Page Text
________________
૨૧૮ ]
ध्यानविचार-सविवेचन જીવને જુદાં જુદાં સ્થાનોમાં કે જુદી જુદી અવસ્થાએામાં લઈ જનાર કર્મ–પ્રકૃતિ છે. કર્મના યેગે જ ગતિ–આગતિ થાય છે. કર્મને સર્વથા વિયેગ થયા પછી પુનઃ કદાપિ સંગ થતો નથી. તેથી સિદ્ધ સાદિ-અનંત સ્થિતિએ અક્ષય-અનંત- અવ્યબાધ સુખમય સહજ શુદ્ધ-સ્વરૂપની રમણતામાં લયલીન રહે છે.
એક સિદ્ધ પરમાત્માની અપેક્ષાએ તેમને કાળ સાદિ-અનંત છે, પણ અનેક સિદ્ધોની અપેક્ષાએ અનાદિ-અનંત સ્થિતિ હોય છે.
(૬) અંતર – સિદ્ધ અવરથા શાશ્વત–સનાતન હોવાથી તેમને પુનઃ પતન કે અવસ્થાનાંતર અભાવ હોય છે તેથી તેમને “અંતર પડતું નથી.
(૭) ભાગ – સિદ્ધાત્માઓ સંખ્યાની દૃષ્ટિએ સંસારી જી કરતાં અનંતમા ભાગમાં છે અર્થાત્ સિદ્ધ કરતાં સંસારી જીવોની સંખ્યા અનંતગુણ અધિક છે. એક નિગોદમાં પણ અનંત જ હોય છે, તેની અનંતમા ભાગની સંખ્યાવાળા છ જ મેક્ષમાં જાય છે.
(૮) ભાવ-ભાવ એટલે પર્યાય-અવસ્થા. સિદ્ધ ભગવંતોમાં ક્ષાયિક અને પરિણામિક બે ભાવ હોય છે. તે ભાવ(અવસ્થા)માંથી તેઓ કદાપિ ચલિત થતા નથી.
ક્ષાયિક ભાવ – કમનો ક્ષયથી પ્રગટેલો ભાવ તે ક્ષાવિકભાવ છે. સિદ્ધ ભગવતેના સર્વ કર્મો ક્ષય પામેલાં હેવાથી તેઓમાં અક્ષય જ્ઞાન, અક્ષય દર્શન, અક્ષય ચારિત્ર અને અક્ષય સુખ-વીર્ય આદિ અનંત ગુણ ક્ષાયિકભાવે રહેલા હોય છે.
પરિણામિક ભાવ- સર્વ સિદ્ધ ભગવંતમાં “જીવત્વ પારિણામિક ભાવે રહેલું છે.
() અ૫ બહ-મેક્ષના અધિકારી – પુરુષ, સ્ત્રી અને નપુંસક હોય છે. તેમાં સૌથી અલ્પ સંખ્યામાં નપુસકે સિદ્ધ થાય છે. તેના કરતાં સંખ્યાતગુણી સંખ્યામાં સ્ત્રીઓ અને તેનાથી પણ સંખ્યાતગુણ સંખ્યામાં પુરુષે સિદ્ધ થાય છે.
સિદ્ધ-સ્વરૂપના ધ્યાનની એક પ્રક્રિયા છે. હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજકૃત “ઉપદેશ-પદ'ની વૃત્તિમાં – સુદર્શન શેઠને અભયારાણી સાનુકૂળ ઉપસર્ગ કરે છે તે વખતે પોતાની પ્રતિજ્ઞાનું અખંડપણે પાલન થાય અને આવી પડેલો ઉપસર્ગ નિષ્ફળ જાય, તે માટે તેઓ સિદ્ધ પરમાત્માના ધ્યાનમાં લીન બની જાય છે – એમ જણાવી તેમણે કરેલા ધ્યાનનું આ પ્રમાણે વર્ણન કર્યું છે :
"सो सविसेसं पच्चक्खाण-डाणे मणं निरूभित्ता 'सिद्ध सिलोवरि सरहिंदु-कुंद-संखुज्जलच्छाएं' अप्पाणं द्वावित्ता तद्देस समीववत्तिणो सिद्धे धुणियासेस किलेसे निउणं परिचिंति
અર્થ :-તે સુદર્શન શેઠ તે સમયે
(અભયા રાણએ અનુકૂળ ઉપસર્ગ કતે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001519 |
| Book Title | Dhyanavichar |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhadrankarvijay |
| Publisher | Jain Sahitya Vikas Mandal |
| Publication Year | 1990 |
| Total Pages | 384 |
| Language | Sanskrit, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Dhyan, Yoga, & Articles |
| File Size | 22 MB |