya prApta karavI paDe che ane temAM prathama bhUmikAmAM AvavA mATe pUrvokta sAta avAntara guNazreNIo dhyAnanI bhUmikAo paNa avazya siddha karavI paDe che. dhyAnanI nizcalatA keLavavA mATe ke nizcala-dhyAnanI siddhi prApta karavA mATe pUrve batAvelAM dhyAna, parama-dhyAna, zUnya, parama-zUnya Adi dhyAnone satata abhyAsa karavo jarUrI che. guNazreNimAM karma-kSayane prAdhAnya ApavAmAM AvyuM che. tethI je karmalike-ska lAMbA kALe udayamAM AvavAnAM hoya che te nIcenI bhegavAtI cAlu sthitimAM prakSepa karIne apakALamAM bheLavI levAmAM Ave tene "guNazreNi kahe che. guNazraNi vizuddha ane prabaLa-dhyAnanI pavitra-prakriyA che, dhyAnanI nizcalatA ane vizuddhi vinA-apa kALamAM adhika kamene kSaya thaI zakato nathI. temAM paNa chaThThI- sAtamI guNazreNi, upazama zreNivALA puNyAtmAne ane AThamI-navamI guNazreNi kSakazreNigata gI-mahAtmAone mehanIya-karmano kSaya karatI vakhate hoya che. chaThThIthI-navamI sudhInI cAra guNazreNio atyaMta nizcala-dhyAna svarUpa che ane te kalA, bindu rahita evA Atma-tattane sAkSAtkAra karAvanAra hovAthI tene "parama-bindu' kahe che. (11-12) nAda-paramanAda dhyAna mULapATha - nAvA-cato gumukSAturAjAnajurIsthatina munnArA bhAvataH svazarIrottha eva turyanirghoSa iva svayaM zrUyate // 11 // paramanAdaH- pRthaga vAdyamAnavAditrazabdA iva vibhinnA vyaktAH zrUyante // 12 // artha - nAda - bhUkhathI pIDAtA manuSyo kAnamAM AMgaLI nAkhIne je sUsakAro kare che, te 'dravyathI nAda che. pitAnA zarIramAM ja utpanna thayele je nirdoSa (nAda) vAjiMtranA avAjanI jema svayaM saMbhaLAya che, te "bhAvathI nAda che. paramanAdA-judAM judAM vAgatAM vAjiMtronA zabdonI jema-vibhinna ane vyakta zabda (dhvanio) saMbhaLAya, te "paramanAda' kahevAya che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 ] dhyAnavicAra - savivecana vivecana :-matra-sAdhanAmAM ke padastha-dhyAnanI sAdhanAmAM nAdAnusaMdhAnanu sthAna maiAkhare che. tenuM kAraNa e che ke nAdAnusadhAnanA abhyAsathI nivikalpa-dazAnI prApti saraLatApUrvaka thAya che. AtmAnI Ama`na (prANa) zaktinuM mULa paNa nAda che. ene ja 'parAvAka' paNa kahevAmAM Ave che. emAMthI ja svarA ane vyaMjanenI utpatti thAya che. nAda ane prANane sabadhaH prANa ane mananA laya vinA samAdhi siddha thatI nathI. prANanA laya paNa avazya thAya che. kahyu paNa che ke indriyAnA svAmI mana che, mananA svAmI pavana che, pavanane svAmI laya che ane laya nAda sApekSa che."x prANa uccArAtmaka che eTale ke uccAra e tenA svAbhAvika dhama che. prANavRtti (vIya --zakti)nA e prakAra che: (1) sAmAnya eTale spadanAtmaka prANavRtti ane (2) viziSTa prANavRtti. viziSTa prANavRtti pAMca prakAre che : (1) prANa, (ra) apAna, (3) udAna, (4) vyAna ane (5) samAna. sAmAnya spadanAtmaka prANavRtti (vIya-zakti)mAMthI ja vizeSa prANavRtti utpanna thAya che. A prANAtmaka uccAraNathI eka avyakata-ni niraMtara skurAyamAna thAya che, tene ja nAda kahe che. A rIte prANa ane nAdanA saMbaMdha che. A nAda pratyeka prANInA hRdayamAM svAbhAvika rIte nira'tara cAlyA kare che ene kAI zakI zakatuM nathI. vANI ane mananA ciMtana-vyApAramAM paNa prANa (vIrya) zaktinA sahakAra avazya hAya che. zru' paNa che ke-dazya ane adRzya pudgalAnI vaNAethI A jagata, kALajathI pUrNa bharelI dAkhaDInI jema khIcAkhIca bhareluM che. e pudgala vaNAe eka, be, traNathI AraMbhI sakhyAtA, asaMkhyAtA, anaMtA ane anaMtAna ta pradezavALI che. temAM ana tAna'ta pradezavALI keTalIka vagaNA vaNu -pariNAmane ceAgya hAya che, te bhASA-vagaNAe kahevAya X indriyANAM mano nAtho manonAthastu mArutaH / mArutasya layo nAthaH sa layo nAdamAzritaH // coLatArAvahi jo, 22, Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana che. e vAemAMthI va-pariNAmane yAgya anatAna'ta pradezavALA puddagalAne A AtmA ceAga' nAmanA vI vaDe grahaNa kare che." A cAgavI te AtmAnu pariNAma che. anAdi karma-satAna-janita bhavaparaMparAmAM A AtmAne vIryaMtarAya karmanA kSaya ke kSayApazamathI prApta thayela labdhi, te A yAgIya nuM mULa kAraNa che. e yAgavIya rUpa AtmapariNAma mana, vacana ane kAyAnA sabadhathI pragaTa thAya che. temAM dravya, kSetra, kALa, bhAtra ane bhavane laIne vicitratA Ave che. e ceAgavIya pudgalAnAM pariNamana, Alakhana ane grahaNu vagerenuM sAdhaka che. AvA ceAgavI vaDe leAkamAMthI vaNu-pariNAma ceAgya ana'ta pradezAtmaka pudgalAne A grahaNa kare che. grahaNa karIne te te sthAnamAM te te vaNurUpe pariNamAve che, pariNamAvIne tenu AlaMbana le che, AlaMbana laIne tenuM visarjana kare che, Ane ja vANI (zabda) kahevAmAM Ave che. vANIne sRSTikrama ane nAda : cAre prakAranI vANInuM mULa paNa prANavRttirUpa nAda che. vaikharI, madhyamA, pazyantI ane parA-e vANInA cAra prakAra che. vaikharI, madhyamA, pazyantI ane parAvANInI utpatti utkramathI thAya che arthAt 'parA'mAMthI 'pazyantI', 'pazyantI'mAMthI 'madhyamA' ane 'madhyamA'mAMthI vaikharImAM" jatAM aSTava ane temAMthI sarva mAtRkAeka upanna thAya che. vANIne A sRSTi (sarjana) krama che. badhA varSAM avibhaktarUpe nAdamAM vidyamAna hoya che. tethI ja nAdane varNAttpattinu mULa kAraNa kahe che ane kAraNamAM kAryanA upacAra karIne A nAine ja vadhu pazu kahevAmAM Ave che. sAdhanA-krama ane nAda : sAdhanA-kramamAM zabdanI sahArAtmaka gati che eTale ke vaikharIthI parA taraphanI gati che, 'vaikharI'mAMthI 'madhyamA'mAM, 'madhyamA'mAMthI 'pazyantI'mAM ane 'pazyantI'mAMthI 'parA'mAM pahoMcavu paDe che. vaikharI'thI parA' taraphanI gatine pratyAhAra paNa kahevAmAM Ave che. mukhathI uccAraNa ane kAnathI zravaNa thaI zake, te zabdanI vaikharI' avasthA che. zAbda-jApa vaikharI dvArA thAya che. matra-sAdhanAnA prArabha vaikharIthI ja thAya che. tenA * zrI vihemacandra-zarAnuzAsana pRSTha 24. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana dIrghakAlIna abhyAsa vaDe jApanI evI avasthA prApta thAya che ke uccAraNa vinA ja svayaM maMtrane jA5 hadayamAM cAlyA kare che. te samaye sAdhaka svayaM maMtrane vani sAMbhaLI zake che. tene maMtra-ramaitanyane pUrvAbhyAsa kahI zakAya. sAmAnya rIte jIvonA prANa vaka-gativALA hoya che eTale ke IDA ane piMgalA nADImAM vahetA hoya che. te vakhate prANu ane apAna vAyunI gati viruddha hoya che, paraMtu sAdhanA dvArA jyAre prANa ane apAna vAyunuM sAmya prApta thAya che, tyAre supta -kuMDalinI jAgRta thavAthI prANa ane mana bane nirmaLa bane che. mana ane vAyunA Urva mukhI gamanathI prANazakti-kuMDalinI anAhata nAdarUpe Urdhva gati kare che. nAdanuM adhiSThAna suSuNNa che. nAdarUpane prApta thayelI kuMDalinI-prANazakti suSuNNAmAM pravezI nAbhi Adi sthione bhedIne upara jAya che ane aMte brahmarandramAM lIna bane che. A nAdane avyakta-susUma dhvani ke "akSara" kahevAmAM Ave che. nAda e sUkama (AtyaMtara) ane avyakta dhvani hovAthI buddhimAna puruSo ja tene jANe zake che. vaikharI-avasthA e nAdanI sthUla avasthA che. vikharIne vyaktavANa, madhyamAne vyaktA vyaktavANI, pazyatAne avyakta-vANI ane parAne parama avyakta-vANuM kahevAmAM Ave che. vaikharImAM maMtrAtmaka-zabda ane tenA arthanI vacce paraspara bheda rahe che, madhyamAmAM te be vacce bheda ane abheda bane rahe che, paraMtu pazyantImAM zabda ane arthanI vacce bheda muddala raheto nathI. arthAt A avasthAmAM maMtrAtmaka-zabda ane tene artha e bane abhinna thaI jAya che; ene ja maMtra-sAkSAtkAra kahevAmAM Ave che. te pachI sarva vikone upazama thAya che. te pachI parA-vANanI prApti thAya che. temAM AtmAnI sarva zaktione AvirbhAva thAya che. tyAra bAda AtmA, paramAtmabhAvane pAme che. cittanI vikSipta, kSipta ane mUDha avasthAmAM nAda saMbhaLAtuM nathI, paraMtu ekAgra avasthAmAM ja saMbhaLAya che ane jyAre nAda-zravaNa sthagita thaI jAya, tyAre te cittanI niruddha avasthA jANavI. nAda vaDe manane laya saraLatAthI thAya che, tethI mane layanAM sarva sAdhanomAM nAdAnusaMdhAna-e sarva zreSTha sAdhana che. A "anAhata-nAdanI spaSTa abhivyakti A rIte maMtra ke dhyAna-sAdhanAdi dvArA kame-kame thAya che. tenI pUrve dhyAnAbhyAsanA kALamAM paNa jema jema IDA ane piMgalAnI gati maMda thatI jAya che, tema tema vividha prakAranA madhura dhvanio zarIramAM saMbhaLAya che. te dayAnajanya hovAthI tene paNa "anAhata-nAdI kahI zakAya che. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana anAhata zuM che ? : anAhata-nAda' e matra-jApa ke prazasta-dhyAnanA satata abhyAsa dvArA pragaTatI eka mahAna zakti che ane te Atma-sAkSAtkAranI dyotaka che. 'anAhata-nAda'nA prAraMbhathI sAdhakane Atma-darzana thavAnI pUrNa zraddhA pragaTe che. tenA prAraMbha savikalpa-dhyAnanA satata abhyAsathI thAya che ane te vakhate dhyAtA, dhyeya ane dhyAnanI ekatA siddha thAya che. anAhatanA madhura dhvaninA zravaNathI sAdhakane AtmA anupama AnaMa anubhave che. paramAnaMdanA sthAnarUpe, atyaMta sUkSma, svAnubhavagamya ane anupama evA 'anAhatanAda'nuM dhyAna - hamezAM brahmaradhranI nIce karavu joIe. [ avicchinna telanI dhArA jevA, meTA ghaMTanA raNakAra jevA, 'praNava nAda' ('anAhatanAda')nA layane je jANe che, te ceAganA sAcA jANakAra che-ema zAstro pharamAve che. anAhata-nAne ghaMTanAdanI upamA ane tenI sAthe sarakhAvavAnu kAraNa e ja che ke ghaMTanAda dhIme dhIme zAnta thaine aMte atyaMta madhura bane che, tema anAhata-nAda' paNa dhIme dhIme zAnta thate chevaTe atyaMta madhura banIne AtmAne amRtarasanA AsvAda karAve che. ja yatranI dRSTie anAhata - catranI dRSTie anAhatanuM bhinna bhinna AkArAmAM Alekhana jovA maLe che. ghaTita, hA ghaTita, zuddha geALAkAra rekhAya, lakha goLAkAra rekhAya, catuSThANAkAra rekhAya, aneka rekhArUpa ane ardha-candrAkAra vagere AkArA rUpe anAhata bhinna bhinna yatrAmAM Alekhita thayelA che. mahAprabhAvI-siddhacakra yaMtramAM paNa traNa sthaLe anAhatanu Alekhana karavAmAM Avyu che. ', (1) prathama valayanI kaNi`kAnA kendrasthAne rahelA aha"nI cAre bAju 'OM hrI sahita vartuLAkAre anAhatanu vezana che. (2) dvitIya valayamAM svarAdi ATha vage| anAhatathI veSTita che. * 1. paramAnandAspadaM sUkSmaM lakSyaM svAnubhavAt param / adhastAt dvAdazAMtasya dhyAyennAdamanAhatam // X ghaTanAdo yathA prAMte prazAmyanmadhuro bhavet / anAhato'pi nAdo'tha tathA zAMto vibhAvyatAm // --yoprIna ; cho. . yogIvo. {{7. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] dhyAnavicAra-savivecana (3) tRtIya valayamAM , sahita ATha anAhatanI svataMtra sthApanA karI, tene ArAdhya devarUpa mAnI pUjana karavAnuM vidhAna che. A rIte yaMtranA kendrasthAne rahelA aha ane svarAdi varNa-mAtRkAonA dhyAnathI anAhata nAda pragaTe che-ema sUcita thAya che. anAhatano uddagama : zabda-dhvanithI rahita, vika95-taraMga vinAnuM ane samabhAvamAM sthira thayeluM citta jyAre sahaja avasthAne prApta thAya che, tyAre "anAhata-nAdane prAraMbha thAya che. piMDastha, padastha ke rUpastha dhyAnamAM akSara ke AkRtinuM AlaMbana levuM paDe che, tethI tene AlaMbana-dhyAna kahevAya che. AlaMbana-dhyAnamAM savikalpa-dazA hoya che ane te aneka prakAranI hoI zake che. gazAstramAM batAvelA AlaMbana-dhyAnanA prakAromAMthI kaI paNa eka ja prakArane satata abhyAsa karavAmAM Ave te sAlaMbana-dhyAnanI paripakava avasthAmAM tenA phaLa rUpe "anAhata-nAdane prAraMbha thAya che. akSaramAMthI anAhata-nAdarUpa anakSaratA pragaTe che. prAthamika avasthAmAM skUla-AlaMbana dvArA dhyAnAbhyAsane prAraMbha karavo joIe. te siddha thatAM sUkSma-sUkSamatara AlaMbana levuM joIe. tenA satata abhyAsathI "anAhatanAdane AvirbhAva thAya che ane "anAhata-nAdanI siddhi thatAM dvAdazAnta brahma-randramAM praveza sulabha banI jAya che. anAhata-nAdathI bAhyagrathione bheda - aha ane svarAdi mAtRkAonA dhyAnathI "anAhatanAda pragaTe che ane te nAbhi, hRdaya, kaMTha Adi sthAnagata pranthione bhedate bhedate te sthAnonA madhyamAMthI pasAra thaI UrdhvagAmI bane che. "aha" Adine anAhatathI veSTita karavAnuM tAtparya e ja jaNAya che ke "aha" AdinuM dhyAna, jyAM sudhI "anAhata-nAda na pragaTe, tyAM sudhI nitya, niyamita dharyapUrvaka karatA rahevuM joIe, paraMtu jyAre "anAhata-nAdane prAraMbha thaI gayuM hoya, tyAre "ahuM Adi akSaronA dhyAnanI AvazyaktA rahetI nathI kema ke akSaradhyAna karatAM "anAhata-nAdanI zakti aneka gaNuM vadhAre che. anAhata-nAdathI AMtara (kAmaNa) cione bheda - bradharahmamAM AtmAne upayoga sthira thavAthI, Atma-sAkSAtkAramAM pratibaMdhaka kamarUpa kapATa-dvAra UghaDI jAya che ane tyAre apUrva AnaMdane anubhava thata hovAthI janma, jarA ane maraNanI bhIti dUra bhAgI jAya che. samagra zarIramAM AnaMdamaya Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 71 svarUpe vApIne rahele AtmA pratyakSa thAya che! saccidAnaMda mUrtinAM darzana karIne cetanA, AtmA sAthe layalIna banI jAya che. tela-dhArAnI jema avicchinna gatie cAlatA "anAhata-nAdanA pravAha vaDe aneka karma-vagaNAone ane tajajanya rAga-dveSAdi grathione bheda thaI javAthI samyaktvanI prApti thAya che. anAhata-zabdanA prakAre ane tenuM phaLa - pUrve batAvelA "bindu-navakamAM nAda, nAdAMta, zakti, vyApinI, samanA ane unmanA-A cha ye nAdanA ja prakAro che ane te "anAhatanAdanI krame krame thatI sUkSamatA ane madhuratAnA ja sUcaka che. anAhata-zabdonA anubhavane "amRtopamapracaya" arthAt amRta tulya AtmAnaMdane zIvra anubhava karAvanAro kahyo che. anAhata-zabdanA daza prakAra nIce pramANe che - (1) ciNI-zabda, (2) ciMciNI-zabda, (3) ciri-zabda, (4) zaMkha-avani, (5) taMtrI-nirdoSa, (6) vaMza-rava, (7) kAMsya-vini, (8) megha-ivani, (9) vAgha-nirdoSa ane (10) duMdubhi-svana. A badhA prakAro, tenAM bhinna bhinna sthAno ane tenAM phaLo vagerenuM vistRta varNana judAM judAM maMtrazAstromAM maLe che. A daze prakAromAM nava nAdene kemazaH tyAga karI, dazamA duMdubhi-vana arthAt suMdubhi-vani tulya nAdanuM dhyAna karavAthI Atma-sAkSAtkAra thAya che ane nAdane vani sthigita thatAM sahaja-samAdhi-dazA prApta thAya che. je mokSadAyaka nIvaDe che. A nAda sUkSama ane avyakta-vAni rUpa hovAthI dhyAna-gamya che. sAmAnya che ke jemanI Idriyo ane mana bahirmukha hoya che, teone A nAda saMbhaLAto nathI, paraMtu keI uttama puruSane guru-kRpAe dhyAnAbhAsa ke maMtrasAdhanAnA prabhAve ja prANa ane mananI nimaLatA ane sthiratA thavAthI "anAhata-nAda rUpa sUkSama-dhvaninuM zravaNa thAya che ane pachI te vaninuM dhyAna karatAM karatAM citta atyaMta zAnta ane nirmaLa bane che. mananI parama sthiratA-nizcalatA prApta thayA pachI A nAdanuM zravaNa thatuM nathI, paraMtu "anAhata-samatA" ane "samAdhi" pragaTe che; agama, agocara Atma-tattavane anubhava thAya che. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra - savivecana (13-14) tArA ane parama-tArA dhyAna mULapAThe--tArA-TUthato vivAdATI vadhu varostAra mezvaSThaH; mAvataH bAyosaoNvyvsthitsy nizcalA dRSTiH // 13 // paramatArA :- dvAdazyAM pratimAyAmivAnimeSA zuSkapudgalanyastA dRSTiH ||14|| 72 ] artha :- tArA :- vivAha Adi prasa`geAmAM vadhU ane varanuM paraspara je tArAmaitraka (AMkhanI kIkIonuM milana) thAya che, te dravyathI tArA che. kAceAtsa mAM rahelA sAdhakanI je nizcala-sRSTi, te bhAvathI tArA che. (14) paramatattta :-bAramI pratimAnI jema zuSka-pudgala upara je animeSa dRSTi sthApavAmAM Ave che, te paramatArA che. vivecana :-mindu ane nAda-dhyAna pachI 'tArA'neA thayele nirdeza ema sUcave che ke bindu ane nAda-dhyAnanA baLe daSTi atyaMta sthira-nizcala bane che. lagna Adi kAryoMmAM vara-vadhUnI AMkheAnuM paraspara milana e dravya-tArA che. kAyeAtsaga -mudrAmAM sthita sAdhakanI dRSTi AMkhanI kIkIe, jina-pratimA, sthApanAcAya ke nAsikAnA agra bhAga upara susthira heAya che, te tArA-dhyAna' kahevAya che. Sa -Avazyaka'mAM kAyAtsaga e pAMcamuM Avazyaka che ane te sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA rUpa catuvidha sa'dhane nitya, niyamita avazya karavA yogya hovAthI Avazyaka' kahevAya che. 'kAyAtsaga''mAM kAyAne taddana zithila ane sthira rAkhI, vANInA vyApArane rokI, zvAsanI gati sAthe cittane zAnta thavA devAmAM Ave che. kAyA, vANI ane mananI sthiratApUrvakanA A 'kAtsuga'mAM jaina-darzanane mAnya kAyika, vAcika ane mAnasika-traNe prakAranAM dhyAna a`tabhUta che. kAyAtsaga'nA pratijJA-sUtrarUpa 'antarthaM'-sUtramAM prayukta-'TALeLa, moLe, kSAoLa' A traNe pA kAyika, vAcika ane mAnasika dhyAnanAM sUcaka che arthAt kAryAtsagamAM kAyAne jina-mudrAe sthira rAkhavAthI kAyika-yAna, vANInA vyApArane nirodha thavAthI vAcika--dhyAna ane manane zubha dhyAnamAM ekAgra karavAthI mAnasika-dhyAna thAya che.18 Ama kAyAtsa-dehAdhyAsanA visarjana sAthe AtmA ane paramAtmA vaccenA aMtarane tADI paramAtmA sAthe tanmaya banAve che; tethI e samApatti-dhyAnarUpa che. cha prakAranA AbhyaMtara-tapamAM sauthI zreSTha ane chellu` 'kAyAtsaga-tapa" che. pUrvanA pAMce prakAranA AbhyaMtara-tapa karatAM 'kAyetsaMga-tapanuM sAmarthya viziSTa che. * viziSTa prakAranA ugra pratijJA, vrata pAlanane 'pratimA' kahevAmAM Ave che. sAdhunI AvI mAra pratimAo che, jema ke-(1) ekamAsikA, (ra) hiMmAsika, (3) trimAsikI, (4) cAturmAsikI, (5) pa`camAsikI, (7) vamAsikI, (7) saptamAsikI, (8) saptarAtrikI, (9) saptarAtrikI, (10) saptarAtrikI, (11) aheArAtrikI ane (12) ekarAtrikI--A sava pratimAonuM vizeSa svarUpa Avazyaka-vRtti' Adi granthAmAM varNavelu che. temAM bAramI pratimAmAM aTTamanu tapa karIne gAma bahAra jaIne, animeSa nayane eka paramANu upara dRSTi sthApIne kAyAtsaga`dhyAna'mAM UbhA rahevAnu` hoya che. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ re dhyAnavicAra-savivecana "kAyotsarganA udeze-nimitto :jinAgomAM " kItsarga karavA mATenA judA judA udeze batAvavAmAM AvyA che. te jotAM kAryotsarganI kArya-zakti keTalI virATa ane sUkSama che, teno spaSTa khyAla Ave che. (1) pApane kSaya, (2) samyagadRSTi devatAonAM smaraNa tathA (3) traNe lekamAM rahela jinezvara bhagavaMtanI pAvanakArI pratimAnA AlaMbana dvArA temanAM vaMdana, (4) pUjana, (5) satkAra, (6) sanmAna vagere dvArA puNya, saMvara ane nirArUpa mahAna lAbha prApta kara temaja (7) dhilAbha ane nirupasarga mokSapadanI prApti - e kAyotsarganA uddeza che. 4 cityavaMdanAdi koI paNa dhArmika kriyA karatA pahelAM IriyAvahiyA pratikramavAnA hoya che. A kAsaga-caityavaMdanAdi kriyA karatA pahelAM sAdhakanAM mana, vacana ane kAyAnI zuddhi mATe arthAt pApakarmonA nAza mATe thAya che. A tathA "vaMdana Adi prayojanathI je kAsaga thAya che, temAM citta-samAdhijanaka jina-pratimAonI vaMdanAdirUpa dravya-bhAvapUjA dvArA puNyAnubaMdhI puNya, saMvara ane nirjarAno je mahAna lAbha thAya che, tene sAdhaka AtyaMtara-taparUpa A kAyotsarga dvArA meLave che arthAt kAryotsargathI paNa A vaMdanAdi che, puNya-pravRttinAM amApa phaLa maLe che. e ja rIte kAsaga-dhyAnanA prabhAve samyagadaSTi deva, adhiSThAyako jAgRta thAya che ane zAsana-prabhAvanAdi kAryomAM temanI sahAya meLavI zakAya che. A janmamAM karelI jinadharmanI ArAdhanA, bIjA janmamAM paNa jyAM sudhI mokSaprApti na thAya, tyAM sudhI prApta thatI rahe ane te ArAdhanA dvArA kramazaH sarva 18. kAeviya ajjhaNaM vAyAi maNassa ceva jaha hoi / kAyavayamaNojuttaM tivihaM ajjhappamAhasu // adhi-Atmani vartate iti adhyAtmaM dhyAnam / -gavara-sUtra ni.i x pAvakhavaNattha-iriyAi, vaMdaNa vattiyAi cha nimittA / pavayaNa sura-saraNatthaM, ussaggo iya 'nimittaTTha // -jaivaMtana-mArtha; mAthA-rU. * pAvANaM kammANa nigghAyaNur3hAe ThAmi kAussaggaM / + arihaMta-cehayANaM karemi kAussagaM vaMdaNa-vattiyAe0 -pratikamaNu-sUtra. 10. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] dhyAnavicAra-savivecana prakAranA upasarga, upadravothI rahita evuM mokSapada prApta thAya e mATe paNa kAyotsarga - dhyAna karavAnuM zAstrIya vidhAna-e tenA anupama sAmarthyanuM ghotaka che. Ama pratyeka kAryotsarga keIka cokkasa saMkalpapUrvakane hoya che "arihaMta cethANuM karemi kAussaggane "sukhadevayA e karemi kAussaggathI mAMDIne "kusumiNa dusumiNa uThThAvaNArtha" ane "duHkhaphakha kammaphakhae nimitta tathA "pAvANuM kammANuM nivvANuThAe, kSudropadrava uThThAvaNuthaItyAdi saMkalpapUrvaka kAryotsarga-dhyAna karavAmAM Ave che. kAryotsarga dvArA saMkalpa kAryazIla bane che. saMkaTamAM sapaDAelAM draupadIjI kAussagna kare che ane uparathI pasAra thatuM IndranuM vimAna addhara thaMbhI jAya che. sudarzana zeThane zULI para laI javAtA joI mahAsatI maneramAM kAryotsarga kare che ane zAsanadevI hAjara thAya che, zuLIne siMhAsanamAM palaTI nAkhe che. AvA aneka prasaMgo ApaNe kathA-sAhityamAM noMdhAelA che, je kAyotsarga dvArA saMkalpa-zaktine maLatAM samarthanane vanita kare che. dhArmika-pravRttiomAM prAthamika kartavya rUpa prabhu darzana-pUjana ane caityavaMdana Adi anuSThAne karavAmAM zAstrIya-vidhinuM pAlana atyaMta Avazyaka che. avidhie samayamAM dora paNa nathI parovI zakAte, te avidhie mana prabhujamAM na parovAya te svAbhAvika che. mATe anuSThAne mAM batAvela vidhi-niSedhanA pAlanathI sAdhakanAM mana, vacana ane kAyA nirmaLa tathA nizcala bane che ane jJAnAdi ratnatrayInI ArAdhanAne lagatI vividha ga-prakriyAone suMdara abhyAsa thatAM, te ArAdhanAnA prabhAve apUrva Atmika AnaMda anubhavI zakAya che. zrI jinapraNIta pratyeka anuSThAna praNidhAnapUrvaka karavAthI tenI siddhi thAya che. mana, vacana ane kAyAnI ekAgratA e praNidhAna che. kAyAnI capaLatA upara kAbU meLavavA indriyonA vyApArane niyaMtrita kare jarUrI che. niyaMtrita karo eTale svavarAvatI kare. mananI jema AMkha paNa atyaMta capaLa Indriya che eTale mana sthira banAvavA mATe dRSTinI sthiratA jarUrI che. daSTine apalaka yA nimiSa banAvavI e paNa zuddhIkaraNanI eka kriyA che, jene haThAganI paribhASAmAM trATaka' kahe che. daSTinI ninimeSatAekAgratA vadhe che, tema tema mananA vikSepono nAza thAya che, saMkalpazakti vikase che. ciMtana ane dhyAnanI bhUmikAmAM sthiratA ane pragati thatI jAya che. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ cha, dhyAnavicAra-savivecana "caityavaMdananI vidhimAM vItarAga paramAtmAnAM darzana-vaMdana-pUjana-kIrtana Adi karatI veLAe sAdhake potAnI daSTine prabhu-sanmukha sthira rAkhavAnI che. prabhunI mukhamudrAne sanmukha dizA sivAya bIjI kaI dizA tarapha na jevuM, e "tridizi nirIkSaNa tyAga nAmanI daza trikamAMnI eka trika che. jinezvara paramAtmAnA mukha-kamala upara daSTine sthira rAkhavAthI mana prabhunA upayogamAM-dayAnamAM saraLatAthI ekAgra banI zake che. bIjA sarva vikAne cheDI daIne manane prabhunA darzanamAM ja jeDI devAthI apUrva mAnasika zAnti ane prasannatAne tatkALa anubhava thAya che. caityavaMdanAdi dhArmika anuSThAnomAM dRSTinI sthiratA-ninimeSatAne abhyAsa sAdhakane kAyetsargamAM nimiSatAthI daSTirUpa "tArA dhyAna siddha karavAmAM khUba ja sahAyaka bane che. apramatta avasthAmAM dhayAnaH nizcala ane daDha paryakAsana karIne, nAsikAnA agrabhAga para (bindu-grathi upara) netrone sthApita karIne, kaMIka khulAM ardha nayanavALA, kalpanA-jALathI rahita manavALA, saMsAra-paribhramaNane TALavA mATe atyaMta utsuka banelA muni, nizcala-dhyAna karavAne prAraMbha kare che." uparokta dhyAna-prakriyAmAM paNa ardha khullAM netrone nAsikAgrasthAne sthApita karavAnuM sUcavyuM che, tethI siddha thAya che ke dRSTinI nizcalatA kAyotsarga-dhyAnamAM atyaMta jarUrI che. kAyotsargasthita sAdhakanI dRSTi sthira banavAthI tene "laya-dhyAnamAM praveza thAya che, tethI "tArA dhyAna" e "laya-dhyAnane setu (pula) banI rahe che. tArA dhyAna" kAryotsarga-mudrAe thatuM hovAthI tattvataH e kAsaga-svarUpa che. kAyotsargamAM laya-gane siddha karavAnI gUDha-zakti rahelI che, e te nirvivAda siddhAnta che kemake zrI tIrthakara, gaNadhara bhagavaMta Adi uttama puruSa kAtsarga- mudrAe dhyAnamAM rahIne kevaLajJAna ane mukti-sukha prApta kare che. 19. uDDhAhotiriANaM ti-disANa nirikkhaNaM caijjahavA / pacchima-dAhiNa-vAmANa jiNamuhannatthadidvijuo // -caityagraMvanamAMDyuM, nAthA-22, 20. niSprakampaM vidhAyAtha dRDhaM paryakamAsanam / nAsAgradatta-sannetraH kiMcidunmIlitekSaNaH // vikalpavAgurAjAlAddurotsAritamAnasaH / saMsArocchedanotsAho yogIndro dhyAtumarhati / / -gujAthAnatramAroha; Dho 2-3 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 ] dhyAnavicAra - savivecana prastuta prakaraNamAM 'tArA' dhyAna pachI 'laya'nA nirdeza thayA che, te kAyAtsanA prabhAve pragaTa thatA 'laya'nA sUcaka che. anya cAga-dazAmAM prasiddha 'zAMbhavI-mudrAnA samAveza paNa 'tArA dhyAna'mAM thayelA che. mUlAdhArAdi kAI paNa cakramAM aMtaHkaraNanI vRttine sthApita karI zarIranA bAhya-pradezamAM je nAsAgrAdi sthAnA che, temAMthI koI sthAnane viSe cakSunA nimeSaunmeSa rahitapaNe nyAsa karI, sthira thavu', te 'zAMbhavI-mudrA' kahevAya che.x tArA kAyAtsaga-dhyAnamAM paNa AMtardaSTa-varNa, artha ane Alakhana ceAgamAM sthira hoya che ane bAhya-STi nAsikAnA agrabhAge sthira hAya che te sthAna-yAga' kahevAya che. sthAnAdi cAre yAganA satata abhyAsathI 'anAla'khana-yAga' pragaTa thAya che, te laya' svarUpa che. A rIte kAyAtsa`mAM sthAnAdi pAMce yAgAne prayAga thAya che tevA ullekha zrI Avazyaka niyukti'nA kAryAtsa-adhyayanamAM maLe che.21 parama tArA' dhyAnamAM animeSa dRSTie dhyAna karavAnuM vidhAna che. kahyuM paNa che kebAramI pratimAmAM suni aTTamanA tapa karI, gAma bahAra ekAMtamAM koI zuSka-puddagala upara animeSa-dRSTi sthApita karI, AkhI rAta kAryAtsaga-dhyAnamAM UbhA rahe che. 'parama tArA' dhyAnamAM paNa kAryAtsarganI ja pradhAnatA che. muninI khAramI pratimA tulya animeSa dRSTine pratimAemAM paNa viziSTa tapa sAthe (kramazaH eka kAyAtsaga nA abhyAsa karavAnuM vidhAna che. X antarlakSyaM barhiSTirnimeSonmeSavarjitA / eSA sA zAmbhavI mudrA vedazAstreSu gopitA // --yoga pravinA; pherI-4, zno. 36. a-A'zAMbhavI mudrA' aMtalayavALI, bahida divALI ane nimeSa-unmeSathI rahita che arthAt 'zAMbhavI-mudrA'mAM bahi`STi hovA chatAM, aMtaya hAya che ane dRSTimAM nimeSa-unmeSa thatA nathI: A (mudrA) veda Adi zAstromAM chupAyelI che. 21. saMvariyAsavadArA, avvAbAhe akaMTae dekhe / hAjhaLa cAMdALa, Tillo uttalano niyamno vA ceyaNamaceyaNaM vA vatthaM avalaMbiUM ghaNaM maNasA / jhAyai suamatthaM vA daviyaM tappajjaevAvi // parama tArA' dhyAna kahyu' che. zeSa mahinAthI sattara mahinA sudhI) ..Avazya-sUtra-niryukti' aMtargata thAyosTarsa-adhyayana gAthA-24-2466, dhArasahiM bhikkhu paDimAhi - ' Avazyaka - sUtra' - zramaNasUtra vRtti. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana jema jema kAyotsargano abhyAsa vadhato jAya che, tema tema dhyeyamAM AMtara ane bAhya daSTinI nizcalatA-animeSatA vadhatI jAya che ane bAramI pratimA sudhI pahoMcatA sudhImAM te eka rAtri eTale ke bAra kalAka sudhI mAtra eka zuSka-pudgala upara animeSa daSTie kAyotsarga karavAnI kSamatA prApta thAya che. A rIte "tArA ane parama tArA dhyAna, e kAryotsargamAM uttarottara vRddhi pAmatI nizcalatA ane animeSa-daSTinuM tAratamya batAve che. kAtsaga -sUtra ane cityastavamAM kAryotsarganuM svarUpa, nimitto ane hetuo vagereno ullekha thayela che temAM uttarottara vadhatI jatI zraddhA, medhA, chati, dhAraNa ane anuprekSApUrvaka kAryotsarga karavAnuM vidhAna che. zraddhAdi pAMcanI vRddhithI kAryotsargamAM nizcala-daSTi ane animeSa-daSTi vikAsa pAme che. bAhya-daSTinI nizcalatA Adi AMtaSTinI nizcalatAnI dyotaka che. (15-16) laya-paramalaya dhyAna mULapATha - 4 - vastraparA saMje thatA __ bhAvato'haMdAdicatuHzaraNarUpazcetaso nivezaH // 15 // paramalayaH - AtmanyevAtmAnaM lInaM pazyatItyevaMrUpaH // 16 // artha - laya-jalepa Adi dravyathI vastuone je paraspara gADha saMga, te dravyathI laya che. arihaMta, siddha, sAdhu tathA kevaLI-prarUpita dharma-A cAranuM zaraNa aMgIkAra karavA rUpa je cittano niveza, te bhAvathI laya che. paramalaya AtmAmAM ja AtmAne lIna thayela je te paramalaya che. vivecana-kAyotsargamAM sthita sAdhakanI bAhya-daSTinI nizcalatA ane animeSatAnuM tAratamya tArA ane paramatArA dhyAna dvArA batAvavAmAM AvyuM che. te samaye sAdhakanI AMtaradRSTi-arihaMtAdi kayA dhyeyanA ciMtanamAM lIna hoya che-te aMtarlakSyanuM svarUpa prastuta 'laya ane paramalaya" dhyAna dvArA batAvavAmAM Ave che. 'laya" dhyAnamAM mukhyatayA dhyeya rUpe arihaMta, siddha, sAdhu ane sarva praNIta dharmanI saMpUrNa zaraNugatine bhAva hoya che arthAta dhyAtAnuM citta arihaMtAdinA smaraNamAM ke guNa-ciMtanamAM lIna hoya che. cauzaraNa pannAmAM temaja "paMcasatramAM arihaMtAdi cAreyanuM zaraNuM parama bhaktipUrNa haiye. ullasita - rekhAciMta dehe, vikasita nayane, mastake aMjali jeDIne svIkAravAnuM kahyuM che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 ] dhyAnavicAra - savivecana "arihaMta paramAtmA, siddha bhagavaMtA, sAdhu mahAtmAe ane kevaLIkathita sukhadAyI dhama-A cAra cAragatinAM duHkha haranArA che. dhanya puruSo ja teenu zaraNu aMgIkAra karIne nirbhaya bane che.22 catuHzaraNu gamanamAM pAMca parameSThIe ane zAzvata navapadanI upAsanAne aMtarbhAva thayelA che. prathama ane dvitIya zaraNamAM arihaMta ane siddha-A be parameSThI bhagavatAnI bhakti thAya che. tRtIya zaraNamAM AcAya, upAdhyAya ane sAdhupadanI upAsanA rahelI che, catu zaraNu-dhruvaLAkathita dharma mAM samyag darzana, jJAna, cAritra ane tapapadanI upAsanA rahelI che. binazaratI samarpaNu e zaraNAgati che. viziSTa guNI mahApuruSonA zaraNe javAthI ApaNuM rakSaNu thAya che. (1) arihaMta paramAtmA, (2) siddha bhagavaMtA, (3) sAdhu mahAtmAe ane (4) kevaLIkathita dhama e sarvottama che. sarva vighnavidAraka che, sarva siddhipradAyaka che, kalpanAtIta sukhanA pradAtA che, parama ma'galasvarUpa che, sakala jIvaleAkanA yeAga ane kSemanA kAraka che. mATe A cAreyanA zaraNe AvelAnI sarva prakAre rakSA thAya che. cakravatI nA zaraNe AvelAne khaMDiyA rAja kAMI karI zaktA nathI, tema A cAranA zaraNamAM rahelAne cakravatI ke devendra paNa kAMI karI zakatA nathI-eTaluM ja nahi paNa teone Adara kare che. pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAje peAtAnA yogazataka' graMthamAM pharamAvyuM che ke--"ariha MtAdi cAre guNAdhika hovAthI temanuM smaraNa, zaraNu ane dhyAna vagere karatAra sAdhakanuM avazya rakSaNa thAya che." A cAra tattvAnA evA viziSTa svabhAva che ke je kaMI sAdhaka temanuM stavana, kIrtana, zaraNu ane dhyAna kare, tenAM kila-karmA ane sakaLa vighnA nAza pAmI jAya che ane tene parama zAnti maLe che.23 'pa'casUtra'mAM catuHzaraNAdikane pApanA pratighAtanu ane guNanA khIjadhAnanuM pradhAna kAraNu gaNyuM che. ane hetu e che ke zaraNAgatibhAva e parama bhaktiyoga chaeN ane bhaktiyoga e sa yogAnuM parama bIja che. sahaja samAdhirUpa laya avasthAnuM pradhAna sAdhana che. zakrastava'mAM siddhasenasUrIzvarajI mahArAja ananya zaraNya zrIarihaMta paramAtmA pratyenA zaraNAgatabhAvane vyakta karatAM kahe che : huM prabhA ! Apa ja sarva leAkamAM uttama che, ApanI sarakhAmaNImAM AvI zake evI krAI vyakti A vizvamAM nathI, ethI ja Apa advitIya che, nirupama che, Apa ja zAzvata maMgala svarUpa che. siddha, sAdhu ane saddama maya Apa ja che, mATe huM ApanuM ja zaraNa svIkAru chuM." 24 22. aha so jiNabhattibharucchaMta romAMca kaMcua - karAlo / yaddarisa paNaummIsaM sIsaMmi kathaMjali bhaNai // arihaMta siddha sAhu kevalI -- kahio suhAvaho dhammo / e e cauro caugai - haraNA saraNaM lahai dhanno || 23saravayanA; gAthA-1. 23. na ho atazcatuSTayAdanyaccharaNyamasti guNAdhikasya zaraNatvAt, guNAdhikatvenaiva tato rakSopapatteH, rakSA ceha tattatsvabhAvatayA evAbhidhyAnataH kliSTakarmavigamena zAntiriti / -yogarAta skovasavRtti; nAthA 0. --gukhtava; z2aoN.-2. 24. lokottamo niSpratimastvameva, tvaM zAzvataM maMgalamapyadhIza / tvAmekaman / zaraNaM prapadye, siddharSisaddharmamayastvameva // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana jeo kharekhara zaraNya che "saraNadayANuM che, teonuM jeo trividhe aMtaHkaraNapUrvaka zaraNa aMgIkAra kare che, teone zaraNya te paramAtmA, pUrNatayA nirbhaya-nizcita yAne svatulya banAve che. sAdhakacittane paramAtmAmAM laya thavo e ja sarvotkRSTa zaraNabhAva che, zaraNAgati che. jagatanA tamAma jIvana duHkhanuM vAraNa ane sukhanuM kAraNa svabhAvataH abhayakara arihaMta paramAtmAnuM zaraNa che. 25 zaraNya pratinI zaraNAgatine bhAva kramazaH parAkASThAe pahoMce che, tyAre sAdhakanuM citta zaraNyaarihaMtAdimAM lIna thaI jAya che ane zaraNyamAM zaraNAgatanI lInatA e layasthAna che. kAryotsargamAM paNa uparokta to-pade ja yeyarUpa hoya che. pratikramaNadi Avazyaka-kriyAomAM kAnsaga karatI vakhate "logassa ane navakAramaMtra gaNavAnuM vidhAna che. legasa-sUtramAM arihaMta ane siddha paramAtmAnA nAmanuM smaraNa thAya che ane navakAramaMtramAM paMca parameSThI bhagavaMtanuM smaraNa thAya che. "gasTa-sUtra "udyotakara" ane "nAmastava-A be nAmathI oLakhAya che. tenA avalaMbanathI laya utpanna thAya che. paramAtmAnuM nAma-smaraNa e zaraNagamana svarUpa ja che. kAryotsargamAM logassa-sUtra kenavakAramaMtranA smaraNa ane dhyAna dvArA paramAtmAnI saMpUrNa zuddhatAnuM ja smaraNa ane dhyAna thAya che ane jemanAmAM saMpUrNa zuddhatA pragaTelI che, temanAM smaraNa ane dhyAna vaDe ja dhyAtAne potAnA AtmAnI saMpUrNa zuddhatAnuM smaraNa ane dhyAna thAya che. AtmA, AtmA vaDe AtmAmAM-AtmasvabhAvamAM lIna bane che tene ja parama laya kahe che; paraMtu tenI bhUmikAnI prApti catuHzaraNu-gamananA prakRSTa pariNAmathI ja thAya che. arihaMtAdinA smaraNa-zaraNathI temanAmAM rahelA zuddhadharmanuM Adara-bahumAna thAya che. tethI zaraNuMgata-sAdhakamAM paNa te ja zuddha-dharma pragaTe che, paraMtu arihaMtAdinA AlaMbana sivAya koI paNa AtmA pitAnA zuddhadharmane-zuddhasvarUpane prApta karI zakatA nathI. kahyuM paNa che ke-"paramAtmAnA svarUpane jANyA vinA AtmatatvamAM sthiti(sthiratA) thatI nathI ane paramAtma-svarUpane jANIne munio tenA ja virATa vaibhavane prApta kare che." * mATe mumukSu-sAdhake e paramAtmAnA svarUpane ja sau prathama jANavuM joIe ane anyanuM zaraNa-AlaMbana choDI, temanAmAM ja aMtarAtmAne sthApita karI, temanuM ja dhyAna karatA rahevuM joIe. paramAtmA svarUpanuM ciMtana - je vANane agocara che, avyakta, anaMta, ajara, janma-maraNanA bramaNathI rahita, zabdAtIta ane nirvikalpa che tevA paramAtmAnuM ja ciMtana karavuM joIe. ra. pusA ! Tu-vAra, vimAnada ajiaM saMti ca bhAvao, abhayakare saraNaM pavajjahA // - anita-rAnti-stava; nAthA 6. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] dhyAnavicAra-savivecana jemanA kevaLa jJAnanA anaMtamA bhAga mAtramAM paNa anaMta dravya-paryAyathI paripUrNa e samagra leka ane aleka avasthita che, pratibiMbita che, te paramAtmA ja traNe lekanA guru che. 27 sura, asure temaja mAnavIonA adhipatithI pUjita che, samasta jagatanuM hita karanAra che ane sarvadoSathI saMpUrNa paNe mukta che--te devAdhideva paramAtmA tarIke prasiddha che. te devAdhideva paramAtmA nirAkAra (AkAra rahita), nirAbhAsa (mukhathI jenuM varNana na thaI zake evA), niSpapaMca(kapaTa rahita), niraMjana(karmarUpI aMjanathI rahita), sadA AnaMdamaya, siddha, buddha ane nirAmaya (karmarUpa vikArathI rahita) che. te paramAtmA anaMta, kevaLa, nitya, marUpa (AkAzanI jema jJAnathI vibhu, sanAtana (anAdi anaMta, parabrahmasvarUpa), vizvAtmA svarUpa, vizvavyApI ane purAtana che. sarva karma ane kalAthI atIta, kalAvAna chatAM kalAvihIna, parama AtmA, parama ti, parama brahma ane parathI paNa para che. jeo zAMta, sarvajJa ane sukhadAyI che, jagatanA nAtha che. kriyAtIta ane guNAtIta (satva, rajasa ane tamasUA traNa guNAthI pUrNa mukta) che ane jagatanAM sarva temAM vilakSaNa tejavALA che, lekanA guru che. A rIte paramAtmAnA guNanI stavanA karavAthI prasannatAne prApta thayelA sAdhakanuM citta, paramAtma-svarUpanA ciMtanamAM sthira bane che. paramAtma-svarUpamAM sthira baneluM citta tanmayatA prApta kare che. - tIrthaMkara paramAtmAnI zAntarasa pUrNa pratimAnuM dhyAna nirnimeSa-daSTie karanAra sAdhaka rUpastha-dhyAnanA abhyAsanA baLe temanA dhyAnamAM tanmaya banelA pitAnA AtmAne paNa sarvajJarUpe jue che, tyAra pachI amU, cidAnaMda-svarUpa, niraMjana siddha paramAtmAnuM dhyAna kare che. ema niraMtara dhyAnAbhyAsa karato yegI siddha svarUpanA AlaMbanathI grAhyagrAhakabhAvathI rahita banIne Atma-svarUpamAM tanmaya bane che. 26. yatsvarUpAparijJAnAt-nAtmatattvesthitirbhavet / yajjJAtvA munibhiH sAkSAt prAptaM tasyaiva vaibhavam // --jJAnArthava; a0-32, Ro 0-3 2. 27. alavaranA vattataM phAdavanaMtamU | ajaM janmabhramAtItaM nirvikalpaM vicintayet // yad bodhAnaMtabhAge'pi dravya-paryAyasaMbhRtam / lokAlokaM sthitiM dhatte sa syAllokatrayIguruH / / -jJAnAva; ma-22, 0 23-24, yopravI; kyU. 26, 27, 28, 2, 34, 36. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra - savivecana [ k siddha paramAtmAnuM ananya zaraNa svIkArI sAdhaka temanA svarUpamAM evI apUrva lInatA prApta kare che ke jethI dhyAna ane dhyAtA bhAvanA vilaya thAya che ane sAdhaka dhyeya sAthe ekatAne pAme che. arthAt yAre AtmA, bhedanA cheda karI, abhedyapaNe paramAtma-dhyAnamAM lIna bane che, tene ja samarasIbhAva athavA ekIkaraNa kahevAya che arthAt te ja layadhyAna' che. lakSyanA sabadhathI alakSyanuM, sthUlathI sUkSmanu ane AlakhanathI nirAlaMbananu ciMtana karanArA tattvajJAnI ceAgI puruSA zIghra AtmatattvanA sAkSAtkAra pAme che yAne Atma-svabhAvamAM ja peAtAne lIna thayeleA jue che. A ja parama laya dhyAna' che. 'laya'mAM sa'bheda-praNidhAna ane parama laya'mAM abhedya-praNidhAnanA aMtarbhAva thayelA che. ahI' zaraNu e praNidhAna svarUpa che ane praNidhAna e vajralepa sadeza che. jema vajralepanA saceAgathI makAna, mUrti vagere padArthAnI sthiti lAkhA, kareADA varSa jeTalI dIgha ane TakAu banI jAya che,28 tevI rIte arihatAniA ananya zaraNarUpa citta'praNidhAna'eTale dhyeya pratyenI ekAgratA, aTala zraddhA, atyaMta prema ane vizvAsa-yukta * zaraNAzraya. 28. madira, makAna Adi adhika majabUta karavAne mATe prAcIna jamAnAmAM bhIMta AdinI upara je lepa karavAmAM AvatA hatA, te 'bRhatsaMhitA'mAM vajralepanA nAmathI nIce pramANe prasiddha cheHaamNtindukmaamN kapitthakaM puSyamapi ca zAlmalyAH / bIjAni zallakInAM dhanvanavatko vacA ceti // 1 // etaiH saliladroNaH kvAthayitavyo'STabhAgazeSazca / avatAryossya ca kalko dravyairetaiH samanuyojyaH // 2 // zrIvAla-rasa-gujI-maz2Ata-yu. 3-sarnalse / atasI - bilvaizca yutaH kalko'yaM vajralepAkhyaH || 3 || prAsAd-darca-14mI-hi-pratimANu kyavepu / santapto dAtavyo varSasahasrAyutasthAyI // 4 // a:- kAcAM TImaruM, kAcAM kAThAM, zImaLAnAM phUla, sAraphaLa (sAleDA, dhUpeDA)nAM khIja, dhAmaNu vRkSanI chAla ane dhADAvaja-e auSadhA kharAkhara sarakhA vajana pramANe laI pachI tene eka droNu arthAt 256 tala=1024 tAlA pANImAM nAkhIne ukALe karavo. jyAre pANInA AThamA bhAga rahe tyAre nIce utArI, temAM sakSAne gu Mdara(kherajo), hIrAkhALa, gugaLa, bhIlAmA, devadArane guMda (kuMdura), rALa, aLasI ane bIlIphaLa-e auSadhenu cUrNa nAkhavuM, jethI vazrlepa taiyAra thAya che. (1-2-3) upara kahela vajralepa devamaMdira, makAna, jharUkhA, zivaliMga, pratimA(mUrti), bhIMta ane kUvaTa vagere ThekANe dhaNA garama garama lagAve te te makAna AdinI sthiti karoDa varSanI thAya che. (4) -vAstusAra, pariziSTa-A, pR. 147, 11 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] dhyAnavicAra-savivecana praNidhAnathI thAtAne AtmA paNa arihaMta paramAtmA sAthe laya pAmI, dIrghakALa sudhI ekatAno anubhava karI zake che ane tajanya "abheda-praNidhAna'nA yoge potAnA AtmasvabhAvamAM sahaja rIte layalIna banI zake che. (1) "saMbheda-praNidhAna eTale "ahaM Adi dhyeya sAthe dhyAtAne sarvataH bheda saMbaMdha hovo. (2) "abheda-praNidhAnane artha che-parama jyoti svarUpa paramAtmAnuM AtmA sAthe abhedarUpe dhyAna karavuM. "ravayaM seva mUkyA revaM dhyA --svayaM devarUpe bhAvita thaI devanuM - paramAtmAnuM dhyAna karo. ganI dRSTie laya-paramalaya :ganI daSTie "laye e "samApatti-samAdhi svarUpa che. layamAM " tAcya ane paramalayamAM "tajanatA samApattino aMtabhava thayela che. uttama maNinI jema kSINavRttivALA sAdhakane, paramAtmAnA guNenA "saMsagarepathI ane paramAtmAnA "abhedarepathI ni:saMzaya "samApatti" kahI che.29 ahIM "tA " eTale aMtarAtmAne viSe paramAtmAnA guNone saMsargopa ane "taraMjanatva eTale aMtarAtmAmAM paramAtmAne "abhedAropa. A dhyAnanuM phaLa samAdhi che ane te atyaMta vizuddha che. te samApattithI prakRSTa puNyaprakRtirUpa tIrthaMkara nAmakarmane baMdha thAya che ane pachI tIrthaMkaranA bhavamAM cyavana, janma Adi kalyANa ke prasaMge kramazaH te tIrthakara nAmakarmanI abhivyakti arthAt jina-nAmakarmane udaya thAya che. * jema nirmaLa sphaTikamAM prathama bAhya-padArthanuM pratibiMba paDe che ane pachI Tika te vadivALe banI jAya che, tema ahIM nirmaLa AtmAmAM prathama paramAtma-svarUpa, dhyAna dvArA upasthita thAya che ane pachI te AtmA ja paramAtma-svarUpa thaI jAya che. AmAM prathamanI sthitine "tasthatA-samApatti ane bIjI sthitine 'taraMjanatA-samApatti 29. maNerivAbhijAtasya kSINavRtterasaMzayam / tAtsthyAttadaJjanatvAJca samApattiH prakIrtitA // -dvAairAtriAizA- avatAra dvatrizikSa; kaTo.-6 0, 30. Apattizca tataH punnytiirthkRtkrmbndht:| tadbhAyAbhimukhatvena saMpattizca kramAt bhavet // -jJAnamAra-thAnAda; ko.-4. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ k kahevAmAM Ave che. te samApatti vaijJAnika sabadha vizeSa che ane te saMbadha vizeSa, dhyAna samaye bhAsita thAya che. te dhyAnanA AkAra prathama 'ci tadUtA * mArAmAM te paramAtmarUpa che" ane pachI 'kSa tra jJam' 'te ja hu chu"--evA hoya che. 'ci sarUpatA' e ' tasthatA samApatti' che ane 'sattva lam' e 'ta'janatA--samApatti che. Amika dRSTie laya-52malaya : - AgamanI dRSTie 'laya'mAM arihaMta paramAtmAnA zuddha-dravya-guNa-paryAyanu` dhyAna thAya che ane paramalaya'mAM temanA dhyAnAvezanA prabhAve svadravya-guNa-paryAyanuM dhyAna thAya che. arihaMta paramAtmAnA zuddha sphaTika samAna nirmaLa svarUpanA dhyAnathI prathama paramAtmAmAM ane pachI dhyAtAmAM nizcayathI dravya, guNa, paryAyanI sAdRzyatAnuM jJAna thAya che. te pachI paramAtmA ane dhyAtAnA AtmAnA abheda che evI buddhi utpanna thAya che kahyuM che ke-je (AtmA) arihaMta paramAtmAne dravya, guNa, paryAyathI jANe che, te AtmAne jANe che ane tene mAha kharekhara nAza pAme che; kAraNa ke ane AtmAemAM nizcayathI kAI taphAvata nathI.'31 arihaMta paramAtmAnuM svarUpa, chellA tApane pAmelA suvarNanA svarUpanI mAphka sarva prakAre zuddha ane spaSTa hAya che, tethI tenu jJAna thatAM sava AtmAnuM jJAna thAya che. dravya--guNu-paryAyanu svarUpa : guNa ane paryAyAnA AdhArane 'dravya' kahe che tathA 'dravya'nA jJAnAdi vizeSaNAne guNu' kahe che ane eka samaya mAtra kALanA pramANathI caitanya AdinI pariNatinA bhedAne 'paryAya' kahe che. sarvAMtaH vizuddha evA te arihaMta paramAtmAnA svarUpamAM lIna thayeleA dhyAtA dravya-guNa-paryAyamaya nija AtmAne potAnA manathI jANI le che, te A pramANe -- A caitana (AtmA) che -evA je anvaya te 'dravya' che. anvayane Azrita raheluM caitanya' evuM je vizeSaNa guNu' che ane eka samaya mAtranI maryAdAvALuM jenu kALa--pariNAma hAvAthI paraspara parAvRtta evA je anvaya ane vyatirekA, te 'paryA' che ke jeo ci--vivartananI (AtmAnA pariNamananI) granthie che. rU2. no nAgatimadaMte vatta-muLatta-padmavattAa / so jAdi apANa moho khalu jAdi tassa layaM // --vanasAra ; thA-80. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TaDha ] dhyAnavicAra-savivecana have e rIte vikAlika AtmAne paNa eka kALe kaLI-jANI le to te dhyAtAne jIva cida-vivane (jJAnAdi guNonA paryAne) cetana-tattvamAM saMkSepIne- samAvIne citanya (vizeSaNa) ne paNa AtmAmAM aMtahita karI, kevaLa AtmA" (trikAlika paryAya yukta) ne anubhava kare che. A rIte AtmAne jANavAthI thAtA nirvikalpa cinmAtra samAdhibhAvane pAme che ane tethI mahAdi zatruone nAza thavAthI nirbhayatAne anubhava kare che. (17-18) lava-parama lava dhyAna mULapATha -- thato trAhima zArTanA bhAvataH karmaNAM zubhadhyAnAnuSThAnalevanam // 17 // paramalavaH-upazamazreNi-kSapakazreNI // 18 // artha :- lava-dAtaraDA vagerethI ghAsa AdinuM je kApavuM te "dravyathI lava" che. zubhadhyAnarUpa anuSThAna vaDe karmone chedavAM te "bhAvathI lava' che. paramalava-upazama-zreNi tathA kSapaka-zreNi e "paramalava" che. vivecana-lavadhyAna e karmone kApavAnI prakriyA che. jema dAtaraDA vaDe ghAsa vagere kapAya che tema zubhadhyAnarUpa sadanuSThAna vaDe azubhakarNorUpa ghAsa kapAya che. pUrvokta dhyAne tathA saMyamAdi anuSThAnanI vizeSa zuddhi thavAthI puSkaLa pramANamAM karmono je upazama athavA kSaya - mULathI uccheda thAya che te avasthAne "lava" ane "paramalava" dvArA batAvavAmAM Ave che. A dhyAne mAM virya zaktinuM atyaMta prAbalya hoya che. tenA tAratamya pramANe uttarottara Ama- zuddhimAM tAratamya Ave che. tene spaSTa khyAla upazamaNi ane kSapakazreNi dvArA karma-prakRti Adi granthAmAM ApavAmAM Avyo che ane tene saMkSipta sAra nIce mujaba che - karmanA mukhya ATha prakAra che. temAM mehanIyakarma mukhya che. tenuM jera-prabhAva ghaTADaDyA vinA AtmAne yathArtha vikAsa thaI zakatuM ja nathI. mehanIyakarmanA peTA bheda 28 che, tenI vizeSa mAhitI kama-grantha" Adi grantha dvArA samajI levI. ahIM te kamane kSaya ane upazama (eTale ke udayamAM AvelA kamaMdalino kSaya ane sattAmAM rahelA karmadilino upazama) kyA krame thAya che, te jaNAvavA dvArA AtmavizuddhinA tAratane khyAla ApavAno che, jethI lava" ane "paramalava" dhyAnanuM kArya-je karmane lava - vicheda che, tene spaSTa rIte bodha thAya. jJAnAvaraNIyAdi mukhya ATha prakAranAM karmomAMthI upazama, mAtra mohanIyakamane ja thAya che. mehanIya karmanI uttara-prakRtio (peTA bheda) 28 prakAranI hovAthI tenA upazamakramane - eka pachI eka-kRmika rIte thatA upazamane "upazamazreNi" kahevAya che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana upazama-zreNi - jenA dvArA AtmA, mohanIya karmane sarvathA zAnta kare, evI uttarottara vRddhi pAmatI vizuddha-pariNAmanI dhArAne upazama-zreNi kahe che. A upazama-zreNino prAraMbhaka apramatta muni ja hoya che. zreNinA be aMza che : (1) upazama-bhAvanuM samyaktva ane (2) upazama-bhAvanuM cAritra. cAritramehanIyanI upazamatA karatA pahelAM upazamanabhAvanuM samyakatva sAtame guNasthAnake ja prApta thAya che kemake darzana-mehanIyanI sAte prakRtio sAtame guNa sthAnake ja upazamAve che, mATe upazama-zreNino prasthApaka apramatta muni che.' keTalAka anya AcAryo A pramANe kahe che - avirata samyagadaSTi, dezavirati, pramatta ke apramatta guNa-thAnakamAM vate kaI paNa jIva anaMtAnubaMdhI-kaSAyane upazamAve che. A abhiprAye cethA guNasthAnakathI upazama-zreNinA prAraMbhaka kahI zakAya che. temAM prathama anaMtAnubaMdhI upazamAve che, tyAra pachI aMtarmuharta rahI darzanatrika upazamAve che. darzana-trikanI upazamanA thayA bAda pramatta-apramatta guNaThANe seMkaDo vAra parAvartana karIne apUrvakaraNa nAmanA (AThamA) guNaThANe jAya che. tyAM aMtamuhUrta paryata sthitighAtAdi (sthitighAta, rasaghAta, guNazreNi, guNa-saMkrama ane apUrva-sthitibaMdha - ema pAMca padArtha) vaDe ghaNI sthiti ane ghaNe rasa ocho karI, anivRttibAdara saMparAya nAmanA navamAM guNaThANe jAya che. ahIM paNa sthitighAtAdi vaDe ghaNI sthiti ane ghaNe rasa ocho kare che. A guNasthAnakanI saMkhyAtA bhAga jAya ane eka bhAga zeSa rahe tyAre cAritrya-mehanIyanI 21 prakRtinuM aMtarakaraNa kare che.* tyAra pachI pahelAM "napuMsakadi' upazamAve che, tyAra pachI strIveda; tyAra pachI ekI sAthe hAsya, rati, arati, bhaya, zoka ane jugupsA rUpa "hAsya-Saka' upazamAve che. tyAra pachI "puruSa veda', tyAra pachI eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa ane pratyAkhyAnAvaraNa krodha, tyAra pachI saMjavalana kela, tyAra pachI eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa mAna. ane pratyAkhyAnAvaraNa mAna, tyAra pachI saMjavalana mAna, tyAra pachI eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa mAyA, ane pratyAkhyAnAvaraNa mAyA, tyAra pachI saMjavalana mAyA, tyAra pachI eka sAthe apratyAkhyAnAvaraNa lobha, ane pratyAkhyAnAvaraNa lobha upazamAve che. aMtarakaraNa" eTale aMtarmudatamAM bhagavAya teTalA sthAnakanA dalikAne tyAMthI khaseDI, dalika vinAnI zuddhabhUmikA karavI te-je ke te zuddhabhUminuM nAma ja "aMtarakaraNa" che, paraMtu tyAMthI dalike khasyA vagara zuddhabhUmi thatI nathI. tethI kAraNamAM kAryane Arepa karIne, "aMtarakaraNa" kriyA-kALane paNa aMtarakaraNa" kahevAmAM Ave che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana tyAra pachI AtmA dazamAM sUkSma-saMpAya-guNasthAnakamAM praveza kare che. saMjavalana lebhanI kITTIone udaya-udIraNAthI bhagavAne te guNasthAnakanA carama-samaye saMjavalana lobhane sarvathA zAnata kare che. tyAra pachInA samaye AtmA upazAnta-maha nAmanA agiyAramA guNasthAnakamAM praveza kare che. A guNa-sthAnake mohanIya-karmanI eka eka prakRti saMpUrNa upazAnta thayela hovAthI te prakRtiomAM saMkramaNa, uddavartanA, apavartana, nidhatti, nikAcane ane udIraNuM karaNe pravartatAM nathI. temaja te prakRti ane udaya paNa thato nathI. A samayamAM AtmA vItarAga-dazAno anubhava kare che. A upazAnta-meha guNaThANe AtmA jaghanyathI eka samaya ane utkRSTathI aMtamuhUrta mAtra rahe che. te pachI te avazya patana pAme che kAraNa ke mehanIya-karmanA astitvane samULa ucheda thayo na hovAthI aMtamuhUrta pachI upazAnta thayelA kaSAye pharI udayamAM Ave che. pratipAta be rIte thAya che : (1) bhavakSaya vaDe ane (2) addhAkSaya vaDe. (1) bhavakSaya - AyuSya pUrNa thavAthI mRtyu pAme to te avazya anuttara devalokamAM jAya ane tyAM u5ttinA prathama samaye ja zuM guNa-sthAnaka prApta thAya che. (2) addhAkSaya :- upazAta-moha nAmanA guNa sthAnakane kALa pUrNa thavAthI paDe te je keme caDayo hoya e ja kema paDe che. paDatAM anukrame sAtamA ane chaThThA sudhI to Ave ja che, tyAM je sthira na thAya te kaI pAMcame ane ethe guNaThANe paNa Ave che, te keI trIjethI paDI pahele ane kaI bIje thaI pahele guNaThANe AvI Ubho rahe che ane atyAra sudhI karelA prabaLa puruSArthanuM phaLa hArI jAya che. te kSapakazreNi - kamazaH caDatAM je adhyavasAya dvArA AtmA darzana-mohanIyane ane tyAra pachI cAritra-mehanIyano sarvathA kSaya kare, te kSapaka-Ni kahevAya che. tenA be aMza che : (1) kSAyika-bhAvanuM samyapha va ane (2) kSAyika-bhAvanuM cAritra. kSapaka-zreNine AraMbha karanAra manuSya ja hoya che ane te ATha varSathI adhika AyuvALe, prathama saMghayaNavALe, zuddhadhyAnayukta manavALe, avirata samyagdaSTi, dezavirati, pramatta ke apramatta keI paNa guNasthAnake vartamAna ane kSopazama samyaphavI hoya che. tIvra vizuddhinA baLathI lebhanI vargaNAo mAM eTale badhA rasa ghaTADI nAkhavo ke jene laIne caDatA-caDatA rasANuvALI vagaNane krama tUTI jAya ane vargaNa-vagaNaonI vacce moTuM aMtara paDI jAya, te "kITTI" kahevAya che? Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ 87 upazama-zreNimAM mAhanIyanI prakRtinA udayane zAnta karavAmAM Ave che, paNa enI sattA tA kAyama rahe che. paNa te sattA mAtra aMtarmuhUta sudhI peAtAnu khaLa, phaLa vagere dekhADI nathI zakatI. jyAre kSapaka-zreNimAM tA meAhanIya Adi karmAMnI prakRtinA mULathI nAza karavAmAM Ave che, temanI sattA ja ukheDI devAmAM Ave che; jethI temanA phIne udaya thavAnA bhaya ja rahetA nathI. A kAraNathI ja kSapaka-zraNimAM patananI sa'bhAvanA nathI. kSapaka-zreNimAM je je prakRtinA kSaya pramANe che H yathApravRtta Adi traNa karaNa vaDe sauthI prathama anaMtAnuba'zrI cAre kaSAyenA samakALe kSaya kare che. kSaya pachI mithyAtva, mizra ane samyaktva-edana-meAhanIya-trikanA kramazaH kare che. kAika khaddhAsu jIva uparAkta dana saptakanA kSaya karI aTakI jAya che. AgaLa cAritra-mAhanIyanA kSaya karavA mATe prayatna nathI karatA; paraMtu amaddhAyu jIva te zreNine samApta karIne kevaLajJAna ane anukrame meAkSane prApta kare che. thAya che, tenAM nAma ane krama A samagra praNine samApta karanAra kSakane traNa AyuSya (deva-nAraka-tiya "cAyu) nA abhAva, svata: hoya che ane pUrvokta anaMtAnubaMdhI ane dana-trikanA kSaya ceAthA, pAMcamA, chaThThA ane sAtamA guNa-sthAnaka sudhI avazya karI de che. tyAra pachI apratyAkhyAnIya ane pratyAkhyAnIya e ATha kaSAyane kSaya karavAne prArabha kare che. tyAra bAda tene pUrNa kSaya na thAya te pahelAM eTale vacagALAmAM ekendriya ane viklendriya-e cAra jAti, thI-itrika, udyota, tiya''ca-dvika, naraka-dvika, sthAvara, sukSma, sAdhAraNa ane Atapa e seALa kama -prakRtionA kSaya kare che. tyAra pachI avazeSa ATha kaSAyAne khapAve che. atarmuhRta kALamAM ja A sarva prakRtinA kSaya kare che. -- te pachI napuMsakavedanA ane pachI strIvedane kSaya kare che. tyAra pachI hAsya-SaTkanA, puvedyanA ane sa'jvalana krodha-mAna-mAyAnA navamA guNu-sthAnaka sudhI aMta kare che ane te pachI dazamA zuThANe sajvalana lAbhanA kSaya kare che ane khArame guDhANe nidrA-dvika, aMtarAya-5caka temaja nava AvaraNAne kSaya kare che eTale tyAM kevaLajJAna prApta thAya che. AtmAmAM pUrNa prakAza jhaLahaLI UThe che. zeSa kama-prakRtine kSaya caudamA guNaThANe zaileSIkaraNa' dvArA karIne AtmA, parama-padane prApta kare che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] dhyAnavicAra-savivecana "lava thAnamAM thatuM karmonuM lavana - vicchedana alpa pramANamAM hoya che ane parama lava dhyAnamAM upazama-zreNi dvArA thatuM karma-lavana-karma-nirjarA vipula pramANamAM hoya che ane kSApaka-zreNimAM karmane mULathI kSaya thAya che. upazamamAM mehanIyanI prakRtione upazAnta karavAmAM eTale ke thoDA samaya pUratI taddana dabAvI devAmAM Ave che ane kSayamAM AThe karmanI prakRtione mULathI nAza karavAmAM Ave che. jyAre kSaye pazamamAM jJAnAvaraNIya Adi cAra ghAtakarmone kSayopazama karavAmAM Ave che arthAt udita karbhAzane kSaya ane anudita kamizano upazama karavAmAM Ave che. upazama ane kSayopazama-baMne vacce taphAvata eTalo ja che ke kSayopazamamAM karmone pradezodaya cAlu hoya che, jyAre upazamamAM te paNa na hovAthI, tenI vizuddhi kSayapazama karatAM adhika hoya che. A rIte A lava-parama lava dhyAna ke tenI pUrvanA ke pachInA dhyAnanA sarva prakAre e karmonA kSaya-kSapazamanA ke AtmavizuddhinA ja dyotaka banI rahe che. lava'mAM kSaye pazamanabhAvane utpanna karanArA dhyAnane saMgraha thayelo che. te dhyAnonI vizuddhi ke sAmarthya AdinuM svarUpa, guNa-sthAnaka vagerenA kamathI samajavA mATe "guNasthAna kramAroha' Adi granthanuM gurugama dvArA avagAhana karavuM joIe. (19) mAtrAdhyAna mULapATha-mAtrA-thata pArA-rikA bhAvataH samavasaraNAntargataM siMhAsanopaviSTaM dezanAM kurvANaM tIrthaMkaramamivAtmAnaM jAti / 22 / artha:-upakaraNadine je paricheda - maryAdA te "dravyathI mAtrA" che. samavasaraNanI aMdara siMhAsana upara birAjIne dezanA ApatA tIrthaMkara paramAtmAnI jema pitAnA AtmAne je, te "bhAvathI mAtrA" che. vivecanaH-dravya mAtrAmAM upakaraNadine pariccheda eTale ke bhojana, pANI, vastra vagerenI maryAdA jANavI. te jANavAthI pitAne yogya-pramANapata AhArAdi karavAthI dravya ane bhAva ArogyanI vRddhi thAya che. temaja maryAdita upakaraNe rAkhavAthI saMyamamAM sahAya maLe che. A badhI maryAdA dravya arthAta bA-vastune AzrayIne hevAthI tene dravya mAtrA' kahevAya che ane jyAre sAdhaka pitAnA AtmAne samavasaraNamAM ratnajaDita suvarNamaya siMhAsana upara birAjamAna thaIne bAra parvadA samakSa dharmadezanA ApatA tIrthaMkara paramAtmA sadaza jue che eTale ke tatva rUpe pitAnA AtmAnuM dhyAna kare che tyAre te dhyAnane "mAtrAdhyAna' kahevAya che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana A mAtrA dayAnamAM tIrthakaravata sva-AtmAne jovAthI, dhyAvavAthI eka viziSTa prakAranI mAtrA-maryAdA nizcita thAya che ke "huM tIrthakara chuM; deva nArakI ke tiryaMca nahi, sAmAnya manuSya paNa nahi. AvI bhAvAtmaka maryAdAne nizcaya, A dhyAnamAM thatuM hovAthI tene "mAtrAdhyAna" kahevAmAM Ave che ema samajI zakAya che. temAM vizuddhadhyAnanI pradhAnatA hovAthI te bhAvathI mAtrA" che. dhyAnanI A bhUmikA "rUpastha (sAlaMbana) dhyAnane satata abhyAsathI tenA phaLarUpe prApta thAya che. rUpastha dhyAna e "sAlaMbana dhyAna che - yegazAstranA navamA prakAzamAM prathama tIrthaMkara paramAtmAnA aSTamahAprAtihArya AdinA ciMtana dvArA, paramAtmAnI acinya rUpasaMpattine AzrayIne "rUpastha dhyAna" batAvyuM che. tyAra pachI A dhyAnanA satata abhyAsathI paramAtmAmAM tanmaya banele sAdhaka pitAnA AtmAne paNa sarvajJa rUpe jue che eTale ke "A je sarvajJa bhagavAna che, te kharekhara huM ja chu"- "1 viaa - evI tanmayatAne anubhavate yegI pitAne sarva mAne che evI abheda-bhUmikAno nirdeza karyo che. | sarva prathama samavasaraNasthita sAtizaya tIrthaMkara paramAtmAnuM dhyAna vAraMvAra karavA pUrvaka temAM tamayatA prApta karIne pachI sAdhaka potAne paNa arihaMta paramAtmA svarUpe jue - dhyAve, te ja tene dhyAnanI vAstavika siddhi maLe che. jyAre ApaNe haMsa rUpI attarAtmA paramAtmAmAM cidarUpa - tanmaya thAya che, tyAre te paramahaMsa svarUpa nirvANapadane pAme che. je je paramAtmAne arthAt temanA AlaMbanane bAjue rAkhI, sIdhe ja "huM zuddha, buddha AtmA chuM - ema mAnI potAnA AtmAnuM ja dhyAna kare che, te te ubhaya-bhraSTa thAya che. zuddhi ane siddhi bannethI vaMcita rahe che. kahyuM paNa che ke---"nirmaLa phaTika, ratna tulya zrI arihaMta paramAtmAnA dhyAnAzathI vAraMvAra 'toDa - "rojha" no sahaja jApa karate sAdhaka, paramAtmA sAthe potAnA AtmAnI ekatA anubhave. pachI narAgI, aSI, sarvajJa, sarvadazI, deva-devendrothI pUjita, samavasaraNamAM dharmadezanA karatA evA paramAtmA sAthe abheda-bhAvane pAmelA. * svahasamaMtarAtmAnaM cidra paramAtmani / yojayet parame haMse nirvANapadamAzrite // -pongI; ko. 46. 12 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana potAnA AtmAnuM dhyAna karato yogI, sarva karmamalane dUra karI paramAtmapaNAne pAme che. 32 dhyAtA je dhyeyanuM vAraMvAra dhyAna kare che, te dhyeya rUpe te potAne paNa anubhave che arthAt satata dhyAnAbhyAsanA pariNAme dhyAtA svayaM te yeya svarUpane pAme che. dhyAtA je vItarAganuM dhyAna kare te vItarAga bane che, sarAgInuM dhyAna kare te sarAgI bane che - A niyama sarva sAmAnya che. mATe ja upakArI maharSioe pharamAvyuM che ke-kautuka mAtrathI paNa azubha tattvonuM ciMtana ane dhyAna na thaI jAya te mATe tevA prakAranAM azubha AlaMbane-nimittothI sadA dUra rahevuM joIe. aMgArAne aDavAthI zarIra dAjhe che, tema azubha tattvanuM ciMtana karavAthI mana dAjhe che-bagaDe che, jIvana bagaDe che ane devadurlabha mAnava-bhava hArI javAya che. tAtparya ke azubha tattvonAM saMsarga-paricaya ane AlaMbana zubha-dhyAnamAM vidatarUpa bane che. tethI zubha-dhyAna mATe azubha tattvonA saMsargane tyAga karIne zubha tattanuM AlaMbana (levuM) anivArya che, te ja zubha-dhyAnanI siddhi zIvra thAya che. "mAtrA dhyAnamAM sarvotkRSTa puNyanA puMja, tribhuvana-guru ane dharmadezanA rUpa sarvotkRSTa paropakArane karanArA evA samavasaraNasthita bhAva-tIrthaMkara paramAtmAnuM paramArca zubha AlaMbana hovAthI sAdhakanA sarva mane vAMchA avazya siddha thAya che. (20) paramamAtrA dhyAna mULapATha :-gharamamAtrA-zilyA vacce riNitamAmAnaM dayAti merane tasyathA (1) zubhAkSaravalayam-'AjJAvicayAdidharmadhyAnabhedAkSara 23'-'pRthaktvavitarkasavicAraM' sukSA 20-(akSara) cacatte yatra ? (2) ganakSAvA-"sivaM nItighaMTa'' rUDhi-cAkSaranuSyanakSara-mRtavAnatra cazcatte patra zA 32. tad dhyAnAvezataH so'haM so'hamityAlapana muhuH / niHzakamekatAM vidyAdAtmanaH paramAtmanA / tato nIrAgamadveSamamohaM sarvadazinam / surAyaM samavasRtau kurvANaM dharmadezanAm // dhyAyanAtmAnamevetthamabhinnaM paramAtmanA / labhate paramAtmatvaM dhyAnI nirdhUtakalmaSaH // -vonarAtra; prArA-8, , -16-17, Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana || 12 () paramAkSara - garda haiM ri hai, siM , ga zai la zai, upaeNka zai, sA~ hU~ namaH' iti (ekaviMzati akSarAH) nyasyante yatra // 3 // (4) akSaravA-ya gA' gyAna, ghagetara "ra 2 a' gutAni tripacArAtamaatRkaakssraanni 'ha' paryantAni nyasyante yatra // 4 // (5) nirakSaravalayam-'dhyAna-paramadhyAnayoH zubhAkSaravalaye praviSTatvAt zeSadhyAnabhedAH 22 nyasyante yatra // 5 // artha :-covIsa valayothI vIMTAyelA pitAnA AtmAnuM dhyAna karavuM te "paramamAtrA che. te covIsa valayanuM svarUpa nIce mujaba che : (1) "zubhAkSaravalaya'--e paheluM valaya che. jemAM dharma-dhyAnanA cAra bhedanA aA jJAvi ja ca, | ca vi ja ca, ri pa vi ja ca, sa dha vi ja 2 "--e trevIsa(23) akSaro tathA zukala-dhyAnanA prathama bhedanA [ nava vi ta va vi zA 2e dasa (10)akSare ema baMne maLIne kula tetrIsa (33) akSarone nyAsa karAya che. (2) bIju "akSaravalaya" che. jemAM akSara zrutavAcaka ninaikta gAthA eTale ke tenA pAMtrIsa(35) akSarone nyAsa karavAmAM Ave che, te gAthA nIce pramANe che - "Usasiya nIsasiyaM nicchUDhaM khAsiaMca chI ca / nissiMdhiamaNusAraM aNakkharaM cheliAIaM // " (3) trIjuM "paramAkSaravalaya che. jemAM jaI " ri haiM taM zA hai phi 2 hai thai thai thai EE namaH - A ekavIsa(21) akSarenI sthApanA karAya che. (4) cothuM "akSaravalaya" che. jemAM " thI du' sudhInA (49) ogaNapacAsa akSare temaja ISat pRSTatara ca, , '- A traNa(3) akSaro ema kula bAvana (para) mAtRkA-akSarone nyAsa karavAmAM Ave che.* (5) pAMcamuM "nirakSaravalaya che. dayAnanA covIsa bhedomAMthI prathamanA be bheda "dhyAna" ane "parama dhyAnane nirdeza X para (bAvana)-mAtRkA akSaro - 16 (seLa)-svaraH ma ma 6 6 3 4 zra 4 o aH 33 (tetrIsa)-vyaMjana - r 3, TU chuM r 3, 6 r r , - 2 Tu i 2, 3 1 s + 6, 4 6 r 3, 5 7 s 3 (traNa) ISata spaSTatara - 4 2. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] dhyAnavicAra-savivecana prathama "zubhAkSara valayamAM thaI gayuM hovAthI dhyAnanA zeSa bAvIsa bhedane nyAsa A pAMcamA valayamAM karavAmAM Ave che. vivecana -"mAtrA" dhyAnane yathArtha abhyAsa thaI gayA pachI "paramamAtrAnuM dayAna sugama bane che. "mAtrAmAM samavasaraNasthita tIrthaMkara paramAtmA sAthe abhedabhAva pAmelA sva-AtmAnuM dhyAna karavAnuM kahyuM che, tyAre "paramamAtrAmAM covIsa valayonA pariveSTanA dvArA tIrtha sAthe abhedabhAvane pAmela sva-AtmAnuM dhyAna karavAnuM hoya che. tIrthanA mukhya traNa arthe cheH (1) dvAdazAMgI, (2) caturvidha saMgha ane (3) prathama gaNadhara A traNe prakAranA tIrthanI utpatti, tIrthaMkara paramAtmAnI dharma- dezanAthI ja thAya che. paramamAtrAmAM nirdiSTa vIse valamAM mukhyatavA zrutajJAna dvAdazAMga, caturvidha saMdha, gaNadhara bhagavaMta, tIrthakara bhagavaMto, temanAM mAtApitA tathA tIrtharakSaka adhiSThAyaka yakSayakSiNa. tIrthaMkara paramAtmAnA paMcakalyANaka Adi prasaMge apUrva bhakti karanArA bhaktAtmA 64 Ine, 56 diphakumArIe tathA sthAvara jaMgama tIrtho vagerene nyAsa (sthApanA), ciMtana ane dhyAna karavAnuM vidhAna che ane te badhAM ja jinazAsananAM aMgabhUta che. dhyAnanI A prakriyAo jeTalI mahatvapUrNa ane upayogI che, teTalI ja arthagaMbhIra paNa che. gItA, anubhavajJAnI mahApuruSo ja enAM vAstavika rahasya ukelI zake tema che, tema chatAM e mahApunA anugrahanA prabhAve, sva-kSapazama anusAra tene samajavA A svalpa prayAsa che. akSara nyAsanI mahattA - pratyeka dhyAna-prakriyAmAM "akSara-nyAsanI sarva prathama agatya darzAvI che, te hetusara prastutamAM paNa prathamanAM pAMca valamAM "akSaranyAsanuM ja vidhAna karavAmAM AvyuM che. (1) prathama "zubhAkSara-valaya mAM AjJAvicaya Adi cAra prakAranAM dharma-dhyAnamAM ane prathama zukla-dhyAnanA vAcaka tetrIsa akSarane nyAsa karavAnuM kahyuM che. tenA dvArA dvAdazAMgI (zrutajJAna) rU5 tIrthanuM maraNa thAya che.* dvAdazAMgI e jinarAjanI AjJA che ane tene sAru dhyAna che. AjJAvicaya' Adi akSaranA nyAsa dvArA AjJAnuM smaraNa-ciMtana thatuM hovAthI ApaNuM upara tenA dvArA thayelA anahada upakAre prati kRtajJabhAva pragaTa thAya che. AjJAvicaya Adi tetrIsa akSaro-e zubha-dhyAnanA vAcaka hovAthI zubha hoya che, tethI tene "zubhAkSara kahevAmAM Ave che. * tirtha puur asavche samANa ghaTamALa vA -lalitavistara" 5.76. tIrthane saMsArasare tenejara tIrtha, taNa gharavADA: catuH sara, prathaHTTdharo vA | -pravacana dazAga. x tasmAt sarvasya sAro'sya dvAdazAGgasya sundaraH / bhyAnayogaH paraM zuddhaH sa hi sAdhyo mumukSuNA / / -3vanitimAghavajJAthA; p. 8 , ko. 721. