Book Title: Arhan Niti
Author(s): Hemchandrasuri Acharya
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005622/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya praNIta ahaMnIti ': preraka / pa.pU.vairAgyadezanAdakSa-A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI-ma. Main Education International For Personal & Private ne Only www.jajelbrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namo namaH zrI gurupremasUraye kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya praNIta arjunnIti bhASAMtarakartA : zrI maNilAla nathubhAI dozI, bI.e. : preraka-mArgadarzaka : pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA H punaH saMpAdaka : pa.pU. paMnyAsapravara zrI aparAjita vijayajI gaNivarya : prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 - vidiAre kAlipANi A zrImad kurakSA zikSA mA dazaraH (2) zrI jillAkSA phTa * Aira rokI rAjI phrANazo, (3) zrI jInAkSara ArAdhanA sTa cAMdrANA saMpI daLI, zo kophekSA, zagALA paze, vilAsa : 3 seM - rapa33 tA phi na paNa rIlIpha roDa paradAdA: phiona : (SThi 201346. rU. For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E. TekakiAvata I jaiR 00 , | : 'Isl. loko parasparanA vyavahAramAM ekabIjA sAthe kevI rIte varNa ke jethI potAnuM hita sAdhI zake ane sAsanA manuSyane nukazAna na thAya loko parasparano vyavahAramAM ekabIjA sAthe kevI rIte varte ke jethI potAnuM hita saudhI zeka ane sAmanAM manuSyane nukazAna na thAya tevI rIta batAvanAro syAdvAdaMpraNetA aMnataMrkarUNAzALI atuprabhue tevI rItine batAvanAra sAdapraNatA anatakarUNALI ahata e prapelo A eDana nuM nAma lai graMtha saMghane samapita karatAM atyaMta prapalA, ahanI nAma laI graMtha saMdhane samarpita karatA atyaMta nidanI anubhUti thAya che te aneka prakAranI che. tenA AdhAre AnanI, anuvAta thAya che. 1 aneka prakAranI vidvAnoe take graMtha vidvAnoe aka grathItabhas nIti. cANakyanIti vizere graMtho prasiddha che paNa te sera mAM sAmAnya cANakyanIti vire gratho prasiddha che paNa te sarva graMthomAM sAmAnya tibodhanA zloko lakhavAmAM Avela che. paNa ahaMnnItimAM vA aneka hitabodhanA zloko lakhavAmAM Avela che. paNa ahanItisA. to aneka vAlmIra, rAjakIya, vyavahArika tathA prAyazcittAdika prakaraNanuM savistAra gIra, rAjakIya vyavahAra tetho proyazcittodika prakaraNone varNana karavAmAM AveluM che. ke A graMthanuM nAma levuM ane varNana karavAmAM Avela che. jo ke A graMthanuM nAma laI ar to paNa temAM keTalA badhA vi AvI jAya che ane sakSapamAM to paNa temA keTalA badhA. viSaya AlI jAya che ane saMkSepamAM te svarUpe darzAvavAmAM , vyuiM che te mATe to anukramaNikA tarapha dhapAta sva darzAvavAmAM . te mATe, ana saNikA taraka daSTipAta karavA ja yogya ? aMgenI vizeSa to jANavA mATe graMtha karavo je ryogya che aMgenI vizeSa vAta jANavA mATe ) kalikAlasabrajJa viSaya ka saMa5 caritra 1 vivecana tetho graMthakAre zrI kalikAlasarvajJa viSayake saMkSepa caritra paNa vica I I AjathI lagabhaga 100 varSa pUrve jaina patranI okisa' amadAvAda AjathI lagabhaga 100 varSa pUrva jaina pana ose amadAvAda taraphathI kArabhArI zrI bhagubhAIe mULa pustaka tenA bhAvAnuvAda saMha taraphathI kArabhArI zrI bhagubhAIe maLa pustaka tenA bhAvAnuvAda seha prasiddha karavAmAM teyAra karI jIna patranA grAhaphone bheTa ApeluM. A prasiMddha karevomAM taiyAra karAvI jaina patranA grAhakone bheTa Apela A pina saMpAdana prasa pUrvaprakAzaka bhASAMtarakArano AbhAra vyakta karIe chIe. prema saMpAdana prasaMge pUrva prakAzaka bhASAtarakArano AbhAra vyakta karIe chIe. 5.5. virAgyadazana dakSa A bha. zrImadda hiMya makasurIzvarajI paMpa vairAgyadarzanoda o.bha. zrIma vijeya haMmara surIzvarajI miharAjanA ziSyaratna prabhAvaka pravacanakAra pacAsapraveza aparIta mahArAjanA ziSyaratna prabhAvaka pravacanakara paMnyAsa pravara zrI aparAjita vajayeOe ghaNA koyo parizrama laIne A pustaka puna: saMpAdana vijayajIe ghaNA kAyo vaccethI parizrama laIne A taka kya che te badala pUjyazrInA paNa aMte khaba NI che karyuM che te badala pUjyazrInAM paNa ameM khUbe RNI chIe bAhya jagatamAM prakAza karanAra helojana balba vi. karatAM paNa . bAhya paMgatamAM prakAza karanAra halajana bata karatA paNa na saMpAdana For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 AMtarajagatamAM, adhyAtmamArgamAM ne dharmasvarUpano prakAza pAtharanAra zrutanuM mUlya amUlya che... pUrva maharSi prApta zruta hajI bAkInA 18 hajAra varSa sudhI pahoMcADavAnI javAbadArI ne kartavyatA ApaNI che. pa.pU. vairAgyadezanAdakSa A.bha. zrImad vijaya hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnI zrutalAgaNIsabhara vANIne jANI ane zrutarakSAnuM kArya AraMbhyuM... varSo pUrvenuM bIja Aje vaTavRkSanI upamAne yogya banavA pAmyuM che. Aja sudhImAM 350 jevA prAcIna graMthone punarmudraNa-saMpAdanAdi thayela che. jenI sUci paNa atre prastuta che. taduparAMta hastalekhanAdi dvArA paNa zrutarakSAnA prayatno cAlu che. hajI paNa A kArya cAlu ja che. zrutadevI mA sarasvatI amane A kAryamAM sahAyatA bakSe e ja apekSA. da. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa zrI caMdrakumArabhAI jarIvAla zrI lalitabhAI koThArI zrI puMDarikabhAI zAha For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so AA and dravyasahAyaka prastuta graMtharatnanA prakAzanano saMpUrNa lAbha pa.pU. A. zrI kamalaratnasUrijI ma. pa.pU. A. zrI ajitaratnasUrijI ma. pa.pU. A. zrI darzanaratnasUrijI ma. nA sadupadezathI zrI vardhamAna siddhagiri cAturmAsa samiti - pAlItANA taraphathI levAmAM Avela che jenI TrasTa bhUri bhUri anumodanA kare che. lI. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7 For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HINDI sArapramASTakam // racayitA -pa. pa. paMnyAsaH zrIkalyANabodhivijayo gaNiH kalyANabAdhAvajayA (vasantatilakA) (vasantatilakA) zrIdAnasarivaraziSyamatalikA'sau, jainendrshaasnmhaakshlaughklpH||.. zAdaunasAravaziSyUpatAlakAsI, jnendrshaasnmhaashlaaNdhklpH| siddhAntavArivaravAnAdhamahASaH, zrIpamasAraravatodavarAganAgAt / siddhAntavAAravaravArAnAdhamahASaH, zrA pararavatAdvarAganAgAta // karmAkhyazAstranipUNo hanahIrasari-vizvAdabhutapravarasaMyatagacchakartA / kamakhyizAsvanipUNoM hAnahArasUri-vizvaditapravaraseMyaMtagacchekaMtI / / mAnaprakaSapArAdaSTamahAvidahaH.zrIpremasAraravatAdabarAganAgAta // mAnaprakaSapArAdaSTamahAvidaha:, zrIpramasAraravatAdbhabarAganAgAt / / cAritracandanasagandhizarIrazAlI, svaadhyaaysNymtpo'prtisaikmrtiH| cAritracandanasandhizarArazAlA, svaadhyaaysNymtpo'prtimkmtiH|| manya karAlakAlakAlajavAtarAgaH, zrApamasAraravatAdavarAganAgAta // maMnye karAlakalikAlajatirAMgaH, zrIpremasUriravatAdbhavarAMganAMgAt / / atyantAnaHspahamanaHkatadabhrarAgaH, kasArAvANA naagH| atyantAnaHsahamanaHkatadabhrarAgaHsa naassksaanvdaannaavlobhnaagH| kalyANabAdhimacala prAtajanma dadyAta, shraapmsaarsvtaabdvraagnaagaat| kalyANabAdhimacala prAtajanma dadyAt, shraaprmsaarrvtaadbhvraagnaagaat|| vairAgyanIrajaladhe nikaTasthasiddhe, saMsAratAraNatarI shmsaukhyshaalii| vairAgyanIrajala) !nikaTasthasiddha, sasAratAraNatarI shemsaukhyshaalii| lokottarAsvanitadAzatasArvakakSaH, zrIgamasariravatAdevarAMganAgAt // lokottarAsvanitarzitasAvakakSaH, zrIpremasUriravatA.varAMganAgAt / / dapadapaharaNaH pArapaNazAlaH / edayagAnasamayApa mahAcAratra: padapaharaNaH pArapaNazAlaH / pApArapajalaja jalaja yathAhA~ shriimserirvNtaadvraagnaagaat| pApArapaGkajala jala yathA'hIM !, shriiprmsuurirvtaadbhvraagnaagaat|| bhakteSa raJjitamanA na babhUva sari-bhaktAM tu caiva kRtavAna vnikbhiiruH| bhaktaSa raJjitamanA naMbabhUvU sari-bhaktAta vaM kRtavAna vnitkbhaaruH| ziSyAHkatAnacanajAkhagataspahaNa, shriipremsaarrvtaadvraagnaagaat| msaarrvtaadbhvraagnaagaat|| gaNasamadratata stAratakatA pttpraatbhH| magdhA'smatagaNasamudratalAyanAsa-nAha tvstaatktaasm.pttmaatuubhH| naa'bhvtpaantpaadrjaa'pyr'smaaklyaannshphldaattraa!ntaa'sm|| nA'haM bhavatpunitapAdarajo'pyare'smi, kalyANabAdhiphalaMdAtRtaroM ! naMto'smi / / mahAtArA bhanda For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racayitA - pa. pU. paMnyAsaH zrIkalyANabodhivijayo gaNiH yatA yatA - - lyANalAjama lyANabAdhiAvajayA sajjAnatAtajanakasahabhAnosAnocyavidhIparamAdisAno sajjJAnadAptajanunakasahastrabhAnA , saddazanAcchyAvadhAparamAdrisAnA ! naka bhasmakaraNakAna kazAno.. bhaanyroshntaa||2|| duSkamabhasmakaraNakamanaHkRzAnA bhAkarakAna kazAno ! bhAvAda bharje bhavanabhAnago bhavantama HRH P kasAnatapasA tava yA vaddhamAnatapasAmAtavaddhamAna-bhAvana bhAva pAna: bhaH prAtadhyamAnaH / kucchadAlobharahito galitAbhimAno, bhAvAdbhaje | vanabhAnugusa ! bhavantam // 3 // manasaH paramatajaDatAsamasta.tAbhadatamacanaca tajaH parapuramataja itA samAsta duhASTAbhadatadAmacadAnacA madATaH / bhatA'maulAnAnayaneza: bhAvAda bhane bhavanabhAnagaro bhavantama|B| tAjapazalamanasAnayana'zravAH bhaanbhvntmaa|| bhAvakapaGajanAdhAbhA bhAvakapUjabAdhabhAna ratapaGavizoSabhAno dAratapazavazASabhAnA! tubhyaM namo nibiDamohatamohabhAno bhAvAbhaje | vanaunumujhe bhvntm||4|| prAlasahAnAsa garagarutApakapA pakatarapayaSavA zAlamahAnAgA gakatAprakaSapApaSvApaprakatadAdhAparavavaSa vakapataerazanvatAvamabhAvAda bhavanabhAnagarIbhana tapArazuddhavacAvimazAbhAvAda vanabhAnAbha yikapa kallolakarakapA bhavato vibhAti, dedIpyate lasadanamaNAko'ntaH / gambhIratA tejaladhe ! nanimnagAdhe bhAvAbhaje bhuvanabhAnaguro ! bhvntm||6|| sImAnamatra - gatA na hi sA kalA'stri, prakAzadivArANasauravabhAgo'si ugrazratoSarapato dazamanzAyA.bhAvAdabhane bhanabhAnagarobhana dRSTAdASArapavAdazamA dazAyA,bhAvAdAbhaja pA vApadezanAloktikatA sadaiva / / sadapApaDAbhasaraNa tvapAdapAbhramaraNa dava priAhamacandrAktakRtA sadava [ . nAnato'sabatabhAvAta. tvatsasmateH sAzrasasabhaNa|| indravajA) tA'Asa batabhAvAtAtva sasambhramaNa 8(indravajrA) For Personal & Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guru guNa amRta ghuMTaDA jeo saMsArIpaNe laMDananI oksaphorDa yunivarsiTImAM sI.e. nI samakakSa bekIMganI parIkSAmAM pharsTa klAsa Avela hatA. jeo : bharayuvAnavayamAM dIkSita banyA hatA. jio : pa. pU. gurudevazrI vijaya premasUrIzvarajI ma. nA sAnidhyamAM jIvanabhara, rahevA dvArA "AjIvana aMtevAsI' banyA hatA. teonI apramattabhAve sevA karI ane teonA "paramakRpApAtra' banyA hatA. jeo : vardhamAna tapanI 108 oLI karavA dvArA "vardhamAna taponidhi" " banyA hatA. jeo : nyAyadarzanano UMDo abhyAsa karI "nyAyavizArada' banyA hatA' jeo : nyAya - vyAkaraNa - karmagraMtho - yogagraMtho - AgamagraMtho -1 sAhityagraMthonA talasparzI abhyAsa karI "mahAvidvAn' banyA hatA jio : padarzananA sAMgopAMga kheDANathI "tarkasamrATa' banyA hatA. jeo : 45 Agama graMthonA saMpUrNa adhyayana dvArA "AgamajJa' banyA. jeo : vidvAna - saMyamI - AcArasaMpanna evA aMdAjIta 250 ziSyonA paramatAraka gurudeva ane vijayapremasUri samudAyanA mahAna gacchAdhipati banyA hatA. jeo : bejoDa vidvAna hovAnI sAthe paramagItArtha' hatA. jeo : aneka aMjanazalAkAo - pratiSThAo - charI pAlita saMgho. upadhAno - dIkSAo - UjamaNAo vigere zAsananA kAryo karAvavA dvArA parama zAsanaprabhAvaka banyA hatA. jeo : zAstrazuddha ane vairAgya nItaratI dezanA dvArA bhAratabharanA saMgho ane lokahRdayanA AsthAkendra banyA hatA. jeo : pU. premasUrinA aMtara AziSathI prAraMbhAyela yuvAnonI kAyApalaTa karatI yuvA zibira"nA "Adya praNetA' hatA. jeo : paramAtmAnA parama bhakta' hatA. jeo : custa "AcAra saMpana' hatA. jeo : nirdoSa jIvanacaryAnA AgrahI hatA. jeo : 40 | 40 varSathI cAlatA "divyadarzana" pAkSikanA mAdhyame zuddha - sAtvika - zAstrazuddha - mozaikalakSI tAttvika sAhityanA rasathALa pIrasavA dvArA sakaLa jaina saMghanA "mahA upakAraka' banyA hatA. | For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeo : zAstro ane zAstrIya padArthonA arthanI rakSA mATe pUrI tAkAtathI jhajhUmI zAsranI rakSA karavA dvArA 'siddhAMta saMrakSaka' banyA hatA. jeo H paramateja - yogadRSTi samuccaya - yazodhara caritra - amIcaMdanI amISTi - sItAjInA pagale pagale jevA tAtvika - sAtvika 250 jevA graMthonA sarjana karI 'mahAna sAhitya sarjaka' banyA hatA. jeo : jJAnasthavIra hatA, vayasthavIra hatA, paryAyasthavira hatA. jeo : jIvanabhara sudhI aNizuddha 'saMyamanA sAdhaka' hatA. jeo : vairAgyajharatI vANI dvArA agaNita AtmAone saMsAranA sukhathI vimukha karIne mokSAbhimukha banAvavA dvArA zrIsaMghanA sAcA saphaLa dharmopadezaka - mArgadarzaka banyA hatA. jeo : seMkaDo yuvAnone dIkSita karI... bhaNAvI gaNAvI, vidvAn ane saMyamI banAvavA dvArA zramaNonA bhiSmapitAmaha' banyA hatA. jeo : dIrghadRSTi vAparI... zAstrasApekSa rahI... saMghamAM varSothI cAlatA saMgharSo ane saMlezono aMta lAvavAnA tanatoDa prayatnamAM potAno siMhaphALo ApavA dvArA 'saMgha ekatAnA pravara zilpI' banyA hatA. je saMgha ekatAnI ThaMDaka ane mIThAM phaLo Aje zrIsaMgha mANI rahyo che. jeo : zAstrIya saMgIta ane rAga - rAgINIonA sUkSmajJAna sAthe koyala jevA madhura kaMThanA kudaratI varadAnanA svAmI hovAne kAraNe bejoDa 'saMgIta ane svarasamrATa' hatA. temanA mukhethI gavAtA stavano - sajjhAyo sAMbhaLI bhAviko DolI uThatA. jeozrIe saMghane 250 jevA vidvAna ane saMyamI ziSyonI bheTa dharI 250 jevA sAtvika graMthonI bheTa dharI, 40 / 40 varSa sudhI maulika sAhityanA rasathALa samA 'divyadarzana' nI bheTa dharI. saMgharSo mITAvI zrIsaMghanI ekatA karI 50 | 50 varSa sudhI bhAratabharamAM vicarI zAstrIya dezanAnI amRtadhArA varasAvI. sAcA arthamAM 'zrI saMghakauzalyAdhAra' banyA hatA. evA mahAmahima gacchAdhipati pU. gurudevazrI bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA caraNomAM sAdara vaMdanA... For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #tAnA prazno #dInA zAzo bhaNAi nAnajI gaDA, muMbaiA; pU. gacchANiti AzA phe) bALa lAbho sI jazailA ( saMkaphusAra, kAna, gacchAdhipati Aryadeva zrAphijhura koSasUrIzvarajI. (3 sA zrI vasaMtamabhAzrIjI che te ja sAlI zrI ( munirAzrI akSayojhuijI sA., pUmunirAjazrI mAnI preraNAthI kare tanabena li zA parivAra huM muMbaI. (pre4 suniksa che paraNita jaina zvetAMbara sI paTTI - paba, pUnA ( 3 cAsajI kahyANAbolijI rAzinI vamAna tenI je ochInI anodanA : pU. paMnyAsa zrI kalyANavijayajI gaNivarlenI preraNAthI For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'ka mAthI ratanabena nI sona sAvalA parUvAra, jayazIlAkIjI ma. nA saMsArI suputra rAjanana puNyasmRti nimitte jayazalAbAjI ma nA sasarA rojananI paMti nimitte kavyA kavAda nI preraNAthI) nA preraNAthI ya sosAyaTI sAsAyaTa amadAvA amadAvAda, THka jana seda pho zo phona tA. ti, tapAsa , zAMtAkrujha, muMbai, For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 17) zrIdevakaraNa mULajIbhAI jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdala AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 18) zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI. (pU. munizrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munizrI ramyaghoSa vi.ma.nI preraNAthI) 19) zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgaLa pArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa. pU. AcAryadeva zrIrUcamacaMdrasUri ma.nI preraNAthI) 20) zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, saMghANI esTeTa, ghATakopara, (vesTa) muMbaI. (pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 21) zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbaI. (pU. munirAjazrI akSayabodhi vi. ma.nI preraNAthI) 22) zrI kalyANajI saubhAgacaMda jaina peDhI, piMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImadvijayapremasUrIzvarajI ma. sA.nA saMyamanI anumodanArthe) 23) zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbaI. (vairAgyadezanAda pU. A. zrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) ra4) zrI AMbAvADI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda (pUjya muni zrI kalyANabodhi vijayajI ma.nI preraNAthI) 25) zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcAryazrI nararatnasUri ma nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 26) zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda. (pU. gaNivarya zrIakSayabodhivijayajI ma.nI preraNAthI) 27) zrI mahAvIra jaina zvetA. mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, amadAvAda, zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya. (pa. pU. AcAryazrI rAjendrasUri mahArAja sA.nI preraNAthI) 28) zrI mATuMgA jaina zvetA. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 29) zrI jIvIta mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhivi. ma. sA. tathA munizrI mahAbodhivi. ma. sA.nI preraNAthI) 30) zrI vizA ozavALa tapagaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa. pU. AcAryadevazrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) 31) zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara muMbaI-400 006. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) (32) zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (pa. pU. vairAgyadezanAdala AcAryadeva zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA saM-2053nA pAlitANA madhye cAturmAsa prasaMge) 33) zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emarAlDa epArTamenTa, aMdherI (I), muMbaI. mu. (munizrI netrAnaMdavijayajI ma. sA.nI preraNAthI) - 34) zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 nagara amadAvAda: parama pUjaya munirAjazrI ma. sAnI preraNAthI 35) zrIkRSNanagara jaina zvetAMbara martipujaka saMgha, saijapura, amadAvAda. ga AcArya vijaya-hemacaMdrasazvirajI ma. sA.nA pU.Acaya vijaya-hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA kRSNa madhya saMvata 2052nA comAsa nimitta gabodhivijayajI ma. sA.nI merI 36) zrI bAbabhAi sI. jarIvALA TrasTa, nijhAmapurA, vRddhodarA-2 munirAja zrI kalyANabapivijayajI kalyANabodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI) 3) zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA pU gAdhipati AcAryadeva zrImad vijayajayaghoSasImaM'' musA. tathA pU. munirAjazrI yajI ma. sA. nA preraNAthI) gayapAta coyadeva manirAjazrI saMyamabodhivijayajI ma. saMyamabodhivijayajI ma. mAdhavayajI ma.sA.nA praraNAthI). 38)zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAMbara zvetAMbara maMdira TrasTa, bhavAnI pada nA munirAja zrI anatabadhiAvajayajI ma. sAnI preraNAthI) 39) zrI rodara roDa jaina saMdha, surata: pU. zrI akSayabodhi vijayajI ma sAnI preraNAthI 4) zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha Ara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, mumbaI. ArAdhanA bhavana, dAdara, maMbai. mA. sAnI preraNAthI) 41) zrI javAharanagara javAharanagara jaina zvetA mUrti, saMdha, goregAma A zrI rAjendrasUri ma so.nA preraNAthI 4) zrI kanyAzALA jena upAya, khaMbhAta (pU . A ma sa anumAda anumodAya 5. ma. ma. rAjitavija aparAjitavijayajI gogAma, mumbaI: janazrIjI rajanazrAjI zrI iMdrazIjI me. sA.nA saMyamajIvananI zrI IMdrezrAjI ma. sA.nAM saMyamajIvananI For Personal & Private Use Only vinayaprabhAtrA ma. sA. vasaMtabhAI ma. sA. tathA sAdhvIjI / tathA sAdhvIjI zrI preraNAthI) preraNAthI) sAnnI pra. ma sau pUrva pra svayaMpabhraMzrIjI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43) mATuMgA jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha saMta eka (3 vairdezanauda zAI bhagavaMtI saMsUrIzvarajI 4) zrI zarU karthanA tAMbara mUrtipUjaka jaina saMdhu, 4) je AdinAtha zetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, sANI '( rU. A. zrI gaNatna manA ziSya paMjJAsajI zrI 4 zrI paMkaja sosI jaina saMI ske nahI, aoNMda ( pU. zrI jJAna nI gati pratiSThA prasaMgo lAgINa padANoNa, dailA vagere nimitte hola :) 88zrI mahArANI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka derAsara, pANI, (pUnAno rAjIpa4ijI prA. tathA pUjA | zrI 9 hIrasUNI arajI nakaru tArUpUgiTa na sAMsa ruM, ( [ EInAda sarSa lagI sUrijI pay # zAnA mAM. mUrti . jaina sAM, saMdhANA esTeTa, For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 (pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI saMghamAM thayela gaNi padavInI anumodanArthe) 51) zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAM. mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda (pa.pU. (pUjya munizrI satyasuMdara vi.nI preraNAthI) 52) zrI marIna DrAiva jaina ArAdhaka TrasTa muMbai vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 53) zrI sahasraphaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa, bAbulanAtha, muMbai (preraka-munizrI sattvabhUSaNavijayajI ma.) 51) zrI govAlIyA TeMka jaina saMgha muMbai. (preraka : gaNivaryazrI klyANabodhi vijayajI ma. sA.) 55) zrI vimalanAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha, bANagaMgA, muMbai, (prerakaH 5. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.) 56) zrI vADilAla sArAbhAi derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbai (preraka : munizrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsajI zrIakSayabodhivijayajI gaNivara.) 57) zrI prinsesa sTrITa, luhAracAla jainasaMgha. (preraka : gaNivarya zrI kalyANabodhi vijayajI ma. sA.) 58) zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI. (preraka- munizrI rAjapAlavijayajI tathA 5. zrI akSayabodhivijayajI gaNivara) 59) zrI sUryayazAzrIjI tathA suzIlayazAzrInA pArlA(I), kRSNakuMjamAM thayela comAsAnIAvakamAMthI. 60) zrI premavardhaka devAsa zve. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 (preraka - pU. A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma.) 61) zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka-paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 62) zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara TrasTa-kolhApura (preraka- pU. munizrI premasuMdaravijayajI ma.) 63) zrI dharmanAtha po. he. jainanagara zve. mU. pU. saMgha, amadAvAda (preraka -5. pU. paMnyAsapravara zrI putyaratnavijayajI gaNi) 64) zrI dipaka jayoti jaina saMgha, kAlAcokI, parela, muMbaI (preraka- pU. paM. zrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNivarya tathA pU. paM. zrI guNasuMdaravijayajI gaNivarya) 65) OMkArasUrIzvarajI ArAdhanA bhuvana - surata (preraka- A. guNaratnasUri ma. nA ziSya munizrI jinezaratnavijayajI ma.) 66) zrI goDI pArzvanAtha jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, nAyaDu kolonI, ghATakopara(IsTa), muMbaI. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI) 67) zrI AdIzvara zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, goregAma-muMbai (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNAthI) 68) zrI AdIzvara zvetAMbara TrasTa, sAlema (preraka- pa.pU. gacchAdhipati A.zrI jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA.) 69) zrI govAliyA TeMka jaina saMgha, muMbaI (pa. pU. paMnyAsapravara zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 70) zrI vilepArlA zve. mU.pU. jaina saMgha enDa cerITIjha (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 71) zrI nanasI sosAyaTI jaina che. mU. pU. saMgha, borIvalI (vesTa) muMbaI. (pa. pU. paMnyAsa pravara zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 72) zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emarala epArTamenTa, aMdherI (i.) muMbaI (pa. pU. paMnyAsapravara zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 73) zrI dharmavardhaka je. mU. pU. jaina saMgha, kArTara roDa naM. 1, borIvalI (I.) (pa. pU. vairAgyadezanAdala AcArya bhagavaMtazrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA paMnyAsapravarazrI kalyANabodhi vijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 74) zrI umarA jaina saMghanI zrAvikAo (jJAnanidhimAMthI). (preraka : pa.pU. mu. zrI jinezaratnavijayajI ma.) 75) zrI kezariyA AdinAtha jaina saMgha, jhADolI, rAja. (preraka : pa.pU. mu. zrI marcaMdra vi. ma. tathA pa.pra. zrI | hiraNyabodhi vi. ma.) 76) zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdIvalI, muMbaI (preraka : pa.pU. mu. zrI hemadarzanavi. ma.) 77) zrI devakInagara jaina saMgha. (preraka : pa.pra. zrI nipuNacaMdravi. ga. nA ziSya muni zrI anaMtabodhivijayajI) For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 24 .. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa dvArA prakAzita thayelA graMtho nI sUci prata vibhAga 1 adhyAtmasAra saTIka (gaMbhIravi.)] 19 Avazyaka sUtra saTIka bhA.-2 anekAnA vyavasthA prakaraNa | (malaya.) anuyogadvAra mULa | 20 Avazyaka sUtra saTIka bhA.-3 anuyogadvAra saTIka | (malaya.) (malla hemacaMdrasUri) 21 Avazyaka niryukti dIpIkA bhA.1 5 anaMtanAtha caritrApUjASTaka | (mANijyazekharasUri) (nemicaMdrasUri) 22 Avazyaka niryukti dIpIkA bhA.ra aSTasahasI tAtparya vivaraNa | 23 Avazyaka niryukti dIpIkA bhA.3 AgamIya sUkatAvalyAdi ozaniyukti saTIka AcAra pradIpa (ratnazekharasUri) (droNAcAryajI) AcArAMga dIpikA 25 IryApathikaSatrizikA, (ajitadevasUri) pravajyAvidhAnAdi 9 kulaka tathA 10 AcArAMgadIpikA bhAga-1 AbhANazatakam (jinahaMsasu.) 26 utpAdAdisiddhiprakaraNa saTIka 11 AcArAMgadIpikA bhAga-2 (caMdrasenasU). (jinahaMsa sU) 27 uttarAdhyayana saTIka bhA.-1 12 AcAropadezAdi (vividhakataka) (zAMti.) 13 AraMbhasiddhi savArtika (vA. uttarAdhyayana saTIka bhA.-2 hemahaMsagaNi) (zAMti.) 14 AvazyakasUtra saTIka bhA-1 29 uttarAdhyayana saTIka bhA.3 . (hAri.) (zAMti.). 15 Avazyaka sUtra saTIka bhA.-2 30 upadeza saptati (kSemarAjamuni) (hAri.) 31 upadeza ratnAkara 16 Avazyaka sUtra saTIka bhA.-3 32 upadezapada bhAga-1 (TI. (hAri.) municaMdrasUri) 17 Avazyaka sUtra saTIka bhA.-4 33 upadezapada bhAga-2 (TI. (hAri.) municaMdrasUri). 18 AvazyakasUtra saTIka bhA.1 34 upadeza saptatikA (somadharmagaNi) (malaya.) For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 20 35 upadezamALA-puSpamALA pa6 jainakathAsaMgraha bhAga-5 (mala hemacaMdrasU) (vividhakatRka) upadezamALA (TI. siddharSigaNI) jainakathAsaMgraha bhAga-6 37 upamiti bhava prapaMca kathA bhA-1 (vividhakatRka) 38 kathAkoSa (rAjazekharasUri) jaina tattvasAra saTIka (sAnu.) 39 karmaprakRti bhASAMtara bhA-1 40 kalpasUtrapradIpikA saTIka 59 jainadharmabhaktikaMcanamALA (sAsu) (saMghavijayaga.) bhA.1 kalpasUtrakaumudI saTIka | 60 jainadharmabhaktikaMcanamALA (sAnu.) (zAMtisAgaragaNi). bhA-2 42 guruguNaSatrizaSaDaniMzikA 61 jaina rAmAyaNa gadya (ratnazekhara) dura jaMbudvIpa saMgrahaNI saTIka cetodUtam jaMbUtIpaprajJapti bhA.-1 44 caityavaMdanakulakavRtti (TI.zAMticaMdraupA.) 45 caityavaMdana bhASya (saMghAcArabhASya 64 jaMbUDhIpaprazami bhAga-2 saTIka) (zAMticaMdraupA.) caityavaMdana kulakam 6pa jaMbUsvAmi cAritra caMdravIrazubhAdi kathA catuSTayam (jayazekharasUri) 48 zakevalIcaritam (siddharSigaNI) chANAMga saTIka bhAga-1 jIvavicAra, daMDaka tathA (abhayadevasUri) kAryasthiti stotrAbhidhAna traNeya | 67 ThANAMga saTIka bhAga-2 saTIka. (abhayadevasUri) jIvAjIvAbhigama sUtra bhAga-1 tattvajJAna taraMgiNI (malaya.) (jJAnabhUSaNa ma.) 51 jIvAjIvAbhigama sUtra bhA.-2 tattvAmRta (savivecana) (malaya.) tattvAmRtaceto dUtam+jaMbUdvIpa jainakathAsaMgraha samAsa (vividhakatRka). triSaSThizalAkApuruSa caritra jainakathAsaMgraha bhAga-2 parva-1 (vividhakatRka). 72 triSaSThizalAkApuruSa caritra jainakathAsaMgraha bhAga-3 (vividhakatRka). | 73 triSaSThizalAkApuruSa caritra jainakathAsaMgraha parva 3/4 (vividhakatRka) 4 47 bhAga-1 parva-2 bhAga-4 For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 triSaSThizalAkApuruSa caritra | 94 navapada prakaraNa laghuvRtti * parva pa/6 (pR.devaguptasU) 75 triSaSThI zalAkApuruSa ca. bhA-1 95 nalAyanam (mANijyadevasUri) (parva-1) nayopadeza saTIka 76 triSaSThIzalAkApuruSa ca. bhAra 97 neminAtha mahAkAvya (parvara(3) (kIrtirAja upA.) triSaSThIzalAkApuruSa caritra 98 neminAtha caritra gadya bhAga-3 (parva-4/5/6) (guNavijayagaNi) triSaSThIzalAkApuruSe ca. bhA.-4 99 naMdisUtra (mULa) (parva-7) 100 naMdisutra saTIka rajI AvRtti 79 triSaSThIzalAkApuruSa e. bhA/5 (malaya.) (parva-89) 101 naMdisatra curNi saTIka 80 triSaSThIzalAkApuruSa ca. bhA.-6 (TI. hAribhadrIya) (parva-10). 102 pannavaNAsUtra saTIka bhA.-1 dazavaikAlika saTIka (hAribhadrIya) (malaya.) 82 dazavaikAlikadipIkA(samayasuMdara) | 103 pannavaNAsUtra saTIka bhA.-2 83 devadharma parIkSAdi graMtho (malaya.) (maho. yazovi.) 108 pArzvanAthacaritra (udayavIragaNi) 84 dRSTAMtazataka (bhUpendrasUri) 105 pArzvanAthacaritra (bhAvadevasUri) 85 tAtrizatkAiizakA (siddhasenIya) 106 pAMDava caritra bhAga-1 86 dharmabiMdusaTIka(TI.municaMdrasUri) (devaprabhasUri). 87 dharmaparIkSA (jinamaMDanagaNI) 107 pAMDava caritra bhAga-2 88 dharmaratnaprakaraNa saTIka bhA.-1) (devaprabhasUri) (TI.devendrasU.) 108 piMDaviddhisaTIka * 89 dharmaratnaprakaraNa saTIka bhA.-2 (zrIcaMdrasUri TIkA) (TI.devendrasU) 109 piMDavizuddhisAnuvAda 90 dharmasaMgraha saTIka bhAga-1 (kAnivallabhagaNI) (upA. mAnavi.) 110 piMDaniryukti saTIka (malayagiri) 91 dharmasaMgraha saTIka bhAga-2 111 paMcavastu saTIka (upA. mAnavi.) 112 pRthvIcaMdra caritra (satyarAjagaNi) 92 navapada prakaraNa saTIka bhAga-1 113 pramAlakSaNa (TI. yazodevavi.) navapada prakaraNa saTIka bhAga-2 114 pravrajyAvidhAnakulaka saTIka (vRpradhumnasUri) (TI. yazodevavi.) For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 praznottara ratnAkara (senaprazna) 116 praznottara pradIpa (lakSmIvijaya) 117 prazamarati saTIka 118 prajJApanA upAMga (hAribhadrIya) 119 baMdhahetudayatribhaMgI prakaraNAdi 120 bRhat saMgrahaNI saTIka (caMdrasUri kartA.) 