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 13 (2) zubhAkSaravalaya pachI akSara zrutavAcaka "siya nIsiMca" vagere pAMtrIsa akSareno nyAsa karavAnuM vidhAna che-e dhyAna-sAdhanA "akSara dhyAna karatAM 'anakSara dhyAna'nI atyaMta zreSThatAne sUcave che ane "akSara dhyAna"mAMthI "akSara-dhyAnamAM javAnI preraNuM Ape che kAraNa ke te pratyeka akSara(varNa)mAM anAhata nAdane utpanna karavAnI zakti rahelI che. te nAda ja vargone AtmA che; varNo-asara tenuM bATA svarUpa che. nAdane utpanna karanAra prANa che, je zvAsocchavAsa rUpa che. A rIte "anekSara-mRta" vanyAtmaka che. yogazAstromAM "anAhata nAdathI oLakhAtI AtmAnI divya zakti paNa vani svarUpa che, nAdarUpa che. nAdAnusaMdhAna dvArA AtmAnusaMdhAnanI sarva prakriyAo paNa anekSara dhvani rUpa hovAthI te sarvane antarbhAva "anakSaradyuta'mAM thaI jAya che. haThAga-pradIpikA'mAM paNa laya prAptinA savA karoDa sAdhanomAM "nAdAnusaMdhAna'ne mukhya sAdhana tarIke varNavyuM che. kasi nIciM" - A gAthAmAM nirdiSTa zvAsa-ucchavAsa Adi vyavahAramAM paNa sahu koIne "akSarabuta rUpe anubhava siddha che. keTalIka vAra mANasa kaI paNa zabdano prayoga karavAnuM TALIne baMdha meM khuMkhAro. khAIne ke huMkAra karIne pitAnI hAjarI che, e hakIkatane vyakta kare che. AvuM vartana anekSara-zrutanA mahimAne sUcave che. "akSara' karatAM vadhu zaktizALI "akSara che A e hakIkata puravAra kare che. (3) "paramAkSara valayamAM "za ri hai jai ItyAdi ekavIsa akSaronA nyAsa dvArA paramapade pratiSThita thayelA pAMca parameSThI bhagavaMtanuM samaraNa thAya che 1 thI 8 sudhInA bAvana akSaromAMthI navakAra-maMtranI saMyojanAmAM vaparAyelA aDasaTha akSaro, e sarvazreSTha ane sarva zreyaskara akSaro che. jemAM cauda pUrvane sAra samAyela che. sarva maMtra, taMtra, yaMtra ane vidyAnA bIjAkSaro chUpAelA che. vizvamAM evuM kayuM zubha-tattva che ke je navakAramAM na hoya? arthAt navakAramAM tribhuvana-kSemaMkara sarva zubha-ta che ja. varNa-mAtRkAnA bAvana akSaronA zreSTha saMjana rUva navakAranA aDasaTha akSaro che ane tenA ja saMkSipta sAra rUpe paramAkSara-valaya"mAM nirdiSTa ekavIsa akSaro che. varNavalInA sarva akSaromAM parama eTale pradhAna-sarvazreSTha A ekavIsa akSaro che kAraNa ke te parama-pada-sthita, lokeAma paMcaparameSThinA vAcaka che. A ekavIsa akSaronI saMjanAmAM ekAkSarI, yakSarI vagere aneka prakAranA mahAprabhAvika maMtro chupAyelA che. jemake- ekAkSarI-parameSThInuM bIja che. praNava mahAmaMtra che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] dhyAnavicAra-savivecana a" dvacakSarI-parameSThI-ratnatraya varNamAtRkA ane siddhacakanA bIjabhUta mahAmaMtra che. siddha' ane "sAhuM paNa dravakSarI maMtro che. arda" ke " " - e zvakSarI maMtra che. ta', "a-siddha' - e caturakSarI maMtra che. 'e ri nA 3 sA', " marda namaH" ke "OM namaH siddha" - A paMcAkSarI maMtro che. arihaMta-siddha" athavA "arihaMta-sAduM ItyAdi cha akSaravALA maMtro che. temaja "guru-paMcaka nAmanI cheDazAkSarI vidyA vagere aneka vidyAo paNa temAM rahelI che. A rIte A ekavIsa akSaranuM judI judI rIte saMcajana karavAthI aneka prakAranA prabhAvika maMtronI niSpatti thAya che.* "mAtRkA-prakaraNa-saMdarbhamAM paNa kahyuM che ke - bIjamUlazikhAkAtya'mekaika - tri-tri-paJcabhiH / __ akSaraiH OM namaH siddham japAnantaphalaiH kramAt // ss namaH - A paMcAkSarI maMtramAM traNa pada . paheluM pada je ekAkSara ' che, te praNava che ane te maMtranuM "bIja" che. - paheluM ane bIjuM pada ">> namaH traNa akSaravALuM che. te maMtranuM mULa che ane trIju pada ". siddha" paNa traNa akSaravALuM che, te maMtranI "zikhA" che. A saLaMga maMtra " naH siddham" paMcAkSara che. A pramANe akSaranA vibhAgathI anukrame je cAra prakAre maMtra jApa thAya, te te anaMta phaLa ApanAra thAya che. yogazAstranA aSTama prakAzamAM che, arda, ga ra aa ka sA Adi aneka maMtrapadonA dhyAnanI vistRta prakriyAo batAvI che te badhI "padastha dhyAna" rUpa hovAthI tene antarbhAva "paramAkSara valaya'mAM garbhita rIte thaI jAya che. A ane bIjA paNa evA paMcaparameSThIgarbhita aneka prakAranA maMtro-A ekavIsa akSaromAM antabhUta thayelA che. zubhAkSara valayamAM prabhunI AjJAdinuM pradhAnatayA ciMtana hovAthI te vicArAtmaka dhyAna para valaya'mAM prabhunI. 4 zrI si hanti viracita "vajhanamakRta #aa' nAmanA prakaraNamAM zrI namaskAra maMtranA akSaronI vividha yojanA dvArA aneka prakAranA maMtro batAvelA che. -namAra-svAdhyAya (saMku-vimA) pR. 11. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana akSara valayamAM zubha vicAranA AlaMbana dvArA nirvicAra-dhyAnamAM praveza karavAnuM sUcana che. ane "paramAkSara valayamAM pavitrapada-maMtrapadonA AlaMbana dvArA dayAna karavAnuM batAvI sarva prakAranAM "padastha dhyAne'nI mahattA sUcavI che.33 (4) "akSara valayamAM ka thI 8 sudhInA bAvana akSarane nyAsa karavAmAM Ave che. A bAvana akSaramAMthI kAra Adi keI eka akSaranA AlaMbanathI paNa dhyAna karI zakAya che. A bAvana akSarane varNamALA, varNa-mAtRkA, siddha-mAtRkA vagere nAmathI oLakhavAmAM Ave che. mAtRkAne pratyeka akSara maMtrAkSara rUpa che, zrutajJAna svarUpa che. "vAgya' ane 'vAcaka bhAvathI rahita che. tene AlaMbanathI "nAdAnusaMdhAnanI prakriyA paNa atyaMta sugama ane saraLa banI rahe che. A varNa-mAtRkA, varNa-mALA anAdi saMsiddha ane siddhAnta-prasiddha che. anAdi saMsiddha che, eTale ke tene banAvanAra koI nathI, te zAzvata ane svayaMbhU che. mAtRkA e jJAna-zaktino prasAra che, eTale ke AtmAnI jJAna-zakti che. A dRSTie akSaro (vaNe) e mAtRkAnA deha che ane mAtRkA (jJAna-zakti) te dehamAM rahelA aMtarAtmA che. mAtRkArUpa jJAna-zaktinuM udabodhana karanAra vikharI, madhyama, pazyatI ane parA-A cAra prakAranI vANI che. tethI A cAre prakAranI vANIne paNa upacArathI mAtRkA kahevAya che. vaikharI Adi mAtRkAo pravAhathI anAdi che. spaSTAcArarUpa vakharI, zratajJAne payogarUpa madhyamAM ane zrutajJAnanA kSayopazamalabdhirUpa pazyantI-e sarva anitya hovA chatAM pravAhanI apekSAe te anAdi che, eTale ke vividha jemAM te sadA vidyamAna hoya che. maMtrIvAdIo paNa mAtRkAvarNa-nyAsane ghaNuM ja mahattva Ape che. sarva prakAranI maMtra-japAdinI sAdhanAmAM mAtRkA-lipinA nyAsa vinA je kAMI karavAmAM Ave, te sarva niSphaLa jAya che, mATe sarva sAdhake e maMtra-japAdimAM vaNuM- mAtRkAne nyAsa avazya karavo joIe. 33. yatpadAni pAvatrANi samAlambya vidhiiyte| tatpadasthaM samAkhyAtaM dhyAnaM siddhAntapAragaiH // je dhyAna pavitra-padonuM (maMtrAkSaronuM) AlaMbana laIne karAya che, tene siddhAntanA pAragAmIoe "padastha dhyAna' kaheluM che. -o rAtra; prArA-8, 2-. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 ] dhyAnavicAra-savivecana zrutajJAnamAM akSaranI pradhAnatA che. te akSara saMsAkSara, vyaMjanAkSara ane lakhyakSaraema traNa prakAranA che. temAM saMjJAkSarane (brAhmI-lipine) "bhagavatI-sUtramAM paNa namo vaMmada sTivI pada dvArA namaskAra karavAmAM Avela che. brAhmI lipi varNavalI - e dravyazrata che ane te bhAvakRtanuM kAraNa che. tIrthakara bhagavaMto, gaNadharo ane kevaLI bhagavaMte paNa A varSAvalI vaDe ja dharma-dezanA ApI samagra vizvane pAvana kare che, bhavya jIvone mokSane mArga batAve che. tIrthakara ane gaNadhara bhagavaMtane paNa stutya ane namanIya hevAthI "zruta e ISTadevatA che. 34 dharma-karmane samagra vyavahAra varNamALAnA adhAre cAle che. dharmanI pratyeka sAdhanA-jApa, dhyAna, svAdhyAya, smaraNa, stuti, stotra, ciMtana, manana, anuprekSA ane bhAvanA AdimAM paNa varNamALAne ja prayoga thAya che. A rIte varNa-mAtRkAnI mahAnatA, vyApakatA ane pUjyatA hovAthI, dhyAnasAdhanAmAM paNa tenuM AgavuM sthAna mAna che. (5) "paramAkSara" ane "akSara" valaya pachI "nirakSara valayanuM vidhAna e sAdhakane carama ane parama dhyeya rUpa nirakSara AtmAnA zuddha svarUpanI anubhUti-prApti karavAnuM sUcana kare che. dhyAna ane "parama dhyAna" sivAyanA zeSa bAvIse prakAranAM dhyAnene antarbhAva A valayamAM karavAmAM Avyo che. nirakSara valayamAM mukhyatayA vANI (akSara) ane manathI agocara evA AtmA ke paramAtmAnA svarUpanuM dhyAna karavAnuM hoya che. "zUnya" vagere bAvIsa dhyAnabhedomAM pradhAnatAe tenA akSaronA AlaMbana dvArA tenA vAgyamAM eTale ke nirakSara evA AtmA ke paramAtmAnA svarUpamAM lInatA prApta karavAnI hoya che. tethI ja jANe te dhyAne nyAsa "nirakSara-valaya" mAM karavAmAM AvyA che ema samajAya che. 34. "jo sumatti nakarAtu pratApa rAjIvaIs vana-tamigdevtaiv arhatAM namaskAraNIyatvAt , siddhavat namaskurvanti ca zrutamahantaH 'namastIrthAya' iti bhaNanAt tItha ca zrutaM saMsArasAgarottaraNA'sAdhAraNakAraNatvAt / artha :- zratane namaskAra che. zrutane-dvAdazAMgI rUpa arhat pravacanane namaskAra thAo. zrata ISTadevatA ja che kAraNa ke zrata siddhanI jema, ahanone namaskaraNIya che ane "tIrthane namaskAra hA-e pramANe bAlIne ahaste zratane namaskAra kare che. saMsAra sAgarane taravAmAM mukhya kAraNa hovAthI zrata-e tIrtha che. -zrI mAvatIputra, rAta-2. Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 17. dhyAnavicAra-savivecana (6) sakalI karaNa valaya mULapAThA- ra-ya-thithaytenI-navAjAzamagrgrAma dA artha :- chaThuM "sakalI karaNa valaya" pRthvI maMDala, am maMDala, agni maMDala, vAyu maMDala ane AkAza maMDala - A pAMca maMDalasvarUpa che, vivecana A "sakalIkaraNa valayamAM piMDastha-dhyAnanuM sUcana che. yogazAstra'nA sAtamA prakAzamAM batAvelI piMDastha-dhyAnanI pAMce dhAraNAonuM sUcana paNa A valayathI thAya che. temaja dhyAnAdi anuSThAna pUrve karavAmAM AvatI "sakalIkaraNanI prakriyAmAM pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane AkAza - A pAMca bhUtonA dyotaka judA judA bIjAkSarAne zarIranAM vividha aMge para nyAsa karavAmAM Ave che. pRthavI Adi pAMca tattavonI viSamatAne nivArI temAM samAnatA-susaMvAditA lAvavA mATe kSi-q--svA-rA" vagere akSaranuM uccAraNa karavApUrvaka Aroha-avarohanA krame jAnu Adi sthAmAM sparza karavAmAM Ave che, tene "kalIkaraNa" kahe che. rimaMtra, vardhamAnavidyA ane siddhacayaMtranI upAsanAmAM pUrvasevArUpe "kalIkaraNanI prakriyA karavAmAM Ave che. tathA "manA Tyuta uccAraNathI paNa pAMce taronuM UrdhvIkaraNa thAya che. makaraMma temAM "?' agnibIja che. temAM pRthvI tatva ane jaLa tattva samAyelAM che. "TuM AkAzabIja che, temAM vAyu tava rahela che. A "gaI Adi be jAkSaronA nyAsathI-dhyAnathI mArmika rIte huM "maTuM nahi paNa "ma chuM arthAta "huM pAMca bhUtamaya deha nahi, paNa saccidAnaMdasvarUpa AtmA chuM' evo bodha thAya che athavA "AtmA satya che ane bAkI badhuM mithyA che-evo bodha "kalIkaraNanA nyAsamAM rahelA bIjAkSare dvArA thAya che. pRthvI maMDala Adi pAMce bhUtonA varNa, paMcaparameSThInA pratIkarUpa hovAthI tenA ciMtana vaDe paMcaparameSThIonuM ciMtana paNa sahaja rIte thAya che. kahyuM paNa che ke - jaLa tatva arihaMtanuM, agni tatva siddhanuM, pRthvI tatva AcAryanuM, vAyu tatva upAdhyAyanuM ane AkAza tattva e sAdhunuM pratIka hovAthI A pAMce tonA vargone anurUpa paMcaparameSThIonuM dhyAna karavAnuM hoya che. 35 35. arhannamaH siddhastejaH sUriH kSitiH pare vAyuH / sAdhuvyometyantarmaNDalatattvAnujaM sam dhyAnam // -maMtrAjJa--hya; cho. 36 0. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana (7) tIrthakara mAtRvalaya mULapATha-gharAvona-vAyAmanAnujatarrArthanA ja vastra iNA atha :- jeo paraspara avalekana karavAmAM vyagra che, temaja jemaNe DAbA DhIMcaNa upara potAnAM bALake-tIrthakarone besADelA che, tevI covIsa tIrthakaronI mAtAo (AkRtio)nI sthApanA sAtamA valayamAM karavAmAM Ave che. vivecana-sAtamAM valayamAM covIsa tIrthaMkaranI mAtAo tIrthakara svarUpa pitAnA putrane khoLAmAM-DAbA DhIMcaNa upara besADIne paraspara ekabIjA sAme-daSTimAM daSTi meLavIne, avakana karatA evA covIsa tIrthaMkara paramAtmAo ane temanI mAtAonI sthApanA karavAmAM AvI che. A valaya "rUpa-dhyAnanuM dyotaka che. temAM jagatanA sarva zreSTha puruSa-ratnane janma ApanAra mAtA ane lekamAM uttamottama evA puruSa-rananA dhyAnanuM parama rahasya batAvavAmAM AvyuM che. mAtA ane putra baMnenA paraspara-avalokananI mudrAe temanuM dhyAna karavAnuM sucana atyaMta mahatvapUrNa jaNAya che. traNe jagatamAM mAtAne putra prati ajoDa vAtsalya ane putrane mAtA tarapha avihaDa prema - paramabhaktiH te bannenI parAkASThA darzAvavA mATe ja jANe AvI mudrAnuM dhyAna batAvavAmAM AvyuM hoya ema lAge che. dhyAtAnA hRdayamAM jagatanA sarva jIvo pratye vAtsalyabhAva ane guNI puruSa pratye bhaktibhAva, pramedabhAva pragaTAvavA mATe A dhyAna prakRSTa sAdhana che. jevA prakAranuM dhyeya hoya che, tene dhyAnathI dhyAtA paNa te ja svarUpane pAme che. prastutamAM dhyeyarUpe parama vAtsalyane dharanArI jaganmAtA svarUpa tIrthakaranI mAtA che. ane temanA prati avihaDa bhakti dharanAra sAkSAt tIrthaMkara paramAtmA che. parasparanAM apUrva vAtsalya ane bhaktibhAvane abhivyakta karatI A mudrAnA dhyAnathI sAdhakanA hRdayamAM paNa vAtsalya ane bhakitaguNanuM pragaTIkaraNa sahaja rIte avazya thAya che. mAtAnI pradhAnatA :- jagatamAM seMkaDo strIo seMkaDe putrane janma Ape che, paNa tIrthakara jevA nirupama putraratnane janma ApanArI zrI tIrthaMkara devanI mAtA tulya bIjI kaI mAtA jagatamAM hatI nathI. graha, nakSatra ane tArAo badhI dizAomAM Uge * ukata mudrAe nAbhikamaLa upara najara Thare che eTale samagra dehamAM apUrva AhAda laherarUpe phelAya che, je mAtAnA amApa vAtsalyanuM pariNAma che. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parasparAvalokanavyagravAma-ka-jAnunyastatIryaTakaramAtarama W MPIR - YOra - - ISC ca SAPAGE IRITUnrt Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana che, paNa potAnAM ja teja-kiraNethI samagra vizvane prakAzathI bharI detA sUryane te pUrva dizA ja janma Ape che. (A ja viziSTapaNuM tIrthaMkara paramAtmAnI mAtA dharAve che.) lokika vyavahAramAM paNa upakAranI daSTie pitA karatAM mAtAnuM sthAna mAna adhika ane agrima hoya che, temAM paNa tIrthaMkara paramAtmAnI mAtAnuM sthAna ghaNuM UMcuM hoya che. deva-devendro paNa temane nAme che. tIrthaMkara paramAtmAnI mAtAne zAstrakAra jaganmAtA" kahIne saMbodhe che. dareka mAtA pitAnA saMtAnanI ja mAtA kahevAya che, jyAre tIrthaMkara paramAtmAnI mAtAne "jaganmAtA kahevAnuM tAtparya e che ke te vizvane evA putraratnanI bheTa Ape che, je samagra vizvanuM hita kare che, rakSaNa kare che. eTale te zakrendrane udaoNSaNa karavI paDe che ke - "jina-jananI zuM jeha dhare beda, tasa mastaka thAze chedA" (nA-pUjA--pU. vIra vijayajI mahArAja sAheba.) A paMkitamAM bhArobhAra vizvAtsalya che. A paMkita jinezvara devanI kavyamAtAnI sAthe sAthe bhAvamAtAnuM paNa hArdika bahumAna karavAnuM sUcave che. laukika vyavahAramAM putre mAtra pitAnAM mAtA-pitA, kuTuMba AdinuM pAlanarakSaNa vagere karatA hoya che, mATe teonI mAtA, mAtra potAnA ja putranI ja mAtA kahevAya che; jyAre tIrthaMkara paramAtmA ja eka evA lokettara puruSa che ke je sarvanuM hita kare che, pAlana kare che, rakSaNa kare che, mATe temanI mAtA "jaganmAtA" kahevAya che. bALakane pitAnI oLakha mAtAthI thAya che, mATe paNa mAtAnuM sthAna pitA karatAM AgaLa che. pitR valayathI prathama "mAtR valaya" nuM vidhAna paNa "mAtRpadInI pradhAnatAne ja sUcave che. x strINAM zatAni zatazo janayanti putrAn nAnyA suta svadupamaM jananI prasUtA / sarvA dizo dadhati bhAti sahasrarazmi prAcyeva dig janayati sphuradaMzujAlam // -mAmara stotra; cho.-22 * vIsa tIrthakara bhagavatenI mAtAonAM nAmaH (1) maradevA, (2) vijyA, (3) senA, (4) siddhArthA, (5) maMgalA, (6) susImA, (7) pRthavI, (8) lamaNA, (9) rAmA, (10) naMdA, (11) viSNu, (12) jayA, (13) zyAmA, (14) suyazA, (15) sutratA, (16) acira, (17) zrI, (18) devI, (19) prabhAvatI, (20) pannA, (21) vajhA, (22) zivA, (23) vAmA, (24) trizalA. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] dhyAnavicAra-savivecana "manu smRti'mAM paNa "mAtA"ne hajAra pitA barAbara kahI che, tethI paNa adhika (hajAra pitA karatAM paNa vadhu upakAriNuM gaNAvI che. * tIrthakara-mAtA ane putranI paraspara avalokana yukta A mudrAne sUcita karatAM keTalAMka zi9pa, mUtio ane citrapaTa zaMkhezvaracha, zatruMjaya-giranArajI, tAraMgAjI, AbujI (delavADA), rANakapurajI jevAM zilpa-samRddha jinAlayomAM ane prAcIna hastapratamAM Aje paNa jovA maLe che. tethI e sAbita thAya che ke A dhyAna-prakriyA atyaMta upakAraka temaja upAgI hatI ane che. sAkSAta tIrthakara denAM nyAsa-smaraNa pahelAM temanAM mAtA-pitAnAM nyAsa-ramaraNa karavAnuM vidhAna paNa mahAvabharyuM che. dhyAna-sAdhanAmAM bIjA aneka upayogI aMge sAthe mAtA-pitAnI bhakita paNa upayogI aMga che. tIrthaMkara paramAtmA jevA parama lakattara puruSo paNa pitAnAM mAtA-pitAne parama vinaya karatA hoya che te sAmAnya manuSya A vinaya kare temAM Azcarya pAmavA jevuM kazuM nathI. Asana upakArI mAtA-pitA pratye kRtajJabhAva vyakata karavo e AtmasAdhaka mumukSunuM prathama kartavya che. tyAMthI ja yathArtha vikAsane prAraMbha thAya che. potAnAM mAtA-pitAne nahi namanAro AtmA, deva-gurune namavAnI yogyatA bhAgye ja pragaTAvI zake che. A dhyAna-prakriyAnA phaLarUpe vAtsalya ane bhakti e be mahAna guNanI prApti sAthe sAdhaka puruSane strI jAti pratye putravat bhAvanI lAgaNuM sahaja siddha thAya che. temaja kAmarUpI zatru upara saraLatAthI vijaya meLavI zakAya che. jIvarAzi pratye snehabhAva ane guNIjano pratye pramodabhAva sahaja rIte utpanna thAya che. (8) tIrthakara pitRvalaya mULapATha - tIrthaMkara * vatha TA. artha - A AThamuM valaya, covIsa tIrthaMkara paramAtmAonA pitAnuM che.* * upAdhyAyA dazAcAryo, AcAryANAM zataM pitA / sahasraM tu piturmAtA gauraveNA'tiricyate // manusmRti. 4 covIsa tIrthaMkara paramAtmAonAM pitAonA nAma : (1) nAbhirAjA, (2) jitazatru, (3) jitAri, (4) saMvara, (5) megha, (6) dhara, (7) pratiSTha, (8) mahAsena, (9) sugrIva, (10) daDharatha, (11) viSNu, (12) vasupUjya, (13) kRtavarmA, (14) siMhasena, (15) bhAnu, (16) vizvasena, (17) sUra. (18) sudarzana, (19) kuMbha, (20) sumitra, (21) vijaya, (22) samudra vijaya, (23) azvasena, (24) siddhArtha. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 202 vivecana :- A valayamAM vIsa tIrthaMkara bhagavaMtanA pitAnA nAmAkSarone nyAsa karavAmAM Avyo che. tIrthaMkara paramAtmA traNe lekane vaMdanIya-pUjanIya hovAthI temanAM mAtA-pitA paNa traNe lekane vadanIya hoya che. | tIrthakara bhagavaMtonI janma-bhUmi, dIkSA-bhUmi, kevaLajJAna-bhUmi ane nirvANa-bhUmi paNa tIrtha svarUpa banIne deva, dAnava, mAnava sahune AdarzarUpa ane AlaMbanamra bane che te AvA puruSa-ratnanI jagatane bheTa ApanAra mAtA-pitA sahune vaMdanIya kema na bane ? arthAta bane ja. saMtAnanI oLakha karAvavAmAM mAtA-pitAnAM nAma paNa agatyano bhAga bhajave che. AdinAtha, pArzvanAtha, mahAvIra svAmI - A nAmonI jema ja "nAbhiputra', vAmAnaMdana", "siddhArthanaMdana, trizalAsanuM vagere zabdo paNa jagatane te te tIrthaMkara paramAtmAnI oLakha karAve che ane tevA zabda-prayogo zAstromAM, stotra-stavamAM ane vyavahAramAM paNa prasiddha che. A sava nAmo paNa traNe lekanA jIvAtmAone AnaMda-maMgaLa ApanAra thAya che. temaja sarva pApano nAza karavAmAM vidanonI velIone ucchedavAmAM ane saMpattinI prAptimAM hetu bane che. traNe jagatane ane gRhastha jIvanamAM tIrthaMkara paramAtmAne paNa vaMdanIya evA temanA pitAnuM smaraNa-ciMtana paNa maMgaLakArI hovAthI prastuta valayamAM temanA nAmAkSaranA nyAsanuM vidhAna che. " (9) tIrthaMkara nAmAkSara valaya mULapATha-gItA-DAta-vartamAnamAvArtha-nAmAkSavajhA che. artha - navamA valayamAM bhUta, bhaviSya ane vartamAna kALanI grevIsIonA bhAva-tIrthakaronA nAmanI-nAmAkSaronI X sthApanA karavAmAM AvI che. 4 bhUtakALanA covIsa tIrthaMkara paramAtmAonAM nAmaH (1) kevaLajJAnI (2) nirvANa, (3) sAgara, (4) mahAyaza, (5) vimala, (6) sarvAnubhUti, (7) zrIdhara, (8) datta, (9) dAmodara, (10) suteja, (11) svAmI, (12) munisuvrata, (13) sumati, (14) zivagati, (15) asAga, (16) na mIzvara, (17) anila, (18) yazodhara, (19) kRtArtha (20) jinezvara, (21) zuddhamati, (22) zivaMkara, (23) spandana, (24) saMprati. bhaviSyakALanA covIsa tIrthaMkara paramAtmAonAM nAmaH (1) padmanAbha, (2) zaradeva, (3) supAzva, (4) svayaMprabha, (5) sarvAnubhUti, (6) devazruta, (7) udaya, (8) peDhAla, (9) pidila, (10) zatakIrti, (11) suvata (1) amama, (13) niSkaSAya, (14) niSulAka, (15) nirmama, (16) citragupta, (17) samAdhi, (18) saMvara, (19) yazodhara, (20) vijaya, (21) bhalla, (22) deva, (23) anaMtavIrya, (24) bhadrakRta. vartamAna kALanA vIsa tIrthaMkara paramAtmAonA nAmaH (1) RSabha, (2) ajita, (3! saMbhava, (4) abhinaMdana, (5) sumati, (6) padmaprabha, (7) supArzva, (8) candraprabha, (9) suvidhi, (10) zItala, (11) zreyAMsa, (12) vAsupUjya, (13) vimala, (14) anaMta, (15) dharma, (16) zAni, (17) kuMthu, (18) ara, (19) mali, (20) munisuvrata, (21) nami, (22) nemi, (22) pArzva, (14) mahAvIra. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] dhyAna vicAra - savivecana vivecana :- prathamanA akSara-valayAmAM vizeSa (vyaktigata) nAma vinA sAmAnya pe akSara, zubhAkSara vagerenA nyAsanuM vidhAna karavAmAM Avyu che. jyAre ahI bhAvatI kara paramAtmAnAM (vyaktigata vizeSarUpathI temanAM) nAmeAllekhapUrNAMka akSaganA nyAsa karavAnuM vidhAna che ane te prabhunA nAma-matrane apUrva mahimA batAvavA mATe che. prabhu nAmanA smaraNa-manananeA kalpanAtIta prabhAva khatAvavA mATe ja 'lAgasa-sUtra'mAM cAvIsa tIrthaMkara bhagavaMtAnI nAma-grahapUrvaka bhAvapUrNa stuti karavAmAM AvI che. pApa-kSaya ane edhi - samAdhinA hetuthI karavAmAM AvatA 'kAyetsaMga'mAM paNa legama-sUtra'nuM smaraNa-manana karavAmAM Ave che, tenuM khIjuM nAma 'nAma-stava' che. prabhunA nAma-moMtra dvArA sAdhakane prabhunuM sAnnidhya prApta thAya che kAraNa ke nAma ane nAmI vacce katha cit-abheda (saMbaMdha) hoya che. A apekSAe nAma'ne nitya ane avinAzI mAnyuM che kAraNa ke nAmaneA saMbadha dravya sAthe che, dravyane sabadha guNu-paryAya sAthe che ane dravya zAzvata hoya che. nAma vaDe prabhunA zuddha Atma dravyanuM smaraNu thAya che. te dravya-ana ta guNu ane paryAyanuM dhAma che, niSkalaMka ane nirAvaraNa che. jinezvara paramAtmAnAM nAma-e cAre anuyAgamAM mukhya evA dravyAnuyoga' che. prabhunA nAmeAcAranI sAthe ja sAdhakanA hRdayamAM prabhunI sAkSAt upasthitine anubhava thAya che. vastuta: deharUpe paramAtmA vidyamAna na hovA chatAM te samaye bedha rUpe (upayoga rUpe) te dhyAtAne temanuM sAnnidhya prApta thAya che. paramAtmAnAM nAmeA parama pAvanakArI pade hevAthI tenA samAtrabana dhyAna vaDe dhyAtAne anukrame citta-prasAda, beAdhi ane samAvi prApta thAya che. maMtrAtmaka-devatAvAdanI prathAmAM maMtra ane detAnA abheda mAnavAmAM Ave che, e dRSTie paNa prabhunuM nAma maMtra-svarUpa hovAthI prabhu sAthe kathacit abheda dharAve che. jinAgameAmAM paNa nAmAdi-nikSepe arihaMta paramAtmAnA cAra prakAra batAvyA che. temAM nAma e prathama prakAra che. nAma e vastune ja paryAya che. nAma sivAya na tA vyavahAra cAlI zake ane vyavahAra sivAya nizcaya dRSTinA udhADa paNa zakaya na bane. paramAtmAnA nAma maMtranI upAsanA e pattha-dhyAna che, tenA dvArA paramAtmA sAthe aikaya sAdhI zakAya che. padanA be prakAra che : (1) sthUla ane (ra) sukSma. pada jayAre sthUla avasthAmAMthI sUkSma avasthAne prApta thAya che, tyAre te devatA eTale jyeAtisvarUpane pAme che. padastha cAna'mAM prathama sthUla-pada eTale ke vaikharI-avasthAgata pada ane madhyamAavasthAgata padanu AlaMbana lIdhA pachI sUkSma-pada eTale ke pazyantI ane parAgata padmanu Alakhata levAnuM hoya che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana vaikharI-vANImAM vAcaka-padanuM AlaMbana hoya che. madhyamAmAM vaikalpika padanuM (mane gata vika95nuM) AlaMbana hoya che ane te AlaMbana dvArA pazyantI ane para avasthA pragaTe che tyAre nirvikalpa citmAtra samAdhine anubhava thAya che. legasTa-sUtramAM vIsa tIrthaMkara paramAtmAnA nAmane nirdeza che tema A valayamAM traNe covIsInA tIrthaMkara paramAtmAonA nAmAkSarone nyAsa karavAnuM vidhAna che. pUrvanA valayomAM akSara-nyAsanuM vidhAna hatuM tema ahIM paNa paramAtmAnA nAmAkSarone nyAsa karavAnuM sUcana che, te "padastha-dhyAnanA mahatvane darzAve che. padastha dhyAnamAM akSara-nyAsanuM mahattva prasiddha che, jyAre tIrthaMkara paramAtmAonAM nAmone vidhipUrvaka valayAkAre ke nAbhi Adi sthAnomAM nyAsa karI, mAnasika smaraNa-ciMtana karI tene madhyamAmAMthI pazyantI-vANa rUpe atisakama banAvavAmAM Ave che tyAre te nirvikalpa samAdhi sudhI pahoMcADe che. prabhunA-nAmane mahimA - paramAtmA nAmAkSaramAM aneka maMtro ane vidyAonA bIjAkSaro chupAyelA hoya che. sarvocca zraddhA ane bhAvapUrvaka tenuM smaraNa karavA mAtrathI ja sarva prakAranA bhayenuM ane rAganuM zamana thaI jAya che. bhUta, preta ane pizAca AdinA sarva upadra TaLI jAya che. bhayAnaka viSadharonAM viSa UtarI jAya che ane hiMsaka prANIonA AghAta tathA bhavabhramaNanA pherA TaLI jAya che. prabhunA nAmanuM kIrtana AtmAne azubhamAMthI zubha tarapha laI jAya che, aMdhArAmAMthI bahAra kADhIne divya prakAza tarapha laI jAya che, kSudra svArthanA kuMDALAmAMthI bahAra kADhIne uttama paramArthanA pAvanakArI paMthe dorI jAya che ane pudgalanA rAgamAMthI choDAvIne cetanAnA rAga tarapha laI jAya che. prabhu-nAmanA jApathI sarva prakAranAM pApono nAza thAya che. sUrya pragaTatAM palAyana thatA aMdhakAranI jema prabhu-nAmanA jApanA prabhAvathI prANemAM pavitratA patharAya che. mananA pradezamAM prabhutA pratiSThita thAya che. siddha-maMtra svarUpa paramAtmAnA nAmathI gauravazALI bane che, eTaluM ja nahi paNa ajarAmara mikSa sthAnanA adhikArI bane che. prabhujInAM badhAM ja nAme mahAmaMtra svarUpa che, mATe tenAM smaraNa-manana-dhyAnathI sarva prakAranI bAhya Apattio ane rAgadveSAdi AMtarika doSane paNa kSaya thaI jAya che. mahAmAbhAvika "uvasaggahara" tetramAM prabhunA nAma-maMtrane addabhuta mahimA cauda pUrvadhara bhadrabAhu svAmIjIe varNavyA che. puruSAdAnIya pArzvanAtha prabhujInA nAma-maMtranuM Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ]. dhyAnavicAra-savivecana zabdabrahmanuM sAnnidhya mAtra paNa "upasargane haranAruM che. nigraha ane anugraha karavAnI amApa zakti temAM rahelI che. bhaktAmara stotra, kalyANa maMdira tetra vagere tetromAM paNa tIrthaMkara paramAtmAnA nAma-maMtrane acitya prabhAva varNavavAmAM Avyo che. dardane dUra karanArI davAne dahI je bhAvapUrvaka grahaNa kare che, tenA karatAM ghaNuM UMcA bhAvathI prabhujInuM nAma grahaNa karavAthI dravya-reganI sAthe bhAva-roga paNa nAbUda thaI jAya che. prabhujInA nAmane grahaNa karavAthI temanuM svarUpa ke temanI divya AkRti(mUrti hRdayapaTe pratiSThita thAya che ane tenA prabhAve jIvanamAM sarvamaMgaLakArI dharma pratiSThita thaIne sarva azubha baLane vaMsa kare che. paramAtmA anaMta guNanA dhAma che. nizcaya-daSTie teo vacanAtIta hovA chatAM temanAM aneka nAmo temanAmAM rahelA eka eka guNanI oLakhANa paNa Ape che. laukika ane lakattara kAryane siddha karanAra mahAmAbhAvika nAma maMtra rU5 zabdabrahmanA sAmarthyane samajavA mATe maMtra-vijJAna paNa sahAyaka bane che. (10) seLa vidyAdevIonuM valaya mULapATha-doSiA - vidhA-vatAvayam II atha - dazamuM valaya rahiNI Adi soLa vidyAdevIonuM * che. (11) aThThAvIsa nakSatronuM valaya mULapAThaH- a gvaMzati-nakSatra- nAmAkSaravatram ? zA artha - agiyAramA valayamAM aThThAvIsa nakSatronAM nAmAkSanI sthApanA che.* * soLa vidyAdevIonAM nAma : (1) rohiNI, (2) prajJapti, (3) vajezaMkhalA, (4) vAMkuzI, (5) apraticakA, (6) puruSadattA, (7) kAlI, (8) mahAkAlI, (9) gaurI, (10) gAdhArI, (11) vAlA mAlinI, (12) mAnavI, (13) vairoTiyA, (14) achuptA, (15) mAnasI, (16) mahAmAnasI. 4 aThThAvIsa nakSatronAM nAmaH (1) azvinI, (2) bharaNI, (3) kRtikA, (4) rohiNI, (5) mRgazIrSa, (6) Adra, (7) punarvasu, (8) puSya, (9) AzleSA, (10) mA (11) pUrvAphAlganI, (12) uttarAphAgunI, (13) hasta, (14) citrA, (15) svAti, (16) vizAkhA, (17) anurAdhA, (18) jayeSThA, (19) mUla, (20) pUrvASADhA, (21) uttarASADhA, (22) abhijita, (23) zravaNa, (24) dhaniSThA, (25) zatabhiSA, (26) pUrvAbhAdrapada, (27) uttarAbhAdrapada, (28) revatI. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 201 (12) aThayAsI grahonuM valaya mULapATha - sadAzIta jhavesTam 2 artha - bAramA valayamAM aCyAsI grahanI sthApanA karavAmAM Ave che.* (13) chappana dikakumArInuM valaya mULapATha-16 hitamArI vaDha rUA. artha - teramA valayamAM chappana dikukamArIonI sthApanA karavAmAM Ave che. * (14) cosaTha indronuM valaya mULapATha- 64 vacam | artha - caudamA valayamAM cosaTha IndronI sthApanA karavAmAM Ave che. 4 ayAsI grahonAM nAma: (1) aMgAraka, (ra) vikAlaka, (3) lehityaka, (4) zanaizcara, (5) Adhunika, (6) prAdhunika, (7) kaNa, (8) kaNaka, (9) kaNakaNaka, (10) kavitAnaka, (11) kaNasaMtAnaka, (12) soma, (13) sahita, (14) AzvAsana, (15) kAryopaga, (16) karbaTaka, (17) ajakaraka, (18) duMdubhaka, (19) zaMkha, (20) zaMkhanAbha, (21) zaMkhavaSNubha, (22) kaMsa, (23) kaMsanAbha, (24) kaMsavaNubha, (25) nIla, (26) nIlAvabhAsa, (27) rUpI, (28) 3yAvabhAsa, (29) bhasma, (30) bhasmarAzi, (31) tila, (32) tilapuSpavarNa, (33) daka, (34) dakavarNa, (35) kAya, (36) vaca, (37) IndrAgni, (38) dhUmaketu, (39) hari, (44) piMgala, (41) budha, (42) zukra, (43) bRhaspati, (44) rAhu, (45) agasti, (46) mANavaka, (47) kAmasparza, (48) dhura, (49) pramukha, (50) vikaTa, (51) visaMdhikalpa, (52) prakalpa, (53) jaTAla, (54) aruNa, (55) agni, (56) kAla, (57) mahAkAla, (58) svastika, (59) sauvastika, (60) vardhamAnaka, (61) pralaba, (62) nityAleka, (3) nityAghAta, (64) svayaMprabha, (65) avabhAsa, (66) zreyaskara, (67) kSemaMkara, (68) AzaMkara, (69) prazaMkara, (70) arajA, (71) virajA, (72) azeka, (73) vItazeka, (74) vivarta, (5) vivastra, (76) vizAla, (77) zAla, (78) suvrata, (79) anivRtti, (80) ejaTI, (81) kijaTI, (82) kara, (83) karika, (84) rAja, (85) agala, (86) puSpa, (87) bhAva, (89) ketu. -sUryaprajJaptivRtti ; pR0-295, prAbhRta-20. * chapana dikumArIonAM nAma : (1) bhagaMkarA, (2) bhagavatI, (3) subhagA, (4) bhAgamAlinI, (5) suvatsA, (6) vatsamitrA, (7) puSpamAlA, (8) aninditA, (9) methaMkarA, (10) meghavatI, (11) sumedhA, (12) meghamAlinI, (13) teyadhArA (14) vicitra, (15) vAriNa, (16) balAhakA, (17) naMdA, (18) uttarAnaMdA, (19) AnaMdA, (20) naMdivardhane (ra1) vijayA, (22) vaijayantI, (23) jayantI, (24) aparAjitA, (25) samAhArA, (26) sukhadattA, (27) suprabuddhA, (28) yazodharA (29) lakSmIvatI, (30) zeSavatI, (31) citraguptA, (32) vasuMdharA, (33) ilAdevI, (34) surAdevI, (35) pRthivI, (36) padmAvatI, (37) ekanAsA, (38) navamikA, (39) bhadrA, (40) zItA, (41) alaMbusA, (42) mitAkezI, (43) puMDarikA, (44) vAruNI, (45) vAsA, (46) sarvaprabhA, (47) zrI, (48) hI, (48) citrA, (50) citrakanakA, (51) zatara, (52) vasudAminI, (53) rUpA, (54) rUpAsikA, (55) surUSA, (56) rUpakAvatI. -kalpasUtra TIkA; paJcamaM vyAkhyAnam 14 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laya 206 ] dhyAnavicAra-sAvavecana (15) covIsa yakSiNIonuM valaya mULapATha-gaNiI 24 vacam | artha - paMdaramA valayamAM cAvIsa zAsana-devIonI sthApanA karavAmAM Ave che. (16) covIsa yakSanuM valayA mULapAThaH-akSa 24 vayama aa . artha - soLamA valayamAM vIsa zAsana- deyakSonI sthApanA karavAmAM Ave che.* vivecanaH-rohiNI Adi 14 vidyAdevIo, azvinI Adi 28 nakSatra, aMgAraka Adi 88 praha, bhegaMkarA Adi 56 dikakumArIe, saudharmendra Adi 64 Indro, apraticakA Adi 24 zAsanadevIo tathA gomukha Adi 24 yakSo (zAsana-deva)-A badhAM ja tIrthaMkara paramAtmAnA parivArarUpa hovAthI jina-zAsananA aMgabhUta ane te te vizeSa zaktithI saMpanna che. tethI temanuM smaraNaciMtana paNa sAdhanAmAM sahAyaka bane che. * cAsaDa indronAM nAmaH (1) saudharmendra, (2) IzAnendra, (3) sanakumArendra, () mahendra, (5) bratyendra (6) lAntakendra, (7) mahArAkendra, (8) sahastrAre, (9) prANatendra, (10) ayutendra, (11) camarendra, (12) balIndra, (13) dharaNendra, (14) bhUtAnandandra (15) harikAnateja, (16) hariSahendra, (17) veNudevendra, (18) veNadArIndra, (19) anizikhendra, (20) agrimANevendra, (21) vela bendra, (22) prabhaMjanendra, (23) ghoSendra (24) mahAna, (25) jalakAMtendra, (26) jalapratyendra, (27) pUNendra (28) avaziSTandra, (29) amitagatIndra, (30) amitAhanenka, (31) kinnarendra, (32) kiM puruSa, (33) sapuruSendra, (34) mahApuruSendra, (35) atikAye, (36) mahAkAyendra, (37) gItaratIndra, (38) gItayana, (39) pUrNabhadrandra, (40) mANibhadra, (41) bhImendra, (42) mahAbhImenTa, (43) surUpendra, (44) pratirUpendra, (45) kAlendra, (46) mahAkAlendra, (47) saMnihitendra, (48) sAmAnendra, (49) dhAtA Indra, (50) vidhAtA Indra, (51) kvIndra, (52) RSi pAlenDa, (53) Izvarendra, (54) mahezvarendra, (55) suvatsa Indra, (56) vizAle, (57) hAsyandra, (58) hAsyaratIndra, (59) vetendra, (10) mahAteja, (61) pataMgendra (62) pataMgapatIndra (63) candra, (64) sUrya. -tridizA puWritra, caturtha-rva. * vIsa yakSiNIonAM nAma: (1) (cakrezvarI) apraticakrA, (2) ajitabalA, (3) duritari, (4) kAlikA, (5) mahAkAlI, (ka) azrutA, (7) zAMtA, (8) bhRkuTi, (9) sutArA, (10) azoka (11) mAnavI, (12) caMDA, (13) viditA, (1) aMkuzA, (15) kandapa, (16) nirvANI, (17) balAdevI, (18) dhAriNI, (19) vairoTayA (caraNapriyA), (20) naradattA, (21) mAMdhArI, (22) kUSmAMDI (aMbikA), (23) padmAvatI, (24) siddhAyikA. * vIsa yakSonAM nAma H (1) gemukha, (2) mahAyakSa, (3) trimukha, (4) yakSeza, (5) tuMbara, (6) kusuma, (7) mAtaMga, (8) vijaya, (9) ajita, (10) brahma, (11) Izvara, (12) kumAra, (13) pamukha, (14) pAtAla, (15) kinara, (16) garuDa, (17) gandharva, (18) yakSendra, (19) kubera (20) varuNa, (21) bhRkuTi, (22) gAmedha, (23) pArtha, (24) mAtaMga (brahmayakSa). Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 107 valayAkAre temanI sthApanA karavA pAchaLa vizeSa hetu che. tenuM rahasya "rimaMtra-ka95-samuccaya vagere granthanA abhyAsathI samajI zakAya che. sUrimaMtra AdinA paTamAM indrAdi deva-devIonI sthApanA karavAmAM Ave che. samya-daSTi deva-devIonAM nAma-smaraNanAM vividha sthAne devavaMdana, pratikamaNa Adi Avazyaka-kriyAomAM paNa ethI thAya ane kAryotsarga dvArA samaga-daSTi deva-devIonI smRti ane stuti thAya che. temaja dIkSA, cAraNa, upadhAna-mALA, tIrtha-mALA Adi maMgaLa vidhividhAnamAM tathA "AcArAMga Adi sUtronI anujJA ApatI vakhate "naMdInI kriyAmAM paNa zruta-devatA, zAsana-devatA ane anya samasta vaiyAvRtya Adi karanArA samyagdaSTi denA smaraNa mATe kAryotsarga ane stuti karavAmAM Ave che. temaja "parameSThI stavamAM paNa daza-dikapAla, pAMca lokapAla, nava graha, zruta-devatA ane zAsana-devatA AdinuM smaraNa karAya che. aMjana-zalAkA, pratiSThA, bRhata-laghu zAnti-snAtra vakhate temaja ahaMdumahApUjana, siddhacaka tathA RSi-maMDala mahApUjana vageremAM paNa zAsana-rakSaka de, nava praha, daza dipha pAlAdinuM vidhipUrvaka AhAna vagere karIne pUjana karavAmAM Ave che. A rIte deva-devIonAM nAma-smaraNa, pUjanAdi karavAthI temanuM lakSya-dhyAna kendrita karavAmAM Ave che, jethI uparokta zAstrIya anuSThAnAdimAM temanA dvArA jarUrI sahAyasaMrakSaNAdi maLI rahe che ane te te dhArmika-kAryo nividane pUrNa thAya che. samyagadaSTi deva-devIonAM viziSTa kAryoH pU. AcAryadeva zrI jinaprabhasUrijI viracita "sUrimaMtra' vivaraNamAM keTalAMka devadevIonAM viziSTa kAryo-kartavyanI mAhitI ApI che te nIce pramANe che - kuri-zAntidevI, jI-abhayAdevI, ri-nivRttidevI-AdimAM jyAre smaraNa ke kAyotsarga karavAmAM Ave che, tyAre teo citya, zrata, tapa, saMgha vagerene mahimA kare che, mahatva ane gaurava vadhAre che, temaja duSTa-devIonuM nirAkaraNa kare che athavA parvata ke gAma-nagara-pattana Adi sthAnemAM cetya(maMdira)nuM AropaNa ane rakSaNa kare che. "zrI" ane "hA" devI mithyAtvI devatAthI adhiSThita cityano uddhAra ane zrata, tapa temaja saMghane paNa samuddhAra kare che. saudharmendra Adi Indro tathA bIjA paNa cAra nikAyanA samyaga-daSTi deva tIrthakara paramAtmAnA pAMce kalyANakamAM apUrva bhAllAsa sAthe mahAmahimA kare che ane aSTa prAtihAryAdi, ogaNIsa atizaya, ratnasuvarNanI vRSTi, samavasaraNanI racanA, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] dhyAnavicAra-savivecana tIrtha-pravRtti, gaNadhara padane abhiSeka, duSTa rAjA ke devatAdikRta upasargonuM nivAraNa, dubhikSa ke bhayAnaka aTavInuM ullaMghana, saMghanI zrI-zabhA-saMpAdana, siddhAntAthavedana, mahAna tapane nivaha, tIrtha, zruta ke ziSya-sthApanA vagere kAryomAM caturvidha saMghanI sahAya-sevA hamezAM bhakti-bhAvathI kare che. jayavaMtA jina-zAsanamAM, zAsana-denuM paNa viziSTa sthAna-mAna che. jemAM zAsana prati avihaDa bhaktivALA hoya che. saMkaTa samaye upadravanuM nivAraNa karIne saMghamAM zAMti sthApe che. saMghanI rakSA ane zAsananI prabhAvanAnAM kAryomAM sadA udyata rahe che. A rIte zAsana-devenuM nAma-smaraNa-nyAsa ke pUjanAdi karavAmAM temanA dvArA thatA upakA(sahAya) prati kRtajJabhAva vyakta karavApUrvaka saMghanI surakSA tathA pratyeka zubha-anuSThAnanI nividA pUrNAhuti Adine zubha uddeza che. (17) sthApanA-catya valaya mULapATha -goMdaravAta - zAzvataitara - sthApanA strAvaNa mALA artha :- sattaramuM valaya asaMkhyAtA zAzvata ane azAzvata sthApanA arihatenA arthAt jina-pratimAonA cityanuM che. vivecanaH jina-zAsanamAM caityane atyaMta mahattabharyuM sthAna-mAna ApavAmAM AvyuM che. caitya' zabdane rUDhArtha che-jina-pratimA, jinamaMdira ane vyutpatti artha che-jenAthI aMtaHkaraNamAM (zubha)bhAva pedA thAya che. arihaMta paramAtmAnI saumya-mUrti ke temanuM zilpakaLA-samRddha jinAlaya ApaNA cittamAM apUrva AhvAda arthAta uttama samAdhirUpa bhAvane utpanna kare che, tethI tene "caitya" kahevAya che arthAt cittane TharavAnuM te ajoDa sthAna che. je bALakane mAtAno khoLo tevuM sAdhakane jinacaitya. - prastuta valayamAM traNe lokamAM rahelAM asaMkhya zAzvata ane azAzvata sthApanA arihaMta arthAta jina-mati ane jina-maMdiranI saMkhyAne nyAsa karavAnuM sUcana che. mULa paMktimAM "saMkhyAne ulekha nathI thayo. chatAM saMkhyAnA nideza vinA asaMkhya ne nyAsa valayAkAre karavAnuM bIjI koI rIte zakya na hovAthI tathA A pachInA cAre valayo mAM saMkhyAnyAsano nirdeza hovAthI ahIM paNa caitya saMkhyAno nyAsa levo joIe, evuM anumAna thAya che. jina-mUrtinuM mAhAtamyaH A viSama kALamAM bhavyAtmAone jinabiMba ane jinAgamane ja mukhya AdhAra che. tenA AlaMbanathI ja mokSa-mArganI ArAdhanA thAya che. jinezvara paramAtmAnAM sAkSAt darzana-vaMdana jeTalo ja AnaMda ane lAbha jina-mUrtinAM darzana-vaMdanathI bhaktAtmAne thAya che. jema prabhunA nAma-smaraNa dvArA manamAM Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 202 prabhunuM sAnnidhya prApta thAya che tema temanuM rU5(mUrti) jevAthI hRdayamAM temanuM pratibiMba paDe che ane tana, mana ane nayanAdimAM paNa AnaMda tathA bhAllAsa pragaTe che. nAma" ane "sthApanA dvArA paramAtmAnI bhakti-upAsanA thAya che temAM nAma e prabhune maMtrAtmaka deha che, tenA AlaMbanathI "pada-dhyAna thAya che. prabhu-pratimA e sAkSAt paramAtmA tulya che, tene AlaMbanathI "rUpasthi-dayAna thAya che ane tenA satata abhyAsathI "rUpAtIta-dhyAna sudhI pahoMcI zakAya che. mUrti e paramAtmAnI sAkAra-mudrA che. sAkAra vaDe nirAkArane bodha thAya che. nirAkAra potAne AmAM che, tene baMdha thavAthI anAtma-tattva arthAt jaDa padArtho taraphanuM AkarSaNa ghaTatuM jAya che. tenuM nAma "vairAgya' che ane Atma-tattava taraphanuM AkarSaNa vadhatuM jAya che, tenuM nAma "bhakti che. vairAgya saMsAranA pravAha tarapha vaLatI citta-vRttione roke che ane bhaktie kevalyanA pravAha tarapha citta-vRttine vALe che. mUrtinA dhyAnathI dhyAtA dhyeyanI sAthe ekatAne anubhava kare che. dhyAtA aMtarAtmA che. dhyeya paramAtmA che ane dayAna eTale citta-vRttine dayeyane viSe akhaMDa-pravAha, mUrti dvArA sadhAya che; tethI jina-mUrtine "parama-AlaMbana" kahyuM che. - jina-mUrtinAM darzana-pUjana-stavanAdithI AtmAnA jJAna-darzanAdi guNonI prApti ane zuddhi thAya che. paramAtmA tulya ApaNe AtmA che - e bhAvane mUrtimAM mUrta svarUpa ApavAmAM AvyuM che, tethI tenAM darzana-pUjanathI ApaNane ApaNA AtmAnuM ja vAstavika darzanaspazana thAya che. hakIkatamAM paramAtmAnuM dhyAna e paNa eka prakAre potAnA zuddhAtmAnuM ja dhyAna che. A dhyAna siddha karavA mATenuM utkRSTa AlaMbana paramAtmA-mUrti che. A rIte "caitya--"jina-mUti" e Atma-vikAsanI sAdhanAnuM AgavuM aMga hevAthI enI upakArakatA ane upayogitA amApa che. e ja rIte devAdhiSThita prabhAvazALI jina-mUtiothI pratiSThita jinAlo ane tIrthonI paNa AdhyAtmika kSetre ghaNI ja mahattA ane upakArakatA che. caityanI upAsanA ane saMkhyA-nirdezaH caturvidha-saMghane pratidina ubhayakAla avazya kartavya rUpa "pratikamaNanAM sUtromAM caitya-stava arthAt "arihaMta ceiyANuM" sUtra dvArA "aha " eTale ke arihaMta paramAtmAnI pratimAonAM vaMdana-pUjana Adi nimitte kAsa karavAnuM vidhAna che. Dyo" A sUtra dvArA traNe lekamAM rahelI sarva jina-pratimAo samAdhikAraka hovAthI, temane vaMdanAdi nimitte kAyotsarga karavAmAM Ave che. temaja "jAvaMti Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] dhyAnavicAra-savivecana ceIyAI sUtra dvArA sAdhaka traNa lekamAM rahelA sarva caityone vaMdana kare che tathA jagaciMtAmaNi-sUtranI trIjI gAthAmAM sau prathama zatruMjaya, giranAra, sAcera, bharUca Adi mahAna tIrtha bhUmimAM birAjamAna tIrthAdhipati RSabhadeva, neminAtha, mahAvIradeva tathA munisuvratasvAmI vagere arihaMta paramAtmAnI pratimAonuM bhAvapUrvaka smaraNa - vaMdana karyA pachI mahAvideha Adi kSetromAM, dizA-vidiziomAM bhUta, bhAvi ane vartamAnakALa viSayaka vicaratA sarva tIrthakara bhagavaMtane vaMdana karavAmAM Ave che ane tyAra bAda ceAthI ane pAMcamI gAthAmAM traNe lokamAM rahelA ATha karoDa, sattAvana lAkha, base ne khAsI (8,57,00282) zAzvata-jinacaityone tathA paMdara abaja, betALIsa karoDa, aThThAvana lAkha, chatrIsa hajAra ne e sI (15,42,58,36080) zAzvatA jinabiMbane vaMdana-praNAma karavAmAM Ave che. e ja rIte prAtaHkALanA pratikamaNamAM cha Avazyaka pUrA thayA pachI je "sakala tIrtha-sUtra bolavAmAM Ave che temAM paNa traNe lokamAM rahelAM zAzvata cauo ane zAzvata biMbanI vistRta rIte saMkhyAnA nirdezapUrvaka stuti-vaMdanA karavAmAM AvI che, te saMkhyAnuM keSTaka A pramANe che : koSTaka-1 svarga-leka prAsAda saMkhyA | prati prAsAda sthita biMba-saMkhyA pahelA devaleke 3200000 pa76000000 bIja 2800 000 504000000 trIjA 1200000 180 216000000 cothA 800000 180 144000000 pAMcamA 400000 72000000 chaThThI 50000 180 8000000 sAtamAM 4000 180 7200000 AThamAM 6000 180 1080000 navamAM 180 72000 dasamAM 180 72000 agiyAramA ,, 180 54000 bAramAM 180 54000 nava raiveyakamAM 120 38160 pAMca anuttaramAM 120 kula biMba I80 180 0. 0 0 180 0 0. 0 0 0 0 0 300 0 318 kula. 8497023 | 15229444760 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 22 dhyAnavicAra-savivecana koSTaka-2 prAsAda saMkhyA prati prAsAda- | sthita biMbasaMkhyA kula biMbo pAtAla leka bhuvana patiomAM 1. asura nikAyamAM 2. nAga 3. suparNa 180 180 180 4. vidyuta 180 " agni 180 6400000 8400000 7200000 7600000 7600000 3600000 7600000 7600000 96000 00 7600000 11pa2000000 1512000000 1296000000 1368000000 1368000000 1368000000 1368000000 1368000000 1728000000 1368000000 chApa je >> i $ $ $ 2 | , 180 udadhi 8. dika 180 180 pavana 180 180 * svanita , 772000 00 13896000000 kepTaka-3 tiryakamAM zAzvata caityonI saMkhyA tirya-lekamAM zAzvata cAnI saMkhyA batrIse ne ogaNasATha (3259) mAnavAmAM AvI che ane temAM rahelA sarva jinabiMbanI saMkhyA traNa lAkha, ekANu hajAra, traNaseM ne vIsa (391320) nI thAya che. tathA jyotiSa ane vyaMtara nikAyamAM paNa asaMkhya jinamaMdiro ane jinabiMba che. A rIte traNe lokamAM rahelAM (nizcita saMkhyAvALAM 85700282 zAzvatA jinamaMdiro ane 15425836080 zAzvatA jinabiMbane namaskAra thAya che. A pramANe caturvidha-saMghane pratidina karaNIya anuSThAnemAM paNa zAzvatA ane azAzvatA sarva ahacaityonuM AlaMbana laIne dhyAna-dazAmAM magnatA-lInatA keLavavAnI samucita vidhi batAvavAmAM AvI che. (18thI21) sAdhvAdi valaya mULapATha- mAririvAramaitALavAzamRtisAdhusaMthAvatrA 28 mahattarAmukhyasAdhvIsaMkhyAvalayam // 19 // zrAvaka saMkhyAvalayam // 20 // zrAvi saMthAvastrathama rA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] dhyAnavicAra-savivecana artha-aDhAramuM valaya RSabhadeva Adi tIrthakaronA parivArabhUta gaNadhara vagere sAdhuonI saMkhyAnuM che. (juoH pariziSTa-3) (19) ogaNIsamA valayamAM mahattarA mukhya (eTale sAdhvIomAM mukhya caMdanabALA) vagere sAdhvIonI saMkhyAnuM che. (juo : pariziSTa-3) (20) vIsamA valayamAM zrAvakanI saMkhyA sthApavAmAM AvI che. (juo pariziSTa-3) (21) ekavIsamAM valayamAM zrAvikAonI saMkhyA sthApavAmAM AvI che. (juoH pariziSTa-3) vivecana -RSabhadeva vagere jevIsa tIrthakara bhagavaMtanA parivArabhUta mukhya gaNadharAdi zramaNasamudAya, sAvI-chaMda, zrAvaka ane zrAvikAnA samUhanI saMkhyAnA nidezapUrvaka smaraNa-dhyAna karavAnuM vidhAna- e atyaMta mahattvabhayuM che. sarva tIrthakara bhagavaMte samagra jIvarAzinA kalyANa arthe je "tIrthanI sthApanA kare che, te "tIrtha prathama gaNadhara ane caturvidha-saMgha svarUpa che. dvAdazAMgI rU5 tIrthanA sUtrathI racayitA gaNadhara bhagavaMte che ane tene AdhAra caturvidha-saMdha che. sarve tIrthakara bhagavaMto tIrthanI sthApanA vaDe ja mokSamArga pravartAve che. dvAdazAMgI-e mokSamArga che ane caturvidha-saMdha e mokSamArgane sAdhanA che. bhavarUpI bhayAnaka tophAnI sAgarane pele pAra pahoMcADavAmAM samartha jahAja tulya tIrthanA AlaMbana bhavya AtmAone dharmamAM praveza karAvavAne asIma upakAra sane tIrthakara bhagavaMto kare che. tIrthanI vidyamAnatA sudhI je kaI bhavya AtamA tIrthanI ArAdhanA dvArA sagati ane siddhi Adi kalyANanI paraMparA prApta kare che, temAM tIrthaMkara paramAtmAone anugra ja kAraNabhUta hoya che. tIthanI mahattA :-- pravacana ke saMgha rUpa "tIrtha" e parama prAbhAvika saMsthA che. sakaLa jIvahitakara vizva-saMsthA che. dustara, duladhya saMsAra-sAgarane pAra utAranAra zreSTha ane samartha nAva-jahAja samAna che. vizvamAM rahelA carAcara sakaLa padArthonA saMpUrNa svarUpane yathArtha rIte oLakhAvanAra che. atyaMta nirdoSa ane zuddha tathA bIjAthI na jANI zakAya evI "caraNa" ane "karaNa kiyAno AdhAra che ane traNe lekamAM rahelA zuddha-dharma-saMpattivAna mahAtmAothI Asevita che. vartamAna tIrthakara, gaNadhara bhagavaMta paNa pUrvanA tIrthakara sthApita tIrthanA AlaMbana vaDe ja tIrthakara-gaNadhara pada prApta kare che tathA Urva, adhe ane tiryaMga lekamAM rahelA sarva indrAdi samyagadaSTi devo ane manuSyo, tiryaMca nimAM rahelA samyagadaSTi jIvo tIrtha-svarUpa jina-pravacana ane saMgha pratye atyaMta Adara ane bhaktibhAva dharAve che. aDhArathI ekavIsa-A cAra valo dvArA vizvamAM sarvottama, sarva zreyaskara gaNAtA gaNadhara ke caturvidha saMgha rU5 jaMgama tIrthanuM dhyAna karavAnuM sUcana che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 213 pratikramaNa tathA deva-vaMdana Adi dainika anuSThAnamAM paNa "jAvaMta ke vi sAhu, "aDhAIjesu", "sakala tIrtha" tathA "bharaphesara Adi sUtro dvArA caturvidha-saMghanuM smaraNa-guNa-kIrtana karIne temane bhAvapUrvaka vaMdana-namaskAra karavAmAM Ave che. (22 thI 24) bhavanAgAdi valaya mULapATha - mavanayana 26 vaDhathayuM teraza karaNayoga 96 valayam // 23 // karaNa 96 valayam // 24 // artha - bAvIsamA valayamAM cha-- bhavananI sthApanA karavAmAM Ave che. (juo H pariziSTa-4) trevIsamA valayamAM chanuM kayuganI sthApanA karavAmAM Ave che. (juo: pariziSTa-4) vIsamA valayamAM cha-- karaNanI sthApanA karavAmAM Ave che. (juo: pariziSTa-4) vivecana:- bAvIsa, trevIsa ane covIsamA valayamAM anukrame bhavanayoga, karaNuyoga ane karaNanA cha---chanuM prakAranI sthApanA karavAnuM vidhAna che. A traNe valamAM sarva prakAranA dhyAna-bhedamAM rahelI ganI sthiratA ane upayoganI zuddhinuM tAratamya batAvavAmAM AvyuM che. jene laIne sthAnanA prakAronI saMkhyA 44236 8 thAya che. A rIte covIsa valayothI viMTAyelA potAnA AtmAnuM dhyAna karavuM-e "paramamAtrA dayAna' kahevAya che. paramamAtrA dhyAnanI vizALatA - A dhyAnamAM arihaMta paramAtmAnA vizALa parivArarUpa tIrthanuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. tIrthanA traNa artha thAya che - (1) dvAdazAMgI rU5 tIrtha, (2) prathama gaNadhara rUpa tIrtha, (3) catuvidha-saMgha rUpa tIrtha. temAM prathama zubhAkSara, bIjA akSara, trIjA paramAkSara ane cothA akSara- A cAra valamAM dvAdazAMgI rU5 tIrthanuM ciMtana thAya che. pAMcamA nirakSara ane chaThThA salIkaraNa valaya dvArA piMDI Adi dhyAnenAM svarUpanuM ciMtana thAya che. sAtamA ane AThamA valayamAM tIrthaMkara paramAtmAnAM mAtA-pitAnuM smaraNa thAya che. 15 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ]. dhyAnavicAra-savivecana navamA valaya dvArA traNe vIsInA jinezvara paramAtmAnAM maMgaLa nAmanuM smaraNa thAya che. dasathI seLa valamAM samyagra daSTi indro, adhiSThAyaka deva, devIo vagerenuM smaraNa thAya che. sattaramA valayamAM asaMkhyAtA zAzvata ane azAzvata caityanAM smaraNa dvArA sthApanA-tIrthakaranuM dhyAna thAya che. tyAra pachI aDhArathI ekavisa sudhInAM cAra valamAM prathama gaNadhara ane catuvagha- saMgha rUpa tIrthanuM smaraNa thAya che. bAvIsathI vIsa-A traNa valaya dvArA bhavanayoga, karaNaga ane karaNa rUpa pravRtti-nivRtti rUpa cAritra-dharmanuM svarUpa ciMtavAya che. paramamAtrA dhyAnanI upayogitA - dayAnanA viSayane sUkamasUkSamatara banAvavA mATe prathama dhyeyane vizALa-lokavyApI banAvavuM paDe che ane te "parama mAtrA dhyAna" dvArA thaI zake che. temAM tribhuvana padArthonA svarUpanuM ciMtana karavAnuM hoya che. caturvidha saMghane avazya kartavya rUpa devavaMdana, caityavaMdana, pratikramaNa Adi anuSThAna tathA tenAM sUtro - e dhyAna-ga viSayaka aneka sAdhana-sAmagrIthI sabhara che. upagapUrvaka anuSThAna karanArane pitAnI yogyatAnusAra tene lAbha avazya maLe che. parama mAtrA dhyAnanA covIsa valayomAM batAvelA dhyAnanA padArtho Avazyaka sUtromAM paNa samAelA hovAthI sarvatra zubha-dhyAnanI upagitAne sUcita karI sAdhakane dhyAnamAnI sAcI oLakhANa Ape che. deva-vaMdananA bAra adhikAramAM prathama "bhAva-jina"nI stuti karavAmAM Ave che, te mAtrA dhyAnamAM batAvelA bhAva-tIrthaMkara paramAtmAnA dayAnanI dyotaka che. zeSa adhikArano saMbaMdha "parama mAtrA dhyAne sAthe susaMgata che. legarsa-sUtramAM nAma-jinanuM kIrtana che. arihaMta ceIyANuM" dvArA sthApanA-jinanA vaMdanAdi mATe kAryotsarga karAya che. je ahiyA siddhA' vaDe dravya jina ane "savvaloe arihaMtathI traNe bhuvananAM cone vaMdanAdi thAya che. pukharavaramAM viharamAna vIsa tIrthaMkara paramAtmA ane zruta-dharmanI stuti che ane dhame vaDhau' padathI cAritra-dharmanI stuti thAya che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'dhyAnavicAra' prastAve dhyAnamArgasya caturvizativalayaH pariveSTita AtmadhyAnaprakAraH paramamAtrA dhyAna " --- karamAaTAlAmA bAmAlayamA - ka vikA keTA dAvA ----- vAlayamA--- mahAsarayAna mAyanika mApanAmA rAlayamA abhilIbajAja dandrakAlIma dimApI jala Modserimiticiano jAyamAna HTwPAmaka svaracitranayara mAnavalA maUlIzAlayana (jalaramajarata pvly| JER milaramamA HTRIA jAlamajapa ATTA (mAtrA CSK SSA 1 TITE // / / / / / / / / mA . PRORKS Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ G 'siddhANuM" buddhANu'-sUtramAM sarvAM siddha paramAtmAne tathA vamAna cAvIsInA tIthaMkara paramAtmAone temanI kalyANaka-bhUminAM nAmaThAmanA nirdeza sAthe vaMdana karI, temanI stuti karavAmAM Ave che. 'veyAvaccagara'-sUtra dvArA vaiyAvRttvakara sarva samyag--dRSTi devAnuM smaraNa thAya che. A yAnanuM phaLaH-A rIte cAvIsa valayeAthI veti (vIMTAyelA) sva-AtmAnuM dhyAna karavAthI te badhA sAthe AtmIyatAnA bhAva pedA thAya che. jema daiha ane tenA saMbaMdhIonuM satata ciMtana-smaraNa karavAthI mahAdhIna A AtmA te deha ane tenA saMbadhIe sAthe ekatA anubhave che, tevI ja rIte tItha kara paramAtmAnuM dhyAna karanAra sAdhaka te sAthe tathA teonA parivArabhUta caturvidha-saMdha tathA gaNadharAdi sAthe ekatAnA anubhava kare che. A anubhavanA prabhAve sAdhaka AtmAne A caturvidhasa Mdha tathA jJAna-dezanacAritra e ja mArI saMpatti che" evI dRDha pratIti thAya che. Liu (21) padma dhyAna mULapATheH- va - jUthato kauzika rAta , , jojottaramAAti bhAvataH paJcAnAM parameSThipadAnAM dhyAnam // 21 // artha :-54 - 'dravyathI padma' laukika rAjA Adi pAMca paDhavIe (rAjA, matrI, kaiASAdhyakSa, senApati, purAhita) che. lAkAttara pada' AcAryAdi (AcArya, upAdhyAya, pravartaka, gaNAvacchedaka, sthavira) pAMca padavI che ane paMcaparameSThIonuM dhyAna karavuM te bhAvathI padma' che. vivecanaH-5 caparameSThI bhagavatAnA dhyAnane pada dhyAna' kahevAya che. parama mAtrA'mAM cAvIsa valayA dvArA dhyAnane tribhuvana--viSaya-vyApI banAvavAnI prakriyA batAvI che. pada vagere dhyAnemAM dhyAnane kramazaH sUkSma, samatara ane sUkSmatama banAvavAnI prakriyA batAvavAmAM AvI che. mAtrA ane paramamAtrA dhyAnanA sarve dhyeya-padArthonA saMkSepa pAMca parameSThImAM thayele hAvAthI ahIM pAMca parameSThI-paTTAnA dhyAnane, pa6 dhyAna'rUpe ALakhAvavAmAM Ave che. 'pada dhyAna'mAM sarva prakAranA AcAra, dhyAna-yoga tathA maMtro ane vidyAnA sagraha thayelA che kemake padma 'dhyAna'mAM dhyeyarUpe poMcaparameSmI bhagavatA hovAthI te namaskAra-maMtra mahAmatra svarUpa che. namaskAra-mahAmatrae jina-zAsananA sAra che, cauda pUrvane uddAra che, sa maMtra, taMtra ane vidyAne bhaMDAra che ItyAdi mahAmaMtranu` je mAhAtmya Agama granthA vageremAM batAveluM che--te sarva pada dhyAnamAM atyaMta upayogI che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] dhyAnavicAra-savivecana ahIM Agama, yoga(thAna), maMtra ane taMtra-yaMtranI daSTie parameSThI-namaskAranuM mAhAbhya vicAravAmAM Ave che, jethI "pada dhyAnanuM mahatva paNa khyAlamAM Avaze. Agama-STie parameThI-namaskAranuM mAhAtamyaH mahAnizItha', "namaskAra-niyukti Adi Agama-granthamAM parameSThI-namaskAramahAmaMtrane "paMcamaMgala-mahAzrutaskaMdha' tarIke oLakhAvavAmAM Avela che, kAraNa ke te (navakAra) talamAM tela, kamaLamAM makaraMda ane sarva lekamAM paMcAstikAyanI jema sarva AgamAM vyApIne rahelo che. sarva AgamanuM Adi pada che, tethI sarva sUtronA AdimAM paNa te avazya hoya che. agni AdinA bhaya vakhate mANasa kaNa-kapAsa Adi badhuM choDI daIne jema kiMmatI ratnane grahaNa kare che, duzmanonA humalA vakhate talavAra jevAM sAmAnya zAne cheDIne zakti" Adi amegha zastrone ja upayoga kare che, tema zrutakevaLI jevA pUrvadha-maharSie paNa maraNa samaye dvAdazAMga-zrutane choDIne tenuM ja smaraNa kare che. tethI navakAra-mahAmaMtrae dvAdazAMganA sArabhUta hovAnI hakIkata puravAra thAya che. samagra dvAdazAMgInA ciMtana-mananathI jevI Atmavizuddhi temaja tajajanya samatA pAmI zakAya che, tevI ja Atma-vizuddhi temaja samatA maMtrAdhirAja navakAranA bhAvapUrvakanA ArAdhanathI pAmI zakAya che. A "namaskAra-maMtra" - e yathArtha kiyAnuvAda sadabhUta guNakIrtana svarUpa tathA yatheccha-phaLa-prasAdhaka parama-stutivAda rU5 che. parama-utkRSTa stuti, traNa jagatamAM je sarvottama hoya tenI ja karavI joIe. traNa jagatamAM uttamottama AtmA je kaeNI thaI gayA, je koI thAya ke je koI thaze te sarva arihaMtAdi pAMca ja che. te sivAya bIjA koI nathI. te pAMca che- arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu.....! paMcamaMgala-mahAzrutaskaMdha - e paramastuti paramabhakti svarUpa che ane bhakti-vinaya e sarva samyagra AcAranuM-guNenuM mULa che. tethI sarva prakAranA sadanuSThAnamAM paNa A navakAra vyApaka rUpe avazya hoya ja che. parameSThI bhagavatenI bhakti-sevA vinA koI paNa samyaga-AcAra ke guNanI vAstavika prApti thaI zaktI ja nathI, mATe guNanA athI AtmAo sau prathama paMcaparameSThI bhagaMvatano vinaya kare che, temaja tema karavAmAM potAnuM ahobhAgya samaje che. mahAprAbhAvika A maMtradhirAjanA smaraNa-manana-ciMtana nitisthAsananA pratApe laghu Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [227 prakAranAM pApone kSaya, sarva prakAranAM puNyane saMcaya thAya che tathA sarva prakArathI AtmA avazya zuddha thAya che. parameSThI namaskAranuM phaLa : paMcamaMgala svarUpa parameSThI namaskAra-e sarva prakAranA zoka, saMtApa, udvega, Adhi, vyAdhi, upAdhi, mahAvyAdhi, vedanA, ghora duHkha, daridratA, dInatA, kaleza, janmajarA-maraNa tathA garbhavAsa Adi duHkhethI bharapUra evA bhayAnaka saMsAra-sAgarathI uddhAra karanAra che. | sarva samIhita padArthonI prApti mATe te kalpavRkSa ane ciMtAmaNiratanathI paNa adhika prabhAvazALI che. A loka, paralokanAM sarva vAMchita pUranAra che. zAstro to tyAM sudhI kahe che ke-A navakArane tAga keAI pAmyuM nathI ke pAmI zake tema paNa nathI, mATe durastara saMsAra-sAgarane pAra pamADavAmAM te sadA mokhare che. vidhipUrvaka eka lAkha vAra navakAra maMtranuM ArAdhana karanAra AtmA, niHsaMdeha tIrthakara nAmakarma upArjana kare che. navakAra maMtranA eka akSaranuM paNa bhAvapUrvaka karavAmAM AveluM ArAdhana pacAsa sAgaropamanAM saMcita pApa-karmone nAza kare che ane nave padonuM ArAdhana karavAthI pAMcaso sAgaropamanAM saMcita pApa-kamene kSaya kare che. janma-janmAMtaranAM saMcita zArIrika ke mAnasika sarva duHkhe ane tenA kAraNabhUta pApa-karme tyAM sudhI ja TakI zake che, jyAM sudhI bhAvapUrvaka namaskAra mahAmaMtranuM smaraNa ArAdhana na thayuM heya. kharekhara ! A navakAramaMtra-e A loka ane paralokanAM sarva sukhanuM mULa che. pada dhyAna ane parameThI-namaskAra : pada dhyAnamAM pAMca parameSThI bhagavaMtenuM ja dhyAna hovAthI te namaskAra-mahAmaMtranuM ja dhyAna che kema ke "pada dhyAna-e bhAva saMkeca rU5 bhAva-namaskAra che. Avazyaka-niyukti' aMtargata "namaskAra-niryuktimAM zrutakevalI bhadrabAhu svAmIjIe utpatti, nikSepa, pada ane padArtha Adi dvArA vaDe navakAranuM vizada svarUpa ane rahasya spaSTapaNe varNavyuM che. temAMnA keTalAka upayogI muddAone ahIM vicAra karIzuM. (1) utpatti dvAra:- "namaskAra" zabda - e jJAna ane kiyA rUpa che. e bane utpattidharmavALA che. tethI "namaskAra e utpatti-dharmavALe che. utpattimAM nimittanI apekSA rahe che. "namaskAranI utpattimAM traNa nimitto-kAraNe mAnelAM che. te nIce pramANe che: (a) samusthAna-jenAthI samyagU utpatti thAya, te samutthAna kahevAya che. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] dhyAnavicAra-savivecana namaskAranA AdhAra rUpa deha e "samutthAna" che eTale ke namaskArane ucita kAyAnuM samyaga utthAna. (ba) vAcanA-guru pAse sUtra-artha vagerene pATha le, sAMbhaLo. (ka) ladhi -namaskAranA pratibaMdhaka "namasakArAvaraNIya karmane kSapazama tha. "namaskAranI utpattimAM - A traNa sAmAnya kAraNe che.* pratyeka zabdanA ochAmAM ochA cAra artha te avazya thAya che. te nikSepa-dvAramAM batAvAya che. (2) nikSepa - namaskAra" zabdanA cAra arthe thaI zake che jemake (a) nAmanamaskAra : "namaH" evuM nAma te "nAma-namaskAra" che. (ba) sthApanA-namaskAraH namaH' evA be akSarenuM Alekhana athavA hAtha joDavA Adi namaskAra-mudrA te sthApanA-namaskAra che. (ka) dravya-makAraH bhAvazUnya arthAt upayoga vinAnI nama-kiyA te "dravya-namaskAra" che. (3) bhAva-namaskAra : upagapUrvaka karAte namaskAra te "bhAva-namaskAra" che. (3) pada dvAra :- jenA vaDe artha jaNAya te "pada' kahevAya che. "namaH--naipAtika -pada kahevAya che. (4) padAtha dvAra - padArtha eTale "padane artha'. 'namA-e "pUjA-arthane vAcaka che pUjA be prakAranI che : (a) dravya-saMkeca rU5 - dravya pUjA, jemAM hAtha-paga-mastaka vagerene saMkeca mukhya hoya che-e dravya pUjA' che. (A) bhAva-saMkeca rU5-bhAvapUjAarihaMtAdi paMca parameSThI bhagavaMtenA guNemAM manane praveza-cittanI ekAgratA-e bhAvapUjA che. bhAvArtha :- utpatti dvAramAM namaskAranI utpattinA je traNa hetuo batAvyA che, te dhyAnanI sAdhanAmAM paNa eTalA ja agatyanA che. (1) samasthAna - dhyAna-sAdhanAmAM paNa dhyAnane yogya zarIranuM samyaga utthAna temaja zArIrika baLa apekSita che. uttama saMghayaNayukta zarIra dhyAnamAM vizeSa nizcalatA * namaskArane AvaranAra karma-mati jJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya ane darzana-mohanIya che. tene ja ahIM "namaskArAvaraNIya' kahe che. x naigama, saMgraha, vyavahAra, naya-namaskAranI utpattimAM traNa kAraNo mAne che, paraMtu Aju-sUtra naya vAcanA ane labdhi bene ja ane zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta naya-e labdhine ja kAraNa rUpe svIkAre che. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 21 lAve che. upaka-zreNigata dhyAna mATe prathama (vA-Sabha-nArAca) saMghayaNanI AvazyaktA rahe che. (ra) vAcanA :- dhyAnamAM thatajJAnane upaga bAramAM guNa-sthAnaka sudhI avazya heya che. tethI gItArtha-jJAnI guru dvArA vAcanAdi vaDe zAstrAbhyAsa karavo jarUrI che. zruta-jJAna vaDe tatvaciMtA ane bhAvanAne abhyAsa thavAthI ja vastutaH dhyAnano prAraMbha thAya che. zrutajJAna vinA divAnane saMbhava nathI. (3) labdhi :- zubha-dhyAna mATe mati-jJAnAvaraNIya Adi karmono kSaye pazama te atyaMta jarUrI che, paNa tenI sAthe darzana-mehanIya kSapazama paNa apekSita che arthAt bhAva-namaskAranI jema bhAva-dhyAnamAM paNa "labdhi' - e pradhAna kAraNa che. bhAvanamaskAra(samyaktva)nI prApti vinA vastutaH zubha-dhyAnano prAraMbha thato nathI. (5) nikSepa :- bhAva-namaskAranI jema bhAva-dhyAna paNa be prakAranAM che ? (1) AgamathI ane (2) na-AgamathI. AgamanI apekSAe bhAva-dhyAna eTale dhyAnanA arthane jANanAra temaja upagavALe AtmA. ne-AgamanI apekSAe bhAva-dhyAna eTale upayoga-yukta dhyAnanI ciMtanAtmaka kriyA arthAt upagavALuM dhyAna. (6) pada ane padArtha -"nama:'pada ane 'pada-dhyAnane zabdArtha-bhAvArtha vicAratAM baMnenI kathaMcit tulyatA jaNAI Ave che. namaH--pUjA arthamAM che. pUjAnA mukhya prakAra be cheH (1) dravyapUjA ane (2) bhAvapUja. (1) 'dravya-pUjAmAM kAyA ane vANIno saMkeca hoya che. (2) "bhAva-pUjAmAM manane saMkeca hoya che. arthAt arihaMtAdinA guNamAM manane ekAgra banAvavAnuM hoya che, tethI tene "bhAva-saMkeca kahe che. "pada-dhyAna' - e bhAvanamaskAra rUpa che. bhAva-namaskAranI prApti atyaMta durlabha che. taravathI sAce namaskAra paNa te ja che. lalita-vistara" graMthamAM bhAva-namaskAranI mahattA ane vyAkhyA vizada rIte batAvavAmAM AvI che. dharma prazaMsA Adi bIjAdhAna vagerethI te anukrame siddha thAya che. zakrastavamAM sau prathama "mulhana'namaskAra thAo' - A prArthanAtmaka namaskAra karavA pAchaLa sAdhaka bhaktAtmAne e ja zubha-udeza che ke-vartamAnamAM huM paramAtmAne bhAva-namaskAra karI zakuM evuM sAmarthya mArAmAM nathI, paNa te karavAnI IcchA pUrepUrI Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] dhyAnavicAra-savivecana che. tethI prabhu-kapAnA prabhAve ja mAre IcchA-gano namaskAra bhAvamAM bhAva-namaskAra karavAnuM sAmarthya pragaTAvaze. bhAvanamaskArane paNa jaghanya, madhyama ane utkRSTa vagere aneka bhede che. nAmAdi cAre namaskAranA nyUnAdhika zuddhinI apekSAe aneka bheda paDe che. bhAva-namaskArano parama prakarSa vItarAga-dazAne prApta thayelA uttama AtmAone hoya che. tIrthaMkara paramAtmA paNa "mo tistha' padane uccAra kare che. pUjAnA cAra prakSara : jinAgamamAM cAra prakAranI pUjA kahelI che : (1) puSpapUjA, (2) nivedya-pUja, (3) stotra-pUjA ane (4) pratipatti-pUjA. prathamanA be bheda dravya-pUjA'nA che; pachInA be bheda "bhAva-pUjAnA che. bhAvapUjA "pratipatti rUpa hoya che. guNuM-sthAnanI duTie pUjA : samyagadaSTi jIvone prathamanI traNa pUjA hoya che ane deza-viratidharane cAre pUjA heAya che. sarAgI sarvaviratidharane (chaThThAthI dasamA guNa-sthAnaka sudhI) "tetra ane pratipatti"--be pUjA hoya che ane vItarAga-dazAmAM eTale ke agiyAramA, bAra ane teramA guNa-sthAnakamAM "pratipatti pUjA hoya che. A cAre pUjAe anukrame uttarottara vizeSa vizuddhivALI hoya che. bhAva-pUjA (bhAva-namaskAra) - e "pratipatti" rUpa che. pratipatti pUjAnuM tAtparya - pratipatti eTale "Apta-puruSanA vacananuM avikalapaNe pAlana karavuM." paramAtmAnI AjJAnuM paripUrNa pAlana vItarAgane ja hoya che. upazAnta-meha, kSINameha ane sagI-kevaLI-A traNamAMthI prathamanA be saMyamanI utkRSTa sAdhanA dvArA vizuddha-dhyAnanI zreNimAM sthita hoya che ane sagI-kevaLI tenA dvArA kevaLajJAnane pAmelA hoya che. AvI utkRSTa koTinI Atma-vizuddhi ekAeka prApta thaI jatI nathI. paraMtu dIrghakALanA saMyama ane dhyAnAdinA satata abhyAsa pachI prApta thAya che. e ja kAraNe deza-virati ane sarAga-saMyamIne paNa dhyAnAdi vaDe anukrame je Atma-vizuddhi prApta thAya che yA hoya che, tene paNa "pratipatti pUjA kahe che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra-savivecana [ 226 pada-dhyAnamAM paMcaparameSThI bhagavaMtonuM dhyAna karavAnuM hoya che. te paramAtmAnI AjJAnA pAlana rUpa hovAthI "bhAva-namaskAra che ane te "bhAva-namaskAra" "pratipattipUjA svarUpa che. kahyuM paNa che ke - sarva pUjAomAM "bhAva-pUjA" pradhAna che ane te pratipatti' rUpa che. * prathamanI be pUjAmAM dravya-saMkeca, "tetramAM vANI ane manane saMkeca ane pratipattimAM manano ane bhAvano saMkeca hoya che. - jyAre-tyAre, jyAM-tyAM, jANatAM-ajANatAM sthApelA manane, AropelA bhAvane, te-te sarva sthAno temaja padArthomAMthI kheMcI laIne IvizeSa paMca parameSThI bhagavatemAM sthApavuM tene manane saMkeca arthAt "bhAva-saMkoca" kahe che. 