121 bRhat saMgrahaNI saTIka (malayagiri) 122 bRhatsetrasamAsa saTIka (malayagiri) 123 bhaktAmarastotra saTIka (TI. guNAkarasUri) 124 bhagavatI sUtra bhAga-1 (abhayadevasUrijI) 125 bhagavatI sUtra bhAga-2 (abhayadevasUrijI) 126 bhagavatI sUtra bhAga-3 (abhayadevasUrijI) 127 bhagavatI sUtra saTIka (dAnazekharasUrijI) 128 mallinAthacaritra(vinayacaMdrasUri.) 129 mahAvIracariyuM (guNacaMdragaNi) 130 mArgaNAdvAra vivaraNa(premasUrijI) 131 yazodhara caritra (gadya) 132 yuktiprabodha (maho. meghavijaya) 133 rAjapraznIya saTIka (malayagiri) 134 RRSibhASitasUtra 135 laghuzAMtistava saTIka + samavasaraNa stava sAva. + pramANaprakAza 136 vardhamAnadezanA padya (bhA.-1 chAyA sAthe) (zubhavardhanagaNi) 22 137 vardhamAnadezanA padya 138 139 (bhAga-2 chAyA sAthe) vandArUvRtti (pR. devendrasUri) vAsupUjya caritra (vardhamAnasUri) 140 vastupAla caritra (jinaharSagaNi) 141 vicAra ratnAkara (maho. kirtivi.) 142 vicArasaptatikA saTIka + vicArapaMcAzikA saTika 143 vimalanAthacaritra(jJAnasAgarajI) 144 vizeSaNavatIcaMdana pratikramaNa avasUrI 145 vizeSAvazyakabhASya koTyAcAryaTIkA bhA./1 146 vizeSAvazyakabhASya koTyAcAryaTIkA bhA./2 147 vyavahAra zuddhi prakAza (ratnazekharasUri) 148 zatruMjaya mAhAtmyam (paM. haMsaratna vi.) 149 zAlIbhadra caritra (dharmakumAra ma.) 150 zAMtasudhArasa saTIka (gaMbhIravi.) 151 zAMtinAtha caritra (bhAvacaMdrasUri) 152 zrAddhaguNavivaraNa(jinamaMDanagaNi) 153 zrAddhadinakRtya bhAga-1 (devendrasUrijI) 154 zrAddhadinakRtya bhAga-2 (devendrasUrijI) 155 zreyAMsanAtha caritra 156 zrAvakadharmavidhiprakaraNa (haribhadrasUri) 157 puruSacaritra (kSemaMkaragaNi) 158 sthAnakaprakaraNa saTIka (ka.jinezvarasUri) For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 samavAyAMga saTIka 170 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-1 . (abhayadevasUri) (zIlAMkAcArya) 160 samyakatva saptati 171 sUtrakRtAMga saTIka bhAga-4 (9. saMghatilakAcArya) (zIlAMkAcArya) 161 siddhaprAbhRta saTIka(ciraMtanAcArya) [ 172 sUryaprApti saTIka (malayagiri) 162 siripayaraNasaMdoha (pUrvAcArya) | 173 saMbohasittari saTIka 163 siripAsanAhacariyaM(devabhadrasUri) | (ka.jagazekharasUri) 164 supAsanAha cariyuM (lakSmaNagaNi) 174 stotraratnAkara (ka. pUrvAcAryo) bhAga-1 175 sthUlabhadrasvAmI caritra 15 supAsanA cariyuM (lakSmaNagaNi) | (jayAnaMdasUri) tathA nAbhakarAja bhAga-2 caritra (merUtuMgasUri) 166 subodhA sAmAcArI (zrIcaMdrasUri) | 176 hAribhadrIya Avazyaka TIppaNaka 167 suvrataRSikathAnaka + (malla. hemacaMdrasUri) saMvegakumakaMdalI 177 hIrapraznottarANi 168 sUkatamuktAvalI (pUrvAcArya) 169 sUtrakRtAMgadIpikA bhA.-2 (5harSakulagaNi) ( pustaka vibhAga) 2 3 aDhI dvIpanA nazAnI hakIgata | 9 AnaMdakAvya mahodadhi bhAga-1 anekArtha ratnamaMjUSA | 10 AnaMda kAvya mahodadhi bhA.3 abhidhAna supatti prakriyA koza | 11 ApaNA jJAnamaMdiro bhA-1 | 12 AbU(bhAga-1)(jayaMtavijayajI) abhidhAna vyutpatti prakriyA koza 13 AbU(bhAga-2)(jayaMtavijayajI) bhA-2(ciMtAmaNiTIkAnuM akArAdi | 14 AbU(bhAga-3)(jayaMtavijayajI) kame saMkalana) 15 AbU(bhAga-4)(jayaMtavijayajI) aMgulasittarI sArtha tathA 16 AbU(bhAga-5)(jayaMtavijayajI) svopajJanamaskAra stavasArtha 17 uttarAdhyayana sUtra-mULa AgamasAra (devacaMdrajI) 18 upadeza satikA (TIkAnuvAda) AcAropadeza anuvAda 19 upadhAna vidhi preraka vidhi (cAritrasuMdara) 20 kumArapALa mahAkAvya saTIka ATha dRSTinI sajhAya (prAkRta kayAzraya) 8 For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 21 karmasiddhi (premasUrijI) | 47 jaina kathAnakoSa bhAga-7 22 karmagraMtha TabArtha (devacaMdrajI) | 48 jaina kathAnakoSa bhAga-8 23 kalyANa maMdira-laghuzAMtisaTIka | 49 jai nakumArasaMbhavamahAkAvya 24 kAvyasaMgraha bhAga-1 (jayazekharasUri) 25 kAvyasaMgraha bhAga-2 50 jainagotrasaMgraha 26 kumAravihArazatakam (prAcIna jaina itihAsa saha) 27 kumArapALa caritra(pUrNakaLazagaNi) | 51 jaina jyotigraMtha saMgraha 28 guru guNaratnAkara kAvyam para jaina tIrthono ItihAsa : 29 guru guNaSatrizikA devacaMdrajI | pa3 jainadharmavarastotra- godhUlikartha - 30 gurvAvalI (munisuMdarasUri) sabhAcamatkAreti kRtitriyatam 31 guNavarmA caritra sAnuvAda | pa4 jaina dharmano prAcIna ItihAsa (mANijyasuMdarajI) bhAga-1 32 caturtha karmagraMtha vivecana | pa5 jaina stotra saMgraha bhAga-1 33 ceiyavaMdaNa mahAbhAsa | pa6 jaina stotra saMgraha bhAga-2 (zAMtisUri ma.) | pa7 jaina stotra tathA stavanasaMgraha sAthe caityavaMdanAdibhASyatrayI (vivecana) | pa8 jaMbusvAmI caritra anu. 35 caityavaMdana bhASya sAnuvAda (jayazekharasU) 36 caityavaMdana covIsI tathA | 59 jaMbUdvIpa samAsa (anuvAda). praznottara ratna ciMtAmaNI 60 tattvArthAdhigamasUtra (savivecana) 37 covIzI vIzI sAthe | 61 tasvAmRta (anuvAda) 38 caMdraprabhasvAmi caritra 62 damayaMtI caritra sAnuvAda (devendrasUri ma.). 63 dazavaikAlika sUtra 39 jagadguru kAvyam 64 dAna prakAza (bhAnu) (padmasAgaragaNi) (kanakakuzalagaNi). jinavANI 65 digvijaya mahAkAvya (tulanAtmakadarzana vicAra) | (meghavijayajI) 41 jIvasamAsa TIkAnuvAda 66 devacaMdra stavanAvali 42 jIvAnuzAsanam svopaNa saTIka 67 devendranarakendraprakaraNa 43 jaina kathArakoSa bhAga-1 (TI. municaMdrasU) (anuvAda) dravyaguNaparyAyano rAsa bhA-1 44 jaina kathAnakoSa bhAga-2 savive. 45 jaina kathAnakoSa bhAga-3 69 dravyaguNaparyAyano rAsa bhA-2 46 jaina kathAnakoSa bhAga-4 savive. For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 71 * OM OM 75 76 77 78 79 80 81 nyAya prakAza nyAyasiddhAMta muktAvalI (prabhATIkA) nyAyasaMgrahasaTIka (vyAkaraNa hemahaMsaga.) paTTAvalI samuccaya bhAga-1 paTTAvalI samuccaya bhAga-2 padyAvalI bhAga-1-2 (cidAnaMdamuni) 85 paryanta ArAdhanA sUtra (somacaMdrasUri) 86. pAiyalacchI nAmamAlA (dhanapAlakavi) 87 pArzvanAtha caritra(hemavimalagaNi) 88 puSpamALA (mULa anuvAda) 89 puSpa prakaraNa 90 prakaraNapuSpamAlA (ratnasiMhasUri vi.) prakaraNa saMdoha prakaraNatrayI saTIka (jIvavicArAdi) << " sa 25 dvivarNa ratnamAlA (puNyaratnasUri) | 93 dharmasarvasvAdhikAra tathA kastUrIprakaraNa sAthe namaskAra mahAmaMtra (nibaMdha) nayacakrasAra (devacaMdrajI) nayamArgadarzaka yAne sAtanayanuM svarUpa nayavAda ane yuktiprakAza 91 92 navasmaraNa (iMglIza sArtha sAnuvAda) navIna pUjA saMgraha nAyAdhammakahAo 94 prakaraNa dohana (pU. bhuvanabhAnusUrijI ) prakaraNa saMgraha sAnu. (vairAgyazatakAdi) prazamarati prakaraNa-bhAvAnuvAda pratikramaNa hetu 95 96 97 prabaMdhaciMtAmaNI (hindIbhASAMtara) pramANa paribhASA (dharmasUrijI) prameya ratnakoSa (caMdraprabhasUri) 98 99 100 pramANanayatattvAlokAlaMkAra (sAva.) 101 prAcIna koNa zvetAMbara ke digaMbara 102 prAcIna stavano (125, 100 300 gAthAnA stavana - bAlAvabodha saha) 103 prAcIna zvetAMbara arvAcIna digaMbara 104 paryuSaNa parvAdika parvonI kathAo 105 bhaktAmara-kalyANamaMdira-namiuNa stotratrayam saTIkam 106 bhAnucaMdragaNi carita (siddhicaMdra upA.) 107 bhuvanabhAnucaritra sAnu. (mahendrahaMsagaNi) 108 bhojaprabaMdha bhASAMtara 109 maho. zrI vIravijayajI ma. caritra 110 mAnava dharma saMhitA (zAMtivijayajI) 111 mukti mArgadarzana yAne dharma-prAptinA hetuo 112 mudrita kumudacaMdra 113 muhapattI carcA bhASAMtara 114 mUrtimaMDana praznottara 115 mohonmulanam vAdasthAnam (ajitadevasUri) For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 mokSapada sopAna (14 guNa. svarUpa) 117 yogadRSTisamuccaya (anu. devavijayaga.) 118 yogadRSTisamuccaya (bhAvAnuvAda) (dhIru.) 119 yogabiMdu saTIka 120 2yaNasaMhara nivakahA saTIka 121 ratnAkara-avatArikA gu. a. bhA. 1 (dhIrubhAI mahetA) 122 ratnAkara-avatArikA gu. a. bhA. 2 123 ratnAkara-avatArikA gu. a. bhA. 3 124 - ratnazekhara ratnavatI kathA (parvatithi mAhAtmya) 125 RSabha paMcAzikA graMtha 126 lIlAvatI gaNita 127 vardhamAna dvAtriMzikA saTIka 128 vimaLa maMtrIno rAsa (paM. lAvaNyasamaya) 129 vimalanAtha caritra (anuvAda) 130 vicArasAra (devacaMdrajI) 131 vastupAla caritra bhASAntara 132 vijayaprazastibhASya (senasUrijI caritra) 133 vijayAnaMda abhyudayam mahAkAvya 134 - vividha praznottara bhA-1-2 26 139 zrutajJAna amIdhArA 140 zatakanAmA paMcama karmagraMtha (dhIrubhAI) 141 142 SatriMzikA catuSkaprakaraNa bhASAMtara SaSThIzatakam sAnuvAda 143 samyaktva kaumudI (bhASAMtara) tathA AdinAtha zakunAvalI 144 sAdhumaryAdApaTTakasaMgraha 145 sAmudrikazAstra bhASAM. 146 sAmyazataka 147 sArasvata vyAkaraNa saTIka 148 siddhacakrArAdhana vidhi vi. saMgraha 149 siddhAMtaranikA vyAkaraNa saTIka 150 151 152 subhASita padya ratnAkara (bhAga-1) subhASita padyaratnAkara (bhAga-2) subhASita padyaratnAkara (bhAga-3) subhASita padyaratnAkara (bhAga-4) 153 154 sumati caritra sAnu. (harSakuMjara upA.) 155 saMkramakaraNa (bhAga-1) (premasUrijI) 156 saMkramakaraNa (bhAga-2) (premasUrijI) 157 saMkSipta samarAditya caritra (pradyumnasUri) 158 saMskRta rUpakoza 159 syAdvAdamuktAvalI tathA bhAvasaptatikA 135 vijJaptilekhasaMgraha(vividhakartRka) 160 hiMgulaprakaraNa sArtha 136 zatruMjayamahAtIrthoddhAra (mULa) (kakkasUri) 137 zatruMjaya tIrthoddhAra (anuvAda) 138 zrImad devacaMdrajI kRtisaMgraha 161 hIrasvAdhyAya bhAga-1 162 - hIrasvAdhyAya bhAga-2 163 haimadhAtupATha . For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha vivecana have A granthanA sambandhamAM keTaluMka jaNAvavAnI AvazyakatA vicArIe chIe. keTalAka manuSyo ema dhAre che ke A grantha zrImad hemacaMdrAcAryano racelo nathI, paNa koIka brAhmaNa je jainonA sambandhamAM Avyo hoya teNe racelo hoya. A bAbatamAM bIjo mata e che ke mAgadhImAM racAyelA bRhadanIti nAmA grantha uparathI saMkSipta rUpe A pustaka che ane tenA banAvanAra hemAcArya che. temane jema aneka grantho mAgadhImAMthI saMskRta rUpe lakhyA tema A paNa lakhyo hoya to te asaMbhavita nathI. mAgadhI bhASAmAMthI saMskRta bhASAmAM grantha lakhavo te temanI vidvatA temaja kAvya karavAnI anupama zaktine lIdhe ramata jevuM hatuM. vaLI bhASAnI saralatA uparathI paNa jaNAya che ke A grantha hemAcAryano hovo joIe. jo ke navo grantha lakhe ane temAM jeTalI vAkyaracanA uttama hoI zake teTalI uttama prakAranI A granthamAM mAlUma paDatI nathI, kAraNa ke mULa prAcIna mAgadhI grantha uparathI saMkSepamAM saMskRtamAM A racavAno hato. chatAM zailI to temanA AdIzvara caritra Adi bIjA grantho jevI lAge che. have A grantha brAhmaNano nahi paNa jainano racelo che, te bAbata to zaMkA jevuM che ja nahiM kAraNa ke A pustakanA prathama maMgalAcaraNamAM prathama tathA chellA tIrthakarane namaskAra karyA che ane granthanA madhya bhAgamAM bIjA bAvIza tIrthakarane namaskAra karI viSayanuM vivecana karyuM che. vaLI A granthamAM hiMdu dharmazAstro karatAM keTaleka aMze bhinnatA paNa mAlUma paDe che. kAraNa ke jyAre hiMdu zAstro pramANe prathama hakka putrano ane pachI mAtAno che. tyAre A granthakAranA mata pramANe (pR. 134) patinA maraNa pachI prathama haka strIno ane pachI putrano che. temaja vidhavAnA saMbaMdhamAM je hakonuM pratipAdana karyuM che te uparathI jaNAya che ke jaino strI jAtine tuccha nahi gaNatAM ucca pada ApanAra che, kAraNa ke AtmAnI apekSAe strI-purUSa sarakhAM che to pachI strInA hakano zI rIte nAza thaI zake ! bIjuM jainamAM phakta pAMca prakAranA putrono hakadAra vArasa mAnya che, tyAre hiMdu zAstromAM For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjA ATha prakAranA putrone paNa dhanamAM bhAga lenArA mAnyA che, jevAM ke :- paunarbhava, kAnana, prachanna, kSetraja, kRtrima, apaviddha, datta, soDhaja A badhAnuM lakSaNa 133 muM pAnuM jovAthI sahaja mAlUma paDaze. temAM jArapaNuM vyabhicAra) vigere doSo hovAthI jaina zAstrakAroe temane bhAganA adhikArI mAnyA nathI. temaja keTalAka zlokomAM paNa "jinAne' zabda Ave che, ane te zloka jainonA AgamamAM te saMbaMdhI jaNAveluM che evI sAkSI Ape che. ane prAyazcita prakaraNa paNa kartAnuM jaina dharmasaMbaMdhI uMDuM jJAna darzAvI Ape che. vaLI A granthamAM vyavahAra bhASyamAMthI tathA bRhadahanIti grantho parathI keTalAka mAgadhI zloko TAMkavAmAM AvyA che, te parathI temaja dareka prakaraNanA aMte "vizeSa jANavAnI IcchAvALAe bRhadaInIti nAmAM grantha joI levo" evuM kathana karavA parathI ema sahaja anumAna thAya che ke te grantha hovo joIe. vaLI hitu evuM mAgadhI rUpa tu ne badale eka sthaLe (187 pR) mULa pratamAM jovAmAM Ave che te ame zlokamAM rahevA dIdhuM che. te parathI paNa jaNAya che ke mAgadhI parathI A grantha racAyelo hovo joIe. vaLI haribhadrasUrinA 1440 granthomAMthI hAlamAM phakta pacAzaeka Azare mAlUma paDe che. ane bIjA musalamAnI rAjyanA samayamAM nAza pAmyA hoya tema lAge che. e ja rIte A grantha paNa kadAca nAza pAmyo hoya to te azakya nathI. chatAM koI pAse te grantha hoya, ane amane te utarAvavA Apaze to tene pacIza rUpiyAnuM InAma ApavAmAM Avaze. keTalAka loka evI dalIla lAve che ke jo A ahaMnIti hemAcAryano grantha hoya to temanA bIjA granthonI mAphaka tenI pramANatA kema TAMkavAmAM AvatI nathI. tenA pratyuttara rUpe kahI zakAya ke A granthamAM rAjakIya vyavahArika tathA prAyazcittAdi prakaraNano samAveza thAya che. jo ke AkhA granthamAM dhArmika vicAra prAdhAnyatA bhogave che. te chatAM mukhya bAbata vyavahArika dharmanI che. ane jainonA ghaNAkharA grantho dhArmika viSayane lagatA hovAthI temAM A granthanI zAkha na TAMkI hoya te saMbhavita che. bIjI eka dalIla e lAvavAmAM Ave che ke tenI prata ghaNA For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 bhaMDAromAM maLatI nathI. te dalIla paNa nirjIva che. upara jaNAvyuM tema tenI ghaNI jarUra nahi paDavAthI tenI ghaNI prato thayelI nahi, te chatAM paNa pATaNanA bhaMDAramAM 27mA naMbaranA dAbaDAmAM 14mA naMbaranI prata che te joI levI. keTalAka jaino jeonA vicAro jamAnAne anusarI badalAtA jAya che teonuM ema mAnavuM hatuM ke A granthamAMthI vidhavA punarlagnanI bAbata nIkaLI Avaze. ame mULagrantha, zlokonI TIkA sAthe akSarasaH chapAvyo che, ane te parathI nizcayathI kahI zakIe chIe temAM vidhavA punarlagnanI vAta nathI eTaluM ja nahi paNa tenA viruddha purAvA aneka che. jaina dharma jenI uccabhAvanA taideal) yogIrUpe che. te jethI kAmavikAranI vRddhi thAya tevo mArga darzAve ja nahi. vaLI A ja graMthamAM panarbhava putrane jainoe dhanamAM bhAga lenAra gaNyo nathI. kAraNa ke patinA maraNa pachI vidhavAnA bIjA purUSa sAthenA saMbaMdhathI te utpanna thayelo che. mATe paunarbhavano tiraskAra karI tenA kAraNabhUta vidhavA punarlagnano paNa niSedha karyo ema spaSTa jaNAya che. A graMthanI sAthe hemAcAryanuM TuMka jIvana vRtAnta je prApta thayuM te ApyuM che. paNa jyAre vadhAre grantho tatsaMbaMdhI jovAmAM Avaze tyAre bIjI AvRttimAM saMpUrNa jIvanacaritra ApavA prayatna karavAmAM Avaze. A granthanA saMbaMdhamAM have eka upayogI bAbata vicAravAnI che. A grantha upara jaNAvelA temaja bIjA keTalAka viSayo sivAya anya hiMdu grantho jevA ke manusmRti yAjJavalkayaskRti ane vyavahAramayUkhane ghaNI bAbatomAM maLato Ave che. tethI koIne ema mAnavAne kAraNa maLe ke A grantha te pustakone AdhAre pAchaLathI racAyelo haze. te dalIlanI asatyatA batAvavAne be purAvA che. eka to e che ke joke A laghu anIti nAmano grantha to kumArapALanA samayamAM lagabhaga 1200nI sAlamAM racAyo paNa tenA AdhArabhUta mAgadhI bRhadanIti prAcIna samayanI che ane jenA zloka A laghu ahanItimAM TAMkavAmAM AvelA che. vaLI pAzcAtya vidvAna AryadharmonA granthono satata abhyAsI pro. For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 mekSamyulara jaNAvela che ke AryAvartanA dharmapustakonA sambandhamAM amuka granthakAre amuka granthakAramAMthI corI karI ema nizcayatAthI karI zakAtuM nathI. kAraNa ke te dezanuM AkhuM vAtAvaraNa ucca vicArathI bharapUra hatuM, ane temAMthI potAne rUcanA vicAro laI dareka granthakAra potAnI zakti pramANe, temaja zrotAvarganI pAtratAno vicAra karI grantha racato. AvA granyo ghaNI ja bAbatamAM maLatA Ave to pro. mekSamyularanA vicAra pramANe kAMI adbhUta nathI. hiMduo ane jaino nIti ane vyavahAranA vicAromAM paraspara virodhI nathI, paNa eka ja AryAvartamAM vicAra pradezamAM utpanna thayelA bALako che. jyAre ATalI badhI samAnatA che to pachI jethI dareka rIte bannemAM zAMtinA ane ekatAnA vicAro vRddhi pAme tevo prayatna thAya temAMja AryAvartana temaja ApaNA bhaviSyano udaya che. temAM A grantha' sahAyabhUta thAo evI vItarAga paramAtmA prati A lekhakanI aMtaHkaraNathI prArthanA che. ratanapoLa, amadAvAda. tA. 5-8-1906 lI. bhASAntara kartA mANilAla nathubhAI dozI For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "kalikAla sarvajJa" zrImAn hemacaMdrAcAryanuM jIvana caritra jIvanacaritra lakhavA taraphanI prIti ApaNA AryAvartamAM bahu ja . ochI mAlUma paDe che. ane tethI karIne mahAna purUSonA caritra meLavavA te eka duSkara kArya thaI paDe che. mahAn purUSonA jIvanacaritra parathI je kimatI bodha maLe che te karoDo novelo athavA rasika pustako vAMcavAthI maLI zakato nathI. tevA jIvanacaritra vAMcavAthI jo te mahAna purUSavara bhakti jAgRta thAya ane temanA alaukika guNomAMthI ekAda guNa purepurI rIte prApta karavA ApaNAmAM daDha abhilASA jAgRta thAya to ApaNI jIMdagI kharekharI sArthaka nIvaDe. caritro vAMcavAthI, ane kharA vRtAnto vAMcavAthI, teonA kRtyano, jJAnano, ane temanA umadA guNono ApaNane kAMIka khyAla Ave che, ane ApaNe Atma nirIkSaNa (self analysis) karatAM zIkhIe chIe. potAmAM kayA durguNo tathA sadguNo che te ApaNe A rIte sahaja joI zakIe chIe. mATe mahAn purUSonA caritro anukaraNa karavA lAyaka dRSTAnta temaja ApaNI sthitinuM bhAna karAvanAra mAnasika darpaNa che. mahAn purUSanA padane je purUSo yogya thaI gayA che, temAMnA eka A graMthanA kartA hatA. temane viSe aneka vidvAno-AryAvartanA temaja pAzcAtya-kAMI kAMI lakhI gayA che. nIcenA graMtho parathI paNa te mahAna AcAryanA caritra para prakAza paDe che. ' (1) soma prabhAcAryakRta hemakumAra caritra (2) merUtuMgAcArya kRta prabaMdha ciMtAmaNI (3) zrI jayasiMhasUrikRta kumArapALacaritra (4) zrI cAritrasuMdaragaNikRta kumArapALacaritra (5) zrI prabhAcaMdrAcAryakRta prabhAvaka caritra (6) rAjazekharasUrikRta catuviMzatiprabaMdha (7) jinaprabhAsUrikRta tIrthakalpa (8) jinamaMDaNasUrikRta kumArapALaprabaMdha (9) zrI somatilakasUrikRta For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 kumArapALacaritra (10) jinaharSasUriSkRta kumArapALa rAsa (11) RRSabhadAsakRta kumArapALa rAsa (12) yazaHpALamaMtrikRta mahAmoha parAjaya nATaka vagere. jemane vistArathI A sUrinuM caritra prApta karavA IcchA hoya temane upalA grantho jovAnI jarUra vicArIe chIe. pUrNavallI gacchanA adhipati zrI guNasenasUrinA ziSya zrI devacaMdrasUri mahArAja vihAra karatAM karatAM dhaMdhUkA nagaramAM padhAryA. tyAM cAciMga nAme moDha vaMzano eka zeThIyo raheto hato. tenI bhAryA pAhinI jANe jinazAsananI devI nA hoya tevI hatI. teNIne eka divasa guru mahArAjane ratna ciMtAmaNI arpaNa karyAnuM svapna AvyuM. prAtaHkALe te pativratA strIe zrIdevacaMdrasUri pAse jaI te svapnanuM phaLa pUchyuM. sUrIzvare kahyuM ke, "bena, tamane ciMtAmaNI samAna putra prApta thaze. paraMtu tame te putraratna gurumahArAjane arpaNa karazo, ane te zrI jainazAsanano udyota karanAra mahAn AcArya thaze." A pramANe gurumahArAjanI vANIthI AnaMdita thayelI pAhinIe daivayoge te ja divasathI garbha rahyo. ane anukrame vikrama saMvata 1145, kArataka pUrNimAnI rAtre putra prasava thayo. pachI janmotsavapUrvaka svajanoe te bALakanuM cAMgadeva nAma pADyuM. tenI pAMca varSanI uMmara thaI tyAre eka divasa tenI mAtA sAthe te devavaMdana karavA gayo ane tyAM devavaMdanArthe padhArelA zrI devacaMdre gurunA Asana upara bAlyAvasthAnA capaLa svabhAvathI caDI beTho. te joIne gurue pahinIne kahyuM ke "he suzrAvike, prathama meM kaheluM svapnanuM phaLa yAda che? have te saphaLa thavAnuM che." pachI bALakanA aMga lakSaNo joI teo pharIthI bolyA, "jo A kSatrIya kuLamAM janmyo hoya to sArvabhauma rAjA thAya, brAhmaNa agara vaNika kuLamAM avatarelo hoya to mahAamAtya thAya, ane jo dIkSA grahaNa kare to A kaliyugamAM mRtayuga pravartAve tevo thAya." e pramANe gurunA vacanAmRtathI ullAsa pAmI pAhinI putrasahita potAne ghera gaI. guru paNa dharmazALAmAM AvI zrIsaMghane ekatra karI sAthe laI cAciga zeThane ghera gayA. e veLAe cAciMga zeTha paragAma gayelA hatA. zrIsaMghe cAMgadevanI yAcanA karI, mAtA tarIkenA snehane lIdhe temaja For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAno pati paradeza gayela che, tathA te miththAmati hovAthI mArA matane anukuLa thaze ke nahi tevA saMkSobhathI teNI prathama to mahAvicAramAM paDI, paraMtu kalpavRkSa tulya zrIsaMgha sameta gurumahArAja padhAryA che to temanA vacanano anAdara kema thAya ema vicArI svajanonI anumati meLavI potAnA atipriya putra cAMgadevane arpaNa karyo. tene laI gurumahArAjA tIrthayAtrA karatAM karNAvatI padhAryA. tyAM udayana maMtrIne tyAM te bALakanuM rakSaNa karavAmAM AvyuM. tenA saMyama levAnA pariNAma joI saMghanA tamAma loko tene dhanyavAda daI mAna ApavA lAgyA. have ahIM cAciga zeTha paragAmathI ghera AvyA, tyAre pAhinIe sarva vRtAnta nivedana karyuM. sAMbhaLatAM vAra ja te zeThe evo nizcaya karyo ke jyAM sudhI mArA vahAlA putranuM mukha na jouM tyAM sudhI samasta AhArano mAre tyAga che. pote karNAvatI AvyA, eTale avasaraNa devacaMdra svAmIe tene evo sajajaDa upadeza Apyo ke teNe paNa pIgaLI jaI potAnA putrane gurune svAdhIna karavA saMmati ApI. udayanamaMtrI cAcigane potAne ghera laI gayo ane temano bahuja satkAra karyo. cAciga temaja udayanamaMtrIe mahAmahotsava pUrvaka vikrama saMvata 1150 mAM cAMgadevane dIkSA apAvI. te vakhate gurue somadeva muni evuM nAma ApyuM. tyAra pachI zrIsaMghe A munizrInA camatkArI guNothI prerAI "hemacaMdra" evuM nAma ApyuM. tyAra bAda sarasvatI devanI upAsanA karavA sAru teozrI kAzmIramAM gayA, pachI temaNe vidyAnA pravAda tathA saMvAdamAM suMdara evA keTalAka maMtro AmnAya sahita prApta karIne tyAMthI vihAra karyo. devendrasUri tathA malayagirisUri nAmanA be AcAryo sAthe mArgamAM temane samAgama thayo. temanI sAthe teo saurASTra dezamAM AvelA zrI giranAra parvata para gayA ane tyAM padminI strI jevI uttara sAdhaka tarIke ubhI rAkhI; chatAM manane jarA mAtra vikArAdhIna thavA na dIdhuM, ane zrI For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 siddhacakranA maMtranuM vidhipUrvaka ArAdhana karI devatAone svAdhIna karyA. devatAoe ApelA varathI temaja temanI vidvatA ane guNothI harSa pAmI nAgapuranA dhanada zeThe mahA mahotsava karyo. zrI saMgha tathA gurunI saMmatithI vi.saM. 1166 mAM AcAryapada hemacaMdra munine arpaNa karavAmAM AvyuM. te samayathI hema (suvarNa) jevI kAntine lIdhe temaja candra jevA AlhAdaka guNothI te muni hemacaMdrAcAryanA nAmathI sarvatra prasiddha thayA.. te samaye gujarAtanI rAjadhAnI aNahIlapura pATaNanA rAjA siddharAja jayasiMha rAjyagAdI para hato. tene aneka yuktio vaDe zrI hemacaMdra mahArAje jaina dharma para AsthAvALo karyo hato. te viSaya saMbaMdhI vivecana karanAM TonI nAmano eka aMgreja vidvAna jaNAve che ke "siddhahema vyAkaraNanI racanA zrI hemacaMdrAcArya siddharAjajayasiMhanA AgrahathI karI te ni saMzaya vAta che. ane devasUri tathA hemacaMdrAcAryanA saMvAdamAM siddharAja aharniza bhAga leto" hemAcAryamAM samaya sUcakatA tathA vidvatA alaukika prakAranI hatI tenA ghaNA daSTAnto maLI Ave che. * eka vakhata teo zrI caturmukha maMdiramAM nemi carita vAMcatA hatA; temAM temaNe brAhmaNo sanmukha evuM pratipAdana karyuM ke pAMDava tathA kauravo jaina dharmAnuyAyI thaI gayA hatA. brAhmaNo gusse thaI jaI siddharAjane kahyuM ke AcAryajIto A pramANe kahe che. zrI hemAcAryane sanmAnapUrvaka bolAvI siddharAje te bAbata pUchyuM, te sAMbhaLI AcArya mahArAja mahAbhAratano zloka bolyA. atra bhImazataM dagdhaM pANDavAnAM zatatrayam // droNAcAryasahasraM tu karNasaMkhyA na vidyate // ahIMyA ja so bhIma, traNaseM pAMDavo ane hajAra droNAcArya thaI marI paNa gayA. ane karNa keTalA utpanna thayA tenI to saMkhyA paNa nathI. A uparathI garbhita sUcana e karyuM ke temAM keTalAka jaina hoya te asaMbhavita vAta nathI. For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekadA rAjyasabhAmAM sarve brAhmaNo potapotAnA ucita sthAne beThA hatA tevAmAM zrI hemacaMdrane AvatA joI IrSAthI eka temAMno mukhya bolI uThyo. Agato hemagopAlo daNDakambalamudvahan // dAMDo tathA kambala dhAraNa karanAra hemagovALa A Avyo. tene to hAsyamAM sUrinI kAmaLI tathA hAthamAM dAMDo joI govALanI upamA ApI paNa avasaranA jANakAra sUrie khoTuM nahi lagADatAM tarata ja pratyuttara paNa zlokamAM Apyo. SaDdarzanapazuprAyAMzcArayan jainavATake // 1 // jainadharmarUpI bagIcAmAM cha darzanarUpI pazuone carAvanAra huM gopa chuM. temane A uttara sAMbhaLI sarve stabdha banI gayA ane temanI prazaMsA karavA lAgyA. eka samaye kumArapALa nAmano siddharAjanA bhAI tribhuvanapALano putra rAjyasabhAmAM Avyo. tyAM siddharAjanI pAse beThelA hemAcAryanI divya mukhAkRti jotAM tenA manamAM vicAra Avyo ke A kaLAsAgara jaina munizvara rAjAne paNa mAnya che mATe kharekhara koI sAtvika guNanA samudra jevA haze, ane temanA darzanathI kharekhara huM bhAgyazALI thaIza, ane mArA AtmAne kRtakRtya mAnIza. AvA vicArathI te sUrinI pAchaLa temanA upAzraye gayo, ane temanuM darzana tathA vaMdana karI AnaMdita thayo. kumArapALa tyAM keTalAka divasa sudhI rahyo, te samayamAM te sUrinI pAse aharniza Avato ane temanI amRtarUpa vANInuM pAna karI AnaMdamAM temaja bhaktirasamAM magna thato. eka samaye jagatamAM kayo guNa sarvathI zreSTha te sambandhI carcA cAlatAM sUrie kahyuM ke parastrI sAthe bhAI tarIke vartavuM ane te sAthe sattvaguNanI vRddhi karavI te sivAya A jagatamAM bIjo uttama guNa nathI. kahyuM che ke :- prayAtu lakSmIzcapalasvabhAvA guNA vivekapramukhAH prayAntu / prANAzca gacchantu kRtaprayANAH mA yAtu sattvaM tu nRNAM kadAcit // For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 bhale capaLa svabhAvavALI lakSmI jatI rahe, bhale vivekapramukha guNo jatA rahe, ane prayANa karavAne tatpara prANa bhale jAya, paNa manuSyonuM sattva kadApi nAza na pAmazo. A rIte upadezAmRtanuM pAna karIne kumArapALa svasthAnake gayo ane keTalAeka divasa jayasiMhanI sevAmAM rahI dadhisthaLa tarapha vidAya thayo. siddharAjane rAjya karatA ghaNAM varSo vItI gayAM, deva-devIonI aneka mAnatAo karavA chatAM putra prApti thaI nahi tethI chevaTa zrI hemacaMdrAcAryanI sAthe te yAtrA karavA nIkaLyo. zatruMjaya, giranAra vagere tIrthanI yAtrA karI, ane zrI hemacaMdrasUrine pUchyuM ke "mAre putra thaze ke nahi ?' sUrie traNa upavAsa karI aMbAdevIne ArAdhI nirNaya karI lIdho ane rAjAne jaNAvyuM ke aneka upAya karyA chatAM tamane putra thanAra nathI. tamArA pachI tribhuvanapALano putra kumArapALa gAdIe besaze. AthI rAjA kheda pAmyo, ane kumArapALane marAvI naMkhAvavAthI potAne somezvaranI kRpAthI putra prApti thaze, evI mithyA kalpanA karI kumArapALa upara dveSa dhAraNa karavA lAgyo. kumArane mAravAnA IrAdAthI siddharAje chUpA mArA mokalI prathama to tribhuvanapALane mArI naMkhAvyo. kumArapALa potAnA pitAnA vadhanI tapAsa karavA sArU pATaNa gayo, tyAM tene mAlUma paDyuM ke siddharAja tene paNa marAvI nAMkhavAnI peravImAM che. tethI kumArapALa potAnA banevI kRSNadevanI salAhathI guptaveze jaMgalamAM pharato rahyo. pachI aneka muzkelIomAMthI pasAra thaI khaMbhAtanI bahAra gAmanA prAsAda AgaLa AvI pahoMcyo, tyAM zrI hemAcArya paNa buddhibhUmi AvyA hatA. temaNe sarpanA mastaka upara gaMgeTaka nAcato joI anumAna karyuM ke ATalAmAM koI rAjA hovo joIe. teTalAmAM kumArapALa najare paDyo, tene potAnI pauSadhazALAnA bhoMyarAmAM sthAna ApyuM ane tenI udayana maMtrI pAse bahu sArI saMbhALa rakhAvI ane gurue nizcaya karIne kahyuM ke "hai, guNAdhAra kumAra, tamane vikrama saM. 1189 mAM mAgazara vada 4 ravivAre puSya nakSatramAM trIje pahore rAjya maLaze." chevaTe guruno upakAra For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 mAnI tyAMthI siddharAjanA bhayathI aTana karato karato eka vakhata nAgendra pattana nAmanA gAmamAM Avyo. tyAM tene siddharAjanA maraNanI ane pATaNa madhye pAdukAnA rAjyanI khabara maLI, tethI tyAMthI ujjayinI thaIne pote siddhapura pATaNa gayo. tyAM rAjyagAdI kone ApavI te saMbaMdhe sAmaMto ane maMtrIomAM vAdavivAda cAlatAM evo nizcaya thayo ke phakta kumArapALa ja rAjagAdIne yogya che. sUrimahArAje prathamathI kahelA divase ja teno rAjyAbhiSeka karavAmAM Avyo. A vakhate tenI uMmara 50 varSanI hatI. zrI hemacandrAcArya upara tene dRDha niSThA prathamathI ja jAmelI hatI, ane have to te zraddhA vadhI ane tethI gurumahArAjanA kathanAnusAra vartana karavA lAgyo. caMdranI kAMtithI dariyAnI laherone jema AkarSaNa pahoMce che, tema rAjAmAM temanI vANIthI AnaMdanI lahero uThatI hatI. teNe somezvaranA maMdirano jIrNoddhAra karAvyo, te vakhate gurue tene madya mAMsano tyAga karAvyo; rAjA mahAdevanA darzana sArU somezvara yAtrArthe nIkaLyo; ane sUrimahArAjane paNa AvavA vinaMtI karI. brAhmaNo dhAratA hatA ke sUrijI Avaze nahi. paraMtu avasaranA jANa sUrijIe AvavA kabUla karyuM. ane zatruMjaya vagerenI yAtrA karI devapaTTaNa somezvaramAM rAjAne AvI maLyA. tyAM rAjA kumArapALa sUrizrIne kahevA lAgyo ke Apane yukta hoya to zivajIne namaskAra karo. sUrijIe kahyuM e zuM bolyA ? ema kahI paramAtmAnI stuti bolyA. bhavabIjAMkurajananA, rAgAdyAH kSayamupAgatA yasya / brahmA vA viSNurvA, haro jino vA namastasmai // artha :- bhavanA bIjane aMkura utpanna karanArA rAga dveSa vagere jenA nAza pAmyA che te game to brahmA hoya, viSNu hoya, zaMkara hoya, ke jina hoya tene amAro namaskAra che. A vagere keTalIka stutio vaDe paramArthathI vItarAga devanI ja stuti karI. rAjA paNa te stutithI atyanta