'dravya-pUjAthI sarvathA upara UThavAnI kriyAne "bhAva-pUjA kahe che. A rIte "name pada sarva prakAranI pUjAnuM dyotaka hovAthI "dhyAna" rU5 pratipatti pUjAnuM paNa sUcaka che. A dRSTie namaskAra-mahAmaMtramAM paNa "namo' pada dhyAnanuM sUcaka hovAnuM siddha thAya che. A "namo' para jIvana jIva taraphane aNagame dUra kare che, manane arihaMtamAM ogALe che-arihaMtamaya banAve che. tene mahimA aparaMpAra che. pada-thAna" mAM paMca parameSThIonuM dhyAna hovAthI, tene namaskAra-mahAmaMtranuM ja dhyAna kahI zakAya che kAraNa ke pada-dhyAna" ane "namaskAra-mahAmaMtramAM padArtharUpe paMca parameSThIo ja rahelA che. arihaMtAdi pAMce padone viziSTa rahasyabhUta atha:(1) arihaMta-pada H je deva, dAnava ane manuSyane viSe vaMdana ane pUjanane gya che. tIrthakara-nAmakarma rUpa arihaMta-padavInA upabhegapUrvaka siddhine pAmanArA che. sarva guNothI paripUrNa hovAthI sarvottama che, stuti karavA yogya che ane bhayAnakabhavATavImAM paribhramaNa karavAthI bhayabhIta thayelAM prANIone parama-AnaMda svarUpa mekSamArgane batAvanArA che. je bhavATavImAM "sArtha vAha" bhava-samudramAM "nirdhAmaka bane che ane cha kAya jIvonA rakSaka hovAthI "mahAgopanA yathArtha birudane dhAraNa karanArA che. * bhAvapUjAyAH pradhAnatvAt tasyAzca pratipattirUpatvAt / -trita vistarA; pR.-46. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AN 22 ] dhyAnavicAra-savivecana je indri, viSaya-kaSAya, parISaha, vedanA, upasarga, rAga-dveSa, meha ane karma Adi bhAva-zatruone haNanArA che-jItanArA che, sarvajJa, sarvadazI ane acinya zakti-saMpanna che. jemanuM zArIrika rUpasauMdarya ane baLa - parAkrama sarva de ane indronA rUpa tathA baLathI anaMtagaNuM che. jemanI vANI paththara jevA hRdayane pANI karI de tevA viziSTa prakAranA pAMtrIsa guNethI yukta che. jemanA puNyadehamAM vahetuM rudhira dUdhanI dhArA jevuM zveta hoya che. jemane janmathI traNa jJAna hoya che. jemanuM AtmadaLa ananya koTinuM hoya che. jeo samagra jagatanA jInA kalyANa mATe ja dharma-tIrthanI sthApanA karanArA ane paropakAramaya jIvana jIvanArA hoya che. jeo kRtajJatA-guNanA svAmI hoya che. jagatanI kaI paNa devI-zakti jemanI tulanAmAM atizaya sAmAnya gaNAya che. je traNa bhuvananA svAmI che, guru che, mAtA che, pitA che, baMdhu che, priyatama che, sarva hitakara ane sukhakara che, te ja arihaMta paramAtmA che. saghaLI zreSTha upamAo jemanI AgaLa vAmaNuM banI jAya che evA virATa arihaMta paramAtmAnA prabhAve ja A vizva saubhAgyavaMtu che, vyavasthita che, niyamabaddha che. (2) siddha-5da: jemane anupama, akSaya ane avyAbAdha sukha siddha thayAM che arthAta jemanAM sarva prajane paripUrNa thayAM che, jeo sarvathA kRtakRtya che. AThe karmanA saMpUrNa kSayathI avinAzI siddhi-padane prApta thayelA che. je anaMta jJAna, darzana ane cAritrya Adi guNothI yukta che, tethI ja bhavyajIvane atizaya pramoda utpanna karanArA che. jemanAM smaraNa-ciMtana ane dhyAnathI bhavya-jIne guNa-samUhanI prApti thAya che. je svayaM parama-maMgaLa svarUpa hovAthI temanuM dhyAna karanAra bhavyAtmAne paNa maMgaLa-svarUpa banAvanArA che. je ajara-amara ane asaMga che, janma-maraNAdinAM sarva baMdhanothI sarvathA vimukta banelA che ane sadAkALa zAzvata, avyAbAdha sukhane anubhavanArA hoya che, te. ja siddha paramAtmA che. temanuM maraNa-manana ane dhyAna bhavya-AtmAne siddha svarUpa banAve ja che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 223 dhyAnavicAra-savivecana (3) AcArya-pada : jeo jJAnAdi AcArone aharniza-pratipaLa AcaranArA che ane upadeza-dAnAdi dvArA bhavyajIne AcAra-pAlana karAvanArA che, bIjAnA ane pitAnA AtmAnuM ekAMte hita AcaranArA che. jeo prANanA bhoge paNa pRthvIkAyAdi samAraMbhene traNa karaNa ane traNa vega vaDe kadI AcaratA nathI. kaI ka pa kare ke koI pUjA kare, te paNa rAga-dveSane AdhIna na banatAM ubhaya tarapha samatA-bhAva dharanArA che. sva-para darzananA jJAtA che, marmajJa che. jeo pramAdAdi doSathI vegaLA rahevAmAM sadA upayukta che. je dravya, kSetra, kALa ane bhAvanA yathArtha abhyAsI che. sadAcAranI gaMgAnA pravAhane sadA jIvaMta rAkhanArA che. sadupadezanuM jAte pAlana karIne, sadupadeza ApanArA che, mATe nitya namaskaraNIya che, pUjanIya che, vaMdanIya che, sevya che. (4) upAdhyAya-padaH A pade birAjamAna AtmA, AmravanAM dvArane sArI rIte rekIne mana, vacana ane kAyAnA yogone AtmAdhIna banAvIne vidhipUrvaka svara, vyaMjana, mAtrA, bindu ane akSara vaDe vizuddha evA dvAdazAMga-butanuM adhyayana ane adhyApana karanAra-karAvanAra ane tenA vaDe sva-paranA AtmAne hitakArI evA mekSanA upAyAnuM niraMtara sevana karanArA hoya che. jeo vinaya-guNanA bhaMDAra che. mUrkha yA alpa-buddhivALe ziSya paNa jemanI kRpAthI saraLatApUrvaka vinayavaMta banIne zrata-jJAnano abhyAsI banI jAya che. sUtrapradAna dvArA bhavya jIvone upakArI hovAthI teo paNa namaskaraNIya hoya che. (5) sAdhu-5daH jeo svayaM mokSanI sAdhanA karanArA temaja bIjA AtmAene paNa dharmanI sAdhanAmAM sahAya karanArA hoya che. jeo bAhya ane AtyaMtara bAra prakAranAM tapanuM AcaraNa karanArA, atyaMta kaSTakArI ugra tapazcaryA, ahiMsAdi vrate, niyamo ane vividha prakAranA abhigraha karavApUrvaka saMyamanuM vizuddhapaNe pAlana karanArA temaja aneka prakAranA parISaha ane upasargone samatApUrvaka sahana karanAra, jagatanA sarva jIvone Atmaupamya daSTithI jonArA ane tadanurUpa jIvana jIvanArA sAdhu bhagavaMto yAvat sarva karmono kSaya karIne mokSane prApta karanAra hoya che. paMca parameThI arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu-e darekane "parameSThI" kahevAmAM Ave che ane te pAMcane "paMca parameSThI" tarIke oLakhavAmAM Ave che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] dhyAnavicAra-savivecana "parameSThI' eTale paramapade rahelA uttama AtmAo. A paMca parameSThIomAM prathamanAM be pada "deva-nava svarUpa che ane pachInAM traNa pada "gurutva " svarUpa che. A paMca parameSThI-bhagavaMtemAM ekaso ATha guNa rahelA che. jenuM smaraNa-manana ane dhyAna karavAthI sarva azubha-karmone vinAza ane sarva prakAranAM zubhane vikAsa thAya che. - jJAna, dhyAna, ga, adhyAtma ane dharmanI sarva prakAranI sAdhanA-upAsanA A eka ATha guNomAM aMtarbhata thaI jAya che. tethIja "parameSThI-dayAna" svarUpa A "pada-dhyAnamAM dhyAnanA sarva bheda-prabheda samAI jAya che. arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu - A pAMca parameSThI bhagavaMte-e navakAranI pAMca vastu che ane te guNamaya havAthI mUrtimAna guNo jevA che. phUla ane suvAsa je abheda temanA jIvana ane guNe vacce che tethI ja samyagU-darzana-jJAnacAritra rUpa ratnatrayInI jema te arihaMtAdi bhagavaMte guNanA artha-jIvone atyaMta pUjanIya che, namaskaraNIya che. A pAMca (vastu) ne namaskAra karavA pAchaLa mukhya je pAMca hetuo rahelA che te nIce pramANe che :-- ___ maggo avippaNAso AyAro viNayayA sahAyattaM / paMcaviha namukkAraM karemi ehiM heUhiM / / bhAvArtha -arihaMta paramAtmA ratnatraya rUpa mokSamArganA upadezadAtA che ane svayaM mokSamArganA hetu che, tethI teozrI nitya namaskaraNIya che. A che arihaMta-namaskArane hetu. siddha bhagavaMto mokSamArganI sAdhanAnA phaLa rUpe je avinAzIpaNuM prApta kare te avinAza paNAnI prApti mATe siddha bhagavaMtano namaskAra che. AcArya bhagavaMte vizva snehAtmaka AcAranuM aNizuddha paNe pAlana karavApUrvaka tene upadeza Ape che te AcAranI prAptine hetu AcArya-namaskAranA mULamAM raheluM che. upAdhyAya bhagavaMto vinaya guNanA bhaMDAra che, satata svAdhyAyarata che temaja sUtrapAThAdi ApanArA che-A guNomAM mukhya guNa vinaya che. tenI prAptinA hetupUrvaka upAdhyAya-namasakAra che. ke (1) arihaMta paramAtmAnA 12 guNa, (2) siddha paramAtmAnA 8 guNo, (3) AcArya bhagavaMtanA 36 guNa, (4) upAdhyAya bhagavaMtanA 25 guNe ane (5) sAdhu bhagavaMtanA ra7 guNoAma badhA maLI 100 guNa thAya che. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kha dhyAnavicAra - savivecana sAdhu mahAtmAe meAkSamArganI sAdhanAmAM sahAya kare che mATe tee paNu pUjaya che. A rIte (1) meAkSa mAga, (2) avinAzIpaNu', (3) AcAra, (4) vinaya ane (5) sahAyakatA-e pAMca hetu mATe pa`caparameSThI bhagavaMtAne namaskAra karavAnA che. tAtpa ke paoNMcaparameSThI bhagavaMtAnA anugraDuthI ja jIvanamAM meAkSa-mArga AcArapAlanatA, vinaya-saMpannatA ane parAkaraNa rUpa sahAyakatA Adi NA prApta thAya che ane te guNNAnA uttarottara vikAsa thavAthI anukrame avinAzI-pada prApta thAya che. ceAganI dRSTie namaskAra namaskAranI utpattinA traNa hetuomAM pathama hetu 'samutthAna' (dehanuM samyag utthAna) kahelA che. te yAganAM ATha a`ge paikI trIjA Asana' aganA sUcaka che ane dehanI sthiratA rUpa Asana, cama-niyamanA pAlanathI ja siddha thAya che, tethI traNe yAgAMga 'samutthAna' vaDe sUcita thAya che. namaskAranI utpattinA khIjo hetu 'vAcanA' che. te vaNu-yAga ane artha-cAganA sUcaka che. temaja bhAva-prANAyAma ane pratyAhArane paNa sUcaka che. sadguru pAse vinayapUrvaka sUtra ane ane pATha sAMbhaLIne namaskAranuM adhyayana zuddha uccArapUrvaka karavuM tenuM nAma vAcanA' che. namaskAranI utpattinA trIjo hetu 'labdhi' che. te 'AlaMbana' yAgane tathA dhAraNA, dhyAna ane samAdhine jaNAve che. sUtra ane arthanA praNetA arihaMtAdimAM cittanA ekAgra upayAga - e Ala banayAga che. ahI' 'labdhi' - e mati-jJAnAvaraNIyAdi karmAMnA kSayapazama rUpa che ane te arihaMtAdinA AlaMbana (dhyAna) nA cege 'apUrvakaraNa' AdinA krame pragaTa thAya che. 'apUrNAMkaraNa' Adi karaNA paNa dhyAna' rUpa che. pU. sUripuraMdara haribhadrasUrijI mahArAje dhAviMzikA'mAM yAganuM svarUpa jaNAvatAM kahyuM che ke - 'moralena locaLAko logo' - AtmAne mekSa sAthe joDI ApanAra sa prakAranA jJAnAdi AcAra e samAnyataH cega' che, ane vizeSatayA yAganA pAMca prakAra nIce pramANe che : (1) va-yAga, (2) sthAna-yAga, (3) atha-yAga, (4) AlaMbana-ceAga ane (5) anAla bana-yAga. prathamanA e yoga kriyAtmaka' che ane pachInA traNa yAga jJAnAtmaka' che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] dhyAnavicAra-savivecana sthAnAdi yoganI vyApakatA tyavaMdana" Adi pratyeka dharmAnuSThAnamAM sthAnAdi yogone yathAsthAna prayoga karavAmAM Ave, to ja te anuSThAna vidhipUrvaka thayuM gaNAya ane e rIte vidhipUrvaka ArAdhelA anuSThAnanA phaLa rUpe sAdhakane jIvanamAM cittanI nirmaLatA-prasannatAne anubhava thAya che. temaja anukrame sadgati ane siddhi-pada paNa prApta thAya che. jemake caityavaMdana karatI vakhate mukhathI sUtronuM spaSTa ane zuddha uccAraNa karavuM, baMne hAtha ega mudrAe 4 vyavasthita rAkhavA, manathI sUtronA arthanuM ciMtana karavuM ane dRSTi prabhu-pratimA AdinA AlaMbanamAM sthira karavI. A rIte sthAnAdi yoganA prayoga pUrvaka ja sarva anuSThAna karavAthI tenA dvArA jIvanamAM citta-zAti Adi aneka mahAna lAbhe prApta thavA sAthe vAstavika AtmavikAsa thAya che. A sthAnAdi pAMce bheda icchA, pravRtti, sthiratva ane siddhinA bhedathI vIsa prakAranA che. A rIte yoganA vIse prakAro paNa "prIti, bhakti, vacana ane asaMga anuSThAnayukta bane che, tyAre yoganA kula eMsI prakAro thAya che. kahyuM che ke - prItibhaktiva co'saMgaiH sthAnAdyapi caturvidham / tasmAdayogayogAptermokSayogaH kramAd bhavet // -jJAnasAra : yogASTaka, zle. 7 atha-prIti, bhakti, vacana ane asaMga vaDe sthAnAdi pratyeka yoga cAra prakAranA che. te yeganA abhyAsathI anukrame "agI-avasthA prApta thAya che ane tenA vaDe "mokSa--pada maLe che. A badhA prakAre pratipatti rUpa bhAvapUjAmAM aMtarbhata hevAthI "namo padathI sUcita thAya che. namo' pada dvArA IcchAdi go pada dvArA IchA-vega, zAstra-ga ane sAmarthya-gane namaskAra paNa sUcita thAya che. "lalita-vistarA-vRttimAM IcchAdi yoganuM sUcana A pramANe kareluM che - (1) "namo arihRtA" ke "namuzumAM rahelA "namo' pada dvArA "Iccha-ga" ne namaskAra. xkezIkAre baMne hAtha bhegA karI, paraspara daze AMgaLIo parovI ane hAthanI baMne keraNIone pitA mA bhAga upara sthApita karavI-te gamudrA che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [127 (2) 'namo jiNANaM jiabhayANa' 56 baa2| 'za-yoga'no namaH412. (3) 'ikko vi namukkAroM' 54 62 / 'sAmathya-yo'ne nabha2412 sUthita thyett| che ane te IcachAdi yogemAM uparokta sthAnAdi go ane prIti Adi cAre anuSThAne aMtabhUta che. tethI "bhAva-namaskAra rUpa "pada-dhyAnamAM A badhA yogo samAelA che - ema spaSTapaNe samajI zakAya che, dhyAnanI daSTie namaskAra 'pada-dhyAnamAM arthAt paMcaparameSThI bhagavaMtanA dhyAnamAM, dhyAnanA zeSa sarva prakAro samAyeA cha, 'arihANAithuttaM' dvArA vadhu 25TatAthI sabha zaya che. 'arihANAithuttaM' se mAta mAlAvi se stotra cha. tamA mA8 maar| ane mA valayavALA "paMcanamaskAra-cakayatra dvArA dhyAnathI eka addabhuta rahasyabharI prakriyAne niza thye| cha: 'arihANAi-thuttaM ' sAtha arihANa namo pUyaM arahaMtANaM rahassarahiyANaM / payao parameTThINaM aruhaMtANaM dhuyarayANaM // 1 // niDDaaTThakammidhaNANa varanANa-dasaNadharANaM / muttANa namo siddhANaM paramaparameTThibhUyANaM // 2 // AyAradharANa namo paMcavihAyAramuTThiyANaM ca / nANINAyariyANaM AyAruvaesayANa sayA // 3 // bArasavihaMgapuvvaM dittANaM suyaM namo suyaharANaM / sayayamuvajjhAyANaM sajjhAyajjhANajuttANaM // 4 // savvesiM sAhUNaM namo tiguttANa savvaloe vi / tava-niyama-nANa-daMsaNajuttANaM baMbhayArINaM // 5 // eso parameTThINaM paMcaNha vi bhAvao namokAro / savvassa kIramANo pAvassa paNAsaNo hoi // 6 // bhuvaNe vi maMgalANaM maNuyAsura-amara-khayaramahiyANaM / samvesimimo paDhamo havai mahAmaMgalaM paDhamaM // 7 // anuvAda : " pUlane yogya (aha-ariha) pAthI 'marita', remanAthI 5 vastu gupta na hovAthI "arahaMta' (athavA rahasya eTale aMtarAyakarma, Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] dathanarivAra-ravivAra tenAthI rahita hovAthI arahaMta), vaLI, jemaNe karmarUpI raja dUra karelI hovAthI saMsAramAM pharIvAra utpanna thavAnA nathI tethI "arahaMta' (prathama parameSThI padane pAmelA) devAdhideva arihaMta (arahaMta, ahaMta) bhagavaMtone praNidhAnapUrvaka namaskAra thAo. 1 ATha karmorUpI idhanane (zula-dhyAnathI) sarvathA bALI nAkhanAra, zreSTha kevalajJAna ane kevala-darzanane dhAraNa karanAra (kRtakRtya thanAra), mokSapadane pAmelA (apunarAvRttithI jeo nivRtti-purImAM pahoMcyA che-je nitya ane avinAzI che te), parama-parameSThI svarUpa-evA siddha bhagavaMtene namaskAra thAo. | 2 (garachanA nAyaka tarIke) AcArane dhAraNa karanArA, paMcavidha cAramAM susthita (AcArane svayaM AcaranArA), sadA AcArano upadeza karanArA-evA (arthanA vAcaka hovAthI), jJAnI AcArya bhagavaMtane namaskAra thAo che 3 | bAra prakAranAM apUrvakRtane ApanArA (adhyayana karAvanArA), zratadharane dhAraNa karanArA, temaja svAdhyAya ane dhyAnathI satata yukta-evA upAdhyAya bhagavaMtene namaskAra thAo. | 4 | traNa guptinuM pAlana karanArA, tapa, niyama, jJAna ane darzanathI yukta, temaja brahmacArI (nirvANa-sAdhaka AtmahitakArI kriyA karanArA)-evA lokamAM rahelA sarva sAdhu bhagavaMtane namaskAra thAo. | 5 | pAMceya parameSThIone bhAvapUrvaka karele A namaskAra samagra pApono nAza karanAro bane che. dA A bhuvanamAM paNa manuSya, asura, deva ane becaro-thI pUjita jeTalAM maMgala che te badhAmAM A namaskAra prathama che, tethI te prathama mahAmaMgala che. ILA" namaskAra-cakranA prathama valayamAM upara mujaba pAMca parameSThI bhagavaMtenI sthApanA che ane bIjA valayamAM lekamAM parama-maMgala svarUpa, lo kettama ane ananya zaraNabhUta arihaMtAdi cAranI sthApanA thayelI che. cattAri maMgalaM me hutu'rahaMtA taheva siddhA ya / sAhU a savvakAlaM dhammo ya tiloyamaMgallo // 8 // cattAri ceva sasurAsurassa logassa uttamA huMti / arahaMta-siddha-sAhU dhammo jiNadesiyamuyAro // 9 // cattAri vi arahaMte siddhe sAhU taheva dhammaM ca / saMsAraporarakkhasabhaeNa saraNaM pavajjAmi // 10 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 129 arihate, siddho, sAdhuo ane traNe lokamAM maMgala e dharmae cAra mane sarvakAla maMgalakArI thAo. 58 arihaMta, siddha, sAdhu ane jinezvaroe upadezelo udAra dharma-e cAra ja deve ane asurothI yukta evA lekamAM uttama che. chellA saMsAra rUpa bhayaMkara rAkSasanA bhayathI huM arihaMto, siddho, sAdhuo ane dharma- e cAranuM zaraNuM svIkAruM chuM 10 aha arahao bhagavao mahai mahAvIravaddhamANassa / paNayasuresaraseharaviyaliyakusumacciyakamassa // 11 // jaspa varadhammacakkaM diNayarabiMba va bhAsuracchAyaM / tepaNa pajjalaMtaM gacchai purao jirNidassa // 12 // AyAsaM pAyAlaM sayalaM mahimaMDalaM payAsaMtaM / micchattamohatimiraM harei tiNDaMpi loyANaM // 13 // sayalammi vi jiyaloe ciMtiyametto karei sattANaM / rakkhaM rakkhasa-DAiNi-pisAya-gaha-jakkha-bhUyANaM // 14 // lahai vivAe vAe kvahAre bhAvao saraMto ya / jue raNe ya rAyaMgaNe ya vijayaM visuddhappA // 15 // paccusa-paosesu sayayaM bhayo jaNo suhajjhANo / evaM jhAemANo mukkhaM pai sAhago hoi // 16 // vecAsTa--rAja-naraM-oreMsi-jevAM savvesiM sattANaM puriso aparAjio hoI // 17 // sUryanA bibanI jema dedIpyamAna prabhAvALuM, tejathI jAjavalyamAna evuM dharmavaracake jemanI AgaLa cAle che ane namana karatA IndronA mukuTathI kharelAM puSpothI jemanAM caraNa pUjAyelAM che, evA mahAna mahAvIra arihaMta bhagavaMtane namaskAra he. 11-12aaaa AkAza, pAtALa ane samagra pRthavI-maMDalane prakAzita karatuM te cakra traNeya lokanA mithyAtva ane meha-svarUpa aMdhakArane dUra kare che. 13 A prakAre ciMtanamAtrathI "namaskAra" - rAkSasa, DAkinI, pizAca, graha, yakSa ane bhUta-pretathI badhAya jIvalekamAM prANIonI rakSA kare che. 14 A (maMtronuM bhAvathI smaraNa karato vizuddha-AtmA vivAdamAM, vAdamAM, vyavahAramAM, jugAramAM, raNayuddhamAM ane rAjAnA AMgaNe(rAja-dvAramAM) paNa vijayane prApta kare che. 1pa 17 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] dhyAnavicAra - savivecana A (namaskAra-ma`tra)nuM. zubha-dhyAna karanArA bhavya-mAnavI savAre ane sAMje nira'tara AvI rIte dhyAna karatAM karatAM meAkSa prati sAdhaka bane che. / 16 / A pacanamaskAranuM dhyAna karanArA puruSa vetAla, rudra (A banne raudra-devA che) rAkSasa, rAjA temaja kUSmAMDI ane raivatI (A khaMne raudra-devIo) che. temaja sa prANIothI aparAjita khane che. (arthAt A badhA te dhyAnI AtmAne kaMi nukasAna (hAni, vighna) karI zakatA nathI.) 17NA cothA valacamAM staMbhana-vidyAnI sUcaka gAthAnI sthApanA che :thaMbhei jalaM jalaNaM ciMtiyamitto vi paMcanavakAro / -mAra-cora-rANajI-yovasanuM pAsepha // 8 // A pacanamaskAra ciMtanamAtrathI jala ane agnine thabhAve (sta'bhita karI de che), tathA zatru, mahAmArI, cAra temaja rAjakula dvArA thatA bhaya'kara-upadravAnA nAza kare che, 518aaaa pAMcamA valayamAM Atma-rakSA' vidyAnu` sthAna che : ava ya asA aTTasahassaM ca aTThakoDIo | rakkhaMtu me sarIraM devAsurapaNamiyA siddhA // 19 // DhavA ane asureAthI praNAma karAyelI, temaja ATha, ATha seA, ATha hajAra ke ATha karoDanA jApathI siddha thayelI Atma-rakSA vidyA mArA zarIranI rakSA karI. 5195 (6) chaThThA valayamAM 'siddha-vidyA'ne sthApana karavAnu` sUcana che - OM namo arihaMtANaM tiloyapujjo ya saMdhuo bhayavaM / amara - nara - rAyamahio aNAinihaNo sivaM disau // 20 // arihaMtane kAra pUrvaka namaskAra thAo ! je bhagavAna traNe leAkanA pUchyuM che, sArI rIte stuti karAyelA che, indra ane rAjAe vaDe pUjAyelA che ane janma-maraNathI rahita che te amane meAkSa Apo. AranA (7) sAtamA valayamAM mekSa-vidyAnuM Alekhana karavAnu` sUcana tava - niyama -saMjamaraho paMcanamokkArasAra hiniutto / nANaturaMgamajutto nei puraM paramanivvANaM ||21|| suddhA suddhamaNA paMcasu samiIsu saMjaya tiguttA / je tammi rahe laggA sigdhaM gacchaMti sivaloyaM // 22 // che -: Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ rUra jene tapa, niyama ane saMyama rUpI ratha che, jene paMcanamaskAra rUpI sArathi che ane je jJAna rUpI ghoDAothI joDAyela che te paramanirvANapura-mokSapurImAM jAya che. 21 paMcanamasakAra-cakroddhAra-vidhimAM "namaskAra-cakranA pAMcamA valayamAM AtmarakSA-vidyAnuM Alekhana karavAnuM vidhAna che. - zuddha manavALo, Idi pAMce samitiothI yukta tathA mane-gupita, vacana-gupti ane kAya-guptithI gupta (indriyone ge pavanAra) je zuddha-AtmA (vijayavaMta) evA A rathamAM bese che te tarata mekSamAM jAya che. parA (8) AThamA valayamAM "Ayudha vidyAnuM sthApana karavAnuM sUcana che - savve posamacchara AhiyahiyayA paNAsamuvayaMti / duguNIkayadhaNusadaM souM pi mahAdhaNuM sahasA // 23 // bevaDo karAyelo "ghaNu zabda ane "mahApaNu zabda arthAta ">> ghaNu ghaNu mAdhay mAdhay (vA)'-e prakAranI vidyA sAMbhaLanAra badhA IrSyALu-SathI bharelA haiyAvALA zIdhra nAza pAme che. paravA "cakroddhAra-vidhi * mAM uparokta ATha valayenuM Alekhana karyA pachI tenI AThe dizAomAM soLa pAMkhaDInuM eka kamaLa AlekhI pratyeka pAMkhaDImAM soLa akSaronI sthApanA karavAnuM sUcana nikta gAthAmAM che : vijju vva pajjalaMti savvesu vi akkharesu mttaao| paMcanamukkArapae ikkike uvarimA jAva // 24 // sasidhavalasalilanimmala AyArasahaM ca vaNiyaM biMdu / joyaNasayappamANaM jAlAsayasahasadippaMtaM // 25 // paMcanamaskAra padamAM sarva akSaromAM (aa jai jai fNa OM mAM # # 2 8 a kSa 2 mA dU- e seLa akSaromAM paNa dareka akSara para rahelI mAtrAo vIjaLI jevI jAjavalyamAna che ane dareka akSara upara caMdramA jevuM ujajavala, jala jevuM nirmaLa hajAre AkAravALuM, varNayukta, seMkaDo yojana pramANe, lAkho vALAethI dIpatuM "bindu che. solasasu akkharesuM ikkikkaM akkharaM jagujjoyaM / bhavasayasahassamahaNo jammi Thio paMcanavakAro // 26 // * "coddhAra-vidhimAM soLa paramAkSaranI sthApanA uparAMta, soLa svare, maMtra tathA bIja sahita soLa vidyAdevIonAM nAma tathA zuM che phri hai 6 6 6 huM zuM che dU-A soLa maMtrAkSaronI sthApanA karavAnuM paNa sUcana che. -A. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] dhyAnavicAra-sAvavecana jo thuNati ha ikkamaNo bhaviSao bhAveNa paMcanavakAraM / so gacchai sivaloyaM ujjoyaMto dasadisAo // 27 // soLa akSaramAM ekeka akSara jagatane prakAza karanAra che ane je (akSara) mAM A paMcanamaskAra sthita che, te lAkhe bhava(janma-maraNa)no nAza kare che. zAradA je bhavya-puruSa ekaciro bhAvathI A paMca namaskAranI stuti kare che, te daze dizAone potAnA parama tejathI prakAzita karate karato avazya zivamaMdiramAM jAya che. ra7A paMcaparameSThIcakane mahimA iya tihuthaNappamANaM solasapattaM jalaMtadittasaraM / aTThAra avalayaM paMcanamokkAracakamiNaM // 28 // A pramANe seLa pAMkhaDIvALuM, javalaMta ane dedIpyamAna svarothI yukta ATha ArA ane ATha valayavALuM ane tribhuvanamAM pramANabhUta athavA triloka-pramANavALuM (arthAt cauda rAjalaka vyApI) A paMcanamaskAra-cakranuM ciMtana-dhyAna karavuM joIe. mArA sayalujjoiyabhuvaNaM vidAviyasesasattusaMghAyaM / nAsiyamicchattatamaM viyaliyamohaM hatatamohaM // 29 // A (yaMtra) nuM dhyAna sarva bhuvanene prakAzita karanAruM, sarva zatruonA samUhane nasADanAruM, mithyAtvarUpI aMdhakArane nAza karanAruM, mehane dUra karanAruM ane ajJAnanA samUhane haNanAruM che. keralA navakAra(paMcaparameSThI)nA adhikArI ane tenuM phaLa eyassa ya majjhattho sammadihi visuddhacAritto / nANI pavayaNabhatto gurujaNamussUsaNAparamo // 30 // jo paMca namokAraM paramo puriso parAi bhattIe / pariyattei paidiNaM payao suddhappao appA // 31 // aTheva ya aTThasayaM aTusahassaM ca X ubhayakAlaM pi / aTeva ya koDItho so taiyabhave lahai siddhiM // 32 // je uttama puruSa madhyastha, samyaga-dRSTi, vizuddha cAritravAna, jJAnI, pravacanazakta, ane gurujananI zuzraSAmAM tatpara hoya - te parAbhakti ane praNidhAnapUrvaka zuddha pANa + pArA- ahA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 133 dhyAnavicAra-savivecana sAthe pratidina bane saMdhyAe A paMcanamaskArane ATha vAra, ATha se vAra, ATha hajAra vAra (ATha lAkha vAra-pAThAMtara mujaba) athavA ATha karoDa vAra jApa kare che te trIjA bhavamAM siddhi pAme che. (30-31-3rA) parameSThI-namaskAra zuM che? eso paramo maMto paramarahassaM paraMparaM tattaM / nANaM paramaM neyaM suddhaM jhANaM paraM jheyaM // 33 // A paMcaparameSThI-namaskAra-e parama-maMtra che, parama-rahasya che, parAtpara-tattava che (arthAt parathI paNa para tava che), parama-jJAna che, parama-ya che, zuddha-dhyAna che ane sarva zreSTha-dhyeya che. 3yA vizeSArtha :- (1) parama-maMtra - sarva matromAM zreSTha maMtra havAthI navakAra "parama-maMtra che. (2) parama-rahasya - samagra Agama-zA-dvAdazAMgIne sAra emAM samAyeluM che tethI navakAra "parama-rahasya che. (3)parApara-tattva :- deva-guru-dharma rUpa tattvatrayI, jIvAdi ta, arihaMtAdi nava pado ane dhyAna-parama dhyAna" Adi vIsa prakAro-e paramatatva che, te badhAM navakAramAM aMtarbhata hovAthI, te "parathI paNa para tattva che. (4) parama-jJAna - mati, zruta Adi pAMca jJAnenA dhAraka parameSThIonA smaraNa ane dhyAnathI dhyAtAne pAMce jJAna pragaTe che; tethI navakAra - e "parama-jJAna che. temaja te sarva jinAgamAM vyApaka hovAthI "paMca-maMgala-mahAzruta-kaMdha' rUpe prasiddha che. (5) parama-geya - pAMca parameSThI bhagavaMto jagatanA sarva padArtho karatAM zreSTha hovAthI e ja parama-ya che. tethI paMcaparameSThImaya navakAra parama-ya che. parameSThIone yathArtha rIte jANavAthI jagatanA sarva padArtho barAbara jaNAI Ave che. (6) zabda-dhyAna :- navakAra-e "zuddha-dhyAna" che. sarva prakAranAM dhyAnamAM te parama zreSTha sthAna che. zeSa sarva dhyAnenA prakAro "navakAra-dhyAnamAM samAyelA che, te trIsamI gAthAmAM spaSTa karela che. (7) parama-dayeya -navakAramAM dayeya rUpe paMcaparameSThI bhagavaMta che, te sarva zvemAM zreSTha hovAthI navakAra - e "parama-dhyeya che " jJALe paraM -A pada-dhyAna" ane "parama-dhyAnanuM sUcaka che arthAta namaskAra-AjJA-vicayAdi "dharmadhyAna ane "zukaladhyAna svarUpa che. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21] dhyAnavicAra-savivecana zeSa dhyAna-bhedane nirdeza eyaM kavayamabheyaM khAiyamatthaM paza bhavaNarakkhA / joI sunnaM biMduM nAo tArA lavo mattA // 34 // solasaparamakkharabIyabiMdugambho jaguttamo joo / suyabArasaMgasAyaramahattha'-puvvattha-paramattho // 35 // nAsei cora-sAvaya-visahara-jala-jalaNa-baMdhaNasayAiM / citijjato rakkhasa-raNa-rAyabhayAiM bhAveNa // 36 // artha -A paMcanamaskAra e parama abhedya kavaca che, parama khAtikA(khAI khADI) che, parama astra che, parama bhavana rakSA che, (parama) jyoti che, (parama) zUnya che. (parama) biMdu che (parama) nAda che, (parama) tArA che, (parama) lava che, ane (parama) mAtrA che. (ti Adine paNa "parama lagAvavAthI parama ti" "parama zUnya" vagere dhyAnabhedanuM sUcana thAya che.) (A navakAra) seLa paramAkSara rUpa "bI ( da ta zi4 nA ri 2 2 sa ) ane soLa parama biMduo che garbhamAM jenA - evo lekerama (maMtrAkSarone) ga che athavA sena paramAkSara rUpa "bI" ane "biMduo jenI madhye rahe che e uttama ga che ane dvAdazAMga rUpa zruta-sAgarane mahA, apUrvArtha ane paramArtha che. (uparokta) bhAvapUrvaka smaraNa karAyele A maMtra cAra, hiMsaka prANIo, viSadharasarpa, jaLa, agni, baMdhana, rAkSasa, cuddha ane rAjyanA bhayane nasADI mUke che. tAtaparya -phighutta' nI cotrIsamI gAthAmAM navakArane abhedya kavaca, paramakhAtikA, parama astra, parama bhuvanarakSA, (ahIM parama bhuvana" ane "parama rakSA--e artha paNa ghaTI zake che) parama jyoti, parama zUnya (dhyAna,) parama biMdu, parama nAda, parama tArA, parama lava ane parama mAtrA rUpa jema kahyo che, temaja "Dhavo vi mattA"--evo pAThAMtara hevAthI - zabdathI kalA, laya, pada, siddhi tathA parama kalAdi dhyAna paNa navakAramAM aMtabhUta che - e spaSTa ullekha thAya che. navakAra e "abhedya kavaca vagere kema che - te TUMkamAM vicArIe - (1) abheda kavaca :- namaskAra-caka'nuM dhyAna-e abhedya che. keIthI bhedI-teDI na zakAya evA "abheda kavaca-bakhtara" samAna che. yuddhanA medAnamAM lekhaMDI bakhtarabaddha subhaTone zatruonAM tINuM-zastro paNa bhedI-chedI zakatAM nathI, tema "namaskAra-cakane dhAraNa karanArane tathA enuM ciMtana-dhyAna karanArane, acinya prabhAve zarIra upara keI Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [G bAhya-zastro ke mana upara azubha-vikalpa rUpa AMtara-zastra(zatruo)nI asara thatI nathI, (2) parama khAtikA H-namaskAranu` dhyAna-e 'parama khAtikA' che arthAt khadiranA agArAothI bharelI UMDI khAi che; tenu' ulla'ghana karIne khAdya ke abhyaMtara zatrue sAdhakane kaI paNa vighna-pIDA karI zakatA nathI. (3) parama asra H-namaskAra-e cakravatInA cakra-ratna' karatAM paNa tIkSNa-tejasvI 'cakra' che. tenA maLe mAhya ane AMtara sarva zatruo upara avazya vijaya prApta thAya che. traNe jagata upara vijaya prApta karAvanAra 'siddha-cakra' che navapada svarUpa siddhacakra' paNa 'namaskAra-cakra'mAM atabhUta che. (4) parama parAH-parA bhavanarakSA'-A padane chUTAM pADIne parama parA', parama bhuvana' ane 'parama rakSA'- eve! artha paNa karI zakAya che te mujaba navakAra e 'parama parA' eTale ke parama kaLA che. parA', 'kaLA'-e kuMDalinI'nA sUcaka-zabdo che. tethI 'parama parA'-e vizeSaNa 'namaskAra-cakra'nA dhyAnamAM jAgRta 'kuMDalinInuM dhyAna(samAdhi rUpa) che--ema jaNAve che. 'namaskAra-cakra'nA yaMtramAM paNa 'dardIne sADA traNa AMTAnuM je vepTana che, te ahiM ta paramAtmAmAM zeSa rahelA aghAtI-kamanI prakRti rUpa sADA traNa kaLAnA dhyAnanuM sAMkhya-dazanamAM 'kuMDalinIne parA-zakti paNa kahI che. sUcaka che. zabda-brahmanI parA'-avasthA, je alakSya-agocara hoya che, tene kru DalinI samajavI. 'parA' 'kuMDalInI'nuM paryAyavAcI nAma haiAvAthI tenA dvArA kalA' ane 'parama kalA' dhyAnanA paNa sarkata hAya ema jaNAya che. 'kuMDalinI'nuM utthAna SaTcakranA bhedanathI thAya che; tethI te cakromAM navakAratuM dhyAna karanAranI prakriyA paNa pavijJALayutta' mAM batAvI che. (5) parama bhavana :-prastuta gAthAmAM nirdiSTa jyeAti' Adi dhyAnAnu svarUpa dayAna-vicAra'mAM vistRta rIte vaNu velu che, tethI dhyAnavicAra' grantha sAthe A gAthAne saMbaMdha hAvAthI bhavana' zabdanA bhAvA` pazu te granthanA AdhAre vicAravAthI vadhu spaSTa thaze. bhavanayAga :-paramamAtrA dhyAna'nA bAvIsamA valayamAM channu 'bhavanayeAga'nI sthApanA karavAnuM vidhAna che. ahI' bhavanayeAga'nA atha che, vinA prayatne eTale ke upayega ke anya kAi vizeSa prayatna karyA vinA sahaja bhAve je ceAgAdi svayaM ullasita thAya-marudevA mAtAnI jemapeAtAnI meLe dhyAna(samAdhi)ne akhaMDa dhArAddha pravAha cAlavA lAge-te 'bhavanaceAga' che, Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] dhyAnavicAra-savivecana namaskAra-cakanuM dhyAna -e "bhavanaga" dhyAna rUpa paNa che arthAt tenA dhyAnanA prabhAve dhyAtAne bhAlAsa- vIllAsa sahaja rIte vRddhi pAmatAM je viziSTa dhyAnanI vividha prakriyAne tene bAdha nahi hovA chatAM, te te dhyAna tene anubhavasiddha thaI jAya che mATe "navakAra' - e "bhavanaga" (dhyAna) rUpa che. A "bhavanayoga dhyAnanA covIse bhedamAM anusUta hovAthI navakAra paNa dhyAnanA sarva bhedamAM samAviSTa che. tIrthakara bhagavaMte Adi paramajJAnI puruSa, je zUnya, jAti AdinuM dhyAna upaga samyajJAnapUrvaka karatA hoya che, te dhyAnanA vividha prakAranI anubhUti navakAranA dhyAna dvArA sahajapaNe thaI zake che. A tenuM rahasya "bhavana' zabdanA prayoga dvArA granthakAra maharSie batAvyuM che ane te rahasyane vadhu spaSTa karavA mATe ja navakAra - e "zuddhadayAna" che, parama dayeya che, parama jyoti che, parama zUnya che ItyAdi zabdone praga karIne navakAranA parama-rahasyArthIne spaSTa karyo che. (6) parama rakSA -namaskAra-e parama rakSA che. parameSThInamaskAranAM nave padanA zarIranAM judAM judAM aMgo upara "nyAsa karIne AtmarakSA, karavAnI vidhi pratyeka anuSThAnanA prAraMbhamAM karAya che, te vidhi mATe vaja-paMjara tetra ApaNA saMghamAM atyaMta prasiddha che. " te staMtramAM ja "AtmarakSAnuM mAhAsya batAvatAM kahyuM che ke -parameDI-pado dvArA karAtI A "AtmarakSA--e pUrvadhara sUri-bhagavaMtoe nidezelI che ane te sarva prakAranA kSudra upadrane tatkAla nAza karanArI hovAthI mahAna prAbhAvika che. je kaI ArAdhaka vidhipUrvaka A "Atma-rakSA kare che tene kadI paNa bhaya, vyAdhi ke Adhi(mAnasika pIDA) naDatI nathI. A badhe prabhAva navakAramAM rahelI anupama "traNazakti ne ja AbhArI che. (7) jyoti-paramati -navakAramaMtranA satata dhyAna vaDe ratnatrayI rUpe parama jAti pragaTa thAya che. tethI navakAra - e jyoti ane "parama jyoti svarUpa che. navakAranA avirata yAnAbhyAsathI jyAre mana vikArahita (atyaMta zAnta) bane che, tyAre AtmAnI sahaja zAnta ti pragaTa thAya che ane tenA prabhAve anukrame samAdhi avasthAmAM vadhu sthiratA thatAM cirakALa sudhI TakanArI parama tine prAdurbhAva thAya che. (8) zUnya-paramazUnya -navakAra "zUnya" ane "parama zUnya" paNa che. A mahAmaMtranA satata smaraNa ane dhyAna vaDe ane citta jyAre Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 130 ciMtana-vyApArathI rahita bane che, tyAre te "zUnya-dhyAna pAme che ane cittanI sarvathA ciMtana-vyApAra rahita avasthA bane che, tyAre tenuM dhyAna "parama-zUnya keTinuM gaNAya che. navakAranA AlaMbanathI cittanI zubha avasthA saraLatAthI thAya che, tethI ja cauda pUrvadharo paNa jIvananA aMta samaya sudhI tenuM ja AlaMbana le che. siddha-maMtra evA navakAranA saMpUrNa prabhAvane kevaLI bhagavaMte paNa pUrepUro varNavI zaktA nathI, varNavavAnI zakti hovA chatAM, te varNana karavA jeTaluM AyuSya nahi hovAthI cerAsI lAkha pUrvanA AyuSyavALA bhagavaMte paNa tenuM pUruM varNana karI zakatA nathI. AvA parama mahimAvaMta ane prabhAvavaMta navakAranA akSaromAM mana jema jema ogaLe che tema tema sarva karma-maLa gaLe che ane te te sarva pradezomAM Atma-jyoti saMcare che; mATe zvAse zvAse tenuM smaraNa karavAnuM pharamAna anaMta upakArI bhagavate kare che. (9) biMdu-paramabiMdu - namaskAra-cakamAM arihaMtAdi soLa paramAkSaranuM bIjabiMduthI yukta dayAna karavAnuM kahyuM che arthAt dhyAnane biMdu pramANu sUkSama banAvavAnuM sUcavyuM che tethI "biMdunuM dhyAna paNa navakAramAM samAyeluM che. temaja "paramabiMdu dhyAnamAM rahelI guNa-zreNio paNa navakAranA dhyAna dvArA anukrame avazya prApta thAya che. tethI ja navakAra-e paramabiMdu dhyAna rUpa che. je koI paNa mahAtmAo siddha thayA che, thAya che ane thavAnA che, te sarve paMcaparameSThI bhagavaMtonA dhyAnanA suprabhAve ja thayA che, thAya che ane thavAnA che; tathA siddha thatI vakhate te sarve samyapha vAdi guNa-zreNione spaza--anubhava avazya kare che arthAt uttarottara asaMyaguNa--asaMkhyaguNa adhika karma-nirjarA avazya kare che, te ja ghAtI-karmono kSaya thavAthI kevaLajJAnanI prApti thaI zake che ane aghAtI-karmono nAza thavAthI mokSanI prApti thaI zake che. (10) nAda-paramanAda - parameSThI-namaskAranA dhyAna vaDe sAdhakane "nAda ane paramAnAdInI utpatti paNa avazya thAya che. - jyAre namaskAranuM dhyAna anukrame sUkSama thaI (pada-akSara) "aha" rUpe karAya che ane pachI biMdu rUpe tenuM ciMtana thAya che, tyAre ati sUkama-vani utpanna thAya che tene ja 'nAda' kahe che ane dhyAnanA satata abhyAsanA pariNAme nAdanI sUkSamatA thatAM parama nAda' pragaTe che. nAdanI parama zAnta-bhUmikAne anubhava thAya che, tyAre sAdhaka dhyAna- dazAmAM atyaMta lIna bane che. kahyuM paNa che : A "aha"no Azraya laIne ja anya darzanakAroe sADA traNa Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 ] dhyAnavicAra-savivecana mAtrAvALI kalA(kuMDalinI), nAda, biMdu ane laya-ga vagerenI prakriyA batAvI che. * A uparathI "kalA" ane "paramakalA', 'laya ane "paramalaye dhyAna paNa maMtrAdhirAja-navakAramAM aMtabhUta che - ema samajI zakAya che. (11) tArA-paramatArA - kAryotsarga-mudrA'mAM nizcala-daSTie thatuM namaskAranuM dhyAna - e "tArA dhyAnamAM che ane bAramI pratimA'mAM rAtribhara nirnimeSa dRSTipUrvaka namaskAranuM dhyAna - e "paramatArA dhyAna" kahevAya che. A rIte "tArA" ane "parama-tArA dhyAna paNa "namaskAra-dhyAnamAM samAviSTa che. navakAranA akSaronuM ekAgratApUrvaka-animeSadaSTie avalokana karavuM - e "tArA dhyAnanI pUrvabhUmikAnA abhyAsarUpe jarUrI che. (12) lava-paramalava - navakAramaMtranA dhyAnathI pApa-azubha karma-prakRtione nAza thAya che, tethI "lava dhyAna" temAM aMtargata che, temaja namaskAranA prabhAve anukrame upazama-zreNi ane kSapazreNi paNa avazya prApta thAya che, tethI "paramava dhyAna paNa temAM samAyeluM che. (13) mAtrA-paramamAtrA :-"namaskAra-cakanI dhyAna-vidhimAM samavasaraNa-sthita vardhamAnasvAmInA dhyAnanuM vidhAna che, te "mAtrA dhyAna'nuM sUcaka che.* kahyuM che ke : yAtAe - traNa gaDhathI kurAyamAna prakAzavALA samavasaraNanI madhyamAM birAjamAna, cosaTha IdrothI jeozrInA caraNakamaLa pUjAya che evA ane traNa chatro, puSpavRSTi, siMhAsana, cAmara, azokavRkSa, duMdubhi, divyadhvani ane bhAmaMDaLa-ema ATha prAtihAryothI alaMkRta, siMhanA lAMchanavALA, suvarNa jevI kAntivALA - vardhamAna jinezvaradevane hadayamAM sAkSAt jevA joIe. ATaluM karyA pachI sAdhake teozrInI aMdara pitAnAM maMtra ane manane parovI daIne navakAra-maMtrane eka se ATha vAra jApa karo. A ArAdhanA, ArAdhakane "mAtrA dhyAna" sugama banAvI ane parama mAtrA dhyAnane lAyaka banAve che, tethI mAtrA dhyAna" ane "parama mAtrA dhyAna paNa navakAramAM samAyelAM che. "paramamAtrA dhyAnamAM batAvelAM vIse valamAM mukhyatve zrIarihaMta paramAtmAnuM teozrInI AjJA, tIrtha, caturvidha zrIsaMgha, samyagra daSTi deva-devIo Adi parivAra * etadeva samAzritya kalA hyrdhcturthikaa|| nAda-bindu-layAzceti kIrtitAH paravAdibhiH // 2 // namaskAra-svAdhyAya (saMskRta-vibhAga, pR. 24) - 44ghuttamannAra-cakra-stotra; &o. 206 thI 12, Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana sAthenuM ciMtana karavAnuM hoya che. tethI te namaskAranA prathama-padathI vAcca parameSThI arihaMta paramAtmAnuM ja dhyAna hovAthI namaskAranA dhyAnamAM aMtargata che. temaja paramAkSara valaya'nA soLa akSaro - e parameSThI svarUpa ja che. A rIte "paramamAtrA dhyAnamAM viziSTa ane vistRta artha-bhAvanA sAthe parameSThInuM dhyAna karyA pachI "pada dhyAnamAM pAMca parameSThI-padonuM dhyAna karavAnuM hoya che ane A dhyAnane sUkSama banAvavA mATe seLa paramAkSaranuM bIja-biMduthI garbhita dhyAna karavuM joIe. AvA prakAranA satata abhyAsathI "pada-dhyAna" vaDe "paramapada, "siddhi ane "paramasiddhi dhyAnanuM sAmarthya anukrame prApta thAya che. A pramANe dhyAnanA vIse prakArone aMtabhava paMcaparameSThI-namaskAramAM thayela che. tethI ja e dvAdazAMgIne mahAI, apUrvArtha ane paramArtha che, te graMthakAra maharSi svayaM AgaLa batAve che. paramAkSarenA dhyAnanuM rahasya solasaparamakkharabIyabiMdugabbho jaguttamo joo| muvArapaMjANAyAmathasgvaratha----mastha che -arihANAithuttaM, gAthA 13 artha :- A "parameSThI-namaskAramAM rahelA sena paramAkSara ( $ hai jai jai jai jai hai jai laDyA thai jai ), tathA, bIje (huM E hi ..Adi) ane biMduo (seLa akSare upa-pratyeka akSara upara eka eka biMdu hoya che, te jagatamAM sarvottama yoga che, sarva prakAranA maMtra-bIjo A paramAkSaromAM samAyelAM che. tethI te dvAdazAMgI rUpa vizALa zruta-sAgarane mahAna artha che, apUrva artha che tathA parama artha che. bhAvArtha :- soLa paramAkSaro ane "aha" Adi bIjAkSaronuM anupama mAhAsya kalikAlasarvajJa zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAje e sva-racita "siddhahema" vyAkaraNanA "zabda-mahArNava-nyAsamAM A pramANe batAvyuM che : svarUpa, abhidheya ane tAtparya-ema traNa prakArathI 'nI vyAkhyA batAvI che. svarUpa - "ka -e akSara che eTale ke "bIja che. "siddhacakranuM (parameSThInamaskAra-cakranuM) " - e "Adi bIja che. sabIja' ane 'nibaja' - ema be prakAranAM tattva hoya che. temAM "aThTha" - e sidva-cakra rUpa "sabIja-tattva'nuM "Adi bIja' che. "sabIjatattara- akSara rUpa che, nibija-tattva' - akSararUpa che. akSara-je pitAnA svarUpathI kadI calita na thAya eTale "akSara-zabdathI tavayeya rUpe "brahma" athavA "varNa levAnuM hoya che. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 ] dhyAnavicAra - savivecana ''- e 'phUTa-maMtra' che. phUTa-matra'mAM ghaNA akSarA hovA chatAM matranA tA eka ja akSara heAya che. bAkInA akSarA te ma`tranA parivAra rUpa hAya che. ''mAM paNa ''-e ma`trAkSara che. zeSa akSara, kalA, hiMdu-e tenA parivAra che. kevaLa matra kArya-sAdhaka banI zakata nathI. bAhya-parivAra rUpa maMDala, mudrAdi ane AMtara-parivAra rUpa nAda-biMdu-kalAdi che. A baMne parikarathI (parivArathI) yukta maMtra ja pUrNa phaLadAyaka bane che. abhidheya 'd'paramezvara parameSThInA vAcaka che. sakaLa rAga-dveSa-mehArdi maLa-kalakathI saCthA rahita, 'yeAga' ane 'kSema' karanArA, zastrAdithI rahita hAvAthI prasannatAnA pAtra, janmyAtiHsvarUpa, devAdhideva, sajJa, sadI mavA zrI ahi ta paramAtmAvAcaka 'phreM'padma che. tApaya - bA~' e siddhacakranu' Adi khI' che. -: 'siddha-cakra'- e siddhAntamAM prasiddha cakra vizeSanuM rUDha-nAma che athavA tA e ja 'haiM' leAkavyApI samaye (samudghAtanA ceAthA samaye leAka-vyApI banelA) 'kalArahita dhyAna' karanArA mahAtmAone cakra vaDe siddha thAya che, mATe siddha kahyuM. pachI vizeSaNu-samAsa karavAthI 'siddhacakra' anyu' athavA A cakramAM rahelA paramAkSA-- . . f, ya jha 3 ceAganI Rddhio prApta thatAM siddhi thaI? - ema kahevAya che, tethI e 'cakra'nu` 'siddha'paNu rtA, 6, sA ' nA dhyAnathI khIjo che, te sa'mAM ':' 'prathama khIja' che. Jin spaSTa che. te 'siddhacakra'nuM A dU'kAra prathama bIja' che. khIjamAMthI geA-a'kurA ane phaLa utpanna thAya che, tema A jJa'kAra rUpa bIjanA dhyAnathI paNa puNyAnu dhIpuNya, bhakti ane mukti prApta thAya che. tethI 'dU' paNa khIja kahevAya che. dAdA ho da'-je pAMca .. - Adi bIja' che, enu' tAtparya e che ke -- prathama' zabdanA artha agraNIbhUta athavA vyApaka karavA. ' sa khIjamaya hAvAthI vyApaka che, te A pramANe :-nIce repha tathA bA++--au-ff" yukta varNa hAya te 'khIja' thAya che. -- tsu jema ke--++bA+ma=1 ++phe+mU=dI vagere. vyApaka che. A rIte aTTamAM rahela ' khIja anya danAnAM zAstrAmAM prasiddha zaileAkya-vijayA, 'ghaMTIla', 'svAdhiSThAna', 'pratyaGgirA' vagere cakromAM paNa A ja 'kAra (saparikara) mukhya bIja rUpe hAya che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 42 athavA te sakArathI kSakAra sudhInA pacAsa varSe je "siddhAkSara ke siddhamAtRkA' kahevAya che, teonuM je caka (samudAya, varNavALA)-te siddhacaka, tenuM A "kAra ja mukhya bIja" che. sakaLa dvAdazAMga rU5 AgamanuM rahasya, A seLa paramAkSara ane "ba Adi bIje che, temAM paNa "TTa-e "Adi bIja' hovAthI parama-rahasyabhUta che. A "IMnuM dhyAna krame-kame sUkSama banAvatAM "biMdu paryata karavAnuM hoya che. biMdu e "nAda rUpa che. "nAdAnusaMdhAna"thI "AtmAnusaMdhAna" thAya che arthAt Atma-tattvane sAkSAtkAra thAya che, jene "abheda-praNidhAna kahevAya che. * A rIte aDasaTha akSarAtma navakArane saMkSepa seALa paramAkSamAM karI, tene paNa saMkSepa " mAM karI, tenuM "saMbheda ane "abheda praNidhAna karAya che. eTale ke prathama " akSara ane pachI parama-jyoti svarUpa prathama parameSThI arihaMta paramAtmA sAthe dhyAtAne paNa dhyAna rU5 jayoti vaDe "abheda siddha thAya che. tAtparya ke deva rUpa thaIne devanuM dhyAna karavAthI tAtvika-namaskAra bane che. te ja samagra dvAdazAMgIne mahAna artha, apUrva artha ane paramArtha che. pada-dhyAna ane padastha-dhyAna pavitra maMtrAkSa Adi padenuM AlaMbana levApUrvaka je dhyAna karAyA tene siddhAntakAro "padastha dhyAna" kahe che. "parameSThI-padonuM dhyAna paNa "padastha-dhyAna" rUpa che. gazAstranA AThamAM prakAzamAM ane anya granthamAM batAvelI parameSThI-vidyA, DazAkSarI-SaDAkSarI, paMcAkSarI vidyAo ane kahyuM, "" Adi maMtronI sthAna prakriyAenA aMtarbhAva paNa parameSThI-namaskAranA dhyAnamAM thayela che. namaskAranA dhyAnanI siddhi thavAthI sarva maMtrI ane vidyAo paNa avazya siddha thAya che." kahyuM paNa che ke - vi chUtAvA vAgyA pUnamati /' -(zrI siMhatilaka sUrikRta, sUrimaMtrI) sarva vidyAo, maMtra ke dhyAna vagerenI smRti pUrve sau pahelAM pUrNa A navakAra gaNavo joIe. dhyAnanA je cAra prakAra (1) padastha, (2) piMDastha, (3) rUpastha ane (4) rUpAtata nAmathI prasiddha che te paNa namaskAra mahAmaMtranI siddhi thavAthI siddha thAya che. "namaskAra, jamanA dhyAna dvArA abheda-praNidhAna siddha karavAnI viziSTa prakriyA "gazAstranA AThamA prakAzamAM banAvI che, jijJAsuoe gurugama dvArA tyAMthI samajI levI. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ]. dhyAnavicAra-savivecana e maMtra-vAyastha rUpa "padastha dhyAna hovAthI sau prathama tenuM dhyAna karyA pachI piMDastha Adi dhyAna karavAM joIe. namaskAranA dhyAnanI vividha prakriyAo gazAstranA AThamAM prakAzamAM "namaskAra mahAmaMtranA dhyAnanI prakriyA ane te phaLanuM varNana karavAmAM AvyuM che, te nIce pramANe che : ATha pAMkhaDIvALuM sapheda kamaLa ciMtavavuM. tenI madhyamAM-kaNikAmAM sAta akSaravALuM paheluM maMtra-pada -"namo bahUi tALa" ciMtavavuM. pachI siddhAdi cAra maMtra-padone cAra dizAonI pAMkhaDIomAM anukrame ciMtavavAM. eTale ke pUrva dizAnI pAMkhaDImAM "namo hindrA padane, dakSiNa dizAmAM "namo AricAja' padane, pazcima dizAmAM "namo uvajJAyALa" padane ane uttara dizAmAM "namo Dhoi savasAhULa' padane ciMtavavuM. tathA vidizAnI cAra pAMkhaDIomAM anukrame cUlikAnAM cAra pade ciMtavavAM, jema ke "go paMjamuraagni khUNAmAM, "karavapAvapULAtaLo natya khUNAmAM, "maMA ra sarSi ' vAyavya khUNAmAM ane "paDhamaM havajhu pAruM--e pada izAna khUNAmAM ciMtavavuM. A pramANe maMtrAdhirAja-navakAranuM dhyAna karavuM. A sivAya paNa paMcaparameSThInA nAmamAMthI uddabhavelI paDazAkSarI, paMcAkSarI, caturakSarI Adi vidyAnuM maraNa-ciMtana dhyAna karavAnuM jaNAvyuM che ane tenAM sAmAnya tathA viziSTa phaLane nirdeza paNa karyo che. parameSThI-vidyAkalpamAM maMtrAkAre paMcaparameSThInA dayAnanI prakriyA batAvI che tathA "vizALa tha" paNa parameSThI-tattvanuM dhyAna piMDastha, rUpastha ane rUpAtIta rUpe karavAnI adabhuta rahasyamayI prakriyA batAvI che, temaja mUlAdhAra Adi daza-cakronA dhyAna dvArA kuMDalinI utthAnanI prakriyA paNa jaina-zAnI dRSTie temAM batAvelI che. 36. tathA puNyatamaM mantraM, jagat tritaya-pAvanam / yogI pacaparameSThi-namaskAraM vicintayet // aSTapatre sitAmbhoje karNikAyAM kRtasthitim / AdyaM saptAkSaraM mantraM pavitraM cintayettataH // siddhAdikacatuSkaM ca, dikapatreSu ythaakrmm| cUlApAdacatuSkaM ca, vidikpatreSu cintayet // -yogarAtra; prArA-8, Ro. rU2 thI 24 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana satranI dRSTie navakAranuM mahattva navakArao amno sAro maMto na asthi tiloe / tamhA aNudiNaM ciya jhAyavvo paramabhattIe // a:-traNe lAkamAM navakArathI anya sArabhUta kai maMtra nathI tethI parama bhakti pUrNAMka pratidina tenu dhyAna karavu joIe. navakAra-maMtra - e 'sava maMzirAmaNa maDAma' che, 'maMtrAdhirAja' che, tene mahimA aparaMpAra che, zabdAtIta che, kalpanAtIta che. jJAnI puruSA tenuM mahattva khatAvatAM kahe che ke: [ 193 'A matrarAja e samagra ghana-ghAtI kamarAzine vikherI nAkhavAmAM praca`Da pavana samAna che. bhava rUpI parvatane bhedI nAkhavAmAM vajra samAna che. ajJAnarUpa aMdhakArane heravAmAM madhyAhnanA sUrya samAna che. DUbatAnuM jahAja che. jImanAM mAtA, pitA, baMdhu, sakhA, vaidarAja AdinA satra guNadharmAMnu te dhAma che. carAcara vizvane jIvADavAmAM sajIvanI auSadhi rUpa che. vadhu zu kahIe ? saghaLI zreSTha upamAethI paNu anupama evA arihateAnA ma`trarAja - navakArane hRdaya daIne sahu jIvA kalyANa pAme ' navakAra matranI parama-gurutA H kAI puruSanA trAjavAnA eka pallAmAM maMtrAdhirAja-navakArane mUke ane bIjA pallAmAM ana'taguNA karIne leAkane mUke te paNa jenu palluM adhika vajanadAra rahe, te maMtrAdhirAja-navakArane ane tenI parama-gurutAne namaskAra karuM chuM. navakAranI zAzrvata vidhamAnatA :- je kAI suSamAdi anaMta ArAo ane utsarpiNI-avasapaNI rUpa kALacakro pasAra thayAM che temaja thavAnAM che, te samAM paNa maMtrAdhirAja-navakAranA ajoDa prabhAva prakhyAta ane pragaTa hatA, che, temaja rahevAnA che. A parama--maMtranuM Alakhana prApta karIne ja bhavya-AtmAe mekSe gayA che, jAya che, temaja javAnA che, pAMca mahAvideha-kSetramAM uttama eka sA sA vijrayA che, jyAM sadA sukhamaya kALa varte che, tyAM paNa A navakAra nira'tara gaNAya che, temaja pAMca bharata ane pAMca aravatamAM paNa zAzvata sukhane ApanAra A mahAmatra niyamita japAya cheH eso aNAi kAlo, aNAi jIvo, aNAi jiNadhammo / taiyA vi te par3hatA eyaM ciya jiNa-namukkAraM // artha:-A kALa AnAdi che, jIva anAdi che, jina-dharma anAdi che, tyArathI lai eTale ke anAdi kALathI A mahAmatra-navakAra gaNAya che mATe te zAzvata che, Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244] dhyAnavicAra-savivecana ISTa-siddhiA-UThatAM, besatAM, cAlatAM ke bhUmi upara ALoTatAM, jAgatAM, sUtAM, hasatAM, jaMgalamAM bhaya pAmatAM, gharamAM jatAM, bahAra nIkaLatAM ke Dagale ne pagale pratyeka kAma karatAM yAvat pratyeka zvAsa letAM ke mUkatAM je bhavyAtmA A paMcaparameSThI-maMtranuM ja eka citte maraNa kare che, tenA kyA manera siddha thatA nathI? arthAt sarva manera siddha thAya che. sava bhaya-nivArakA-maMtrAdhirAja-navakAranA smaraNanA prabaLa prabhAve raNasaMgrAma, sAgara, gajendra, sarpa, siMha, duSTa-vyAdhi, agni, zatru ke baMdhanathI utpanna thatA bharyo tathA cira, graha, rAkSasa ke zAkinI AdinA bhayo paNa nAza pAme che. sva-katvanA ahaMkArathI vimukta karIne paramanA sAmarthyamAM sthira karanArA namaskAranA A prabhAvane kALa paNa kAMI karI zakatA nathI. vidhipUrvakanI ArAdhanA vaDe tIrthaMkarapada - - je zraddhAvAna jitendriya zrAvaka arihaMta paramAtmAmAM ja baddhacitta-ekAgracittavALa banI suspaSTa rIte varNo-maMtrAkSanA zuddha uccAra pUrvaka bhava-bhaya-nAzaka evA A paMcaparameSThI-maMtrane eka lAkha sugaMdhI veta puSpo vaDe vidhiyukta pUjA karIne eka lAkha jApa kare che, te vizvane pUjanIya tIrthaMkaradeva bane che.37 eka lAkha zabda saMkhyA-sUcaka hovA uparAMta "eka-layane paNa sUcaka che, tenuM dhyAna pratyeka ArAdhake rAkhavuM joIe. navakAra e paMca parameSThI bhagavaMtane maMtrAtmaka deha che : jinezvara paramAtmAe potAnA nirvANa pachI-amArI hAjarI vinA jagatanA jIvonuM zuM thaze ?"--evI bhAva-karuNAthI prerAIne traNe jagatanA jIvonA uddhAra mATe pitAnA "maMtrAtmaka-deha svarUpa "navakAranI bheTa ApI gayA che. 37. yo lakSaM jinabaddhalakSyasumanAH suvyaktavarNakramam , zraddhAvAn vijitendriyo bhavaharaM mantraM japecchAvakaH / puSpaiH pravetasugandhibhizca vidhinA lakSapramANejina yaH saMpUjayate sa vizvahitaH zrItIrtharAjo bhavet // artha :-zraddhAvAna, jitendriya ane jinezvara paramAtmAmAM eka lakSya thavAthI prazasta cittavALo, je zrAvaka bhava-bhayane haranAra, zrInavakAra-mahAmaMtrane spaSTa uccArapUrvaka jApa kare tathA veta, sudhI eka lAkha phUla vaDe zrItIrthaMkara paramAtmAnI vidhipUrvaka pUjA kare che, te vizvane pUjanIya evA tIrthaMkara-padane pAme che, arthAta svayaM tIrthakara bane che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ zvaka patitapAvana navakAra hiMsaka, asatyabhASI, paradhanahArI-ra, paradArasevI ane bIjA paNa kara pApomAM sadA tatpara rahenAra, lekamAM niMdanIya evo puruSa paNa je maraNa vakhate A maMtranuM satata smaraNa kare che, to duSTa-kamajanya durgatinAM dvAra baMdha karI devalekamAM jAya che. navakAra-e jinazAsanarUpa che. navakAra-e vinayarUpa hovAthI) kalyANakArI dharma che. navakAra-e (nAma-jinarUpa hovAthI) sAkSAt jinezvara-deva che. navakAra-e (paMcaparameSThIe mahAvratadhara hevAthI) vrata ane mahAvrata svarUpa che. navakAra-sarva prakAranAM uttama phaLane ApanAra parama dAtAra che. vadhAre kahevAthI zuM ? A saMsAramAM evuM zuM che ke je zrI navakAranA acinya-prabhAvathI zubharUpa na bane? arthAt A saMsAramAM je kAMI zubha-tatva che, te sarva A navakAranA ati uttama prabhove ja che. AnaMdadhana AtmAnA ja svabhAvabhUta evA "navakArane ananya -bhAve ArAdhatAM ArAdhaka paNa paramAnaMdamaya AtmAne abheda sAdhI - paramAnaMda pada pAme che. yaMtranI daSTie navakAranuM mahattvaHnamaskAra-mahAmaMtranuM yaMtra dRSTie paNa ghaNuM mahattva che. prastuta staMtramAM yaMtra sAthe zrI navakAranA padonuM daza cakromAM judI judI rIte dhyAna karavAnuM vidhAna che, temaja kuMDalinI uthAna ane Saka-bhedana vize paNa rahasyamaya varNana garbhita rIte che caubihajjhANathuttaM piNDatthaM ca payatthaM rUvatthaM rUpavajjiyasarUvaM / tattaM paramiTimayaM gurUvaiTTa thuNissAmi // 1 // dhyAnanA cAra prakAra che : (1) piDa, (2) padastha, (3) rUpastha ane (4) rUpavarjita rUpAtIta. parameSThImaya tattva gurunA upadeza mujaba eTale ke " namaH sim" ke "namo aritALa Adi parameSThImaya vaNe-parameSThIvAcaka akSaro vaDe piMDastha Adi cAra prakAranuM dhyAna kaI rIte karI zakAya che, tenuM varNana pUrvanA guruvaryoe je pramANe karyuM che te pramANe huM karIza. 19 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ].. dhyAnavicAra-savivecana have mUlAdhArAdi 10 cakromAM parameSThIpadenA dhyAnanI prakriyA batAve che. namaH siddhaMtasamido caudaliyAhAracakki(ka)majjhaThio / paNavo paramihimao paNatattajuo suhaM deu // 2 // mUlAdhAra-cakanAM cAra patre che, te "namaH ri-A akSarothI samRddha che ane tenI madhyamAM-karNikAmAM parameSThIvAcaka praNava-nkAra rahelo che, je pAMca tatvayukta che arthAt pAMca parameSThInA nAmanA pAMca Adi akSarothI yukta che, tenuM dhyAna dhyAtAne sukha ApanAruM che. gudaliGgAmadhye AdhArayakraM prathamam / upara ApelA citra mujaba mUlAdhAra-cakramAM cAra pAMkhaDIvALA kamalanI sthApanA karI temAM "namaH ri A maMtrapadanuM dhyAna karavAthI thAtAne parama Atmika-sukhane avazya lAbha thAya che. cakke sAhiThANe chakkoNe majjhaThio payAhiNao / sattasaramahamaMto jhArasaMto duhaM harau // 3 // paNa AkRtivALA svAdhiSThAna-cakramAM madhyathI laIne pradakSiNAkAre dhyAna karAte "namo arihaMtA - A saptAkSarI maMtra sarva duHkhane haranAro thAya che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra -savivecana liGgamUle svAdhiSThAnacakraM dvitIyam / XE maNipUracakki aDadali majjhadisAmu ca pNcprmittttii| vidisAmu nANa-dasaNa-cAritta-tavAI jhAemi // 4 // ATha patravALA maNipUra-cakanA madhyamAM ane dizAomAM anukrame pAMca parameSThIo tathA vidizAomAM jJAna, darzana, cAritra ane tapanuM huM dhyAna karuM chuM. nAbhau maNipUracakraM tRtIyam / zrI zrItapase siddhebhyo zrIdarzanAya ( namaH / namaH / namaH / /zrIsarvasAdhubhyo zrImahaMgayo | zrIsUribhyo / namaH namaH namaH zrIcAritrAya zrI zrIjJAnAya) namaH upAdhyAyebhyo namaH namaH Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana solasasarasolasae mahavijjA vijjadevikaliyadale / cakke aNAhayakkhe goyamasAmi namasAmi // 5 // manAta-24 se patravANu cha, tamA pozAkSarI 'arihaMta-siddha-AyariyauvajjhAya-sAhU' mahAvidhA cha, tathA saNa svathA sUthita so vidyAdevImAthI yuddhata sAga patro cha. tenI mA 'zrIgautamasvAmine namaH' che - setu yiMtana 42. hRdaye anAhatacakraM cturthm|| mahAmAnazI rohiNI prajJaptI vajana aH a / aM aM ari A haptA mAnasI / dayA acchaptA au / 2/ yasA 515 zrIgautamasvAmine namaH vajAMkuzI cakrezvara vAlA mAnavI 10/11/ nadhArI mahAjvAlA/ kA FIC Hue natevar cauvIsadeva-jiNajaNaNi-jakkha-javikhaNipavittapattammi / muddhe visuddhacakke jhAemi sayAvi jiNasattiM // 6 // vizudhdha-caka je kaMThamAM che, jenAM covIsa patro che, temAM vIsa tIrthakara de, vasa nimAtAe, vIsa yakSe ane covIsa yakSiNIo tathA karNikAmAM jinazakti meTale 'ahaM namaH' cha- rIte I sahA dhyAna 427. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [149 kavizuddhicakaM paJcaman / sAni cakrezvarI ajitanAni gomukhamA parava gahAyakSa dikA khAktatA / zilA mana manAsiddhAkSI, jAgAdhArI jimechApa va rAjena lAkAra saMbhava amita varuNa bhRvAti kAlikA mahAkAlI 3/ navaprA zivA/ 4 mAlla manasunnA pasinAlAsumAtApAya tipb (dhAriNI dharaNapriyA maMgalA/susIma nayakSeT kubera devI prabhAvatI aeNDai namaH (mati padmaprabha gumA kusumAtaMga/ ti kuthu/ara pAzcadraprasA pI lakSmaNA zrI 158/32 0/nep acirA /BBloss nirvANI balA aura garuDa/ga HE/12ture lAbhRkuTisa vijaya ajita mA rAmAnaMdA Rkurauainted PCA/ISes kaTi sutArakA azora ofmpt Senelione 242020 RIBE LISH ja battIsadale la[la]NAcakke bttiissurvismiddhaa| ha-rahiyavaMjaNasiddhA sarassaI maha suhaM deu // 7 // lalanA-caka, jenA batrIsa patra che, te batrIsa IndrAthI yukta che ane ha-rahita walsa vya tema te 'sarasvatyai namaH'-marathI siddha yatI sarasvatI devI bhane sukha Ape. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 ] e dhyAnavicAra - savivecana ghaNTikAyAM lalanAcakraM SaSTham // agnikumAreMdra rA E La dvIpakumAreMdra vAtakumAreMdra sIdharmeMdra 5 24 37 rAkSaseMdra yakSadra pra sarasvatyai namaH 8 na of 34 gaMdharveMTa kiMpuruSeMdra kinnareMdra DeMdra AdityeMTa ha - La - kSajuA, paNava- narmatakaliA yatidalacakkammi | mannd se ANakkhe: egakkhara. mahavijjA' sayalasiddhikarI // 8 // . gr 5D ha AjJA-yahune traSu patro che. temAM 'ha', 'La', 'kSa' thI yukta bhane 'OM namaH' thI khaasitsuzAbhita '" kAra rUpa ekAkSarI mahAvidyA sarva siddhine ApanArI che. bhrUmadhye AjJAcakraM saptamam / kSa rikumAraTra mAheMdra 83 brahoMdra lAMtakeMdra maH 4 prANateMdra * AraNeMdra * acyuteMdra 24 caMdra zukreMdra sahasrAreMdra AnateMdra 221 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 151 a si A u sA namaMtA somakalArUvasomacakkammi / somasiyavannANeNa jhAiA huMti sivaheU // 9 // sAbha-yaOM som-48|| (aya-drakRti) 2135 cha, tabhA 'a si A u sA namaH' -A maMtranuM candra samAna vetavarNa svarUpe dhyAna karavAthI te zivasukhanuM kAraNa bane che. mastake somakalAcakraM aSTamam / jana / AsA cakkammi baMbhabiMdu ti nAmae baMbhanADisahabhUe / ANApuriyapaNavo bhaviyANaM kuNau kallANaM // 10 // URI-E-23, 2 prakSanADI yAne suSuyAnADI sAthe sayuta cha, tenu praashukArathI ApUrita-paripUrNa kareluM dhyAna bhavya-jInuM kalyANa kare che. 'brahmadvAre brahmabinducakraM navamam / sirihaMsanAdacakke haMsaM visudaphalihasaMkAsaM / jo pikkhai galiamaNo tassa vase sayalasiddhio // 11 // Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] dhyAnavicAra-sAvavecana zrIhaMsanAda-cakramAM galita-zUnya-kSINavRttivALa yogI atyaMta zuddha sphaTikamaNi tulya haMsa -- jIvane jue che, eTale ke tenuM dhyAna kare che, tevA yogIne sakala siddhio vaza - svAdhIna thAya che, nAmadAra para hasanAruM zamama ! . haMksa: cauvihazANagayaM paramiTimayapahANataratattaM / jhAyai aNavarayaM so pAvai paramANaMdaM // 12 // A rIte caturvidha dhyAnagata parameSThImaya pradhAnatara tatvanuM niraMtara dhyAna kare che, te paramAnaMdane prApta kare che. A stotramAM batAvelAM daza cakranuM dhyAna deha-piMDamAM ja judAM judAM sthAne thatuM hovAthI "piMDastha dhyAnarUpa che tathA pratyeka cakamAM "kAra, namaH siddhama, namo zaritA' Adi padonuM dhyAna hovAthI te "padasthadhyAnarUpa che. te yaMtranI AkRti vaDe thatuM hovAthI "rUpaththadhyAnarUpa paNa che. - A traNe thAnomAM dayeyarUpe sthaLa AlaMbane hovAthI tene "sAlaMbana dayAna paNa kahevAya che ane tenA satata abhyAsa dvArA sUkSama AlaMbanarUpa nirAlaMbana-dhyAnanI zakti pragaTe che, tethI kAraNarUpe tene "rUpAtIta dhyAna" paNa kahI zakAya che. prathamanAM nava cAmAM darzAvelAM dhyAna - e "sAlaMbana dhyAna che. tenA abhyAsathI anukrame siddha thatuM dazamAM haMsanAda-cakramAM nirmaLa-zuddha haMsa-AtmAnuM dhyAna-e rUpAtIta thAna chejenAthI parama AnaMdanI upalabdhi-prApti thAya che. kahyuM paNa che - evaM kramazo'bhyAsAvezAda dhyAnaM bhajebhirAlambama / samarasabhAvaM yAtaH paramAnandaM tato'nubhavet // --vottarazAstra, p#iaa 2 ka. . A pramANe piMDastha Adi "sAlabana dhyAnanA abhyAsanI tIvratA-parAkASThA thatAM nirAlaMbana dhyAna kare ane tethI paramAtmA sAthe samarasI (aikya)-bhAva pAmI paramAnaMdane anubhava kare. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - na dhyAnavicAra-savivecana [ 213 A rIte "namaskAra-mahAmaMtranA A vividha bIjAkSaronA ciMtana vaDe daza cakenuM dhyAna -- e atyaMta mahattvapUrNa kuMDalinI-uthAnanI eka dhyAna-prakriyA che ema spaSTa samajI zakAya che. dhAraNA, dhyAna ane samAdhinA ejyane "saMyama paNa kahe che. prastuta prakriyAmAM traNenuM akaya sadhAya che. piMDastha "dhAraNArUpa che, padastha ane rUpastha dhyAnarUpa che ane rUpAtIta e samAdhi svarUpa che. (22) paramapada yAna mULapATha-gharamagvaM-pAna paradAnAnAmani cAlaka AtmanastadadhyAropeNa parameSThirUpatayA cintanamityarthaH // 22 // . atha-paMcaparameSThI padone AtmAmAM nyAsa karIne arthAta AtmAmAM temane adhyAropa karIne, AtmAne parameSThIrUpe citavo - e "paramapada' yAna kahevAya che. vivecana - padayAnanA satata abhyAsa vaDe anukrame paramapada dhyAna pragaTe che. padadhyAnamAM dhyAtAne dhyeya sAthe bheda hoya che. temAM pAMca parameSThIonI pUjyatA-anaMta guNAtmaka prabhutAnuM Adara-bahumAnapurvaka ciMtana hoya che. tenA prabhAve kyAtAne paNa potAnA AtmAmAM rahelI paramAtma-zaktinuM zraddhAna ane jJAna pragaTe che. je AvA - "AtmA eka che'; "tayA gharamAmA nIvArano* dravya rUpe pratyeka jIvAtmA paramAtmA ja che - arthAta zuddha nizcayanayanI apekSAe sarva jIvo zuddha che ItyAdi AgamavacananuM samyapha prakAre ciMtana karI, niHzaMkapaNe parameSThIonuM pitAnA abhAmAM AropaNa karIne sva-AtmAnuM parameSThI svarUpe dhyAna karavuM - e "paramapada' sthAna che ; A dhyAnamAM parameSThI bhagavaMte sAthe abheda anubhavAya che, tene 'abheda praNidhAna" paNa kahe che. A anubhavane yogazAstramAM "samApatti' kahe che. "mAttittair' - dhAtA, dhyeya ane dhyAna: A traNenI ekatA e "samApatti che ane te dhyAnanuM phaLa che. ahIM padadhyAnane phaLarUpe "paramapada dhyAna prApta thAya che, tethI te "samApatti svarUpa che. tAtvika namaskAra - "siddhahemazabdAnuzAsana-bRhadavRttimAM paNa praNidhAnanA cAra prakAra A pramANe batAvyA che -(1) padastha, (2) piMDastha, (3) rUpastha ane (4) rUpAtIta. * Triqtra, kaTTai sUtra-2. x grfzatAva-rogAvatA #trividha ; karo. 20 vRtti 20 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana (1) padastha - huM sAtha-ra Adi padamAM rahelA arihaMtanuM dhyAna e padatha-praNidhAna che. (2) piMDastha -rAjasthaye-zarIrasthita arihaMtanuM dhyAna te piMDastha-praNidhAna che. " (3) rUpasthatimAthara-arihaMtanI pratimAnuM dhyAna te rUpastha-praNidhAna che. (4) rUpAtIta - jAmato dhyAna-arihaMta paramAtmAnuM rUpAtIta svarUpanuM dhyAna, je yogIgamya che, te "rUpAtIta-praNidhAna" che. A cAre praNidhAnamAMthI zAstranI AdimAM prathamanAM be praNidhAna-dhyAna saMbhave che, paraMtu chellAM be nahi. padastha praNidhAna - nena a vana sad gAmanaH sarvataH -arthAta aha' pada sAthe sarva prakAre "saMbheda-praNidhAna' heya che; te "bheda praNidhAna rUpa padastha-praNidhAna" che. pistha praNidhAna :-"micena' "aha" padanA abhidheya kevaLajJAnAdi tisvarUpa prathama parameSThI arihaMta paramAtmAne AtmA sAthe abhedabhAve dhyAvavA. jo mUtvA deva ma7-sthA-AtmA svayaM devarUpa banI paramAtmAnuM abhedabhAve dayAna kare te "abheda-praNidhAna" che, tene "piMDatha-praNidhAna paNa kahe che. - A abheda-praNidhAna" e ja samagra vinone vinAzaka ane akhila dAdaSTa saMkalpa-anerane pUrNa karavAmAM kalpavRkSa samAna hevAthI te "tAtvika-namaskAra" che. navakAra-mahAmaMtranAM prathamanAM pAMca pade e "padadhyAna" ke "padastha-praNidhAna svarUpa che ane cUlikArUpa cAre pado, e "paramapada dhyAnanA phaLane sUcita kare che. A pAMca parameSThIo sAthe jyAre abheda bhAve dhyAna thAya che, tyAre te paramapada dhyAna" kahevAya che. e ja "tAvika-namaskAra che ane te sarva pApane samULa ucheda kare che tathA sarva maMgaLakArI kAryone siddha karI Ape che A rIte navakAra-mahAmaMtranI cUlikAmAM paramapada dhyAnane phaLarUpe nirdeza kare che tethI "pada dhyAna" ane "parama pada yAna" e saMpUrNa (aDasaTha akSarAtmaka) navakAra mahAmaMtranA dhyAna svarUpa che arthAt navakAramAM te bane dhyAna ane zeSa bAvIsa dhyAnabhedo paNa samAyelA che.* paramapada dhyAna' e navakAranA rahasyArthIne anubhava karAve che. 4 juo: rAja pu. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana mana Ama sarva prakAranAM dhyAnAne samAveza navakAramAM thatA hAvAthI, te samagra jinazAsanane sAra che'-e zAstra vacanane puSTi maLe che. 