camatkAra pAmyo. brAhmaNo tethI glAni pAmyA, tyAM AgaLa hemacandrAcArye maMtranA prabhAvathI sAkSAt mahAdevanA darzana kumArapALane karAvyA. ane mahAdeve pratyakSa thaI rAjAne kahyuM ke, "he rAjana, tane dharmaprApti A For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 brahmA jevA hemAcAryathI ja thaze." tyArathI atyanta bhakti bharelI dRSTithI kumArapALa sUrijI sAthe vartavA lAgyo. pachI keTalAka kALa sudhI brAhmaNo sAthe dharmavivAda cAlyA karyo chevaTe kumArapALe jainadharma svIkAryo eTaluM ja nahi paraMtu bAravrata aMgIkAra karI rAjyamAM ahiMsA dharmano pracAra karyo tene mATe eka aMgreja lekhaka A pramANe lakhe che. "merUtuMgAcArya kayA avasaramAM thayA, athavA bulara tene mATe game te sudhAro batAvato hoya, to paNa eTaluM to taddana niHsaMzaya che ke kumArapALa kharekharI rIte jainadharmI thaI gayo hato ane AkhA gujarAtane paNa eka namunedAra jainarAjya banAvavAne teNe prayAsa karyo hato. hemacaMdrasUrinA upadezathI teNe jainadharmamAM niSedhelA bhogopabhoga tathA zikArAdi mithyA moja zokha tajI dIdhAM eTaluM ja nahi paraMtu teNe potAnI AkhI raiyatane paNa tevo ja Indriya nigraha rAkhavA pharaja pADI. teNe potAnA rAjyamAM evuM AjJApatra prasiddha karyuM ke koIpaNa nAnAmAM nAnA prANInI paNa hiMsA karavI nahi. ane A AjJApatrano amala ghaNI sakhta rIte tenA AkhA rAjyanA dareka bhAgamAM karavAmAM Avato. je brAhmaNa loko teonA homanI aMdara pazuonuM balidAna ApatA hatA, teone have te kriyA choDI devAnI jarUra paDI. athavA pazune badale anAja vagereno homa karavA lAgyA te samayathI ja A gujarAtamAM yajJayAgAdi ochA thayA ane loko ghaNA dayALu banyA temaja maghamAMsano niSedha karanArA thayA. pAlI deza eTale ke rajaputAnAmAM paNa lokone A niyama mAnya karavAnI pharaja paDI. ane te dezanA RSio ke jeo vastra tarIke mRgacarma dhAraNa karatA hatA teone paNa A niyama mAnya karavo paDyo ane mahAmusIbate paNa mRgacarma meLavI zakyA nahi. vaLI A ahiMsA pracAra saMbaMdhI AjJApatrathI mRgayAnI (zikAra) paNa sarvatra manAI thaI gaI. kAThIyAvADano madhyabhAga ke jene pAMcAla For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 deza kahevAmAM Ave che, tyAMnA loko zikArI tathA pApiSTa hatA teone paNa A AjJApatrane mAna ApI zikAra tadana choDI devAnI jarUra paDI. vaLI A AjJApatranuM eka bIjuM mahAphaLa e thayuM ke khATakI kasAI lokono dhaMdho bilakula bhAMgI paDyo ke jenuM varNana dvayAzraya kAvyamAM Abehuba ApeluM che. teoe dhaMdho choDI dIdho tenA badalAmAM traNa varasanI pedAza jeTalI rakama teone ekaMdara ApavAmAM AvI. kumArapALe aneka maMdirono jIrNoddhAra karAvavA uparAMta 1444 jinamaMdiro baMdhAvyAM kahevAya che. vaLI jinamaMdira, jina pratimA, jinAgama, sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA e sAta kSetromAM anargala vittano vyaya karyo kahevAya che. hemAcArya pAse dharmanA tattvo zIkhI jainadharmamAM daDha zraddhAvALo, temaja nipuNa thayo ane potAnA sambandhamAM AvatA sarva manuSyo para dharmanI chApa pADI jainadharmamAM AsthAvALA karavA samartha thato. have te rAjA hato chatAM potAno samaya kevI rIte pasAra karato hato te viSe nIcenI hakIkata maLI Ave che. kumArapALa kiMcit rAtri zeSa rahetI, tyAre jAgI uThIne paMca parameSThinuM smaraNa karato, be prakAre deva, guru ane dharmanI zraddhAnuM ciMtavana karato, kAyazuddhipUrvaka puSpa naivedya ane stotrAdi vividha pUjA vaDe jina pratimAnuM pUjana karI pAMca daMDake yukta caityavaMdana karato. guru zrI hemAcAryanI caMdana, barAsa, ane suvarNa kamaLa vaDe pUjA karato, ane temanI pAse dharma dezanA sAMbhaLato e rIte tenA ghaNA divaso dharmakathA zravaNa karavAmAM ane gurunA upadeza pramANe vartavAmAM pasAra thatA. utA nAmano roga vaMza paraMparAthI kumArapALanI rAjagAdIe utarI Avelo hato. tene hemacandrAcArye maMtranA jorathI dUra karyo temaja brAhmaNa pakSanA deva bodhI sAthe vAda vivAda thatAM ema pUchavAmAM AvyuM ke Aje kaI tithi thaI, te samaye amAvAsyA hovA chatAM pUrNimA che, ema For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 sUrizrIe pramAdathI kahyuM, ane te rAtre maMtrArAdhana karyuM ane tethI caMdrabiMba Abehuba pradarzita thayuM ema kahevAya che. ItyAdi aneka prabhAvazALI kAryo karyA bAda zrI hemAcArye potAnuM corAzI varSanuM Ayu pUrNa thayuM jANI aMta samaye zrIsaMghane rAjA suddhAM ekaTho karyo; badhAnAM dekhatAM rAjAnuM haiyuM bharAI AvyuM. sUrIzvare kahyuM "he rAjanlR tame gabharAo nA have tamAruM Ayu paNa cha mahinA bAkI rahyuM che." pachI rAjarSi gurunA caraNakamaLamAM paDI gadgad kaMThe bolyo, "he mahArAja, strIvarga tathA rAjyAdito alpa prayAsathI maLI zake che, paNa Apa jevA kalyANa IcchanArA kalpavRkSa samAna gurunA darzana maLavA duSkara che. he bhagavAn Apa mArA ekalA dharmadAtA ja nathI paNa jIvadAtA cho. are huM ApanA RNamAMthI kyAre mukta thaIza ?' e pramANe rAjAnA karUNAmaya vilApathI sUrinuM haiyuM bharAI AvyuM, to paNa potAnA page paDelA rAjAne moTA kare uThADIne kSIra samudranI lahero jevI pavitra vANIthI bolyA ke "he rAjana, tame janmathI mAMDIne kharA aMtaHkaraNathI mArI bhakti karI che, tethI svarge gayA pachI paNa huM jANe tamArA hRdayamAM kotarelo houM tenI peThe tamArAthI bhinna nahi rahuM. bIjuM tame manaH zuddhipUrvaka zrI jainadharmanuM ArAdhana karyuM che, tenA pratApathI tamane mokSa paNa ati durlabha nathI, to sadgurunuM zuM kahevuM ? ItyAdi vacanathI AzvAsana pAmI teNe sUrizrInA mAnArthe utsavanI racanA karavA mAMDI, sUrie pote manamAM niraMjana nirAkAra ane saccidAnaMdamaya paramAtmAnuM dhyAna karI potAnA AtmAne tanmaya karI nAMkhyo. e prakAre tallIna dhyAnamAM chellA ucchavAsa vakhate temaNe dazama dvArathI prANa choDyA, saM. 1229. eka vakhata rAjA prAtaHkALamAM uThI guru virahano vilApa karato hato. 'he zrI hemacaMdra sUrizvara ! Ape mArA lalATamAMthI 'rAjyane aMte naraka che" evA akSara kADhI nAMkhyA che. ane mane bhavasamudramAMthI For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 tAranAra nAva tarIke paNa Apa ja thayA cho. mATe huM ApanA pAdapadma vaMdana karuM chuM. thoDA mahinA thayA nahi eTalAmAM rAjAnA bhatrIjA ajayapALe rAjyanA lobhathI kumArapALanI koI duSTanA hAthe kapaTathI jhera khavaDAvyuM. te viSanA yoge rAjAnuM aMga dhrujavA lAgyuM, ane te sarva prapaMca tenA samajavAmAM Avyo. rAjAne AvI sthitimAM joI pAse ubhelo eka kavi bolyo : kRtakRtyo'si bhUpAla, kalikAlepi bhUtale / AmaMtrayati tena tvAM, vidhiH svarge yathAvidhi // he rAjanuM A kaliyugamAM te tAruM kartavya sAdhyuM che. tethI karI vidhi tane yathAvidhi svarge AmaMtraNa kare che. hRdayamAM sarvajJa deva, hemacaMdra guru ane tatpaNIta dharmanuM samyakTrakAre smaraNa karI saMvata 1230 nI sAlamAM potAnA rAjyanA 30 varSa 8 mAsa ane 27 me divase viSanI laherathI uchaLatI mUchamAM maraNa pAmI vyaMtara devalokamAM gamana karyuM. enA jevo jinabhakta rAjA tathA hemasUri jevA guno saMyoga A pRthvI para bhAgye ja thAya che. mATe evo suvarNa ane ratnano saMyoga A vizvamAM sthaLe sthaLe prasaro, evI A lekhakanI prArthanA paramAtmA saphaLa karo. - A sarvazAstramAM nipuNa vidvAne aneka graMtho racyA che temaNe siddha hemA nAmanuM pANinInA vyAkaraNanA jevuM eka paMcAMgI vyAkaraNa racyuM che, tene mATe kaheluM che ke, kiMstumaH zabdapAthodhehemacandrayatermatim / ekenApi hi yenehak kRtaM zabdAnuzAsanam // zabdarUpI samudrane ullAsamAna karanAra hemacaMdranI buddhinI keTalI stuti karIe ke jemaNe ekalAe AvuM zabdAnuzAsana racyuM. vaLI temanA vyAkaraNanI prasaMzA karatAM eka kavi kahe che ke, For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 bhrAtaH pANini saMvRNu pralapitaM, kAtaMtrakathAkathA / mA kArSIH kaTu zAkaTAyana vacaH, kSudreNa cAMdreNa kim // kaH karNAbharaNAdibhirbaTharayatyAtmAnamanyairapi / zrUyante yadi tAvadarthamadhurAH zrIsiddhahemoktayaH // he bhAI, pANinI have tuM tAro pralApa baMdha rAkha, kAtaMtra vyAkaraNa kaMthA jevuM che eTale tenuM to zuM kahevuM? he zAradAyana, tuM tArAM kaTuvacana. kADhIza ja nahi, ane te cAMdra, tAruM vyAkaraNa nisAra che, jyAM sudhI zrI hemacaMdranI arthamAM gaMbhIra ane madhura vANI A jagatamAM vidyamAna che tyAM sudhI kaMThA bharaNAdi bIjA grantho bhaNI kayo purUSa potAnI buddhine jaDa kare vA ! A graMthakartA sUri mahArAjAnA banAvelA aneka graMtho bhaMDAromAMthI maLI Ave che, te uparAMta keTalAka luptaprAya thaI gayelA che, chatAM je koI amArA jANavAmAM AvyA che te lakhI batAvIe chIe. (1) abhidhAna ciMtAmaNI TIkA sahita. (2) vItarAga stotra. (3) yogazAstra TIkA sahita. (4) triSaSThi salAkA purUSa caritra. (5) pariziSTa parva. (6) dvayAzraya mahAkAvya, saMskRta tathA prAkRta. (7) anekArthasaMgraha (8) anekArthazeSa. (9) abhidhAna ciMtAmaNI pariziSTa. (10) nighaMTu (11) kAvyAnuzAsana. (12) alaMkAra cUDAmaNi TIkA tathA viveka nAmanI TIkA sAthe. (13) uNAdisUtra vRtti. (14) chaMdonuzAsana vRtti sahita. (15) dezI nAmavALA ratnAvalI TIkA sAthe. (16) dhAtu pArAyaNa. (17) dhAtu mAlA. For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 (18) nighaMTu zeSa. (19) balAbala sUtra brahavRtti (20) siddhahema zabdAnuzAsana. bRhavRtti tathA laghuvRtti sAthe. (21) zabdArNava mahAnyAsa athavA tattvaprakAzikA. (22) liMgAnuzAsana bRhadavRtti sAthe. (23) hema vAdAnuzAsana TIkA sAthe. (24) pramANa mImAMsA TIkA sAthe. (25) dayAzraya koza TIkA sAthe. (26) ayoga-vyavaccheda-dvAtrizikA. (27) anya yoga-vyavaccheda-dvAciMzikA. (28) prAkRta vyAkaraNa. (29) dvija vadana capeTikA. (30) annIti. vagere sarva malI sADA traNa karoDa zlokanI racanA A AcArya mahArAje karelI che, te temanA graMtho uparathI jaNAI Ave che. tathA keTalAka graMtho tadana aMdhArAmAM ja rahelA che. ema spaSTa anumAna thaI zake che ke duniyAmAM evo eka paNa viSaya nathI ke je viSe A sUrizrIe graMtha na banAvyo hoya ! jyotiSa, AdhyAtma zAstra vagere dareka upara A AcAryanA graMtho lakhAyelA che. For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaMnIti. anukramaNikA 0 ja da m viSaya prathama adhikAra maMgalAcaraNa.................. RSabhadeva tathA mahAvIra svAmInI stuti A graMtha banAvavAnuM prayojana - gautama svAmI sAthe vIrabhagavAnanuM rAjagRhInagarImAM AvavuM .... 2 zreNikarAjAnuM temanI pAse javuM................. rAjaprazna tathA uttara ... nItizAstranI utpatti, rAjAnA guNa ... rAjAne niyama zikSA (upadeza). ... rAjAne nIti zikSA. .......................... rAjAnA pAMca yajJa.. rAjAne prajApAlana karavAnI sAmAnya hita zikSA............ ...9 maMtrinA guNa maMtrine zikSA upara jaNAvelA guNavALA rAjA tathA maMtrithI phaLa .. senApatinA lakSaNa senApatine zikSA .......... sarva adhikArIone sAmAnya zikSA ....... ............... dUtanA lakSaNa bhUmikAbhUpAlanA guNanuM varNana karanAra prathama adhikAra saMpUrNa. .. ............ 2 2 8 naM ke * Ts & S ..... For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya 45 bIjo adhikAra ajItanAtha bhagavAnanI stuti.. rAjAe maMtri sAthe gupta vicAra karavAnuM sthaLa traNa prakAranI nIti yuddha nIti prakaraNa prAraMbha saMdhivigrahayAna Asana vaidha ane saMzraya e cha aMganuM vistArapUrvaka kathana. sAma dAma bheda ane daMDano upayoga te cAra upAyonuM lakSaNa yuddha samaye dUtanuM kArya. yuddha mATe kyAre prasthAna karavuM comAsAmAM yuddhano niSedha yuddha samaye rAjAe rAkhavI joItI sAmagrInuM varNana vividha prakAranI vyUharacanAnuM varNana.... senAniveza (chAvaNI) nAMkhavAnuM sthaLa. zatru sAmo na Ave to rAjAe zuM karavuM. yuddha samaye nRpanuM vartana. judA judA sthaLamAM kevA kevA zastra vAparavA zatru killAmAM bharAI bese tyAre zuM karavuM. jIta pachI vIrone zuM ApavuM..... jIta meLavyA pachI kevI rIte potAne sthAne pAchA pharavuM. yuddhanIti prakaraNa saMpUrNa daMDanIti prakaraNano AraMbha saMbhavanAtha bhagavAnanI stuti jainAgamamAM kahelI sAta prakAranI daMDanItionuM svarUpa phariyAda na hoya to paNa prajApALanA arthe te vAparavAno upadeza. For Personal & Private Use Only pAnuM 18 19 19 .........19 20 21 23 23 26 26 27 27 28 29 30 31 32 33 34 34 34 35 35 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 .............. viSaya aparAdha dezakALa vagere tapAsIne teno upayoga karavo te saMbaMdhI vizeSa svarUpa.. anyAyathI karelA daMDanA dhananuM zuM karavuM......... ....... daMDa karavAnA daza sthAna.... uttama daMDanuM lakSaNa . kevA gunA vAste kevo DAma devo daMDa nahi karavA lAyaka koNa................ daMDanIti prakaraNa samApta ......... yuddha tathA daMDanIti nAmano bIjo adhikAra saMpUrNa . * trIjo adhikAra abhinaMdana prabhunI stuti .... vyavahArAdhikAra prakaraNa tenuM lakSaNa-zaMkA-samAdhAna ............ ......................... be prakArano vyavahAra.... ...... ........... vyavahAranA aDhAra bheda.................................. vAdanA ATha prakAra .................... rAjAe sabhAmAM kevA bhAvathI vartavuM............. vAdInI arajI..... ...... ...................... ... tenI yogyatA ayogyatAnuM svarUpa .......... pakSAbhAsavALI arajI na sAMbhaLavA viSe ... pakSAbhAsa keTalA prakAranA ane tenuM varNana. ... ghaNI bAbatonI eka arajI nahi sAMbhaLavA viSe .... kevA saMjogomAM te sAMbhaLavI.. vAdinI arajI sAMbhaLI prativAdI para samansa mokalavA viSe.... 51 kevA manuSyo na bolAvI zakAya.......................................................... ........................52 mukhIyArapaNA vinA koI svajana bole to tenuM zuM karavuM . para ha ha ka 6 8 8 8 8 8 8 For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 viSaya prativAdIne te batAvI samajAvI uttara mAgavA viSe. traNa divasa athavA pakhavADIAnI mudata....... kayA saMjogomAM mudata nA ApavI. sAMbhaLavA yogya cAra prakAranA uttara. pAMca prakAranA nahi sAMbhaLavA yogya uttara prativAdIno javAba nyAyAdhIza vAdine batAve pAMca prakAranI pakSahInatAnuM svarUpa. pachI vAdI teno radIo Ape pachI prativAdI pAcho teno javAba Ape.......... A cAre patro nyAyAdhIza vAMce ane sabhAsado sAthe vicArI phesalo Ape sabhAsadonA lakSaNa ane saMkhyA sAkSionA lakSaNa sAkSione sogana ApavA saMbaMdhI kevA sAkSio mAnya ane kevA amAnya che. vAdInA sAkSI pachI prativAdInA sAkSinI jubAnI sAmAvALo svajana Adi doSa batAvI sAkSimAM vAMdho le to zuM karavuM A sarvenuM kathana sabhAsado sAthe nyAyAdhIze vicAravuM. juThI sAkSi bharanArano daMDa. bannenA sAkSio juThA hoya tyAre rAjAe zuM karavuM... bIjA sAkSionA abhAve rAjAnuM kArya dIvya pramANa zuM ane tenuM svarUpa. vyavahAravidhi saMpUrNa. RNavidhinuM svarUpa sumatinAtha bhagavAnanI stuti karajanuM lakSaNa koNe karavuM ane kyAre karavuM For Personal & Private Use Only pAnuM ................. 53 53 54 54 55 56 57 57 58 58 58 59 60 61 dara dara 63 63 64 65 65 66 66 66 67 67 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya kevA prakAre lekha lakhAvI karajadArane dhana ApavuM .. judA judA varNa AzrayI vyAjano dara.. cAra prakAranI vyAjanI rIti devuM jo na Ape to rAjAne tenuM nivedana hiraNyadhAnya vastrAdi giro mukavA saMbaMdhI gIro mukelu dhana cora corI jAya tyAre zuM karavuM. pitAnuM karaja koNa Ape traNa prakAranA jAmInanuM svarUpa . jAmInanI javAbadArI niyata athavA aniyata gIro saMbaMdhI sthAvara tathA jaMgama mIlkatanA gIro saMbaMdhI rUpiyA ApyA sivAya khoTo lekha lakhAvI le tenuM zuM karavuM. devApeTe vyAjano dara 48 gIropeTe vyAjano dara. gAya vagere pazu gIro mukyA hoya te saMbaMdhI vastrAdi gIro mukyA hoya dhAnya gIro mukyuM hoya pitAnuM devuM putro kyAre na Ape dAse svAmInA kuTuMba arthe kareluM devuM svAmIne Ape sthAnamArga saMbaMdhI . vastuonA bhogavaTAnI avidha pitAmahe prApta karelA dhanasaMbaMdhI kaMpanI athavA paMtiALo vyApAra padmaprabhunI stuti. kaMpanInuM svarUpa RNAdAna prakaraNa saMpUrNa saMbhrayotthAna prakaraNa For Personal & Private Use Only pAnuM 68 68 69 70 70. 71 71 73 73 75 76 33 78 78 79 80 81 81 82 83 84 85 86 86 87 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 ********** 9O 94 ***94 viSaya pAnuM temAMno koI putra vagara marI jAya to tenA dravyanuM zuM karavuM.... 87 deya prakaraNano prAraMbha.. supArzvanAthanI stuti.. be prakArano deya vidhi....... cha prakAranuM datta ... soLa prakAranuM adatta ... nava prakAranuM adeya... deyanuM svarUpa deya vidhi saMpUrNa dAyabhAga prakaraNano AraMbha .. caMdraprabhunI stuti... .......................... dAyabhAganuM vivecana ....... bhAIono dAdAnI mIlakatamAM zo bhAga............ pitAnA dravyamAM putrano zo haka ... dAya bhAgano kyAre vicAra karavo..... pitAnA dhanamAM sarvano sarakho bhAga....... mAtapitAnI hayAtimAM temanI IcchA mujaba .............. viparIta bhAganI kalpanA kevA pitAe karelA bhAga pramANabhUta na gaNAya........................ nAnA bhAIonA saMskAra karavA viSe... ... ... ... ...99 moTA bhAInA adhikAranuM svarUpa kanyAnA vivAhanA kharaca saMbaMdhI.. mAtAno bhAga pitAnA maraNa pachI keTalo hoya ............... 102 joDe utpanna thayelA bALakamAM jyeSTha koNa .............. ... .......... 102 putrI pahelI janmI hoya to paNa putra jayeSTha kahevAya ..... 103 vidhavAnA dravyanuM vizeSa varNana.......... 1/4 putra putrI AtmarUpe sarakhAM ......................... .... 104 paraNAvelI putrInA maraNa pachI tenA dhanano svAmI koNa ...104 7 3 9 $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ $ 8 8 8 8 .. 98 : : : : ... 1OO. ............. For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya 104 vibhAga thayA pachI janmelA putra konAmAMthI bhAga meLavI zake... cAra prakAranI strIonA putrathI utpanna thayelA bALakonA bhAga viSe.. 50 TrasTI nimavA viSe TrasTI duSTa nIkaLe to zuM karavuM. patinA maraNa pachI strIno adhikAra vidhavA strI dattaka laI zake te levAno vidhi. pAMca prakAranA putra jaina siddhAMta pramANe temanuM lakSaNa paradharmIoe mAnelA, paNa jainazAstramAM nahi svIkArAyelA ATha prakAranA putronuM lakSaNa konA abhAve kone dravya maLe dUrAcAriNI vidhavA saMbaMdhI . suzIlA vidhavA viSe. putrInA dhana viSe... pitA mAtAnI hayAtimAM putranuM vartana putra duSTa nIkaLe tyAre zuM karavuM. dIkSA lenAranA dhanano mAlika koNa. kayA bhAIo bhAga grahaNa karavAne lAyaka nathI . dattaka lIdhelo jo viruddha cAle to zuM karavuM. pitAmahanA dravyamAM sarvanA hakka saMbaMdhI oramAna mAtAnA dravyamAM koNa mAlika kAkAnA dravyano koNa mAlika. sAsu tathA vahunA hakka saMbaMdhI vistArapUrvaka vivecana vidhavA potAnI putrIne potAno bhAga ApI zake ke kema. paragotrIono dhanamAM adhikAra nathI sAdhAraNa dravya saMbaMdhI For Personal & Private Use Only pAnuM 106 108 109 110 110 112 113 113 114 115 116 116 117 119 119 120 121 121 122 122 123 123 127 127 128 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya ...... 128 ......... 13) 13) ... 131 ....... .132 132 .......... 134 ... 134 .............. sAta vyasanavALA bhAIo dhananA mAlika nathI ........ 128 dattaka paraNyA sivAya marI jAya to tenI jagyAe bIjo laI zakAya ke kema... kanyAno vivAha karI pharI jAya .... bhAIonI vaheMcaNa thaI che ke nahi teno nirNaya.... ......... avibhAgIya dhananuM svarUpa...... bhAga nahi karavA lAyaka strIdhananuM svarUpa.... pAMca prakAranA strIdhananuM varNana strIdhana kyAre grahaNa karI zakAya... 133 dezakALa joIne bhAga pADavA viSe ... dAyabhAga saMpUrNa sImA vivAda prakaraNa . 134 puSpadaMta prabhunI stuti. ......... 134 sImAnuM svarUpa............ ...... ...... 135 pAMca prakAranI sImA... ... .... ... cha prakAranI sImA saMbaMdhI takarAra .137 sImA vivAdamAM nyAyAdhIzanuM kartavya 137 nizAna kevI rIte karavA.... ............ .................. ...... 138 kevA sAkSIothI sImAno nirNaya karavo ... 14) setu tathA kuvo lokane vAparavA devA saMbaMdhI .143 khetara jo kheDe nahi to tene daMDa karavA viSe ........................ 144 sImA vivAda prakaraNa saMpUrNa vetanAdAna (cAkaronI rojI) nuM svarUpa. 144 zItaLanAtha bhagavAnanI stuti ................................ ... 144 pAca prakAranA sevaka tathA temanA lakSaNa ..... 145 paMdara prakAranA dAsa tathA temanA lakSaNa ........... 146 kevA dAsapaNAne yogya nathI .... 147 135 situte CS1 31 *********************************** 144 ..... .. 21 ... For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ......... ........... viSaya dAsa zI rIte mukta thaI zake............. dAsane mukta karavAno mArga................................ kevI rIte cAkarane teno pagAra Apavo." cAkaranI kasuramAM kevA prakAre daMDa karavo.. kayetarAnusaMtApa levaDa-devaDathI upajatA pazcAtApa) prakaraNa zreyAMsaprabhunI stuti ..... ............ 151 levaDathI thatA pazcAtApanuM svarUpa.... vecANathI thatA pazcAtApanuM svarUpa.... vastunI parIkSAnA kALanI hada. vastu pAchI ApavAnI rIti . suvarNa AdinI parIkSA.......... ............154 svAmi bRtya vivAda prakaraNa (zeTha ane nokaranA saMbaMdha viSe)...155 vAsupUjya prabhunI stuti .... 155 pArakA khetaranA dhAnyano nAza karanAra DhoranA mAlikano daMDa......156 govALano keTalo aparAdha ? DhoranA mAlikano zo daMDa karavo...157 govALanuM kartavya........ ...158 .... govALano pagAra ... gAmanI AsapAsa gocara jamIna rAkhavA saMbaMdhI ..... 159 nikSepa prakaraNa (thApaNa saMbaMdhI) .... .160 vimalasvAminI stuti... . 160 nikSepa mukavAnuM kAraNa . .... 160 nikSepa jo dhanavAnuM purUSa pAchuM na Ape tyAre zuM karavuM....... 161 thApaNa naSTa thAya tyAre zuM ?................. upanidhi haranAra tathA kapaTathI lokone chetaravAno daMDa . 164 sAkSiothI thApaNano nizcaya karavo hoya to kevo sAkSI joIe.... 165 svAbhAvika ane naiyogika be prakAranA sAkSI ...... ............166 svAbhAvikanA cha prakAra ane naiyogikanA pAMca prakAra.............166 159 ........... ..... 0 163 ja For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnuM us u * 168 viSaya sAkSIonA sAmAnya guNanuM varNana. upara jaNAvelA sAkSIonuM savistara varNana ............................ asvAmi vikraya prakaraNano prAraMbha. ........................ anaMtanAtha prabhunI stuti .... asvAmi vikraya (svAminI AjJA sivAya vicAra karavAnuM svarUpa) .... 168 halakI kimatamAM garIba pAsethI vastu lenAranA daMDa saMbaMdhI ....169 ApaNI khovAyelI vastu bIjAnA hAthamAM joIe tyAre zuM karavuM ?.. svAmI vagaranA dhananuM zuM karavuM ? .... vAkya pArUSya. prakaraNano prAraMbha (kaThora vacana) ...... ... ... 171 dharmanAtha prabhunI stuti. 171 vAkya pArzya nuM lakSaNa....................................................... 17ra kevA vacanano uccAra na karavo .... ..........172 cAra varNanA manuSyo judA judA varNanA manuSyonI sAthe kaThina vacana uccAre to zo daMDa. ................172 upadeza karanAranA adhikAranuM ullaMghana karanArano daMDa ...174 kANA baherA lulA AMdhaLA vagerene upanAmathI bolAvanArano daMDa............ - 174 samaya vyati krAnti prakaraNa prAraMbha zAntinAtha prabhunI stuti ........................... ... ...... 175 samaya dharma (sArvajanika dharma) nuM lakSaNa .......... ............. 176 tenuM ullaMghana karanArano daMDa.. 176 sAdhAraNa dravya harI lenArano daMDa ... .........176 hitavAdInuM vacana mAnavA viSe ......... ............ 177 paMca-sabhA-maMDaLa taraphathI kArya karanArAonI pharajo ......... samudAyanuM hita ciMtavanArA kevA hovA joIe.. 178 judA judA dhaMdhAdArIonA varganuM rakSaNa karavA vize ............178 strI graha prakaraNa prAraMbha... 179 175 177 ....... For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 viSaya 178 83 ...184. 185 kuMthunAthanI stuti.............. vyabhicAra nahi aTakAvavAthI rAjyane hAni ... 179 parastrI sAthe rAjyamArgamAM vAta karavAmAM doSa che ke nahi............180 kayA saMjogomAM parastrI saMgraha gaNI zakAya ...................................180 brAhmaNI sAthe traNa varNamAMthI koIne saMbaMdha hoya tyAre zo daMDa...181 - kaI strIo sAthe vAta karavAmAM dUSaNa nahi, .......................181 judA judA varNo judA judA varNanI strI sAthe ADo vyavahAra rAkhe teno daMDa...... ........182. strInA zarIranI apavitratA... .... ............. parastrI tyAga karavAno upadeza cUita prakaraNa prAraMbha (jugAra) . ..... .. 184 aranAtha bhagavAnanI stuti .... .... 184 jugAranI aneka prakAra .... jugArakhAnAnuM svarUpa................... jugArakhAnAnA uparInuM kartavya... jugAra sarva vyasanonA nAyaka rUpa che ................. .... 187 sainya prakaraNa prAraMbha (corI) ...... .... .. 188 mallinAtha bhagavAnanI stuti .................. ... 188 rAjAno dharma zo che ?..... te pALavAthI rAjAne zuM lAbha che ?.................. ... ....189 ane na pALavAthI tenI zI gati thAya che ? aneka prakAranI corI karanAranA daMDanuM varNana... ......................... 190 svajana Adi svadharmathI bhraSTa thAya tyAre zuM karavuM... 192 cora Adine Azraya ApanArano daMDa... 193 kyAre manuSya doSita na kahevAya.......................... 193 sAhasa prakaraNano prAraMbha .... . 194 munisuvrata bhagavAnanI stuti .... ... 126 ........... 186 188 ................ .189 ........... ................ For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 viSaya sahasA karmanuM lakSaNa tenA traNa prakAranuM svarUpa . aneka prakAranA sAhasa karma ane te karanArano daMDa dhobI lugaDAM gIro muke, oLave, bIjA Ape to tenA daMDanuM vizeSa svarUpa. khoTA tola mApa saMbaMdhI vaidya nahi chatAM vaidyano dhaMdho karanArano daMDa............. vastuo bheLaseLa kare tathA mAla badalI nAMkhe daMDa pArUSya prakaraNano prAraMbha ...... minAtha bhagavAnanI stuti. kSatrIya tathA brAhmaNanA Asana para vaizya zUdra bese tyAre zuM karavuM ?. bIjAnA prANa haravAne taiyAra thayelA viSe . aneka prakAranI vastuno nAza karanAra viSe sArathi (hAMkanAra) kyAre doSita na gaNAya ajJAna sArathI hoya to koNa daMDane pAtra.. gADIne lIdhe prANI tathA vastuonA nAzathI sArathino daMDa strI purUSa dharma prakaraNano prAraMbha nemanAtha bhagavAnanI stuti... patine devarUpa mAnavAno strIno dharma. strIonA rakSaNa koNa ? RtuvatI strIno dharma. snAna karyA pachInuM strInuM kartavya............ putra putrInI utpattino nizcaya parastrIno tyAga tathA strInA dharma strIoe konI sobata na karavI temaja ekalAM kyAM na javuM ?. strIe malotsarga kyAM na karavo ? For Personal & Private Use Only pAnuM 197 200 200 ............ 201 202 202 194 195 196 203 203 204 205 206 207 207 200 208 208 209 209 210 211 212 214 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 | | 0 0 0 = ' A ......... ......... ........ viSaya purUSanuM strI pratyenuM kartavya .. RtuvatI strInA sparzano tyAga rAtribhojana niSedha . .................. kayA pAMca sthaLamAM snAnanI jarUra............ purUSanuM divasa saMbaMdhI kartavya . vyavahAranIti varNanano trIjo adhikAra saMpUrNa prAyazcitta prakaraNa..... 218 pArzvanAtha prabhunI stuti ......... mAtaMga yavana tathA mlecchanA gharamAM bhojana karanAranuM prAyazcitta..218 bhIlla tathA mocInA gharamAM khAnAranuM prAyazcitta .... ..........219 aDhAra varNanuM bhojana karanAranuM prAyazcitta.................... ........ 221 agni pAtAdithI thatA durmaraNanuM prAyazcitta.. brahma hatyAdika pApa karanArAonuM prAyazcitta ............ Adi traNa varNa zudra sAthe annapANIno vyavahAra rAkhe tenuM prAyazcitta .......... mithyA dRSTi zudra sparzala bhojana karanAranuM prAyazcitta ....... 222 putrI mAtA tathA cAMDALI sAthenA saMbhogathI thatuM prAyazcitta.....23 kArIgaranA gharamAM vAsa karanAranuM prAyazcitta gohatyA brahmahatyA Adi karanAra pApIonuM anna khAnAranuM prAyazcitta.... jenA gotramAM besIne khAvuM kalpatuM na hoya tyAM bhojana karanAranuM prAyazcitta ...................... .. 2 24 pleccha dezamAM rahenAranuM prAyazcitta ................... tenuM saMpUrNa svarUpa.. ............ 224 laukika prAyazcitta svarUpa saMpUrNa................................... ....... 225 granthano upasaMhAra.... ........ . 226 covIsa tIrthakaranI stuti rUpa A granthanI samApti.. 224 224 224 .......... 