'upamiti bhavaprapaMca kathA'mAM kahyuM che ke-'samasta dvAdazAMgInA sAra dhyAnayAga che ane zeSa sa anuSThAnA dhyAnayeAgane siddha karavA mATe batAvelAM che.'x navakAranA sakSepa pAMca parameSThIomAM thAya che. pAMca pado ahamAM samAyelAM che, tethI pAMca padonA sAra ahu" che ane tenuM paramA-bIja (4) ane biMdu che arthAt navakAranA dhyAnane abhyAsa dvArA anukrame sUkSma, sUkmatara banAvI biMdu-dhyAna paryaMta karavu neie. bIja-biMdunuM' dhyAna e dvAdazAMgIneA mahA che, apUrva atha che, parama atha che. tattvataH parameSThI bhagavatAnA dhyAna dvArA Atma-tattvanuM ja dhyAna thAya che. A rIte maMtrAdhirAja navakAra e samagra dvAdazAMgInA sAra che--e vAta sunizcita thAya che. [23] siddhi [parama siddhi] mULapATha :-siddhi TrataHsrauziALimAviSTadhA, jojorA rAga-dveSamAvya-ruupprmaanndlkssnnaa; bhAvato muktipadaprAptajIvAnAM - 'se na dIhe na hasse' ityAdi (31) ' ahavA kamme Nava darisaNammi' ityAdi (31) - mIlane (62) dvAttizucintanam // 2 // a: siddhi-laukika 'siddhi'-laghimA, vazitA, Izitva, prAkAmya, mahimA, aNimA, yatrakAmAvasAyitva ane prApti ema ATha prakAranI che. rAga ane dveSamAM mAdhyasthya bhAvarUpa paramAnandva te leAkottara siddhi' che. mukti pAmelA siddhAtmAonA (adrI, ahasva ityAdi) khAsaTha guNAnuM dhyAna--e bhAvathI siddhi che. vivecana : 'siddhi dhyAna-e pUrvokta dhyAnanuM phaLa che. aNimAdi'laukika siddhi' che. mAdhyasthyarUpa rAga-dveSane jItavAnI kaLA-e leAkAttara siddhi che. e kaLAnA dIkAlIna abhyAsa dvArA bhAvathI siddhirUpa sidda bhagavaMtAnA guNAnuM dhyAna thAya che, siddha bhagavAnA guz2AnuM dhyAna - e rUpAtIta hAvAthI zukala-dhyAna che. tenA dvArA AtmAnuM anata sAmarthya pragaTa thAya che. - rAga-dveSanA prasaMgeAmAM mAdhyasthyarUpa lettara siddhi-samatA e bhAva-siddhi che. tene siddha bhagavaMtAnA arUpI guNAtA dhyAnanA kAraNa tarIke vadhu vI che. samatAthI zukala-dhyAna pragaTe che x 3timavaprapaMcathA; prastAva-8, o. 724 thI 726 * Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana ane zukaladhyAna vaDe anukrame ghAtI karmone kSaya thatAM kevaLajJAna, kevaLadarzana ane yathAkhyAta cAritrarUpa pUrNa-sAmAyika pragaTe che. A rIte "sAmAyika ane dhyAna"--baMne paraspara ekabIjAnAM kAraNa che, tethI "siddhi-dhyAnanA adhikArI kettara samatAvAna muni che - ema garbhita rIte sUcita thAya che. siddhidhyAnanuM rahasya siddhapadane pAmelA siddha bhagavaMtane sarva karmono saMpUrNa kSaya thavAthI sarva guNe AvirbhAva pAmyA che. siddha AtmAnA eka-eka pradeze anaMta guNe pragaTapaNe rahelA che. temAM prasiddha ekatrIsa guNenuM varNana (be rIte) zAstromAM jovA-vAMcavA maLe che. AcArAMga-sUtramAM niSedhAtmaka zailIe varNavelA ekatrIsa guNe nIce pramANe che siddha bhagavaMte-(1) dIrgha nathI ke hasva nathI, (2) geLa nathI, (3) trikoNa nathI, (4) catuSkoNa nathI, (5) parimaDalAkAre nathI, (6) zyAma nathI, (7) nIla nathI, (8) lAla nathI, (9pILA nathI, (10) veta nathI, (11) sugaMdhI nathI, (12) durgadhI nathI, (13) tikta nathI, (14) kaTu nathI, (15) turA nathI, (16) khATA nathI, (1) madhura nathI, (18) kaThina nathI, (19) mRdu nathI, (20) bhAre nathI, (21) halakA nathI, (22) zIta nathI, (ra3) uSNa nathI, (24) cinagdha nathI, (25) rUkSa nathI, (26) zarIradhArI nathI, (27) janma letA nathI, (28) amUrta hovAthI saMgavALA nathI, (29) strI nathI, (30) puruSa nathI, ane (31) napuMsaka nathI.28 A rIte pAMca prakAranA saMsthAnathI rahita hovAthI siddha bhagavate nirAkAra svarUpavALA che. pAMca prakAranA varNathI rahita hovAthI arUpI che. temaja baMne prakAranI gaMdha na hovAthI agaMdha che. pAMca prakAranA rasa na hovAthI a-rasa che. AThe prakAranA sparza na hovAthI a-sparza che, zarIra rahita hovAthI azarIrI che. janma na hovAthI ajanmA che, amUrta hovAthI asaMga che, traNe vedathI rahita hovAthI aDhI che. bIjI rIte ekatrIsa guNenuM varNana Avazyaka-vRttimAM A pramANe kareluM che : 38. "se na rahe , de, 7 saMse na kare, na ribaMdaro, ra jidde, jo nIle, na lohie, na hAlidde, na sukille, na surabhigaMdhe, na durabhigaMdhe, na titte, na kaDue, na kasAe, na aMbile, na mahure, na kazkhaDe, na maue, na garue, na lahue, na sIe, na uNhe, ra ni, na suNe, ra Apa, , ho, na sthI, na juNe, ra anar " -bavAra-sUtra : sU. 27-2. .. 39, ahavA kamme Nava darisaNammi cattAri Aue pNc| Aima aMte sese do do khINAbhilAveNa igatIsaM // -gharesUtra-hArimaTTIyATIdA; pR. 66 2. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana | [ 217 - pAMca jJAnAvaraNIya, nava darzanAvaraNIya, be vedanIya, be mehanIca, cAra AyuSya, be nAma, be gotra ane pAMca aMtarAya - A AThe karmone kSaya thatAM ekatrIsa guNe pragaTe che. A rIte vivakSA bhedathI bhinna-bhinna rIte varNavelA siddha paramAtmAnA bAsaTha guNanuM ciMtana-dhyAna karavAthI arUpI vagere tathA anaMta jJAnAdi vagere AtmAnA nirmaLa guNenuM ja dhyAna thAya che. A bAsaTha guNemAM zeSa sarva guNo samAI jAya che. naMdI-sUtra, siddha-prAbhUta ane navatatva Adi graMthamAM varNavelA siddha paramAtmAnA svarUpanuM ciMtana ane bhAvana siddhidhyAnamAM sahAyaka bane che. gurugama dvArA te granthane abhyAsa karavAthI dravya, kSetra, kALa, bhAva Adi aneka prakAre vaDe siddha paramAtmAnA svarUpane vizada ane spaSTa baMdha thAya che. prastuta dhyAnamAM upayogI siddha paramAtmAnA svarUpane TUMkamAM vicAra karIe - siddha paramAtmAnuM svarUpa nava-tAva-prakaraNamAM dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI apekSAe siddha paramAtmAnuM je svarUpa varNaveluM che te nIce pramANe che - (1) sata - siddha bhagavaMtanuM astitva sadA mATe hoya che, AkAza-kusumanI jema keI kALe paNa temane abhAva hatuM ja nathI. ekapadavALAM nAme vidyamAna vastunAM vAcaka hoya che. "siddhi" paNa ekAdavALuM nAma che, tethI siddho sadA vidyamAna hoya che. (2) dravya pramANa - dravyanI daSTie siddhonI saMkhyA "anaMta che. eka siddha paramAtmAnI avagAhanAmAM paNa bIjA anaMta siddho rahelA hoya che. tethI asaMkhya guNa siddho deza ane pradezane sparzIne rahelA che. , (3) kSetra pramANu - siddha bhagavaMte lokanA asaMkhyAta bhAgamAM rahelA che arthAta pistALIsa lAkha jana pramANa nirmaLa saphaTika ratnanI zilA upara, lekanA agrabhAgane spezIne pitAnA caramadehanI avagAhanAnA be tRtIyAMza bhAgane avagAhIne rahelA che. () spazanA - siddha bhagavatenI sparzanA paNa lokanA asaMkhya bhAgamAM hoya che, paraMtu kSetra karatAM sparzanA kaMIka adhika hoya che. (5) kALa - siddha bhagavaMte Adi anaMta kALavALA hoya che eTale ke siddha avasthA prApta thayA pachI anaMtakALa sudhI (sadA mATe) te ja avasthAmAM rahe che, paraMtu temanuM bIjuM kaI sthAnAMtara ke avasthAnAMtara thatuM nathI. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] dhyAnavicAra-savivecana jIvane judAM judAM sthAnomAM ke judI judI avasthAeAmAM laI janAra karma-prakRti che. karmanA yege ja gati-Agati thAya che. karmane sarvathA viyega thayA pachI punaH kadApi saMga thato nathI. tethI siddha sAdi-anaMta sthitie akSaya-anaMta- avyabAdha sukhamaya sahaja zuddha-svarUpanI ramaNatAmAM layalIna rahe che. eka siddha paramAtmAnI apekSAe temane kALa sAdi-anaMta che, paNa aneka siddhonI apekSAe anAdi-anaMta sthiti hoya che. (6) aMtara - siddha avarathA zAzvata-sanAtana hovAthI temane punaH patana ke avasthAnAMtara abhAva hoya che tethI temane "aMtara paDatuM nathI. (7) bhAga - siddhAtmAo saMkhyAnI dRSTie saMsArI jI karatAM anaMtamA bhAgamAM che arthAt siddha karatAM saMsArI jIvonI saMkhyA anaMtaguNa adhika che. eka nigodamAM paNa anaMta ja hoya che, tenI anaMtamA bhAganI saMkhyAvALA cha ja mekSamAM jAya che. (8) bhAva-bhAva eTale paryAya-avasthA. siddha bhagavaMtomAM kSAyika ane pariNAmika be bhAva hoya che. te bhAva(avasthA)mAMthI teo kadApi calita thatA nathI. kSAyika bhAva - kamano kSayathI pragaTelo bhAva te kSAvikabhAva che. siddha bhagavatenA sarva karmo kSaya pAmelAM hevAthI teomAM akSaya jJAna, akSaya darzana, akSaya cAritra ane akSaya sukha-vIrya Adi anaMta guNa kSAyikabhAve rahelA hoya che. pariNAmika bhAva- sarva siddha bhagavaMtamAM "jIvatva pAriNAmika bhAve raheluM che. () a5 baha-mekSanA adhikArI - puruSa, strI ane napuMsaka hoya che. temAM sauthI alpa saMkhyAmAM napusake siddha thAya che. tenA karatAM saMkhyAtaguNI saMkhyAmAM strIo ane tenAthI paNa saMkhyAtaguNa saMkhyAmAM puruSe siddha thAya che. siddha-svarUpanA dhyAnanI eka prakriyA che. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjakRta "upadeza-pada'nI vRttimAM - sudarzana zeThane abhayArANI sAnukULa upasarga kare che te vakhate potAnI pratijJAnuM akhaMDapaNe pAlana thAya ane AvI paDelo upasarga niSphaLa jAya, te mATe teo siddha paramAtmAnA dhyAnamAM lIna banI jAya che - ema jaNAvI temaNe karelA dhyAnanuM A pramANe varNana karyuM che : "so savisesaM paccakkhANa-DANe maNaM nirUbhittA 'siddha silovari sarahiMdu-kuMda-saMkhujjalacchAeM' appANaM dvAvittA taddesa samIvavattiNo siddhe dhuNiyAsesa kilese niuNaM pariciMti artha :-te sudarzana zeTha te samaye (abhayA rANae anukULa upasarga kate Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 22 samaye) potAnA manane pratyAkhyAna- saMyama sthAnamAM vizeSa sthiratA pUrvaka parovInezaradda RtunA candra, macakuMdanA puSpa ane zaMkha jevI ujajavaLa kAtivALI siddhazilA upara pitAnA AtmAne sthApita karIne, te deza-sthAnane samI pavata sarva saMkalezarahita evA siddha bhagavaMtanA svarUpanuM nipuNa rIte dhyAna karavA lAgyA. A rIte siddha paramAtmAnA dhyAnamAM lIna banelA suzrAvaka sudarzana zeThane bAhya vAtAvaraNanI kaI asara thaI zakI nahi. dhyAnanI siddhine A pratyakSa purAve che A uparAMta "namasakAra-niryuktimAM siddha paramAtmAnA svarUpanuM vistRta varNana che. temaja "jJAnArNava', 'zrIpALa kathA', vagere granthomAM paNa siddha bhagavatenA dhyAnanI mAhitI darzAvI che. dhyAnAdi bAvIsa bhedonA niraMtara abhyAsa dvArA siddhi sthAne siddha thAya che. A dhyAnamAM siddha bhagavaMtana arUpI guNenuM ciMtana-dhyAna hoya che. tene "rUpAtIta dhyAna" paNa kahI zakAya che. "rUpAtIta-dhyAnanA abhyAsa kALamAM zukala-yAnane prAraMbha thAya che, je kevaLajJAna ane muktinuM paNa anaMtara kAraNa che. A dayAnanA prabhAve aNimAdi ATha laukika-siddhio ane paramAnaMdano anubhava karAvanArI evI parama samAdhi rUpa siddhi paNa prApta thAya che. - A dhyAna vartamAna janmamAM paNa laukika ane lokottara siddhi pradAna kare che ane parabhavamAM zIvra siddhi-zAzvata mukti-sukhanI niSpatti kare che, tethI A dhyAnanuM siddhi nAma sArthaka kare che. (24) paramasiddhi dhyAna mULapATha -mukatamunAmAnyathAravA ra8 artha :-mukta-siddha paramAtmAnA guNone pitAnA AtmAmAM Aropa kara, te paramasiddhi dhyAna" che. vivecana :- siddhidhyAnamAM batAvI gayA te mujaba siddha paramAtmAnA guNonuM dhyAna jyAre dIrgha kALa sudhI niraMtara thAya che tyAre siddha paramAtmAnA sarva guNane potAnA AtmAmAM abheda Aropa karI pitAnA AtmAne paNa siddharUpe dhAvavAnuM sAmarthya pragaTe che. kahyuM paNa che - rUpAtIta svabhAvavALA kevaLajJAna ane kevaLadarzana svarUpa, paramAnaMdasya siddha paramAtmAnuM dhyAna karavAthI dhyAtA paNa anaMta guNamaya siddha bhagavAna bane che." Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 ] dhyAnavicAra-savivecana dhyAtAne upayoga siddha paramAtmAnA AkAre pariName che tyAre upayogathI abhinna AtmA paNa siddha kahevAya che. saMsArI AtmA anAdi kALathI detAdi para-padArtho sAthe abhedapaNA(ekatA)ne anubhava karato Avyo che, paraMtu dehAdithI bhinna ane sattAe siddha sadaza evA Atma-tatvane jANI zakayo nathI. hakIkatamAM A jIve deha sAthenI ekatAne anubhava bhavamAM karyo che, ethI te (abhyasta hAIne) tene sulabha che, paraMtu dehathI bhinna siddha sadaza AtmAne anubhavavAno abhyAsa kyAre ya paNa karyo nahi hevAthI te bheda-jJAna tene atyaMta durlabha che. paNa prabaLa puNanA yoge sagurune suyoga thatAM jIvanAM divya cakSu UghaDe che tyAre avidyAne aMdhakAra nAza pAmI jatAM, sva-AtmAmAM ja paramAtmAnuM pavitra darzana thAya che. tene ja nizcayathI Atmadarzana, samyajJAna ane muni 5zuM kahevAya che. A rIta "paramasiddhi dayAna'-e dhyAnanI parAkASThAne batAve che, te apramatta avasthAmAM thatA rUpAtIta-dhyAnanuM dyotaka che. upazama-zreNi ane kSapakazreNigata dhyAnamAM paNa "parama siddhi dhyAna avazya hoya che. "jJAnArNava % mAM paNa siddhi ane paramasiddhi yAnanuM varNana che te nIce pramANe che : arihaMta paramAtmAnuM AlaMbana dhyAna siddha thayA pachI traNa lokanA nAtha, paramezvara siddha paramAtmAnA dhyAnane prAraMbha karavo joIe. je paramAtmA sagI kevaLI avasthAmAM sAkAra hatA, te siddha avasthAmAM nirAkAra, akriya, paramAkSara, nirvikalpa, niSkalaMka, nikaMpa, nitya ane AnaMdanA maMdira svarUpane dhAraNa kare che. jemanA jJAnamAM sakaLa carAcara padArtho zeyarUpe pratibiMbita thAya che, tethI je vizvarUpa che, jemanuM addabhuta amUrta svarUpa mithyAdaSTi jIvone agamya che, jeo sadA udayasvarUpa che, kRtArtha ane kalyANarUpa che, zAnta, niSkala, azarIrI ane zaMkaraDita che. jeo samagra bhava-saMcita karma-kaleza rU5 vRkSone bhasmIbhUta karavAmAM pracaMDa agni samAna che, pUrNa zuddha che, atyaMta nilepa che, jJAna-sAmrAjyamAM pratiSThita che, vizuddha darpaNamAM saMkrAta thayelA pratibiMba sadaza mahAprabhAvavALA che, jeo tirmaya, anaMta vIyukta, mahAparAkramI ane purAtana che. vaLI jeo parama vizuddha, aSTa guNethI yukta che, rAgAdi dethI sarvathA rahita che, nIrogI, aprameya chatAM bheda-jJAnIthI 3ya temaja vizvanAM sarva to jemanAmAM vyavasthita che ane jemanuM svarUpa bAhya-bhAvathI agrAhya chatAM aMtaraMga-bhAvothI grAhya banI zake tevuM che. AvuM sahaja zuddha AtmasvarUpa siddha paramAtmAne pragaTa che. evA niSpana, atyaMta avyAbAdha sukhamaya siddha paramAtmA sarva jagatane vaMdanIya che. jenA alpakALanA dhyAna mAtrathI paNa bhavya jIvone bhava-vyAdhi naSTa thaI jAya che. teo traNe lokonA svAmI avinAzI paramAtmA che, jemanuM svarUpa jANavAthI samagra vizvanuM svarUpa jaNAI Ave che. te paramAtmAnA svarUpanA jJAna vinA sva-Atma-svarUpamAM sthiratA prApta thatI nathI, mATe ja gIpuruSo teonuM zuddha-svarUpa jANuM varSa siddha-svarUpane vare che. zAva; vIrthasthAnana-zno -thI 38. * Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana sarva mumukSuoe anya sarvanuM zaraNuM choDI siddha-paramAtmAnA svarUpamAM ja aMtarAtmAne tanmaya banAvI dhyAna karavuM joIe - te A pramANe : paramasiddhi dhyAnamAM tanmayatA siddha karavAne upAya je siddha paramAtmA vANIthI agocara, avyakta ane zekharahita che, janmaraNathI rahita ane bhava-bhramaNathI mukta che tethI temanuM dhyAna manane vikalpa rahita banAvI karavuM joIe. jemanA kevaLajJAnanA anaMtamA bhAgamAM paNa anaMta dravya-paryAyathI bharelo saMpUrNa loka ane eka yarUpe sthira che, je traNe lokanA guru che. A rIte siddha-ravarUpanuM sthiratApUrvaka ciMtana karato ane temanA guNa-samUhanA smaraNathI suprasanna banelo yegI siddha-svarUpane siddha karavA AtmAne AtmA vaDe temAM ja ekAkAra banAvavA prayatna kare che. A mujabanA vAraMvAranA abhyAsathI bhAva-siddhanuM AlaMbana lenAra yegI anukrame grAhya-grAhaka bhAvathI mukta banI temAM ja tanmayatA siddha kare che (arthAta A AlaMbana dhyAnanA satata abhyAsa pachI sAdhaka jyAre tanmaya avasthAne prApta thAya che, tyAre paramAtmA "grAhya" ane huM "grAhaka e bhedabhAva nAbUda thaI jAya che.) AvI abhedanI bhUmikAmAM rahelo sAdhaka sarva padArthonA vikalpathI rahita banI paramAtmA-svarUpamAM e lIna banI jAya che ke jethI "dhyAtA" ane "dhyAna" pratyayane vilaya thatAM mAtra "dayeya sAthenI ekatA anubhavAya che. paramAtma-svarUpamAM lIna thatAM ja te samaye samatArasanuM zItaLa jharaNuM vahevA mAMDe che - A bhUmikAne "ekIkaraNa bhAva paNa kahe che. gazAstramAM "siddhi" ane "paramasiddhi dhyAnano "rUpAtIta-thAna tarIke ullekha karatAM jaNAvyuM che ke - "amU, cidAnaMda svarUpa, niraMjana siddha paramAtmAnuM dhyAnae rUpAtIta-dhyAna che.niraMtara siddha paramAtmAnuM dhyAna karate yogI temanA zuddhasvarUpanA AlaMbane grAhya-grAhaka bhAva rahita tanmayatA prApta kare che. anya sarvanuM zaraNuM choDI daIne siddha-svarUpamAM evI lInatA pAme che ke jyAM thAtA ke dhyAnanI koI bhedarekhA na rahetAM mAtra dhyeyAkAranI ja pratIti zeSa rahe che, AtmA paramAmAmAM abhinnarUpe lIna banI jAya che. 40. amUrtasya cidAnandarUpasya paramAtmanaH / niraJjanasya siddhasya dhyAna syAdrapavarjitam // -nArA; prArA-20, . 1. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 ]. dhyAnavicAra-savivecana A zuddhAtma-dhyAnanA adhikArI vize "dharma parIkSA XmAM A pramANe ullekha maLe che je muni guru-AjJAmAM sthira thaI, vyavahAra kuzaLa banI, AvazyakAdi kriyAcaganI ArAdhanA vaDe zuddha cittavRttivALA banyA hoya che temane nizcaya-nayanA AlaMbananI bhUmikA vakhate zuddhAtma-svabhAvanI pariNati pragaTavAthI adhyAtma-dhyAna mAM paNa ekAgratA ullasita thatAM tanmayatA siddha thAya che. zuddha adhyAtma-dhyAnamAM tanmayatA siddha thavAthI viSaya-kaSAya Adi doSa rahita tathA vijJAna ane AnaMdamaya arthAt svarUpa-pratibhAsa ane prazama-sukhanI ekarasatAne pAmeluM, parizuddha-svabhAvathI ja sphaTikaratna tulya nirmaLa evuM Atma-svarUpa pratyakSa anubhavAya che ane tethI AtmAmAM ja rata, tRpta ane saMtuSTa thayelA munine svaAtmAmAM ja pratibaMdha ane vizrAti thavAthI sarva vika9pa zamI jAya che. saMbha rahita samudramAM pavananA abhAve jema jaLataraMgo-mojAMo utpanna thatAM nathI, tema Atma-svarUpanA sAkSAtkAra samaye paugalika padArthonA grahaNa-tyAgane abhAva hovAthI zubha ke azubha kaI vika95 cittamAM utpanna thatA nathI. "vA aratiH? vAkAnaM?'-AvA vikalpo paNa A ma-prAptinI paLamAM hatA nathI. A vAta adhyAtma-zAstra AcArAMgAdi Agama-graMthamAM paNa kahI che. AtmasvarUpanA sAkSAtkAra-anubhava samaye sukhaduHkhanA sUphama vikalpono paNa abhAva hoya che, te tenA sAghanabhUta gRha, saMpatti, svajanAdi pudgala saMsargajanita sthUla vikone kyAMthI avakAza maLe ? AvI nirvika95-dazAne "zuddhAtmAnubhava kahe che ane te dharma - zukaladhyAnanuM phaLa che. tene cidAnaMda, niSpada avasthArUpa nirvikalpa samAdhi paNa kahe che. AvI nirvikalpa samAdhine utpanna karanAra zuddha vikalpadazAnuM svarUpa joIe. A sarva mana-vANI-kAyA-dhana-hAdi padagalika pariNAme mArA Atma-dravyathI ekAnta bhinna che. traNe kALamAM A padArtho upaga lakSaNavALA banatA nathI ane huM jJAna upaga svabhAvavALe chuM, tethI pudagalabhAvathI bhinna ane eka chuM. anAdi kALathI anya dravyanA saMsargamAM AvavA chatAM anya dravyanA svabhAvane pAmyo nathI tathA anaMta paryAne AvirbhAva ane tibhAva satata cAlu hovA chatAM eka zuddhAmadravyapaNe huM eka anaMta zaktimaya AtmA chuM. jJAna-darzana-cAritrarUpa ratnatraya svabhAvavALa hovA chatAM mArA zuddhAma-dravyanI ekatA akhaMDita rahe che, eTale ke prabhA-nirmaLatA ane doSaharaNa zaktithI yukata jAtivananI jema mArI ekatAmAM kSati AvatI nathI." * "dhama parIkSA-racayitA pU. upA. yazovijayajI mahArAja-gAthA 99 thI 107. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana zuddhAtma--dravya saMbaMdhI AvA zubha-viko e "avikalpa-samAdhinA janaka bane che. zuddha-viko dvArA utpanna thayelA saMskAra anya vika95jaya saMsakAronA virodhI hevAthI tevA vikalpone utpanna thavA detA nathI eTale anya azubha-vikane nAza karIne A zuddha-vika9pa svataH zAMta thaI jAya che. A zuddhAtma-dhyAna "avikalpa-samAdhi ane utpanna karanAra hovAthI parama rahasyamaya che. "eyaM paramaM nANaM paramo dhammo imocciya pasiddho / eyaM paramaM rahassaM NicchayasuddhaM jiNAviti // -gharIkSA ; Dho. 204 A adhyAtma-thAna e "parama jJAna" che kAraNa ke jJAnanuM phaLa virati che, virati samatA svarUpa che ane samatA dhyAnane AdhIna che. Atma-dhyAna vinA samatA pragaTatI nathI. A adhyAtma-dhyAna e prasiddha parama-dharma che. durgatimAM paDatA jIvane dhAraNa karI niyamA sadagati temaja siddhigatimAM laI jAya che. jinezvara paramAtmAo paNa A dhyAnane nizcaya zuddha-pAramArthika nayathI vizuddha evuM parama rahasya' kahe che. A viSayamAM Agama-pramANa paramarahassamisINaM samattagaNipiDagazAria sAsaNaM / pariNAmiyaM pamANaM-NicchayabhavalaMbamANANaM // -sammatitarka adhyAtma-dhyAnanuM A parama rahasya jANI-samajI sujJa mumukSu AtmAoe tene jIvanamAM pradhAna banAvavuM joIe. upasaMhAra A rIte dhyAnanA badhA bheda-prabhedone jANIne tattvajJa yogI lakSyanA AlaMbana vaDe alakSayane, skUlanA AlaMbana vaDe sUkSama ane sAlaMbana dhyAna vaDe nirAlaMbana dhyAnane satata abhyAsa karate rahIne Atma-tattvanI anubhUti zIvratAthI meLavI zake che ane te Atma-dhyAnarUpI dhyAnAmRtamAM magna baneluM zramaNanuM mana jagatanAM sarva tone sAkSAtkAra karIne AtmAnI parama zuddhinA prakarSane pAme che. A pramANe dhyAna --"parama dhyAna Adi 24 bhedanuM nirUpaNa ane vivecana karIne temAM batAvelAM ciMtAbhAvanA, karaNaga-bhavanAga Adi mahattvanA padArthonuM vizada varNana zAstrakAra maharSi svayaM kare che, te "uttara vibhAgamAM ApavAmAM Avela che. ke pUrva vibhAga saMpUrNa che Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164] dhyAnavicAra-savivecana PAN JA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra uttara vibhAga (savivecana) dhyAna-paramadhyAna Adi covIsa dhyAna-mArganA bhedanuM nirUpaNa ane vivecana karIne, temAM batAvelA keTalAka agatyanA padArtho-ciMtA (ciMtana), bhAvanA, anuprekSA, bhAvanaga ane karaNaga vagerenuM varNana ane tenA saMbaMdhamAM keTalAMka upayogI spaSTIkaraNe granthakAra maharSi svayaM kare che. tene vicAra A uttara vibhAgamAM karIzuM. dhyAna sAdhanAmAM praveza ane pragati karavA IcchatA sAdhakee dhyAnanA pUrvAbhyAsa mATe dhyAnanAM lakSaNamAM ja batAvelI citA' ane 'bhAvanA je anukrame kRtajJAna ane paMcAcAra pAlana svarUpa che, tene jIvanamAM nitya-niyamita abhyAsa karavo jarUrI che. ciMtA(ciMtana)nuM svarUpa ane tenA prakAre mULapATha--tatra nitA, mAvanA kSatiri varuM vinam | prathamA : tattvacintA-paramatattvacintArUpA / tatrAdyA jIvA'jIvAdInAM 9 / dvitIyA dhyAnAdInAmeba 24 bhedAnAm // 1 // dvitIyA : mithyaatv-saasvaadn-mishrdRssttigRhsthruupaa| atraiteSAM svarUpaM viparyastAdirUpaM nirAm rA tRtIyA : rasuvidhAnA-kriyA (280)-trakriyA (84)-kazAna (67)-vinA (32) vAvina (33) gavenAM sthapavittA / 3 / catuthIM : pArzvasthAdisvayUthyasvarUpacintA // 4 // paMcamI : nAraka-tiryaG-narAmarANAmaviratasamyagdRSTInAM svarUpacintA // 5 // SaSThI : manuSyANAM dezaviratasamyagdRSTInAM svarUpacintA // 6 // saptamI : pramattAdi-ayogiparyantAnAM navAnAM sarvaviratAnAM siddhAnAM cAnantara 15-paramparagatamedAnAM svarUpacintanam // 7 // 21 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 ] dhyAnavicAra-savivecana artha bhAvanA ane anuprekSAthI bhinna je calacitta te "ciMtA(ciMtana) kahevAya che. te ciMtA sAta prakAranI che :(1) temAM prathama prakAranI ciMtAnA be peTA prakAro che. (a) "tattvaciMtA ane (ba) paramatatvaciMtA. jIva-ajIva Adi 9 tanuM ciMtana karavuM te "tatvaciMtA che ane dhyAna Adi 24 bhedonuM * ciMtana karavuM te "paramatatvaciMtA che. (2) mithyAtva, sAsvAdana tathA mizradaSTi guNasthAnakamAM rahelA gRhasthanA viparya svAdi * svarUpanuM ciMtana karavuM te ciMtAne bIjo prakAra che. (3) 180 kiyAvAdI, 84 akriyAvAdI, 67 ajJAnavAdI tathA 32 vinayavAdI ema 363 pAkhaMDIonAM + svarUpanuM ciMtana karavuM te ciMtAne trIjo prakAra che. (4) pArthastha (pAsasthA) Adi pitAnA mRtha(varga)nA sAdhuonuM svarUpa ciMtavavuM te ciMtAne je prakAra che. (5) nArakI, tiryaMca, manuSya ane devatAomAM je aviratasamyagadaSTi jIvo hoya, teonA nirmaLa zraddhAdi guNanA) svarUpanuM ciMtana karavuM te ciMtAne pAMcamA prakAra che. (6) manuSyamAM je dezavirata samyagadaSTi hoya teonA (aNuvratAdi guNenA svarUpanuM ciMtana karavuM te ciMtAne chaThTho prakAra che. (7) chaThThA pramatta guNasthAnakathI (prAraMbhI) caudamA aAgI kevalI guNasthAnake sadhInA (nava prakAranA) sarvaviratidhara munionA temaja paMdara prakAranA "anaMtarasiddha | * jIva, ajIva Adi 9 tanuM svarUpa juoH AgaLa ganAM AlaMbana' vibhAgamAM zaktiyoganAM AlaMbane. 4 24 sthAna AdinuM saMkSipta svarUpa-juoH granthaparicaya. * mithyAtva guNasthAnakamAM tatvane viparvAsa hoya che. sAsvAdana guNasthAnakamAM samyakRtvane kaMIka svAda hoya che. mizra guNasthAnakamAM tattva tathA atatva bane pratye udAsInatA hoya che. A aMgenAM vizeSa svarUpa mATe "karmagraMtha' Adi granthanuM avalekana-avagAhana karavuM. + kriyAvAdI vagere 36 pAkhaMDIonuM vizeSa svarUpa jANavA juoH pariziSTa naM. 4 0 pAsatyAdinuM svarUpa juoH pariziSTa naM. 5. * 14 guNasthAnakanuM svarUpa juo: pariziSTa na. 6. = 15 prakAranAM anaMtara siddhonAM tathA aneka prakAranAM paraMpara siddhone bhedonuM svarUpa "vaLA sutra" mAM nIce mujaba jaNAveluM cheH (cAlu-pR. 167), Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana ane aneka prakAranA paraMpara siddhonA* svarUpanuM ciMtana karavuM te ciMtAne sAtame prakAra che. vivecanaH-ciMtA zuM che? sthira ke asthira citte thatI zubha ciMtana-pravRtti e ciMtAnI sAmAnya vyAkhyA che ane vizeSathI ciMtAnA traNa prakAra bRhata ka5bhASyamAM batAvyA che. te nIce pramANe che AtmA je samaye mekSamAM jAya che, te samaye anaMtarasiddha kahevAya che, tyAra pachInA samayamAM e ja AtmA paraMparasiddha kahevAya che. mukatAtmAonA be bheda cheH (1) anaMtara siddho (2) paraMpara siddho. anaMtara siddhonA 15 bheda che(1) tIrthasiddha (5) svayaMbhuddhasiddha (9) puruSaliMgasiddha (13) gRhiliMga siddha (2) atIrthasiddha (6) pratyekabuddhasiddha (10) napusakaliMgasiddha (14) ekasiddha (3) tIrthaMkarasiddha (7) buddhAdhitasiddha (11) svaliMgasiddha (15) aneka siddha (4) atIrthaMkarasiddha (8) strIliMgasiddha (12) a liMgasiddha * paraMparasiddho aneka prakAranA che aprathama samayasiddha, disamayasiddha, trisamayasiddha, catu:samayasiddha ItyAdi vAvata saMkhyAta samayasiddha, asaMkhyAta samayasiddha ane anaMta samayasiddha -'vavA sUtra', 7-8, 11. jhANaM niyamA ciMtA, ciMtA bhaiyA u tIsu ThANesu / jhANe tahatarammi u, tasvivarIyA va jA kAi // 1641 // vRttiH-yada manaH sthairyarUpaM tad niyamAt cintA / cintA tu 'bhaktA' vikalpitA triSa sthAneSu / tathAhi-kadAcid "dhyAne' dhyAnaviSayA cintA bhavati yadA dRDhAdhyavasAyena cintayati / tadaMtarammi u' ti tasya-dhyAnasyAntaraM tadantaraM tasmin vA cintA bhavet , dhyAnAntarikAyAmityarthaH / ' 'taviparItA vA' yA kAcid dhyAne dhyAnAntarikAyA bA nAvatarati kintu viprakIrNA cittaceSTA sA'pi cintA pratipattavyA / ato yadA dRDhAdhyavasAyena cintayati tadA cintA-dhyAnayorekatvam , anyathA punaranyatvam / -dhRhad alpasUtra : mAthuM ; 36-g.naM. 487 artha cintAnA traNa prakAra che: (1) kyAreka dhyAna samaye dhyAna viSayaka je cintA (cintana) daDha adhyavasAya (mananI sthiratA) pUrvaka thAya che, te dhyAnarU5 cintA che. (2) dhyAnanI pachI (ke pahelAM) je cala cithI ciMtana thAya te pAnAnArikA rUpa cintA che. (3) ane A be citAothI bhinna je chUTI-chavAI vicAraNAo thAya che, te viprakIrNa rU5 cintA che. - sAdhaka jyAre sthiracittapUrvaka ciMtana kare che tyAre te ciMtA ane dhyAnanI ekatA thaI jAya che arthAta te ciMtA dhyAnarUpa banI jAya che. te sivAyanI ciMtA e dhyAnathI bhinna che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 268 ] dhyAnavicAra-savivecana (1) cittanI sthiratApUrvaka thatuM ciMtana e vAnarUpa ciMtA. (2) be dhyAnanA vacagALAmAM thatuM ciMtana e pAnAntarikarUpa ciMtA. (3) chUTIchavAI vicAradhArAo - je dhyAna ane dhyAnAnarikAthI judA svarUpanI che, te viprakIrNarUpa ciMtA. ciMtAnA A traNe prakAromAMthI prastutamAM je sAta prakAranI ciMtAo jaNAvI che, te viprakIrNarUpa ciMtA che. sAta prakAranI ciMtAnuM svarUpa jIva, ajIva, puNya, pApa, Asava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa - A nava tanA tathA dhyAnanA vIsa bhedanA svarUpanI vicAraNA karavI te "tatvaciMtA nAmane ciMtAne pahele prakAra che. jagatamAM vidyamAna jaDa-cetana padArtho, tene pheraphAra, saMsAra ane mokSanAM sAdhaka-bAdhaka kAraNe vagerene vicAra tathA prastuta graMthamAM nirdiSTa covIsa dhyAna mAgabhedanA svarUpane vicAra A pahelI ciMtAmAM AvI jAya che. parasamaya-jagatamAM cAlatAM bhinna-bhinna darzane je ekAtaruSTivALAM ane sarvajJa vacanathI viparIta che-jevAM ke mithyASTi, sAsvAdana ke mizra daSTivALA jInA saMbaMdhamAM tathA 33 pAkhaMDI vagerenI ekAnta vicAradhArAonuM ciMtana karavuM e bIjA ane trIjA prakAranI ciMtAmAM samAveza pAme che. asatyane asatyarUpe samajI, teno tyAga karavAthI jIvanamAM pravezatA dRSTimAha vagere thI bacI javAya che. anekAntavAdIne A abhigama sulabha che. samAnadhamI kahevAtA evA "pAsasthA AdinA svarUpano vicAra karavo e ciMtAno ceAthe prakAra che. A ciMtAthI sAdhu jIvanamAM levAtA nuM sUkSama jJAna thatAM tene tyAga saraLatAthI thAya che. pAMcamI ciMtAmAM samyagdaSTi, chaThThI ciMtAmAM dezavirati ane sAtamI ciMtAmAM sarvaviratidhara sAdhu bhagavaMto, kevaLI bhagavaMte tathA siddha bhagavaMtanA svarUpanuM ciMtana karavAnuM hoya che...arthAt samyagRSTi deva-manuSya vagerenA zama, saMvega Adi guNono vicAra karavo e pAMcamI ciMtA che. dezaviratidhara zrAvakanA guNono vicAra kare e chaThThI ciMtA che ane paMca parameSThI bhagavaMtonA guNanuM ciMtana karavuM e sAtamI ciMtA che. A rIte uttama vyaktionA guNenI anumodanA, Adara-bahumAnapUrvaka thavAthI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana ciMtakamAM paNa tevA guNenuM pragaTIkaraNa thAya che, kAraNa ke guNarAga e guNapatine uttama mArga che. pada, paramapada, siddhi ane paramasiddhi dhyAnamAM paMca parameSThI bhagavaMtone dhyeyarUpa banAvI temanuM dhyAna karavAnuM che, paNa te dhyAnamAM praveza ane sthiratA prApta karavA mATe sarva prathama temanA guNenuM ciMtana Adara-bahumAna pUrvaka thavuM joIe. cittanA traNa prakAra dhyAnazataka' mAM bhAvanA, anuprekSA ane ciMtA e traNa prakAra cittanA batAvyA che. dayAnAbhyAsanI kriyA e bhAvanA che. dhyAnathI virAma pAmelA thAtAnA cittanI ceSTA-je anityasvAdi bAra bhAvanAtmaka hoya che, te anuprekSA che. A baMnethI alaga prakAranI mananI ciMtA pravRtti e ciMtA che. bRhatuM ka95 bhAgya'mAM ane "dhyAnazatakamAM batAvelI vyAkhyAthI "ciMtAnuM svarUpa spaSTa rIte samajI zakAya che ke jIva Adi taronI vicAraNAo "ciMtA svarUpa che. upara batAvelI sAta prakAranI ciMtA - zrutajJAnarUpa hovAthI tenA dvArA samasta dvAdazAMgInuM ciMtana karavAnuM garbhita sUcana sAdhakane maLe che. dhyAnanI pUrve theyanA svarUpanuM vAraMvAra ciMtana karavAthI citta dhyeyamAM sthira bane che ane te sthiratA vadhatAM dhyAnano prAraMbha thAya che. dhyAna sAdhanAmAM sAdhaka kamazaH AgaLa vadhatuM jAya che, yAdi bhAvathI bhAvita hRdayavALA sAdhaka tatvaciMtana arU5 "ciMtA' e adhyAtma rUpa che ane tene vAraMvAra abhyAsa svarUpa "bhAvanA e "bhAvanA rUpa che. temaja A bannenA phaLa svarUpe pragaTatu dhyAna" e dhyAnayoga che. A granthanA prAraMbhamAM ja nirdiSTa - ciMtA ane bhAvanA pUrvakane sthira adhyavasAya e dhyAna-dhyAnanA A lakSaNathI paNa e ja vastu phalita thAya che ke jema jema dhyeya svarUpa-ciMtana sUkama, sUkamatara ane sUkSamatama banatuM jAya che, tema tema dhyAnamAM vega utpanna karanAra Atmika vIrya-baLa puSTa banatuM jAya che ane jema jema AtmavI puSTa banatuM jAya che, tema tema dhyAnayogamAM ekAgratA, karmanI nirjarA ane Atmavizuddhi vadhatI jAya che. kaI ciMtA ane kaI bhAvanA vizeSathI kyA prakAranA yoga ane vIrya vizeSanI puSTi thAya che, tenuM spaSTIkaraNa AgaLa (bhAvanaga vagerenA vivecanamAM) karavAmAM Avaze. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170] dhyAnavicAra-savivecana bhAvanAnuM svarUpa ane tenA prakAre. bhUga:--bhAvanAdhyAnamAha---ArurukSormuneryogaM karma kAraNamucyate / yogArUDhasya tasyaiva zamaH kAraNamucyate // * (zrImad-bhagavad-gItA-a. 6 zloka 3.) ArurukSorabhyAsaH jJAna-darzana-cAritra-vairAgya bhedAcaturdhA / artha - ga upara ArUDha thavAnI je muninI IcchA hoya tene "niSkAma-karma [yoganI sAdhanA e ja ] sAdhana che; paraMtu gArUDha thayelA munine "zama e ja mekSanuM sAdhana che. yoga upara ArohaNa karavAnI IcchA rAkhanAra sAdhakanAM abhyAsa, jJAna, darzana, cAritra tathA vairAgya bhAvanAnA bhedathI cAra prakAranAM che. bhUga:-(1) tatra jJAnabhAvanA-sUtrArtha tadubhayabhedAt tridhA-'nANe niccanbhAso ityAdi (2) darzanabhAvanA-AjJAruci tattva (9) paramatattva (24) rucibhedAt tridhA'saMkAi dosarahio' ityAdi / (3) cAritrabhAvanA-sarvavirata-dezavirata-avirata-bhedAt tridhA-NavakammANAyaNaM.' ityAdi. aviratepyanantAnubandhikSayopazamAdijanyaupazamAdi cAritrAMzo'stIti // (4) vairAgya bhAvanA-anAdibhavabhramaNacintana-viSayavaimukhya-zarIrAzucitA cintana bhedAt vidhA-'suviiyajagarasabhAvo' ityAdi / (1) jJAnabhAvanA- bhAvanAnA cAra prakAramAM prathama jJAna bhAvanAnAM sUtra, artha ane tadubhaya ema traNa prakAra che. jJAna-bhAvanAnuM vizeSa svarUpa "dhyAnazatakamAM nIce pramANe jaNAveluM che : nANe niccabbhAso, kuNai maNodhAraNaM visuddhiM ca / nANa-guNa-muNiyasAro to jhAi suniccalamaIyo / / 31 / / * tulanA : ArurukSurmuniryoga zrayed baahykriyaampi| yogArUDhaH zamAdeva zuddhayatyantargatakriyaH -zAnasAra; zamAeka zlo. 3. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 27 artha :- zratajJAnano nitya abhyAsa kare, mananA azuddha vyApArane nirodha karIne manane sthira karavuM, sUtra ane arthane jJAnanI vizuddhi karavI, "ca" zabdathI bhavanirveda keLava, temaja jJAna vaDe te jIvAdi tanA guNa paryAne sAra-paramArtha jeNe jANyuM che, evA sAdhake susthira mativALA thaIne dhyAna karavuM. (2) dazanabhAvanA - AjJAruci, navatattvaruci tathA 24paramatanI ruci (arthAta dhyAnanA 24 bhedanI ci) ema traNa prakAre che. dhyAnazataka" mAM darzana bhAvanAnuM svarUpa nIce mujaba che - saMkAidosarahio pasama-thejjAiguNagaNoveo / hoi asaMmUDhamaNo daMsaNasuddhIe jhANammi // 32 // artha :- zaMkA vagere doSathI rahita ane prazama-sthaya Adi guNothI sahita e puNyAtma samyagadarzananI zuddhine laIne dayAna sAdhanAmAM saMmeha arthAt brAnti rahita (sthira) cittavALa bane che. (3) cAritra bhAvanA - sarvavirata, dezavirata ane avirata-A traNa prakAranI che. cAritrabhAvanAnuM svarUpa dhyAnazatakamAM nIce pramANe che : NavakammANAyANaM porANaviNijjaraM mubhAyANaM / cArittabhAvaNAe jhANamayatteNa ya samei // 33 // artha - cAritra bhAvanAthI bhAvita AtmA navAM karmone grahaNa karatuM nathI, jUnA kamene khapAve che, zubhane grahaNa kare che tathA dhyAnane saraLatAthI prApta kare che. (4) vairAgya bhAvanA :- anAdi bhavabhramaNanuM ciMtana, viSaye prati vimukhatA tathA zarIranI azucitAnuM ciMtana-e traNa prakAre che. dhyAnazatakamAM vairAgya bhAvanAnuM svarUpa nIce pramANe che : muvidiya jagassabhAvo nissaMgo nibhao nirAso ya / veraggabhAviyamaNI jhANammi suniccalo hoi // 34 // artha - jeNe jagatano svabhAva sArI rIte jANe che, je nisaMga, nirbhaya temaja AzaMsA rahita che, te vairAgya-bhAvita manavALe sAdhaka dhyAnamAM atyaMta nizcala bane che. zuddha AtmAnA dhyAnamAM ramaNatA sAdhavA ukta gyatAo pradhAna bhAga bhajave che ane tene pratApe, jIva zivapadagAmI banavAnI dizAmAM agresara bane che. vivecana-dhyAnanI pUrve bhAvanA avazya heya che. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] dhyAnavicAra-savivecana bhAvanA vinA dhyAnanI vAstavika bhUmikAne prAraMbha thato nathI. bhAvanA e dhyAnanuM pradhAna kAraNa hevAthI "mAvanA sthAnamA"- A paMkti dvArA prakAre bhAvanAne paNa dhyAna svarUpa jaNAvI che. - "sUtrakRtAMga sUtramAM bhAvanAne yoga tarIke oLakhAve che ? bhAvaNA joga suddhappA jale nAvA ya AhiyA / nAvA va tIrasaMpannA savva dukkhANi tiuddaI // bhAvanAgathI zuddha thayela AtmA e jaLamAM jahAja samAna kahe che. jahAja jema (athAga jaLane pAra karIne) kinAre pahoMce che tema Avo zuddha AtmA (bhavasAgarane pAra karIne) sarva duHkhane aMta kare che." A rIte Agama granthamAM bhAvanAne je mahattva ApavAmAM AvyuM che te joyuM. have kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI ma. pitAnA yogazAstramAM ane zrI zubhacandrAcAryajI ma, pitAnA "jJAnArNava"mAM bhAvanAne nimatra sAdhaka ane AtmazuddhikAraka kahe che te joIeH sANaM sthAnita tAre mArA prat' (rAtra) samabhAva nirmama vaDe thAya che ane nirmamatva siddha karavA mATe bhAvanAone Azraya karo." .. "cinu citte bhRzaM bhavya ! bhAvanA bhAvazuddhaye / / yaH siddhAntamahAtantre devadevaiH pratiSThitAH // 5 // (jJAnArNava pra. 2.) "he bhavya ! tuM bhAvanI zuddhi mATe tArA cittamAM bhAvanAonuM barAbara ciMtana kara; kAraNa ke zrI jinezvara bhagavatIe Agama granthamAM ja te bhAvanAone pratiSThita karelI che arthAta tenAM bhArobhAra vakhANa karelAM che.' zrI pataMjali muni Adi anya yogavizArade e paNa bhAvanAne dhyAnaganA eka aMga tarIke svIkAra karyo che ane pitAnA yogagranthamAM tenuM varNana karyuM che. . dhyAna-sAdhanAmAM bhAvAtmaka mananI racanAne moTe prabhAva paDe che. mATe sAdhake pitAnA manane aDelA daDha ane zuddha rAkhavA prazasta bhAvanAo ke bhAvo avazya karavA joIe. mAnava svayaM bhAvamUlaka prANI che. tenA cittanA azubha, zubha ke zuddha Azayane anurUpa ja baMdha ane mokSa, saMsAra ane siddhazilA taraphanI yAtrA prAraMbhAya che, zubhAzubha karmanA baMdha ane anubaMdha paDe che. - jJAnAdi cAra bhAvanAo, anityAdi bAra bhAvanAo ke mitrI Adi cAra bhAvanAo e saMvararUpa che, saMvara nirkarAnuM pUrvarUpa che arthAt ema paNa kahI zakAya ke e baMne ekabIjAnA pUraka che. saMvara e dhyAna ane ganuM pradhAna aMga che, maharSi pataMjalie "rogazcittattinirodha" kahyo che to A pAtaMjaline ISTa, nirodha tathA janadarzanamAM "vaMtA-nirodha-dAna" mAM sUcita nirodha e saMvara-rU5 che. dhyAna bhale jainadarzananuM hoya ke ItaradarzananuM paNa-tenuM svarUpa saMvara dvArA ja bane che. vRttinuM saMvaraNa thavuM, vRttinuM moDhuM bahAra na rahevuM, paNa AtmAnI tarapha thavuM e ja vRttine saMvara che. e ja nija athavA mokSane hetu che. jenA vaDe manane bhAvana (bhAvita) karavAmAM Ave arthAta manamAM je bhAvavAmAM Ave saMskArita karavAmAM - Ave te bhAvanA che. bhAvavuM eTale vicAravuM ciMtavavuM. mAtra eka vAra eka Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 273 dhyAnavicAra-savivecana vicAra karavAmAM Ave tene bhAvanA nathI kahevAtI, paraMtu maMtra jApanI jema vAraMvAra je vicAra ghUMTavAmAM Ave tene "bhAvanA" kahe che. bhAvanA eTale abhyAsa. 'bhaviturbhavanAnukUlo bhAvayiturvyApAravizeSaH bhAvanA' / * jevA thavAnuM che banavAnuM che ene anukULa bhAvuka AtmAne vyApAra (pravRtti) vizeSa bhAvanA che. pU. haribhadrasUrijI mahArAje bhAvanAne "vAsanA" paNa kahI che. viSaya-kaSAyajanya azubha bhAvothI malIna banelA manane svaccha, suvAsita karavA mATe zubhabhAvanI vAsanA ApavI joIe. jethI anAdinA azumavAsanA nabaLI paDatI jAya ane zubhavAsanA sabaLa banatI jAya. bhAvanAnA saMkilaSTa (azubha) ane-asaMkilanTa (zubha) ema be prakAra che. krodha, mAna, mAyA ane mithyAtva vagerenA bhAvo e azubha-bhAvanA che. kSamA, namratA, saralatA, saMtoSa tathA jJAna, darzana cAritra ane vairAgya Adi bhAva e zubha-bhAvanA che. zubha-bhAvanAothI pApana (bhavane) nAza thAya che, tethI tene bhavanAzinI bhAvanA kahevAya che. azubha-bhAvanAothI pApanI (bhavanI) vRddhi thAya che. mATe te "bhavivadhinI bhAvane kahevAya che. "ogazAstramAM batAvelI "ahiMsA Adi pAMca mahAvratonI pacIsa bhAvanAo je te-te vratanA rakSaNa mATe che. A sarva zubha-prazasta bhAvanAo che ane te dhyAna yoganI sAdhanAmAM javA mATe pravezadvArarUpa che, arthAta dhyAnanA aMgabhUta che. zubha-bhAvanAo dvArA manane bhAvita (vAsita) karavAmAM AvyuM na hoya te sAdhaka dhyAnamAM TakI zakato nathI arthAta bhAvane vinA sAdhaka dhyAna mATe pAtra banI zakato nathI. dhyAnamAM javA, pahelAM bhAvanAo bhAvavI paDe che. bhAvanAonA baLe cittanA vikSepo dUra thavAthI te zAMta ane sthira bane che. tethI citta-nirodharUpa ke citta-ekAgratArUpa dhyAnasAdhanA mATe sAdhaka yogya-pAtra bane che. ahIM darzAvelI jJAnAdi bhAvanAoe AtmAnAM jJAna, darzana ane cAritra Adi guNone keLavavA (pragaTAvavA) mATe che. bhAvanAyogamAM eka evI cuMbakIya zakti che, je AtmAnA te-te guNene AkarSita kare che doSa-durguNane dUra karIne saddaguNanI sthApanA kare che. keI paNa padArthanuM jJAna, bhAvanAnA baLe te-te vastunA AkArane dhAraNa kare che. tyAre dUra rahelI paNa te vastu AMkhanI sAme ja AvI gaI hoya ema lAge che. have jJAnabhAvanA Adi bhAvanAonAM prakAra ane svarUpano kamazaH vicAra karIe. (1) "jJAnabhAvanA nAM prakAra ane svarUpa (1) sUtra-jJAnabhAvanA :- mULa sUtrone zuddha-spaSTa uccAraNa pUrvaka abhyAsa karavo. (2) artha-jJAnabhAvanA - sUtra-siddhAnta upara racAyelAM bhASya, niryukti, vRtti vagere dvArA sUtronA arthanuM adhyayana-manana karavuM. * "vAyorA', g. naM. 626. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjavilAda-virezara (3) tadubhaya-jJAnabhAvanA - sUtra ane arthane tAtparyane jIvanamAM bhAvita banAvavuM arthAt AtmasAt karavuM, A traNene anukrame satata abhyAsa karavAthI jJAnAcAranuM pAlana thAya che. sUtra, artha ane tadubhayarUpa jJAna-bhAvanAo e jJAnAcAranA (1) vyaMjana, (2) artha, ane (3) tadubhayarU5, traNa AcAra svarUpa ja che; temaja zrata, ciMtA ane bhAvanA jJAnarUpa paNa che ane te (4) kALa, (5) vinaya, (6) bahumAna, (7) upadhAna ane (8) anivaNa rUpa AcAranA pAlanapUrvaka ja thAya che. - A rIte jJAna bhAvavA dvArA jJAnAcAranA AThe AcAranuM samyaka paripAlana karavAnuM sUcana thayuM che. tenA pAlanathI zrutajJAna bhAvita bane che. prAraMbhamAM jIvAdi tanuM ciMtana calacitta thAya che. pachI tenA satata abhyAsanA yoge sthira-ekAgra citte eka ja jIvAdi tatvanuM ciMtana thAya che. A ekAgra ciMtanamAMthI dhyAnazakti khIle che. gabiMdu mAM tattva ciMtanane adhyAtmaga, tenA satata abhyAsane bhAvanAga ane te baMnenA phaLarUpe dhyAnaga batAvyuM che. dhyAnazatakamAM dhyAna pUrve jJAnAdi cAra bhAvanAone bhAvita karavAnuM vidhAna che ane te dhyAnanuM pradhAna sAdhana che. tenA vinA dhyAnanI vAstavika bhUmikA prApta thaI zakatI nathI. tethI jJAnAdi cAra bhAvanAonuM svarUpa ane tenA phaLa vagerenuM spaSTa je varNana zAstromAM rajU thayeluM che, te vicArIe: kRtajJAnane satata abhyAsa mananA azubha vikalpane zamAve che, zubha vicAromAM ramamANa-susthira banAve che. sAdhaka jinekta vacananA aMgabhUta zrutajJAnanA abhyAsamAM jema-jema ekAgra banatuM jAya che tema-tema mana, azubha vikalpothI para bane che temaja zubha vikalapithI bhAvita thatAM-thatAM zuddhasvabhAvanI pariNatirUpa dhyAnanI sudaDha bhUmikA prApta kare che. zrutajJAnanA nirmaLa abhyAsa vinA ke zrutajJAnanI puNya nizrA-AjJA vinA svataMtra rIte dhyAnane abhyAsa karanArAo dhyAnamAM vAstavika vikAsa sAdhI zakatA nathI. dhyAnazatakamAM nirdiSTa - prathama jJAnabhAvanAnAM pAMca kAryo? (1) zrutajJAnamAM nitya pravRtti. (2) manane azubha bhAvanAothI nirodha. (3) sUtra ane arthanI vizuddhi. (4) bhavane niveda. (5) paramArthanuM jJAna, Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana (1) zrutajJAnamAM nitya pravRtti- " a nna-prabhUtaM jaLadharAti dvArAzaM-virAsTam -arihanta paramAtmAnA mukhathI uddabhavelI ane gaNadhara bhagavaMtoe racelI vizAla dvAdazAMgI rU5 zrutajJAnanAM paThana, manana, ciMtana AdimAM cittanI vRttine paravavI tene zrutajJAnamAM nitya-pravRtti kahe che. AvI prazasta pravRttithI cittanI aprazasta pravRttio ApoApa baMdha thaI jAya che eTaluM ja nahi paNa cittataMtra prazasta zubha bhAvenuM majabUta kendra bane che. zubha ciMtana mATe, mananA niSpA5 vyApAra mATe ati Avazyaka e bhAvaAhAra zrutanA abhyAsamAMthI sAMpaDe che, je bhAva-ArogyanI zuddhinuM kAraNa bane che. svanA abhyAsa mATe jarUrI sAmagrI svAdhyAya pUrI pADe che. A svAdhyAyamAM zA pradhAna che. enuM sevana karavAthI "sva"nuM zAsana, jIvana upara sthapAya che, je dhyAnanA ja aMgabhUta che. AtmadhyAna lAgu paDe te mATe paramAtmAnAM vacananA aMgabhUta sUtrone abhyAsa sarva kALamAM ekasarakho jarUrI che. (2) manane nirodha jJAna bhAvanAnAM pAMca kAryomAM bIjuM kArya manane nirodha che. uparokta prathama kAryamAM nipuNatA sadhAya che, te mananA nirodha pAchaLa zakti bagADavI nathI paDatI. paNa svabhAvathI ja mana suniyaMtrita banI jAya che. caMcaLa padArtho pAchaLa bhaTakavAnuM choDI daIne "sa" arthAt "AtmAne sevaka banI jAya che. nirodharUpa A baLa prayoga zubha hetupUrvakana heIne apekSAe upAdeya che. bALa-kakSAnA jIva mATe upakAraka che, eTale sahaja sthiratA na Ave tyAM sudhI tene upara AvA prayogo karavA paDe temAM kSobha anubhavavAnI jarUra nathI. anAdi, anaMta A saMsAramAM jIvane moTAmAM moTAM be vidane che? eka dravya-maraNarUpa vita. bIjuM: bhAvamaraNarUpa vina. bhAva-maraNarUpa vijJanuM kAraNa caMcaLa mana che, kalezAsita mana che. AvA malina, caMcaLa manane svaccha, nirmaLa, sthira ane "sumana" banAvavA mATe sarva paramAtmAnAM vacananA aMgabhUta zrutajJAnanA abhyAsamAM parovavuM joIe, kRtajJAnanI gaMgAmAM nitya snAna karAvavuM joIe. Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] dhyAnavicAra-savivecana ayathArtha, svAthI, ane rAga-dveSAtmaka vicAro e bhAva-Arogyano ghAta karanArA che. tema chatAM punaH punaH temAM ja Asakta rahevAnI je kuTeva anAdithI manane vaLagelI che, te phakata pAMca-pacIsa divasanA grutAbhyAsathI chUTI jAya evI nathI. paNa rAtadivasanA satata prayatna cAlu rAkhavAthI dhIre dhIre tenI pakaDa nabaLI paDe che. eka Asane sthira rahIne manane nira-te kayAM jAya che te juo ! kyA vicArane vaLage che temaja vAgeLe che, te paNa taTasthapaNe nirIkSaNa kare ! Ama karavAthI mananA samagra valaNane sacoTa abhyAsa karI zakAya che ane te pachI tene suvicArane sArivaka AhAra ArogavAnI ruci pedA karavAnI agatya samajAya che. temaja te agatyane jIvanamAM agrimatA ApavAnI saddavRtti joramAM Ave che. manane sAdhyA sivAyanI dhyAna-sAdhanA chAra upara lIMpaNa samAna che. duSTa mana e ja jIvano duzmana che. tene mitra banAvavA mATe maithyAdi zubha bhAvonA satata puTa ApavA paDe che. tenA prabhAve jIva mAtramAM Atma tulyatAnI dRSTi UghaDe che ane mana sahelAIthI azubha vicArone sevavAnuM cheDI de che. IriyAvahInA niyamita svAdhyAyathI zuddha Atma-dravyo ane keI paNa prasaMge nirmaLa mana-buddhi-vacanano yoga sAhajika bane che. koI taddana zamIne sarva jIvo pratye alaukika Atmaupamya bhAva sthira rahe che. (3) sUtra-artha zuddhi - sUtrane spaSTa ane zuddha uccAra ane arthanI sAcI samajaNa arthAta spaSTa padArtha bedha ekAgra ciMtana ane dhyAnanI bhUmikA saje che. (4) bhavanirveda : A zabda khUba ja mArmika temaja artha-gaMbhIra che. ghaNughaNuM puNyanA udaye mahAmUle mAnavabhava meLavyA pachI teno durupayoga thate aTakAvavA mATe ane tene sattA upagamAM pravartAvavA mATe tene AtmaviSayaka jJAna vaDe raMgavo joIe. "saMga tevo raMga' e nyAye A raMga satzAstronA satata abhyAsa ane parizIlanathI lAge che. niraMkuza jaLa nIcA mArge ja gati kare che, tema niraMkuza mana paNa nIcA mAge * nI mAga eTale AtmAne nIce pADanAro mArga, AtmAnI Urdhvagatine Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fy f` dhyAnavicAra-savivecana laukika sukha pAchaLa mananI AMdhaLI doTathI AtmA nIca-gatine lAyaka karmo bAMdhe che. AvA adhama valaNane palaTAvavAno sacoTa upAya - bhavanirveda che. bhavane viSe vairAgya ane AtmAne viSe rAga e bhavanirvedane eka artha che. bhava zabda "mU-mavati'mAMthI banelo che. eTale bhavastha jI haMmezAM koIne kAMi thavAnuM " IcchatA hoya che-vicAratA hoya che. A IchA temaja vicArano vairAgya te tAtvika bhavaniveda che. je "svayaMbhU che tene vaLI AvI IcchA thAya kharI? tema chatAM thAya che, e hakIkata che. A hakIkatanuM unmelana bhavane AtmarativaMta banAvavAthI thAya che. Atma-ti paramAtmAnI bhaktimAM raMgAvAthI janme che. paramAtmAnI bhakti dvArA AtmAmAM rahelA paramAtmAne prakAza samagra jIvanane bhavanirveda-pUrNa banAvavAnuM mahAna kArya kare che. bhavanirveda sivAya mana dhyAnanI bhUmikAe sthira rahI zakatuM nathI. laukika sukhanuM keI eka paNa AkarSaNa tene jyAM sudhI AkarSI zakatuM hoya, tyAM sudhI mAnI levuM ke hajI tene AtmAnuM AkarSaNa kharekhara sparyuM nathI. jhIlyA je gaMgAjaLe, te chillara jaLa navi pise re.....' A stavana paMkti anusAra Atma-rasa-raMgIne IndrAsananuM sukha paNa muddala AkarI zakatuM nathI, kAraNa ke AtmA parama aizvaryavAna che. tAtparya ke AtmAnA parama ezvaryathI kharekhara bhAvita thavAthI bhavanirveda svAbhAvika bane che. (5) paramArthanuM jJAna jJAna, AtmAne mukhya guNa che. tenA dvArA jIva, ajIvanA guNa ane paryAyanA paramArthane sArI rIte jANI zakAya che. jJAna, darzana, cAritra, vIrya, samatA, udAsInatA - e AtmAnA svAbhAvika guNe che. siddha avasthAmAM thatA zuddha jJAnAdi guNonA parivartanamAM kAraNabhUta te-te samayanI sthiti-vartana e svAbhAvika paryAya che, tathA rAga-dveSa vagere vibhAvika guNe che ane bhinna-bhinna gati, jAti, zarIra Adi vibhAvika paryAye che. sarvajJa-kathita siddhAntanA abhyAsathI jIvanA ravAbhAvika ane vibhAvika guNaparyAyane jANI, svAbhAvika guNa-paryAyane Adara ane vaibhAvika guNa-paryAyane tyAga karavA vRtti-pravRtti keLavavI emAM ja jJAnanI sArthakatA che. e ja rIte ajIvanA guNa-paryAyane jANa tenA taraphanA rAga-dveSane ghaTADavA. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] dhyAnavicAra-savivecana achavamAM mukhya muddagala dravya che. aneka prakAranI padagalika vastuo-sAmagrIo jIvanA saMbaMdhamAM Ave che ane jIva pitAne anukULa rUpa-rasAdimAM Asakta bane che. temaja pratikuLa rUpa-rasAdi pratye tiraskArabhAva dAkhave che. rAgadveSane vaza banele jIva karmanAM baMdhanothI gADha rIte jakaDAIne cAra gatirUpa saMsAramAM bhaTake che. jJAnI puruSe A pAramArthika jJAnanA baLe rAgAdi doSothI virame che. dezanuM baLa ghaTavAthI mana zubha dhyAnamAM sahelAIthI ekAgra banI zake che. tAtparya ke jIva ane ajIvanA paramArtha-sArane samyapha prakAre jANI levAthI heyaupAdeyanI viveka dRSTi UghaDe che, buddhi nirmaLa bane che, mananI caMcaLatA dUra thAya che. A rIte pAMca prakAranI jJAna bhAvanAthI dhyAnanI suMdara bhUmikAnuM sarjana thAya che. (2) darzana bhAvanA darzana bhAvanAnA traNa prakAra che :(1) AjJAruci. (2) navatatva ruci. (3) paramatatva-vIsa dhyAnanI ruci. (1) AjJAruci-jinAjJA dvAdazAMgIrUpa che tene sAra, "je nIvA na daMtaLyA" zAzvatra sarvathA ya upaya saMva:"--arthAt badhA ja jIvonI rakSA karo, Asrava sarvathA tyAjya che, saMvara sarvathA upAdeya che. A jinAjJAnI ruci eTale tene jIvanamAM pratiSThita karavAnI utkaTa abhilASA. (2) tattvaci - jIva, ajIva, puNya, pApa, Asrava, saMvara, nijara, baMdha ane mokSa - e nava tattvonI ruci pragaTAvavI. eTale ke jIva, ajIva tatvane zeyarUpe, pApa, Asrava ane baMdhane heyarUpe ane puNya, saMvara, nirjarA, mekSa tattvane upAdeyarUpe svIkArI-AdarI temAM daDha zraddhAvALA banavuM. ukta nava tatvenA prakAzaka, sarvajJa-sarvadarzI jinezvara paramAtmA che mATe temAM saMpUrNa zraddhA sthApIne tadanurUpa jIvana jIvavAthI AtmavIrya pragaTe che ane vikAsanI vRddhinI taratamatA anusAra cAritranI dhArA pravAhita thAya che. darzana bhAvanAne abhyAsa eTale darzanAcAranuM samyapha paripAlana, darzanAcAranA AThe AcAro darzana bhAvanAmAM aMtabhUta che te A pramANe - kAdi doSathI rahita, ahIM Adi zabdathI kAMkSA, vicikitsA doSa sUcita thAya che. A doSane parihAra karavAthI (1) niHzaMkatA, (2) niSkAMkSatA, (3) nirvicikitsA AcAranuM pAlana thAya che. asaMmUDha manavALA banavAthI (4) amUDhadaSTi AcAranuM * ca anuyAyI vIya caraNadhArA saze. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ 202 sevana thAya che ane prathama-stharyAddhi guNAthI yukta hAvAthI (pa) upabRMhaNA, (6) sthirIkaraNa, (7) vAtsalya ane (8) prabhAvanArUpa AThe AcArAnu paNa samyak pAlana thAya che. A rIte danabhAvanAthI bhAvita bananAra ArAdhakanA samyagdarzananI zuddhi thAya che ane tethI dhyAnamAM sthiratA Ave che. AcAra pAlana vinA ghenanI zuddhi thatI nathI ane tenA vinA dhyAnanI siddhi thatI nathI. mATe dhyAnAthI ee darzana bhAvanAthI bhAvita thavAnA sa*niSTha prayAsa karavA joIe. (3) cAritra bhAvanA savirata, dezavirata ane aviratanA bhedathI cAritra bhAvanAnA traNa prakAra che. (1) savarata :- sarvavirati cAritra eTale sasAvadya vyApAranA AjIvana tyAga athavA aSTa-pravacana-mAtAnuM AjIvana samyak pAlana. Avu' sarvavirati cAritra dhAraNa karanAra muni 'sarvavirata' kahevAya che. (2) dezavirata = dezathI eTale sthUla hiMsAdi pApAnI amuka aMze virati (tyAga) karanAra zrAvaka dezavirata' kahevAya che. (3) avirata :- avirata samyak dRSTi jIvane paNa anaMtAnubaMdhI kaSAyA (krodha, mAna, mAyA ane lAbha) nA uparAma vagerethI utpanna thayela AMzika upazamAdirUpa cAritra hAya che. tethI aviratane paNa A bhAvanAmAM samAviSTa karela che. cAritra-bhAvanAmAM cAritrAcAranA AThe prakAranA samAveza thAya che. sAdhaka jeTalA pramANamAM cAritrAcAranu pAlana kare che teTalA pramANamAM tenAmAM dhyAnanI zakti sahaja bhAve prayatna vinA paNa avazya pragaTe che. cAritrabhAvanA sAthe dhyAnaneA avinAbhAva saMbadha che. cAritra samiti-guptirUpa che ane te dhyAnanuM ananya kAraNa che. (gruti dhyAna svarUpa che) eTale vizuddha cAritranA pAlanathI dhyAnanA avazya prAdurbhAva hAya che. (4) vairAgya bhAvanA (1) anAdi bhavabhramaNa ci'tana, (2) viSaya, vaimukhya ciMtana ane (3) zarIra azucitA ciMtana - A vairAgyabhAvanAnA traNa prakAra che. vairAgya bhAvanAnA A traNe prakArA jJAnagati vairAgyanA mukhya hetu che. tenAthI bhAvita thanAra jIvane vairAgyanAM pariNAme avazya thAya che, bairAgya--bhAvita thavA nIce mujaba vicAraNA karavI joIe : Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ]. dhyAnavicAra- savivecana (1) anAdi bhava-maNuM ciMtana : bhavabhramaNa kharekhara duHkhada che, trAsaprada che. temAM jIvane eka miniTa mATe paNa svAdhInatAnA sukhane anubhava bhAgye ja thAya che. pagale-pagale parAdhInatA sevavI paDe che. anAdi kALathI A jIva bhava-saMsAramAM paribhramaNa karI rahyo che. kaI jAti, koI ni, kaI sthAna ane kaI kULa A saMsAramAM evuM nathI ke jyAM A jIve anaMtavAra janma, maraNa dhAraNa na karyA heya " are ! cauda rAja pramANe kAkAzanA asaMkhya pradezo che tenA pratyeka pradezane A jIve anaMtavAra sparza karyo che. sauthI adhika kALa jyAM pasAra karyo che, te nigoda avasthAmAM A jIve eka zvAsocchavAsa jeTalA apa samayamAM sattarathI adhika vAra janma ane maraNa karyA che. - deva, manuSya, tiryaMca ane nArakI rUpe anaMta-anaMta janma ane maraNa karatAM A jIvane anaMta pudagala parAvartAkALa A saMsAramAM pasAra thaI gaye, chatAM haju tene aMta-cheDe nathI Avyo. kharekhara ! saMsAra anAdi anaMta che. A saMsAramAM kayAMya sthira thaIne rahI zakAya evuM keI sthAna nathI, satata saMsaraNa karatA rahevuM enuM nAma ja saMsAra che. nava mAsa paryata mAtAnA udaramAM pUrAIne rahetAM jIvane je duHkha sahana karavuM paDe che te AjIvana kedanI sajA bhogavatA gunegAranA duHkha karatAM anaMtagaNuM vasamuM hoya che. bhayaMkara pavanamAM je dayanIya dazA pAMdaDAMnI hoya che, tenA karatAM vadhu dayanIya dazAne A jIva A saMsAramAM pratipaLe anubhava karI rahyo che. A saMsAramAM sukha hovAnI bhramaNAmAM rAcatA rahIne, A jIve naryA duHkhanAM kAraNurUpa pAMca viSayo, cAra kaSA ane aDhAra pApa sthAnakenI sevA karavAmAM kaI kacAza rAkhI nathI. evI eka paLa te batAvo ke jemAM A jIvane A saMsAramAM sva-sukha anubhavavA maLyuM hoya? - A prakAranA ciMtananA satata abhyAsathI sAcI vairAgyabhAvanA jIvanamAM jAge che. sAcI vairAgyabhAvanA eTale jJAnagarbhita vairAgya, tAvika vairAgya. (2) viSaya vamukhya ciMtana : manuSyane pUrNa pAMca Indriye ane tenAM anukuLa zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-saMvivecana [ 691 sparzodi viSaye puNyathI prApta thAya che. paNa te anukULa viSayAmAM sukhanI kalpanA karIne, temAM rAcavu-Asakta thavu' te pApa che. te pApa eTalA mATe che ke zabdAdi viSayA e pudgalanA guNa-dharyAM che, AtmAnA nahIM. bIjAnA guNadharmone peAtAnA mAnI, temAM rAcavuM, tenA kartA-bhAktA banavu e sauthI meTuM mithyAtva' nAmanuM pA5 che. pApanA svabhAva che, AtmAne malina banAvavAne--saMsAramAM paribhramaNa karAvavAnA. indriyAnA agnikuMDamAM game teTalu' heAmeA, badhuM svAhA karI jAya che ane chatAM dharAtI nathI kAraNa atRpti e indriyAnA svabhAva che. sukha aMdara che, AtmAmAM che, AtmAnA guNAmAM che. viSaya-vimukhatA tyAre ja sadhAya, jyAre mana-prANa Adi prabhu-sanmukha mane, vItarAga paramAtmAne abhimukha ane. viSaye viSa jevA che ? nA. tenA karatAM vadhu kAtIla che. viSa tA eka vAra drazya-prANA hare che, jayAre viSayAnu sevana bhAva-prANAnA ghAta karIne jIvane A saMsAramAM ana'tA janma-maraNa karAve che. paMca-parameSThI bhagavaMtAnA te-te mukhya guNAne sva-viSayabhUta khanAvavAthI pAMca indriyAnA viSayAmAM adbhuta rUpAMtara thAya che. temAMthI bhAganuM viSa nicAvAI jAya che ane yAgAmRtanA saMcAra thAya che. je viSaye| Atma-svabhAvane anukULa nathI tene apanAvavA te ja mATAmAM meTu patana che. IndriyAnA viSayane AdhIna thavAmAM sAcu' sukha nathI, paNa indriyAnA Izane AdhIna thavAmAM sAcuM sukha che. mATe sArAsAra, khAdyAkhAdya, peyApeya, gamyAgamya, pathyApathyanA viveka vaDe pAMce indriyAne sva-vazavatI banAvavAnA puruSArtha karavA hitAvaha che, je sva-parahitanu' ananya kAraNa che. viSaya vimukhatAne jIvanamAM dRDha banAvavA mATe A prakAranu' ciMtana Avazyaka che. A ciMtana darAja jarUrI che. (3) zarIra azucitA ciMtana jIvane peAtAnA deha pratye gADha rAga hAya che. tethI dehanI ja sAra sabhALamAM satata prayatnazIla rahe che. tema chatAM sAta dhAtuthI banelA ane maLamUtrAdi azucithI bharelA A deha pavitra banatA nathI; game tevAM sugaMdhI dravyeAnAM vilepana paNa alpajIvI nIvaDe che. 23 : Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282] dhyAnavicAra-savivecana maLa, mUtra, lohI, mAMsa, meda Adi padArthonI keThI jevA dehane game teTalo sAcavo, temAM kesarIyAM dUdha reDe, tene kImatI bhame vaDe puSTa karo, tema chatAM saDavApaDavAne tene je svabhAva che, temAM ratibhAra phera paDato nathI. duniyA tene ja kAyara kahe che, je kevaLa pitAnI kAyAmAM rata hoya che. AtmaciMtA vagaranA manavALA mAnavanA deha karatAM mana vagaranAM pazuonA deha apekSAe sArA levAnuM zAstrakathana ghaNuM ja mahatvanuM che. tene sAra e che kedehanA dAsa na bane, banaze te kAyamI dAsatva tamArA lalATe lakhAI jaze, anaMtA janma-maraNa tamAre karavo paDaze. je kharekhara nAzavaMta che, tenI sAthe saMbaMdha paNa tevA prakArano rAkhavo joIe, jevo saMbaMdha deha uparanAM vastra sAthe rAkhIe chIe ke je dhAraNa karatAM ke utArI detAM mana-prANa Adine jarA paNa vyathA pahoMcatI nathI. dehanI mamatA piSavAthI AtmAnI upekSA ja thAya che. A rIte bhava-bhramaNa ciMtana, viSaya-vaimukhya ciMtana ane zarIra-azucitA ciMtana karavAthI jIvane, vairAgyanAM pariNAma avazya pragaTe che. A vairAgya bhAvanAnA abhyAsathI dhyAnamAM nizcalatA Ave che. jJAnAdi cAre bhAvanAothI dhyAnanI utpatti ane puSTi thAya che, tethI te dhyAnanA pUrvabhyAsarUpa che. tenA abhyAsathI dhyAnamAM saraLatApUrvaka praveza thaI zake che. abhyAsamAM Atare na paDavo joIe, paNa nitya niyata samaye te cAlu rAkhavo joIe. aMtarAyane AdhIna thavAya che te abhyAsamAM UMDANa prApta thavAnI zakyatA ochI thaI jAya che.. AvA aMtarAyamAM prasAda mukhya che, je hamezAM saMsAranA pakSamAM rahIne, AtmAne UMce caDhavA deto nathI. mATe satata abhyAsanI khAsa ruci pragaTAvavI jarUrI che. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana anuprekSA mULapATha-ganuSA-dayAnAvatI, sa ra dvArA pAniyA bhedAt 'paDhamaM aNicabhAvaM' ityAdi / artha -dhyAna dazAmAMthI nivRtta thanAra sAdhakane "anuprekSA hoya che ane te anitya bhAvanAdinA bhedathI bAra prakAranI hoya che. tenAM nAma "maraNa-samAdhi--payanA mAM A pramANe batAvelAM che.* (1) anitya bhAvanA, (2) azaraNa bhAvanA, (3) ekatva bhAvanA, (5) anyatva bhAvanA, (5) saMsAra bhAvanA, (6) azuci bhAvanA (azubha bhAvanA), (7) vividha lekasvabhAva bhAvanA, (8) karma-Asrava bhAvanA, (9) karma-saMvara bhAvanA, (10) karmanirjarA bhAvanA, (11) uttama guNanI bhAvanA, (12) durlabha-badhi bhAvanA, zrIjinazAsana saMbaMdhI bAdhi (samyapha7) maLavI te durlabha che te bhAvanA, navatatva, "prakaraNa Adi granthamAM bAra bhAvanAnAM nAma nIce pramANe ApyAM che - (1) anitya bhAvanA, (2) azaraNa bhAvanA, (3) saMsAra bhAvanA, (4) ekava bhAvanA, (5) anyatva bhAvanA, (6) azuciva bhAvanA, (7) Azrava bhAvanA, (8) saMvara bhAvanA, (9) nirjarA bhAvanA, (10) leka-vabhAva bhAvanA, (11) bedhidurlabha bhAvanA, (12) dharma-svAkhyAta bhAvanA. vivecana :- sthira, nizcala-daDha citte thatA ciMtanane paNa dhyAna kahevAya che. chaghastha jIvanuM citta niraMtara AvuM sthira rahI zakatuM nathI. tethI dhyAnanI vyutthAna dazAmAM sarva bhautika padArthonI anityatA, saMsAranI azaraNutA ane vicitratA, AtmatatvanI ekatA ane para dravyothI atyaMta bhinnatA, zarIrAdi padArthonI apavitratA, karma-baMdhanI hetutA, karma-nirAdha hetutA, karma-kSaya hetutA cauda rAjalakanI vividhatA ane bodhi-durlabhatA tathA dharmasAdhaka zrI arihaMta paramAtmAdinI durlabhatAnuM svarUpa ciMtavavAnuM hoya che. 42. paDhamaM aNiccabhAvaM, asaraNayaM egayaJca annataM / saMsAramasubhayApiya, vivihaM logaM sahAvaM ca // 73 // kammassa AsavaM saMvaraM ca nijaraNamuttameyaguNe / jiNasAsaNaMmivohiM ca dullahaM ciMtae maiyaM // 74 / / -"mANamars Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284] dhyAnavicAra-savivecana A rIte dhyAnanA abhyAsI sAdhako ciMtA ane bhAvanAone AlaMbana vaDe dhyAnano prAraMbha kare che. te dhyAnanI samApti thaI gayA pachI paNa anityasvAdi anuprekSAonuM 03 ciMtana kare che ane je punaH dhyAna karavAne utsAha heya te taviSayaka ciMtA ane bhAvanAonuM AlaMbana laI dhyAnamAM praveza karI zake che. vAcaka-mukhya zrI umAsvAtijI mahArAje bhAvanAne "anuprekSA" zabdathI saMbodhI che. eTale bhAvanAnuM bIju nAma anuprekSA che. anuprekSA eTale ciMtana, anuciMtana ke punaH punaH smaraNa-A rIta bhAvanA e viziSTa prakAranuM ci tana che. citta jyAre beyanuM sukSmAtisakSama ciMtana karavA lAge che ane e rIte temAM lIna thatuM jAya che, tyAre anuprekSA vizada thaI kahevAya che. AvI anuprekSA jyAre prakaSa pAmatI utkRSTa kaTie pahoMce che, tyAre cittanI vRttio yeyamAM tadAkAra thaI jAya che. zAstrakAroe anuprekSAne agninI upamA ApI che. jema agni suvarNamAM rahelA sarva kacarAne bALI nAMkhe che, tema anuprekSAnI agni AtmAnA suvarNamAM rahelA sarva prakAranA maLa eTale kamane bALI nAkhe che. tethI vizuddha svarUpanI prApti thAya che ane kramazaH nipasarvAvasthA arthAta mekSane pAmI zakAya che. anuprekSAnuM A vivaraNa spaSTa batAve che ke bhAvanA e bhavanAza karavAne eka amogha upAya che. tethI ja jJAnI puruSoe tene dhyAna-yoganI sAdhanAnA eka Avazyaka aMga tarIke svIkArI chevarNavI che. bAra bhAvanAonuM svarUpa (1) anitA bhAvanA "priyajananA saMga ane saMbaMdha, dhana-saMpatti, viSaya-sukha, Arogya, zarIra, yauvana ane AyuSya badhuM ja anitya che." - je parivartanazIla che, te anitya che. je utpanna thAya che ane nAza pAme che, te anitya che. ajara, amara ane avinAzI eka mAtra cetanya svarUpa AtmA che. tenI cAre tarapha je kAMI padagalika padArtho che, te sarva jaDa ane parivartanazIla che, utpanna 13. jhANovarame'vi muNI NiccamaNiccAibhAvaNAparamo / hoi subhAviyacitto dhammajhANeNa jo puci / / 65 / / -'cAnakAsa je muni dharmadhyAna vaDe pahelAM atyaMta bhAvita cittavALA hoya che, te muni dhyAnanA ane paNa zreSTha aniyatvAdi bhAvanAothI bhAvita hoya che. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [185 thAya che ane nAza pAme che. ghaDIbhara pahelAM je jevA gamatA hoya che ane ghaDI pachI jevA ya na game tevA che. kharekhara ! A saMsAramAM ja padArthonI anityatA najaronajara dekhAya che. je deha upara sauthI adhika mamava che, te deha kAyama TakanAra nathI, paNa te anitya che. dehanAM rUpa, yavana, Arogya ane astitva paNa anitya che. rUpa Aje che ane kAle nahIM paNa hoya. yauvana te cAlyuM ja javAnuM che. rege te A zarIranA romerAme bharelA che ane AyuSya hAthanI aMjalimAM rahelA jaLanI jema kSaNe-kSaNe ochuM thatuM jAya che. te ja rIte sthala padAthe sAthenA saghaLA saMbaMdhe anitya che, eTaluM ja nahi paNa mAtA-pitA, bhAI-bahena AdinA saMbaMdho paNa te bhavapUratA ja sImita che. AvA nAzavaMta padArtho ane saMbaMdhe dvArA kAyamI sukhanI AzA rAkhIne tene meLavavA ane mANavAmAM sadA rayA-pacyA rahevuM e narI mahAlpatA che. A anityatvanI bhAvanA dvArA para- padArthonuM mamatva ghaTavAthI nitya eva AtmAnI ane tenA zuddha jJAnAdi guNanI sAcI upAsanA thaI zake che. (2) azaraNu bhAvanA A azaraNa bhAvanAmAM e vicAravAnuM che ke, A saMsAramAM ApaNA AtmAnuM rakSaNa-zaraNa karanAra koI nathI. rogAdika koI duHkha, anya koI Apatti-saMkaTa ke mRtyu AvI paDatAM duniyAnuM ke bhautika sAdhana ke nehI-svajanAdi saMbaMdhIo vagere ApaNane e duHkhamAMthI ke ApattiomAMthI bacAvI zakatAM nathI. | duHkha, Apatti ane bhayathI bharelA A saMsAramAM zaraNabhUta eka mAtra "arihaMta paramAtmA che, temaNe upadezelA zuddha dharma che. temanA zaraNe janAra AtmA potAnA ajara....amara avinAzI pUrNAnaMdamaya svarUpane avazya prApta karI zake che. saMsAranI azaraNutA ane dharmanI zaraNutA samajavA-bhAvavA mATe anAthI munine prasaMga atyaMta preraNAdAyI che. rAjagRhInA udyAnamAM eka munirAja dhyAnamAM magna che. nAma temanuM anAthI. kAyA sukamaLa che. evAmAM mahArAjA zreNika tyAM AvI pahoMcyA. munirAjane vaMdana karIne UbhA rahyA. ' yA ' pUruM karIne tatvaciMtAmAM magna munirAjane zreNike pUchyuM : "yuvAnImAM Apane vairAgya zI rIte sparyo ? Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] dhyAnavidyAra-savivecana javAbamAM munirAje kahyuM : azAtA vedanIya karmanA udaye huM mAMda paDaze. sAravAra karavA chatAM mAMdagI na TaLI, te samaye meM manomana saMkalpa karyo ke-A roga zamI jaze te bIjA ja divase huM cAritra aMgIkAra karIza. A saMkalpa pachI eka evI ghaTanA banI ke mArI AMkho UghaDI gaI. A saMsAramAM jIvane sAcuM zaraNuM eka mAtra dharmanuM che. e trikAlAbadhita satyamAM mAre vizvAsa aDaga ane akhaMDa bace. e ghaTanA tame sAMbhaLo : mAruM zarIra rogo ane asahya dAhapIDAthI grasta ane trasta chatAM mArA pratye apratima vahAla varasAvanArAM mArAM mAtA-pitA, snehI-svajano ane mArI prANapyArI priyatamAomAMthI koI paNa mArA rogane, mArI pIDAne maTADI zakyAM nathI ke temAMthI lezamAtra paNa bhAga paDAvI zakyAM nathI. kharekhara ! mArAM kahevAtAM sarva keI sagAMo hAjara chatAM huM azaraNuM chuManAtha chuM. A anubhava pachI mane-A saMsAramAM koI koInuM saguM nathI, sago che eka mAtra kevaLI-kathita dharma-e satya tarata hRdayasAt thaI gayuM. eTale reganuM zamana thatAMnI sAthe meM cAritra aMgIkAra karyuM. joke mane "anAthI muni'nA nAmathI oLakhe che." munirAjanI kathanI sAMbhaLIne mahArAjA zreNikanI jinabhakti-dharmazraddhA vadhu gADha banI. tAtparya ke A saMsAramAM jIvanAM kahevAtAM sagAM ghaNuM che, paNa e badhAM kahevA pUratAM ja che, kAraNa ke teo svayaM azaraNu che tyAM bIjAne zaraNarUpa zI rIte thaI zake? vadhu UMDANathI vicArIzuM te tarata samajAze ke deza-kALa ane karmanA trikoNamAM jakaDAelA jIvane sAcuM zaraNuM ApavAnuM sAmarthya deva-guru-dharmamAM ja che. bAkI badhAM zaraNuM takalAdI TekArUpa che. (3) ekatva bhAvanA svAtmahitanI sAdhanAmAM niraMtara udyamavaMta rahevA mATe A bhAvanAne viSaya che. sva-AtmA ke je eka janme che, ekale mare che, sva-kRta zubhAzubha-karmonAM sArA-mAThAM phaLa ekalo bhogave che. A bhAvanAne marma e che ke svAtmahita sAdhanAmAM ekalavIra banIne magna banavuM. anyanI madadanI apekSA na rAkhavI. madada na karanAra tarapha durbhAva na dAkhave paNa svAtmavIryanI phuraNA mATe zAstrokta mArge prayANa karavuM. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 187, bIjA badhAnuM game te thAo, paNa eka ma ra AtmAnuM hita thAo -e kaI vikRta artha A bhAvanAnI sImAmAM samAte nathI; paNa eka AtmAne jANIne badhA AmAnI jAti eka ja che, evo zuddha artha A bhAvanAthI bhAvita thatAM sarvamAM svane ane svamAM sarvane jovAnI vizuddha dRSTine ughADa thAya che. kare: zatruonI sAme ekalavIranI jema jhajhUmIne vijayazrI varatA zuravIra puruSane dAkhale najara samakSa rAkhavAnuM satva A bhAvanA dvArA pragaTAvavAnuM che ke jethI nirmAlyatA nAbUda thAya ane dharmazUrAtana rageragamAM vyApI jAya. (4) anyatva bhAvanA A bhAvanA dvArA vijAtIya sarva padArthonI asarathI sarvathA para rahevAnI mahAkaLA sAdhavAnI hoya che. sAta mALane manohara mahela paNa Akhare para-dravyanuM mAtra saMyojana che. game tevI sehAmaNI paNa kAyA te "huM" nathI; je "huM" che, te te ajara-amara-amalaanupama-zabdAtIta- takatIta Atmadravya che. te ja "huM" bAkI badhA "huM" te ahaM. kAranA ja AviSkAra che. jAtivaMta vajAratna jema badhe nija prakAza relAve che, paNa anya dravyathI asara pAmatuM nathI tema A bhAvanAnA satata abhyAsathI para-dravyonI asarathI mukta rahIne AtmA, mukti tarapha gatimAna banate rahe che. A bhAvanAmAM para-dravyane AtmAthI nirALA samajIne vartavAnuM hoya che. (5) azucitva bhAvanA A zarIra, emAM nAkhelAM sArAM zuddha khAnapAnAdine paNa gaMdAM karavAnuM sAmarthya dharAve che, A zarIranI suMvALI tvacAnA DhAMkaNa nIce lohI-mAMsa-parU vagere khadabade che. pitAnA bhAIne pitAnA deha tarapha gADha gaga che ema jANyA pachI, suMdarIe sATha hajAra varSanAM AyaMbila karIne, pitAnI te ja kAyA bhAI bharata samakSa rajU karI, te tene rAga paNa eAsarI gaye. dUdhathI dhovA chatAM kolase che nathI banato, paNa kALe ja rahe che, tema sugaMdhI jaLathI nitya snAna karavA chatAM A zarIramAM je azuci che, te dUra nathI thatI, paNa TakelI rahe che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288] dAnavajAra-vivecana Ama ciMtavIne zarIranA svAmI evA AtmAnI dAna-zIla-tapa Adi vaDe sevA karavI joIe. (6) saMsAra bhAvanA A bhAvanAmAM ciMtavavuM ke bhAI bahena, mAtA, pitA, pati-patnI vagere sAMsArika saMbaMdhe eka bhava pUratA ja che, paNa zAzvata nathI, mATe tenI mamatAmAM AtmAne raMgave te bhavaparaMparA-vardhaka kRtya che. A AtmA, samagra jIvalakathI AtmIya che, tene sImita saMbaMdhamAM rUMdhavAthI teno vikAsa avarodhAya che ane tene navAM navAM janma-maraNa karavAM paDe che. A bhavanA A paNa pitA, gata-bhavanA ApaNuM putra paNa hoI zake che. temaja AgAmI bhavanA anya sagA paNa hoI zake che. mATe A jAtanA sagapaNane sarvoccatA na ApavI joIe, paNa tene mULarUpa AtmAnA sagapaNane sarvoccatA ApavI joIe. A bhAvanAmAM mAtA-pitAdinA upakAronI upekSA nathI, paNa sahuthI UMcI je dhama-sagAI che, tenI ja sAthe gADha saMbaMdha keLavavAnI bhAvanA che. vyakti-vyakti vaccenA saMbaMdhanuM mAdhyama sAMsArika sagapaNa ja rahe che tyAM sudhI sarva jI pratye AtmIyatA jAgatI nathI ane tenA abhAve Atmazuddhi pUrI thatI nathI. mAtA-pitAdinA upakArane na bhUlavA te eka mahAna guNa che, paNa temAMthI sAra e grahaNa karavAne che ke - cAra gatirUpa A saMsAramAM bhamatAM A jIve anaMtA mAtApitA kayAM che ane te badhAMnA upakAro tenA mAthe che. A dRSTie vicAratAM samasta jIvaleka A jIvane upakArI banI jAya che. tAparya ke sAMsArika saMbaMdho mehavaza jIvane pIDe che, jIvanA jIvana sAthenA sagapaNane sudaDha banAvavA mATe ja A bhAvanAne satata abhyAsa, sarva deza-kALamAM sarva jIvo mATe eka sarakhe hitAvaha che. (7) Asava bhAvanA pApanAM mukhya sthAna (ghara) aDhAra che. Asrava eTale karma pudagalanuM AtmAmAM Agamana. hiMsAdi pApa, pAMca indriye, cAra kaSAye ane mana, vacana, kAyA nI pravRtti-kriyAo dvArA karmANa AtmAmAM dAkhala thAya che ane te saMsAra bhramaNanuM kAraNa bane che. A AsavanuM vizeSa svarUpa vagere ciMtavavAthI tenA virodha mATe yathAzakaryo prayatna thAya che ane dhyAna sAdhanA mATe te Avazyaka che. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana A bhAvanAno mukhya uddeza Asavane sadaMtara tyAga kare te che. je vicAra, vANI yA vartana AtmAnA gharanAM na hoya, paNa para-gharanAM heya, pudgalAsakti-janya hoya, aha-kendrita hoya, te badhAM ja AsavarUpa che, AtmAne malina karanArAM che. pUrNa vizuddha paramAtmAnA guNanI pavitratama gaMgAmAM nitya snAna karavAne abhyAsa pADavAthI Asavane samULa tyAga thAya che ane Atma-neha sudaDha bane che. satata savatA evA saMsAramAM, nitya evA AtmAmAM dRSTi sthApavA mATe A bhAvanAmAM rata rahevuM te sarva apekSAe bhadraMkara che, dhyAna mATe anivArya che. (8) saMvara bhAvanA je mana-vacana-kAyAnI vRtti-pravRtti karmanuM grahaNa aTakAve te saMvara che. saMvara bhAvanA mATe samAdhivALuM citta ane vacana tathA kAya-ganI svasthatA sva-doSadarzana karavAmAM nipuNa evA sAdhake A bhAvanAmAM mana-vacana-kAyAne sArI rIte parovI zake che. gharanAM bArI-bAraNAM baMdha hoya che. te paNa, e bArI-bAraNuMnI tirADamAMthI jhINuM raja gharamAM dAkhala thayA sivAya rahetI nathI. tema vacana ane kAya-ganI svasthatA chatAM mana prabhudarzanamAM magna nathI rahetuM te, kamanI raja AtmAnA gharamAM praveza karIne tenA svabhAvane kalaMkita karyA sivAya rahetI nathI. dhyAnanA abhyAsamAM mananI svasthatA, rAga-dveSa rahitatA atyaMta jarUrI che ane saMvara bhAvanA dvArA tenI prApti sulabha bane che. mumukSu sAdhake haMmezAM pitAnI saghaLI karaNInI pAkI khatavaNI karavA para je bhAra upakArI bhagavatee mUkyo che tenI pAchaLa Azaya chidrarahita-nirdoSa jIvanamAM khAsa prIti pedA karAvavAnuM che. sadoSa jIvana jene DaMkhatuM nathI paNa mAphaka Ave che, tene saMsAra vadhe ja che. saghaLA dene dUra karIne saghaLA guNene nija aMgabhUta banAvavAnI uttama kaLA saMvara bhAvanArata jIvana dvArA sAdhI zakAya che. saMvara bhAvanAno TUMko sAra eTalo ja che ke doSane dAkhala na thavA de, dAkhala thavAnAM dvAra baMdha karI do, badhe AtmAne patharAI javA de, anAtmabhAvathI UMcA UThe ! 24 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 610 ]. dhyAnavicAra-savivecana (9) nijA bhAvanA saMvara-bhAvanAthI vAsita cittavALe sAdhaka A bhAvanAne lAyaka nIvaDe che. niHzeSa kamene jarjarita karIne khaMkherI nAkhavAne vaTalAsa te A bhAvanAnI AgavI viziSTatA che. ati cIkaNuM je karmo nIrakSIra-nyAye AtmAnA asaMkhya pradezomAM ghara karIne rahelAM hoya che, tene nirmULa karavAnI viziSTa je zAstrIya prakriyA che, tene amala A bhAvanAmAM magna mumukSu dvArA thaI zake che. khUba UMDe UtarIne svAtma-zuddhi kAje sacita rahete sAdhaka ja A bhAvanAnI bhavyatAne rasa jANI zake che. nidhana ane nikAcita prakAranAM karmonI tIvrataratA sAme eTalA ja tIvratara humalA Avazyaka che ane AvA humalA teo ja karI zake che jeo paramAtmapadanA khapI che-parama AtmavizuddhinA sAcA grAhaka che. ANu jeTale paNa pitAne deSa, meru jeTalo moTo lAge ane parane meru eTale mATe paNa doSa aNu jeTale nA lAge te - A bhAvanAnA gharamAM vasatA sAdhakanI lAkSaNikatA che. sAla traNa karoDa rUMvADAMmAM zuddha AtmasnehanI pratiSThAnuM lakSya rAkhIne A bhAvanAmAM magna banavAnuM che. (10) loka-svabhAva bhAvanA A bhAvanAmAM lekanA vizALa svarUpane vicAra karavAno che. manano svabhAva caMcaLa che, potAnI IcchAnusAra judA judA viSayomAM satata bhaTakatA rahevAne tene je svabhAva che tene A loka bhAvanAnA vizALa ciMtana dvArA jinAjJA anusAra ciMtana karate banAvIne sudhAravAnuM che. yatheccha rIte pharatA manane jinAjJAnusAra zubha bhAvanAomAM ramatuM karavAnuM che. A lokanA uparanA bhAgane udarvalaka, nIcenA bhAgane aleka ane ApaNe je bhUmi upara rahyAM chIe, tene tichalAka kahe che. Ama traNa vibhAgamAM vaheMcAyelo A leka che. A loka svayaMsiddha, nitya che, tene kartA ke mAlika keI nathI. temAM rahelA eka paNa jIvane ke eka paNa paramANune kadApi sarvathA nAza thatuM nathI. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ K A lAka SaD-dravyAtmaka che arthAt dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAstikAya, puddagalAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa A cha dravye| jemAM rahelAM che, tene leAka' kahe che, eka mAtra AkAza dravya ja jyAM che tene 'alAka' kahe che. anaMta brahmAMDa vacce eka puruSa keDa upara peAtAnA be hAtha TekavIne ane be paga nIcethI paheALA rAkhIne UbheA hAya tevA AkAravALe A leAka hAvAthI te 'leAkapuruSa'nA nAmathI paNa oLakhAya che. 'rajju' asakhya yAjana pramANu eka mApa vizeSanuM nAma che. A leAkane uparathI nIce sudhI mApatAM te 14 rattu pramANa che. jainAgamAmAM A 'rajju' nuM pramANa (mApa) eka upamA dvArA batAveluM che, te A rIte che : -- " koI vizeSa zaktizALI deva AMkhanA eka palakArAmAM eka lAkha yAjana kApI nAkhe tevI zIghragatithI cha-cha mahinA sudhI satata doDatA ja rahe ane A rIte doDatAM cha mahine te jeTaluM aMtara kApe tene eka 'raju' (athavA eka 'rAja") kahe che," A bhAvanAmAM cauda rAjaleAkamAM rahelAM manuSyA, devA, tiya cA ane nArakI jIvA nAM rahevAnAM sthAna, vagerenuM tathA kSetro, patA, samudro vagerenu' tathA leAkamAM rahelAM aneka dravye ane tenA pA~yA je utpAda, vyaya ane dhrauvya svabhAvavALAM che tenu zAsra sApekSapaNe ci'tana karavAnuM' che. A ci'tanathI cittanI rAga dveSAtmaka vRttionu zamana thAya che. para-padArthA pratyenI Asakti dUra thaI jAya che. tethI citta niLa, zAnta.... ane sthira mane che. cauda rAjaleAkanI je AkRti che, tenA jevI ja puruSAkRtivALA ApaNe chIe. A AkRti sAthe tAdAtmya sAdhIne A AtmAne cauda rAjaleAka vyApI banAvavAnI bhAvanAmAM etaprota thavuM te A bhAvanAnA kendravatI hetu che. kevaLI samuddAta vakhate AtmA pAtAnA pradezAne cauda rAjaleAkamAM phelAvIne pUrNatvanI prakriyAnI sAdhanA karatA hoya che, piDamAM rahelA AtmAne brahmAMDa--vyApI banAvavAnI adbhuta kaLA A bhAvanAnA satata abhyAsathI sAdhI zakAya che. tenA pariNAme pudagalAsakti kSINa thAya che, Atmarati dRDhatara bane che, jJAnagarbhita vairAgya pramaLatara khane che ane dhyAnanA viSayabhUta AtmAne prabhAva sudRDhapaNe anubhavAya che. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] dhyAnavicAra - savivecana (11) dhUma-svAkhyAta bhAvanA A bhAvanAmAM anaMta upakArI zrI jinezvara bhagava MtAe prakAzelA dharmAnuM svarUpa vAra'vAra ciMtavavu.. A dharma kevA che ? A dharma sakanA samULa uccheda karavAnA svabhAvavALA che. rAga-dveSa, mAha ane ajJAnane vaza thaine anaMta saMsAramAM bhaTakatA jIvAne tAranArA A dharmanA AtmA nima`La sneha pariNAma che. A zuddhane paNita thAya che eTale ja AtmavastunA zuddha-vabhAvanA spaSTa anubhava thAya che. A bhAvanAmAM jema-jema pragati thAya che tema-tema adhama ke je AtmavastunA svabhAva nathI, tenI sAthenA jIvane saMbaMdha tUTatA jAya che. bhAvanAnA abhyAsathI tAtparya ke jaDa pratyenA rAga ane jIva pratyenA dveSa, A nAza pAme che ane avinAzI AtmAnA svabhAva anubhavageAcara thAya che. vizvavatsala, zrIjinezvara bhagavaMtAe prakAzelA A dharmImAM zruta-dharmAM temaja cAritra-dhama nA paNa samAveza thAya che. (12) edhi-dubha bhAvanA A bhAvanAmAM ciMtavavuM ke - A jagatamAM manuSyabhava, emAM vaLI paMdara karma bhUmimAM janma ane emAM paNa anArya dezamAM nahi, para`tu A dezamAM janma, emAM ya nIca kuLamAM nahi, paNa uttama AkuLamAM janma ne emAM ya akha Da pAMca indriya pUrNa ArAgya tathA dIrgha AyuSya - e uttarottara ekeka durlabha che. A badhuM ya maLe chatAM emAM sArA kuLa-saMskAra, ne sa ta-samAgamanI ruci maLavI muzkela, emAM ya zuddhaupadezaka saMta-puruSa maLavA kaThIna ane e ya maLavA chatAM emanI pAse zuddha dha tattvanuM zravaNa pAmavu. muzkela che. A badhuM' maLavA chatAM edhi' yAne AtmameAdha' yAne jinadhanI panA thavI e atyaMta durtaMbha che. anAdi-anaMta sa`sAramAM bhamatA A jIve aneka vAra svaga nAM sukhA paNa meLavyAM che. ahI' sa`sAramAM manuSya-sava Adi uttama sAmagrI maLavA chatAM ApaNe zu meLa vavA pAchaLa ApaNA deva-dhru'bha bhavanA upayAga karIe chIe ? Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana meLavavA jevA zuddha AtmAnAM darzana ane milana mATe dinarAta mathavAnI bhUkha nathI jAgI ! e jagADavA mATe A bhAvanA che. dhyAnadhArA tUTatAM dhyAtAe A badhI bhAvanAomAM cittane joDI devAnuM che. A bAra bhAvanAo nitya bhAvavAthI bhava-duHkha-vardhaka vAsanAo kSINa thAya che. AtmasukhadAyI svasthatA prApta thAya che, jenA pariNAme dhyAnanI sulabhatA sacavAya che, dhyAna mATe phAMphAM mAravAM nathI paDatAM. paravastune vicAra suddhAM jene vyAkuLa banAvI de evA pavitra cittanI AhUlAdaka prasannatA A bhAvanAo vaDe jaLavAya che, jethI "jayaNA" ane "upaga" svabhAvabhUta bane che. tApatha A che - ciMtAne sAmAnya artha zAstra-ciMtana ke tatva-ciMtana che. carAcara jagatanA padArtho (drage)nA bAhya ane atyaMtara svarUpanuM ciMtana jeTaluM vizALa ane sUkSama hoya che, teTaluM vizALa ane sUkSama dhyAna paNa bane che. dhyAna' e cittanI niprakaMpa ane nizcaLa avasthA che. evI avasthAmAM aMtamuhUrta - 48 miniTathI kAMI nyUna samaya karatAM vadhu samaya TakI zakAtuM nathI. ciMtA" e cittanI caMcaLa avasthA che. ciMtana vakhate paNa citta judA-judA dravyanA vikalpamAM vyasta hoya che, jyAre dhyAnamAM citta nizcaLa hoya che. - mananI sthiratApUrvaka dhyAna thAya che tyAre ke eka ja viSayanuM ciMtana hoya te tene "ciMtA paNa kahI zakAya che ane be dhyAnanI vacamAM eTale ke eka dhyAna samApta thayA pachI anya padArthaviSayaka dhyAnamAM sAdhaka potAnA cittane sthira banAvavA tadaviSayaka ciMtana kare che, tene dhyAnAnsarikA' kahevAya che. mArgamAM cAlyo jata pravAsI be rastA Ave tyAre UbhA rahIne vicAra kare che ke have kyA raste javuM ? pachI te potAnA ISTa sthAnane vicAra karI tene anuphaLa dizAvALA mArge cAlavA mAMDe che, tema sAdhaka paNa bIjuM sthAna prAraMbha karatAM pahelAM have mAre kayuM dhyAna karavAnuM che?' tene prajJA sA e vicAra karIne AtmasvabhAvane anukULa dhyAnamAM sthira bane che. prastutamAM ciMtAnA sAta prakAra pADI tenA virUpanI vividhatAnuM darzana karAvyuM che ciMtAne bhAvanA, tyAga ane dhyAna sAthe kAryakAraNarUpa gADha saMbaMdha che. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] dhyAnavicAra-savivecana bhAvanA paNa dhyAna pUrvAbhyAsa che, mAtra vicAro karavAthI kArya siddha thatuM nathI. kAryasiddhi mATe tadanurUpa pravRtti anivArya che. 'bhAvanA" kriyAtmaka che, dhyAnAbhyAsanI eka pravRtti che. jJAna, darzana ane cAritrarUpa mekSasAdhanAne niSkAma bhAve satata abhyAsa e bhAvanA che. bhAvanAthI mana, vANI ane kAyA - e traNe yugonI nimaLatA thAya che. bhava-vardhaka paribaLone bhAva na pUcha paNa mokSamada jJAna-darzana-cAritra Adine bhAva Ape e "bhAvanAnuM rahasya che. niprakapa-nizcaLa dhyAnanI siddhi mATe mana, vacana ane kAyA - A traNe yogonI nirmaLatA ane sthiratA keLavavI anivArya che. bhAvanAnA cAre prakAronA abhyAsathI ukta traNe yenuM zuddhikaraNa thAya che. tatva ke paramatatva viSayaka ciMtA-ciMtana karavA sAthe tenI bhAvanA eTale ke jJAnAdi AcAronuM paripAlana karavAthI ga-vIrya-sthAmAdi puSTa bane che ane vega vagerenI puSTi vaDe "dhyAna" "parama dhyAna vagere uttarottara vizuddha-vizuddhatara keTinAM thAya che. vizuddha dhyAnamAM yogAdinI puSTi ane zuddhi kAraNabhUta che ane enI vRddhizuddhimAM ciMtA ane bhAvanA kAraNabhUta che. bhAvanAnuM phaLa :-(1) jJAna-bhAvanAnA sevanathI mananI zuddhi thAya che. zrutajJAna dvArA prApta thayela dravya-guNa-paryAyanA svarUpanuM jJAna, dhyAnamAM nizcalatA lAve che. (2) darzana-bhAvanAnA sevanathI tattva-paramatatva prati atUTa zraddhA-aurya ane samAdi guNe prApta thAya che, samyagU darzananI zuddhi thAya che, sAdhanAmAM bhrAntinuM nivAraNa thAya che. (3) cAritra-bhAvanAnA pAlanathI pUrvasaMcita kliSTa karmonI nirjarA thAya che, navAM karmone baMdha thato nathI ane puNyAnubaMdhI puNya puSTa thAya che. A traNe bhAvanA dvArA dhyAnazakti sahaja saMkurita thAya che. dravya-cAritra e bhAva, cAritra, AtmaramaNatAnuM kAraNa che. tenA pAlanathI dhyAnarUpa bhAva-cAritra avazya pragaTe che. (4) jagatanA padArthonA svarUpanI vicitratA ane vinazvaratA jANavAthI-bhAvavAthI citta bhautika kAmanAo ane AkarSaNathI niHsaMga ane nirAzaMsa bane che, jethI dhyAna-sAdhanAmAM nizcaLatA prApta thAya che. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 221 A rIte ciMtA ane bhAvanAthI dhyAna-vegamAM saraLatAthI praveza, pragati ane anukrame tene prakarSa prApta thAya che. vIsa prakAranA dhyAna-mArgonuM nirUpaNa karyA pachI temAM batAvelA keTalAka padArthonI spaSTatA granthakAre svayaM karI che. te paikI ciMtA, bhAvanA, anuprekSAnuM svarUpa ApaNe vicAryuM. have vIsa dhyAna prakAramAM sauthI vizALa tribhuvana-vyApI "parama mAtrA dhyAnamAM vIsa valayothI pariveSTita AtmAne dhyAvavAnuM vidhAna karyuM che, te vIsa valaye paikI keTalAka agatyanAM rahasyamaya valayanuM je vizeSa svarUpa granthakAre batAvyuM che, te kramazaH vicArIzuM. dazamA valayamAM je soLa vidyAdevIonI sthApanA karavAnI che, temanAM nAma nIce pramANe che :mULapATha-frI-prajJaNi-vA -vagrAzI-mAtA puruSadattA-kAlI-mahAkAlI-gaurI-gAndhArI-jvAlAmAlinI mAnavI-vairoTyA-'cchuptA-mAnasI-mahAmAnasI tividyAdevatAH // artha -(1) rohiNI, (2) prajJapti, (3) vajazakhalA, (4) vandrakuzI, (5) apraticakra, (6) puruSadattA, (7) kAlI, (8) mahAkAlI, (9) gaurI, (10) gAMdhArI, (11) javAlA mAlinI, (12) mAnavI, (13) vairoTyA (14) achuptA (15) mAnasI, (16) mahAmAnasI e seLa vidyAdevIo che. vivecana :-saMtika stotra, vijaya paddatta, bRhat zAnti, sUrimaMtra, siddhacakra yaMtra, RSi maMDala stotrAdimAM soLa vidyAdevIonuM smaraNa karavAmAM Ave che. "mA~" nI thAna prakriyAmAM paNa soLa vidyAdevIo dvArA abhiSeka karAtA AtmAnuM ciMtana karavAnuM vidhAna che, ethI samajI zakAya che ke maMtra-sAdhanA ane dhyAna-sAdhanAmAM vidyAdevIonuM smaraNa upakAraka nIvaDe che. - bhavanAga ane karaNaga AdinuM varNana paramamAtrA" dhyAnanA covIsa valayomAM bAvIsamuM ane trevIsamuM valaya anukrame bhavana-ga ane karaNa-coganuM che. te bhavana-oga ane karaNa-yoga zuM che, teno vicAra ahIM tenA batAvelA cha--- cha-- bhedo dvArA karavAmAM Avaze. granthakAra maharSi sarva prathama yoganA mukhya ATha bhedanuM varNana kare che ? Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 696 ] dhyAnavicAra - savivecana bhavanayogAdisvarUpaM cedam bhUNayAH - jogo' viriyaM' thAmo, ucchAha parakamo' tahA ceTThIM / satI sAma ciya, cauguNa bAra channauI // 15 ra artha : (1) yoga, (2) vIrya (3) sthAbha, (4) utsAha, ( 4 ) parAuMbha, (6) yeSTA, (7) zakti ane (8) sAmarthya - te hareunA praNidhAna Adi yAra-yAra le| che. vajI te hure'nA ndhanya, madhyama bhane utsRSTa khebha zutra praharI che, bheTale 8x4X3=6 bhedo thAya che. bhUNa pATha: - (1) yoga : 4 jIva pradezAnAM karmakSayaM prati vyApAraNaM niyoginAmiva jIvena rAjJeva yogaH / (2) vIrya :- - jIvapradezaiH karmaNaH preraNaM dhyAnAgnau ceTikayeva kacavarasya / (3) sthAma :- - jIvapradezebhyaH kSapaNArthaM karmapradezAnAmAkarSaNaM dantAlikayeva kacavarasya / (4) utsAha :-- jIvapradezebhyaH karmaNAmUrdhvaM nayanaM nalikayeva jalasya / (5) parAkrama :- adhonayanaM karmaNaH sacchidrakutupAt tailasyeva ghaNTikAyAM vAmRtakalAyAH / (6) ceSTA :- svasthAnasya karmaNaH zoSaNaM taptAyasabhAjanasyajalasyeva / (7) zakti :- jIva- karmaNorviyogaM pratyAbhimukhyajananaM, tilAnAmiva-tailaviyojanaM yathA ghANakena nipIDanam / (8) sAmarthya :- sAkSAjjIva-karmaNorviyogakaraNaM khala-tailayorikha / artha : yAga-jema rAjA peAtAnA adhikArIone (kAi kA upasthita thatAM) kAzIla banAve che, tema jIva je dhyAna vizeSathI peAtAnA AtmapradezeAne karma kSaya bhATe kAryazIla manAve che, te 'yoga' 'hevAya che. (2) vI-jema dAsI dvArA kacaro bahAra pheMkAvI devAmAM je dhyAna vizeSathI Atmapradeza dvArA karmone dhyAnAgnimAM hAmI te 'vIrya' vAya che. (3) sthAma-jema dU'tAlIthI (jamIna upara rahelA) kacarAne kheMcI levAmAM Ave che, tema jIva AtmapradezeAmAMthI kama` dalikAne kSaya karavA mATe khe'cI lAve te sthAma kahevAya che, arthAt je dhyAna vizeSathI AtmapradezamAMthI kama` dalikone khecI levAmAM Ave che tene sthAma' kahe che, Ave che, tema jIva devA mATe preraNA kare, Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ 27 (4) utsAha-jema naLI vaDe pANIne UMcu caDhAvavAmAM Ave che, tema je dhyAna vizeSathI AtmapradezamAMthI karmAMte U McAM lai javAM arthAt karmAnuM UdhvI karaNa karavuM tene utsAha kahevAya che. (5) parAkrama-jema chidravALA kuM'DalA (pIpa) mAMthI telane nIca reDavAmAM Ave athavA amRtakalA44mAMthI jema amRta ghaTikAmAM jhare, tema U Mce gayelAM karmone nIce lai javAM arthAt UMce caDhelAM karmonuM adhAnayana [nIce lai javAM] e 'parAkrama' kahevAya che. (6) ceSTA-jema tapI gayelA lAkhaDanA bhAjanamAM raheluM jaLa sukAI jAya che, tema peAtAnA sthAnamAM rahelAM karmone sUkavI nAkhavAM te ceSTA' kahevAya che, athavA nIce UtarelAM kAne zaiSavAnI kriyA te ceSTA' kahevAya che. (7) zakti-talamAMthI telane chUTuM pADavA mATe jema talane ghANImAM pIle che, tema jIva ane karmanA viyeAga karavA mATe abhimukha thavu... te 'zakti' kahevAya che. (8) sAmarthya-khALa ane tela judAM pADavAmAM Ave che, tema kama ane jIvanA je sAkSAt viyeAga karavA te 'sAmarthya' kahevAya che, athavA AtmapradezAmAMthI karmIne savathA chUTAM pADavAM e 'sAmarthya' che. JAY # vivecanaH- ane'ta jJAna, darzana, cAritra Adi guNNAnI jema vI" paNa AtmAnA eka viziSTa guNa che. te pratyeka jIvamAM AchAvattA aMze avazya hAya che. 12 yAga' zabdathI prastutamAM mekSa sAthe joDI ApanAra zubha vyApAra-zubha pravRtti ane temAM preraka Atmazakti vivakSita che. yAna yAtramAM sthiratA-nizraLatA lAvanAra AtmIya che, tenu jeTalA pramANamAM prAbalya hoya che, teTalA pramANamAM niLa dhyAna dvArA karmakSaya thavAthI AtmA zuddha-zuddhatara ane che. yoga, vIya, sthAma, utsAha, parAkrama, ceSTA ane sAmanA janaka je bhinna-bhinna Ala:bane che, tenA nirdeza granthakAre granthanA aMtamAM karyAM che ane vistRta vivecana paNa tyAM karavAmAM AvyuM che. coga, vIya Adi dvArA karmAMnA kSaya-kSayApazama mATenI je kAryavAhI thAya che, te vAcaka saraLatAthI samajI zake e hetuthI ahI` cegAdinAM AlakhA vagere TUMkamAM vicAra karIzuM. 25 44. parmAkSara mAtrA e ja "amRta kalA" che. anye parAM zikhAM prAhurUrdhvAdho vyApikAM kila / paramAkSaramAtrA sA sevAmRtakalocyate // -3AiMtamaprapaMcathA prastAva-8; ko1-74622 002 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ]. dhyAnavicAra-savivecana coga, vIya AdinAM kAryakAraNabhedano vicAra (1) coganAM kArya-kAraNa -ogazaktinA prabhAve AtmA pitAnA pradezane karmakSaya mATe sakriya banAve che, jema rAja potAnA adhikArIne rAjyanA kArya mATe kAryazIla banAve. AtmA jyAre ahiMsA, saMyama ane tapa Adi dharmAnuSThAnenuM zuddha AzayapUrvaka sevana-pAlana kare che, tyAre tenA prabhAve mana, vacana ane kAyamanI zuddhi ane sthiratA thavAthI AtmapradezamAM evA prakAranI nizcaLatA Ave che, jenAthI karma- kSayakArI kArya karavAnI tatparatA pragaTe che. karmakSaya karavA mATenI tatparatAmAM mana, vacana ane kAyayoganI zuddhi ane sthiratA nimittarUpa banatI hovAthI zuddha ane sthira mana, vacana ane kAyayegane "garanAM AlaMbana kahyAA che. yeganuM kArya - karmakSaya mATe tatparatA, sakriyatA pragaTa karavI. roganuM kAraNa - zuddha mana, vacana ane kAyA. (2) vIryanAM kArya-kAraNuM -vIryazaktinA prabhAve AtmA karmakSaya mATe tatpara banelA potAnA pradezone prerita kare che-dhakko mAre che, jethI AmapradezomAM coMTI gayelA karmaliko UkhaDI jAya athat sthAnabhraSTa thaI jAya. (jema gharamAMnA kacarAne dAsI mAta bahAra kaDhAvI nAMkhavAmAM Ave tema A saghaLI prakriyA ghaTe che.) yeganI zakti karatAM vIryanI zakti vadhu prabaLa hoya che, tenuM mukhya kAraNa jJAnAdi pAMca AcAronuM vizuddha pAlana che. vIryanA AlaMbana tarIke jJAnAcArAdi pAMca AcAra batAvyA che. jema-jema paMcAcAranuM parizuddha pAlana thAya che, tema-tema vIryazaktinI zuddhi ane puSTi vadhatI jAya che. vIryanuM kArya - karmalikane UkheDI nAMkhavA. vIryanuM kAraNa - paMcAcAranuM parizuddha pAlana. (jJAnAcAra, dazanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vicAra e paMcAcAra che.) (3) sthAnAM kArya-kAraNa -sthAma e vizuddha dhyAnarUpa che. te yoga ane vIrya karatAM vadhu sAmarthya dharAve che. temAM jJAnAdi pAMca AcArAnA sevana sAthe apUrva bhAlAsayukta vizuddha AtmapariNAmarUpa kAraNe ja AlaMbanarUpa bane che. apUrvakaraNa" (upazamanA-karaNa) karatI vakhate jIvane prati samaya anaMtaguNa vizuddha AtmapariNAma hoya che. "upazama samyavanI prApti samaye jIva zubha karmone baMdha kare che. azubha karma-prakRtienuM zubhamAM saMkramaNa kare che, zubha karmonI sthiti ane rasamAM vRddhi-udvartana kare che; azubha karmonI sthiti ane rasamAM hAni-apavartanA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ Ne kare che, azubha karmone khapAvavA tenI udIraNa kare che, mithyAtva mehanIyano upazama kare che, keTalIka zubha prakRtionI nidhattI ane nikAcanA paNa kare che. A rIte viziSTa vIryazakti ke vizuddha AtmapariNAma dvArA uparokta AThe kAryo thAya che. te viziSTa vIrya ke vizuddha Atama pariNAma e "sthAma"ganA AlaMbanakAraNa bane che, arthAt sthAma e tenuM kArya che. A rathAma zaktinA prabhAve AtmA pitAnA pradezamAMthI chuTA paDI gayelA, UkhaDI gayelA karmalikone, tyAM-tyAMthI AkarSita kare che, jema daMtAlI dvArA kacaro, ghAsa vagere kheMcI levAmAM Ave che. chUTA chUTA paDelA ghAsane daMtAlInI madadathI bheguM karavAmAM Ave che, tema sthAma" zakti dvArA dhyAnamAM evuM prAbalya Ave che ke jethI AtmapradezathI vikhUTA paDelA karmalike bhegA thaI jAya che, jenAthI tene khapAvavAnuM kArya saraLa banatuM hoya che. sthAmanA kAryamAM sahAyaka-AlabanabhUta ATha prakAranAM kAraNe che. tenAM nAma A pramANe che : (1) baMdhana karazu. (2) saMkramaNa karaNa. (3) uddavartAnA karaNuM. (4) A pavatanA kAraNa. (5) udIraNa karaNa. (6) upazamanA karaNe. (7) nidhatta karaNa. (8) nikAcanA karaNa. karaNano artha che - AtmAnI viziSTa vIryazakti athavA AtmAnuM vizuddha pariNAma. vIryaMtarAya karmanA kSapazamathI pragaTelI vIryazakti athavA suvizuddha AtmapariNAmarUpa ATha karaNe e "sthAma ga'nAM AlaMbane che. (4) utsAhanAM kArya-kAraNa -utsAha zaktinA prabhAve AtmA, AkarSita karelA-bhegA karelA karma-dalikane UMce laI jAya che, jema naLI dvArA pANIne upara laI javAya che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 200 ] dhyAnavicAra-savivecana 'utsAhanI zaktinA uddabhavamAM mukhya AlaMbana (kAraNa) che - UrvakanI vastuo, devaleka vagerenA svarUpanuM zruta-sApekSa ciMtana. "sthAma" karatAM 'u sAha'nuM baLa vizeSa hoya che. e utsAhanuM kArya che - kamekaM dhenuM Urdhvanayana. utsAhanuM kAraNa che - UrvakanA padArthonuM kRta-sApekSa citana. (5) parAkramanAM kArya-kAraNuM -"parAkramanI zakti vaDe upara caDhAvavAmAM AvelA karma-skane nIce lAvavAmAM Ave che, jema chidravALI kuMDImAMthI tela dhArAbaddha pravAha nIce Ave athavA amRtakalAmAMthI nIkaLI ghaTikA - paDajImamAM amRta jhare. A parAkrama zaktinA pragaTIkaraNamAM AlaMbanabhUta bane che - alakanA padArthonA . (bhavanapati deva tathA narakAdinA) svarUpanuM kRta-sApekSa ciMtana. ja utsAhathI adhika sAmarthya parAkramamAM che. tenA dvArA upara caDhelAM karmo nIce pachaDAya che. jethI tenAmAM phaLa ApavAnuM je sAmarthya hoya che, te haNAI jAya che. karma-pudgalenA Urvanayana ane adhanayananI kriyA AtmAnA asaMkhyAta pradezake rUya kSetramAM ja thAya che. jema udIraNA karaNa vaDe anudita karmalikene kheMcIne udayAvalikAmAM laI AvavAmAM Ave che, tema ahIM paNa Atma-dhyAnajanya pitAnI viziSTa vIrya zakti dvArA karmalikene khapAvavA tene nIce pachADavA dvArA tenI zaktine hata-prahata karI nAkhe che. parAkramanuM kArya che - karma dhonuM anayana. parAkramanuM kAraNa che - alokanA padArthonuM zruta-sApekSa ciMtana. ceSTAnAM kArya-kAraNa -ceSTAnI prabaLa zakti AtmAmAM pragaTe che tyAre tenA prabhAve sva-sthAnamAM rahelA kamalka zeSAI jAya che, arthAt AtmA A "ceSTAranI zakti dvArA karmalikene zoSI nAkhe che. jema agnithI atyaMta tapta banela tavA upara pANI nAkhavAthI tarata zeSAI jAya tema ceSTA dhyAnAgninI prabaLatAthI Atma -pradezomAM rahelA karmalike zoSAI jAya che. ceSTA zaktine pragaTavAmAM mukhya AlaMbanarUpa bane che-tiya lekanA padArtho manuSyakSetra-aDhI dvipa, asaMkhya dvipa-samudro vagerenuM kRta-sApekSa ciMtana. nA ceSTAnuM kArya che - svasthAnagata karmonuM zoSaNa. ceSTAnuM kAraNa che - tiryaMga lekanA padArthonuM zrata-sApekSa ciMtana. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana -[ 202 paMcAcAranA vizuddha pAlana sAthe AtmA jyAre Uddha, adhe ane tiryaMga lekanA padArthonA zAstra-sApekSa sUkSama ciMtanamAM ekAgra bane che, tyAre tenAmAM utsAha, parAkrama ane ceSTArUpa vizeSa zakti pragaTatAM AtmapradezamAM cATelA karmalike UMcA-nIcA thaIne zeSAvA mAMDe che. traNe lokanA A ciMtanamAM leka-svarUpa bhAvanA" ane "saMrathAna vicaya dharmadhyAna aMtarbhata che, bhAvanA saMvararUpa che, navAM AvatAM karmone aTakAve che ane dhyAna nirjarA svarUpa hovAthI tenAthI karmone samULa kSaya thAya che. ahIM mehanIya Adi karmonA kSaya mATe tatpara banelA sAdhakane samagra lokanuM samyaku ciMtana utsAha, parAkrama ane ceSTArUpa prabaLa dhyAnazakti pedA karavA dvArA karmakSayamAM nimitta bane che. (7) zaktinAM kArya-kAraNuM :-jIvathI karma prazano viyoga karavA mATe abhimukha thavuM e "zaktinuM kArya che. jema talamAMthI tela chUTuM pADavA talane ghANumAM pIlavAmAM Ave che, tema ahIM prabaLa dhyAnazakti vaDe karmone AmAthI alaga karavAmAM Ave che. zaktinuM mukhya Alabana-kAraNa, tattvaciMtA ane paramatatvaciMtA che. (1) javAdi tattvanA yathArtha svarUpanuM ciMtana karavuM te taravaciMtA che. (2) dhyAna, parama-dhyAna Adi dayAnamArganA covIsa bhedanuM svarUpa ciMtavavuM e paramatatvaciMtA kahevAya che. A rIte dravyAnuga ane gadhyAna viSayaka ciMtana-manana-parizIlana dvArA A "zaktinAM utthAna ane vikAsa thAya che. AtmadravyanA ke tenA guNa-paryAnA ciMtanamAM jema-jema ekAgratA sadhAtI jAya che, tema-tema "zakti ga" puSTa-zuddha bane che ane tenA dvArA Atmapradeze nizcala thavAthI temAM rahelA karmaka, talamAMthI tela chUTuM paDe tema chUTA paDavA lAge che. zaktinuM kArya - AtmA ane karma pradezane parasparathI sarvathA chUTA pADavA mATe abhimukha thavuM. zaktinuM kAraNa - tatvaciMtA ane paramaktatvaciMtA. 8) sAmarthyanAM kArya-kAraNa-tala ane kheLanI jema jIva ane kamane sAkSAt viga karavo e sAmarthya yoganuM kArya che. - tala ane kheLa jema baMne sAkSAt chUTA paDI jAya che, tema sAmarthya-yogajanya dhyAna vizeSathI mehanIya Adi karmone sarvathA kSaya thAya che, tyAre jIva ane karmadalike taddana alaga thaI jAya che, Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 dhyAnavicAra-savivecana sAmarthya-gamAM kAraNu-AlaMbanarUpa bane che - siddhAyatana ane siddha bhagavatenuM ekAgratApUrvakanuM ciMtana. siddhAyatana (eTale zrI jinacaitya ane zrI jinapratimA ) ane siddha bhagavaMtenA svarUpanuM ciMtana e sAmarthya-ga (satkRSTa-ga) ne utpanna kare che, puSTa banAve che. je sAmarthya-yoga vaDe AtmA potAnA pradezamAM rahelA karma dalikone sarvathA chUTA pADI zake che. AnAthI eka mahattvanI e vAta phalita thAya che ke - sarva prakAranAM ciMtana, manana ane dhyAnamAM siddha paramAtmAnuM ane temanA daitya tathA pratibiMbanuM ciMtana, manana ane dhyAna sarva zreSTha che, sarvAdhika sAmarthyavaMta che. zrI jinacaitya ane zrI jinabiMbanuM AlaMbana e siddha paramAtmAnA svarUpanA ciMtana ane dhyAnamAM upakAraka bane che tethI siddhAyatananuM ciMtana ane sthAna e hakIkatamAM siddha svarUpanuM ja ciMtana ane dhyAna che. sAmarthyanuM kArya - jIva ane kamane sAkSAt viyega karo, baMnene taddana chUTA pADavA. sAmarthyanuM kAraNa - siddhAyatana ane siddha svarUpanuM ciMtana. spaSTatAH "paMca saMgraha', "kammaDI Adi granthamAM ga" "vIrya Adi zabdone ekAWka nAme tarIke jaNAvyAM che, te sAmAnya-sthala daSTithI samajavuM. sUkSama daSTie vicAra karatAM te dareka zabdamAM kaMIka viziSTa artha-saMketa rahela che. darekanAM bhinna-bhina kAraNenAM varNanathI paSTa rIte samajAvavAmAM Avela che. tatvArtha sUtra' mAM mati, mRti, saMjJA, ciMtA, abhinibaMdha e pAMca zabdone ekAIka kahyA che, paNa te sAmAnya-sthala dariTathI, sUthama dRSTithI te te dareka zabda pitAnA vizeSa arthane jaNAvanArA che. dA.ta. mati-vartamAnamAM vidyamAna viSayane grahaNa kare che. "smRti-bhUtakALanA viSayane grahaNa kare che. ciMtA-bhaviSyakALanA viSayane grahaNa kare che ItyAdi, te rIte ahIM paNa samajavuM A ATha prakAre sthala daSTie batAvavAmAM AvyA che. have sUma daSTie A gAdi pratyekanA bAra-bAra bheda thAya che, te A pramANe - mULa pATha - tevAdAnA jhave naividhya -madAvA-parama parimAta jaghanyo yogaH, madhyamo mahAyogaH, utkRSTaH paramayogaH / evaM vIryaparamavIryAdayo'pi vAcyAH evaM bhedAH 24 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAnavajAra-vivettara [03 artha -AThe bhedo paikI darekanA coga, "mahAyoga" ane "paramaga' vagere traNa-traNa prakAra che. temAM jaghanya hoya te "ga" kahevAya che, madhyama hoya te "mahAga' kahevAya che ane utkRSTa hoya te parama-ga" kahevAya che. A rIte vIrya, mahAvIrya ane paramavIrya, sthAna, mahA sthAma ane parama-sthAma vagere prakAro samajavA. gAdi AThane A pramANe traNathI guNatAM (843=24) tenA covIsa bhede thAya che. mULapATha - reDa karaze nag-affdhAna-samAdhAna-samAdhi kASThAsamAdhibhedAt / artha H A vIsa bhede paikI darekanA paNa praNidhAna", "samAdhi', "samAdhAna', kASThA" ema cAra-cAra prakAre che. tenuM svarUpa A pramANe che :mULapATha - (2) tatra LiyAnamazu nivartana : (2) samAdhAnaM zubheSu pravartanam / (3) rAgadveSamAdhyasthyAlambanaM samAdhiH / (4) dhyAnena manasa ekAgratayocchcAsAdinirodhaH kASThA / prasannacandra-bharatezvara-damadanta-puSpabhUtayo yathAkramamatra dRSTAntAH // parva vArviticAgitA nAtA: 16 . artha -praNidhAna eTale azubha kAryothI nivRtta thavuM. samAdhAna eTale zubha kAryomAM pravRtta thavuM. samAdhi eTale rAga ane dveSanA prasaMgamAM madhya-bhAva (samabhAva) rAkhavo. kASThA' eTale dhyAna vaDe mananI ekAgratAthI ucchavAsa Adino nirodha kara. upara varNavela praNidhAna, samAdhAna, samAdhi ane kASThAnA saMbaMdhamAM anukrama prasannacandra rAjarSi, bharata cakavatI, damadaMta muni ane puSpabhUti AcAryanAM daSTAMte che.* A rIte covIsane cAre guNatAM 2444=96 prakAre thAya che. vivecana - AtmA anaMta zaktine svAmI che. tenAmAM chupAyelI zaktione pragaTa karavI e ja adhyAtma-yoganuM kArya che. sAdhaka dhyAna-yoganA mArge jema-jema AgaLa vadhe che ane tenAM mana, vANI ane tana jema-jema nirmaLa ane nizcaLa bane che, tema-tema tenAmAM pracchanna Atmazakti kramazaH pragaTatI jAya che. kramazaH UghaDatI-khIlatI A zaktionA jadhanya, madhyama ane utkRSTa ema traNa vibhAga pADavAmAM AvyA che. che juo pariziSTa naMbara 9 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 ] dhyAnavicAra-savivecana -vIrya Adi AThe prakAre A traNa vibhAgamAM pADatAM tenA covIsa prakAra A rIte thAya che. garvIya Adi jadhanya koTinA heya che tyAre te pitAnAM "ga, vIrya, zyAma, utsAha, parAkrama, ceSTA, zakti ane sAmarthya' - evAM sAmAnya (vizeSaNa rahita) nAmathI ja oLakhAya che. A zaktio jyAre madhyama kakSAe pahoMce che tyAre tene "mahA" vizeSaNa joDavApUrvaka "mahAyoga mahAvIya mahAsthAna, mahAutsAha, mahAparAkrama, mahAceSTA, mahAzakti ane mahAsamarthya' - evAM nAmathI saMbodhavAmAM Ave che. A zaktio jyAre utkRSTa keTinI bane che, tyAre tene "parama" vizeSaNa lagADIne kamazaH paramaga, paramavIrya, paramasthAma, paramautsAha, paramaparAkrama, paramaceSTA, parama zakti ane paramasAmartha nAmathI oLakhavAmAM Ave che. ga, vIrya Adi ATha prakArane janma madhyama ane utkRSTa-A traNa vibhAgathI guNatAM tenA (843=24) covIsa bheda thAya che. ane A covIsa bhedane pratye bheda praNidhAna, samAdhAna, samAdhi ane kASThA - ema cAra-cAra prakArane hoya che. A rIte vIsa bhedone praNidhAna Adi cArathI guNatAM (2444=96) cha nu bheda thAya che. praNidhAnAdinuM svarUpa :-praNidhAna, samAdhAna, samAdhi ane kASThA - A zabda dhyAna-yoga ane adhyAtma-granthamAM khUba pracalita che. te zabdo mana, vANI ane kAyAnI uttarottara adhika-adhika nirmAtA ane nizcaLatAnA dyotaka che. mana, vANI ane kAyA jyAre azubha pravRttimAMthI nivRtta bane che, tyAre praNidhAnanI bhUmikA Ave che mana, vacana, kAyA jyAre zubhamAM pravRtta thAya che, tyAre samAdhAnanI bhUmikA pragaTe che. samAdhinI kakSA rAga-dveSanA prasaMgomAM paNa samAva jaLavAya che tyAre Ave che. jIvanamAM AvuM samatva siddha thAya che, tyAre mananI nizaLatA vadhatAM ucchavAsa Adine paNa sahaja nirodha e "kAkAnI bhUmikA che. praNidhAna Adi pegamAM cAritragA -sAvava-azubha yoganI nivRttirUpa ane niravadya-zubha ganI pravRtti svarUpa praNidhAnAdi vegamAM cAritraganA mukhya aMgabhUta samiti, gupti, mahAvrata ane sAmAyika-samabhAva vagere kaI rIte samAyelAM che tene vicAra karIzuM, jethI A praNidhAnAdi gonI viziSTatA ane vizALatA hadayaMgama banI zake. praNidhAna" ane "samAdhAna" e samiti gupti Adi uttara-guNAtmaka ane pAMcamahAvratarUpa mULa-guNa maka vyavahAra-cAritranA dyotaka che. A vyavahAra-cAritranA vizuddha pAlanathI pragaTatI parama samatAnA sUcaka samAdhi ane kASThA che. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savidhecana [ 201 mane gupti cAritranuM mukhya aMga che. triprakArAtmaka A managuptinA be prakAre praNidhAnAdimAM samAyelA che te A rIte - "praNidhAna'mAM azubha kapanA-jALano nirodha che. "samAdhAna'mAM zubha vicAronuM pravartana che, "samAdhi" ane "kAkA" mAM sthira samatva che. tenA prabhAve AtmaramaNutArUpa triI prakAra 'minIkaraNa" mAM prApta thAya che, te AgaLa batAvavAmAM Avaze. e ja rIte mana-vacana-kAyAnI zubha pravRttirUpa pAMca samitimAM tathA zubha pravRtyAtmaka ane azubha nivRtyAtmaka traNa gupti paNa praNidhAna ane samAdhAnamAM yathArtha rIte ghaTI jAya che. - A pAMca samiti ane traNa gutirUpa aSTa-pravacana-mAtA e adhyAtma-ganI jananI che. jIvanamAM dharma kaho ke adhyAtma-coga kahe - tene janma ApanAra, tenuM suMdara rIte saMrakSaNa ane saMvardhana karanAra-A ATha (5*3=4) mAtAo che. zrI "pannavaNusUtranI vRttimAM "saMyatattvanI-sAdhupaNAnI vyAkhyA karatAM jaNAvyuM che ke - "ahI saMyata paNuM eTale niravadya (niSpA5) yoganI pravRtti ane sAvadya (sapA5) yoganI nivRttirUpa AMtara cAritranA pariNAma (adhyavasAya)thI je yukta hoya tene jANavuM. - sAdhudharma - cAritrayoganI A vyAkhyA praNidhAnAdi cAre yugamAM yathArtha rIte ghaTatI hovAthI praNidhAnAdi cAritra svarUpa che e spaSTa rIte samajI zakAya che. sAma, sama ane samma (samyapha) sAmAyikanA traNa prakAra paNa praNidhAnAdimAM samAyelA che, (1) sAma-sAmAyika madhura pariNAmarUpa che. temAM azubha nivRttirUpa praNidhAna ane zubha pravRttirUpa samAdhAna rahelAM che. (2) sama-sAmAyika tulya pariNAmarUpa che arthAt rAga-dveSanA prasaMgomAM samatA -mAdhyarUpa hovAthI te samAdhirUpa che. (3) sabhya-sAmAyika tanmayatA pariNAmarUpa hovAthI te kASThA svarUpa che. A rIte vicAratAM spaSTa jaNAI Ave che ke praNidhAnAdi go e vyavahAra ane nizcaya-baMne prakAranA cAritranI zuddhi ane sthiratAnA dyotaka che. 45. vimuktakalpanAjAlaM samatve supratiSThitam / amArAma janatakarmanorardUtA kahyuM - "yojazAstra'-prza-. Atta ane raudra pariNAmarUpa kalpanAothI rahita, samabhAvamAM sthira ane Atma-svabhAvamAM lInatAvALA manane "managupti' kahe che. A rIte managuptinA traNa prakAra che. 46. saMyatattvamiha niravotara yogapravRttirUpamAntaracAritrapariNAmAnuSaktamavagantavyam / --qnnavAhUtra-saMyamapatti ." Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - 21 ] dAnavighAra-vileja A cAritranI zuddhi ane sthiratA jema-jema vadhatAM jAya che tema-tema dhyAnanI nizcaLatA vadhatI jAya che ane tenA prabhAve karmono kSayanuM kArya vegavaMta banatuM jAya che, badhA bAhya Avege taddana zAnta paDI jAya che. mananI cAra avasthAo ane praNidhAnAdi praNidhAnAdi cAre prakAramAM anukrame manane vyApAra sUkSama-sUkSamatara banate hoya che. praNidhAnamAM azubha cittavRttine nirodha thAya che ane samAdhAnamAM zubha cittavRttine pravAha cAle che, tethI cittanI vikSipta ane yAtAyAta avasthAne ahIM abhAva hoya che. samAdhimAM rAga-dveSanA prasaMge paNa mAdhyazya-samabhAva rahe che, tethI tyAM cittanI sthira ane AnaMdamaya evI "kilaSTa avasthA hoya che. "kAkA'mAM mana atyaMta ekAgra banI jatuM hovAthI tyAM zvAsocchavAsanI gati paNa sUkama banI jAya che, tethI mananI "sulIna" avasthA hoya che arthAt ati nizcala ane paramAnaMdamaya mananI sthiti hoya che. A rIte mananI cAra avasthAo paikI liSTa ane sulIna avasthAne praNidhAnAdimAM saddabhAva hoya che. upara jaNAvela "praNidhAna vagerenA saMbaMdhamAM anukrame zrI prasannacandra rAjarSi, bharata cakravatI, damata muni tathA puSpabhUti AcAryanAM daSTAnta che. bhavanoga mULapATha-ghare maTe phuva ramAna gAyanAnA mavanArA artha --pUrvokta (ga, vIrya Adi) 96 dhyAnanA prakAro marudevI mAtAnI jema sahaja rIte utpanna thAya, te te "bhavanaga" kahevAya che. vivecana - "bhavanayogamAM sahaja svabhAvathI-naisargika rIte thatA dhyAnayogano nirdeza thayo che, te AtmAmAM rahelI sargika-svAbhAvika dhyAnazaktine sucita kare che. zrI svArtha sUtrakAra bhagavaMte - "tanisargadadhigamAdu vA--A sUtra dvArA samyagU darzana guNanA pragaTIkaraNanA mukhya be hetu batAvyA che. (1) nisarga, (2) adhigama. (1) nisarga e aMtaraMga hetu che. I jIvane bAhya hetu vinA pitAnA ja zubha Atmapari sumathI samyagU darzana (Adi) guNa pragaTe che, te nisarga-samyagadarzana che. (2) adhigama e bAhya hetu che. keAI jIvane gura-upadeza Adi bAhya nimittanI pradhAnatAe aMtaraMga nimittathI samyagU darzana guNa (Adi) pragaTe che, te adhigama-samyagudarzana che. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 207 samyagU darzana Adi guNonA prAgaTayamAM judA-judA hetuo batAvavAnuM kAraNa - dareka jIvanuM bhinna-bhinena tathAbhavyatva che. jIvana-jIvarUpe badhA jIvo samAna hovA chatAM mokSagamananI egyatA ane agyatAnA kAraNe bhavyajIva ane abhavyajIva evA bheda paDe che. mekSa pAmavAnI yogyatAvALA jIva eTale ke mokSaprAptine anurUpa sAmagrI maLatAM je cho mokSa pAmI zake te bhavya. abhavya eTale mokSa pAmavAne ayogya. mekSa pAmavAnI sAmagrI maLavA chatAM abhavya-jI kadI mekSa pAmatA nathI. bhavya ane abhavyanI tAtvika vyAkhyA e che ke-ekane kaIka kALe mokSanI ruci jAge che, bIjAne anaMtakALamAM paNa jagatI ja nathI. dareka bhavyajIvamAM bhavyatva-mokSa pAmavAnI yogyatA hovA chatAM te eka sarakhI heto nathI. dareka jIvamAM gratA bhinna-bhinna prakAranI heya che, dareka chavanI A vyaktigata gyatAne tathAbhavyatva kahe che. mokSa prAptimAM dareka bhavyajIvane kSetra, kALa, bhAva AdinI bhinnatA hoya che, temAM temanuM te-te prakAranuM tathAbhavyatva kAraNabhUta che. - dareka jIvamAM tathAbhavyatva bhinna-bhinna hovAthI samyagadarzana Adi guNonI prApti paNa bhinna-bhinna hetuothI thAya che. koI jIvane samyagadarzana guNanI prApti nisargathI te keIne adhigamathI thAya che. samyagU darzananI prApti pUve yathApravRttakaraNa, apUrvakaraNa Adi karaNe avazya hoya che. A karaNe yAnarUpa che - temAM yoga, vIrya Adi zaktio paNa aMtabhUta che. mavA mAtAnI jema je bhavyajIne samyagadarzana Adi guNe ke dhyAna-zaktio sahajasvAbhAvika rIte-bAhya nimitto vinA AtmAnA tathA prakAranA viziSTa zubha pariNAmathI pragaTe che, temane yoganA A 96 prakAra* sahaja svAbhAvika rIte heya che, te "bhavanaga" rUpa che. pratyeka muktigAmI jIvane praNidhAna yoga Adi 96 prakAranA yogo avazya prApta thAya che. tenA sivAya karmakSayanuM kArya thaI zakatuM nathI. mohanIya Adi karmono kSaya mATe pravRtta jIvane nirmaLa ane nizcaLa dhyAna-yoga apekSita che. prastutamAM batAvelA chamna prakAranA yogo dharmadhyAna ane zukaladhyAnanI uttarottara vRddhi pAmatI vizuddhi ane ekAgratAnA sUcaka che. sahaja yegyatAnuM kAraNa jIva mAtramAM bedha vyApArarUpa upaga hoya che. upayoga jIvane sahaja svabhAva che +dharma che, dhyAnamAM upayoganI ekAgratA che. * bhavana ga"nA 96 prakAranAM nAma : juo, pariziSTa naMbara-3. + 3oja DhakSaNam / cha taravArtha sUtra. 2-8, upaga e AtmAnuM lakSaNa che, Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 ] dhyAnavicAra-savivecana jIvane azubha (AnaM-raudra) dhyAnane abhyAsa anAdi kALathI che. koI prabaLa puNyadaya jAgatAM jIvane marudevA mAtAnI jema sAmAnya nimitta maLatAM sahaja rIte azubha-dhyAnane nirodha thaI jAya ane zubha-dhyAna lAgu paDe, kramaza: samAdhi ane parama mAdhyasthabhAva pragaTa thAya ane uttarottara viheMllAsa vRddhigata thatAM, cAra ghAtI karmone kSaya thatAM kevaLajJAna prApta thAya. A rIte je jIvone dhyAna saMbaMdhI bheda-prabhede ke tenI prakriyA vagerenuM vizeSa jJAna nahi hovA chatAM "upayoga " nI vizeSa nirmaLatA thavAthI dhyAnanI zakti sahaja rIte pharita thAya che. te bhavana yoga che. A cha-- prakAranA yathArtha bodhapUrvaka je jIvo A dhyAnano prayoga kare che ane nityanA yogya puruSArtha dvArA temAM pragati sAdhe che, tene "karaNuyoga " kahe che. tenuM svarUpa have batAvavAmAM Ave che. - karaNaga mULapATha-puta gamtyAmajapUrvakaM yajavAta karavA | artha:- pUrvokta cha- prakAre jANuM joIne (anurUpa prayatna dvArA) karavAmAM Ave te te "karaNa yoga " kahevAya che. vivecana -- je muktigAmI cha adhigamathI eTale ke guru-upadeza, zAstrAbhyAsa Adi dvArA samyam darzana-jJAna-cAritra Adi guNe ke dhyAna-yogonuM yathArtha svarUpa samajI tene pAmavA-pragaTAvavA sAco puruSArtha kare che, tene "karaNoga" kahe che. - have pachI granthakAra maharSi pate ja je cha-- prakAranA karaNa batAvavAnA che, temAM "unmanI karaNa"nI vyAkhyAmAM bhavana" ane "karaNanI vizeSatAne nirdeza karatAM pharamAve che ke : - zrI tIrthaMkara paramAtmA, gaNadhara bhagavaMto, pUrvadhara maharSi vagere dhyAnanA sarva prakAranA pUrNajJAtA hovAthI teo jayAre prayatnapUrvaka A dhyAnane prayoga kare che tyAre tene "karaNa" kahevAya che. A dhyAna-prayAgo jayAre bAhya prayatna vinA sahaja rIte thaI jAya che, tyAre tene "bhavana' kahevAya che. A rIte muktigAmI pratyeka jIvane potAnI yogyatA pramANe samyagu darzana Adi guNonI prAptimAM ke dhyAnamArgamAM karaNuyoga ke bhavanaga - e bemAMthI koI eka yoganuM AlaMbana avazya hoya cheema spaSTa rIte samajI zakAya che. sabhya darzananI sparzanAthI AtmavikAsane prAraMbha thAya che. te be mAge thAya che? (1) naisargika, (2) adhigamAtmaka. gunA upadeza, zAstrAdhyayana vagerenA AlaMbane Atmika vikAsa sAdhanArA jIvonI saMkhyA adhika hoya che; nisargathI AtmasAdhanA kara tArA sarva kALamAM ochA hoya che. mATe ja anaMta upakArI zrI tIrthakara bhagavaMte dharma dezanA ApI tIrthasthApanA karavA dvArA mokSamArga, jIvAdi tattavo ane dAnAdi anuSThAnanuM yathArtha svarUpa samajAve che, jene AdarapUrvaka grahaNa karIne yogya cha bedhi, samAdhi ane pUrNa Arogyane prApta karatA hoya che. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 202 ahI batAvelA chanuM prakAranA karaNAganA svarUpane mugama dvArA samajI pitAnI yogyatA mujaba tenI sAdhanA karavA je mumukSu AtmAo prayatnazIla banaze, teo potAnA jIvanamAM bodhi ane samAdhinI divya bhUmikA prApta karavA mahA-saubhAgyazALI nIvaDaze. bAra karaNane sahastrArtha AtmA indrio ane manathI adaSTa che, agamya che, agocara che. e sarvamAnya hakIkata hovA chatAM, tenuM yathArtha svarUpa zuM che-teno anubhava kyAre, kaI rIte thaI zake che-tenuM vAstavika jJAna, mArgadarzana sarvajJa kathita jinAgama-zAstro dvArA maLe che. AtmA, karma, parapheka Adi adaSTa padArthone yathArtha nirNaya zAstrarUpI dIpakanA AlaMbana vinA Apamati ke mAtra tarkathI ja karavAno prayatna jeo kare che, teo aMdhakAramAM ja aTavAya che. janmAMdhane ISTa sthAne pahoMcavA mATe jeTalI jarUra dekhatAnI sahAyanI paDe che, teTalI ja-bake tenAthI paNa vadhu jarUra, A padArthonA svarUpanA yathArtha bedha mATe ArAdhakane zAstrarUpI dIpakanI paDe che. AtmA anubhava gamya che, A anubhavajJAna sudhI pahoMcavAne mArga batAvanAra zAstra che. zAstrAbhyAsa dvArA akhila zabda-brahmane jANIne, zAstradaSTA mahAmunio svasaMvedya ane parabrahmasvarUpa AtmAne anubhavajJAna vaDe jANe che.* zuddha Atma-tattvanA darzana mATe jeTalI anivAryatA anubhava jJAnanI che, teTalI ja zrutajJAna vagerenI che. A hakIkata prastuta graMthanA prAraMbhamAM ja-vitA-mAvanApUrvaka sthiroga thavasAyaH | -dhyAnanA A lakSaNa dvArA spaSTa karavAmAM AvI che zArA eTale sarvajJa paramAtmAnA vacanono saMgraha, je bhaTakatAM mana ane indriyanuM zAsana karavA dvArA trANa kare che. zAstra-zrutajJAna, ciMtAjJAna ane bhAvanAjJAnathI bhAvita sAdhakane AtmAmAM ja anubhavajJAnane prakAza pragaTe che. citA'mAM zrutajJAnanuM ciMtana karavAnuM vidhAna che. bhAvanAmAM jJAnAdi paMcAcAranuM apramattapaNe pAlana karavAnuM pharamAna che, tenA dirghakALanA abhyAsathI dhyAnanI bhUmikAne prAraMbha thAya che. cAlIsa yAna-bheda pachI batAvelAM yoga, vIrya, sthAma vagerenA AlaMbanamAM paNa 47. adhiviruM pAtra sArA niH | svasaMvedyaM paraM brahmAnubhavenAdhigacchati // 8 // - jJAna-anumavAdama" Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ]. dhyAnavicAra-savivecana paMcAcAranA vizuddha pAlananuM ane jIvAdi tanA sUma ciMtananuM ja vidhAna che, je zAstrajJAna ane temAM jaNAvela sAdhanA-mArgane anusaravAnuM ja samarthana kare che. yoga, vIrya AdinA prAbalyathI jyAre dayAna sthira ane sthiratara, vizuddha ane vizuddhatara bane che, tyAre nirvikapa samAdhirUpa unmanIkaraNa Adine prAraMbha thAya che; ane te bAra kAraNomAM mana, citta Adi bAhya sAdhana-AlaMbane chaTatAM jAya che, tenuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che, te TUMkamAM A pramANe che : (1) umAnI karaNa -utpanIkaraNamAM manane eTale (sAmAnya) ciMtanane abhAva thAya che. (2) nizcittI karaNa -A karaNamAM citta eTale trikALa viSayaka ciMtanane abhAva haiya che. (3) nicetanI karaNa -A karaNamAM zarIragata cetanAne abhAva thAya che. (4) niHsaMsI karaNa -A karaNamAM AhArAdinI Asaktine abhAva thAya che. (5) nirvijJAnI karaNa -bA karaNamAM vijJAnanI eTale jAgRta dazAmAM paNa vastunA vijJAnano abhAva thAya che. (6) nirdhAraNI karaNa -A karaNamAM avismRtirUpa dhAraNAne abhAva thAya che. (7) vismRtI karaNa -A karaNamAM smRtirUpa dhAraNAne abhAva thAya che. (8) nibuddhI karaNa A karaNamAM cAra prakAranI buddhine arthAt avAyane abhAva thAya che. (9) nirIhI karaNa - karaNamAM IhA eTale vicAraNAne abhAva thAya che. (10) nimaMtI karaNa -A karaNamAM mati eTale dasa prakAranA avagrahane abhAva thAya che. (11) nirvitakI karaNa -A karaNamAM vitakane abhAva thAya che. (je hA pachI ane avAya pUrve thAya che.) (12) nirapagI karaNa -A karaNamAM upayoga eTale vAsanAne abhAva thAya che. pAMca Indriyo ane manathI thatA matijJAnanI utpattine kema-avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA che. tene abhAva utkamathI ahIM (cha3 karaNathI) batAvavAmAM Avyo che. jarA vadhu UMDANathI vicAratAM spaSTa rIte samajI zakAya che ke - A bAra kareNamAM matijJAnanAM sAdhana-pAMca Indrio ane mana-cittane tathA matijJAnanA mukhya cAra prakAra (avagraha, IhA avAya ane dhAraNA) nA abhAvane nirdeza thayo che. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 212 hakIkatamAM sAdhanAne krama A ja che ke-sarva prathama zubha ciMtana ane yama-niyama Adi zubha pravRtti dvArA cittane zuddha ane sthira karavuM. A prakAranA ciMtana temaja pravRtti dvArA jyAre cittanA vikAro ane vAsanAo zamI jAya che, tyAre IvananA abhAvamAM agni jema ApameLe zAnta thaI jAya che, tema zubha mana-citta vagerene paNa tenuM kArya samApta thatAM abhAva thaI jAya che. | kuMbhAra cakrane gatimAna karavA daMDane prayoga kare che, jyAre caka pUrNa gatimAna thaI jAya che, tyAre te daMDane choDI de che; te chatAM pUrvanA vegane laIne caka, amuka samaya sudhI ApameLe gati karatuM rahe che. tevI ja rIte dhyAna-parama dhyAna vageremAM vega-prabaLatA-tIvratA pedA karanAra praNidhAna Adi go che, e yoganA daDha AlaMbanathI dhyAna jyAre nizcaLa bane che, tyAre cogajanya pUrva veganA prabhAve ja sAdhaka-yegI parama nirvikalpa samAdhi avasthAne pAmI temAM ja thoDo samaya layalIna banI jAya che. prastuta bAra karaNe e Uttarottara prakarSa pAmatI parama nirvikalpa samAdhinI ja avasthAo che. nirvikalpa anubhava dazA e turyadazA che. temAM suSupti, svapna ke jAgRta dazA asaMbhavita che, leza mAtra saMbhavita nathI. AtmAne sAkSAtkAra anubhava vaDe thaI zake che. prastuta bAra karaNemAMthI prathamanAM pAMca karaNamAM anukrame mana-citta, zarIragata cetanA, saMjJA ane vijJAnane abhAva thAya che. tethI temAM svapna, suSupti ke jAgRta dazAne sarvathA abhAva thavAthI uttarottara vizuddha-vizuddhatara dazA hoya che. zeSa nirdhAraNIkaraNa Adi sAta karaNemAM jAtijJAnanA prakAra (dhAraNuM, avAya, IDA ane avagraha) ne paNa abhAva thatAM e AtmAnubhavane prakAza kramazaH vizuddhatara banatuM jAya che. cagadeSTA sUripuraMdara pa. pU. AcAryadeva zrI haribhadra sUrIzvarajI mahArAje racelA ga viSayaka granthamAM varNavelA sAmarthya-ga, vRttisaMkSepa-coga ane nirAlaMbana yogano paNa aMtarbhAva A karaNemAM thAya che. sAmarthya-ga vagerenuM svarUpa jeno upAya zAstramAM batAvela hovA chatAM, tathA prakAranI zaktinI prabaLatAnA kAraNe jene viSaya zAstrathI paNa para hoya che, te sAmarthyoga unmanIkaraNa Adi nirvikalpa avasthAmAM sArI rIte ghaTI zake che. temaja para-padArthanA saMyogathI AtmAmAM utpanna thatI vibhAvika vRttione pharI utpanna na thAya e rIte nirodha karavo -te "vRttisaMkSaya-ga ne paNa A unmanIkaraNa AdimAM thatI mana-citta Adi vRtti Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] enA abhAva sAthe samanvaya thaI zake che. 48 dhyAnavicAra-lavivecana AlamananA be prakAra cheH (1) rUpI AlaMbana, ane (ra) arUpI Alekhana, (1) samavasaraNastha zrI arihaMta paramAtmAnA svarUpanuM ciMtana ke zrI jinapratimA vagere mUta AlaMbananeAnu dhyAna te 'rUpI' arthAt 'sAla'bana-dhyAna' che. (2) amUrta-nirAkAra siddha paramAtmAnA kevaLajJAnAdi guNNAnI samAttirUpa dhyAna e sUkSma ane atIndriya hAvAthI arUpI' arthAt 'anAla bana-dhyAna' che. athavA je dhyAnanA viSaya rUpI-mUta hoya, te 'sAlakhana' ane je dhyAnanA viSaya arUpI-amUrta hAya, te nirAlakhana dhyAna-ceAtra' kahevAya che.ja A nirAlaMbana ceAga mukhyatayA kSepakazreNamAM AThamA apUva karaNa guNasthAnakane prApta thayelA samarthya-yogavALA yAgIne hoya che. paraMtu tenI pahelAM parama-tattvanA lakSyavedhanI pUrva taiyArI rUpe je paramAtma guNNAnu' dhyAna hAya che, te paNa mukhya nirAla'bana-ceAgane prApta karAvanAra hAvAthI nirAlaMbana-yAga che, kAraNa ke te dhyAna paramAtmarUpa ceyAkAre pariNAma pAmeluM hoya che. A rIte nirAla'bana-ceAganA bAra karaNeA sAthe samanvaya thai zake che arthAt khAre karAmAM nirAlaMbana yAga hoya che, kema ke tenA bAre prakArAmAM thUla AlaMbane nA sarvathA abhAva hAya che. Ama A bAra karaNeA nivikalpa cinmAtra samAdhirUpa anubhava-dazAnA dyotaka che, je anubhava-dazAmAM vahetI prazAnta-vAhitAnI saritAmAM nimagna sAdhaka nitya parama Ana'nA anubhava kare che, jenA prabhAve kevaLajJAna rUpa sahasrarazmi (sUrya) udaya taratamAM thAne hAya che, tethI A anubhavajJAnane 'aruNeAya" sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che. indu (96) karaNanuM svarUpa mULapAThe:--rani tu 16 sthaM jJeyAni cittaM ceyaNa sannA vinANaM dhAraNA saI buddhI / set maI viyakkA uvaoga - maNAi chanaur3a || mAi iti manaH prabhRtIni mana eteSAmAdau kartavyam / 48. zAstrasaMgitovAthastatiAntonnAH / zaktyudrekAda vizeSeNa sAmarthyAkhyo'yamuttamaH // 5 // 4ra. anyasaMyogavRttInAM yo nirodhastathA tathA / apunarbhAvarUpeNa sa tu tatsaMkSayo mataH // 366 // AlaMvaNaM pi evaM ruvimarurvA ya ittha paramutti / tagguNa pariNairuvo suhumo'NAlaMbaNo nAma // 19 // - 'yogadRSTi samuccaya' - yonisTu' --'yoyiMziyA' Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 22 artha - karaNanA chanuM prakAro che. te nIce pramANe jANavA : (1) mana, (2) citta, (3) cetanA, (4) saMjJA, (5) vijJAna, (6) dhAraNA, (7) smRti, (8) buddhi, (9) IhA, (10) mati, (11) vitarka, (12) upaga. A bAra vastu saMbaMdhI karaNanA cha- prakAra thAya che. "mArU' eTale mana vagere. A badhAmAM (badhAM karaNemAM) manane agrasthAna ApavuM. vivecanaH-AtmA atIndriya che, manasAtIta che, vicAranA sarva pradezethI para che. AvA AtmAnuM jJAna mana ane IndriyothI kaI rIte thaI zake ? Amadarzana-AtmAnubhavanI tIvra jhaMkhanA tyAre ja saraLa banI zake jyAre sAdhaka pitAnA samagra jIvana vyApArane samyagU jJAna ane AcaraNa dvArA AtmAnukULa banAve, arthAta caMcaLa mana ane viSayAsakta Indriyo upara kramazaH pUrNa prabhutva sthApe. dhyAnayoganI viziSTa sAdhanA dvArA je sAdhaka indriya ane mane jaya prApta karavAmAM saphaLa bane che, te sAdhaka kramazaH mane layanI sAdhanA dvArA mananI ciMtana pravRttine nirodha karIne AtmAnubhavane alokika AnaMda anubhavI zake che. ' Indriyajaya eTale viSaya-vairAgya. mane jaya eTale kaSAya-tyAga. ahI jaNAvela cha-nu karaNamAM mana, buddhi ane IndriyonI pravRttino nirodha batAvavAmAM Ave che. A nirodha jeTalA aMze thAya che, teTalA aMze sAdhaka AtmAnubhavanA vizeSa AnaMdane prApta kare che. AtmAnubhUtimAM ananya sAdhanarUpa banI rahetA hovAthI A chanuM karaNanuM "karaNa nAma yathArtha che. chanuM prakAranA karaNagamAM batAvelI praNidhAna, samAdhAna, samAdhi ane kASThAnI sAdhanA prakriyA dvArA sAdhakanI indri, buddhi ane mana kamazaH azubhamAMthI nivRtta thaI, zubhamAM pravRtta thaI, samatvane prApta thAya che. vaLI mAnasika nizaLatA evI siddha thAya che ke jethI sAdhakane pitAnA ucchavAsa Adine paNa nirodha thAya che. A kramathI je sAdhaka Indriyajaya ane manojayanI bhUmikAne prApta kare che te ja sAdhaka malaya avasthArUpa "unmanIkaraNa' AdinI divya bhUmikAomAM praveza pAmavA ane pragati sAdhavA samartha ane saphaLa banI zake che - evuM garbhita sUcana "karaNaga" pachI karelA karaNanA vidhAnamAMthI maLe che. - yoga ane karaNumAM vizeSatA karaNoga ane bhAvanagaramAM bAhA AlaMbana hoya che. zubha-zuddha mana vagerenI pravRtti hoya che. karaNamAM AlaMbanane abhAva hoya che; mana vagerenI pravRttine nirodha thAya che. yoga kAraNarUpa che, unmanIkaraNa Adi sAdhyanuM sAdhana che. karaNa kArya-kAraNarUpa che, karaNuyoganuM e kArya che ane AtmAnubhUtirUpa sAdhyanuM sA dhana-kAraNa paNa che. 27 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAAAAAAAAAA A AAAA 224 ] dhyAnavicAra-savivecana gamAM - chagna prakAra karazuganA ane chanuM prakAra bhavanayoganA-ema bane maLIne eka bANuM prakAra hoya che. karaNanA channa prakAra - aDatAlIsa hanmanIkaraNa AdinA ane aDatAlIsa unmanIbhavana AdinA maLIne thAya che. A "dhyAna-vicAramAM mukhyatayA traNa muddAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. (1) vIsa dhyAnamAganA bhedo, je dhyAnayoganI sAdhanArUpa che. (2) cha- ga-prakAra (karaNaga-bhavanega) e savikalpa samAdhirUpa che, arthAta samatAganI sAdhanArUpa che. (3) cha- karaNa prakAre e nirvikalpa parama samAdhi svarUpa che. ahIM 'karaNa" zabda mahAsamAdhine dyotaka che. vRtti-saMkSaya yoga, sAmarthya vega ane nirAlaMbana cagane aMtarbhAva A "kara'nI bhUmikAmAM thAya che. mana, citta Adi bAra vastuone nirodha ane te darekanA jaghanya Adi cAra prakAra tathA 'karaNa ane bhavana" rUpa mukhya be vibhAga vagerenuM varNana : (1) manIkaraNa mULapATha --tatrAdhe manovA kAmadadhA (2) banAra, (2) dorananI jarant, (rU) paranIbhanIvAra, (4) safmanI jarant, (5) rAmavanaM, (6) mojanamava, (7) paramomanAmavana, (8) safmanImAne . atha -temAM prathama maviSayaka karaNanA ATha prakAra che te A pramANe : (1) unmanIkaraNa, (2) mahenmanIkaraNa, (3) paramenmanIkaraNa, (4) sanmanIkaraNa, (5) unmanIbhavana, (6) mahAnmanIbhavana, (7) parama"nIbhavana, (8) sa nIbhavana. mULapATha-naroDAnaM ciMtana tamADanAnam | ut prAbalyena gatamiva cintA'bhAvAnnaSTamiva mano yasyAM sA unmanA, unmanA kriyate'nena unmanIkaraNaM manomRtyurityarthaH, etajjaghanyam / dvitIyametadeva madhyamaM, tRtIyamutkRSTaM, caturthaM jaghanyAdibhedatrayasaMlInatAtmakam / bhavanacatuSTayamapyevam // * paTAntara :- kSetunarimam | Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [ 221 artha :-ci Mtana karavuM e mananA khArAka che. te ciMtananA abhAva e mananu' anazana (upavAsa) che. jemAM prakhaLatAthI mana cAlyu. gayu hoya athavA ciMtAnA abhAvathI jANe mana nAza pAmI gayuM hAya, evI avasthA-vizeSane 'unmanI' avasthA kahe che. evI avasthA je dhyAna vaDe pragaTa karAya, tene unmanIkaraNa' kahevAya che; khIjA zabdomAM kahIe tA jenA mananu mRtyu, te jaghanya kArTinu' hAya, te tene unmanIkaraNa' kahevAya che. A ja unmanIkaraNa jo madhyama keTinuM hAya, te bIjuM mahAtmanIkaraNa, utkRSTa kATinuM hAya, teA trIju parameAmanIkaraNa ane A traNenA mizraNavALu' heAya, tA cAthuM sarvonmanI. karaNa kahevAya che. 'bhavana' nA cAra prakAra paNuM unmanIbhavana, maheAtmyanIbhavana, parameAnmanIbhavana ane sarvonmanIbhavana - unmanIkaraNanI jema ja kramazaH samajavA. vivecana :-karaNAnI bAra mukhya vastuomAM prathama sthAna mananu che. manane AhAra ciMtata che, ciMtanane abhAva e mananuM anazana arthAt upavAsa che. ciMtana rahita mananI avasthAne unmanA' avasthA kahe che. A avasthA pUrveikta dhyAnAnA dIdha kALanA abhyAsathI sadhAya che. je avasthA-vizeSI unmanA' avasthA pamAya che, tene 'unmanIkaraNa' arthAt mananu (dravya) mRtyu kahevAya che. amanaskayAga ane mAlaya vagere tenAM paryAyavAcI nAmeA che. yogazAstra Adi granthAmAM mananI cAra avasthAe batAvI che, tenAM nAma A pramANe che ; (1) vikSipta, (2) yAtAyAta, (3) zliSTa ane (4) sulIna. temAM prathamanI be avasthAe dhyAnanA prAthamika abhyAsakALamAM hoya che. dhyAnaneA abhyAsa jema-jema vadhatA jAya che tema-tema sthiratA vadhatAM kramazaH mana zliSTa ane sulIna avasthAne prApta thAya che. zrliSTa avasthAmAM sAdhakanuM mana Ana Mdayukta he!ya che ane sulIna avasthAmAM mana pUru nizcaLa thatAM sAdhakane paramAnaMdane apUrva anubhava thAya che. A mate avasthAmAM mana potAnA dhyeyamAM sthira ane susthita hoya che - leza mAtra viSayAMtarane pAmatu nathI. AvA dhyeyaniSTha ane paramAnaMdamagna sAdhaka puruSa! ja mana upara kramazaH pUrNa prabhutva sthApIne unmanakaraNa avasthAne pAme che ane tyAra pachI temane zuddha AtmatattvanI anubhUti thAya che. vicAranA pUrNa virAmane maneAlaya paNa kahevAya che. maneguptine tra:jo prakAra - 'AtmArAmatA' unmanIkaraNamAM ghaTI jAya che. manane laya thavAthI muni AtmaramaNutAne pAme che. himAlayanA U McA zikhara upara kAgaDA nathI pahoMcI zakatA, tema arUpI AtmAmAM ekAkAra banelA manamAM anAtmaviSayaka krAi vicArarUpI vAyasa nathI jaI zakate, mana-citta vagerenI pravRttine jeTalA pramANamAM nirAdha thAya che, te mujaba te-te karaNanA jadhanya madhyama ane utkRSTa prakAra paDe che ane sAdhakanA jIvanamAM tattvAnubhava paNu teTalA ja pramANamAM thAya che. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] dazAvakAra-vivettara ciMtana-pravRttinA nirodhanI prAthamika bhUmikA e jaghanya unmanIkaraNa che. A ja unmanIkaraNa jyAre madhyama koTinuM hoya che, tyAre mahenmanIkaraNa kahevAya che ane utkRSTa keTinuM hoya tyAre 'paramenenIkaraNa kahevAya che. je sAdhakanA jIvanamAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa - A traNe bhedavALI unmanIkaraNanI avasthA prApta thaI heya, tene ce. prakAra - ke jemAM jaghanyAdi traNe bhedanuM saMmizraNa che-te sanmanIkaraNa kahevAya che. kahevAne sAra e che ke - manolayanI bhUmikAmAM praveza karatA sAdhakanA jIvanamAM A unmanI. karaNa Adi karo prAthamika kakSAmAM sAmAnya TinAM hoya che. pachI uttarottara tene abhyAsa vadhatAM, te madhyama koTinAM bane che ane upazama ke kSapakazreNi vagere ukhya bhUmikAmAM - A kAraNe utkRSTa koTinAM heya che. have pachI AgaLa kahevAnA citta Adi agiyAra kara nA ja nyAdi bheda utpanIkaraNanI jema ja samajavA. unmanIkaraNa Adi "karaNuM" prakAromAM mana-citta vagerene kramazaH jema-jema laya thatA jAya che, tema-tema niSkaLa evA AtmAne vizeSa vizuddha anubhava thato jAya che. karaNa ane bhavananI vyAkhyA mULapATha-nava va catta zivase rAmApUrvajaM tIrthasAravivara tara jALar I yat tvanAbhogenaiva svayamullasati marudevyAdivat tad bhavanam // 1 // - artha :-zrI tIrthakara bhagavaMtonI jema kiraNa'nuM svarUpa jANIne upagapUrvaka karAya, te "karaNa" kahevAya che ane marudevA mAtAnI jema upayoga (prayatna) karyA vinA ApameLe ja je ullasita-pragaTa thAya, te "bhavana' kahevAya che. vivecana pratyeka muktigAmI jIvane pUrve batAvelA praNidhAnAdi yogonI jema nirvikalpa dhyAnarUpa A unmanIkaraNa AdinI avasthA prApta thAya che, kAraNa ke A minIkaraNa Adi karaNe praNidhAnAdi yogonuM phaLa che. mana-citta vagerenA nidhinI avasthA samaja ane prayatnapUrvaka temaja sa ja rIte ema baMne prakAre prApta thaI zake che. zrI tIrthakara bhagavaMto Adi paramajJAnI puruSonI jema je sAdhako nivikalpa avasthAnuM jJAna (mAgadazana) gura, zAstra vagere dvArA meLavI, tenA yathArtha abhyAsa dvArA mana - citta vagerene nirodha kare che, te unmanIkaraNa Adi kahevAya che. madevA mAtAnI jema je sAdhake sahaja rIte nirvikapa dazA vagerenI bhUmikA prApta kare che, te "u"nIbhavana Adi kahevAya che. - A rIte mana-citta-cetanA Adi bAra vastuonA nidhanI prakriyA baMne rIte thatI hovAthI tenA "karaNa" ane "bhavana" evA mukhya be vibhAga paDe che ane jaghanyAdi bhedathI te darekanA cAra-cAra prakAra thAya che te kramaza; AgaLa batAvavAmAM Avaze. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana (2) nizcittIkaraNa mULapATha -fztIyaM vittavivAM magdha-nizcitta ravivArikA nizcittIbhavanamityAdi 4 / cittaM-trikAlaviSayaM cintanam , tadabhAva ucchavAsAdyabhAvahetuH // 2 // artha - bIjuM kAraNa citta-viSayaka che. tenA ATha prakAra A pramANe che : (1) nizcittIkaraNa, (2) mahAnizcittIkaraNa, (3) parama-nizcittIkaraNa, (4) sarva-nizcittIkaraNa, (5) nizcittIbhavana, (6) mahA-nizcittIbhavana, (7) parama-nizcittIbhavana, (8) sarva--nizcittI bhavana. citta eTale traNa kALa saMbaMdhI ciMtana. tene abhAva thavAthI te ucchavAsa AdinA abhAvanuM kAraNa bane che. vivecanaH-cittane nidhi kare e bIjuM nizcitta karaNa che. mana ane cita sAmAnya rIte ekAWka nAme hovA chatAM baMnenuM pRthakkaraNa e-te baMnenA kAryabhedane sUcita kare che. sAmAnya ciMtana-pravRtti e mananuM kArya che ane traNa "kALa" viSayaka ciMtana-pravRtti e cittanuM kArya che. cittane nirodha thavAthI sAdhaka traNe kALa saMbaMdhI ciMtana-pravRttithI mukta bane che. citta e mananuM sakSama svarUpa che, jema varALa e pANInuM su varUpa che. tene (citta) abhAva thavAthI zvAsocchavAsa vagerene paNa sahaja rIte abhAva thAya che.. mana ane prANane paraspara saMbaMdha che. jayAM mananI pravRtti hoya che, tyAM prANanI paNa gati hoya che; jyAM prANanI gati hoya che, tyAM mananI pravRtti hoya che. mananI pravRttine abhAva thavAthI, prANunI gati paNa ApameLe zAnta thaI jAya che. prANAyAma vagerenI prakriyA dvArA je prANavAyune dhAraNa karavAnuM azakyavat hoya che, arthAta ghaNuM agharuM hoya che, te prANavAyu paNa A nizcittIkaraNa dvArA sahaja rIte zAna-sthira thaI jAya che. (3) nizcatanIkaraNa mULa pAThaka-vIvaM tanAvapa nicetanAnA 8 sArad __ cetanAdyabhAvarUpaM, rAgAdyabhAvahetuH // 3 // atha -trIjuM cetanA viSayaka nizcatanIkaraNa ATha prakAranuM che. te samagra zarIramAM rahelI cetanAnA abhAvarUpa che ane te rAga vagerenA abhAvamAM hetu bane che. vivecana - pUrvanAM baMne karaNanA sarva prakAromAM vizuddha AtmAnubhava karato yogI, trIjA nitanIkaraNanI avasthAmAM Ave che tyAre, te potAnI cetanA zaktine svAtmasvarUpamAM evI rIta kendrita karI de che ke jethI tenuM samagra zarIra jANe - cetanAne abhAva thaI gayo hoya evuM nizreSTha banI jAya che. hAtha-paga vagere aMge zithila banI jAya che, IndriyonA vikAre ane sva-viSayane Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] dhyAnavicAra-savivecana grahaNa karavAnI tenI zakti lupta thaI jAya che, arthAta samagra deha kASThavata banI jAya che. A avasthAmAM koI pazu, dehane kASThanuM phUThuM samajIne tenI sAthe pitAnuM zarIra ghase che, te paNa sAdhakanA yAnane bhaMga thato nathI. zarIra ane indriyanA cetanA sAthenA anusaMdhAnathI ISTa-aniSTa prasaMge ke padArthone laIne je rAga-dveSa Adi vRttio utpanna thatI hoya che, te vRttio paNa A avasthAe (cetanA Atmagata thavAthI) utpanna thaI zakatI nathI. sAgaramAM nAMkhele mIThAne gAMgaDa jema sAgaramAM maLI jAya che, tema cetanA AtmAmAM maLI jAya che, kAraNa te cetananI ja jati che. nitanIkaraNanI avasthAmAM yogI puraSo pitAnA AtmAne zarIra ane indrithI sarvathA bhinna anubhave che. AvA bhedajJAna-pariNuta mahAtmAnA zarIranI jIvatI cAmaDI utaraDI levAmAM Ave ke temanA marAka upara dhagadhaga !aa aMgArA bharelI ThIba mUkavAmAM Ave to paNa teo Atma dhyAna-bhraSTa thatA nathI, parama samatA-rasanA akhaMDa pravAhamAM ja niraMtara jhIlatA rahe che. AtmA sivAya anya sarva dravya, kSetra, kALa ane bhAva sAthe cetanAne saMbaMdha sarvathA chUTI jatAM, bhegI adazya evA AtmAnA sahajAnaMdane anubhave che. enA prabhAve anukULa yA pratikULa banI rahetI vyakti ke vastu pratye roSa ke tAva pedA thato nathI. jema bemamAM viharatA vAyuyAnane koI pRthvI upara UbhA rahIne paththara mAre to tenA sudhI pahoMcatuM nathI, tema A kakSAe sthira yogIne rAga-dveSa muddala sparzatA nathI. gazAstra nA anubhava prakAzamAM "amanaska dazA" no udaya thatAM yogIne pitAnuM zarIra jANe AtmAthI juduM thaI gayuM hoya athavA baLIne bhasma thaI gayuM hoya athavA te jANe AkAzamAM addhara UDI gayuM hoya-vilIna thaI gayuM hoya-e anubhava thAya che,pa0 ema jaNAvyuM che. amanaka daza"nuM A varNana nicetanIkaraNa" nI bhUmikAne spaSTa kare che. huM deha nahi, paNa mukta AtmA chuM" A pratIti dehabhAva nAbUda thAya che tyAre ja thAya che. dhyAtAne dehanI niceSTa-nicetana avasthAne anubhava A karaNamAM thato hovAthI tene nicetanIkaraNa" kahe che tenA ATha prakAra nIce mujaba che : (1) nicetanIkaraNa, (2) mahA - nicetanIkaraNa, (3) parama - nicetanIkaraNa, 50. vizliSTamiva pluSTamivoDDInamiva pralInamiva kAyam / amanaskodayasamaye yogI jAnAtya'satkalpam / / 42 / / sarakhA : -" votra'; p. 22. nieenAkhilamiva zUnyamanasaH svataH sthitistatkSaNAt nilaelatha pANi gadaM karaNagrAmo vikArojjhitaH / nirmalapravinaSTamArutatayA nirjIvakASThopamo nirvAtasthitadopavat sahajavAna yasyAH sthiterlakSyate // 77 // -"mamanarama yo" Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 221 dhyAnavicAra-savivecana (4) sarva-nicetanIkaraNa. (5) nicetanabhavana, (6) mahA-nicetanabhavana, (7) parama-nicetanIbhavana, (8) sarva nicetanIbhavana. je che, che ne che ja, te zAzvata AtmAmAM samagra cetanAnuM vilInakaraNa athavA sarva ze samAI javuM te A karaNane sucitArtha che. unmanIkaraNa ane nizcittIkaraNa avasthA pachI A avasthAne lAyaka banAya che, (4) niHsaMjJIkaraNa mULapATha:-arva ni:saMjJIkaLamilhAra 8, AhArAdigRddhaya bhAvarUpam / anena pramattAdInAmAhAraM gRhyatAmapi gRddhayabhAvaH // 4 // artha : cothuM niHsaMjJIkaraNa Adi ATha prakAre che ane te AhArAdinI lolupatAnA abhAvarUpa che. A karaNanI bhUmikAmAM dhyAnamagna apramatta munione AhAra vagere grahaNa karavA chatAM temAM Asakti hotI nathI. vivecana-saMjJAne arthe anusmaraNa che. pUrve anubhavelA padArthone jotAM, "te ja A vastu che jene meM pUve joI-anubhavI hatI - AvuM jJAna te anusumaraNa arthAta saMjJA kahevAya che. niHsaMsIkaraNa"mAM saMjJAne abhAva thavAthI, AhAranI lolupatA-Asaktine paNa abhAva thAya che pratyeka saMsArI jIvane AhAradinI saMjJAo ochI-vadhatA aMze hoya ja che. e saMjJAne vaza jIvane suMdara-svAdiSTa bhajana vagerenI sAmagrI jotAMnI sAthe rasalupatA jAge che. anubhUta AhAradinA rasonu ke bhogonuM anusmaraNa thAya che. A paugalika sukhonI smRti, ratimAM pariNamIne jIvane agAmI banAve che-Atmika sukhathI vaMcita banAve che. AtmAnA rasane viSaya AtmA ja che, para padArtho nahi. sAdhaka-jIvanamAM AhArAdi saMjJAo upara paNa prabhutva sthApyA vinA sAdhanAmAM zuddhi ane sthiratA AvatI nathI. saMjJA-jaya mATe te niraMtara abhyAsarata sAdhaka ja sAdhanAmAM saMgIna pragati sAdhI zake che, je dhyAna-vizeSathI saMjJAnuM vilInIkaraNa thAya che, te A niHsaMjJIkaraNa che. UMDI be khINa vacce bAMdhelA sutaranA dorA para cAlIne khINa pAra karavI te teTaluM kaThina kArya nathI, jeTaluM kaThina parama vizuddha AtmadhyAnanI sAdhanAnI siddhi karavAnuM kArya che. tema chatAM mAnavabhavamAM ja A sAdhanA zakya che. e zAstrasatyamAM aDaga niSThAvALA mahAnubhAva aihika lAlasAothI aMjAyA sivAya, A mArge dRDha manobaLa sAthe cAlIne, ISTanI dizAmAM AgaLa vadhatA rahe che. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] dhyAnavicAra-savivecana pramatta, apramatta Adi guNasthAnakanI bhUmikAmAM rahelA munione AhArAdi grahaNa karavA chatAM temAM leza paNa Asakti thatI nathI - tenuM kAraNa saMjJA upara pUrNa vijya che. AtmAnubhavanA amRta rasanuM pAna karanAra sAdhaka-munine indriyajanya sukhanI lupatA-Asaktine saMbhava ja kyAMthI hoya ?51 niHsaMjJa karaNa Adi ATha prakAra A pramANe che :(1) niHsaMjJIkaraNa, (5) niHsaMtIbhavana, (2) mahA-niHsaMjJIkaraNa, (6) mahA-niHsaMbhavana, (3) parama-niHsaMjJIkaraNa, (7) parama-niHsaMjJIbhavana, (4) sarva-ni:saMjJIkaraNa, (8) sarva-niHsaMjJIbhavana. (5) nirvijJAnIkaraNa mULapATha-nirvijJAnamAra (8) vijJAnamAra, yathA suSuptAvasthAyAM na kimapyanubhUtimapi vastu vedyate evamatra jAgrato'pi vastuvijJAnAbhAvaH // 5 // artha : vijJAnIkaraNa Adi ATha prakAre che. e vijJAnanA abhAvarUpa che. jema jAgRta avasthAmAM anubhavelI kaI paNa vastunuM nidrAvasthAmAM vedana (jJAna) hotuM nathI, tema A karaNanI bhUmikAmAM jAgRta avasthAmAM paNa vastunA vijJAnane abhAva hoya che. vivecana -mana, citta, cetanA ane saMjJAne abhAva thatAM sAdhakanuM taravasaMvedana tIvra-tIvratara ane sUkSma-smatara banatuM jAya che. bAhya padArtha viSayaka jJAna-pravRttine nirodha thavAthI, A karaNamAM sAdhakanI anubhUti, agAunAM cAra kAramAM hoya che, tenA karatAM vadhu vizuddha ane prabaLa hoya che, jene laIne sAdhaka-yogIne jAgRta avasthAmAM paNa sUtelA puruSanI jema anubhUta bAhya vastunuM ke pravRtti-nivRttirUpa vyavahAra suddhAMnuM paNa jJAna hetuM nathI - e te AtmasvabhAvamAM magna rahe che. dayAnAginanA pracaMDa tApamAM baLIne khAkha thatAM karmone abhAva jema-jema vadhato jAya che, tema-tema vadhune vadhu vizuddha banatA AtmAne prabhAva eTalo to vadhatA jAya che ke tene pAmelA sAdhaka-gIne eka tenuM ja jJAna, bhAva ane saMvedana satata rahe che. sUtAM-besatAM-UThatAM te tada kAra rahe che. 51. samadarindriyabhujagai rahite vimanaskanavasudhAkuNDe / magno'nubhavati yogI, parAmRtAsvAdamasamAnam // 43 // sakhAvo : - vanarAtra'; . 22. amanaske kSaNAt kSINaM kAmakrodhAdibandhanam / nazyati karaNastaMbhaM dehaM gehaM glathaM bhavet // 82 // indriyagrAhanirmukte nirvAte-nirmalAmRte / amanaskahRdesnAtaH paramAmRtamupAsmahe / / 91 // -"amanarona' Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 222 eka sAdhaka mahAtmAe kahyuM che ke-"pravRtti - nivRttirUpa ke saMka95-vikalparUpa bAhya vyavahAramAM je suSupta hoya che, eTale ke upayoga-rahita hoya che, te ja sAdhaka Atma-svabhAvamAM magna hoya che. je bAhya vyavahAramAM aTavAele heya che, te AtmAnubhavanA viSayamAM suSupta hoya che.para laya avasthAmAM yogIne bAhya vastunuM jJAna-vijJAna hetuM nathI. enA samarthanamAM pU. zrI hemacandra sUrIzvarajI mahArAja paNa pharamAve che ke - "je yogI jAgRta avasthAmAM paNa sUtelA puruSanI jema svasthapaNe AtmabhAvamAM rahI zake che, te laya avasthAne prApta thayelA ane zvAsocchavAsanI kriyAthI virAma pAmelA yogIo siddha A mAothI jarA ye Utara !! nathI, arthAta muktAtmAnI jema teo paramAnaMdane anubhave che pa3 duniyAnA leke jAgRta ane suSupta A be avasthA mAM niraMtara rahe che, paraMtu laya avasthAne prApta thayelA yogIo A baMne avasthAthI para hoya che. teo haMmezAM ane tmasvabhAvamAM rahe che. saMsArI jIvana jAgRti ane suSupti baMne avasthAthI teo sarvathA para hoya che. A baMne avasthAone abhAva thavAthI laya- avasthA pragaTe che ane tyAre paramAnaMdamaya AmatatvanI anubhUti thAya che. aneka dharmayukta vastunuM te-te viziSTa dha marUpe, aneka prakAre jJAna thavuM tene "vijJAna" kahevAya che. A karaNamAM tene abhAva thAya che. nirvijJAnIkaraNa Adi ATha prakAra nIce mujaba che - (1) nirvijJAnIkaraNa, (5) nivijJAna bhavana, (2) mahA-nirvajJAnIkaraNa, (6) mahA-nirvijJAnIbhavana, (3) parama-nirvijJAnIkaraNa, (7) parama-nirvijJAnIbhavana, (4) sa-nivijJAna karaNa. (8) sarva-nirvijJAnIbhavana. (6) nirdhAraNIkaraNa mULapATha-nirAmiAki 8 (gagdhA) dhAraNA'vicyutirUpA, tadabhAvaH // 6 // 3varta - cittaM tikAlavisayaM ceyaNapaJcakkha sannamaNusaraNaM / vinnANaNegameyaM kAlamasaMkheyaraM dharaNA // -rAjasTiAmAi, jAthA-26. 52. vyavahAre suSupto yaH sa jAgAMtmagocare / jAgarti vyavahAre'smin , suSuptasvAtmagocare // 78 // -"samAdhi zata 53. yo jAgradAvasthAyAM svasthaH supta iva tiSThati layasthaH / zyAsocchavAsavihInaH sa hIyate na khalu muktijuSaH // 47 // -thonAratra'; . 22, raha Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] dhyAna vicAra-savivecana artha nirdhAraNIkaraNa vagere ATha prakAra che "dhAraNA eTale (padArthanA jJAnanI) avismRti, tene abhAva e nirdhAraNIkaraNa che. kahyuM che ke - "citta e bhUta, bhAvi ane vartamAna ema traNe kALanA ane sAmAnyathI jANe che, "cetanA" pratyakSa-vartamAnakAlIna ane jANe che. saMjJA anumaraNane kahe che ke je padArtha pahelAM je heya. 'vijJAna" aneka prakAranuM che. aneka dharmavALA padArthamAM te-te viziSTa dharmarUpe je prakAranuM jJAna thAya che, tene "vijJAna" kahevAya che "dhAraNA asaMkhyAta ane saMkhyAta kALa saMbadhI heAya che. A karaNamAM dhAraNAnA prathama prakAra "avizruti' ne abhAva thAya che. vivecana :- jena darzanamAM jJAnanA pAMca prakAra darzAvyA che : (1) matijJAna, (ra) zrutajJAna, (3) avadhijJAna, (4) mana:paryavajJAna ane (5) kevaLajJAna. temAM mana ane IndriyonI sahAyathI thatA bodhane "matijJAna" kahe che. A matijJAnanA mukhya cAra bheda cheH (1) avagraha, (2) IhA, (3) apAya ane (4) dhAraNA. kaMIka che - evuM avyakta jJAna te avagraha che. "A amuka vastu hevI joIe -evuM saMbhavAtmaka jJAna te IhA che. "A amuka vastu ja che " -evuM nirNayAtmaka jJAna te apAya che. vastune nirNaya thayA pachI tene upayoga TakI rahe - te dhAraNA che. A "dhAraNanA traNa prakAra che H (1) avizruti, (2) vAsanA ane (3) smRti. padArthane nirNaya thayA pachI tene upayoga TakI rahe tene "avismRti dhAraNuM' kahe che. avismRti dhAraNa dvArA arthAta upaganA sAtatyathI AtmAmAM te viSayanA saMskAra paDe che. A saMskAra e ja "vAsanA-dhAraNa" che. AtmAmAM paDelA saMskAra tevAM nimitto maLatAM pharI jAgRta thAya che, ethI pUrvAnubhUta padArtha ke prasaMganuM smaraNa thAya che, te "mRti-dhAraNa che. amRtimAM kAraNa vAsanA (saMskAra) che. jenA saMsakAra AtmAmAM na paDyA hoya, tene kadI smaraNa thatuM nathI ane vAsanA satata ugarUpa avizruti dhAraNAthI utpanna thAya che. dhAraNAnA traNa bhedamAMthI prathama bheda "avizruti dhAraNa" ne abhAva A karaNamAM thAya che. pUnA "nivijJAnIkaraNa" mAM bAhya vastunA jJAnane abhAva thayo hovAthI tenA pachInA A nirdhAraNIkaraNa mAM aMtamuM dUta kALa sudhI TakI rahenAra padArthajJAnanA upayogane arthAta avizruti dhAraNAne abhAva thAya che. tene laIne sAdhakane AtmAnubhavanI lInatAmAM vizeSa vRddhi thAya che. dhAraNAnA zeSa be bhedo - smRti ane vAsanAne abhAva AgaLanA kAraNomAM batAvavAmAM Avaze. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 223 nirdhAraNakaraNanA ATha prakAra : () nirdhAraNIkaraNa, (5) nirdhAraNabhavana, (2) mahA-nirdhAraNIkaraNa, (6) mahA-nirdhAraNabhavana, (3) parama-nirdhAraNakaraNa, (7) parama-nirdhAraNIbhavana, (4) sarva-nirdhAraNIkaraNa. (8) sarva-nirdhAraNIbhavana, (7) vismRtIkaraNa mULapATha -viSNuzamiyA 8 (dhA) zrutinAthA dvito merA yataH-avicyuti-smRti-vAsanA-bhedAt tridhA dhAraNA varNyate // 7 // artha: vismRtIkaraNa Adi ATha prakAre che. smRti e dhAraNAne bIje bheda che kAraNa ke dhAraNu e avismRti, smRti ane vAsanAnA bhedathI traNa prakAranI che, temAMthI bIjA prakArarUpa smRtine abhAva, A karaNamAM vivakSita che. vivecana -jenAthI pUrvAnubhUta padArtha ke prasaMganuM smaraNa thAya che tene "skRti' kahe che. je-je vastu ke vyaktino saMparka je saMyogAdi dvArA bhUtakALamAM thayela hoya che te-te vastu ane vyaktinA je saMsakAre AtmAmAM paDelA hoya che, te saMskAra tevA-tevA prakAranAM nimitto maLatAM pharI jAgRta thAya che A pahelAMnA karaNamAM avimyutirUpa dhAraNAne abhAva thavA chatAM haju pUrvAnubhUta padArthonA saMskArone laIne tenI smRtinI saMbhAvanA UbhI ja hatI. tene A sAtamA karaNamAM abhAva thavAthI AtmAnubhava daDhatara bane che, AtmAnubhUti vadhu samRddha bane che. vismRtIkaraNa vagere ATha prakAra A pramANe che : (1) vikRtIkaraNa, (5) vismRtIbhavana, (2) mahA-vismRtIkaraNa, (6) mahA-vismRtIbhavana, (3) parama-vismRtIkaraNa, (7) parama-vismRtIbhavana, (4) sarva--vismRtIkaraNa. (8) sarva-vismRtIbhavana. (8) nibuddhIkaraNa mULapATha-nivRddhiIramiyAH 8 (dhA) | zuddhi gausvAtivAtiyA - vAyarUpA, avAyastu nizcaya ucyate // 8 // artha -nibuddhIkaraNa Adi ATha prakAre che. ahIM buddhi zabdathI aupAtikI, nacikI, kArmikI ane pariNAmikI - A cAra prakAranI buddhi levAnI che ane te avAyarUpa che. avAya eTale nizcaya. tene abhAva nibuddhIkaraNamAM hoya che. vivecana-chaThThA ane sAtamAM karaNamAM dhAraNAnA pahelA ane trIjA bhedane arthAta avismRti ane smRtine nirodha batAvavAmAM AvyuM che. prastutamAM dhAraNunI pUrve thatA "avAya ke je nizcayAtmaka jJAnarUpa che, tene nirodha jaNAvyuM che. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] dhyAnavicAra-savivecana zratanizcita matijJAnanA sarva bhedamAM kramazaH avagraha ane IhA pachI avAya thAya che. paraMtu zruta anizcita matijJAnanA cAra bhedamAM je autpAtikI, vainAyikI, kArmikI ane pariNAmikI - A cAra prakAranI buddhi che, te matijJAnanA viziSTa kSayopazamathI utpanna thatI hovAthI, te "avayanizcayAtmaka rUpa ja heya che. tethI temAM avagraha AdinI apekSA rahetI nathI. prastutamAM je apAyarUpa aupAtikI Adi cAra prakAranI buddhinuM vidhAna che, te azruta nizcita matijJAnanA ja cAre bheda che. tene abhAva A karaNamAM batAvyA che. buddhinA abhAvathI ahIM matijJAnane trIje prakAra je "avAya che, tene abhAva ja apekSita che. butanizcita matijJAna eTale pUrve je zAna bIjAo dvArA yA zAstramAMthI prApta kareluM hoya, paNa vyavahAra kALamAM teno upayoga na haya, dA. ta. "ghaDo lAvo' ema kahevAmAM Ave tyAre "ghaDe lAva eTale " e vicAra karyA vinA ja ghaDe lAvavAmAM Ave te butanizcita matijJAna kahevAya che. pUrve kyAre paNa jANeluM ja na hovA chatAM viziSTa prakAranA matijJAnanA kSapazamathI je mati utpanna thAya, tene azrutanizcita mati kahevAya che. tenA cAra prakAra nIce mujaba che. - (1) autikI-I viziSTa prasaMga ke prazna upasthita thatAM tene pAra pADavAmAM ekAeka utpanna thatI buddhi. AvA buddhizALIo mAM abhayakumAra, mahAkavi kAlidAsa, bIrabala vagere mukhya che. (2) vainAyikI-gurujana vagerenI sevAbhaktithI pragaTa thatI buddhi. jema ke-nimittajJa ziSya. (3) kAminI-niraMtara abhyAsa-puruSArtha karatA rahevAthI prApta thatI buddhi. jema ke-cAra ane kheDUtanI buddhi. (4) pariNAmikI-samaya jatAM aneka prakAranA anubhavothI UghaDatI buddhi. jemake-vAsvAmInI buddhi. nibuddhIkaraNa Adi ATha prakAra A pramANe che : (1) nibuddhIkaraNa, (5) nibu dvabhavana, (2) mahAnibuddhIkaraNa, (6) mahAnibuddhI bhavana, (3) parama-nibuddhIkaraNa, (7) parama-nibuddIbhavana, (4) sarva-nibuddhIkaraNa. (8) sarva-nibuddhIbhavana. (9) nirihIkaraNa mULapATha--nirajAmiyA 8 (madha) . IhA vicAraNA, kimayaM sthANuH puruSo veti // 9 // artha : -Ihi eTale vicAraNa, arthAta "A hUMDuM che ke puruSa -evI vicAraNA thavI te IhA, (je dhyAnabhUmikAmAM) tene abhAva thAya che, te dhyAnane nirIhIkaraNa" kahevAya che. vivecana -avagrahamAM Indrio ane viSayane saMparka thatAM kaMIka che', e avyakta bodha thAya che. tenA pachI "e zuM che ? evI jijJAsA thAya che. A jijJAsAne saMtoSavA mATe thatI vicAraNuM - tene "IhA" kahevAya che. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 221 dhyAnavicAra-savivecana AThamA karaNamAM nirNayAtmaka jJAnane arthAta "avAya" nA abhAvanuM kathana hatuM, A navamA karaNamAM "avAya"nI pahelAM thatI vastunA nirNaya mATenI vicAraNAne arthAt IhAne paNa abhAva thAya che. AtmAnA anubhavajJAnamAM jema-jema vikAsa thato jAya che, tema-tema parokSa jJAnarUpa matijJAna vagerene abhAva thato jAya che. "nirIhIkara " nI bhUmikAmAM sAdhakane jIvAdi padArthonA nirNaya mATe kaI prakAranI IhArUpa vicAra karavI paDatI nathI. nirIhIkaraNa Adi ATha prakAra : (1) nirIhI karaNa, (5) nirIhabhavana, | (2) mahAnirIhIkaraNa, (6) mahAnirIdIbhavana, (3) parama-nirIhIkaraNa, (7) parama-nirIhabhavana, (4) sarva-nirIhIkaraNa. (8) sarva--nirIhIbhavana. (10) nitIkaraNa mULapAThaH-nirmatIrAmiyAri 8TadhA / matiro TrAdhA | 20 | atha:-je dhyAna-bhUmikAmAM matino abhAva thAya, tene "nitIkaraNa kahe che. mati' zabdathI ahIM dasa prakArane avagraha samaja. pAMca iMdriya, chaThTha DuM mana eTalAne arthAvagraha tathA mana ane cakSu vinA zeSa cAra IdriyothI thate vyaMjanAvagraha - ema dasa prakAra thAya che. vivecanaH ahIM "mati' zabda dasa prakAranA avagrahane vAcaka che. Indri ane mana sAthe padArthane saMparka thatAM je avyakata bodha thAya che, tene avagraha avagrahanA mukhya be prakAra che : (1) vyaMjanAvagraDa ane (2) arthAvagraha. koI paNa padArthanuM jJAna upakaraNendriya ane viSayano paraspara saMbaMdha thavAthI ja thAya che, mATe upakaraNendriya ane viSayanA paraspara saMbaMdhane-saMyogane vyaMjana kahevAmAM Ave che. upakaraNendriya ane viSayane paraspara saMbaMdha thatAM je atyaMta avyakta jJAna thAya che, te "vyaMjanAvagraha che. vyaMjanAvagraha thayA pachI "kaMIka che evuM sAmAnya jJAna thAya che, te "arthAvagraha" che. vyaMjanAvagrahamAM jJAnanI leza paNa abhivyakti nathI thatI, arthAvagrahamAM kaMIka che' evA sAmAnya jJAnanI abhivyakti thAya che. IhA, apAya ane dhAraNAnA jJAna-vyApAramAM Indriya ane viSayane saMga apekSita nathI. hatA. temAM mukhyatayA mAnasika ekAgratA apekSita che. jyAre avyakta jJAnarUpa "avagraha" mAM Indriya ane viSayanA saMganI apekSA rahe ja che. * dareka IndriyamAM rahelI tipitAnA viSayane grahaNa karavAnI zaktine upakaraNendriya kahe che. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] dhyAnavicAra-savivecana matijJAna pAMca Idriyo ane mananI sahAyathI utpanna thAya che. tvacA, rasanA, nAka, AMkha ane kAna-e pAMca daridra che. e pAMca indriyo dvArA anukrame sparza, sa, gaMdha, rUpa ane zabdanuM matijJAna thAya che. matijJAnamAM sI prathama viSaya-vastu sAthe Indriyane saMbaMdha thAya che. te pachI indriya sAthe joDAyelA jJAnataMtuo tarata manane khabara Ape che. mana AtmAne khabara Ape che, AthI AtmAmAM te viSayanuM matijJAna utpanna thAya che. temAM cakSa ane mana vaDe thatA matijJAnamAM vyaMjanAvagraha thata nathI, paNa sIdho ja arthAvagraha thAya che, kAraNa ke - cahyuM ane mananA jJAna vyApAramAM padArthanA saMganI AvazyakatA rahetI nathI. cahyuM ane mana padArthanA saMbaMdha-saMga vinA ja potAnA viSayane baMdha karI zake che. AMkhathI dUra rahelI vastune AMkha joI zake che. hajAro-lAkho mAIla dUra rahelI vastunuM, mana ciMtana karI zake che-paNa sparzanendriya Adi cAra indriya, potAnA viSayanI sAthe saMbaMdha thAya, te ja tene bodha karI zake che. AthI ja caane manane aprApyakArI tathA sparzanendriya Adi cArane prApyakArI kahevAmAM Ave che. mati" zabdathI ahI dasa prakAranA avagrahane abhAva vivakSita che. te dasa prakAra nIce pramANe che - (1) sparzendriya arthAvagraha, (6) mana... arthAvagraha, (2) rasanendriya arthAvagraha, (7) sparzanendriya vyaMjanAvagraha, (3) dhrANendriya arthAvagraha, () rasanendriya vyaMjanAvagraha, (4) cakSurindriya arthAvagraha, (9) ghrANendriya vyaMjanAvagraha, (5) zrotrendriya arthAvagraha, (10) zrotrendriya vyaMjanAvagraha. mana ane indriyone bAhya padArtho sAtheno saMbaMdha sarvathA chUTI jatAM, sAdhaka AtmasvarUpamAM atyaMta nizcaLatAne pAme che. nitIkaraNa Adi ATha prakAra nIce mujaba che -- (1) nimaMtakaNa, (5) nitIbhavana, (2) mahA-nimaMtIkaraNa, (6) mahA-nimatIbhavana, (3) parama-nirmAtA karaNa, parama-nitIbhavana, (4) sarva-nirmanIkaraNa, (8) sarva-nimaMtIbhavana. (11) nivitarkIkaraNa mULapATha-nitArazanivAra 8 (aSTapA) jora jamAvI, avAyAt pUrva Uho vitarkaH / "gaNatata savitAbaetamAtA" phucAra che ? .. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana artha :- nirvitaka karaNa vagere ATha prakAra nIce pramANe che(1) nirvikakaraNa, (5) nirvitarkabhavana, (2) mahAnirvikIkaraNa, (6) mahA-nirvitaka bhavana, (3) parama-nirvitakIkaraNa, (7) parama-nirvitaka bhavana, (4) sarva-nitikakaraNa. (8) sarvanirvitaka bhavana. vitarka eTale je Ihi thayA pachI ane apAya (nizcaya) pUrve (taka) thAya che, tene vitarka kahe che. dA.ta. A araNya che, sUrya asta pAmyo che, atyAre ahIM mAnava hovAno saMbhava nathI. A kAraNathI prAyaH pakSIovALo ane ratinA priyatama kAmadevanA zatru zivanA nAmavALo A padArtha (sthANu-jhADanuM pUMThuM) 0= hovo joIe. vivecana-A karaNamAM vitaka abhAva thAya che. vitakane artha che, suMdara yuktipUrvaka vicAraNA karavI che. tenuM bIjuM nAma "u" che. IhA nI pachI ane "avAya" nI pahelAM vitaka thAya che, tenuM ja ahIM "vitaka zabdathI grahaNa thayuM che. pramANa naya tavAloka' granthamAM parokSa pramANunA pAMca prakAramAM " tane eka svataMtra pramANu tarIke nirdeza karyo che, tenuM kAraNa e che ke takazAnane pramANa na mAnavAmAM Ave to anumAna pramANunI utpatti thaI zakatI nathI. tarkathI dhumADA ane agnine avinAbhAva saMbaMdha nizcita thaI gayA pachI ja dhumADAthI ananuM anumAna karI zakAya che - A che tenuM kArya. - have "taka" che te vicArIe : jyAM-jyAM dhumADe heya che, tyAM-tyAM agni hoya che. A rIte eka (hetu) nA sabhAvamAM bIjAne sadbhAva che te avinAbhAva saMbaMdhane vyApti' kahe che. A avinAbhAva saMbaMdha traNe kALa mATe hoya che. je jJAnathI A saMbaMdhane nirNaya thAya tene 'taka kahe che. tarkanuM jJAna upalaMbha ane anupalaMbhathI utpanna thAya che. dhumADAnA bhAvamAM agnine sadubhAva eka sAthe jo te u5laMbha che ane agninA abhAvamAM dhumADAne abhAva jANavo te anupalaMbha che. araNyametat savitA'stamAgato, na cAdhunA saMbhavatIha maanvH| prAyastadetena khagAdibhAjA, bhAvyaM ratipriyatamArinAmnA // patra // 78 // - vizeSAvazyaka bhASya : zrIkoTyAcArya TIkA. [ saMskRtamAM DUThAne (sthANu) kahe che ane mahAdevanuM bIjuM nAma paNa sthANu" che. mahAdeva ratinA pati kAmadevane mArI nAkhyuM hovAthI mahAdeva kAmadevanA zatru che aTale ukta zlekamAM ratitimArinAnA' A padamAM ratinA patinA zatru samAna nAma (sthANu) vALA tarIke jhADanA ThAno ullekha karyo che. ] Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] dhyAnavicAra - savivecana Ama vAravAra upala"bha ane anupala`bha thavAthI te-te padAnA saMbadhanu' arthAt vyAptinu je jJAna utpanna thAya che, te tarka che. matijJAnanA bhedarUpa IhA ane apAyanI vacce eka prakAra che. ihAmAM thatA sabhAvanAtmaka jJAnane vicAraNA thAya che, te taka che, "araNyametat..." A zlokamAM je vAta alaCkArika bhASAmAM rajU karI che te A che : kAI mAsa jaMgalamAM gayA ane tyAM ja sAMja paDI gaI. te samaye dUrathI jhADanuM ThaMDuM dekhAtAM tenA manamAM svAbhAvika rIte ja zaMkA utpanna thaI ke - AM' haze ke puruSa ?' pachI te tarkavitarka karavA lAge che. eka te! A jaMgala che, sUrya paNa atyAre AthamI gayA che, mATe A sthAne ane A samaye manuSyanI saMbhAvanA nathI : eTale A pakSIevALuM jhADavuM ThUMThuM hevu joie. A rajUAtamAM puruSa hovAnI asabhavitatAne majabUta banAvavA mATe je yuktie vicAravAmAM AvI ta taka che. je sAdhaka-yAgI nivikalpa samAdhimAM AtmAnA paramAnaMdane anumave che, te tarka-vitaka thI paNa para thaI gayela hoya che, tenu' samana A 'nizrvitakI karaNa' dvArA thAya che. A karaNamAM tarka-vitarkanA saMpUrNa abhAva thavAthI dehathI bhinna AtmAnA astitvane pUN nizcaya ja nahi, pagu sAkSAtkAra arthAt anubhava, pUrvInA karaNeAthI vadhu nizcaLa hrAya che. (12) nirUpayAgIkaraNa takanuM sthAna heAtrAthI te paN matijJAnanA ja nirNayAtmaka rUpa ApavA je yukti-prayuktinI mULapAThaH-3vayono vAsanApastamoniyoga zaraLam // (2 // mahA - paramAdi vizeSaNAni tathaiva jaghanyasaMyogajabhedAni bhAvanIyAni / karaNa-bhavana bhedo'pi tathaiva 96 || evaM karaNAni 96 // te nirupayegI karaNa che. artha: :- vAsanArUpa je 'upayAga' tene abhAva, A karaNanA temaja pUrva kahelA sarva karaNeAnA temaja tenA jaghanya vagere sayegathI thatA bhedo paNa samajI nanA bheda paNa pUrvavat jANI levA. (1) nirupayeAgIkaraNu, (ra) mahA-nirupayeAgIkaraNa, (3) parama-nirupayeAgIkaraNa, (4) sava-nirupayeAgIkaraNa, nirupacegI karaNa Adi ATha bheda nIce pramANe cheH mahA - - parama ' Adi vizeSaNAthI levA, tathA karaNa ane bhava (5) nirupayeAgIbhavana, (6) mahA nirupayeAgIbhavana, (7) parama-nirupayeAgIbhavana, (8) sa-nirupayeAgIbhavana, A rIte karaNanA 12x8=96 (channu) prakAra che. vivecanaH- A pahelAnAM sava karaNAmAM matijJAna ane tenI utpattinAM sAdhanene utkramathI abhAva batAvavAmAM AvyA che. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 221 A chelA karaNa mAM dhAraNA" ne zeSa trIjo bheda, vAsanA" tene abhAva jaNAvyuM che. ahIM "upayoga" zabdathI vAsanA" nuM grahaNa thayuM che. tenuM kAraNa e che ke - koI paNa viSayane satata upayoga anamudata sudhI TakI rahe che, paNa vAraMvAra ekane eka viSayamAM AtmAne upayoga rahevAthI, te viSayanA saMskAra AtmAmAM paDI jAya che. A saMskArane ja "vAsanA kahe che. A vAsanA keTalAka chone saMLAtA varSa sudhI ane keTalAka jIvone asaMkhyAtA varSa sudhI paNa hoI zake che. dhAraNA' nA traNa bhedamAMthI avirakRti ane smRti kALa anarmadUtane kahyo che, jyAre vAsanAne kALa saMkhAtA ane asaMkhyAta varSa sudhIne batAvyo che, mati jJAnanA sarva bhedo mAM vAsanAnI sahuthI vadhu sthiti-kALaryAdA sahuthI vadhu hovAthI ja tene aAva chelA karaNamAM batAvavAmAM AvyuM heya ema samajAya che, anAdi kALathI avidyA ane mithyAtva (viparIta buddhi) ne AdhIna chavAmAM potAnA dehane ja potAnuM ja svarUpa mAnIne, arthAta "A dekhAtuM zarIra e ja huM chuM" e rIte jaDa dehamAM citanya svarUpa AtmAnI viparIta buddhi karIne deDanA sukhe sukhI ane dehanA duHkhe duHkhI banate Avyo che. zarIranA janma-jIvana ane maraNamAM potAnA ja-ma-jIvana ane maraNane mAna-anubhavato Avyo che. janma-janmAMtarathI cAlI AvatI dehamAM AtmabrAntine A saMskAra eTale badhe daDhamULa banI gaya ke dehathI bhinna evA AtmatatvanA yathArtha svarUpane vicAra suddhAM ene kadI Avato nathI. je bhavyAtmAne bhavarithatine paripAka thavAthI sadguru samAgama thAya che, temanA mukhe e AdarapUrvaka dharmanuM zravaNuM kare che temaja tenA upara niyamita manana kare che, tyAre tene dehathI bhina AmAnuM yatha the samarUpa ja yuvA maLe che ane ama-svarUpanI pratIti karavAnI kaMIka ruci tenAmAM pragaTe che - e ruci anusAra e AtmapratItikAraka dharmAnuSThAnanuM sevana kare che. deha sAthenI ekatAne aviveka - je janmojanmathI paripuSTa banyuM hoya che, tene bheda-nAza karoDa janmanI dha sAdhanA pachI paNa duHzakAya che. enuM kAraNa e che ke - aMdara paDe to avivekanA gherA saMskAro ene zuddhabhAve dhama ArAdhavA detA nathI. dIrgha kALanI eka kuTeva je rIte mANasa upara pitAnuM prabhutva sthApI de che, te ja rIte A aviveka mANasane dehabhAvamAM ja jakaDI rAkhe che. tema chatAM je bhavyAtmAmAM AtmAnubhUtine tIvra talasATa janme che ane ene saphaLa banAvavA e paramAtma-bhakti, sadaguru sevA, zAstrAbhyAsa, jIva-maitrI, paropakAra Adi guNamAM tathA yama, niyama AdinA pAlanamAM sAce pujA kare che, tyAre deva-gurunI kRpAthI ene dhyAna-yogamAM praveza thAya che. vaLI kramazaH dhyAnAbhyAsamAM AgaLa vadhatAM apUrvakaraNarUpa mahA samAdhinI bhUmikAmAM Ave che, tyAre e sAdhakane deha-bina paramAnaMdamaya AtmAnI anubhUtinI be-cAra subhaga paLe lAdhe che, arthAta Atmika-AnaMdane AMzika anubhava thAya che. AtmAmAM rahelA anAdinA avivekanA pelA saMrakara sAme vivekanA A tAjA ane prAthamika saMskAra Takkara zI rIte jhIlI zake ? eTale avivekano vAyu vachUTatAM vivekarUpI dIpakane prakAza elara vAI jAya che ane jIvAtmA punaH bhrAnta-dazAmAM pachaDAya che. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ] dhyAnaSidhAra-savivecana A rIte viveka-aviveka vaccenuM gharSaNu ghaNu samaya sudhI cAlu ja rahe che. je sAdhaka kusaMskArathI satata sAvadhAna rahe che, arthAta tenA pAzamAM phasAto nathI te vivekanA divya prakAza dvArA bahirAtmabhAvane tyAga karI aMtarAtamabhAvamAM sthira banI, paramAtma-svarUpanI bhAvanAthI pitAnA AtmAne bhAvita karavAmAM saphaLa thAya che. sata-cita-AnaMdamaya je pUrNa zuddha svarUpa paramAtmAnuM che, sattAe evuM ja svarUpa mArA AtmAnuM che. paramAtmA ane mArA AtmA vacce tavataH kaI bheda nathI. je bheda jaNAya che te paNa sopAdhika che ane baMnenuM nipAdhika svarUpa eka sarakhuM che-maulika che. A rIte svAtmAmAM paramAtmabhAvanuM abheda praNidhAna jema-jema daDha, daDhatara thatuM jAya che. tema-tema yAtA-AtmAnA pradeze-pradeze "seDahaM, soDavuM"ne aMtarnAda gUMjI UThe che. tAtparya ke - dehadRSTi vaDe AtmAne jo te bhAre aviveka che AtmAnuM yathArtha darzana paramAmAnI AMkhe jovAthI ja thAya che. A AMkha ukta praNidhAnanI paripUrNa paritinA prabaLa prabhAve UghaDe che ane tyAre "bhera bhayone marma anubhavageyara thAya che. je bhavyAtmAmAM apunabaMdhaka avasthAthI bIjarUpe dhyAna-gane AraMbha thayo hoya che, te samyagU-darzana, avirata, virata, pramatta, apramatta Adi guNasthAnakamAM uttarottara vikAsazIla avasthAne pAmatA jAya che. unmanIkaraNa Adi agiyAra karANonI bhUmikA sudhInA vikasita dhyAna-yogamAM sAdhakane kramazaH vizuddha-vizuddhatara AtmAnubhUtine prakAza prApta thatI jAya che. agiyAramAM guNasthAnakamAM upazama zreNi upara ArUDha thayelA cauda pUrvadhara Adi mahAmunio cAritranI nirmaLa ArAdhanA sAthe suvizuddha yAnanI bhAvadhArAmAM AgaLa vadhatAM je jarA paNa sAvadhAnI gumAve che, te zeSa rahelA mahinA sUkSma saMskAre temanI sAdhana mAM vikSepa Ume karI de che ane bhrAntinI jALamAM phasAvI temane guNazreNithI bhraSTa karI de che. jo ke eka vAra paNa je bhavyAtmAne AtmAne AMzika anubhava thaI gayo hoya che samyagu darzananI sparzano thaI hoya che) te mohavazAta brAnDa banI jAya, te paga tenA AtmAnI pUrNa-suda avasthAnuM pragaTIkaraNa adhapudgala parAvarta-kALamAM avazya thAya ja che. upazama ane kSAyo pathamika bhAvanI avasthA audayika bhAvanuM jora vadhatAM cAlI jAya che, paraMtu jyAre sukSma saMskArarUpa darzanamohane sarvathA nAza thAya che, tyAra pachI patananI saMbhAvanA rahetI nathI. kSAyika bhAvanuM samyagU darzana thayA pachI arthAta AtmAnubhUtimAM bAdhaka darzanameha kSaya thayA pachI sAdhaka bahu najIkanA bhaviSyamAM ja pUrNa-zuddha AtmasvarUpane svAmI bane che. nirupayogIkaraNanI bhUmikAmAM vAsanArUpa upayogane arthAta AtmAmAM paDelA mahAdikanA saMskArane abhAva thaI jAya che. tethI, pharIne dehamAM AtmabrAni thavAnI saMbhAvanA rahetI nathI. AtmA AtmAne AtmajJAna vaDe AtmAmAM ja anubhave evI ugya sthitinuM nirmANa A karaNamAM thAya che. pUrvanAM karamAM sattAgata mahAdika saMskAronA udhananI je zakayatA UbhI hatI te ahIM nirmaLa thAya che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana dhyAnanA bheda-prabhedonI vizALatA mULapAThaH-raLenuMLiyA yAna( 24 )metAH 2204 / jIvata jJa--- te karaNayogaiH SaNNavatisaMkhyairguNitAH 2, 21, 184 // savanoauravyeva mevA:, samayaM 4,42,268 // " cattAri sayasahassA bAyAlIsaM bhave sahassAI / tinni sayA aDasaTTA neyA chaumatthajhAyANaM // " aH--uparokta karaNanA 12x8=96 (channu) bhedo sAthe dhyAnanA cAvIsa bhedAne pazu guNatAM 96424=304 thAya che. tene (channu) karaNuyAga vaDe guNutAM 2,21,184 bhedo thAya che. e ja rIte 2304ne 96 (channu) bhavanayeAga vaDe guNutAM paNa 2,21,184 bhedA thAya che. A baMne maLIne kula 4,42,368 dhyAnabhedo thAya che, kahyuM paNa che: . "cAra lAkha, betALIsa hajAra, traNaseA ane aDasaThe e chadmastha dhyAnanA prakArA jANavA.' vivecanaH-AtmAnI mukhya e zakti cheH (1) yAga(kriyA)zakti ane (2) upayAga(jJAna)- . zakti. . praNidhAna Adi channu yoga prakAromAM pradhAnatayA yoga(kriyA)zaktinI ane unmanIkaraNu Adi channu karaNAmAM pradhAntayA upayoga(jJAna)zaktinI uttarAttara vizeSa prakhaLatA hAya che. [ rara dhyA :-sAdhanAmAM vaparAtI A baMne prakAranI zaktionI maMdatA ane tIvratA anusAra dhyAnamAM paNa mAMdatA tIvratA hoya che. yoga ane upayega zaktinA A tAratamyane laIne ja covIsa dhyAnA kula 4, 42, 368 bheda thAya che te A rIte - dhyAnanA covIsa prakArAnA 96 prakAranA praNidhAnayoga Adi sAthe ane 96 prakAranA unnatI karNa Adi sathe sabaMdha hovAthI 24 yAna bhedane 96 prakAranA karaNa sAthe guNutAM 24X 6=2304 bheda thAya che. A 2304 ne 96 karaNuyAga sAthe guNutAM 2304X =2,21,184 bheda thAya che. A ja pramANe 24 (dhyAna) x 96 (karaNa) =2304 bhene 96 prakAranA bhavanayeAga sAthe guNavAthI paNa 2304 x 96 (bhavanayeAga) = 2,21,184 thAya che ane te banne maLIne kula dhyAna bhede-4,42,368 thAya che. A vizALa bheda saMkhyA bhinna-bhinna prakAranA sAdhAnI apekSAe sArI rIte dhaTI zake che. samudita 24 dhyAna bhedeAnI apekSAe dhyAnanA kula 4,42, 368 bheda vicAryuM. have temAMthI ekaeka dhyAna-bhedanI apekSAe thatAM 18,432 bhedanA vicAra karIe jethI samudita 24 dhyAna bhedane samajavAmAM saraLatA thaze. yogovayogonIvechu / tattvArthasUtra !! 44-5 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 ] dhyAnavicAra-savivecana 11 ka. 59 24 dhyAna bhedomAM prathama bheda dhyAna-(ajJA-vicayAdipa dharmadhyAna) ne 96 prakAranA vanapUrvaka thatA karaNaga sAthe guNanAM 149 6=96 bheda thAya che, tene 96 prakAranA minIkaraNa Adi sAthe guNatAM 968969216 bheda thAya che. e ja rIte sahaja bhAve thatA bhavanoganI apekSAe paNa 9216 bheda thAya che. 146 (bhavanoga) = 96896 (karaNa) = 926 thAya che. te banne maLIne eka thAnanA kula bhe, 18,432 thAya che, temAM karaNayoganI apekSAe thatA 96 dAna bheda A pramANe che :(1) jadhanya azubhayogathI nivRtta sAdhakanuM (AjJAciyAdarU5) dharmadhyAna e praNidhAnAga yukta dhyAna che madhyama , praNidhAna-mahAyoga ,, (3) utkRSTa , praNidhAna-paramayoga , , (4) jaghanya zubha rogamAM pravRtta sAdhakanuM dharma pAna e samAdhAnagI yukta dhyAna che. (5) madhayama , , " samAdhAna-mahAyoga , samAdhAna-paramayoga , (7) jaghanya madhyastha bhAvathI yukta sAdhakanuM , samAviyoga (8) madhyama a saadhi-mahAyoga (9) utkRSTa , , samAdhi-paramaga (10) jaghanya ucchavAsanirodhathI yukta sAdhakanuM , kASTha yoga (11) madhyama , , , >> kASThA-mahAyoga (12) utkRSTa , , , , kAjhA--paramayoga yoganA mukhya 8 prakAra che. temAM prathama prakAranA bAra bheda upara mujaba che. e ja rIte zeSa sAta prakAra-vI, sthA ma, utsAha, parAkrama, ceSTA, zakti ane sAmarthyanI apekSAe paNa darekanI bAra-bAra prakAra upara mujaba samajavA. A rIte prathama sthAna (dharmadhyAna), yogAdi AThanA bAra-bAra prakAro sAthe guNavAthI 8812 =96 prakAranuM thAya che. te prayatnapUrvaka thatAM karayoganI apekSAe samajavuM. A haka davAna pra rAmAM uttarottara yoga zaktinI prabaLatA hoya che. eTale ke "voga' karatAM vIryanI zakita vadhu prabaLa hoya che ane vIryathI sthAma vadhu prabaLa hoya che - A utarottara vRddhi pAmatI prabaLatAmAM mukhya kAraNa tenAM viziSTa AlaMbane che. 96 karaNanI apekSAe 9,216 thAna bheda karaNaganI apekSAe prathama dhyAna' nA je 96 bheda vicAryA, te pratyekanA 96 prakAra unamanI karaNa AdinI apekSAe thatAM hovAthI tenA kula 9,216 bheda thAya te A pramANe che. (1)pUrvokata 96 vAnabheda jyAre jadhanya prakAranI nirvikalpa avasthAne pAme che, tyAre te unmanI karaNayukata kahevAya che. madayama mahAmanIkaraNa (3) , 96 , utkRSTa ,, ,, ,, paramonsanI karaNa , (4) , 96 , mizra enmanIkaraNa jadhanya umanIbhavana madhyama mahAmanIbhavana paramajanIbhavana ,, 96 , mizra 9 tra samanIbhavana kula 768 * TATa AgaLanA pRSTha para che. utkRSTa Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [232 768 ka68 dhyAnavicAra-savivecana A rIte prathama umIkaraNanA ATha prakAro sAthe pUrvokana 96 dhyAna bhedane guNavAthI kula 96 8 thAya te ja rIte nizcitIkaraNa Adi pratyeka karaNanI apekSAe paNa 768-768 evA bheda thAya che. pUrvokata 96 javAna prakArene bIjA nizcittakaraNanA 8 bheda vaDe guNatAM 76 8 bheda thAya che. trIjA nicetanIkaraNanA cothA niHsaMjJIkaraNanA 718 pAMcamAM nirvijJAnIkaraNana chaThThA nidharaNIka nA 768 sAtamA vismRtIkaraNanAM 768 AThamA nibuddhIkaraNanA 718 navamA nirIhIkaraNanA 76 8 dasamAM nitIkaraNanA 768 agIyAramAM nirvitakaraNanA , ka6 8 , bAramA nirupayogIkaraNanA 9216 bheda thAya che. bhavanoganI apekSAe 9216 bheda prayatnapUrvaka thatA karaNuyoganI apekSAe jevI rIte prathama sthAna" dina 9 216 kula bheda thAya che, tevI ja rIte prayatna vinA sahajabhAve thatA bhavanayoganI apekSAe paNa prathama "dhyAna bhedanA 9216 bheda thAya che. dharmadhyAna bhavanayoga utpanIkaraNa 1 X 96 = 96 X 96 = 9216 A rIte karaNaga ane bhavanaganI apekSAe thatAM 9016-9216 bheda maLIne kula 18,432 bheda prathama "dhyAna nA thAya che. te rIte zeSa paramadhyAna, zUnya, paramazanya Adi trevIsa dhyAna bhedonA pratyekanA paNa 18,432 bheda thAya che. te A pramANe- paramadhyAna Adi 23 dhyAnonI apekSAe dayAnabhedA : (2) paramadhyAnanA karAganI apekSA e 926 ane bhavanayeganI apekSAe 9216=18432 bheda jANavA. (3) zUnyanA , , 92 ke che ke 9216=18432 ,, (4) paramazUnyanA 9216 921 6=18432 (pa) kalAnA , , 9216 9216=18432 ja prayatnapUrvaka thatAM karaMganA 96 ma na prakAromAM nirvikalpa avasthA ane rIte prApta thaI zake che. eTale ke - umanIkaraNanA ATha bhedamAM prathamanA cAra bheda prayatnapUrvaka prApta thatI dhyAnanI nirvikalpa avasthAnA sUcaka che ane unmanIbhavana Adi cAra bheda e prayatna vinA sahajabhAve pragaTatI pAnanI nirvikalpa avasthAnA dyotaka che. temaja temanI karaNa ane sanmanIbhavana A banne bheda jaghanya, madhya che ane utkRSTa - A traNe prakAranA mizraNavALuM hoya che. bAkInAM badhAM karaNamAM paNa A rIte samajavuM. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] dhyAnavicAra-savivecana (6) paramakalAnA che, 9216 9216=18432 (7) jyotinA 92 16 9216=18432 (8) paramatinA , 9216 9216=18432 (9) bindunA , 9216 9216=18432 (10) paramabindunA , 9216 9216=58432 (11) nAdanA 9216 216=18432 (2) 5ramanAdanA 9216 9216=18432 (13) tArAnA 216 9216=18432 (14) paramatArAnA (216 9216=18432 (15) layanA 9216 9216=18432. (16) 5ramalayanA 9216 9216=18432 (10) lavanA dare16 9216=18432 (18) paramalavanA 9216=18432 (19) mAtrAnA 9216 9216=18432 (20) 5ramamAtrAnA 9216 9216=18432 (21) padanA 9216 9216=18432 (22) paramapadanA 9216 9216=18432 (23) siddhinA 55 9216 9216=18432. (24) paramasiddhinA , 9216=18432 A rIte 24458432=4,42,368 kula dhyAnanA bhado thAya che jemAM chadmastha jIve nI apekSAe saMbhavatA samasta dhyAnaprakArene samAveza thaI jAya che. yeganAM AlaMbane mULapATha -o viciM0 phu yo yo kAttAvanAni 210 | tatra manoyogaH, 'jaNavayasammaya' ityAdi bhASAH 42, jAtiya rahyA 6, 3mAM 18. tata AsAM manazcintanAvasare manoyogatvam 58, bhASaNAvasare bhASAyogatvam 58 // audArikakAyayogo dvAtriMzabhedo jiivbhedaatatha-"yoga viriyaM" ItyAdi gAthA dvArA je vega kahevAmAM Ave che, tenA AlaMbane 290 che. temAM manovega A pramANe samajo * nava-sama-4 nAme have zarU kare e ! ghavAra-mArgone rakhe gotrampasara ba | 273 .. * A gAthAne artha mATe juo pariziSTa nabara 8. 9216 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 235 kohe mANe mAyA lobhe pejje taheva dose a / hAsabhae akkhAiya uvadhAe nissiA dasamA // 274 // uppanna vigayamIsaga jIvamajIve a jIvaajjIve / / taha'NatamIsagA khalu paritta addhA a addhaddhA 0 // 275 // AmaMtaNi ANavaNI jAyaNi taha pucchaNI a panavaNI / paJcakkhANI bhAsA mAsA icchANu lobhA a||276|| aNabhiggahiA bhAsA bhAsA a abhiggahammi boddhavyA / saMsayakaraNI bhAsA vADaya avvAyaDA ceva / / 277 // -zrI zAsi niyukti pR. 416. / AyAmo anusAra mApAna metAtIsa 3 temA 'kAlatiya' nayA gAthAnusAra seLa prakAro thAya che.55 A baMne maLIne aThThAvana prakAro thAya che. A badhA prakArone manathI ciMtana karatI vakhate aThThAvana prakArane moga bane che ane bolatI vakhate aThThAvana prakArane bhASAyoga bane che. - ra75mI gAthA sivAyanI A sarva gAthAo "zrI pannavaNA tra'nA 11mA bhASA padamAM, 15. mA sUtramAM paNa che. = "zrI bahata kalpasUtranI zrI malayagirisUri viracita TakAmAM A gAthA jovA maLe che. te pATha mATe juo pariziSTa naM. 8. 54. "zrI-bRhat-kalpa sUtra"nI zrI samirisUrita mAM payananA soNa me mA prabhAra cha : tAni ca SoDaza vacanAnyamUni - liMgatiyaM vayaNatiyaM, kAlatiya taha parukkha paccakkhaM / uvaNaya-'vaNayacaukke, ajjhasthiyayaM tu solasamaM // asyA( a )kSaragamanikA-'liMgatrayam'-iyaM strI, ayaM pumAn , idaM kulam ! 'vacana trikam '-ekavacanaM, dvivacanaM, bahuvacanamiti / ' . 'kAlatrikam '-akarot , karoti, kariSyati ca / 'parokSa vacanaM'-yathA sa iti / 'pratyakSavacanaM' eSa iti / 'upanayaH' -stutiH / 'apanayaH / nindA tayozcatuSkamupanayA-upanayacatuSkam ,-yathA rUpavatI strItyupanayavacanam / kurUpA strItyapanayavacanam ; rUpavatI strI kintu duHzIletyupanayA'panayavacanam , kurUpA strI kintu sushiiletypnyopnyvcnm| tathA anyaccetasi nidhAya vipratArakavuddhayA anyada vibhaNiSurapi sahasA yaccetasi tadeva yad vakti tat SoDazamadhyAtmavacanam // 164 // pIThikA pR. 51 / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] dhyAnavicAra-savivecana mULapAThaH-"gvI--gaLa-zAha-Laasoi frtivA vaDA ! vaNapatteyA vigalA duvihA savve vi battIsaM // " tatra pRthivyap tejo-vAyvananta kAyikAH suukssm-baadrpryaaptaa'pryaaptbhedaashcturdhaa| saMiyasaMkSiparyAptA'paryAptabhedAt paMcendriyAzcaturdhA / pratyekavanaspati-vikalendriyAH paryAptAsparyAptamedAH / vaikriyaM paJcaviMzatidhA / saptAnAM nArakabhedAnAM paryAptA'paryAptamedena caturdaza / vAyukAyikAnAM paJcendriyatirazcAM manuSyANAM ca ekaikam / devAnAM catuvidhAnAM paryAptAparyApta medenASTau-evaM 25 / AhAraka caikavidham / evaM kAyatrayasyApi bhedAH 58 / etadantargatatvAt tejasasyApi 58 / evaM kArmaNasyApi 58 / evamAlamvanAni // 290 // ___ atra manaHprabhRtIni yogaprasAdArohaNAlambanAni yathA vA raGgadAnAya vastre pAzaH kriyate / artha:-pRthvI, apu, tela, vAyu, sAdhAraNa vanaspati ane paMcendriya e sarva cAra-cAra prakAre che. pratyeka vanaspati ane vikalendriya (beIndriya, teIndriya, carindriya) babbe prakAre che. sarva maLIne 32 bheda thAya che. [644=44; (1+3) 28,248= 32 bheda thAya che.] athavA pRthvIkAya, apUkAya, teukAya, vAyukAya ane anaMtakAya-e pAMca sUma tathA badara ane paryAptA tathA aparyAptA ema cAra bhedathI vIsa prakAre che. paMcendriyanA saMjJI, asaMjJI, paryApta ane aparyApta ema cAra bhedo che. pratyeka vaspatikAya tathA vikalendriya-arthAt beIndriya, teIndriya, caurindriya te cArenA paryApta ane aparyApta ema be bheda hovAthI tenA ATha prakAre che. (20+4+4=32) vaikiyoga pacIsa prakAre che. nArakI-jInA sAta bheda che te darekanA paryApta ane aparyApta be bheda hovAthI badhA maLIne cauda bheda thAya che. artha- traNa liMga-puliMga, strIliMga. napuMsakaliMga jemake puruSa, strI ane kula. traNa vacana- eka vacana, dvivacana, bahuvacana jemake eka puruSa, be puruSa, ghaNA puruSa. traNa kALa- vartamAnakALa, bhUtakALa ane bhaviSyakALa, jemake kare che, karyuM, karaze, pakSa vacana- jemake "te', pratyakSa vacana- jemake "A." upanaya vacana ( prazaMsA vacana) jemake "A rUpavatI strI che. ' apanaya vacana (niMdA vacana ) jemake "A strI kurUpa che. ' upanaya-apanaya vacana, jemake "A strI rUpavatI che, paraMtu durazIlA che. " apanaya-upanaya vacana- jemake "A strI kadarUpI che, paraMtu suzIlA che." adhyAtmavacana-mana mAM juduM dhArIne bIjAne ThagavAnI buddhithI khI zuM kahevAnI IcchA hoya che. sahasA je manamAM dhAreluM hoya, e ja bolAI jAya. A soLa bhedane ulalekha "zrI pannavaNuM satra " nA bhASApadamAM 173mA sUtramAM paNa che. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna vicAra - savivecana vAyukAyanA eka bheda che. pacendriya-tiya iMca ane manuSyanA ekeka bheda che. cAra prakAranA bhavanapati, vyatara, jyAtiSka ane vaimAnika deveAnA darekanA paryApta ane aparyApta e bheda heAvAthI ekadare ATha bheda thAya che - ema badhA maLIne pacIsa prakArA thAya che(14+1+2+8=25). AhAraka eka prakAranA che. A rIte traNe kAya - audArika, vaikriya, AhArakanA maLIne 58 bhedo thAya che. tejasU zarIra temAM aMtagata hAvAthI tenA paNa 58 bhedo che. e ja rIte kANu zarIranA paNa 58 bhedo che. kula maLIne 58 (manAyeAga) +58 (vAg yAga ) +58 ( au. kAyayeAga )+58( vai. kAyayeAga) +58( A, kAyayeAga )= 290 Ala'khanA che. [ 27 ahI' meAkSasAdhakane cegaprAsAda upara caDhavA mATe mana, vANI ane kAyA vagere AlabanarUpa-TekArUpa che, jema vajra upara 2'ga caDhAvavA mATe tene prathama pAza Apa vAmAM Ave che. vivecanaH-gAga, vIya Adi mukhya ATha prakAranA je yAgenu vadhu ta agAu karelu che, tenA bhinna-bhinna Ala aneAnuM svarUpa ahIM batAvavAmAM Ave che. AlaMbana eTale zuM ? tenu spaSTIkaraNa tenA mATe ApelAM udAharaNathI vicArIeH "jema vastrane raMga caDAvavA mATe prathama paza ApavAmAM Ave che eTale ke bhAta vagere cIkaNA padArthAnA pANImAM jhamALIne vastrane majabUta rIte bAMdhavAmAM Ave che (jethI. tenA upara raMga barAbara bese, TaTTe, temaja tenI camaka khIle), tevI rIte cotra-prAsada upara askhalitapaNe ArahaNu karI zakAya, tyAM sthira rahI zakAya, te mATe (zubha ane sthira mana Adi) Ala khaneA jarUrI che. prathama - yAga'nAM AlaMbana traNa che; mana, vacana ane kayA. tenA peTAbheda 290 che. temAM manoyoganA 58 prakAra che. vAg (bhASA) yAgatA 58 prakAra che. te janapadasatya' Adi 42 prakAra ane 'kAla-trika' Adi 16 prakAra maLIne 58 prakAra thAya che. A badhA prakArAnA manathI ciMtana karatI vakhate 58 prakAranA manayega bane che ane uccAH chu karatI vakhate 58 prakArA vAg-yAga bane che. bhASA eTalatA pahelAM tavA prakArane vicAra Ave che, pachI zabdone uccAra thAya che. eTale ja 'janapada satya' Adi 58 prakAre citananI draSTie maneyAganA prakAra kahevAya che ane bhASAnI dRSTie vA-yoganA prakAra kahevAya che. kAyayeAganA 174 prakAra che. jIveAtA 32 bhedanI apekSAe audArika zarIranA 25 prakAra thAya che, AhAraka zarIranA eka prakAra che. A rIte traNe zarIranA maLIte ( 3H+rapa+1 ) 58 prakAra thAya che. tejasa zarIra ane kANu zarIra - A baMne sUkSama che ane te uparakta traNe zarIranI sAthe ja rahelA heAvAthI te baMne zarIranA pazu 58-58 bheda thAya che. pAMce zarIranA kula 174 prAr thAya che ane traNe yAganA kula maLIne pa858+174= 290 prakAra thAya che. 30 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra38 ] dhyAnavicAra-savivecana pavvY3 - A jema vastrane raMgavA mATe prathama pAzarUpa AlaMbana Avazyaka che, te ja rIte ahIM garUpa mahela upara caDhavA mATe mana vagere AlaMbane Avazyaka che. vega zabdanA aneka artho che ahIM "ga" zabda "AtmavIryanA arthamAM che, arthAta yoga eTale varyA rAya karmanA kSaye. pazama AdithI pudagalanA AlaMbana vaDe pravartamAna vIrya vizeSa che.je Atma-sAmarthyarUpa che ane tenuM kArya Atmapradezone karmakSaya mATe kAryazIla banAvavA te che. saMsArI pratyeka jIvane varyA rAya karmanA pazamAdithI pragaTelI Atmazaktine upayoga karavA pudagalanA AlaMbananI AvazyakatA rahe che. jema nadI, taLAva ke sarovaranA pANIne upayogI nIkanahera Adi dvArA bhinna-bhinna rIte thAya che, tevI rIte pratyeka saMsArI jIvamAM rahelI yAgazaktine upaga mana, vacana ane kAyAnA bhinna-bhinna AlaMbanathI thAya che. - AtmAmAM rahelI vIryazakti eka ja hovA chatAM tene upayoga karavAnAM sAdhane traNa hovAthI tenA paNa traNa prakAra paDe che : (1) kAyAnA AlaMbanathI thato vIryazaktino upayoga - e kAyAga kahevAya che. (2) vacananA AlaMbanathI thato vIrya zaktine upaga - e vayanAga kahevAya che (3) mananA mAdhyamathI thate vIrya zaktine upayoga - e mane yoga kahevAya che. saMsI ne mana, vacana ane kAyA -traNe go hevAthI, traNe yoganI nimaLatA ane nizcaLatAne pramANamAM temane yoganI zuddhi ane sthiratA thAya che. mana vagerenI zuddhi mATe sAta prakAranI prazasta ciMtA ane cAra prakAranI zubha bhAvanAnuM vidhAna dhyAnanI vyAkhyAmAM A granthakAra maharSie karyuM che. A rIte pavitra-zuddha ane sthira banelA maga, vacanayoga ane kAyayogane ahIM praNidhAnAdi "ga" nAM AlaMbana tarIke jaNAvyAM che, te yathArya che (1) vIyaroganAM AlaMbane mULapAThaH- cInAInAni-jJAnAvAra 8, varNanArA 8, cAritrAcAra 8, tapa AcAra 12, vIryAcAra 36- evam 72 // artha -vIryaganAM AlaMbana - jJAnAcAranA 8, dazanAcAranA 8, cAritrAcAranA 8, tapAcAranA 12, ane vIryacAranA 36 prakAra ema kula 72 prakAranAM vicaganAM AlaMbane che. vivecana-: vIrya' Amika sAmarthya-vizeSa che. Atmapradeza dvArA karma dalikone dhyAnAgnimAM nAkhavA-hemI devA mATe prerita karavA te vAyeganuM kArya che. jJAna, darzana, cAritra, tapa ane vInA viSayamAM AcaraNa karavuM te AcAra kahevAya che. A AcAra jJAnAdi pAMca prakArane che, tenuM yathArtha svarUpa jANa, samyam vidhipUrvaka pAlana karavAthI viyoganI puSTi ane zuddhi thAya che. Atmika sAmartha rUpa vIryayoganAM utthAna ane vikAsamAM A AcArapAlana parama AlaMbana rUpa bane che. jJAnAcAra Adi AcArone nAmanideza ane tenI TUMkI samaja ahIM ApavAmAM Ave che. vistRta mAhitI jJAnI puruSo dvArA athavA anya granthothI jANI levI. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharavirAra-ravivAra 239 jJAnAcAranA ATha prakAra kAle viNae bahumANe, uvahANe taha aniNhavaNe / / vaMDaLa-zaratha-taMtumaye, savido nA mAyAro ? / kAla, vinaya, bahumAna, upadhAna, aninyavana, vyaMjana, artha ane tadubhaya - A ATha prakAra jJAnAcAra che. (1) kAla - zAstromAM batAvelA svAdhyAyanA nizcita samaye zruta-jJAnanuM paThana-pAThana, punarAvartana vagere karavuM. (2) vinaya - jJAnI, jJAna ane jJAnanAM upakaraNa - pustaka, pAnAM vagerene ucita Adara karavo, jJAnadAtA guruno vinaya karavo - UbhA thaIne sAme javuM, Asana ApavuM, praNAma-vaMdana karavAM, temanI AjJAnuM pAlana karavuM vagere. (3) bahumAna - jJAnI guru Adi pratye AMtarika prIti, pUrNa sadabhAva, AdarabhAva rAkhavAM. (4) upadhAna - jJAnanI upAsanA mATe, sUtronA paThana-pAThananA adhikArI-pAtra banavA mATe zAstrakathita tapomaya anuSThAna karavuM. (5) anicvana - guru ane siddhAMta vagereno apalA5 na karavo. je gurue zAstrAbhyAsa karAvyo hoya, tenuM nAma na chupAvavuM. te ja rIte siddhAntane a5lApa na karo, zAstra-viruddha pratipAdana na karavuM. (6) vyaMjana - sUtronI akSara-racanAne vaphAdAra rahevuM; sUtramAM kAnA, mAtrA ane anusvAra vagerene vadhAro-ghaTADo na thAya; eka akSara paNa AgaLa-pAchaLa na thAya, tevI pUrI sAvadhAnIpUrvaka, spaSTa ane zuddha sUtroccAra karo (7) artha - zabdanA bedhya viSayane "artha' kahe che; sUtronA tAtparyane, mULa bhAvane jALavIne zabdane vAstavika artha kare - te artha zuddhi che. (8) tadabhaya - zabda ane artha bannenI zuddhi jALavI rAkhavApUrvaka zAstrAbhyAsa karI, zAstrokta satyane jIvanamAM bhAvita banAvavuM, athAt AtmasAt karavuM. jJAnanA A ATha AcAro e jJAne pAsanAnAM ATha aMga che, tenuM pAlana karavAthI jJAna-guNanI vRddhi ane zuddhi thAya che. dazanAcAranA ATha prakAra nissaMkia nikhia, nigvitigicchA amUDhadivI a / yUha-cirI , vacha4-5mAvaLe kaTTa | 2 | niHsaMkatA, niSkAMkSatA, nivicikitsA, amUDha-daSTitA, upabhraMhaNa, sthirIkaraNa, vAtsalya ane prabhAvanA - A ATha prakAra darzanAcAranA che, Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra40 ] dhyAnavicAra-savivecana (1) niH saMkatA - "tameva sarza nirara laM nihiM ? "zrI jinezvara dee kahyuM che, te ja satya che, zaMkA vagaranuM che - evI zAstravacanamAM daDha zraddhA rAkhavI, jarA paNa zaMkA na karavI te prathama darzanAcAra che. (2) niSkAMkSatA- kAMkSA eTale IcachA-abhilASA. zrI jinezvara paramAtmA pratye akhUTa zraddhA keLavavI. keI anya matanI, mithyA darzananI abhilASA karavI nahIM, tema ja dharmanA badalAmAM kaI prakAranA bhautika phaLanI IrachA karavI nahIM. A baMne prakAranI kAMkSA-icchA dhyeyamAMthI vicalita banAve che, mATe tene tyAga karavo. (3) nivicikitsA - hitakArI vastumAM paNa te hitakara haze ke kema ?' evo mati vibhrama thave te vicikitsA che. jema jinazAsana sarva hitakara che, dharmanuM ArAdhana sarva vAMchita phaLa ApanAra che, chatAM temAM pravRtti karavAthI "mane phaLa maLaze ke kema?--A rIte dharmanA phaLamAM saMdeha utpanna thave te vicikitsA che, tenAthI rahita thavuM te nivi cikitsA che. nirvivicikitsAne eka artha che - muni mahAtmAonAM malina vastra, gAtra Adi joI, tenI niMdA, jugupsA-ghaNuM na karavI ane bIjo artha che - dharmanA phaLamAM saMdeha utpanna karI, calacittavALA na thavuM. (4) amUDha daSTitA - jenAmAM sAcA baTAne pArakhavAnI daSTi na hoya te mUDhadaSTi kahevAya che. keIne bAhya ThaThAro, ADaMbara, vANI-vilAsa ke camakAro joI, tenA prati mahita na thavuM, paNa zrI jinezvara kathita satya mArga upara rithara citta rahevuM jinazAsananI lokottaratAmAM daDha vizvAsa rAkhave te amUDha dRSTitA che. (5) upakhaMhaNuM - jina zAsana, caturvidha saMgha, ane tenAM sAdhane-anuSThAne vagerenI sarvAga suMdara vyavasthA, addabhutatAnI prazaMsA karavI, tathA guNa puruSanA guNenI yegya prazaMsA karavI-samAnadhamanA guNanI prazaMsA karI tenI vRddhi karavI. (6) sthirIkaraNa- gharmamArgathI vicalita thanArane dharmamAM sthira rAkhavAno prayatna kara. (7) vAtsalya - samAnadhamI para hRdayathI prema rAkhavo, tenA prati hitano bhAva rAkhavo, tathA jina zAsananAM pratyeka aMga - sAdhu, sAdevI, zrAvaka, zrAvikA, maMdira, mUrti, Agama, tIrtho vagere prati premabhAva dhAraNa karavo. (8) prabhAvanA - dharmane prabhAva lekanA hRdaya para paDe ane teo dharmAcaraNa karavAnI bhAvanAvALA thAya tevAM kAryo karavAM. temaja jina zAsana pratye lokone premaAdara vadhe te rIte zAsana unnatinAM uttama kAryo karavAM. darzanAcAranA A ATha AcAronuM pAlana karavAthI darzana-guNanI puSTi ane sthiratA thAya che. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [241 cAritrAcAranA ATha prakAra vaLiddALa-goLa-kutto, vaMhiM mihiM taduM juduM / esa carittAyAro, aDhaviho hoi nAyavyo / / 3 // cittanI samAdhipUrvaka pAMca samiti ane traNa gupti vaDe (arthAt pAMca samiti traNa guti rUpa ATha pravacana mAtAnuM pAlana karavuM te) ATha prakArane cAritrAcAra jANa. samitine artha che samyaga pravRtti, te pAMca prakAranI che. guptino artha che, prazasta nigraha ke nivRtti, tenA traNa prakAra nIce mujaba che - (1) -samiti - acitta pRthvI upara sADA traNa hAtha lAMbI daSTi rAkhI, kaI jIvane AghAta, pIDA, trAsa na thAya tevI kALajI rAkhIne gamanAgamana karavuM. (2) bhASA-samiti - hitamita madhura ane niravadya vacana bolavuM. kaThora mArmika bhASA na belavI. UghADA mukhe na bolavuM. (3) eSaNa - samiti-vastra, pAtra, AhAra Adi zAstravidhi mujaba betALIsa deSa TALIne grahaNa karavAM vagere. (4) AdAna-nikSepa samiti - vastra, pAtra, upakaraNa vagere jayaNa sAvadhAnI pUrvaka levA-mUkavAM. (5pAriThA panikA-samiti - mala, mUtra, lebsa, vagere nirjIva bhUmi upara jayaNA-upayoga pUrvaka paraThavavAM-tyAga karavAM. (6) mane-gupti - manane prazasta nigraha. manane duSTa saMka9pamAM athavA azubha vicAromAM pravartAvA na devuM, samabhAvamAM sthira karavuM. (7) vacana-gupti - vANune saMyama. mauna pALavuM, khAsa jarUra vinA na belavuM. (8) kAya-gudhita - kAyAne prazasta nigraha. kAyAnA halana-calana upara aMkuza rAkho. sAmAnya rIte samiti zubha pravRtti pradhAna che ane gupti zubhamAM pravRtti ane azubhathI nivRtti sararUpa che. A ATha AcAronA yathArtha pAlanathI AtmAne cAritra-guNa vikase che. tapAcAranA bAra prakAra aNasaNamUNoariyA vittIsaMkhevaNaM rasaccAo / kAyakileso saMlINayA ya, bajjho tavo hoi // 35 / / pAyacchittaM viNao, veyAvacca taheva sajjhAo / jhANaM utsaggo'vi a, abhitarao tavo hoi // 36 / / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra42] dhyAnavicAra-savivecana tapanA cha bAhya ane cha AtyaMtara ema bAra prakAra che, te A pramANe :bAhyata5nA cha prakAra : (1) anasana - AhArano tyAga karavo. navakArazIthI laIne ekAsaNu, AyaMbIla, upavAsa yAvat mAsakSamaNa Adi tapa anasanarUpa che, (2) uNAdarI - potAnA cAlu kherAthI ochuM khAvAne vividha prakArathI niyama rAkha. (3) vRtti-saMkSepa - vRtti eTale dravya athavA AhAra-pANInI vastuo-tene saMkSepa eTale ghaTADe karavo, khAna-pAnanI cIjonI saMkhyA ghaTADIne maryAdita karavI. (4) rasatyAga - zarIranI dhAtuone puSTa kare, tene "rasa' kahe che. jema ke-dUdha, dahIM, ghI, tela, geLa ane pakavAna. tene amuka maryAdAmAM athavA saMpUrNa tyAga kara. (5) kAya- kaleza - kapaTa sahana karavuM. mana ane IndriyonA vikAronuM samajapUrvaka damana karavuM e kAyika kaSTanuM prayojana che. (6) saMlInatA - Idriya ane kaSAya para jaya meLavavAnA hetuthI zarIranA aMgo saMkecavAM-mana, vANI ane kAyAnI asat pravRtti karavI - saMkecavI. A cha prakArane bAhya(sthaLa) tapa e AtyaMta2 tapano hetu che. bAhya tapanA sevanathI zarIra uparanuM mamatva ane AhAranI lAlasA ghaTe che. pariNAme Indriya upara vijaya ane zArIrika rogone abhAva thAya che. saMyamanI kriyA ane yoga sAdhanAmAM skRtti-ullAsa vadhavAthI nikAcita prAyaH duSTa karmonI paNa nirjarA ItyAdi aneka lAbha thAya che. AtyaMtara tapanA cha prakAra: (1) prAyazcitta - aparAdha doSanI zuddhi kare, pApano cheda kare te "AlecanA Adi nava prakAranuM prAyazcitta tapa che. (2) vinaya - jJAnI guNI upakArI Adina, mikSanAM sAdhano, yathAvidhi Adara, bahumAna, bhakti, ArAdhanA karavAM. (3) vaiyAvRtya - AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, glAna vagerenI sevAzuzruSA karavI. (4) svAdhyAya-Atmahitakara evAM zAstro, granthanuM adhyayana, adhyApana karavuM tathA vAcanA, pRcchanA. parAvartAnA, anuprekSA ane dharmakathArUpa pAMca prakAranA svAdhyAyamAM tatpara rahevuM. (5) dhyAna - dhyAna eTale cittanI ekAgratA. vividha viSayomAM bhaTaktA cittanI kaI eka viSayamAM sthiratA-ekAgratA te dayAna che. cAra prakAranAM dayAnamAMthI prathamanAM Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana be azubha dhyAna - Arta ane raudra dhyAnano tyAga karI, dharma ane zukala dhyAnamAM ta5ra thavuM. (6) kAryotsarga - pApazuddhi, vinaya, Adi zubha saMkalpapUrvaka kAyAnI mamatAne tyAga karI, kAyAne sthAnathI (sthira UbhA rahIne), vANane maunathI, manane nizcita karelA dhyAnathI sthira karavuM. A AtyaMtara cha prakAranuM tapa, mana ane AtmAnI vizeSa zuddhi karanAra che. vIryAcAranA chatrIsa prakAra jIvanuM sAmarthya, Atmazakti ke AtmabaLane "vIrya kahe che. A ukta jJAnAdi cAre AcAronA chatrIsa prakAranuM mana, vacana ane kAyAnI zaktine chupAvyA vinA-thathAzakti AcaraNa karavuM e ja vIryAcAranA chatrIsa prakAra che. A pAMce AcAranA pAlanamAM ratnatrayI,* sAmAyika, dAna, zIla, tapa ane bhAva rUpa dharmanI ArAdhanA rahelI hovAthI, tenA dvArA samagra jina zAsananI ArAdhanA thAya che. thAna sAdhanAmAM Avazyaka mana, vANI ane kAyAnI sthiratAnuM baLa AcArapAlanathI ja keLavAya che, AtmavIryanI puSTi ane gAnI sthiratAmAM AcAra pAlana agatyano bhAga bhajave che. A apekSAe AcAra-pAlana e dhyAnanuM mULa che. A vAta spaSTa rIte samajAya che. (3) sthAmayoganAM AlaMbane mULapATha -rAmamAtranAni-vaMdha-saMjanabraTaNa 2 rAvaNanA vIrA !. uvasAmaNA-nihattI-nikAyaNA ca tti karaNAI // 2 // " - Hpaya" nAthA-2. artha :- sthAna yoganAM ATha AlaMbane A pramANe che - (1) baMdhanakaraNa, (2) saMkramaNukaraNa, (3) uddavartanAkaraNa, (4) aparvatanAkaraNa, (5) udIraNakaraNa, (6) upazamanAkaraNa, (7) nidhattikaraNa, ane (8) nikAcanA karaNa. vivecana- "sthAma" eka viziSTa Atma-sAmartharUpa che. je sAmarthya-vizeSathI jIva potAnA Atmapradeza para ceTalA karmanA dalikone khapAvavA mATe kheMcI lAve arthAta ne karmalike alpakALamAM saralatAthI khapI jAya tevI bhUmikAvALA kare te "sthAmaga" che. uparyukta baMdhanakaraNa Adi ATha karaNe sthAmayoganAM AlaMbana che. eTale ke A ba dhanakaraNa Adi karaze jyAre vizuddha koTinAM bane che tyAre tenA AlaMbane sthAmaganuM utthAna thAya che. sthAmaga Amika sAmartha svarUpa che ane karaNa paNa AtmAne eka viziSTa vIryapariNAma vizeSa che. sAdhaka AtmAmAM jyAre evA prakArane apUrva prayatna-apUrva vaye pariNAma pragaTa thAya che # vI iti 24 nIvarata strAva " -vizaSovazyakabhASyaH gA. 2172 * samyaga jJAna, samya darzana ane samyaka cAritrya A traNa guNane "ratnatrathI" kahe che. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] janavivA-vivara tyAre tenA AlaMbane sthAyogarUpa eka viziSTa prakAranA Atmika sAmane prAdurbhAva thAya che ane tenA dvArA praNidhAna, samAdhAna, samAdhi, ane kASThA rUpa mege [ dhyAne] vadhu prabaLa ane vizuddha keTinAM bane che. ATha karaNanuM svarUpa baMdhana Adi karaNenuM vistRtasvarUpa karma prakRti', "paMcasaMgraha Adi graMthamAM varNaveluM che. jijJAsuoe gurugama dvArA tyAMthI jANI levuM. ahIM te ATha karane saMkSepathI vicAra karIzuM. te A pramANe che : (1) baMdhanakaraNa - jIva mithyAtva, avirati Adi hetuo vaDe karma yogya pugalone Atma-pradeze sAthe je vIryaprayatnavizeSa vaDe bAMdhe che, tene baMdhanakaraNa" kahe che. saMkramaNukaraNa - eka karma svarUpe rahelAM prakRti, sthiti, rasa ane pradezanA anya sAtIya karmarUpe pheraphAra-rUpAntara je pariNati ke prayatna-vizeSathI thAya che, tene saMkramaNukaraNa kahe che. jema azAtA vedanIya-karmanA paramANuonuM zAtA vedanIya-karmarUpe pariNamana thavuM. udRvatanAkaraNa - je pariNati ke prayatna-vizeSathI karmanI sthiti athavA tenA rasamAM abhivRddhi thAya che, tene uddavartanAkaraNa kahe che. (4) apavatanAkaraNa - je pariNAma ke prayatna-vizeSathI kamanI sthiti athavA tenA rasamAM hAni thAya che, tene apavartanAkaraNa kahe che. (5) udIraNukaraNuM - udaya aprApta karma-dalikane je pariNAma ke prayana vizeSathI udayAvalikAmAM lAvI udaya sanmukha karAya che, tene "urIrAkaraNa kahe che. (6) upazamanAkaraNa - je pariNAma ke prayatna vizeSathI karmone udaya, udIraNA, nidhatti ane nikAcanAkaraNane ayogya banAvAya te "upazamanAkaraNa che. (7) nidhattikaraNa - je pariNAma ke prayatna vizeSa vaDe karmone uddavartana tathA apavartanA sivAya anya koI kAraNa na lAge tevAM karAya che, tene "nidhattikaraNa" kahe che. (8) nikAcanAkaraNa - je pariNAma ke prayatana vizeSa vaDe karmone kaI paNa karaNa na lAge tevA karAya che, tene "nikAcanAkaraNa" kahe che. A baMdhana Adi AThe karaNe kayAre ane kaI rIte apUrva koTinAM bane che, te samajavA mATe jyAre jIva sarva prathama samyakatva pAme che, tyAre te kevAM kevAM lakSaNeguNethI yukta hoya che ane te samaye karmonI sthiti Adi paNa keTalI alpa pramANavALI hoya che, te jANavuM jarUrI hovAthI ahIM saMkSepamAM tene vicAra karIzuM. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 24 dhyAnavicAra-savivecana prathama samyaktva prApti mikSano mArga jIvane anAdi kALathI durlabha che. mithyAtva Adi doSone laIne jIva pitAnA sahaja-zuddha svarUpane ja jANI zakatuM nathI, tenI zraddhA paNa karI zakato nathI. jaina zAsanamAM samyagadarzana, samyagajJAna ane sammacAritranA samudAyane mokSamArga kahyo che. kAraNa ane kAryane paraspara saMbaMdha che. eka kArya thavAmAM aneka kAraNe maLe che, tyAre te kArya thAya che samyadarzana Adi mokSanAM upAya-kAraNa che. A samyaggadarzana paNa "kAla-labdhi" vinA thatuM nathI. kaI paNa karmasahita bhavya AmA vadhAremAM vadhAre kaMIka nyUna ardhapudgala parAvartakAla zeSa rahe tyAre prathama samyaphava pAmavA yogya bane che. paNa adhika kAla zeSa hoya te banato nathI-A eka kAla-labdhi che. bIjI kAla-labdhione saMbaMdha karmanI sthiti sAthe che. utkRSTa sthitivALAM karmo bAkI rahyAM hoya ke keDADI sAgaropamathI adhika sthitivALA kAme zeSa rahyAM hoya te prathama samyakRtvane lAbha thatuM nathI. bhavanI apekSAe paNa kAla-labdhi hoya che. je bhavya che, saMjJI che, paryApta che. prati samaya anaMtaguNa vizuddhi dhAraka che - tene prathama samyakRtva prApta thAya che. kAla-labdhinI jema bIjI paNa pAMca labdhio "kama prakRti mAM batAvI che. samyaktva prAptinI pUrve yathA-pravRtti Adi traNa karaNa karavAnAM hoya che. te traNa karaNanI yogyatA pAMca labdhi dvArA pragaTe che. te pAMca labdhio A pramANe che pAMca labdhio:-(1) kSaye pazama, (2) vizuddhi, (3) dezanA-zravaNa, (4) prAgya ane (5) upazama. (1) kSapazama-labdhi - sattAmAM rahelA karmonA anubhAga=rasaspaddha kenI prati samaya anaMtaguNahIna udIraNA karavI arthAt je kAlamAM azubha jJAnAvaraNIya Adi karmasamUhanI prati samaya anaMtaguNahIna ghaTatI evI udIraNA thAya tene kSayopazama-labdhi je labdhinA prabhAve tatvano vicAra karI zakAya te jJAnAvaraNIya Adi karmone kSapazama thAya che. (2) vizuddhi- labdhi-ukta kSapazama-labdhithI azubha kameno rasa ghaTavAthI saMkalezanI hAni ane tenI pratipakSI vizuddhinI vRddhi thAya che. te prathama labdhithI janya zAtA Adi zubhakarmonA baMdhamAM nimittabhUta ane azAtA Adi karmonA baMdhano virodhI je jIvane zubha pariNAma - tenI prAptine ja vizuddhi-labdhi kahevAya che. je bhAvamAM saMsAra pratye nirveda-vairAgya thAya che ane jIvAtmA, Atmahita Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] dhyAnavicAra-savivecana ane jIvAditatvane vicAra hoya te bhAva ja vizuddhi-labdhi che. kaSA maMda thavAthI vizuddhi-labdhi thAya che. (3) dezanA-zravaNuM labdhi-ukta bhAva dvArA jIvane mikSamArgamAM pariNata AcArya Adi sadaguruno vega tathA sarvajJa kathita, guru-upadiSTa cha dravya ane jIvAdi nava padArtha rUpa ta padezane grahaNa-dhAraNa karavAnI je zakti prApta thAya - te dezanA zravaNa-labdhi che. A labdhi jinavacananI gADha ruci svarUpa hoya che. te jema sadagurunA upadezathI thAya che, tema upadeza Adi nimitta vinA pUrvabhavanA tathA saMskAranA baLe bhavapratyaya rU5 paNa hoya che. tathA narakAdi gatimAM te pUrvasaMskArathI ja hoya che. A topadezanuM grahaNa jIvane bhavATavImAM tathA tenI tattvajijJAsAne zAnti pradAna karanAra che, tenAthI tene svAtma svarUpamAM ekAgratA utpanna karavAne bhAva jAge che. (4) prAgya-labdhi-jIva potAnA svarUpanuM parokSajJAna meLavIne tenA pragaTIkaraNa mATe bhAva kare che, saMkalpa sAthe te dizAmAM puruSArtha sanmukha bane che, tyAre jIvanI karma sattAnI sthiti kSaya pAmIne antaH kaDA-koDI sAgara pramANa ja zeSa rahI jAya che. have je navIna baMdha paDaze te paNa AvA vizuddha bhAvone laIne eTalA ja pramANuvALo paDaze. keTalIka pApa-prakRtione baMdha aTakI jAya che ane azubha karma prakRtine rasa (anubhAva) paNa ghaTI jAya che. mAtra be sthAnika rasamAM avasthita thaI jAya che. AvI avasthA pragaTa thavI te prAgya-labdhi che. - A cAra labdhio bhavya ane abhivya banene prApta thaI zake che. temAM bhavya jIvane zraddhAdi guNanI pariNati rUpa viziSTa pariNamana thaI zake che, jema maganA dANAmAM sIjhavAnI yogyatA hoya che, tethI te kamazaH sIjhIne paripakava bane che-tema bhavya jIva zraddhAdi guNane paripakava banAvI mokSane prApta karI zake che. abhavya jIvanuM sattAe siddha saTaza svarUpa hovA chatAM koraDuM, maganA dANAnI jema tene tevA prakAranI zraddhAdi guNenI pariNati thatI nahIM hovAthI karmakSaya karIne te mukta banI zakato nathI. A cAra labdhio prApta thayA pachI paNa jIvane samyakatva prApta thaI ja jAya evo niyama nathI. A cAra labdhiomAM kramazaH tatvavicAra vikasato jAya che, chatAM tattvavicArakane samyaktva pragaTa thaI jAya te niyama nathI, kemake viparIta vicAra utpanna thavAnA kAraNe ke bhinA vicAromAM aTavAI javAnA kAraNe, tatvanI pratIti ane tatvano nirNaya na paNa thAya e saMbhavita che. te A sthitimAM samyaphavarUpa tattvanI antaHruci kaI rIte pragaTe yA TakI zake? Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ra47 dhyAnavicAra-savivecana (5) upazama-labdhi - prAyogya labdhivALAno prayatna tatvavicAra karavA sudhI sImita hoya che. paNa A pAMcamI upazama-labdhi pragaTa thayA pachI jIvane avazya samyaktvanI prApti thAya che. mithyAtva mohanIya karmane sarvathA upazamAvavAnI zakti e ja upazAmakaraNa labdhi che. A labdhimAM jIvanAM pariNAmanI vizuddhi samaye-samaye anaMtaguNa vRddhi pAmatI hoya che, tene kAla antarmuhartAne che. A pAMce labdhio saMjJI paMcendriya paryAptA bhavya jIvone hoya che. pAMca labdhivALA jIvonI vizeSatAo che. A labdhivALA parAvartamAna zubha prakRtinA baMdha hoya che. # uttarottara samaye anaMtaguNa vizuddha pariNAmothI yukta hoya che. zubha prakRtinA rasane anaMtaguNa-anaMtaguNa vRddhi pamADe che ane be sthAnikamAMthI vadhArIne cAra sthAnika kare che. kapha azubha prakRtinA rasane cAra sthAnikamAMthI ghaTADIne be sthAnika kare che. ja AyuSyakarmanA baMdhaka na hoya arthAt AyuSyavarjita sAta karmonI ataH kaDA keDI sthiti sattAvALA hoya che. 8 mati ajJAna, zruta ajJAna ane visaMga jJAna - A traNa ajJAnarUpa sAkAra upayogamAM vartAtA hoya che. cheka traNa yogamAMthI koI eka yogamAM vatato hoya che. traNa zubha legyAmAMthI keI eka lezyAmAM vatato hoya che. che. prati attamuhUte azubha karmane paNa uttarottara palyopamanA saMkhyAmAM bhAge nyUna bAMdhato hoya che. AvI gyatAvALA jIvo samyaphavanI prApti pahelAM (1) yathApravRttikaraNa, (2) apUrvakaraNa ane (3) anivRttikaraNa - A traNa karazuM kare che. A traNe karaNa e AtmAnI uttare ttara adhika vizuddhi koTinI avasthAo che, dhyAnanI bhUmikAo che. tene kAla alaga-alaga temaja samudita rUpe paNa antarmuhUrta pramANu kahyo che. ukta traNa karaNanI avasthAomAMthI pasAra thayA pachI jIva antamuhUrtanI sthitivALA "antarakaraNa" (upazAnta adhA)mAM praveza kare che. ahIM "mithyAtva mohanIya, no sarvathA upazamana thavAthI prathama samaye ja upazama samyaktvanI prApti thAya che, tyAre AtmAne e apUrvakeTino AnaMda anubhavavA maLe che-je pUrve kadI paNa anubhavyo na hato. vizuddhinuM tAratamya prathama yathApravRttikaraNane pahelA samaye pariNAmonI je vizuddhi hoya che, tenA karatAM bIjA samayanI vizuddhi anaMtaguNa vizeSa hoya che. e ja rIte apUrvakaraNa Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248] dhyAnavicAra-savivecana ane anivRttikaraNamAM paNa pUrva-pUrvanA samaya karatAM pachI-pachInA samaye uttarottara anaMtaguNa-anaMtaguNa adhika Atmavizuddhi hoya che. vizuddhinI vRddhine A kama traNe karaNanA carama samaya sudhI hoya che. yathApravRttikaraNa ane apUrvakaraNa A be karaNamAM eka sAthe praveza karanArA chAmAM paNa paraspara vizuddhinuM tAratamya hoya che. keI jIva ja ghanya vizuddhivALA hoya che, koI madhyama ane koI utkRSTa vizuddhivALo hoya che. vizuddhinA A tAratamyane sAmAnya rIte cha vibhAgamAM vaheMcI zakAya che, jene SaTrasthAna-patita-vizuddhi kahe che te A rIte -- kaI eka jIvanuM vizuddhi sthAna bIjA jIvana vizuddhi sthAna karatAM (1) anaMtabhAga adhika, (2) asaMkhyAtabhAga adhika ane (3) saMkhyAtabhAga adhika hoI zake che. temaja (4) saMkhyAtaguNa adhika, (5) asaMkhyAtaguNa adhika ane (6) anaMtaguNa adhika paNa hoI zake che. trIjA anivRttikaraNamAM vizuddhinuM AvuM tAratamya hotuM nathI. A trIjA karaNamAM praveza pAmelA, samAna samaye rahelA sarva jIvonA adhyavasAya ane vizuddhisthAna paraspara samAna ja hoya che. anaMta bhAga adhika Adi koI bheda temanAmAM letA nathI. ' upazama ane kSepaka zreNimAM thatAM apUrvakaraNa vagerenuM vizeSa svarUpa paNa karmaprakRti, paMcasaMgraha Adi granthothI jANI levuM. A yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa e uttarottara sthira ane vizuddha athavasAya-pariNAma svarUpa hovAthI dhyAnAmaka che - ema spaSTa rIte samajI zakAya che. temAM batAvelA vizuddhinA tAratamyane vicAra karavAthI dhyAnanA bahusaMkhya bheda-prabhedane vistAra paNa sArI rIte ghaTI jAya che ane 'ga asaMkhya jina kahyA" - A paMktinuM tAtparya paNa hRdayaMgama bane che. A rIte ATha karaNenAM AlaMbane sthAmayogane prAdurbhAva thavAthI tenA dvArA AtmA pitAnA pradezamAM vyApIne rahelA karmalikene kheMcI lAve che arthAt alpa kALamAM saralatAthI khapI jAya tevI bhUmikAvALA kare che. (4) utsAha, (5) parAkrama ane (6) ceSTAyoganAM AlaMbane ? mULapATha-3ssArA kozavastuttittA ! parAkramasya adholokacintA / ceSTAyAH tiryagralokacintanam / / artha -UrvIlekamAM rahelI vastuonI ciMtA te - utsAhanuM AlaMbana che. alakamAM rahelI vastuonI ciMtA te - parAkramanuM AlaMbana che. tilakamAM rahelI vastuonI cintA te - ceSTAnuM AlaMbana che. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana ( 22 vivecana - Ama anaMta vIrya-zaktino mahAsAgara che, ene jevAM AlaMbane maLe che tene anurUpa vIrya-zakita ulasita thaIne pitAnuM kArya kare che. utsAha, parAkrama ane ceSTA e AmAnI vaya-zaktinA sAmarthya vizeSanA ja viziSTa prakAra che. Urviloka, aloka ane tiryam le kanA padArthonA ciMtananA AlaMbane kramazaH utsAha Adi traNe bhego ullasita thAya che A traNa gomAM utsAha-yoganuM kArya AtmapradezamAM rahelA karmone upara laI javAnuM che, parAkrama-yoganuM kArya upara AvelA kama-daline pAchA nIce laI javAnuM che ane ceSTAyegA pitAnA sthAnamAM rahelA karma-pradezane sUkavI nAkhavAnuM kArya kare che. Urva, adhe ane tiya lokanA svarUpanuM vistRta varNana buData saMgrahaNI, lekaprakAza" Adi pranthamAM che, tyAMthI guragama dvArA jANI levuM. ahIM tene saMkSipta vicAra karIzuM. - lekapuruSa - samagra leka cauda rajaju pramANa che...ane te puruSAkAra dhAraNa karatA hovAthI tene lekapuruSa" kahevAmAM Ave che, arthAt samatala bhUmi upara be paga pahoLA karI, baMne hAtha keDa para rAkhI TaTTAra UbhelA puruSa jevo lekano AkAra che. tAtparya ke mAnavAkRti e lokapuruSanI AkRtinI ja laghu AvRtti che, paNa temAM rahelA AtmAnA asaMkhya pradezanuM pUrNa prAgaTaya ane zuddhIkaraNa, ciMtanane lekasvarUpanA yathArtha ciMtanamAM DhALavAthI thAya che - A rIte "pi De se brahmAMDe' ukti saMgata kare che. samagra lekane pitAmAM samAvIne rahelA lokapuruSanuM ciMtana ane dhyAna "sarvatra suthI bhavatu Dho:' padanA satata jApa temaja ciMtana-mananathI kramazaH pragaTe che. eTale ke dharmastikAya, adhamaritakAya, AkAzAstikAya, purAlAstikAya, jIvAstikAya ane kALa - A cha dravyothI A leka paripUrNa-vyApta che. anaMta karuNavaMta bhagavaMtoe jI para upakAra karavAnA zuddha AzayathI Ave A lokanA traNa vibhAga pADIne tenA 2varUpanuM yathArtha varNana karyuM che. A traNa vibhAga te Urvalaka, aleka ane tioloka. -: adholoka :- cauda rajaju pramANa A lekane nIcene sAta rajupramANa je ardho bhAga che, te adholoka che-ane te lokapuruSanA pahoLA karelA be paganA AkAravALo che. A AdhelokamAM kramazaH nIcenIce vistAra pAmatI chatrAkAravALI ratnaprabhA Adi nAmanI sAta narakabhUmio che. ratnaprabhA pRthivIno piMDa eka lAkha eMsI hajAra yojana pramANa jADo che, tenI upara ane nIce eka-eka hajAra yojana choDIne zeSa eka lAkha atera hajAra Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 1 dhyAna vicAra - savivecana caiAjanamAM tera pratara heAya che, temAM 30 lAkha narakAvAse-nArakInA jIvAne utpanna thavAnAM sthAne che. A tera pratara-tharanA khAra AMtarAmAM bhavanapati-devAnAM bhavanA-mAMDavA jevA AvAse che. uparanA zeSa rahelA eka hajAra yeAjananA daLamAMthI se yAjana upara-nIcenA cheADIne zeSa AsA yeAjanamAM ATha vyaMtaradevAnI jAti rahe che ane upara cheDelA seA ceAjanamAM dasa-dasa yAjana cheADI, madhyanA esI ceAjanamAM ATha nyatara jAtinA dhruve rahe che. ---; madhyalAka :-- cauda rAjaleAkanI madhyamAM asaMkhya dvA ane asabhya samudrothI vIMTaLAyelA eka rajIpramANa madhyaleAka che. tenI vacceAvaca jammUdvipanA meru parvata che. te merunA mULamAM samabhUtalA pRthivImAM ATha rucaka pradeza che. 0 te samabhUtalA pRthvIthI navaseA yeAjana upara ane navaseA yeAjana nIce - ema eka hajAra AThase ceAjanapramANa ane eka rAjanA vistAravALA tirthyaleAka che, tenA uparanA navasA yeAjanamAM prakAza karanArA sUrya-candrAdi jyAtiSTha devAnAM vimAnA nIce jaNAkhyA mujaba rahelAM che. samabhUtalA pRthvIthI sAtaseA nevuM yeAjana upara tArAonAM vimAne che. A vimAnAthI dasa cAjana UMce sUnAM vimAne che. A vimAnAthI eMzI yAjana UM ce candranAM vimAneA che, A vimAnAthI cAra yAjana UMce nakSatranAM vimAne che. nakSatrathI ca.ra ceAjana UMce budha, tyAMthI traNa yAjana UMce zukra, tyAMthI traNa yAjane guru, tyAMthI traNa ceAjane maMgaLa ane tyAMthI traNa ceAjana UMce zani-grahanAM vimAna che. aDhI dvipanI upara rahelA sUryAdi jayetiSTha devAnAM sarva vimAnA meru paryaMtanI cAre bAju pharatAM rahe che, mATe tene 'cara' kahevAya che. ane aDhI dvipanI bahAranAM vimAne sthira rahelAM heAvAthI 'acara' kahevAya che. samabhUtalA pRthvInI nIcenA navasA yAjanamAM vyaMtara-vANunyatara devA rahe che. tirthaMg dizAnI apekSAe e eka rajIpramANamAM jambUdvipa Adi asaMkhya dvipe| ane lavaNusamudra Adi asaMkhya samudro che. A dvipa ane samudro uttarottara eka bIjAthI khamaNA vistAravALA che, ane pUrva-pUrvanA dvipa-samudrone gherIne valayAkAre rahelA che. A sa dvipa ane samudronI vacce eka lAkha cIjana vistAravALA thALI jevA gALa jammUdripa che. tenI madhyamAM eka hajAra yAjana UDe ane navvANu hajAra ceAjana A bhUmi uparathI zrI jinAgameAmAM batAvelAM badhAM mAA thAya che. . Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnapicAra-savidhecana [ 212. UMce - kula eka lAkha janane meru parvata che, ane tenI dakSiNa-uttara dizAmAM bharatAdi sAta kSetre ane himavAna Adi cha varSadhara parvate vagere che. tenI cAre bAju be lAkha jananA vistAravALe lavaNa samudra che, tyAra pachI dhAtakIkhaMDa - cAra lAkha janapramANane che. tyAnAM kSetro tathA parvate pUrvanA (jabUdvipanA) mApathI bamaNA che tenI cAre bAju ATha lAkha ejananA vistAravALo kAlodadhi samudra che. tyAra bAda ATha lAkha ejananA vistAravALo purAdha-dvipa che. tyAMnAM kSetre tathA parvatenAM mA5 dhAtakI khaMDanI jema jANavAM. puSkarA-dvipane cAre bAju pharate mAnuSottara parvata che manuSyonI vasati tyAM sudhI ja hevAthI te "adI dvipa athavA manuSyalokanA nAmathI paNa oLakhAya che. tyAra pachI je asaMkhya Tripa ane samudra che, te eka-ekathI bamaNa vistAvALA che ane temAM tiryaMco rahe che, tathA tyAM devenI nagarIomAM devo paNa vase che. A asaMkhya dvipasamudromAM sauthI chele svayaMbhUramaNa dvipa ane svayaMbhUramaNa samudra Ave che. manuSya lokano kula vistAra pistAlIza lAkha janane che - temAM paMdara karmabhUmi, trIsa akarmabhUmi ane chappana antadvipa - temAM manuSyo rahe che. manuSya, manuSyakSetramAMthI ja siddha thaI zake che, tethI siddhazilA paNa pistAlIza lAkha yojanapramANa vistAravALI - A manuSya lokanI barAbara upara AvelI che. Urvaloka -samabhUlA pRthvIthI navase jana UMce AvelAM grahonAM vimAna pachI UrvakanI hada zarU thAya che. tyAMthI asaMkhya jana pramANamAM kaMIka nyUna eka rajaju pachI dakSiNa dizAmAM "saudharma nAmane prathama devaleka Ave che ane uttara dizAmAM "IzAna" nAmane bIjo devaleka Ave che. - A baMne devakanA maLIne kula tera prata 0 che. tyAra pachI upara jatAM dakSiNa dizAmAM trIje "sanakumAra ane uttara dizAmAM ethe mAhendra devaloka Ave che. tyAra pachI upara jatAM pAMcame brahmaleka devaloka che, tenA cha pratara che. pachI upara jatAM chaThTho "lAMtaka' devaka che, tenA pAMca pratara che. upara jatAM "mahAzukra" devaleka che. tenA cAra pratara che. enI upara jatAM AThame "sahasAra devaka che, tenA cAra pratara che. dakSiNa tarapha navamo "Anata ane uttara dizAmAM dazame "prANata deva. leka che. A baMne devakanA maLI kula cAra pratara che. tyAra pachI dakSiNa dizAmAM AgaLa jatAM agiyArame "ApaNe" ane uttara dizAmAM bAramA acuta devaloka che, A bannenA paNa cAra pratara che. 1 pratara eTale uparAuparI valayAkAre geThavAyelA mALa, Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ]. dhyAnavicAra-savivecana tyAra pachI uparAuparI rahelA "nava raiveyakanAM vimAno che. te navenA nava pratara ja che. tyAra pachI upara jatAM sarakhI sapATIe rahelAM pAMca "anuttara'nAM vimAne che. A pAMcano pratara eka ja che. - A pAMca vimAnamAMthI vijya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita - A cAra vimAna cAre dizAmAM che ane pAMcamuM "sarvArthasiddha vimAna madhyamAM che. A badhAM vimAnamAM vasanArA de "vaimAnika' kahevAya che. temanA bheda-prabheda vagerenI vizeSa mAhitI gurugama dvArA jANI levI. adha, madhya ane Urva - A traNe loka maLI cauda rAja pramANane "lakapuruSa che. A cauda rAjanI gaNatarI ane vyavasthA A rIte che. meruparvatanA madhyabhAgamAM gestanAkAranA cAra upara ane cAra nIce ema ATha sUcaka pradezo che. tyAMthI kaIka nyUna sAta rAjapramANu UMce Urvaloka che ane kaMIka adhika sAta rAjapramANa nIce adholeka che. A baMne maLI cauda rAjapramANa UMcAI vALa kAkAza che. -- adholekanI vyavasthA -- (1) ratnaprabhA pRthvInA uparanA pratarathI zarkaraprabhAnA uparanA pratara sudhI eka rajaju. temAM ratnaprabhA pRthvIthI, ghanedadhi, ghanavAta, tanavAta ane AkAza anukrame nIcenIce rahelA cheA rIte pratyeka naraka pRthvImAM samajavuM. (2) zarAmabhAnA uparanA pratarathI laI, vAlukAprabhAnA uparanA pratara sudhI eka bIje rajaju. . (3) vAlukAprabhAnA uparanA pratarathI laI paMkaprabhAnA uparanA pratara sudhI eka trIje rajaju. (4) paMkaprabhAnA uparanA pratAthI laI dhUmaprabhAnA uparanA pratara sudhI eka e rajaju. (5) dhUmaprabhAnA uparanA pratarathI laI tama:prabhAnA uparanA pratara sudhI eka pAMcame rajaju. () tama prabhAnA uparanA pratAthI laI tamaH tamaH prabhA pRthvI sudhI eka chaThTho rajaju. (7) tama tama prabhA pRthvIthI laI lokanA cheDA sudhI eka sAtame rajaju. A pramANe sAta naraka pRthvIo vaDe aleka kaMIka adhika sAta rajajupramANanI UMcAImAM che. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 21 -- udarvakanI vyavasthA :-- (1) ratnaprabhAnA uparanA pratAthI laI saudharma-prathama devakanA teramA prataranA vimAnanI dhajAnA aMta sudhI eka raju. (2) saudharmathI laI cothA mahendra devakanA bAramA prataranA vimAnanA aMta sudhI bIjo eka rajaju. (3) "lAMtakInA pAMcamA prataranA aMta sudhI trIje eka rajaju. (4) "sahastrAra'nA cothA pratara sudhI je raja ju (5) "azrutanA chelA pratara sudhI pAMcamo rajaju. (6) priyakanA navamA pratara sudhI chaThTho raju. (7) kAnta sudhI sAtama rAja pUrNa thavAthI adhe-Urva baMne maLI saMpUrNa leka caudarAja pramANa UMce jANavo ane tenI pahoLAI alakamAM sAtamI naraka pRvItale kaIka nyUna sAta rajajunI che, pachI kamazaH ghaTatAM-ghaTatAM madhya-nAbhinA sthAne eka rajajunI pahoLAI rahe che. tyAra pachI UrvakamAM vadhatAM-vadhatAM hAthanI be keNInA sthAnanI paheLAI pAMca rajajunI thAya che. te pachI ghaTIne mastakanA sthAne eka rajajupramANa pahoLAI rahe che. meranA madhya bhAge trasa nADI che. te eka rajajupramANu pahoLI ane cauda rajajupramANu lAMbI-UMcI che. trasa jIvanI utpatti temAM ja thAya che. -- cauda rAjalekanI panA :-- jinAgamamAM spaSTapaNe jaNAveluM che ke - "kevaLI bhagavAna jyAre kevaLI samudraghAtanI prakriyA kare che, tyAre ATha samayanI A prakriyAmAM cothA samaye teo pitAnA AtmAnA eka-eka pradezane AkAzanA pratyeka pradezamAM goThavIne sarva lekavyApI bane che." koIka zrutajJAnI mahAtapasvI munirAja IlikAgati vaDe anuttara vimAnamAM upanna thatA hoya tyAre ahIMthI sAta rAja sudhI UrvakanI sparzanA kare che. A rIte samyagRSTi, dezavirati vagere uttama AtmAo paNa utkRSTathI pAMca rAjanI sparzanA kare che. * A badhA parama pavitra AtmAonA pavitratama Atma-pradezanA pAvanakArI sparzathI A A ya leka pAvana thayela che temaja Aje ya pAvana thaI rahyo che. A pavitratAne samyagapaNe vicAra karatAM anaMta upakArI bhagavaMtanA anaMta upakAra sAthe AMtarika joDANa thAya che. tenA prabhAve sAdhakane AdhyAtmika sAdhanAmAM akhUTa baLa maLe che ane temAM AgaLa vadhatAM nirmaLa dhyAnayoga vaDe e vizvavyApI pavitratAno kaMIka aMze anubhava paNa karI zake che. 0 A saMbaMdhI vizeSa mAhitI mATe juo : sarva kathita parama sAmAyika dharma' (kartA-vi. kalApUrNasUri) sparzanA dvAra vibhAga 5, 78, Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ]. dhyAnavicAra-savivecana zuddha AtmAnI acitya zaktinA svAbhAvika A prabhAva upara jema-jema ciMtanamanana-dhyAna kendrIbhUta thAya che, tema-tema abhedAnubhUtinI kakSA paripakava thAya che, vizvAtmabhAvanI bhUmikA sudaDha thAya che, vizvezvara vItarAga paramAtmAnuM dhyAna lAgu paDavA mAMDe che. -: lokasvarUpanA ciMtananuM mahatva :cauda rAjalokanuM temaja temAM rahelA jIvAdi dravyonuM ciMtana saMvega * ane vairAgya Adi guNone pragaTAve che. mumukSu sAdhake jenA vaDe potAnI samagratAne nitya bhAvita karavAnI che, te bAra bhAvanAomAM "lekasvarUpa" bhAvanAne paNa sthAna che. saMsthAna vizaya dhyAnamAM paNa leka svarUpanuM ciMtana karavAnuM vidhAna che. bhAvanA saMvararUpa che, je AvatAM karmone nirodha kare che ane dhyAna nirjarA rUpa che, je jUnAM kamene kSaya kare che. - A rIte lakasvarUpanI vicAraNA dvArA temAM chupAyelAM tattvagarbhita UMDe rahasya spaSTa-spaSTatara thatAM te AdhyAtmika sAdhanAnuM eka aMga banI rahe che. : --- lokasvarUpanA ciMtananA mudAo -- kSiti-pRthvI, valaya-ghadadhi Adi, dvipa-jabuddhipa Adi bharatAdi kSetro, lavaNa samudra Adi sAgara, naraka-2naprabhAdi, vimAna-jotiSa Adi devonAM vimAno, bhavana-asurakumAra Adi bhavanapati denAM sAta karoDa betera lAkha bhavano temaja A pRthvI vagere vastuo. lekasvarUpanA ciMtana mATe jarUrI muddA TAMkayA pachI ciMtana kema karavuM te joIe ? - (1) UrvelakamAM rahelA deva ane temane rahevAnAM vimAnAdinuM svarUpa, temanI saMkhyA vagerenuM ciMtana karavAthI "utsAha yoga vRddhigata thAya che. A utsAha, dabAyelI Atmazaktine pragaTa kare che. . (2) adholakamAM rahelA bhavanapati nikAyanA devone rahevAnA bhavanAdi tathA narakAvAsa vagerenA ciMtana vaDe parAkrama ga vRddhi pAme che. utsAharUpa vIrya zaktinA vizeSathI upara laI javAyelAM kamene pAchAM nIce laI AvanAra eka viziSTa Atmazakitane parAkrama" kahe che. - (3) tiryagna lekamAM rahelA dvipa, samudra vagerenA ciMtana vaDe ceSTA" yoga vRddhi pAme che. sva-sva sthAne rahelAM karmone tapelA lokhaMDanA bhAjanamAM rahelA pANInI jema sUkavI nAMkhanAra eka viziSTa Atmazaktine "ceSTA kahe che. ... OM jagatkAyasvabhAvaiH ca saMvegavairAgyArtham / --tattvArthasUtra Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana [k A traNe leAkamAM rahelA sapadArthAMmAM jIva mukhya che, ane tenA utkRSTa magalanuM' ci'tana karatA rahevAthI apUrva utsAha vadhe che. jenAthI traNe leAkanA sarva padArthonuM yathArtha ciMtana karavAnI mahAna kaLA sAdhI zakAya che, ane tenA dvArA dhyAnamAM paNa vizeSa-vizeSa sthiratA prApta thAya che. sthira-niScaLa yAnathI ka kSayanI prakriyA vegavaMta bane che ane tenAthI AtmA vizuddhatara ane vizuddhatama banatA jAya che. jinAgamAmAM batAvelA dravyAnuyAga, caraNakaraNAnuyAga, kathAnuyoga ane gaNittAnucAga - A cAre anuyAgAnuM adhyayana, manana, ciMtana saMvara-nirjarArUpa AtmasAdhanAmAM peAtapeAtAne sthAne Avazyaka ane upakAraka che. eka paNa anuyAganI upekSA e sAdhakanI sAdhya pratyenI upekSA che. Atmika sAdhanAnA mArge sa`gIna vikAsa karavAnI utkaTa bhAvanAvALA sAdhako mATe A anuyAgAnu yathArtha jJAna-zraddhAna ati Avazyaka che. (7) zakti-yAganAM AlabanA mULapAThaH-rAtaH tattva-paramatattvacintA | artha :- jIvAdi tattva ane dhyAna-paramayAna Adi - parama tattvanI ciMtA e zakti-ceAganAM AlabanA che. vivecanaH- eka viziSTa prakAranA AtmAnA sAmarthya te zakti kahe che. jItra ane karmone parasparathI alaga karavA mATe zaktinI abhimukhatA sAdhavI, te zakti-yAga che. jIva, ajIta Adi nava tavAnA svarUpanuM ciMtana e tattva-ciMtA che. dhyAna, paramadhyAna Adi covIsa prakAranAM dhyAtA ane bheda-prabhedAnA svarUpanu ciMtana - e paramatattvaciMtA che. A 'maiM prakAranI ci'tAe zakti-yAtrane pragaTa karanAra temaja puSTa karanAra AvAthI tenA AlamanarUpa che. sata 'tu-sa-dazI" tI...kara paramAtmA pravacana dvArA nava tattvAnA vizada svarUpane prakAzita kare che--samAve che, gaNudhara bhagavAMtA tattvAnA svarUpane sUtrarUpe gUMthe che, gaNadhara bhagavatA dvArA praNI-jinagame e nava tattvone ja atha vistAra che, ane anya suvihita AcArya bhagavaMtA Adi dvArA racAyelA prakaraNa-prathA vageremAM paNa natra-tattvAnuM ja vistRta vivecana karavAmAM Avyu che, jagatanA samasta car-acara dArza ane dharmo, yoga ke aghyAtmanI sarva sAdhanAe A na-tavAmAM ja samAyelI che. nava-tattvothI alaga kAi vastu nathI. dhyAna-paramAna Adi dhyAA paNa nirjarA tattvanA agabhUta hovA chatAM, parama tattvarUpe te svataMtra nirdeza e Atma-sAdhanAnA mArge tenI sarvAdhika pradhAnatA, kSamatA ane anivAyatA sUcita kare che. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rapa ] vijJAna-vijJAna have nava-nanAM nAma ane tenA svarUpane TUMkamAM vicAra karIe. nava-nava nIce mujaba che - (1) jIva, (2) ajIva, (3) puNya, (4) pApa, (5) Asava, (6) saMvara, (7) nirjarA, (8) baMdha ane (9) mokSa. -: jIva dravyanI svataMtratA ane viziSTatA - jIva svataMtra dravya che. dhamastikAya Adi anya pAMca dravyothI tenuM varUpa ane lakSaNa sarvathA bhinna che. dravya e guNa ane paryAyathI yukta hoya che. ethI jIva dravya paNa guNa ane paryAya yukta che, temaja nitya che. jIvane dravyarUpe kadI nAza thato nathI. je sadA jIve che, jIvate hatuM ane jIvaze. te avinAzI java, potAnA "upara" svabhAvane kadI choDato nathI, bhale pachI te narakamAM hoya ke nigadamAM hoya. je dharmo dravyanI sAthe rahenArA-sabhAvI hoya, tene "guNa" kahe che. jJAna, darzana, cAritra, vIrya Adi guNe che, je sadA jIvanI sAthe ja rahe che; koI paNa kALe jIvamAM A guNone abhAva thato nathI. je dharmo kramabhAvI , eTale ke utpanna thanArA ane nAza pAmanArA hoya, tene "paryAya' kahe che. paryAno utpAda ane vyaya thAya che, chatAM dravya ane guNa dhruvakAyama rahe che. tAtparya ke-- dravyanI apekSAe jIvadravya eka che. kSetranI apekSAe jIva asaMkhya AtmapradezamAM rahe che. kALanI apekSAe jIva anAdi-anaMta che. bhAvanI apekSAe jIva anaMta paryAyavALo che, arthAt jIvanA anaMtA jJAnaparyA, darzana paryAya, cAritra paryAya ane agurulaghu parya hoya che. * "je gAya" A sUtra-pada cetanA lakSaNanI apekSAe A mAM "eka che' ema jaNAve che. judI-judI apekSAothI jIvonA aneka bheda aneka rIte zAstromAM batAvavAmAM AvyA che, temAM "cetanAnI apekSAe jIvane eka bheda kahyo che, AtmAnuM je sat-cita-AnaMdamaya zuddha svarUpa che, te sarva nuM eka sarakhuM 0 raji raghaM, saMtAtIta garDha ! che arrzaniuf, mAthe nAkhargasmtA. 24 / -rasUtra pITiza, ( Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ravADe dhyAnavicAra-savivecana che. svarUpathI sarva jI sadaza che. je svabhAva siddha-paramAtmAno che, te ja svabhAva sarva-jIvono che. ethI ja je yogI puruSo saccidAnaMdamaya sva-svabhAvamAM magna hoya che, teo sarva jIvone paNa saccidAnaMda svarUpe jue che. dravyarUpe AtmA, paramAtmA svarUpa ja che, sarva jIvonA ATha caka pradeza sadA karmarahita-nirAvaraNa hovAthI siddha sadeza zuddha che, arthAt jIva mAtramAM paramAtmazakti rahelI che, tene upAdAna zakti kahe che. jIvanA cauda sthAna-bheda, cauda guNasthAna, cauda mAgaMNa * - A sarva jIvanAM pariNAma che, jIvanI avasthAo che-te badalAyA kare che, paNa jIva kadI badalAte nathI. tene zuddha zAkabhAva sadA eka svabhAvavALo che. * zuddha nayanI daSTie uparokta sarva avasthAo kamajanya hovAthI upAdhirUpa che. jIva svayaM sakaLa upAdhi ethI rahita, niSkala ane zuddha sphaTika saMdeza nirmaLa che. bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA - A traNe AtmAnI ja avasthAo che. aMtarAtmabhAva vaDe bahirAmabhAvano tyAga karIne pracchanna paramAtmabhAvane pragaTa karI zakAya che, pAmI zakAya che. AtmAmAM paramAtmA banavA gyatA rahelI che. tethI ja AtmA jyAre paramAtmA sAthe ekatva bhAvanAthI bhAvita banI samApatti siddha kare che, tyAre paramAtmatulya pitAnI Atmazaktine jANe che. (je AtmA A paramAtmabhAvanAne "viSaya nathI banato, tene A tAtvikI samApatti thatI nathI.) paramAtma-dhyAnanA prabhAve avidyA-mithyA mehano nAza thavAthI, pratyeka avasthAmAM pracchannarUpe rahelI paramAtmazaktinuM jJAna thAya che. * cauda mAgaMNA-jIvonI bAhya ane AMtarika jIvana saMbaMdhI anaMta bhinnatAonuM eka buddhigamya vargIkaraNa, tene mAgaNI kahe che. te mukhya 14 mArgaNio nIce mujaba che : (1) gati, (2) Indriya, (3) kAya, (4) yoga, (5) veda, (6) kaSAya, (7) jJAna, (8) saMyama, (9) darzana, (10) lezyA, (11) bha01, (12) samyapha, (13) saMsI, (14) AhAraka. gati Adi cAra avasthAone laIne jIvamAM guNasthAna AdinI mAgaNI eTale ke vicAraNA karavAmAM Ave che, te avasthAone mArgaNa kahe che. 0 navarathAnAni saLi, gurathAnAni nA pariNAmA vivartante, jovastu na kadAcana // 29 // upAdhiH karmaNaiva syA-dAcArA''dau zrutaM hyadaH / vibhavAnityabhAve'pi, tato nityasvabhAvavAn // 30 // -. . 60, Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ripa8 ] dhyAnavicAra-savivecana jagatanA sarva jIvo svarUpanI zaktinI apekSAe samAna che, tethI te sarva jIve pratye maitrI bhAva-nehabhAva-svatulya bhAva dAkhavo temaja tadanurUpa pravRtti karavI te mumukSu sAdhakanuM kartavya che - ema jJAnI puruSa pharamAve che. - je prema lAgaNI ApaNane ApaNI jAta mATe che, ApaNA nikaTavatI cha mATe che, te prema ane lAgaNI te jIvajAti sudhI vistAravI e ja "sAmAyika pravezadvAra che. traNa jagatanA tamAma jIvo jyAre Atmavat ane AtmabhUta pratIta thAya che, tyAre sarva prakAranA azubha Asrava-karmabaMdhanAM dvAra baMdha thAya che, ane saMvaranirjarA varUpa cAritranuM zuddha pAlana thavA sAthe Atmarati anubhavAya che. zuddha nayanI daSTie cetanA lakSaNathI jIvane eka bheda che, tema vyavahAra nayanI daSTie jIvanA 2, 3, 4, 5, 6, 14 yAvat pa63 bheda paNa thAya che, ane te bhedavALA jImAM paNa audayika, kSAyopazamika Adi bhAvonI vicitratAne laIne aneka prakAranI vicitratAo jovA maLe che. jIvonI karmajanya te-te viSama avasthA-vizeSane laIne paNa temanA pratye maitrIbhAva khaMDita na thAya, dveSa ke tiraskAra na thAya, mATe duHkhI jIvo pratye karuNa, guNI jIvo pratye pramAda ane viparIta vRttivALA jInA doSa pratye upekSA-madhyastha bhAva rAkhavAthI "mittI e sava bhUsu nA paNyimane akhaMDa rAkhI zakAya che. upakArI bhagavaMte pharamAve che ke - dharmanI pariNati pahelAM jIvane je maitrI potAnI jAta sAthe hoya che, je pramAda pitAnA guNa mATe hoya che, je karuNa pitAnAM duHkha pratye hoya che, je upekSAbhAva pitAnA doSa pratye hoya che - dharma pariNati pachI te ja maitrIbhAva samasta jIvajAti sAthe hoya che, tevo ja pramoda sarva guNIjananA guNa pratye hoya che, tevI ja karuNA sarva duHkhI jIvo pratye hoya che, te ja udAsInabhAva sarvanA doSo pratye hoya che. - A rIte upayoga ane upagraha dvArA tathA dravya-guNaparyAyathI jIvatavanA sUrama svarUpanuM ciMtana karavuM e jIvatavanI ciMtA che. A ciMtA eTalI sAtvika ane tAvika che ke tenA satata abhyAsathI citta, sUkSama-sUkSamatara temaja zuddha-zuddhatara banIne dhyAnapAtra bane ja che. --: jIvanAM be lakSaNa :-- je sadA jIve che, tene jIva kahevAya che. jIva-AtmA-cetana vagere ekAIka nAme che. jIvanuM aMtaraMga lakSaNa "upaga" che, upaganA be prakAra che : (1) sAkAra upaga, (2) nirAkAra upayoga. sAkAra upayoga vastunA viziSTa svarUpane batAve che, tene "jJAna" kahe che ke te bheda-grAhaka che. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana nirAkAra upayoga vastunA sAmAnya svarUpane batAve che, tene "darzana " paNa kahe che - te abhedagrAhaka che. A baMne prakAranA upayoga pratyeka saMsArI jIvamAM ochA-vadhatA pramANamAM avazya hoya che ane siddhAtmAone te saMpUrNa rIte zuddha ane pragaTa hoya che. Ama upayoga (cetanA) e jIvanuM svarUpadarzaka lakSaNa che, tethI te traNe kALamAM sarva jIvamAM vyApakarUpe avazya hoya che. upaga vinAne jIva kayAreya hotuM nathI, temaja jIva sivAya bIjA keI dravya(padArtha)mAM te upaga (saMvedanAtmaka zakti ) hete nathI. jIvanuM bahiraMga lakSaNa "upagraha che. enAthI pratyeka jIvane anya sarva jIve sAthe paraspara karyo saMbaMdha che, tene baMdha thAya che. upagraha eTale jIvane paraspara - eka bIjAnA hitAhitamAM nimittabhUta banavAna. svabhAva. 0 citanya zaktinA tAratamyane laIne jema "upayoga mAM tAratamya hoya che, tema upagrahamAM paNa tAratamya hoya che, eTale A baMne lakSaNe dareka jIvamAM hoya ja che upagraha" no prayoga upakAra, sahAya arthamAM paNa thAya che. jemake - je sAdhu gacchanA sAdhuone bhejana, zruta AdinA dAna vaDe upakAra kare che, te sAdhu gacchane upagrahakAraka che, paraMtu "tavArtha sUtra" mAM je paraspara upagraha karavAno jIva mAtrane svabhAva jaNAvyo che. tene artha tattvArtha bhASya ane vRttimAM A pramANe karelo che? 'parasparasya hitAhitopadezAbhyAmupagraho jIvAnAmiti / ' * hitanA pratipAdana ane ahitanA niSedha dvArA jIvana paraspara "upagraha" (upakAra) thAya che. jevI rIte jIva paraspara-ekabIjAne upakAraka bane che, tevI rIte anya pudgalAdi padArtho paraspara upakAraka banatA nathI. pudgalAdi anya dravyane upakAra ekapakSIya che. anya dravyane te upakAraka bananAra pudgalAdi dravyane te upakAranA badalAmAM. koI lAbha-hAni thatAM nathI. jIva sivAyanA anya dravyomAM bhAvanA AdAna-pradAnanI svAbhAvika kSamatA (zakti) hetI nathI. phakta jIva ja jIvanA upakAraka svabhAvane pratinidhi che. mitra-chava sanmArga batAvIne temaja anya ApattionA vividha prasaMge madada dvArA upagrahakAraka nIvaDe che. 0 parasparopagraho jIvAnAm 21-5. --tatvArtha sUtra. * tasvArtha bhASya pR. 21. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210] zatra-jIva saMkaTa UbhAM karIne karmakSayamAM sahAyaka nIvaDavA dvArA upagraha kAraka nIvaDe che. udAsIna-jIva aMtarAya na karavA dvArA upagrahakAraka nIvaDe che A rIte "paropaghaNo jhIvAnA" sUtra sarvAze yathArtha puravAra thAya che. jIvanA A AgavA svabhAvano spaSTa niMdeza karavA mATe sUtramAM pharIthI "upagreDa zabdanuM grahaNa thayuM che, ane sahuthI vadhu upakAra dharmopadeza dvArA thAya che - te batAvavA bhASyamAM "upadeza' zabdane sAkSAt prayoga karavAmAM AvyuM che. praznaH ahitano upadeza athavA ahitakara hiMsAdi anuSThAna dvArA upakAra zI rIte thAya ? uttaraH ahIM "upagraha" ( upakAra ) zabda nimittavAcI che, tethI upadeza Adi jevAM hoya che - te mujabanuM paraspara hita ane ahita thAya che. sarva jIvo paraspara upakAra kare che. tene tAtparyartha e che ke sarva jIvone ekabIjAnA anugraDa (hita) ane upaghAta (ahi)mAM nimittabhUta banavAne svabhAva che -: jIno saMbaMdha :vyaktinI apekSAe jIve anaMta che, chatAM jIvatva jAtinI apekSAe jIva mAtra eka che. "je zALA" -"AtmA eka che.' A sUtra-paMkti sarva jIvamAM jIvatva eka sarakhuM hovAthI e svarUpa-sAdazyanI apekSAe sarva jI eka che - ema jaNAve che "gharogho rIvAnA" A sUtramAM prayukta "paraspara " zabda atyaMta mArmika che. ane teno artha e che ke - pratyeka jIvana, bIjA sarva jIvo sAthe jIvava-jAtine eka zAzvata saMbaMdha rahelo che. tethI eka jIva, bIjA jIva sAthe hita ke ahitane je vicAra ke vartAva kare che, tevA prakAranuM hita ke ahita te jIvanuM thAya che ahIM e khAsa nedhavAnuM ke jIvane mULa svabhAva upakAraka ja che, anupakAraka valaNa yA vartAvanuM kAraNa karmavazatA che, arthAt jevo svabhAva siddha bhagavaMtane che, tevI ja svabhAva (mULa) jIvane che. anupakAraka valaNa Adi vibhAva-dazA-janya che. A spaSTatA eTalA mATe karI che ke pratyeka sAdhakane potAnA AtmAnA mULa svabhAvanuM bhAna rahe. -: nimittanI AvazyakatA :upAdAna kAraNanI jema nimitta kAraNanI paNa kAryanI utpattimAM jarUra paDe che. koI paNa kArya, nimitta vinA ekalA upAdAnathI siddha thatuM nathI. upAdAnamAM kAryazIlatA nimittanA ge Ave che. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ re tatvArthasUtramAM batAvelAM cha dravyanAM kArya-lakSaNanuM sUkamapaNe ciMtana karavAthI nimitta kAraNanI AvazyaktA ane upakArakatA keTalI che, te spaSTa samajI zakAya che. jIva (ane pudgala) jyAre gati kare che tyAre dharmAstikAya gatimAM sahAya kare che ane sthiti(sthiratA)mAM adharmAstikAya sahAya kare che. jIva (ane pugala)nI gati-sthitimAM sahAya karavI e ja anukrame dharmAstikAya ane adharmAstikAyanuM kArya che. hakIkatamAM gati-sthitinuM upAdAna kAraNa jIva pote ja hovA chatAM te kevaLa sva-zaktithI gati-sthiti karI zakatuM nathI. gati-sthiti karavAmAM tene sva-zakti uparAMta anya keI nimitta kAraNanI apekSA rahe ja che. sva-zakti e aMtaraMga kAraNa che. kevaLa aMtaraMga kAraNathI kArya na thAya. aMtaraMga ane bahiraMga (bAhya) e baMne kAraNe maLe te ja kArya thAya. jema paMkhImAM UDavAnI zakti che, paNa pAMkhe ke havA na hoya, to te na UDI zake, tema jIvamAM (ane pudagalamAM) gati-sthiti karavAnI zakti hovA chatAM je bAhya kAraNarUpa dharmAstikAya ane adhamastikAya na hoya te gati-sthiti karI zakatA nathI. tAtparya ke nimitta kAraNa vinA upAdAna kAraNa svayaM sakriya banI zakatuM nathI. ethI ja jIvadravyanI gati-sthitimAM dhamastikAya ane adhamastikAya nimitta kAraNarUpe upakAraka bane che. temaja jIvanAM zarIra-vANa-mana-zvAsocchavAsa-sukha-duHkha-jIvana ane maraNa e sarva pudgala dravyanAM upakAra (kArya) che. A rIte jIva dravyane bIjA dravyo sAthe kArya-kAraNe bhAvarUpa je naimittika saMbaMdha che, te uparokta dharmAstikAya Adi dravyonAM kArya lakSaNa dvArA sUcita karIne sUtrakAra maharSi zrI umAsvAtijI mahArAja-rAvaprada vIvAnAm" - e sUtra dvArA jInA paraspara upakAranuM kathana karyuM che. jIvo ? svAmI-sevaka, guru-ziSya, zatru-mitra - Adi bhAvo dvArA paraspara ekabIjAnA kAryamAM nimitta banIne paraspara upakAra kare che. guru, hitepadeza ane sadanuSThAnanA AcaraNa dvArA ziSya upara upakAra kare che. ziSya, gurune anukULa vartana karavA dvArA guru upara upakAra kare che. svAmI dhana Adi ApavA dvArA sevaka upara upakAra kare che ane sevaka anukULa pravRtti dvArA zeThane upakAraka bane che. be mitro paraspara mitrabhAva rAkhI ekabIjAnA kAryamAM sahayogI banavA dvArA upakAra kare che Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] dhyAnavicAra-savivecana tethI saMsAramAM jeTaluM mUlya gurunuM che, teTaluM ja ziSyanuM che; jeTaluM svAmInuM che, teTaluM ja sevakanuM che. yAcaka mATe jema dAtA upakArI che, tema dAtA mATe yAcaka upakArI che. A dRSTie jotAM che, jIva mAtranA upakArI che. jema dharmAstikAya Adi pAMce ajIva dravya, jIva Adi dravyonA kAryamAM nimittarUpe sahAyaka bane che, tema jIva dravya A pAMce ajIva dravyonA kAryamAM upakAraka banato nathI, paraMtu te pitAnA sajAtIya sarva jIvonA hitAhitamAM-anugraha. upaghAtamAM to avazya nimitta bane che. jIva, ajIva dravyane upagrahakAraka nathI banate tenuM kAraNa, ajIva dravyamAM rahele bhAvane abhAva che hakIkatamAM jIva pote ja potAnA hita ke ahitamAM, anugraha ke upaghAtamAM upAdAna kAraNa che; chatAM te hita ke ahita thavAmAM nimitta kAraNanI apekSA rahe ja che. ethI e vAta spaSTa rIte sAbita thAya che ke jIvonuM hitAhita thavAmAM nimitta kAraNarUpe anya sarva jI koIne koI prakAre bhAga bhajave che. (1) mithyAdi bhAvanI vyApakatA : zrI tIrthaMkara paramAtmA, carama bhava pUrvenA pitAnA trIjA bhavamAM "savi jIva karuM zAsanarasI" nI paramotkRSTa bhAvanA dvArA sarva jIvonA lokettara hitanI satata bhAvanA kare che. jenA prabhAve teozrI tIrthaMkara nAma-karmanI nikAcanA karIne carama bhavamAM tIrthakararUpe janma dhAraNa kare che ane svAmabaLe ghAtakamene samULa uccheda karI, kevaLajJAna upAI, dharmadezanA dvArA sakaLa jIvAzinuM hita-kalyANa thAya - e tatvaprakAza kare che ane "DhokaLA ' nA birudane sArthaka kare che. e ja rIte gaNadhara bhagavaMte ane bIjA muni-mahAtmAo vagere paNa maitrI, pramAda, karuNa ane mAdhyazya bhAvanA dvArA sarva jIvone yathAyogya rIte potAnI bhAvanAno viSaya banAve che; mahAvratanA pAlana dvArA ahiMsAdinA upadeza dvArA temanuM rakSaNa kare che. A rIte sarva jInA yathArtha svarUpa ane saMbaMdhane jANuM, tene anurUpa ucita vartana kare che te tenA phaLarUpe teo anukrame sadagati ane siddhigatine avazya pAme che - A rIte keI paNa jIva jyAre samyaktva pAme che, tyAre tene jagatanA sarva cha pitAnA AtmA jevA lAge che. tethI svAtmAnA hitanI jema sarva jInA hitanuM ciMtana e kare che, ane sarvamAM pitAnA AtmAnuM ane pitAnA AtmAmAM sarva jIvonuM darzana thavuM, e ja samyaga darzana che. sarva jIvo sAthe Atmatulya vartana e ja (sarva virati, samyapha cAritra che. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 23 AvA samyapha cAritrane prApta karavAnI jene sadA utkaMThA rahe che, te samyaga daSTA che. hakIkatamAM pratyeka dharmAnuSThAna maithyAdi bhAvathI yukta hoya che, te ja e mokSasAdhaka bane che. puddagala pratyenA rAganA abhAvarUpa vairAgyanI sAthosAtha jIva mAtra pratyenA saddabhAvarUpa maLyAdi bhAvo vaDe ja mekSasAdhanA suzakya bane che. A rIte pratyeka mikSasAdhaka AtmAnI zubha bhAvanA viSaya banIne sarva jIvo mekSa prAptimAM nimittarUpe upakAraka bane che. nava- tamAM pahelA jIvatavanA AvA upakAraka svarUpane abhyAsa vadhu mahattvano che-adhika upakAraka che. tIrthaMkara paramAtmAnI bhAvadayAnA viSayabhUta jIvane apAta bhAva, anaMtaguNe thaIne, jIvanA hitamAM mAtA samAna bhAga bhajave che, mATe bhAvadayAne sarva jIvenI mAtA kahI che. sarva jIvone sAdhake sarvathA potAnA upakArI samajavA joIe. (2) ajIva tattvanI ciMtA : ajIva tava cetanA zakti rahita che. tenA mukhya pAMca prakAra che : (1) dharmAstiya, (2) adharmAstikAya, (3) AkAzAstikAya, (4) puddagalAstikAya ane (5) kALa. A pAMca dravyomAM pudgalAstikAya e rUpI dravya che. varNa, gaMdha, rasa, sparzayukta heya te "rUpI' kahevAya che. ane je pudgale sthUla pariNAmavALAM hoya te cakSu Adi IdriyothI grAhya bane che. sUkSama pariNAmI heya, te IndriyagrAhya banI zakatAM nathI. ApaNI najare je kAMI dekhAya che, te sarva pauddagalika dravyo che. zeSa dharmAstikAya Adi cAra dravyo arUpI che. arUpI dravyo varNAdithI rahita hoya che, tethI IndriyagrAhya banI zakatAM nathI. A pAMce dravyonA guNadharmo tathA bheda, lakSaNa vagerenI vicAraNA karavI te ajIva tatvanI ciMtA che. (3-4) puNya-pApa tatvanI ciMtA : zubha karma ane tenuM phaLa e puNya che, tenA betAlIsa bheda che. pu pArjane nava prakAranAM dAnathI thAya che - annadAna, jaLadAna, vastradAna, AsanadAna, vagere sAdhanamAM sAdhyano upacAra karIne annadAna vagere "annapuNya" kahevAya che. navamuM namaskAra puNya e utkRSTa puNyabaMdhanuM kAraNa che. azubha karma ane tenuM phaLa e pApa che. tenA khyAzI bheda che. hiMsAdi aDhAra pA5 sthAnake e pApopAjananAM sthAno-kAraNe che. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana (5) Azrava tattvanI ciMtA ? karmane AvavAnAM dvAra e Azrava tatva che. tenA mukhya pAMca bheda che : (1) mithyAtva, (2) avirati, (3) pramAda, (4) kaSAya ane (5) yoga. prANAtipAta Adi aDhAra pApasthAnaka, sattara asaMyama ane pacIsa kiyAe Adi-A pAMca mukhya bhedane ja vistAra che. tenuM ciMtana -e Azrava tattvanI ciMtA che. (6) saMvara tatvanI ciMtA ? AvatAM kamene aTakAvavA e saMvara tattva che pAMca samiti, traNa gumi, bAvIsa pariSahajaya, dasa yatidharma, bAra bhAvanA ane pAMca cAritra vaDe Atma-pradezonI aMdara dAkhala thatAM karmo aTakI jAya che ; karma nirodhanA svarUpa vagerenI vicAraNA e saMvara tatvanI ciMtA che. (7) nirjarA tavanI ciMtA : pUrvopArjita kamene aMze-aMze kSaya thavo e nirjarA tattva che. cha bAhya ane cha atyaMtara - ema kula bAra prakAranAM tapa vaDe karmonI nirjarA thAya che. bAra prakAranAM tapanuM svarUpa tathA tenA mahimA vagerenI vicAraNu e nirjarA tattvanI ciMtA che. (8) baMdha tattvanI vicAraNuM : dUdha ane pANInI jema jIva ane kamane paraspara saMbaMdha ke - e baMdha che. karmanA mULa ATha ane uttara eka aThThAvana bhedo tathA prakRti, sthiti, anubhAga ane pradeza vagerenuM sUkSama svarUpa citavavuM e baMdha tattvanI ciMtA che. (9) mekSa tatvanI ciMtA ? sarva karmone samULa uccheda thavAthI AtmAnA sarva guNono AvirbhAva tha e mekSatatva che. "satpada prarUpaNuM Adi dvArA mekSanA svarUpane vicAra kare e mekSa - tattvanI ciMtA che. pUrve batAvelI ATha prakAranI ciMtAomAM prathama tatta-ciMtA ane paramatatva-ciMtA batAvavAnuM kAraNa e ja che ke - zeSa sarva ciMtAone samAveza temAM thayele che, chatAM zuddhi ane azuddhinI apekSAe prathama guNasthAnakathI laI siddha avasthA sudhInA jIvonI vizuddhinA tAratamya vagerenuM ciMtana karavA mATe zeSa sarva ciMtAonuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. temaja samyagU darzanAdi te-te guNasthAnakanI vizeSa vizuddhinuM tAratamya vicAravAnuM vidhAna karAyuM che. : A baMne ciMtAo dvArA samagra dravyAnuyoganuM ciMtana karavAnuM sUcana garbhita rIte granthakAra maharSie karyuM hoya, ema jaNAya che. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 2pa paramatattva-ciMtA : dhyAna, paramadhyAna Adi cAvIsa prakAra ane tenA peTA bheda (4, 42378) nuM je vistRta varNana A granthamAM karavAmAM AvyuM che ane jenuM saMkSipta svarUpa granthaparicayamAM darzAvavAmAM AvyuM che, teno vicAra karavo - e paramatatvanI ciMtA che. ciMtAnu phaLa : A baMne prakAranI ciMtAo, zaktiganA AlaMbana rU5 che, athavA A baMne prakAranI ciMtAonA baLe, AmAnI vIryazakti vadhu prabaLa ane puSTa bane che - tethI dhyAnamAM adhyavasAyanI vizeSa sthiratA thAya che. kSIra-nIra nyAye AtmAnA pradezamAM rahelAM karmono nAza karavA mATe udyakta thavuM e zaktiganuM kArya che. jema talamAMthI tela kADhavA mATe talane ghANImAM nAMkhIne pIlavAmAM Ave che, tema jIva potAnA Atma-pradezamAMthI karmone alaga karavA prayatnazIla bane che. A zaktiga eka viziSTa koTinuM dhyAna che. tenA prabhAve talanI jema kAme palAvA lAge che ane telanI jema AtmAthI chUTAM paDavA lAge che. (8) sAmarthya yuganA AlaMbana : mULapATha-sAmarthya siddhAratanasivitAssqna ! artha -siddhAyatana-zAzvata jinacaitya ane zAzvata pratimAnuM ane siddha bhagavaMtanA pUrNa zuddha svarUpanuM ciMtana - e sAmarthyAga-sarvotkRSTa virya zaktine pragaTa karavAmAM parama sahAyaka hovAthI tenA AlaMbana rUpa che. vivecanaH- AtmAnA eka viziSTatama baLanuM nAma "samartha " che. pitAnA pradezamAM pravezelA paradezIone zakti-prayoga dvArA bahAra dhakkelI detA samrATanI jema AtmArUpI samrATa pitAnA pradezamAM dAkhala thaI gayelA karUpI paradezIone je zakita-prayoga dvArA bahAra dhakelI mUke che. tene sAmarthya vega kahe che. AvI viziSTatama zaktine pragaTa karavA mATe sAdhake siddhAyatana eTale ke jinaceya tathA siddha paramAtmAnA pUrNa zuddha svarUpanuM ciMtana karavArUpa AlaMbana grahaNa karavAnuM hoya che. AlaMbana jeTaluM zuddha, puSTa teTaluM utkRSTa zakti prAgaTaya, e niyama ahIM lAgu paDe che. pUrve pama mAtrA dhyAnanA sattaramAM valayamAM asaMkhyAtA zAzvata ane azAzvata jina-prasAda ane jina-pratimAonA ciMtananI vAta jaNAvI hatI. ahIM tenA viziSTa phaLanI vAta jaNAvavAmAM AvI che. traNa lekanA zAzvata caityenI saMkhyA 85,7,90 282 ane zAzvata jina-pratimAonI saMkhyA 15, 42, 58, 360 80 che, tathA vyaMtara ane jayotiSInA nivAsa sthAnamAM ane vimAna mAM paNa Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana asaMkhya zAzvata caitya ane jinabiMba che- A badhAM caitya kayAM kayAM che ane "eka eka caityamAM keTakeTalI pratiniAo che, tenI mAhitI granthAMtarathI-gugamathI jANI levI. siddha paramAtmAone svarUpanA ciMtananI jema sihAyatana-zAzvata jina-pratimAo ane tenA raunuM ciMtana karavAnA vidhAna pAchaLa viziSTa rahasya chupAyeluM che. siddha paramAtmAnI pratimA, siddha-svarUpane sAkSAtkAra karAve che. siddha svarUpanuM ciMtana : agAu siddhi ane paramasiddhi dhyAnamAM siddha paramAtmAnA svarUpa viSe thoDoka vicAra prastuta thayela che. ahI' siddha svarUpanA ciMtananuM viziSTa mahattava ane phaLa batAvavA mATe ja viziSTa nirdeza karyo che. mekSanuM svarUpa : sarva karmane saMpUrNa kSaya thavo enuM nAma mokSa che. * jJAnAvaraNayAdi ATha mULa karma che. tenA peTA bheda eka aThThAvana che, baMdha, udaya, udIraNA ane sattArUpe te pratyeka saMsArI jIne vaLagelAM hoya che. paraMtu coda guNa sthAnakanI apekSAe tene kramazaH kSaya thatuM jAya che; caudamA guNa sthAnakanA aMtima samaye zeSa sarva karmone saMpUrNa kSaya thavAthI AtmA mukta thAya che, te tene mokSa kahevAya che. mukta avasthAmAM AtmA saMpUrNa zuddha-sahaja sthitine prApta kare che ane e sthiti zAzvata hoya che. siddha paramAtmA : mikSapada kahe, muktAtmA kahe ke siddhatva kaho - e badhA zabda AtmAnI sahaja zuddha cidAnaMdapUrNa avasthAnA sUcaka che. A avasthAnuM pUrNa nirUpaNa zabdAtIta che, kevaLa anubhava gamya che. ahIM te zAstranI AMkhe joIne tenuM yatika'cit svarUpa varNavyuM che. bhavyatva ane pazamika Adi bhAvone sarvathA abhAva thavAthI, AtmA kevaLa samyapha, kevaLajJAna ane siddhatvane pAme che. AtmA eka dravya che. dravya, guNa-paryAya yukta hoya che, guNa ane paryAya e pitAnA Azraya-AdhAra vinA ekalA rahI zakatA nathI. kutarmajJo mokSa : || rU-10 || --tavArtha sUtra. . . aupazamika AdibhavyatvAbhAvAccAnyatra kevala samyaktva jJAna darzanasiddhatvebhyaH / 4-10 | -tatvArtha sUtra Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 267 saMsArI avasthAmAM kevaLajJAna, kevaLadarzana Adi guNe pracchanarUpe paNa AtmAmAM ja rahelA hatA-karmo vaDe DhaMkAyelA hatA. te AvaraNe sarvathA khasI jatAM AtmAnA te guNe kSAyikabhAve pragaTa thAya che temaja sthiratArUpe cAritra Adi zeSa guNa paNa "siddhatva'mAM samAyelA ja che. AtmAnuM sa-cita-AnaMdamaya svarUpa A avasthAmAM sadAkALa mATe pragaTa rahe che. kamane sarvathA abhAva thaI javAthI siddha paramAtmA pitAnI sahaja sthitimAMthI kadApi cuta thatA nathI. siddhonuM avasthAna kSetra sarva karmonA baMdhanamAMthI sarvathA mukta banelA siddha AtmAo, AkAza pradezanI sama-zreNie anya pradezane sparyA vinA ekasamaya mAtra kALamAM siddhazilA upara pahoMcI jAya che. A siddhazilA zuddha sphaTika jevI nirmaLa che. jene zAstrIya paribhASAmAM "ISata prAgabhArA pRthvI' nA nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che. tenI laMbAI ane pahoLAI pistALIsa lAkha jananI che. lokanA agrabhAge chellA eka jana upara te AvelI che. lekanA aMtabhAgane sparzIne sarva siddhAtmAe A siddhazilA upara pratiSThita thAya che. avagAhanA : siddhAtmAonI avagAhanA eTale ke temanA Atma-pradezanI racanAnI UMcAI keTalI hoya che? to kahe-temanA carama zarIranuM je pramANa hoya che, tenAthI 2/3 (be tRtIyAMza) bhAganI siddhonI avagAhanA hoya che. mAnava zarIranI utkRSTa avagAhanA-UMcAI 500 dhanuSanI hoya che, tenI apekSAe siddhAtmA 333 1/3 dhanuSa jeTalA bhAgamAM rahe che. jaghanyathI caramazarIrI mAnava zarIranI UMcAI be hAthanI hoya che. tenI apekSAe siddhonI avagAhanA eka hAtha ane ATha aMgulanI heya che. jihAM eka siddhAtmA, tihAM che anaMtA." je AkAza-pradezomAM eka siddhAtmAnuM avasthAna che, te ja AkAza pradezomAM anaMtA siddhAtmAo temaja temanA deza ane pradezane spazIne rahelA siddhAtmAo asaMkhya guNa hoya che. jema manuSyonA raheThANanuM kSetra aDhI dvipa che, tema mokSa prAptinuM kSetra paNa aDhI dvipa ja che. aDhI dvipa sivAya bIjA eka paNa kSetramAMthI kaI paNa jIva mokSamAM jAte nathI-A eka sanAtana niyama che ane tene laIne ja aDhI dvipa ane siddhazilA baMnenI pahoLAI pistALIza lAkha yojana pramANanI eka sarakhI ja che.. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] nirivAra-rina manuSya kSetranuM koI paNa sthAna evuM nathI, jyAMthI anaMta AtmAoe mukti na meLavI hAya ! vartamAna ke bhaviSya kALamAM paNa AmAonuM muktigamana A ja kSetra ane tenA pratyeka sthAnomAMthI ja thavAnuM che. pratyeka muktAtmAnuM siddhigamana haMmezAM samaNie ja thAya che. je kSetramAM teo dehatyAga kare che, te kSetramAM samaNie rahelA AkAza-pradezone AzrayIne ja te siddhazilA tarapha gamana thAya che ane eka samaya mAtramAM ja te kAkAzanI Toce pahoMcI jaIne pitAnI avagAhanA mujaba jyAM anaMta sidro rahelA che, temanI sAthe samAI jaIne pitAnA svataMtra vyaktitvarUpe sAdi anaMtakALa sudhI tyAM ja avasthita rahe che. oraDAmAM eka dIvAno prakAza patharAyeluM hoya, tyAM bIjA game teTalA dIvA pragaTAvavAmAM Ave, te e badhA dIvAone prakAza e oraDAmAM ja arasaparasa maLI jaIne samAI jAya che. e rIte jyAM eka siddhAmAM birAjamAna che, tyAM bIjA anaMtA siddhAtmAo paNa arUpI ane cinmaya jAti svarUpI hovAthI jAtimAM jyotinI jema ekabIjAmAM samAI jaIne nirAbAdhapaNe sadA avasthita rahe che. siddhazilA leka bahAra nathI, paNa lakanA mAthe che, e hakIkata khUba ja dhArmika che. siddha paramAtmA yAne susthita mahArAjA vaDe leka sadA sanAtha hevAnuM garbhita sUcana temAM che jemanA vizuddha AtmAmAM kaI kama na rahyuM hovAnA kAraNe siddhAtmAo niSkriya nahi, paNa akriya hoya che. temane A svAbhAvika mahAna guNa, temanI anaMta zaktinA sigika viniyogamAM pariName che. praNidhAna, pravRtti, vinaya, siddhi ane viniyoga e krama vizvavikhyAta che. arihaMta paramAtmA e jIvanI mAtA che, te siddha paramAtmA e jIvanA pitA che. eka AtmA sarva karma khapAvIne mukta thAya che, tyAre nigadanI avyavahAra rAzimAMthI bahAra nIkaLIne eka jIva vyavahAra rAzimAM Ave che. te asAdhAraNa pratApa siddha paramAtmAno che. UMDI khINamAM khUMpelA mANasane temAMthI bahAra kADhanAra mANasa deva samAna lAge che, temaja te jIve che tyAM sudhI tene A upakArane bhUlatuM nathI. te ApaNe badhA je saMjJI paMcendriya manuSyarUpe Aje jIvIe chIe, tenA mULamAM (anaMtA) zrI siddha bhagavaMtane asIma upakAra rahelo che, te eka kSaNa vAra bhUlI jaIe. te kRtadanI TharIe. zAstrAe muktine lakSya banAvavAnuM je pharamAna karyuM che te ekadezIya nathI, paNa sarvadezIya che, kAraNa ke eka jIvanI muktinI sAthe bIjA anaMtA jIvonA uddhAranI prakriyA aviratapaNe cAlu rahe che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 222 eTale pratyeka mumukSu AtmAnI e pharaja che ke te anya sarva jIvone potAnA upakArI samajI temanA utkRSTa maMgalanA hetune paNa dharmasAdhanAnA aMgabhUta banAve. muktinA marmane AtmasAt karavAmAM ja tenuM yathArtha bahumAna che. siddhonA guNanI anaMtatA siddhAtmAonuM sukha keTaluM ane kevuM che tenuM varNana kevaLI bhagavaMtA paNa svamukhe karI zakatA nathI. zuddhAtmAnuM sukha, atIndriya, avAgya, anupama, akSaya, anaMta ane avyAbAdha svarUpavALuM che. asaMkhya pradezAtmaka AtmAnA eka eka pradeze anaMtA guNo rahelA che. ' siddha bhagavaMte avyAbAdha sukha, anaMta jJAna-darzana, anaMta guNa, anaMta dAna, anaMta guNane lAbha, anaMta paryAyane bhega, anaMta guNeno upabhoga, anaMta guNemAM ramaNa, anaMta vIryanA sahakArathI niraMtara samaye samaye karIne, bhinna-bhinna guNemAM AnaMdane AsvAda anubhavatA hoya che. teo niraMjana, arUpI, nirAkAra, aguru laghu ane akSaya sthitivALA hoya che. jagatanA ISTa-zubha zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparzavALA bhinna-bhinna padArthonA zravaNa, darzana, AsvAda, sugaMdha ane sparzana vaDe pitApitAnI aci mujaba aharniza bhinna-bhina AnaMdane AsvAda karatA hoya che. e ja rIte siddha paramAbhAo paNa pagalika padArthonA viSayenA AdhAra vinA ja svAdhIne ane sahaja evA pitAnA anaMta guNa-paryAyanA bhaktA hoya che. te anaMta guNonA AnaMdane AsvAda paNa anaMta hovAthI siddha paramAtmA paramAnaMdI che. temanA guNonI anaMtatA, nirmaLatA ane pUrNatAnuM jJAnazraddhAna thavuM paNa durlabha che, te tenI prApti durlabhatara ane durlabhatama heya temAM zI navAI ? siddhinA sukhanI parAkASThA sAMsArika sukhamAM anuttaravAsI sarvArthasiddhanA devenuM sukha sauthI caDhiyAtuM hoya che. tenA karatAM virativaMta sAdhunuM sukha anaMtagaNuM che. temAM paNa kSapakazreNine prApta thayelA dhyAnanuM sukha anaMtagaNuM che, tenAthI kSINahI muninuM sukha anaMtagaNuM che ane tenA karatAM paNa siddha paramAtmAnuM sukha anaMtaguNuM che. AvuM nirupama, nirAbAdha, anaMta sukha, dareka saMsArI jIvane sattAmAM raheluM ja che. karmothI AcchAdita thayeluM A sukha, jIva Atmika vikAsanI bhUmikAomAM 34 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27o ] dhyAnavicAra-savivecana jema-jema AgaLa vadhatuM jAya che, tema-tema kramazaH pragaTatuM jAya che. sarva karmothI sarvathA mukata thatAM ane te sukha pUrNatayA pragaTarUpe anubhavAya che. siddhinA sukhanI anaMtatA siddha paramAtmAnA ekaeka pradeze anaMta avyAbAdha sukha pragaTa thayeluM hoya che. temanA eka pradezamAM rahelA sukhanA eka-eka paryAyane eka-eka AkAzamAM goThavavAmAM Ave, to paNa te samagra kAkAzamAM samAI zake nahIM. "eka pradezamAM sukha anaMtu, te paNa kAkAze na mAne." A pada-paMkti paNa ApaNane siddha paramAtmAnA sukhanI anaMtatA kevI hoya che, te batAve che. je siddha paramAtmAnA eka pradezamAM ATaluM anaMta sukha raheluM che, te siddha paramAtmAnA asaMkhya Atama-pradezomAM rahelA sukhane zabdomAM zI rIte varNavI zakAya? siddha paramAtmAnA sukhane Acho aMdAja ApatAM jJAnI puruSa pharamAve che ke "samagra deva ane manuSyanA traNe kALanuM sukha ekatra karavAmAM Ave, temaja tene anaMta vage karavAmAM Ave, te paNa siddha paramAtmAnA eka-samaya mAtranuM sukha paNa tenA karatAM anaMtaguNuM adhika hoya che." siddha paramAtmAnuM sukha sahaja, svataMtra, ekAntika, AtyaMtika, akRtrima, nirU pacarita, niddha, ahetuka ane aprayAsI heya che. je sukha meLavavA mATe bIjA ane duHkha pahoMcatuM hoya, meLavyA pachI bhAgavavA mATe IndriyAdinI AdhInatA svIkAravI paDatI hoya, tema chatAM je ASADhI vIjaLI jevuM kSaNika nIvaDe ane dIrgha kALanA duHkhanuM bIja bane, tene "sukha" kahevAya ja zI rIte ! ApaNe siddha paramAtmAnA sukhanA ciMtana-manana ane dhyAnamAM vadhune vadhu ekAgratA keLavavI joIe. jJAnadarzananI anaMtatA A virATa vizvamAM dravya-padArtho anaMta che, tenAthI pradeza anaMta che, sarva pradezathI paNa sarva guNe anaMta che ane sarva dravyamAM rahelA sarva guNothI paNa paryAye anaMtA che. A badhI saMkhyAne saravALe karatAM je saMkhyA Ave, tene te ja saMkhyA vaDe guNavAthI je anaMta rAzi Ave tenA karatAM paNa kevaLajJAna ane kevaLadarzana anaMtaguNuM che. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [[ ra72 leka ane alakamAM rahelAM samagra dravyo ane tenA sarva pradeza ane paryAnAM trikAlavatI pariNAmene ekI sAthe jANavAM ane jovAnI kevaLajJAna ane kevaLadarzanamAM sahaja kSamatA che; eTaluM ja nahi paNa jagatamAM che tenA karatAM paNa anaMtaguNAM adhika dravyo ane paryA hoya, te te sarvane paNa jANavA-jovAnuM sahaja sAmarthya kevaLajJAna-kevaLadarzana dharAve che. kevaLajJAna vastunA vizeSa dharmane jANe che ane kevaLadarzana vastunA sAmAnya dharmane grahaNa kare che. cAritraguNanI anaMtatA svabhAva ramaNatA ane parabhAvanivRttirUpa cAritra e "saMvarabhAva svarUpa che. siddha paramAtmAnI cetanA - jJAna, darzana ane vIryAdi guNanI pariNamana zakti e sarva parabhAvathI virAma pAmI, mAtra svabhAvamAM ja pUrNatayA sthira thaI che. tethI temane saMpUrNa saMvarabhAva svarUpa cAritra hoya che. A cAritra guNanI anaMtatA, e anaMta svaguNa paryAyanI ramatA ane anaMta para paryAyanI nivRttinI apekSAe samajavI. "saMyama zreNinuM svarUpa samajavAthI cAritra guNanI anaMtatA kaI rIte che, te saraLatAthI samajI zakAya che. jijJAsuoe "vyavahArabhASya" vagere granthathI tenuM svarUpa gurugama dvArA samajavA prayatna kare. vIryaguNanI anaMtatA sava guNane sva-va kAryamAM pravartAvavAmAM viryaguNano sahakAra avazya hoya che. jJAnane jANavAmAM, darzanane jovAmAM, cAritrane ramaNatAmAM vIryaguNa sahAyaka bane ja che. tethI tenI anaMtatA jJAnAdi guNanI jema samajI levI. AtmAnA pratyeka pradeze anaMta vIryaguNa raheluM che. siddha bhagavaMtene te pragaTarUpe hoya che. saMsArI jIvone sattAmAM-apragaTapaNe hoya che. vIryaguNanI jema AtmAnA dAna, lAbha, bhega ane upabhega Adi guNenI paNa anaMtatA samajI levI. AtmA, anaMtaguNene paraspara dAna kare che, anaMta lAbha prApta kare che, anaMta paryAyane bhegave che ane anaMta guNane upabhoga kare che. jema vIrya guNa jJAnAdi sarva guNane jANavA vagere pravRttimAM preraka bane che, tema jJAnAdi anaMta guNe paraspara dAna kare che. e dAnaguNanI anaMtatA samajavI. paraspara ekabIjAnI sahAya meLave che -e lAbhaguNanI anaMtatA jANavI. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] dhyAnavicAra-savivecana eka vAra bhogavAya te bhega kahevAya che. AtmA pratisamaya navA-navA paryAyane bhogave che. e bhogaguNanI anaMtatA che ane guNe vAraMvAra upabhegamAM Ave che, e upabhoga guNanI anaMtatA che. A rIte siddha paramAtmAnA anaMta guNenI anaMtatA kevaLI bhagavaMte sAkSAta jANe che, chatAM vacana dvArA pUrNatayA tene kahI zakatA nathI. siddha paramAtmA sarva saMgathI rahita ane nirAvaraNa hovAthI nirmaLa che, pUrNa che. anaMta, nirmaLa ane saMpUrNa prabhutAmaya siddha svarUpanuM ciMtana karavAthI sAmarthya garUpa prabaLa vIrya pragaTa thAya che. jenA prabhAve "siddhi ane parama siddhi dhyAna karavAnI sahaja zakti khIle che ane kramazaH AtmA siddha svarUpanA dhyAnamAM tanmayatA prApta karIne potAnA AtmAnuM paNa sattA siddha svarUpe dhyAna kare che. te dhyAnanA baLe kilaSTa karmone kSaya thAya che arthAt jema ghANImAM tala pIlIne kheLa ane tela judAM pADavAmAM Ave che, tema Atma-pradeza sAthe cUMTIne rahelAM karmone sAmarthya yoga vaDe judAM pADI teno sarvathA viyoga karavAmAM Ave che. A rIte sidvAyatana ane siddhasvarUpanuM ciMtana e sAmarthyogane pragaTAvanAra hovAthI tenA AlaMbanabhUta che. grantha-samAptimAM maMgaLane mATe paNa siddhAyatananuM ane siddha bhagavaMtenuM ciMtana ane dhyAna karavAnuM granthakArazrIe sUcana karyuM che. - paramapadanI sAdhanAmAM nipuNatA keLavIne, paramasiddhi dhyAnamAM saphaLa nIvaDI, sarva maMgaLakArI padane pAmavAnuM che. . . Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pariziSTa vibhAga * Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa naM. 1 AcArya zrI puSpabhUti mahArAja [ "bhAvathI kalAnI je vyAkhyA kahevAmAM AvI che, te A dRSTAnta samarthana kare che. atyaMta abhyAsane kAraNe deza, kAla temaja kAraNanI apekSAe svayameva caDe ane bIjA vaDe utArAya te samAdhine "bhAva-kalA' kahevAmAM Ave che. AcArya puSpabhUtinI AvI samAvi temanA ziSya puSyamitra munie utArI hatI. A prasaMga chI Avazyaka niryukti" nI haribhadrIya TIkAmAM pR. 7raramAM dhyAna saMvaraganA prastAvamAM che. tene sAra nIce mujaba che. ] zilAvardhana nagaramAM "muMDIkAmaka nAme rAjA hate. A nagaramAM eka vAra puSpabhUti nAmanA AcArya mahArAja padhAryA temanA dharmopadezathI rAjA jina-dharmAnuyAyI bane. samartha A AcArya mahArAjane bahuzruta ane vijyavaMta aneka ziSya hatA. paNa puSyamitra nAmane ziSya samartha kRtadhara hovA chatAM AcAramAM zithila hato eTale teo pitAnA upakArI guruthI alaga rahete hato. eka vakhata puSpabhUti AcArya mahArAjane "mahAprANa" dhyAna jevuM sUkama-cAna karavAne bhAva utpanna thayA. A dhyAnamAM jyAre praveza karavAmAM Ave, tyAre evI rIte ganirodha karavAmAM Ave che ke kAMI vedana ja thAya nahi eTale A dhyAnamAM kaI vyakti taraphathI ke paristhitivazAt aMtarAya na naDe tenI pUrepUrI kALajI rAkhavI paDe che. AvI kALajI rAkhavAnuM kArya keI sAmAnya sAdhu nahi paNa bahuzruta temaja dayAnamarma sAdhu ja karI zake che eTale AcArya mahArAje puSyamitra munine bolAvyA ane ukta hakIkata samajavI, khAsa kALajI rAkhavAnI javAbadArI temane se pI. vaMdana karavA AvatA ziSyone oraDA bahAra rahIne ja vaMdana karavAnI gurunI AjJA hatI eTale badhA ziSya baMdha dvAranI tirADamAMthI guruvaMdana karavA lAgyA. eka vAra jarA dhArIne joyuM to gurudeva ekadama niceSTa jevA dekhAyA. A hakIkata temaNe puSyamitrane jaNAvI tyAre puSyamitre kahyuM : A dhyAna ja evuM che ke temAM zvAsa levA-mUkavAnI gati paNa ati sUkSama banI jAya che. tethI jenArane ema lAge ke dhyAnastha sAdhaka niceSTa che. mATe tame ciMtA na karazo. ziSyagaNane puSyamitranI A rajUAtathI saMtoSa na thayo. ane UlaTAnI evI kuzaMkA thaI ke A vezadhArI sAdhu ApaNane bhUlAvAmAM nAMkhI rahyo che, AthI temaNe pumitrane kahyuM : amane oraDAmAM javA do. puSyamitre temane na javA dIdhA. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ] dhyAnavicAra-savivecana A ghaTanAthI zaMkita ane gusse bharAyelA ziSyoe rAjA pAse sarva hakIkta rajU karI. rAjA pote tyAM jevA gayA. joyA pachI temane paNa lAgyuM ke "kharekhara ! AcArya mahArAja kAladharma pAmyA che', puSyamitra cheTe che. " AcArya mahArAja nakakI kAladharma pAmyA che ema mAnI rAjAe temanA pArthiva dehane padharAvavA mATe pAlakhI taiyAra karAvI. A sarva paristhiti vicAratAM puSyamitrane lAgyuM ke AcArya mahArAjanA dhyAnamAM bhaMga nahIM pADuM te bhAre anartha thaI jaze. A ajJAna che na te dhyAnanuM svarUpa samaje che, ne mArI vAta sAcI mAne che. chevaTe AcArya mahArAjanA sUcana anusAra temaNe AcArya mahArAjanA aMgUThAne sparza karyo eTale tarata ja dhyAnamAMthI jAgRta thaI teozrIe pUchyuM: "mane dhyAnabhaMga kema karyo ?' pratyuttaramAM vinayapUrvaka puSyamitre kahyuM : "gurudeva! ApanA A ziSyanI mithyAsamajanuM A pariNAma che." bhAvibhAva' kahIne AcArya mahArAja antarmukha thayA. atyaMta sUkSama A dhyAnamAM, pAse rahelI vyaktine paNa na saMbhaLAya, na dekhAya evI atyaMta sUkSama gati-prakriyA zvAsa levAnI ane mUkavAnI banI jAya che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdyagaNadharaprabhRtisAdhusaMkhyA (valaya 18) 1. RSabha RSabhasenAdi 2. ajita si'hasenAdi 3. sabhava cArUrUAphri 4. abhinaMdana vajranAbhAdi 5 sumati camaragaNI Aphri 6. padmaprabha sudyotAdi 7. supArzva vidarbhrAdi 8 candraprabha dattAdi 9. suvidhi varAhakAi 10. zItala na dAdi 11. zreyAMsa kaustubhADhi 12. vAsupUjya subhUmAdi 13. vimala maMdarAdri 14. anaMta yaza di 15. dharma ariSTAdi 16. zAMti cakAyudhAdi dhyAnavicAra - savivecana pariziSTa naM. 2 35 84000 brAhmI 100000 phAlgunI 200000 zyAmA 300000 ajitA 320000 kAzyapI 330000 ti 300000 sAmA 250000 200000 100000 84000 sumanA vAruNI suyazA dhAriNI dharaNI dharA 72000 68000 66000 padmA 64000 zivA 62000 zruti 60000 17. kunthu zammAdi 18. ara ku bhAi 19. mali bhiSajAdi 20. munisuvrata malTi Adi 21. nami zubhAdi 22. nemi vaDhattADhi 23. pAzrva Aya dattADhi 24. vamAna indrabhUtiAdi * matAntare -anukrame 380000; 3800006 120000 Adya mahattarAprabhRtisAdhvI saMkhyA (valaya 19) Adi dAminI 50000 rakSikA 40000 mansumatI 30000 puSpavatI 20000 anilA 18000 yakSadattA 16000 puSpacUlA 14000 candanamAlA "" 39 ,, 23 "" "" "" 31 "" .. 99 ,, , 9" . 22 , 39 ,, "" "" [ 277 "" 300000 330800 336000 630000 530000 420000 430000 380000 120000* 100006 103000* 100000 100800 62000 62400 61600 60600 60000 55000 50000 41000 40000 38000 36000 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] dhyAnavicAra-savivecana subhadrAdi 0 0 0 0 0 0. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 zrAvaka saMkhyA (valaya 20 ) 1. RSabha zreyAMsAdi 3050 00. 2. ajita 0 298000 3. saMbhava 0 293000 4. abhinaMdana 0 288000 5. sumati 281000 6. padmaprabha 276000 7. supAzva 257000 8. candraprabha 250000 - suvidhi 22900 0 10. zItala 289000 11 zreyAMsa 279000 12. vAsupUjaya 215000 13. vimala 208000 14. anaMta 206000 15. dharma 204000 16. zAMti 290000 17. kundu 179000 18. ara 184000 19- mali 183000 20. munisuvrata 172000 21. nami 170 000 22. nemi nandAdi 23. pArzva sudyotAdi 164000 24. vartamAna AnaMdAdi 159000 0 aprasiddha 0 0 0 zrAvikA saMkhyA (valaya 21) 554000 545000 636000 5270 00 516000 5050 00 483000 491000 471000 458000 448000 431000 424000 414000, 413000 393000 381000 372000 370000 350000 348000 mahAsutratAdi 336000 sunandAdi 339000 sulasAdi 318000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pariziSTa na. 3 (96 bhavanayoga tathA 9 karaNaga) . 22 mAM tathA 23 mA valayamAM je 96 bhavanayoga tathA 96 karaNagane nirdeza karela che te nIce mujaba che--ha [ valaya 22 tathA 23 ] 1. praNidhAna yoga 33. samAdhi paramasthAma 65. samAdhAna mahAceSTA 2. praNidhAna mahAga 34. kASThA sthAna 66. samAdhAna paramaceSTA 3. praNidhAna paramayoga 35. kAThA mahAsthAma 67, samAdhi ceSTA 36. kAThI paramasthAma 4. samAdhAna yoga 68. samAdhi mahAceSTA 5. samAdhAna mahAga 37. praNidhAna utsAha 69. samAdhi paramaceSTA 6. samAdhAna paramayoga 38. praNidhAna mahotsAha 70, kASThA ceSTA 7. samAdhi ga 39. praNidhAna paratsAha 71. kASThA mahAceSTA 8. samAdhi mahAga 40. samAdhAna utsAha 72. kAThI paramaceSTA 9. samAdhi paramayoga 41. samAdhAna mahotsAha, 73. praNidhAna zakti 10. kAThA roga 42. samAdhAna pa2matsAha 74. praNidhAna mahAzakti 11. kASThA mahAga 43. samAdhi utsAha 75. praNidhAna paramazakti 12. kASThA paramayoga 44. samAdhi mahotsAha 76. samAdhAna zakti 13. praNidhAna vIrya 45. samAdhi paratsAha 77. samAdhAna mahAzakti 14. praNidhAna mahAvIrya 46. kAThA utsAha 78. samAdhAna paramazakti 15. praNidhAna paramavIrya 47. kASThA mahotsAha 79. samAdhi zakti 48. kASThA para masAha 16. samAdhAna vIrya 80. samAdhi mahAzakti 49. praNidhAna parAkrama 17. samAdhAna mahAvIrya 81. samAdhi paramazakti mahAparAkrama 18. samAdhAna paramavIrya 82. kAThA zakti 19. samAdhi vIrya 51. praNidhAna paramaparAkrama 83. kASThA mahAzakti 52. samAdhAna parAkrama 20. samAdhi mahAvIrya 84. kASThA paramazakti 53. samAdhAna mahAparAkrama 21. samAdhi paramavIrya 85. praNidhAna sAmarthya 22. kASThA vIrya 54. samAdhAna paramaparAkrama 86. praNidhAna mahAsAmarthya 23. kAThA mahAvIrya 55. samAdhi parAkrama 87. praNidhAna paramasAmartha 24. kAThA paramavIrya 56. samAdhi mahAparAkrama 88. samAdhAna sAmarthya 25. praNidhAne sthAna 57. samAdhi paramaparAkrama 89. samAdhAna mahAsAmarthya 26. praNidhAna mahAsthAma 58. kASThA parAkrama 90. samAdhAna pa2masAmarthya 27. praNidhAna paramasthAma 59 kASThA mahAparAkrama 91. samAdhi sAmarthya 28. samAdhAna sthAma 60. kAThI paramaparAkrama. 92. samAdhi mahAsAmarthya 29. samAdhAna mahAsthAma 61. praNidhAna ceSTA Tsa. samAdhi paramasAmarthya 30, samAdhAna pa2masthAma 62. praNidhAna mahAceSTA 94. kAThA sAmarthya 31. samAdhi sthAmAM 63. praNidhAna paramaceSTA 95. kAThA mahAsAmarthya 32. samAdhi mahAsthAma 64. samAdhAna ceSTA 96. kAThA paramasAmarthya ha. A yoge marUdevA mAtAnI jema sahaja svabhAve thAya te bhAvanagaramAM gaNAya che ane A yogo upagapUrvaka karavAmAM Ave to karaNagamAM gaNAya che. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. unmanI karaNa 2. mahenmanI karaNa 3. paramenmanI karaNa 4. sarvemanI karaNa 5 unmanI bhavana 6. mahemanI bhavana 7. paramanI bhavana 8. samanI bhavana 25. niHsaMsI karaNa 26. mahAniHsaMjJI karaNa 27. paramaniHsaMjJI karaNa 28. sarvani saMjJI karaNa 29. niHsaMjJI bhavana 30. mahAnisaMjJI bhavana 31. paramaniHsaMjJI bhavana 32. sarvaniHsaMjJI bhavana 49. vismRtI karaNa 50. mahAvismRtI karaNa 51. paramavismRtI karaNa para. sarvavismRtI karaNa 53. vismRtI bhavana 54. mahAvirakRtI bhavana papa. paramavismRtI bhavana 56. savismRtI bhavana 3. nitI karaNa 74. mahAnimaMtI karaNa 75. paramanimaMtI karaNa 76. sarvanirmAtA karaNa 77. nimaMtI bhavana 78. mahAnimaMtI bhavana 79. paramanimaMtI bhavana 80. sarvanirmatI bhavana 96 karaNa (valaya 24) 9. nizcitI karaNa 17. nicetanI karaNe 10. mahAnizcitI karaNa 18. mahAnicetanI karaNa 11. paramanizcitI karaNa 19 paramanicetanI karaNa 12. sarva nizcitI karaNa 20. sarvanicetanI karaNa 13. nizcitI bhavana 21. nicetanI bhavana 14. mahAnizcitI bhavana 22. mahAnicetanI bhavana 15. paramanizcitI bhavana. 23. paramanicetanI bhavana 16. sarvanizcitI bhavana 24. sarvanicenanI bhavana 33. nirvijJAnI karaNa 41. nirdhAraNa karaNa 34. mahAnirvijJAnI karaNa 42. mahAnirdhAraNa karaNa 35. paramanivijJAnI karaNa 43. paramanirdhAraNI karaNa 36. sarvanirvijJAnI karaNa 44 sarvanirdhAraNa karaNa 37 nivijJAnI bhavana 45. nirdhAraNI bhavana 38. mahAnirvijJAnI bhavana 46. mahAnirdhAraNa bhavana 39. paramanivijJAnI bhavana 47. paramanirdhAraNa bhavana 40. sarvanivijJAnI bhavana 48. sarvanirdhAraNa bhavana 57. nibuddhI karaNa 65 nirIhI karaNa 58. mahAnibuddhI karaNa 66. mahAnirIhI karaNa 59 paramanibuddhI karaNa 67. paramanirIhI karaNa 60. sarvAnibuddhi karaNa 68. sarvani rIhI karaNa 61. nibuddhI bhavana 69. nirIhI bhavana 62. mahAnibuddhI bhavana 70. mahAnirIhI bhavana 63 paramanibuddhI bhavana 71. paramanirIhI bhavana 64. sarvanirba dvI bhavana 72. sarvanirIhI bhavana 81 nirvitakI karaNa 89. niru pacegI karaNa 82. mahAnirvitaka karaNa 90. mahAnirupayegI karaNa 83. paramanirvitaka karaNa 91. paramanirupayegI karaNa 84. sarva nirvitakI karaNa Dha2. sarvanirupayegI karaNa 85. nirvitakI bhavana 93. nirupayogI bhavana 86. mahAnirvitaka bhavana 94. mahAnirupaye gI bhavana 87. paramanirvitaka bhavana 95. paramanirupayogI bhavana 88. sarvanivitaka bhavana 96. sanirupayogI bhavana Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana pariziSTa naM. 4 363 pAkhaDIonuM svarUpa ekAnta kriyAvAda - svarUpa ane bheda ekAnta kriyAvAdI te che, je ekAntarUpathI jIvAdi padArthAMnu astitva svIkAre che, tathA jJAna vinA kevaLa DhIkSA Adi kriyA dvArA ja meAkSanI prApti thAya ema mAne che. jIva jevI jevI zubha ke azubha karaNI kriyA kare te anusAra tene svanakAdvirUpa karmanuM phaLa prApta thAya che. sAMsAramAM sukhaduHkhAdi je kai paNa thAya che te sa svakRta che-peAtAnA karelAM che paNa anyakRta kAla, Izvara Adi dvArA karelAM nathI.1 ( 282 kriyAvAdanA 180 bheda sarva prathama jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, sa vara, nirjarA, anya ane meAkSa-A nava padAni kramazaH sthApita karavA, pachI tenI nIce 'svataH ' ane parata:' A e bhedanA ullekha karavA. e ja rIte tenI nIce nitya' ane anitya' A e bhedanI sthApanA karavI. tyAra pachI kramazaH kAla, svabhAva, niyati, izvara ane AtmA' A pAMca bhedonI sthApanA karavI, jema (1) jIva svataH vidyamAna che. (2) jIva 'parataH'-khIjAthI utpanna thAya che. (3) jIva nitya che. (4) jIva nitya che A cAra bhedane anukrame uparIkta kAla Adi pAMcanI sAthe joDavAthI vIsa bheda ( 4 x 5=20) thAya che. : A rIte ajIva Adi zeSa 8nA pratyekanA vIsa vIsa bheda samajI levA. Ama nave padArthAMnA maLI 20 x =180 bheda kriyAvAdInA thAya che.ra ekAnta kriyAvAdanA doSa jIvAdi padArthonu ekAnta astitva svIkAra karavAthI temAM katha'cit para dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI apekSAe je astitva dharma che tenA apalApa thAya che. je hakIkatamAM che, ane vastumAM ekAMta astitva mAnavAthI sa` padArtho padArthAmaya thaI jAya che. A rIte jagatanA sakaLa vyavahAra ja UDI jaze. mATe pratyeka padArtha svarUpathI tha'cit sat ane pararUpathI katha'cit asat che ema mAnavu joie. ekAnta kriyAthI mekSanI prApti nathI temaja jJAna samyagra-jJAna banatuM nathI. jJAnarahita ekalI kriyAthI kAI kAryanI siddhi thaI zakatI nathI. jJAnapUrvakanI kiyA ja ladAyI bane che mATe jJAna nirapekSa kriyA ke kriyA nirapekSa jJAna dvArA meAkSa thate . sUtra sAra, zI. vRtti- vatrAM 228. 2. sUtra tA, niryukti -gAthA 222, zI. vRtti vatrAM4 268. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 ] dhyAnavicAra-savivecana ja nathI. zrI tIrthaMkara paramAtmAe "jJAtriAkhyAM mokSa" eTale ke jJAna ane kriyA banethI mekSa batAvyuM che. ekAnta akriyAvAda - svarUpa ane bheda jIvAdi padArthonA ekAnta niSedha je vAdamAM karyo che tathA tenI kriyA, AtmA, karmabandha, karmaphaLa Adino paNa jemAM sarvathA apalApa karavAmAM AvyA che tene "akriyAvAdI kahe che. akiyAvAdInA 84 bheda A pramANe che : jIva Adi sAta padArthone kamazaH nyAsa karI tenI nIce "svataH" ane "parataH" -A be bheda mUkavA. pachI 742=14 padonI nIce kAla, yadacchA, niyati, svabhAva, Izvara ane AtmA-A cha pada rAkhavAM. jemake (1) jIva svataH yaddacchAthI nathI. (2) jIva parataH yadarachAthI nathI. (3) jIva svataH kAlathI nathI. (4) jIva parataH kAlathI nathI. A rIte niyati, svabhAva, Izvara ane AtmA sAthe paNa pratyekanA be-be bheda thAya che. Ama jIvAdi sAta padA. rthonA sAta svataH, parataH nA be ane kAla AdinA cha bheda meLavavAthI kula 742=14, 144 6=84 bheda thAya che.' ekAnta akriyAvAdanA doSa lokAyatika, bauddha ane sAMkhya-A traNa darzana mukhyatayA ekAnta akriyAvAdI che. lokAyatika-mata AmAno sarvathA niSedha kare che. emanA mate AtmA ja nathI, te pachI tenI kriyA ane kriyAjanya karmabandha Adi kayAMthI ghaTe ? baddha-mata sarva padArthone kSaNika mAne che. kSaNika padArthomAM kriyA thavAnI kaI saMbhAvanA nathI mATe e paNa akriyAvAdI che, tethI emanA kSaNikavAda anusAra bhUta ane bhaviSyanI sAthe vartanAna kSaNane keI saMbaMdha hete nathI. saMbaMdha na hovAthI kriyA thatI nathI ane kriyA na thavAthI kriyAjanya karmabandha paNa thatuM nathI. - sAMkhya-matamAM AtmAne sarvavyApI mAnelo hovAthI akriya kahe che. tethI te paNa hakIkatamAM AkrayAvAdI che. ekAta ajJAnavAda - svarUpa ane bheda je, jJAnane mAnatA nathI arthAt ajJAnane ja kalyANakArI samaje che te, ajJAnavAdI che. ajJAnIonA 67 bheda A pramANe che - jIvAdi nava tattano kramazaH ulekha karIne tenI nIce 7 bhaMganI sthApanA karavI. 1. sUtrakRtAkU ra. cuM. vatrAM 208, niyukita jAthA--121. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) sata (ra) asat (3) (7) sa-asad avaktavya. jIva sat che e keNu jANe che ? e jANavAnuM pratyeAjana paNa zu che ? e ja rIte kramazaH asad Adi zeSa cha bhaMga samajI levA. jIvAdi nava tattvAmAM pratyekanI sAthe sAta bhaga thavAthI kula 73 bhaMga thayA. temAM cAra bhaMga have batAvavamAM Ave che te bheLavavAthI 634=67 bheda thayA. dhyAnavicAra - savivecana [ 283 sadasat (4) avaktavya (5) sadavaktavya (6) asad vaktavya cAra bhaMga:- (1) sat ( vidyamAna ) padArthanI utpatti thAya che te keNu jANe che ? e jANavAthI paNa lAbha zeA che ? e ja rIte (ra) asat ( avidyamAna ) (3) sadasat (katha'cid vidyamAna kaMcidra avidyamAna) ane (4)mavaktavya bhAvanI sAthe upara mujaba vAkaya joDavAthI cAra vikalpa thAya che. ekAnta ajJAnavAdanA doSa ajJAnathI kadApi kAI jIvanuM kuzalama'gala thatu. janmamaraNunI paraMparA vagere aneka prakAranAM duHkhA AvI paDe che. ajJAnavAdI peAtAnA siddhAMtanuM pratipAdana jJAnathI kare che, paraMtu jJAnane vakhADe che. hakIkatamAM vADhi padArthonuM yathArtha svarUpa jJAnathI ja samajI zakAya che. mATe jJAna --samyag jJAna e maMgala-kalyANakArI che, ajJAna nahIM; ajJAnane kalyANakArI mAnanAra svayaM mahAbhrAnta ane asabaskrU bhASI che. ekAnta vinayavAda : svarUpa ane bheda je vinayane ja meAkSanA mAga mAne che te vinayavAdI che. teo kahe che ke vinayathI ja svarga ane meAkSanI prApti thAya che. nathI. sa`sAramAM paribhramaNa, ajJAnatAne kAraNe ja jIte vinayavAdanA 32 bheda (1) devatA (2) rAma (3) yuti (4) jJAti (5) vRddhe (6) adhama (7) mAtA ane (8) pitA- A AThanA mana, vacana, kAyA ane dAnathI vinaya karavA. A rIte 8x4 =32 bheka vinayavAdanA thAya che. 0 ekAnta vinayavAdanA doSa mithyAgrahathI prerita thaIne vinayavAdI kahe che ke amArA sarva prayeAjananI siddhi vinayathI thAya che.' jo ke vinaya cAritryanuM eka aMga che, meAkSanuM mULa che, paraMtu * sUtratA, zI. rR. vatrAM-222 thI 242. niyuti gAthA-261. 0 sUtra kRtAna, cI. rR.-pAM 208, niyukita-gAthA 21. 57 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 ] dhyAnavicAra-savivecana samyagra jJAna ane darzana vinA vivekavihIna vinaya na te cAritryanuM aMga che, na mokSanuM mULa che. samyaga darzana, jJAna ane cAriyarUpa vinayanI yathAyogya ArAdhanA karavAmAM Ave te te mokSamArganA mULarUpa vinayathI varga ane apavarganI prApti thaI zake che. TUMkamAM je jIvAdi padArthonA astitvane svIkAre che te te kriyAvAdInA 180, je javAdi padArthonA astitvane a palApa kare che te akriyAvAdInA 84, je jJAnane ja niSedha kare che, te ajJAnavAdInA 67 ane vinayathI ja mokSa vagerenI prApti mAnanAra vinayavAdInA 32 bheda che. Ama kula 363 bhedanI saMkhyA batAvI che. A cAre vAda ekAntavAdI ane svAgrahI hovAthI mithyA che, "pAkhaMDa che, tethI tenuM pratipAdana karanArAone paNa "pAkhaMDI" kahevAya che. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana pariziSTa na, pa pAsasthA' Adi sAdhuonuM svarUpa "pAsattho osanno kuzIla saMsattao ahAchaMdo | gr-gr-fti-Tu-zeviA, ayaMnikanA linamami / / 12 / be prakAranA pAzva stha' ( pAsasthA ), be prakAranA avasanta' ( bosanna ), traNa prakAranA 'kuzIla', e prakAranA sa`sakta' ane cha prakAranA 'yathA' jinamatamAM- jainazAsanamAM avaMdanIya kahyA che. " -- guruvaMdana bhASya, pU. devendrasUrikRta. (1) vAsasthA (pAzraya ) :- je jJAnAdine pAse rAkhe paNa seve nahi. (a) je sadhu jJAna, darzana ane cAritrane eTale ke traNenA rAkhe paNa tenI samyag ArAdhanA na kare, mAtra vaiSadhArI hoya te kahevAya che. [ 285 (ba) je sAdhu daiASita AhAra-pANI le ane sAdhupaNAnA khATA gava rAkhe te ' deza pAsasthA ' kahevAya che. (ra) avasantaH- je sAdhu yeAgya 'samAcArI' raheNI-karaNImAM zithila hAya, (a) je sAdhu paDayA-pAtharyA sUI rahetA hoya, pramAdavaza khanI dehanA pASaNa mATe sthApanA bhAjI gRhasthane tyAM peAtAnA mATe rAkhelA iSTa AhArAdi vAparatA hAya ane saMyamanI kriyAmAM taddana DhIlA haiAya te sava Asana' kahevAya. upakaraNAne pAse sarva pAtthA ? ' (ba) je sAdhu pratikramaNa, pratilekhana, svAdhyAya, bhikSAcaryA, dhyAna, tapa ane pramArjanA Adi Avazyaka sAdhukriyAe na kare, kare teA ochIvattI kare-guru vagerenI preraNAthI parANe kare-peAtAnA mana vinA kare te deza avasanta' kahevAya. -- kutsita AcAravALA DAya te (3) kuzIla (a) je sAdhu ATha prakAranA jJAnAcAranI virAdhanA kare te 'jJAna kuzIla' kahevAya. (ba) je sAdhu ATha prakAranA darzanAcAranI virAdhanA kare te 'na kuzIla' kahevAya (ka) je sAdhu peAtAnI nAmanA ane kAmanA mATe yatra, matra AdinA prayAga kare, bAhya camakArA dekhADe, svapnaLaye tiSa-jaDIbuTTI Adi khatAve, peAtAnA zarIranI snAnAdithI vibhUSA-zAbhA kare ityAdi prakAre cAritranI virAdhanA kare te cAritra kuzIla' kahevAya. (4) sa'sakta ;- guNa ane doSa ane vaDe sayukta haiAya te. 36 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] dhyAnavicAra-savivecana (a) je sAdhu hiMsA Adi aneka karmabaMdhanA kAraNenuM sevana kare, anyanA guNene sahana na karI zake ane sukhazIlayApaNuM Acare te "saMkilaSTa saMsakta" kahevAya. (ba) je sAdhu sArAmeTAnA viveka vinA guNavAna sAdhuo sAthe temanA jevo ane guNahIna-veSadhArI sAdhuo sAthe temanA jevA thaIne rahe arthAt sArAnI sAthe sArA ane beTAnI sAthe beTe vartAva kare te "asaMkilaSTa asaMsakta" kahevAya. (5) yathAchada - sarvajJa kathita AgamathI nirapekSa pitAnA chaMda-Azaya mujaba cAlanArA. yathAda sAdhuo aneka prakAranA hoya che. jeo usUtra prarUpaNuM kare, pitAnI mati-kalpanA anusAra sUtranA artha prarUpe, gRhasthanA kAryamAM pravate, anya sAdhu ke ziSya vagerenA a9pa aparAdhamAM paNa vAraMvAra tIvra ke Akraza kare, paraniMdA kare, kaI para ALa caDhAve, lekamAM pUjAvA mATe mithyA ADaMbara kare, sukhazIlatA seve ItyAdi aneka prakAranA sAdhuo jeo pitAnI mati-kalapanA pramANe savachaMda rIte vartatA hoya te "yathAI' kahevAya che. guNa ane guNanA pakSapAtathI rahita, mAtra nAma-veSadhArI sAdhuone vaMdana karavAthI, temane saMparka karavAthI AtmaguNonI zuddhi ane puSTi thavAne badale hAni thAya che. mATe temane avaMdanIya kahyA che. Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana pariziSTa na, huM cauda guNasthAna AtmAnA guNAnA kramika vikAsane 'guNasthAna' kahe che. mehanuM pragADha AvaraNa jIvanI nikRSTatama avasthA che. pUrNa cAritra guNane vikAsa, nirmAtA ane sthiratAnI parAkASThA jIvanI uccatama avasthA che. nikRSTatama avasthAne cheDI uccatama avasthAne prApta karavI eja AtmAnuM parama sAdhya che. A parama sAdhyanI siddhi thatA pahelAM AtmAne kramazaH eka pachI zrIjI ema aneka avasthAonI zreNImAMthI pasAra thavu. paDe che. A avasthAonI zreNIne vikAsakrama' athavA utkrAntimAga" kahe che. jaina zAstrIya paribhASAmAM tene guNasthAnakrama kahe che. | 287 AMtarika vikAsa taraph prasthAna karatA AtmA vastutaH sa...khyAtIta AdhyAtmika bhUmikAnA anubhava kare che. paratu jainazAstramAM saMkSepathI enu' vagI karaNa karIne tenA 14 vibhAga karyAM che. je 14 guNasthAnanA nAmathI prasiddha che. A 14 guNasthAnAmAM kramazaH vikAsanI yAtrA adhika hAya che. A 14 avasthAe pachI AtmAnI samagra zaktiesaMpUrNa guNA paripUrNa rUpe vyakta thAya che arthAt AtmAnuM sahaja zuddha saccidAnaMdamaya pUrNa svarUpa pragaTa thAya che. guNavikAsanI A avasthAonAM nAma paNa te te avasthAne anurUpa rAkhavAmAM AvyAM che te A pramANe cheH---- (1) mithyASTi guNusthAna. (ra) sAsvAdana guNusthAna. (3) mizra guNasthAna (4) samyag dRSTi guNasthAna, (5) dezavirata guNasthAna. (6) pramatta saMyaMta guNusthAna. (7) apramatta saMyata guNasthAna (8) apUrvakaraNa guNasthAna. (9) anivRtti guNasthAna. (10) sUkSma sa'parAya guNusthAna. (11) upazAntamAha guNusthAna. (12) kSINamAha guNusthAna. (13) sapTeAgI guNusthAna. (14) ayAgI guNasthAna. cauda guNasthAnanuM svarUpa (1) mithyAdaSTi guNasthAna :mithyAtva-mAhanIya karmanA uddayathI je jIvanI dRSTi (ruci, zraddhA, mAnyatA) mithyAUlaTI-viparIta thaI jAya che te jIva' mithyAdaSTi kahevAya che. jema dhaturAnAM bIja khAvAvALAne sapheda vastu paNa pILI dekhAya che tema mithyAtvI jIva, jenAmAM devanuM lakSaNa nathI evA devane paramAtmA mAne che; jenAmAM gurunu` lakSaNa Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 ] dhyAnavicAra-savivecana nathI temAM guru tarIkenI buddhi kare che; je gharmanAM lakSaNothI rahita che tene dharma samaje che; ane jemAM AtmAnuM lakSaNa nathI te jaDa-zarIramAM Atmabuddhi kare che. mithyASTi javanI A avasthAvizeSa ja midaSTi guNasthAna kahevAya che. meharUpa avyakta mithyAtva te jIvamAM anAdithI raheluM che paNa te guNasthAna svarUpa nathI. jIvane vyakta mithyAtvanI buddhi pragaTe che tyAre tene prathama guNasthAnaka kahevAya che. kAraNa ke mithyAtvane prabala udaya hovA chatAM tenI dRSTi keIka aMzamAM yathArtha paNa hoya che arthAt mithyAtvI paNa manuSya, pazu, pakSI Adine manuSya, pazu, pakSI Adi rUpe jANe ane mAne che. A apekSAe athavA je jIvemAM mithyAtvanI a9patA thavAthI dayA, dAna, paropakAra, vairAgya Adi prAthamika koTinA guNe che, tevA jInI apekSAe mithyASTine guNasthAna kahevAmAM Ave che. - madirAnA nazAmAM bebhAna banelA manuSyane jema hita-ahitanuM jJAna thatuM nathI tema mithyAtvathI mAhita jIva Atmahitakara mArgamAM sAcA-khoTAno, hita-ahitano, jaDa- cetanane, dharma-adharmano viveka (pRthakkaraNa) karI zakato nathI. (2) sAsvAdana samyagra dRSTi guNasthAna : je jIva prathama aupazamika samyaktva prApta karyA pachI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thatAM samyaktvathI calita thaI mithyAvane abhimukha thAya che tyAre te jIvane A guNasthAnaka prApta thAya che. tene kALa jaghanyathI eka samaya ane utkaTathI cha AvalikAne che te jIvana svarUpa (avasthA) vizeSane "sAsvAdana samyagRSTi guNasthAna" kahevAya che. A guNasthAna samaye je ke jIvana jhukAva mithyAtvanI tarapha hoya che, te paNa khIra khAdhA pachI UlaTI karanAra manuSyane khIrane vicitra svAda anubhavAya che tema samyaphavathI paDI mithyAtvane abhimukha thayelA te jIvane paNa amuka samaya sudhI samyaktvanA guNane kaMIka svAda anubhavamAM Ave che mATe te guNasthAnane "sAsvAdana samyagRSTi guNasthAna" kahe che. jIva jyAre sarva prathama pahelA guNasthAnathI AgaLa vadhe che tyAre sIdho cothA guNasthAne Ave che ane cothA gurusthAnathI paDe tyAre ja te bIjA guNasthAne Ave che, bIju guNasthAna patana pAmanArane ja hoya che, caDhatAM jIvane bIjuM guNasthAna hotuM nathI. (3) samyagU-mithyATi (mizra) guNasthAna- mithyAtva mohanIyatA zuddha, ardhazuddha ane azuddha: A traNa puMjomAMthI jyAre azuddha puMjane udaya thAya che tyAre jIvanI dRSTi paNa kaMIka samyapha (zuddha) ane kaMIka Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra- savivecana [ 282 mithyA (azuddha) arthAt mizra thai jAya che. mATe te jItra samyag-mithyASTi arthAt mizrardaSTi kahevAya che ane tenA svarUpa vizeSane 'mizra guNasthAna' kahe che. A guNasthAnamAM jIvane sarvajJa kathita jIvADhi tattvA upara ruci ke aruci AtI nathI, paNa evA prakAranI madhyasthatA hoya che, jevI nAlikera dvIpanA nivAsI manuSyane Adana-bhAta Adi (dhAnya) AhAranA viSayamAM hoya che. je dvIpamAM mukhya pedAza nAriyeLanI hAya che tyAMnA rahevAsIne bhAta, maga, ghauM' vagere praznane joyAM ke sAMbhaLyAM ja nathI te bhAta adri sabaMdhI ruci ke aruci hetI nathI, parantu samabhAva heAya che. e pramANe mizra-guNa sthAnakavatI chatramAM sarvajJa praNIta tattvAnI prIti ke aprIti zuddha (samyak ) ke azuddha (mithyA) mAnyatA-e bemAMthI eke paNa heAtI nathI, paNa banne tarapha samabhAva hoya che. A trIjA guNasthAnanA kAla aMtarmuhUta pramANa che. te caDatAM ane paDatAM, banne prakAranA jIvAne hAya che. arthAt pahelA guNasthAnathI trIjA guNasthAne Ave ane cethA guNasthAnathI paNa trIjA gurusthAne Ave. paNa eka vAra ceAthu guNasthAna prApta thayA pachI ja trIjuM ane bIjuM guNasthAna prApta thAya che. (4) avirata-samyag daSTi guNasthAna: je jIvA daname hanA upazama, kSayApazama ke ghAta karIne tene nabaLA karIne sabhya-zuddha dRSTi=ruci, mAnyatA dharAve che paNa cAritramehanA udayathI avirata-azuddha pravRttivALA che. arthAt hiMsAdi pApavyApAranA tyAga karI zakayA nathI te jIve avirata samyadraSTi che : tevA jIvAnu svarUpa-vizeSa avirata-samyagdRSTi guNusthAna kahevAya che. A guNasthAnane pAmelA jIvA vadhumAM vadhu dezeAna-a pudgala parAvata jeTalA kALamAM avazya mukti prApta kare che. A guNasthAnavI jIvAne zarIrathI bhinna AtmA che, tenI sacATa pratIti-zraddhA hoya che, anya duHkhI jIvA pratye karuNAbhAva hoya che. sasAra niveda hoya che. meAkSanI tIvra abhilASA hAya che. tenA phaLarUpe temanA cittamAM 'zama-samabhAva' kramazaH ullasita thatA jAya che. samyagradRSTi jIvA ta-niyama-cAritrane jANavA, samajavA ane icchavA chatAM tenA svIkAra tathA pAlana karI zakatA nathI kAraNa ke temane apratyAkhyAnAvaraNu kaSAyanA udaya hAya che. (5) dezavirati guNasthAna : sthUla virati (vrata-niyama) guNune rezakanAra apratyAkhyAnAvaraNa-kaSAyarUpa cAritra mAha niCLa banavAthI sthULa hiMsAdi pApAthI nivRtti karI zakAya che. je jIvAnI Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] dhyAnavicAra-savivecana vRtti ane pravRttimAM hiMsAdi pApakriyAonI AMzika nivRtti (abhAva) hoya che te dezavirata athavA zrAvaka kahevAya che ane temanA te svarUpa vizeSane dezavirata guNasthAna kahe che. ahIM pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyane udaya hoya che. (6) pramattasaMvata guNasthAna : A chaThThA gurathAnamAM (ane tenA pachImAM paNa) pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyanA udayane abhAva thavAthI je jIva hiMsAdi pApakriyAone sarvathA tyAga kare che, te "saMta" athavA sarvavirati-muni kahevAya che. saMyata muni paNa jyAM sudhI pramAdanuM sevana kare che tyAM sudhI "pramatta-saMyata" kahevAya che ane temanA A svarUpa-vizeSane pramatta-saMyata guNasthAna kahevAya che. (7) apramatta saMyata guNasthAna : jyAre munine nidrA, viSaya, kaSAya, vikathA Adi pramAdano abhAva hoya tyAre te apramatta-saMyata kahevAya che A guNasthAnaka utkRSTathI paNa aMtamuhUrta pramANu hoya che. (8) nivRtti, apUrvakaraNa guNasthAna : chaThThAthI sAtame, sAtamAthI chaThe ema caDa-utAra karate jholAM khAto java je sAvadhAnI gumAve te patana pAme che. sAvadhAnI pUrepUrI TakAvI, uttarottara apramAdane vikasAvata rahe to AThamAM guNasthAne Ave che. apUrva-pUve na karyA hoya tevA, adhyavasAye utpanna thAya che. apUrva-pUrve na karyuM che tevuM karaNa karavuM te apUrvakaraNa. A guNasthAne rahelo Atma vizuddha adhyavasAyanA prabhAve (1) sthitighAta (2) rasAghAta (3) guNazreNi (4) guNa-saMkramaNa ane (5) apUrva sthitibaMdha-A pAMca apUrva-pUrve na kya hoya tevAM karaNa kare che. A guNasthAnamAM samakALe pravezelA chanA adhyavasAyamAM vivakSita kaI paNa samaye paraspara vizuddhimAM nivRtti taphAvata hovAthI A guNasthAnane nivRttikaraNa paNa kahevAya che. jema rAjya prApta karavAnI yogyatAne laIne paNa rAjakumArane rAjA, yuvarAja kahevAmAM Ave che tema A AThamAM guNasthAnamAM jIva mehanI eka paNa prakRttine kSaya ke upazama karatuM nathI chatAM A guNasthAne AvanAra jIva uparanA guNasthAna upara ArohaNa karIne mehano kSaya ke upazama kare che. A gyatAnI apekSAe te jIvane kSapaka ke upazamaka kahevAmAM Ave che. cAritra mahinA kSaya ke upazamano prAraMbha navamAM guNasthAnamAM ja thAya che mATe mukhyatayA te guNasthAne ja kSepaka ane upazamaka evA be bheda paDe che. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana (9) anivRtti bAdara saraMparAya guNasthAna : A navamA guNasthAnane prApta karavAvALA jIvA be prakAranA che : eka upazamaka ane khIjA kSapaka. (a) je jIvA cAritramehanIya kama nA upazama karatAM karatAM mAhane dabAvatAM dabAvatAM AgaLa vadhe che te upazamaka kahevAya che; te jIvA agiyAramA guNasthAna sudhI caDhe che, pachI avazya paDe che. (kha) je jIvA cAritra mAhIMyakanA ya karatAM karatAM AgaLa vadhe che te 'kSapaka' kahevAya che. te jIveA dazamA guNasthAnathI sIdhA khAramA guNasthAne jAya che. A navamA guNasthAne rahelA jIvA (sUkSma leAbha sivAya) mADunA kSaya ke upazama kare che tathA navamA guNasthAnamAM samakALe sAthe AvelA jIvAnA adhyavasAyeAnI vizuddhimAM nivRtti=taratamatA bhinnatA heAtI nathI arthAt sanA adhyavasAyA samAna heAya che. A guNasthAnamAM khAdara sthUla saMparAya=kaSAyanA udaya hAya che mATe A guNasthAnanuM nAma anivRtti-khAdara-sa'parAya sAka Thare che. (10) sUkSma saparAya guNusthAna : A guNasthAnamAM saparAya eTale kaSAyane arthAt leAbha-kaSAyanA sUkSma khaDAnA ja udaya hoya che. mATe tenu' nAma sUkSma sa'parAya guNasthAna' che. A guNasthAnavatI jIvA paNa upazamaka ane kSapaka ema banne prakAranA hAya che : je upazamaka hAya che te lAbha-kaSAyanuM upazamana kare che ane je kSapaka hAya te lAbha-kaSAyanA kSaya kare che. [ 202 (11) upazAMta mAha guNasthAna : dazamA guNasthAnanA aMte mehanA sa pUrNa upazama karIne (meAhane dabAvIne) AtmA agiyAramA guNusthAne Ave che. jethI tenA nA vipAkeAya thAya che ane na pradezeAya. mATe ja A guNasthAnanuM nAma 'upazAMta-mAha' che, A guNasthAnamAM vartamAna jIva AgaLanAM guNusthAnA prApta karI zakatA nathI kemake je jIva kSapakazreNI mAMDe che te ja AgaLanA guNasthAnA upara ArAhaNa karI zake che, paraMtu agiyAramA guNasthAnavI jIva niyamA upazamazreNI karavAvALA hAya che. tethI tenuM tyAMthI avazya patana thAya che (jema dabAyele zatru khaLa pragaTa thatAM punaH AkramaNu kare che, tema dabAyele meha thADI ja vAramAM peAtAnuM baLa batAve che. AthI AtmAnu patana thAya che). A guNasthAnanA kALa jaghanyathI eka samaya, utkRSTathI a'tam tRta che. te kALa pUrA thayA vinA paNa bhava (mAyu) kSayathI paDe teA te pratye anuttara vimAnamAM devarUpe utpanna thAya che. ane tyAM agiyAramAthI sIdhA ceAthA guNasthAnane pAme che. jo kALa Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] dhyAnavicAra-savivecana kSayathI (guNasthAnane kALa pUrNa thavAthI) paDe to kamazaH paDIne sAtamAM guNasthAne Ave che. eTale ke agiyAramAMthI dazame, dazamAMthI navame pachI kamazaH AThame ane sAtame Ave pachI chaThuM sAtame caDa-Utara kare ke tenAthI paNa nIce UtarIne cheka pahelA guNasthAne Ave. vadhu nIce na Ave te paNa chaThThA-sAtamAM guNasthAne te avazya Ave che. (12) kSINameha guNasthAna : jeNe mehanIya karmane sarvathA kSaya karyo che paraMtu zeSa ghAtikama hajI vidyamAna che. dazamAM guNasthAne mohano ghAta karanAra AtmA sIdhe A bAramA guNasthAne Ave che tene mehanI jarA paNa herAnagati hotI nathI. tethI ja A guNasthAnane kSINu-meha' kahe che. A guNasthAnamAM vartamAna jIva kSa pakazreNavALa hoya che ane te A guNasthAnanA aMte zeSa traNa ghAtikarmono kSaya kare che. (13) sagI kevalI guNasthAna : jemaNe-jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, mehanIya ane aMtarAya-A ghAtikane sarvathA kSaya karIne kevalajJAna prApta karyuM che ane A guNasthAnamAM paNa jemane upadeza, vihAra AdithI mana vacana ane kAyA-A traNa yuganI pravRtti hovAthI te sagI kelI kahevAya che. temanA A svarUpa-vizeSane "sagI kevalI" guNasthAna kahevAya che. (14) ayogI kevalI guNasthAna :je kevalI bhagavAna yogarahita bane che te ayogI kevalI kahevAya che. pAMca hasvAkSara kALapramANa AyuSya zeSa rahe tyAre AtmA teramAM guNasthAnamAM ane yoganirodhanI viziSTa prakriyA dvArA yega rahita bane che, je garahita avasthA e caudamuM guNasthAna che. - caudamA guNasthAne AtmA meru parvatanI jema niprakaMpa banIne bAkI rahelAM cAra aghAtI karmone kSaya thavAthI, dehano tyAga karI siddhakSetramAM cAlyo jAya che, tyAMthI te pAcho pharato nathI. sAdi anaMtakALa tyAM ja pUrNa svarUpe rahe che. AtmAnI A pUrNa, zuddha, sahaja avasthA che. AtmAnA sat-cit--AnaMdamaya zuddha svarUpanuM pragaTIkaraNa thavuM eja mokSa che. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra - savivecana pariziSTa naM. 7 (1) praNidhAnanA prabhAva [ bhavanayeAgatA nirUpazumAM praNidhAna, samAdhAna, samAdhi ane kASThA saMbadhI kramazaH prasannayandra rASi, bharata cakravatI, damadaMta muni tathA puSpamUti AcAryanAM dRSTAntAnA ullekha karyo hateA. te paikI traNa dRSTAntA aDDI' Apa!mAM AvyAM che. kabjA sabadhI AcAya zrI puSpabhUtinuM dRSTAnta bIjA pariziSTamAM ApeluM che. ] praNidhAnanA saMdarbhomAM rAjaSi prasannacaMdranuM dRSTAnta jaina kathAnuyAgamAM AgavuM sthAna dharAve che. temanA pitAnuM nAma seAmacandra ane mAtAnuM nAma dhAriNI hatu. nirguNa saMsAramAM temanuM mana na yu' eTale potAnA khALakuvarane gAdI ApI temaNe cAritra aMgIkAra karyuM'. cAritra jIvanamAM AvIne rAjarSi tapa ane dhyAna karavA lAgyA. eka vakhata tee rAjagRhInA udyAnamAM kAcAsa-dhyAne nizcalapaNe UbhA hatA tyAre tyAMthI pasAra thatA keTalAka subhAnuM dhyAna temanA tarapha gayuM. rAjiSa sAMbhaLe e rIte teo paraspara vAta karavA lAgyA ke-A rASi ahI dhyAna kare che ane tenuM rAjya javA beThuM che. caMpAnagarInA rAjA dadhivAhane pATanagarane gherI lIdhu' che. TUMka samayamAM te bALakuMvarane kha ma karIne rAjaya laI levAnA irAdA dharAve che. bicArA khALakuvarane paDakhe che paNa kANu ? subhaTonI A vAtacIta sAMbhaLIne rAjiSane rAjya ane kumAra ane pratye mAha jAgyA. mehune vaza thaine bannenI rakSA karavA temaNe mAnasika yuddha zarU karyuM. dadhivAhanane haNIne rAjaya tathA kumArane bacAvavAnA azubha maneAvyApAramAM-duSTa ciMtanamAM khUba ja AgaLa vadhI gayA. jANe ke te kharekhara rAjA che evA praNidhAnamAM parAvAine zatru upara chelle jIvaleg hallA karavAnA AzayathI zisrANa ugAmavA peAtAnA mAthe hAtha mUkayA. peAtAnA upayAgane AvA azubha praNidhAnamAM kendrita karIne rAjiSa e sAtamA narakane ceAgya kalikA ekaThA karyAM. pazu jevA zatrALu UgAmavA mAthe hAtha mUkayA tevA camakayA kAraNa ke mAthe te leAca karelA hatA. jeTalI tIvranApUrvaka tee azubha praNidhAnamAM tanmaya thaI gayA hatA teTalI ja tIvratApUrvaka zubha praNidhAna dhyAna tarapha vaLyA. pAchA paNa evA pharyAM samagra Atma-pradezamAMthI azubha-bhAva-maLane nIcAvI nAkhyA. sayamanI sAdhanAnuM. sAdhya kendra-bindu antu' ane gaNatrInI siddha-avasthA che. e eka ja satya temanA dhyAnanuM miniTo pahelAM ekatrita karelAM sAtamA narakanAM karmone samULa ucchedIne sAta rAjaleAka UMce siddhazilA upara laI janArA kevalajJAnane prApta karyuM.... 37 [ 223 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224] thAyaar-ttavivara . azubha-ciMtana, azubha-praNidhAnathI manane pAchuM vALI zubha dhyAna dvArA AtmAnI pUrNa zuddhi ane siddhi prApta karanAra rAjarSi prasanacandrane keTa-keTI vaMdana che ! (2) "samAdhAnanA saMdarbhamAM bharata cakravatInuM daTAnta (anityamAM rAga ze ?) prathama tIrthaMkara paramAtmA zrI RSabhadeva bhagavAnanA saMsArIpaNAnA pATavI-putra bharata mahArAjA A kALanA, A kSetranA prathama cakravatI che. A bharata cakravatI eka vAra arIsA bhuvanamAM pitAnA alaMkRta zarIranI zobhA nihALI rahyA hatA. tevAmAM temanI eka AMgaLImAMthI, eka vIMTI sarakIne nIce paDI gaI eTale te AMgaLI zobhA vinAnI thaI gaI. te joI temanA manamAM dvidhA thaI ke zarIranI zobhAnuM kAraNa alaMkAre che ke alaMkAranI zobhAnuM kAraNa zarIra che. A dvidhAnuM nivAraNa karIne yathArtha samAdhAna prApta karavA mATe temaNe potAnA zarIra paranA badhA alaMkAro utArI dIdhA. pachI arIsA sAme joyuM te AkhuM zarIra zebhArahita dekhAyuM. A dazyathI bharata mahArAjAne AtmA jAgI gayo. temanI AMtardaSTi UghaDI gaI. A anitya saMsAramAM AthI dekhAtI badhI vastuo nAzavaMta che e satya temane hRdayane sparzI gayuM. ane evA anitya padArtho pratyene temane badhe ja rAga, sUryanA pagale nAza pAmatA aMdhakAranI jema nAza pAme. eka nAnakaDA nimittane pAmI bharata mahArAjA pitAne manane zubhamAM pravartAvI kramazaH vItarAgI ane kevaLajJAnI banyA. (3) samAdhi saMdarbhamAM damadata muninuM dRSTAnta (mahimAvate mAdhyastha bhAva.) hastizISa nagaramAM damadata nAme rAjA rAjaya karatA hatA. bIjI bAju hastinApuramAM pAMca pAMDave rAjya karatA hatA. damadaMta rAjA ane pAMDavone ApasamAM vera hatuM bane ekabIjAnuM ahita karavAnI taka joI rahyA hatA. eka vAra damadaMta rAjA - prati vAsudeva jarAsaMghane maLavA gayA ane tyAM thoDA divasa rokAyA. rAjAnI gerahAjarIne lAbha laIne pAMDavoe damadaMta rAjAnA dezane lUTayo ane bALyo. thoDA divasa pachI damadaMta rAjA pAchA AvyA tyAre temaNe potAnA dezanI durdazA karanAra pAMDenI rAjadhAnI para AkramaNa karIne tene gherI lIdhI. nagaranA badhA daravAjA baMdha karIne pAMDavoe ThaMDo pratikAra karyo, paNa sIdhuM yuddha na karyuM eTale damaMdata rAjA kaMTALIne pAchA pharyA. damadata rAjAnuM hRdaya vairAgyathI vAsita hovAthI A prasaMgane laIne teno vairAgya vadhu javalaMta banyo ane rAjaya saMpatti Adi dunyavI tamAma sukhane tyAgI temaNe saMyamadharma grahaNa karyo. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ ra0 apramattapaNe vicaratAM damadaMta muni hastinApura padhAryA ane nagaranI bahAra pratimA-dhyAne sthira rahyA. yAtrA mATe prayANa karatA yudhiSThira Adi pAMDe tyAM thaIne nIkaLyA. pratimA- dhyAne rahelA munine joIne te sarva temane vaMdana karavA gayA. bahu najIkathI jotAM- A te pUrvakALanA rAjA damadaMta che evI oLakhANa thaI, eTale verajheranI kSamAyAcanA karI, vaMdana karI kRtakRtyatA anubhavI. tyAra pachI duryodhana te ja rastethI pasAra thaye. teNe paNa munine joyA. "are! A te damadaMta rAjA che ema jANatAM ja temanA pratyene tene roSa UbharAye ane temanA deha upara bIjerAne ghA karyo. duryodhananAM A vartananuM anukaraNa karIne tenA sevake e dhyAnastha munirAja upara paththara pheMkayA. munirAjane deha tenA vaDe DhaMkAI gaye. keTalAka samaya pachI tyAMthI pasAra thatA pAMDee dhyAnastha muninA sthAne moTA paththarono Dhaga je. tapAsa karatAM badhI bAtamI maLI. eTale tarata ja najIka jaI pUrI kALajIpUrvaka temaNe badhA paththaro dUra karyA. avicalitapaNe pratimA dhyAnamAM mana munine joIne pAMDavoe bhAvapUrvaka vaMdana karyuM, aparAdhanI kSamA yAcI, muninA samatAbhAvanI anumodanA karatA svasthAne gayA. duryodhana dvArA karAyelA upadrava ane yudhiSThira Adi dvArA karAyelI bhakti-bane tarapha muni madhyastha bhAvamAM rahyA. - A che rAga ane dveSa-UbhayanI pariNatithI mukta madhyastha mahAtmAnuM jAjavalyamAna dRSTAnta ! Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 dhyAna vicAra - savivecana pariziSTa na, 8 bhASAnA 42 prakAza [bhASAnA 4 prakAra che : satya, mRSA, satyAkRSA ane asatyAmRSA, satyabhASAnA 10, mRSAbhASAnA 10, satyAkSAnA 10 tathA asatyAnA (vyavahArabhASAnA ) 12 ema kula 42 prakAre zrI dazavaikAlika niyukti vageremAM jaNAvyA che. te saMbadhI pR. 246mAM 'javA' vagere gAthA ApelI che. te * artha sahita nIce mujaba che] satyabhASAnA 10 prakArA jaNavaya - sammaya -ThavaNA nAme rUve paDucca sacce a / vavadAra-mAtra-none same bombasane 6 // 27 // 1. janapada satya :--kAMkaNa vagere dezamAM pANIne mATe 'paya', 'picca', 'udaka' 'nIram' vagere judA judA zabdo vaparAya che. A zabdothI te te janapadomAM dezamAM iSTaatha nI pratipatti thatI hAvAthI leAkavyavahAra cAle che. tethI te zabdo janapada satya' arthAt te te dezane AzrayIne 'satya' kahevAya che. 2. sammatasatya :-kumuda, kuvalaya, utpala, tAmarasa e badhAM ekasarakhI rIte kAdavamAM utpanna thAya che, teA paNa geAvALA suddhAM (arthAt AkhAla gopAla) kamalane ja paMkaja kahe che. A rIte lokomAM kamala arthamAM ja 'p'kaja' zabda sammata che tethI te 'sammatasatya' kahevAya che. 3. sthApanAsatyaH-- tevA prakAranI karacanA tathA sikkA vagere joIne je bhASA uccAravAmAM Ave te sthApanAsatya' che. jemake ekaDAnI AgaLa e zUnya UmerIe tA so ane traNa zUnya UmerIe teA hajAra kahevAya che, temaja nANAM upara te te chApa pramANe rUpiyA, pAMca rUpiyA vagere kahevAya che. 4. nAmasatya :- koi manuSya kula vistAratA na hovA chatAM 'kulavana' nAme oLakhAya, dhanane vadhAratA na heAya chatAM 'dhanavana' kahevAya, yakSa na heAvA chatAM yakSa' kahevAya H AvA badhA arahita nAmeAnA prayogA te 'nAmasatya' kahevAya che. 5. rUpasatya :- veza pramANe guNu na heAvA chatAM tevA prakAranuM rUpa dhAraNa karavu' te 'rUpasatya' che. te saMbaMdhI vacana paNa 'rUpasatya' kahevAya che. jemake koI kapaTI sAdhunA vezamAM hoya tyAre tene sAdhu kahevAmAM Ave te 'rUpasatya' che. 6. pratItyasatya :-bIjI vastune AzrayIne eka vastumAM judI judI rIte vyavahAra karavA te pratItyasatya' che. jema DhacalI (chellI) AMgaLInI apekSAe anAmikA AMgaLI meATI gaNAya che, paNa madhyamAM (vacalI) AMgaLI karatAM te (ana mikA) nAnI paNa gaNAya che. ema eka ja vastumAM judI judI apekSAe judo judo vyavahAra te 'pratItyasatya' che. * AvazyakasUtranI haribhadrasUriracita vRtti tathA punavaNA (prajJAvana) sUtranI malapararacita vRttine AdhAre ahIM a lakhyA che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- dhyAnavicAra-savivecana ( 27 7. vyavahArasa - keTalAka zabdaprayoga zabdArthanI daSTie barAbara na lAge chatAM amuka vivakSAthI belAtA hovAthI te prayogo satya che. jemake "parvata baLe che.", "ghaDo kare che, "kanyAne peTa nathI, gheTIne vALa nathI : A badhA prayogomAM vastutaH tema hetuM nathI chatAM "parvata uparanuM ghAsa baLe che, "ghaDAnuM paNa kare che." kanyA garbhadhAraNane mATe egya UdaravALI nathI, "gheTIne kApI zakAya teTalA vALa nathI," evA AzayathI lokavyavahAramAM te te prayoga thAya che tethI te "yavahAra satya che. 8. bhAvasatya -eka vastumAM aneka bhAvo (varNa vagere) rahelA hoya chatAM temAMnA ekAda utkRSTarUpe rahelA bhAvane prAdhAnya ApIne vacana prayoga karavo. jemake bagalAmAM pAMca varNa che chatAM bagalo kaheta che ema kahevuM te "bhAva satya che. 9 yoga satya :- ga arthAt saMbaMdhathI koI vyakti ke vastune te nAmathI oLakhavI te "satya che. jema chatra rAkhanAro mANasa chatra na hoya tyAre paNa chatranA saMbaMdhathI "chatrI' kahevAya che ane "Da" rAkhanAro mANasa daMDanA abhAvamAM paNa daMDanA saMbaMdhathI "DI' kahevAya che te " satya" che. 10. pampasatya -jema taLAva samudra jevuM na hovA chatAM 'taLAva samudra jevuM che ema taLAvane samudranI upamA ApavAmAM Ave che te "pampasatya che. mRSAbhASA (asatya) nA 10 prakAro :kohe mANe mAyA lobhe pejje taheva dose a| hAsabhae akkhAiya uvadyAe nissaA dasamA // 274 // 1. krodha- nita asatya -kodhanA AvezamAM je vANI nIkaLe te "kodha-nivRta asatya che. jemake koithI dhamadhamelo pitA putrane kahe che ke "tuM mAro putra nathI" vagere krodha-nivRta asatya che. athavA krodhanA AvezamAM sAcuM-khoTuM je kaMI balavAmAM Ave te badhuM kIdha-nisUta asatya che, kAraNa ke te badhuM bolatI vakhate krodhI manuSyano Azaya duSTa hoya che. 2. mAna-nicuta asatya :- pitAnI mahattA batAvavA mATe jema keI manuSya alpa dhanavALo hovA chatAM huM mahAdhanavALe che, te mAna-nivRta-asatya che. 3. mAyA -nijhuta asatyaH -bIjAne ThagavAnA AzayathI je sAcuM beTuM belAya te badhuM "mAyA-nivRta asatya che. 4. lobha-nicuta asatyaH - lobhathI je mithyA belavAmAM Ave te "lobha nisata asatya" che. vepArI khATA mApa hevA chatAM tene sAcAM kahe che. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] dhyAnavicAra-savivecana 5. prema-niruta asatya - ati rAmane laIne "huM tamAro dAsa chuM vagere je belavAmAM Ave che te "prema-nisUta asatya" che. 6. dveSa-nivRta asatya - dveSathI IrSALu mANaso guNavALane paNa A "nirguNa" che vagere kahe te "DhaSa-nivRta asatya" che. 7. hAsya-niruta-asatya :- jema mazkarA mANaso koInI kaMI cIja laIne saMtADI rAkhe ane temane pUchavAmAM Ave to kahe ke, "e cIja meM joI nathI." AvI bhASA " hAsya-nivRta asatya" kahevAya che. 8, bhaya-nivRta asatya - caro vagerenA bhayathI "mArI pAse kaMI nathI ? vagere je asatya bolavAmAM Ave che te "bhaya-nivRta asatya" che. 9 AkhyAyika-nita asatya :-kathAomAM je asaMbhavita vAte kahevAmAM Ave te "AkhyAyikA nisRta-asatya" kahevAya che. 10. upaghAta- nita asatya :- cora na hoya chatAM tuM cora che AvuM je ALa caDhAvavAmAM Ave te "upaghAta nivRta asatya" kahevAya che........ satyAmRpAbhApAnA 10 prakAre uppannavigayamIsaga jIvamajIve a jIvaajjIve / taha'NaMtamIsagA khalu paritta addhA a addhaddhA // 275 // 1. upanamizrita satyAmRSA :- upana jone AzrayIne je mizra bhASA bolavAmAM Ave che te "utpannamizrita satyAgRSA bhASA" kahevAya che. jemake keI nagaramAM ochAM ke vadhAre bALako jamyAM hoya chatAM Aje dasa bALake jamyAM che ema je kahevAmAM Ave te "utpanamizrita sayAmRSA bhASA che kAraNa ke temAM thoDuM sAcuM che ane thoDuM khoTuM che. tethI e mizra bhASA che. 2. vigata mizrita satyAmRSA :- te ja pramANe maraNane AzrayIne je mizra bhASA bolavAmAM Ave te vigata mizrita satyAmRSA' bhASA che. jema keI nagaramAM ceDAM ke vadhAre mANasa marI gayAM hoya chatAM Aje dasa mANase marI gayAM ema kahevAya che te vigatamiti satyAmRSA bhASA che. 3. u5-na-vigatamizrita satyAmRSA -te ja pramANe utpatti ane maraNane AzrayIne je mizra bhASA bolavAmAM Ave che te "utpana-vigata mizrita satyAmRSA' kahevAya che. jema keI nagaramAM eka ke vadhAre mANase jamyAM hoya ke marI gayAM * jemAM thoDuM sAcuM ane thoDuM khoTuM hoya tevI mizra bhASAne "satyAmRSA' kahevAmAM Ave che. kAraNa ke temAM kAMIka cAcuM hovAthI te "satya" paNa che ane kAIka khoTuM hovAthI "mRSA" paNa che. A pramANe sAya tathA asatyanuM mizraNa hovAthI te "satyA-mRSA" kahevAya che. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnavicAra-savivecana [ 222 hoya chatAM kahevAmAM Ave ke Aje dasa bALako jamyAM che ane dasa bALako marI gayAM che ? AvI bhASA "utpanna-vigata mizritasatyAmRSA' bhASA che. 4. jIvamizrita satyAmRSA :- jema ke I DhagalAmAM ghaNAM jaMtuo jIvatAM hoya ane ceDAM marelAM paNa hoya chatAM A jIvatAM jaMtuono Dhagalo che ema bolavuM te jIvamizrita satyAmRSA bhASA kahevAya che. 5. ajIvamizrita satyAmRSA :-keI DhagalAmAM ghaNuM jatuo marelAM hoya ane thoDAM jIvatAM hoya chatAM "ajIvane Dhagalo che ema kahevuM te "ajIvamizrita satyAmRSA" bhASA kahevAya che. da. jIvAjIvamizrita satyAmRSA :- uparanI jema jIvatAM ane marelAM jaMtuonA DhagalAmAM (vastutaH nyUnAdhika hovA chatAM) nizcayapUrvaka kahevuM ke "ATalAM marelAM che ne ATalAM jIvatAM che ? AvI bhASA te "jIvAjIva mizritasatyAmRSA" che. 7. anaMtamizrita satyAmRSA -mULa vagere anaMtakAyane tenA ja pratyeka vanaspatikAyarUpa pAMdaDAnI sAthe athavA bIjI koI pratyeka vanaspatinI sAthe joI ne A badhuM anaMtakAya che" ema keI kahe te "anaMtamizrita satyAmRSA" che. 8. pratyeka mizrita satyAmRSA :- upara mujaba pratyeka vanaspatinA DhagalAmAM anaMtakAya rahelA hoya chatAM A badhuM "pratyeka vanaspatikAya" che ema kahevuM te "pratyeka mizrita satyAmRSA" che. 9. akrAmizrita satyAmRSA :-addhA eTale kALa, ahIM prasaMgAnusAre addhA zabdathI rAtri-divasa levAnAM che. jema kaI mANasa divasa bAkI hovA chatAM bIjA mANasane utAvaLa karAvavA kahe ke "rAtri paDI gaI' athavA rAtri bAkI hoya chatAM jagADavA divasa UgI gayA" te "addhAmizrita satyAmRSA' kahevAya che. 10. addhAddhA mizrita satyA-mRSA :-divasa ke rAtrino eka bhAga te addhAddhA prathama prahara cAlu hoya chatAM koi mANasa bIjA mANasane kAryamAM utAvaLa karavA mATe kahe ke "madhyAhna thaI gayA vagere vacano "addhAdvAmizrita satyAmRSA bhASA che. * asatyAmRSAnA 12 prakAro AmaMtaNi ANavaNI jAyANi taha pucchaNI a pannavaNI / pacakkhANI bhAsA, bhAsA icchANulomA a / / 276 // aNibhiggahiA bhAsA, bhAsA a abhiggahammi bodhavyA / saMsayakaraNI bhAsA vAyaDa avvAyaDA ceva / / 277 // 1. AmaMtraNa :-keIne belAvavA mATe je saMbaMdhana vacane pravega karavAmAM Ave jemake- he devadatta!', "he prabhu!" vagere te AmaMtraNI bhASA che. AvAM AmaMtraNa Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU00 ] dhyAnavicAra-savivecana vacane prathama kADelI traNa prakAranI (satya, mRSA ane satyAmRSA) bhASAnAM lakSaNomAM samAveza pAmatAM nathI, kevaLa vyavahArane hetu che tethI AvA prayogo "asatyAmRSA' kahevAya che. ra. AjJApanI :- jemake "Ama karo, "", "laI jAva" vagere AjJa vacana "AjJApanI bhASA che. 3, yAcanI -jemake "bhikSA Ape" vagere "yAcanI bhASA che. 4. pRcchanI :-jemake kaI bAbatamAM ajANyo mANasa bIjAne pUche ke "A zuM che ? Ama kema?' vagere vacane "pRchanI bhASA che. 5. prajJApanI -hiMsAno tyAga karavAthI prANuo dIrdhAyuSI tathA nIrogI thAya che. AvI je bhASA te "prajJApanI bhASA che. 6. pratyAkhyAnI -koI mANasa ApaNI pAse mAgavA Ave tyAre tene kahevuM ke "mArI ApavAnI IcchA nathI" te "pratyAkhyAnI bhASA che. 7. IcchAnulamAM kaI mANasa koIne kahe ke "ApaNe sAdhu pAse jaIe" tyAre bIje mANasa kahe ke "bahu sArI vAta che, AvI anamedanAtmaka bhASA tene IrachAnulamA' bhASA kahe che. 8. anabhigrahItA -ghaNAM kAryo karavAnAM hoya tyAre koI mANasa koIne pUche ke "hamaNAM huM zuM karuM ?' tyAre bIje mANasa javAba Ape ke "tane ThIka lAge te karI. AvI acokkasa bhASA te "anabhigRhItA bhASA che. 9 abhigRhItA -hamaNuM A karaje" ane "hamaNAM A na karIza', A pramANe je cokakasa kahevAmAM Ave te "abhigRhItA bhASA che. 10saMzaya karaNI :-jenA aneka artho nIkaLatA hovAthI bIjAne saMzaya thAya evI je bhASA te "saMzayakaraNa bhASA kahevAya che. jemake "siMdhava lAve" ema kahevAmAM Ave tyAre bIjAne saMzaya utpanna thAya ke "zuM lAvavuM ?'-mIThuM lAvavuM, vastra lAvavuM, puruSa lAva, ke ? gheDAne lAve ? kAraNa ke seMdhava" zabdanA lavaNa, vastra, ane gheDa ema artha thAya che. tethI AvI bhASA "saMzayakaraNI" kahevAya che. 11. vyAkatA :-"A devadattano bhAI che vagere spaSTa arthavALI bhASA te vyAkRta bhASA che. 12. avyAkatA -atyaMta gaMbhIra arthavALI bhASA te "avyAkRta bhASA kahevAya che. tevI rIte aspaSTa arthavALI nAnAM bALako vagerenI bhASA paNa "avyAkRtA" bhASA kahevAya che. A rIte bhASAnA kula 42 prakAro che. che upara jaNAvela traNa prakAranI bhASAnA lakSaNathI rahita hevAthI je satya paNa nathI tema mRSA paNa nathI paNa vyavahAramAM ja upayogI che tevI bhASAne asatyAmRSA kahevAmAM Ave che, Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praSTa na. No XXX TV thato 13 che. 13 zuddhipatraka paMkti azuddha [ preraNAdAtA pUjya panyAsajI bha. ane graMthaparicaya) kayAMya jijJAsA jANavA kyAMya jANavA marajInA marajIvA aidaMparyAya daMparyArtha praraNuM priraNuM siddha prAbhUta" siddha prAti e huM samajuM ane e huM samajuM chuM ane kharI AmAM kharI rIte AmAM prabhAve ja sAdhakane prabhAve sAMdhakane bAhya dhato antarAtmarUpI antarAtmarUpe bALakanI jema bALakanI jema. adhyasAyarUpa adhyavasAyarUpa lakSyAsAghake lakSya sAdhake bhAvAtmaka zakti jJAnAtmaka zakti virUddhatAthI virAdhanAthI aprApta apramatta nirAkAra jJAna nirAhAra, jJAna prA ! prANa u manIkaraNa unmanIkaraNa paramamAtrA zrI tIrthakara zrI tIrthakara covIsa valayethI paramamAtrA -vIsa valayothI svarUpa anaMta svarUpa, anaMta paNa ane ane praNidhAna madhyama vega praNidhAna (madhyama) yahAga yoga paramayoga skUla sUkSama rahasya rahasyamaya Ata AMtara. 14 15 17 N 8. - 8 A da ja Dha = 2 3 - - - O 8 P 8 - 8 8 8 8 38 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 pRSTha naM. paMkti * 27 27 27 25 hm lh EUR lm : l o che che 31. 33 34 S K. 0 arthaka taralatA taralatAne Aja A ja pitAnA dhyeyamAM pitAnA dayeyamAM, prakAranA prakArane pariNatithI para pariNatithI parihAnine pariNatine atRpta apramatta zreNi zreNi lakSyavedhanI lakSyavedha genA ganA pravRttikaraNa pUrvavatI pravRttikaraNa e apUrvakaraNanuM apUrvakanuM aviMdayakAraNa pUrvavatI avaMdhyakAraNa racanA-zalI racanA-zailI graMthakAra te graMthakAra jhANAi AdAnamaMDa AdAnabhaMDa 2vasthA svastha sAthe jana darzananA jaina darzananA dhyAna yoga dhyAna-ga thaI jAya che. thaI jAya. ciMtAoe ciMtAo e ciMtanarUpa hovAthI ciMtanarUpa che. pAlanarUpa hovAthI atyavaMdana dhAnadhika dhAnatrika adhikAramAM ane adhikAramAM aSTApada tIrthanuM ane nirUpAyelA nirUpAyelI sAmAyika, pratikramaNa sAmAyika caturvizatistava jhANa 0 G 0 K 23 che I 15 sAthe * che 2 20. 4 17 pAlanarUpa che. caityavaMdana, - 15 , 20 28/29 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. paMkti 42. vaza 12 14 15 akhUTa azuddha atyavaMdana caturvizatistava, gurUvaMdana, kAyotsarga gurUvaMdana, pratikamaNa, kAyetsarga saMgabhUta aMgabhUta A-sevana Asevana niyukti dhyAna niyukti, dhyAna preraNA, kRpA preraNuM, kRpA ane (pUrva vibhAga) abhyAsI abhyAsathI arihANAi arihANa vaza thaI rAdradhyAna raudradhyAna saMsthAnavicayabhiMda bhiMda AkhUTa samyaktvAdi sattvAdi AjJAvicaya - AjJAvicayanuM dayAna vacana tatrAnayeta tatrAnapeta madave viLA, pR. 20 paMkita 10nI noMdha.' anAdi-nidAna anAdi-nidhana teoe sAgrI sAmagrI jinezvavaradevanA jinezvaradevanA paryAnuM paryAnuM padravyane dravyono sugamata sugamatA Akara AkAra pu5caMgerInA AkAravALo tichaloka jhellarInA che pachI umero. AkAravALe che Urdhva ane Urdhva, adhA ane niyamo niyamA o Y / 24 24 25 22 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 pRSTha naM. pati 17 29 - . lh ly i che ly ly i kaNunI dharmadhyAnathI saMvara-AvatAM mahave piMDasthAdi traNa 6. ata zloka 19 paramAtma-milananI ukatasarva prakAranA ly ly azuddha kaNanI dharmadhyAnAthI saMvara AvatAM mahavaH piMDasthAdi cAra 9 gata ja 22. paramAtmA-milananI cukata sarva prakAranI prAsAda padiva mahaDavvatte davvasunna chatAM tenA dravya zUnya dhyAna mahArAjano vagIrI samrAjaya majAvat cidAnaMdamaya 9 0 0 prAsAde padika 0 ~ ~ 44 44 45 mahAvvatte davvasunna chatAM dravya zUnya dhyAna mahArAje thagIrI sAmrAjaya majAvatuM banAvIne cidAnaMdamaya ane mahAbhUtonA apAnAraddhane hRdayakamalakezamAM 45 46 46 ane mahAbhUtAnA brahmaranbane hRdayakAzamAM daivI brahmaddhamAM anaka syuryazo'pi kAryotsargamAM asaMkhaguNA prANano laya pachI umero m h @ brahmaraddhamAM anaraka syuryadazaze'pi kAyotsargamAM asaMkhaguNa thavAthI manano laya h m m Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 pRSTha naM. 5kti 27 73 azuddha kALajathI A grahaNa kame-kame ajjhaNa sukhadevayA ninimeSatAthI yaharisa paramAtmA-svarUpanuM puSyamapi 74 kAjaLathI AtmAM grahaNa keme-kame ajjJapa suadevayA ninimeSa yaharirA paramAtma-svarUpanuM puSpamapi 75 78 7 29 81 33/029 83 91 savRkSane sarahate upazamatA pUrNa prakAza manavAMchA chI zrutajJAna dvAdazAMgI thAya che. * dhyAna che samudra teneti prathama jaLadho vA pachI Umare surakSAne arihaMte umazamanA pUrNa jJAna manavAMchita chIyaM zrutajJAna-dvAdazAMgI thAya che. dhyAna che.* samudroDane neti pravacana dvAdazaGga pravacana dvAdazADama che i 0 0 0 cha ja 102 102 102 105 che-e dhyAna sAdhanA adhAre sAmAnya che vigha-nAna samAdhimA 56 dikakumArI AdhAre sAmAnya rUpe vidyamAna samAvi dikkumArI 56 bhUkuTi 108 110 thAya che. tIrthaM-sUtra thAya. tIrtha-sUtra Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 pakti na. ladhu pRSTa na. 115 116 116 117 118 120 120 123 125 126 127 my f f fy 8/12/ 127 10. 17 azuddha siddhANaM budvANuM "siddhANaM budvANuM diSTie daSTie sarva mokhara mokhare namaka-kriyA namana-kiyA bhAvamAM bhAvimA khAra mIramAM parameSThA parameSThI pathama prathama Ichata- ga" IcchAga" riNArUkutta' ridAnathutta' dhyAnathI dhyAnanI rakSA karo SFrakSA karo SR "paMcanamaskAra" bane paMkti phUTanoTa rUpe che. tihuyaNa pade cANa padoccAraNa matromAM maMtromAM yaza (A navakara) (A navakAra) arihANAithuttaM arihANa thuttaM karanArane, karanArane, tenA karanAranI karavAnI upayoga upayogatraNa-zaktine trANa-zakitane vaDe ane citta vaDe citta pAme che kAryotsarga kAyotsarga maMtra ane netra ane ba"nuM tenA 130 131 132 132 133 134 134 tihuthaNa 134 134 135 136 - 136 136. 137 138 138 140 darda te | 142 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha na 142 142 142 143 145 152 155 155 155 158 159 159 160 161 163 173 173 175 176 177 178 199 179 183 185 187 187 188 pakti na 13 20 24 28 24 4 *aetK 29 2 >> na %0 28 7 20 5 che che . TI. 4 4 4 13 307 ad naya 'vavijJAna dhutta' pacaparameSThi AnAdi rUpati rUpAtIta. hasanAdacakra' siddhi laukika siddhi bhagavatAnA leA ottara karyAta zarad sthApita zreNagata paramAtmAci'tAbhAvanA ( uttara vibhAga ) azruma bhAvanAoe pravRttie mAna vabhava jJananI saghe'. prathama upasama ve hiMca eva marA gaga kAyAnI zuddha naiRtya vavijJAnathutta mAM paMca parameSThi anAdi rUpavijata, rUpAtIta hasanAcaka siddhi:-'laukika-siddhi' bhagava`tAnA leAkeAttara karyAM, te zarada sthApita zreNigata paramAtma ci'tA-bhAvanA azubha bhAvanAe e vRttie mAnava bhava jJAnanI sadhe. prazama upazama bAhiMca evA mArA rAga phAyAnI Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 pati na. azuddha 6 pU pUchavo e bhAva cAritra, 1. 25 28 e bhAva, cAritra, sevAmRta guNAmaka sevAmRta che . 30 pRSTha naM. 189 194 194 197 204 210 211 212 212 212. 213 215 216 TatAM jatijJAna samarthya(sUya) ruvimo kamaza: trI guNAtmaka chUTatAM matijJAna somathya- (sUrya)ne rUvimaruvI kramaza: trIjo 0. cethI 4 0 216 sagaja 9 8 samaja zAne svarUpa abhAva nizicattIkaraNa mastaka ravarUpa abha0 nizcittIkaraga mAMka 7 M 11 mitra, bhAva 216 217 217. 217 218 218 218 218 218 218 218 219 219 220 220 - svataH ratakSaNAt niphreSTha pANipAda nnaSTa 4 stakSaNAta nizceSTa pANipAda Yi jI jI ) - ne gRhayatAmapi 25 gRhRtAmapi jIvanamAM kimapyanubhUtamapi vanamAM kimapyanubhUtimapi purUSanI tada kAra puruSanI 220 taddAkAra Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha na 220 220 221 221 221 221 221 224 224 225 225 226 226 226 229 229 229 229 229 229 229 229 230 230 231 232 232 232 232 233 39 pakti na 29 31 7 10 26 29 1-8-10 2-5-12 1 ma 5 15 25 1 re 10 13 16 19 22 28 16 20 18 1 5 16 24 19 309 azud deha geha pA atmAethI avasthAnAM atmasvabhAvamAM gameya svAtma zrutanizcita azrutanizcita niNuM yatmaka maTe sanata tu 8 mati ' nima tIkaNu 6 vasanA ' vAsanAnI sahuthI vadhu sthiti Ava vipIta AbhAvanA yutha svarUpa dharma sAdhanA dhyAna-ceAgAAM karaNe! sAdhanamAM dhya||-sAdhanAmAM (ajJAna bhe, kASTha yAga prAdezamAM 9 AnIkaraNa ...* zuddha deha geha mupAznute AtmAethI avasthAmAM AtmasvabhAvamAM gabhe svAtma zrutanizcita azrutanizrita niNuM yAtmaka mATe jJAnata tue " mati ' nitIkaraNa ' vAsanA' vAsanAnI sthiti abhAva viparIta AtmatattvanA yathArtha svarUpa dharma sAdhanA dhyAna-yAgamAM karaNAnI sAdhanAmAM dhyAna-sAdhanAmAM (AjJAbheda, kASThA yAga prakAzamAM unmanIkaraNu Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMkti na azu decAna 310 azuddha dhya na uvadhAe judAju mAM vADaya -upanaya saMiya varyA rAya , thaya cama kAra - pRSTha naM. 233 !! 23pa 235 235 235 236 238 238 240 241 . 243 244 249 250 * 251 254 255 255 2papa deSa ratnatrathI te che ravarUpa samabhU AlA vistAvALA svabhAvaiH g: ane bheda praNe jina game dArtho uvadhAe icchANulobhA vAyaDa -apanaya saMzya varyAntarAya thAya camatkAra doSa ratnatrayI tenA svarUpa samabhUtalA vistAravALA svabhAbhauH rAte ane tenA bheda praNIta jinAgame padArtho banavAnI . 14 20 : 26 255 ' anavI , 257 , 258 258 - - 261 * 261 263 sAmAyika, mahArAja parasyaroyagraha bhAvanA pradezamAM aupazamika Adi te kahe- sAmAyika nuM mahArAje parasparopagraho bhAvanAnA pradezomAM aupazamikAdi te ke . 265 266 267 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvipa paNu 25 311 pRSTha naM. 5kti naM. azuddha ra67 28/29/30 dvIpa, dhArmika mAmika bhagavatA bhagavaMte jJAna-darzane jJAna-darzanAdi AkAzamAM AkAza pradezamAM 272 paNa sattA 281 astitva nAstitva 281 23 padArtho padArthamaya padArtho sarva padArthamaya 282 umere paMkita 25 pachI, Ama jIvAdi padArthone ekAnta akriya mAnavAthI baMdha-mekSa, puNya-pApa, janmamaraNa Adi ghaTI zaktAM nathI. 283 sadevakatavya saduvakatavya 285 saMdhu sAdhu 285 Asana avasagna 286 asaMsakata saMsakata 288 sAravAdana sAsvAdana 288 mohanIyatA mehanIcanA 289 khannene annane 289 tene te saMza sarvajJa kelI kevalI kevalI kevalI ane 293 puSamUti puSpabhUti 293 bIja pahelA 293 khama khatama 22 zistrANa 293 23/31 sAtamA sAtamI 294 arIsA ArIsA 4i - X R & R % 4 2 2 2 2 - - 289 292 ane 293 ziratrANa Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 pRSTha naM. paMkti na 294 1 azuddha samAdhi (anAmikA) uvadyAe nisabata AjJa vacane 297 ra97 "samAdhinA (anAmikA) uvaghAe nissiA AjJA vacane 297 18 300 : " 1. ILE Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Zee Cezzes sAgara jevI vizALa dvAdazAMgInA sArA nima La dhyAna yoga che. zrAvakanI ane sAdhuonA je mULa guNa ane uttara guNA tathA je je bAhya kriyAo darzAvavAmAM AvyA che, te sarva dhyAna yogane siddha karavA mATe che. dhyAna siddhinA krama A pramANe che : mukti mATe dhyAnanI siddhi joI e. dhyAna siddhi karavA mATe mana:prasAda joI e. eTale ke citta prasanna hovuM joI e. citta prasannatA, ahiMsA, saMyama ane tapa Adi vizuddha anuSThAnAnuM ullAsapUrvaka Asevana karavAthI sAdhI zakAya che. 1 . upamiti sAroTTAra . 8. sAdhanAnI zarUAta nimaLatAthI thAya che. cittanI nimaLatA vinA che. vAstavika sthiratA, tamayatA svakIya banatI nathI. zrI jinAgamAmAM darzAvelA che mAkSa sAdhaka pratyeka anuchAnAnI bhAvapUrvakanI ArAdhanA sarva prathama sAdhakanA che te cittane nirmaLa banAve che, pachI tenA phaLarUpe maza: cittanI sthiratA thatAM para mAmAmAM tamayatA siddha thAya che. ahi sA dharmanA pAlanathI | citta nirmaLa bane che. saya ma dharmanA pAlanathI, citta sthira bane che. tapa dharmanA pAlanathI citta AtmasvarUpamAM lIna bane che. -vi. kalApUNa surijI ma. . * grantha paricaya pR. 39 che. DaDaDaDaDaDanDa kaccasiDakAro