226 For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrI gurubhyo namaH / / HIDANA raja arhannIti maMgalAcaraNam zrImaMtaM nAbhijaM vaMde prathamaM tIrthanAyakam / bhUpaM ca yoginaM yogavilakSyaM ramyavigraham // 1 // devAya namastasmai yasmAccaramazAsanam / pravRttamasmin bharate saMsArArNavatArakam // 2 // gaNezAn puMDarIkAdIn dvipaMcAbdhirasAmitAn / praNamAmi tridhA bhaktyA pratyUhocchittikArakAn // 3 // sudharmasvAminaM staumi paMcamaM gaNanAyakam / yadAdiSTagirA sarvaM zrutaM loke pravartate // 4 // zrutaM devIM sadgurUMzca natirme'stu muhurmuhuH / yatprasAdasamudbhUto mayi bodhaH prasapa'ti // 5 // A pahelA tIrthakara zrImAnuM nAbhirAjAnA putra, prathama rAjA, prathama yogI ane yogIonA paNa lakSarUpa, suMdara dehavALA RSabhadevane namaskAra karuM chuM. A bharatakhaMDamAM saMsArarUpI samudrane tAre evuM chelluM zAsana jemanAthI prarvavuM evA ane devatAonI madhye zreSTha tevA carama tIrthaMkarane (mahAvIra svAmIne) namaskAra karuM chuM. be, pAMca, cAra ane eka (1452) eTalI jenI saMkhyA che, ane jeo pratyeka viddhane nAza kare tevA che, evA puMDarIka Adi gaNadharone For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 kAyika, vAcika tathA mAnasika e traNa prakAranI bhakti vaDe huM vaMdana karUM chuM. jemanI AjJAthI vAdevie sarva zAstra lokamAM pravartAvyAM che, evA pAMcamA gaNadhara sudharmAsvAmInI paNa huM stuti karUM chuM. sadgurU, zAstra tathA sarasvatIne vAre vAre huM namuM chuM, kAraNa ke jemanI kRpAthI udaya thayeluM jJAna mArAmAM vistArane pAme che. asya zAstrasya prayojanam / / kumArapAlakSmApAlAgraheNa pUrvvanirmitAt / arhannItyabhidhAt zAstrAt sAramuddhRtya kiMcana / / 6 // bhUpaprajAhitArthaM hi zIghrasmRtividhAyakam / laghvarhannItisacchAstraM sukhabodhaM karomyaham / / 7 / / kumArapAla rAjAnA AgrahathI pUrve racAyelA arjunnIti zAstramAMthI kAMIka sAra laIne, rAjA tathA prajAonA hitane mATe zIghra-smaraNamAM rakhAya tevuM ane sahelAIthI samajI zakAya tevuM A laghu-arhannItinAme satzAstra huM racuM chuM. prakhyAraMbhaH / / ekadA vIrabhagavAn rAjagRhapurAdbahiH / udyAne samavAsArSIdgautamAdivrajeDitaH / / 8 / / tadAgamanavRttAntaM zrutvA zreNika bhUmirAT / nAma aMvituM tULa samu: sachidH / / | / / praNipatya jagannAthamupavizyocitasthale / dezanAnte cAvasaraM prApya papraccha bhUdhanaH / / 10 / / eka divase gautamAdimuninA samUhe pUjelA zrI mahAvIra bhagavAna rAjagRha nagaranI bahAra bAgamAM AvIne samosaryA. temanA padhAravAnuM vRttAnta sAMbhaLIne pRthvIpati zreNika rAjA potAnA sainye For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahita darzananA utsAhavALo utAvaLathI vAMdavAne bAgamAM gayA. jagannAtha bhagavAna mahAvIra svAmIne paMcAMga vaMdana karI yogya Asana para vakhANa sAMbhaLavAne beThA. dezanA thaI rahyA bAda avasara joI pRthvIpati zreNika tIrthakara bhagavAnane A prakAre pUchavA lAgyA : rAjaprazrAH purA svAmin rAjanItimArgaH kena prakAzitaH / katibhedazca kiMrUpo jijJAseti bhRzaM mama / / 11 / / tatsamAkhyAhi bhagavan kRpAM kRtvA mamopari / / parArthasAdhane dakSAH bhavaMti hi mahAzayAH // 12 // he svAmin ! rAjanItimArga pUrve koNe pragaTa karyo, tenA bheda keTalA che ane tenuM svarUpa zuM? e jANavAnI mane ghaNI ja IcchA che mATe kRpA karI mane kaho. Apa jevA mahAzayo hamezAM parArtha sAdhavAmAM ja kuzaLa hoya che. uttarANi tato jagAda bhagavAn zRNu bho magadhezvara / kAle 'sminnAdimo bhUpa RSabho 'bhUjinezvaraH / 13 / sa eva kalpadruphale kSINe kAlaprabhAvataH / bhAratAn duHkhitAn dRSTvA kalichadmaparAyaNAn // 14 // kAruNyAdyugmajAtAn chitvA dharmaM purAtanam / . varNAzramavibhAgaM vai tatsaMskAravidhiM punaH / / 15 // kRSivANijyazilpAdivyavahAravidhiM tathA / . nItimArgaM ca bhUpAnAM purapaTTanasaMsthitim / / 16 / / vidyAH sarvAH kriyAH sarvAH aihikAmuSmikA api / prAducakAra bhagavAn lokAnAM hitakAmyayA // 17 // For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreNika rAjAne prazna sAMbhaLIne bhagavAna mahAvIra svAmI bolyA. he magadha dezanA rAjan ! A yugamAM AdirAjA jinezvara bhagavAn RSabha devajI thayA. temaNe jANyuM ke kALanA prabhAvathI kalpavRkSane phaLa thatAM nathI vaLI kalikALanAM kapaTathI viMTaLAyelI bhAratI prajA ghaNIja duHkhI che, mATe dayA AvavAthI yugaliyAMnA purAtana dharmane bhedI saMskAra vidhie sahita varNa tathA Azrama e . prakAranA vibhAga pADyA. khetI, vepAra, zilpAdika kalAo, tathA vyavahAravidhi ane rAjAono nItimArga, pura tathA nagaronI vyavasthA, tathA A lokanI ane paralokanI saghaLI vidyAo tathA kriyAo paNa, lokonA hitane mATe bhagavAna RSabha devajIe prakaTa karI. tatputro bharatazcakre nidhAya hRdi tadvacaH / nidhAnanavakaM prAptaH nItidharmAdimarmavit // 18 // bhagavAn rUSabhanA putra bharata jemaNe navanidhAna prApta karyA hatA ane nIti tathA dharma vagerenA marma jANyA hatA temaNe pitAnuM vacana hRdayamAM dhAraNa karyuM, ane - AryavedacatuSkaM hi jagatsthityai cakAra saH / puruSArthane rakSA thata: yunivinA: prajJA sApha tattu kAlAntare bhraSTaM jAtaM hiMsAdidUSitam / / mithyAtvibhirgRhitaM hi suvidhyAdijinAntare // 20 // tadAyyaistatparityajya pUrvAcAryairvinirmitAH / granthA anekazaH saMtyadhunApi pRthivItale // 21 // tAnAzritya jano lokavyavahAre pravartate / etannidAnametasya jAnIhi magadhAdhipa // 22 // iti prathamaprazrasyottaraM / For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teNe jagatanI sthitine arthe Arya veda catuSka racyuM. je vaDe saghaLI Arya prajAo purUSArtha saMpAdana karavAmAM kuzaLa thaI. paraMtu keTaloka samaya javA pachI suvidhyAdi svAmInA vakhatamAM te mithyAtvioe gRhaNa karyuM, temanA hiMsAdi dharmathI dUSita thayeluM te zAstra bhraSTatAne pAmyuM, mATe Arya purUSoe tene tajI dIdhuM. pUrvanA AcAryoe racelA temanA aneka grantho hajI pRthvItalamAM ane temane anusarIne Aryajano lokavyavahAramAM pravarte che, te magadhadezanA rAjan ! mArA kahevA pramANe nItizAstranI utpattinuM kAraNa tuM jANaje. ' iti prathamapraznasyottaraM datvA jagatprabhuH / prazAntarasamAdhAnaM yathA cakre tathocyate / / 23 / / jagaprabhu mahAvIra bhagavAne e prakAre zreNika rAjAne prathama praznano uttara ApIne bIjA praznano uttara ApI tenA aMtaHkaraNanuM samAdhAna je prakAre karyuM te prakAra varNave che : atha nRpazuIT: tavAdAvupayogitvAnnRpANAM maMtriNAM guNAH / prakAzya ca tathA teSAmeva zikSAzca kAzcana / / 24 // avyaMgo1 lakSaNaiH pUrNa:2 rUpasaMpattibhRttanuH3 / amado4 jagadojasvI5 yazasvI6 ca kRpAparaH7 // 25 // kalAsu kRtakA ca8 zuddharAjakulodbhavaH9 / vRddhAnuga10 strizaktizca11 prajArAgI12 prajAguruH13 / / 26 // samarthanaH pumarthAnAM trayANAM samamAtrayA14 / kozavAn15 satyasaMghazca16 caradRg17 dUramaMtradRk18 // 27 // Asiddhikarmo19 dyogI ca20 pravINaH zastra21 zAyo rara | For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nigrahA23 nugrahaparo24 nirlaco duSTaziSTayoH / / 28 // upAyArjitarAjyazrI25 rdAnazIlo26 dhruvaMjayI27 / nyAyapriyo28 nyAyavettA29 vyasanAnAM vyApAsakaH30 / / 29 // avAryavIryo gAMbhIryo32 dArya33 cAturyabhUSitaH34 / .. praNAmAvadhikakrodhaH34 sAtvika36 stAtviko nRpH|| 30 / / graWAraMbhamAM vizeSa upayogI jANIne prathama rAjA tathA maMtrinA ' svAbhAvika guNo ane keTalIka zikSAo nirUpaNa karI che, zubha lakSaNa yukta, khoDa vagarano zarIre rUpALo, madarahita, ojasvI, yazavALo, kRpALu, kaLAvAnuM zuddha rAjakulanuM bIja, vRddhonI sevA karanAro, traNe ziktivALo, prajA para prIti rAkhanAra, prajAono svAmI, samAna aMzathI purUSanAM dharma, artha tathA kAma e traNe purUSArthane samarthana karanAra, bhaMDAravALo, vacana pALanAro, jAsuso mAraphata tapAsa rAkhanAra, dUraMdezI, kAryasiddhi paryata kAma karanAra, udyogI, zastra tathA zAstramAM pravINa, duSTa tathA ziSTane nigraha ane anugraha karavAmAM tatpara, lAMca nahi lenAro, upAyathI rAjyalakSmInI uttarottara vRddhi karanAro, dAtAra, avazya jIta meLavanAro, nyAyapriya, nyAyavettA, vyasanone pheDanAro, puSkaLa baLavALo, gaMbhIra, udAra, catura, kSamA mAgavA sudhI krodha karanAro, satvaguNI tathA tattvavidyAne jANanAra, eTalA guNavALo rAjA hovo joIe. nRpANAM niyamazikSA devAn gurUn dvijAMzcaiva kulyajyeSTAMzca liMginaH / vihAya vitAveSa na vidheyA namati: je rU? | na spRSTaM kvApi bhoktavyaM nAnyena saha bhojanam / na zrAddhabhojanaM kAryaM bhoktavyaM nAnyavezmani // 32 // 1. prabhAva zakti maMtra zakti ane utsAha zakti. For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agamyAspRzyanArINAM vidheyo naiva saMgamaH / pareNa dhAritaM vastraM no dhAryaM bhUSaNaM tathA // 33 // zayanaM parazayyAyAmAsanaM ca parAsane / parapAtre bhojanaM ca varjayetsarvadA nRpaH / / 34 / / naivAropyA gurUnmuttvA svazayyAsanavAjiSu / sve rathe vAraNe caiva paryANe kroDa eva ca / / 35 / / kAMjikaM kathitAnnaM ca yavAnnaM tailameva ca / / na bhoktavyaM kvacidrAjJA paMcoduMbarajaM phalam // 36 / / deva, gurU, brAhmaNa, kulavRddha tathA sAdhu eTalA sIvAya rAjAe koIne namaskAra karavo nahi, koIe sparza kareluM anna teNe khAvuM nahi tema koInA bhegAM jamavA besavuM nahi. zrAddhanuM anna jamavuM nahi, pArake ghera paNa jamavA na besavuM. nahi gamana karavA yogya ane aDakI na zakAya tevI strIono saMga rAjAe karavo nahi. bIjAe pahereluM vastra tathA ghareNuM rAjAe na paheravuM. pArakI zayyAmAM suvuM nahi, bIjAnA Asana para besavuM nahi, ane pArakA vAsaNamAM jamavAnuM sarvadA tyAga karavuM, potAne besavAnA Asana zayA ghoDA ratha hAthI vigere vAhano para gurU jana sivAya rAjAe bIjAne besADavuM nahi. kAMjI, koheluM anna, java, tela ane pAMce udaMbara jAtinA phaLa eTaluM anna rAjAe bhakSaNa karavAM nahi. __ nRpANA nItizikSA // aparAdhasahastre'pi yoSidvijatapasvinAM / na vadho nAMgavicchedasteSAM kAryaM pravAsanam // 37 / / devadvijagurUNAM ca liMginAM ca sadaiva hi / abhyutthAnamaskAraprabhRtyA mAnamAcara / / 38 / / For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmArthakAmAn saMdadhyA anyonyamavirodhitAn / pAlayasva prajAH sarvAH smRtvAM smRtvA kSaNe kSaNe // 39 // maMtribhiH sevakaizcaiva pIDyamAnAH prajA nRpa / / kSaNe kSaNe pAlayethAH pramAdaM tatra mAcara // 40 // .. daMDyA na lobhataH kecinna krodhAnnAbhimAnataH / doSAnusArI daMDazca vidheyaH sarvadA tvayA // 41 // hitvAlasyaM sadA kAryaM nItyA koSasya varddhanam / prajAyAH pAlanaM nItyA nItyA rASTrahitaM punaH / / 42 / / kadApi na hi moktavyo nItimArgo hitecchubhiH / syAnyAyavarjito bhUpa ihAmutra ca duHkhabhAk // 43 // yaduktaM:duSTasya daMDaH sujanasya pUjA nyAyena kozasya ca saMpravRddhiH / apakSapAto ripurASTrarakSA paMcaiva yajJAH kathitA nRpANAm // 44 // strI, brAhmaNa, ane tapasvIoe aneka aparAdha karyA hoya tema chatAM mArI nAMkhavAnI agara aMga chedavAnI zikSA karavI nahi paNa temane deza nIkAla karavA. deva, brAhmaNa, gurU tathA sAdhuone sAmAM jaI namaskAra vagere Adara satkAra karI mAna ApavuM. dharma, artha tathA kAma e traNe purUSArthamAM paraspara virodha na Ave evI rIte sAdhavA. kSaNe kSaNe rAjAe saghaLI prajAne yAda karIne temanuM pAna karavuM. maMtrIo tathA sevakothI pIDAtI prajAonuM rakSaNa karavAmAM jarA ALasa karavuM nahi. vaLI he rAjan ! lobha, krodha tathA abhimAnathI koIne daMDa karavo nahi. paNa haMmezAM temanA gunAnA pramANamAM zIkSA karavI. potAnuM hita IcchanAra rAjAoe prajA For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAlana, deza AbAdI tathA paisAno jamAva nItithI karavo, kadI paNa teNe nyAyamArganuM ullaMghana karavuM nahi. anyAya karanAra rAjA A loka tathA paralokamAM duHkha bhogave che. kahyuM che ke :- aparAdhine daMDa, sapurUSane satkAra, nyAyamArgathI bhaMDArano vadhAro, apakSapAta tathA zatruothI dezanuM rakSaNa e pAMca rAjAonA yajJa kahyA che. aMgarakSAnsauvidalAn maMtriNo daMDanAyakAn / sUpakArAn dvArapAlAn kuryAdvaMzakramAgatAn // 45 // varjayetmRgayAM dyUtaM vezyAM dAsI parastriyaH / surAM vacanapAruSyaM tathA caivArthadUSaNam // 46 // vRthArthadaMDapAruSyaM vAdyaM gItaM tathAdhikam / nRtyAvalokanaM bhUyo divA nidrA ca saMtatam // 47 / / parokSaniMdA vyasanAnyetAni parivarjayeH / nyAyAnyAyaparAmarze nIrakSIravivecane / / 48 // na pakSapAto nodvegastvayA kAryaH kadAcana / strINAM zrINAM vipakSANAM nIcAnAM rasitAgasAM // 49 // mUrkhANAM caiva lubdhAnAM mA vizvAsaM kRthAH kvacit / devagurAdhane ca svaprajAnAM ca pAlane // 50 // poSyapoSaNakArye ca mA kuryAtpratihastakAn / kAryaH saMpadi notseko dhairyachedo na cApadi / / 51 / / etadadvayaM nigaditaM budhairuttamalakSaNam / . zAstrairdAnaiH prapAbhojyaiH prAsAdaizca jalAzayaiH / / 52 / / yazaskarai ramAmizca pUrayetsakalAmilAM / ghAtayetzatruvaMzyAMzca poSayetsuhRdanvayaM / / 53 // zaktitrikamupAyAnAM catuSkaM cAgasaptakaM / vargatrayaM sadaitAni rakSaNIyAni yatnataH // 54 // For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 tatra prabhUtsAhamaMtrAH zaktayaH samudAhRtAH / upAyAH sAmadAmnI ca daMDabhedAviti kramAt / / 55 / / svAmyamAtyasuhRtkozarASTradurgabalAni ca / saptAMgA nItirAjyasya prakRtizcASTamA kvacit / / 56 / / SaDguNAzca samAkhyAtA rAjyastaMbhopamA ime / saMdhivigrahayAnAsanAzrayadvaidhabhAvanAH / / 57 / / pAlayezca prajAH sarvAH svaparApekSayoJjitaH / duSTAn prajApIDakAMzca tathA rAjyapadaiSiNaH / / 58 / / gurudevabhidaH zatrUn caurAn prANairviyojayet / sarvadAH daMDanIyAzca laMcAgrAhiniyoginaH / / 59 / / yathA syuH susthitAH sarvAH prajAH kAryaM tathA sadA / ityeSA bhavatA zikSA karaNIyA dRDhAtmanA / / 60 / / aMga rakSako, kaMcukiyo, maMtri, chaDIdAra, rasoIyo tathA dvArapALo vaMza paraMparA cAlyA AvelA rAjAe rAkhavA. zikAra, jugaTuM, vezyA, dAsI ane parastrIno saMga kadI karavo nahi. dArU, vacananuM kaThorapaNuM ane mithyA vyayano rAjAe tyAga karavo. vagara kAraNe daMDavuM, niSThurapaNuM, gAvA bajAvavAno chaMda, vAre vAre nAca jovA tathA hamezAM divase suvuM ane parokSa nIMdA eTalA vyasana teNe hamezAM tajavAM. dudha tathA pANInuM jema haMsa pRthakkaraNa kare che tema rAjAe nyAya ane anyAya khoLavAmAM pakSapAta tema udvega kadI karavo nahi. strI, lakSmI, zatru, nIca tathA dArUnA aparAdhio ane mUrkha tathA lobhIAno paNa kadI vizvAsa karavo nahi. deva tathA gurunI sevA, prajAnuM pAlana ane poSya varganA poSaNanuM kAma bIjAnA hAthamAM soMpavuM nahi. saMpatti samayamAM chakI javuM nahi tema vipattimAM dhIraja na choDavI, e banne lakSaNa vidvAnoe uttama gaNelAM che. yazane For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 karavAvALA tathA asaMkhyA zAstra, dAna bhojanazALAo, parabo, prAsAdo tathA jaLAzayothI pRthvIne zaNagAravI. zatruonA vaMzajono nirmUla karavo, mitranA vaMzanuM poSaNa karavuM, traNa zaktio, cAra upAya, sAta aMga, ane trivarga eTalAMnuM prayatna vaDe niraMtara rakSaNa karavuM. utsAha, maMtra tathA baLa e traNa zaktio kahelI che. sAma, dAma, daMDa tathA bheda e cAra upAya che, ane svAmI, pradhAna, muhRda, koza, rASTra (deza) kIllA tathA sainya e rAjAonAM sAta aMga che. keTalAka prakRtine rAjanuM AThamuM aMga gaNe che. saMdhi vigraha, yAna, Asana, Azraya ane dvaidhIbhAva e cha guNone rAjyanA staMbhanI upamA ApelI che. mArA tArAnI apekSA vinA sarva prajAnuM pAlana karavuM, duSTa, prajA pIDanArA, rAjyAbhilASI, deva guruno nAza karanArA, zatru ane corone mArI nAMkhavA. lAMca lenArA adhikArIone hamezAM zikSA karavI. rAjan ! tAre dRDhapaNe rahI upara batAvelI zikhAmaNa dhAraNa karavI. ane jema bane tema potAnI saghaLI prajAo sukhathI rahI zake tema karavuM. maMtriguNA: kulInaH kuzalo dhIro dAtA satyasamAzritaH / nyAyaikaniSTho medhAvI zUraH zAstravicakSaNaH / / 61 / / sarvavyasananirmukto daMDanItivizAradaH / puruSAntaravijJAtA satyAsatyaparAkramaH / / 62 / / kRtAparAdhasodarye zatrAvapi samAzayaH / dharmamaMte nityamanA vimarzaH || 6rU || atyAstikyAdimatiSu catasRSvapi baddhadhIH / bhaktaH SaDadarzaneSveva gurudevAdyupAsakaH / / 64 / / For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 nityamAcAranirataH pApakarmaparAGmukhaH / sadA vicArayennyAyaM kSIranIravivecanam / / 65 / / kulakramAgataM mAtraM nRpayogyamudIrayet / IdRza: puruSo maMtrI jAyate rAjyavRddhikRt / / 66 / / sarkulamAM utpanna thayelo, dhIravAna, dAnezvarI, satyavAdI, nyAyI, buddhivAna, zUravIra, zAstrane jANavAvALo, niravyasanI, daMDanItine jANanAra, purUSa parIkSaka, satyAsatya khoLavAmAM parAkramI, mitra tathA zatrunA aparAdhamAM samAna AzayavALo, dharmakAryamAM kuzaLa, hamezAM bhaviSyano vicAra karanAra, Astikaya Adi cAra prakAranI buddhimAM dRDha dRSTivALo, SaTkarzanane bhajanAro, gurU tathA devAdikano upAsaka, sadAcAra pALanAro, pApa karma thakI vimukha, kSIra tathA nIranI peThe satata nyAyane vicAranAra, kula paraMparAthI cAlatAM AvelAM yogya mArga batAvanAra, eTalA guNayukta maMtrI rAjyane vRddhi karanAro thAya che. maMtrizikSA krodhAllobhAttathotsekAddarpAdapathi varttanam / varjanIyaM sadAmAtyairvAcyaM nityaM yathAhitam / / 67 / / vyavahAre na kasyApi pakSaH kAryastvayAnagha / prajAhitaikaniSThatvaM dhAraNIyaM niraMtaraM / / 68 / / parAmarzaM vidhAyozcaiH rAjyAMgeSu ca vairiSu / tathA kAryaM yathA svAmikArye hAnirna jAyate / / 69 / / krodhathI, lobhathI, utsekathI athavA darpathI maMtrie avaLe mArge di cAlavuM nahi, rAjAnuM je prakAre hita thAya te ja prakAre maMtrIe bolavuM. he pAparahita ! vyavahAramAM tAre koIno paNa pakSa karavo nahi. niraMtara prajAnA hita tarapha ja lakSa rAkhavo. rAjyanA aMgo For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 tathA zatruonA viSayamAM pukhta vicAra karI jema rAjyane hAni na thAya tema vartavuM. pUrvoktAcaritaphalamAha nRpAmAtyau yadi syAtAM pUrvoktaguNadhArako / tadA pravartate nItirna ca syAd dviSadAgamaH / / 70 / / pUrvoktazikSayA yuktaH prAtarutthAya bhUpatiH / / maMgalAtodyanAdena smaretpaMcanamaskRtim // 71 // kRtvA prAbhAtikaM kRtyaM snAtvA gatvA jinAlaye / jinabhaktiM vidhAyoccaiH paricchadasamAvRtaH // 72 // guruzcettarhi tatpAdanatiM kRtvA tadagrataH / sthitvA taddezanAM zrutvAbhiyuktaH susamAhitaH / / 73 // Agatya ca samAmadhye sthitvA siMhAsane tataH / maMtriyukpArthivaH sarvarAjacinhasamanvitaH // 74 / / pazyatsabhAgatAnsarvAn rAjyakarmAdhikAriNaH / senApatitalArakSaprabhRtIMzca carAnapi / / 75 // - lakSaNAni svakarmANi caiSAM prastAvayogataH / kathyante 'tra yathA proktAnyAgame nItikovidaiH / / 76 / / te pUrve darzAvelA guNayukta rAjA tathA pradhAna je rAjyamAM hoya tyAM nItino pracAra thAya che, tenA rAjyamAM zatruo AvI zakatA nathI. uktanItivALA rAjAe maMgaLa vAjIMtro nAda sAMbhaLatAM ja prAtaHkALamAM vahelo uThI paMcaparameSThInA namaskArane saMbhAravA, pachI teNe snAna karI prabhAtanuM karma AcarI potAnI savArI sahita jinamaMdIramAM jaI ucca prakAranI bhakti AdaravI, guru najIka hoya to tenA caraNamAM namaskAra karI sAvadhAnatAthI temanI AgaLa yogya Asana para bezI dezanA sAMbhaLavI, pachI saghaLAM rAjya cinha dhAraNa For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 karelA rAjAe maMtrI sahita (kacerI) mAM javuM. rAjyasabhAmAM bIrAjelA senApatithI AraMbhI jAsuso sudhInA saghaLA nokara vargane tapAsavA. prastuta viSaya che mATe nItizAstrajJoe Agama-zAstramAM kahelAM emanAM lakSaNa ane karma atre kahevAze. senApatilakSaNAni // tadyathA senApatirbhaveddakSaH yazorAzirmahAbalaH / - svabhAvataH sadAtaptastejasvI sAttvikaH zuciH / / 77 / / yavanAdilipau dakSo mlecchabhASavizAradaH / tato mlecchaprabhRtiSu sAmadAmAdyupAyakRt / / 78 / / vicArapUrvakAbhASo yathAvasaravAkyavid / gaMbhIramadhurAlApI nItizAstrArthakovidaH / / 79 / / jAgarUko dIrghadarzI sarvazAstrakRtazramaH / jJAtayuddhavidhizcakravyUhAvyUhavizeSavit / / 80 / / sAvahitthasyApi tUrNaM daMbhAdaMbhAdibhAvavit / pratyutpannamatizcauro'mUDhaH kAryyazateSvapi / / 81 // svAmibhaktaH prajApreSTaH prasannanayanAnanaH / durdarzano dviSAM vIrarasAveze bhayaMkaraH / / 82 / / laMcAdilobhAnAkRSTaH svAmikAryaikasAdhakaH / sallakSaNaH kRtajJazca dayAlurvinayI nayI / / 83 / / jetavyavarSe nimnoccajalazailAdidurgavit / nAnAviSamadurgANAM bhaMgAdAnAdimarmavit / / 84 / / saMghAne pratibhinnAnAM saMhatAnAM ca bhedane / upAyajJo prayAsena dviSataivaM dviSaM jayet / / 85 / / senApati DAhyo, baLavAna ane aneka yaza saMpAdana karelo For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 hovo joIe. hamezAM garama mIjAjano, tejasvI, satvaguNI, pavitra, yavana Adi aneka lIpIyone lakhI vAMcI jANanAra, mleccha bhASAonuM jJAna dharAvanAra, mlecchAdi anya varNane sAma dAmAdi bhedathI vaza karanAra, avasarane zobhe tevI vicArapUrvaka bolanAra ane avasarocita vacanane jANanAro, gaMbhIra, mIThI mIThI vAto kahenAro, nItizAstrane saMpUrNa jANanAro, paMDita, jAgarUka, dIrghadarzI, sarva zAstrane jANanAra, yuddhamAM cakra vyUhAvyUhAkAra sainyane goThavavAmAM kuzaLa, ane tenA bhedane jANanAro, AkAra gupta manuSyanA kapaTanA temaja pramANikapaNAnA abhiprAyane jANanAro, samaya sUcakatAvALo, coranA jevI dRSTivALo, seMkaDo kAryamAM paNa cAlAka, rAjyabhakta, prajApriya, prasanna netra tathA mukhavALo, zatruone tApa upajAve tevA dekhAvavALo vIrarasanA AvezamAM bhayaMkara lAge tevo, lAMca vagere lAlacothI lobhAya nahi tevo, potAnA svAmInuM kArya sAdhavAmAM kuzaLa, sAAM lakSaNavALo, kRtajJI, dayALu, namra, nyAyI, jItavA yogya pradezanI nIcI, uMcI jamIna, jalAzayo, zailAdi kIllAo vagerene jANavAvALo, aneka prakAre viSama caDAvanA killAone zIrIne toDavA athavA jItavA, tenA marmane jANanAra, zatruone saMdhi karAvAnAM ane mitrone tuTa pADavAnA upAyone jANanAra, zatrune zatruo vaDe prayAsathI jItanAra eTalA guNavALo senApati yogya che. senApatizikSA tvayA parabalAvezo buddhyA bAhubalena ca / bhaMjanIyo vidheyo na vizvAsaH kasyacit paraM / / 86 / / parasya maMDalaM prApya kAryA nAnavadhAnatA / alpe 'pi parasainye ca mahAn kArya upakramaH / / 87 / / dezaM kAlaM balaM pakSaM SaDguNyaM zaktisaMgamaM / vilokya bhavatA zatrurabhiyojyo na cAnyathA / / 88 / / For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 svasvAmine jayo deyaH kAryaM svaprANarakSaNaM / daMDanAyakamutkRSTamityevaM zikSayedguruH / / 89 // buddhibaLathI kiMvA bAhubaLathI zatru lazkarane toDI pADavuM, zatrupakSano bharoso rAkhavo nahi. parAjyamAM jaIne jarA paNa gAphela thavuM nahi, thoDuM paNa zatrunuM sainya joI moTo upakrama karI rAkhavo. deza, kALa, sainya, pakSa SaguNa tathA zakti joIne zatruonI sAthe laDavuM, vagara vicAre yuddha karavuM nahi. potAnA rAjAne jaya Apavo ane potAnA prANanuM rakSaNa karavuM. e prakAre uttama daMDanAyakane guru zIjave che. sAmAnyataH sarveSAM karmAdhikAriNAM tatkarmabodhikAH zikSA: kulInAH kuzalA dhIrAH zUrAH zAstravizAradAH / svAmibhaktA dharmmaratAH prajAvAtsalyazAlinaH / / 90 / / sarvavyasananirmuktAH zucayo lobhavarjitAH / samAzayAzca sarveSu nRpavastusurakSakAH / / 99 / parApekSAvinirmuktAH gurubhaktAH priyaMvadAH / mahAzayA mahAbhAgyAH dharme nyAye sadA ratAH / / 92 / / apramAdAH prasannAzca prAyaH kIrtipriyA api / karmAdhikAre yogyAH syurIdRzAH puruSAH pare / / 93 / / iti sAmAnyataH sarveSAM karmAdhikAriNAMlakSaNAni svAminA yadi yatkarma nyastaM vizvAsatastvayi atra pramAdo no kAryoM vidheyaM svAmivAMchitam / / 94 / / prajA na pIDanIyastu svayaM patyurna karma ca / arjanIyaM nayAdvittaM na heyaM satyamuttamam / / 95 / / For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 prajAdhane nRpasve ca na kAryA karhicitspRhA / eva zikSA sadA deyA sarvakarmAdhikAriSu / / 96 / / have sAmAnyathI sarva rAjyakArabhArIonA lakSaNo kahe che - kulIna, kuzaLa, dhIra, zuravIra, zAstrajJa, svAmIbhakta dharmamAM zraddhAvALA, prajAnuM bhaluM cAhanArA, sarva vyasanarahita, pavitra nirlobhI, sarva pratye samabhAvavALA, rAjAnI vastuonuM rakSaNa karavAvALA pArakAnI AzA nahi rAkhanArA, priya bolanArA, mahAzaya, bhAgyazALI, sarvadA dharma tathA nyAyane anurAgI, Asa vagaranA, AnaMdI, bahudhA kIrtinA bhukhyA, eTalA guNavALA purUSo rAjAnI nokarImAM rahevA yogya che. saghaLA nokara varganAM e sAmAnya lakSaNa kahyAM. svAmie vizvAsathI je kAma sopyuM temAM pramAda na karatAM tenI IcchA pramANe avazya karavuM. prajAne piDavI nahi ane rAjAnuM kArya bagADavuM nahi, nyAyathI dhana meLavavuM, koI divasa sarvoparI satyane choDavuM nahi. prajA tathA rAjAnA dhana para di IcchA karavI nahi. upara pramANe sarva nokara vargane sadA zIkhAmaNa ApavI. dUtalakSaNAni madhvAmlakaTutikteSu vAgbhedeSu vicakSaNAH / autpattikyAdidhIyuktAH zIghrakAryavidhAyinaH / / 97 / / vinItAH svAmibhaktAzca svAmikAyaikatatparAH / sarvabhASAsu dakSAzca prAyeNa syurdvijAzcarAH / / 98 / / mIThI, khATI, tIkhI tathA kaDavI e prakAranA vANIbhedamAM vicakSaNa, samaya sUcakatA Adi buddhivALA, zIghra kArya karanArA, vinayavALA, svAmibhakta, dhaNInA kAryamAM tatpara, saghaLI bhASAonA jJAnavALA dUta hovA joIe. ghaNuM karIne dUta brAhmaNeja hoI zake. For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 svasvAmine vRthotsAho na deyo rabhasAtkadA / paraprasAdo nApekSyaH kAryaM satyanivedanam // 99 / / svAmipratApasaMvRddhiH kAryA sarvatra ca tvayA / / jJAtvAnyabhAvaM tadvAcyaM yatsyAtsvAmyarthasAdhakam / / 10 / / teSAM vijJApanaM samyak zrutvA maMtriyutA nRpaH / / hitAhitaM vicicyAtha kuryAdrASTrahitaM bhRzaM // 101 // ityAcArya zrI hemacandraviracite caulukyavaMzabhUSaNakumArapAlazuzrUSite laghvarhannItizAstre bhUmikAbhUpAlAdiguNarvaNano nAma prathamodha: | 2 | utAvaLathI potAnA svAmine khoTo utsAha kadI Apavo nahi, pArakI maherabAnInI kadI AzA rAkhavI nahi, svAmi pAse kharekharUM kahI devuM. potAnA rAjAnA pratApanI sarva sthaLe atyaMta vRddhi karavI. bIjAno bhAva jANI laI jethI svAmino artha sadhAya eTaluM ja kahevuM. pradhAna sAthe rAjAe paNa e dutonuM vijJApana rUDe prakAre sAMbhaLI hitAhitano vicAra karI dezanuM atyaMta hita thAya tema karavuM. caulukya vaMzanA bhUSaNa rUpa kumArapALa rAjAe sAMbhaLelA ane AcAryazrI hemacaMdre racelA anIti zAstramAMthI bhUmikA tathA bhUpAla ItyAdi puruSonA guNanA varNana rUpa A prathama adhikAra thayo. jagannAthaM sanAthaM cAdbhutalakSyorjitaprabhaM / pratyUhanAzane dakSamajitaM samupAsmahe // 1 // pUrvAdhikAre yatproktaM hitAhitavicAraNaM / nItipravarttanaM kRtyaM bhUpAlasya taducyate // 2 // Azcarya yukta lakSmIthI zobhitA evA ane dareka viddhane nAza karavAmAM kuzaLa evA kRpALu jagatanA nAtha ajita bhagavAnane huM upAsuM chuM. prathamanA adhikAramAM ema kahI gayA ke For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 hitAhitano vicAra karavo tenA saMbaMdhamAM nItinA pravartanarUpa rAjAnuM kArya kahe che. tatrAdau nRpeNa vicAraNA kutra kathaM kaizca kartavyetyAha || prathama rAjAe kayA sthaLamAM, zI rIte ane konI sAthe vicAra karavo te batAve che. udyAne vijane gatvA prAsAde vA rahaH sthitaH / maMtrayenmaMtribhirmaMtraM bhUyaH svasthaH samAhitaH / / 3 / / yataHmaMtrabhede kAryabhedaH pArthivAnAM prajAyate / tomaMtraNe'khilAn maMtrabhedakAnapasArayet // 4 // manuSya vagaranA udyAnamAM kiMvA mahelanA ekAnta bhAgamAM jaI rAjAe maMtrionI sAthe besI sAvadhAnatAthI ane svastha cittathI vAraMvAra salAha vicAravI. vAta phuTavAthI rAjAonuM kArya bagaDe che, mATe bIjAne vAta karI de evA saghaLA cADiyAone AsapAsathI kADhI mUkavA. vicArAnantaraM nItyA rASTrahitaM kAryyaM / tatra nItiH katidhetyAha || vicAra karyA pachI nIti vaDe dezanuM hita karavuM, te nIti keTalA prakAranI te kahe che. nItistridhA yuddhadaMDavyavahArairudAhRtA / tatrAdyA kAryakAlInA madhyAntyA ca niraMtarA / / 5 / / yuddha, daMDa tathA vyavahAra, e traNa prakAranI nIti che. temAM yuddha nItino avasare khapa paDe che, ane vyavahAra tathA daMDa nItino upayoga satata thayAM kare che. tatra tAvadyathoddezanirdezena yuddhanItivarNanAvasare saMdhyAdi guNAnAmupayogitvAtsvarUmucyate // For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 have ahIM udeza nirdezathI yuddha nItinA varNanano prastAva hovAthI saMdhi, vigraha ItyAdi guNono upayoga jANI temanA svarUpa lakSaNa kahIe chIe. saMdhirvyavasthA vairaM ca vigrahaH zatrusanmukha / gamanaM yAnamAkhyAtamupekSaNamathAsanam // .6 // dvidhA kRtvA balaM svIyaM sthApyaM tadvaidhamucyate / baliSTasyAnyabhUpasyAzrayaNaM saMzrayaH smRtaH / / 7 // ityete SaDguNA nityaM ciMtanIyA mahAbhujA / ' kAlaM vIkSya prayoktavyA yathAsthAnaM yathAvidhi // 8 // ekabIjAe paraspara vyavasthA karavI tenuM nAma saMdhi, vera bAMdhavuM te vigraha, zatrunA sAmA javuM te yAna, zatrunI upekSA karI potAnA sthAnamAM besI rahevuM te Asana. potAnA sainyanI be TukaDIo pADI sthApavI. te vaiSI bhAva, zatrunA bhayathI koI paDozanA baLavAna rAjAno Azrava levo te saMzraya kahevAya. rAjAe hamezAM e cha guNo cittamAM ciMtavI rAkhavA, samaya joI je sthaLe jevA vidhithI jeno upayoga paDe te prayojavA. yatkiMcinnibaMdhena parasparopakAraniyamabandhavyavasthA saMdhiH // 1 // koIpaNa zaratothI paraspara upakAranA niyamonI vyavasthA bAMdhavI te saMdhi kahevAya. te tividha: te saMdhi be prakArano satya: mAyA saMyaza e satya saMdhi ane bIjo mAyA-kapaTathI saMdhi. kuma: - tatraikaH satyasaMdhiH syAdyathoktaM nAnyathA bhavet / mAthAsaMdhidvitIyasu mAyA : praticata ? | satya siMdhimAM karelA TharAvo yathAsthita pALavAmAM Ave che. For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 21 vAMkuM bolAtuM nathI. ane kapaTa saMdhimAM prapaMca jALa patharAya che. svArthaM mitrArthaM vA yuddhAdyapakArAcaraNaM vigrahaH / / 2 / / potAne mATe athavA mitrane arthe yuddhAdi apakAra karavo te vigraha kahevAya. ekAkinaH samitrasya vA zatru prati sAdhanArthagamanaM yAnam / / 3 / / ekalA athavA mitrane laI zatrunI pratye sAdhano arthe javuM, te yAna DevAya. dInabalatayA mitrAnurodhena vopekSAsanam // 4 // bhoch| baLane laI vA mitranA anurodhathI upekSA karavI te Asana kahevAya. zatrurodhArthaM senAnIH katipaya balAnvita ekato durgabahistiSTedanyato rAjApi katicitsenAkalito durge tiSThet iti svabalasya dvidhAkaraNaM dvaidham // 5 // zatrune 42qqn bhATe 32813 8142 sahita senAdhipatie eka bAjuthI killAnI bahAra rahevuM, ane keTalAka lazkarayukta rAjAe bIjI bAjuthI killAmAM rahevuM A prakAre lazkaranA me mA pApA tene 5 4 . zatrusaMkaTe sahAyecchayA sAMprati kAyatikaduHkhanivRtyarthaM balavattarAnya-bhUpAzrayaNaM saMzrayaH // 6 // zatruthI saMkaTa joI sahAyanI IcchAe tAtkAlika tathA bhaviSyanA duHkhanI nivRtti mATe balavAna rAjAono Azraya levo te saMzraya DevAya. ete guNA yathAvasaraM yathAsthAnaM prayogArhAH, tadeva darzayati // upara darzAvelA guNo avasaromita yogya sthAne prayojavA, te patApe che. AtmanazcennRpaH pazyedeSyadbhAviphalaM zubham / visahyApyalpahAniM vai saMdhiM kuryyAdrutaM tadA // 9 // balopAcitamAtmAnaM tuSTAmAtyAdisaMyutam / yadA jAnAti bhUpAlastadAkuryAddhi vigraham // 10 // vipakSapakSadalanotsAhabhRtsarjitaM balaM / puSTaM prakRSTaM jAnIyAdara yAyAttadA nRpaH / / 11 / / For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvArjitA yadA zaktirbalahInAH prajAyate / sAma sAma mitrotavAsIta prayatnatta: 22 5 ripuM baliSTaM durgharSaM yadA manyeta bhUdhanaH / tA varta thi vRtva Tu titsamAhita | zarU | AtmAnaM yadi durgo'pi rakSituM na kSamo bhavet / tadA baliSTarAjAnaM dharmiSTaM saMzrayed drutam // 14 // tatrApi yadi zaMkA syAtso'pi tyAjyo dhruvaM tadA / niHzaM: samara sthitvA yuddhameva samAret | 26 che. jaye ca labhyate lakSmIrmaraNe ca surAMganA / kSaNavidhvaMsanaH kAyazciMtA kA maraNe raNe // 16 // rAjAe vicArI jovuM ke atyAre jarA hAni veThavAnI che, paraMtu bhaviSyamAM ghaNo lAbha che to turata zatrunI sAthe saMdhi karavo. AmAtya, vigere saMtuSTa hoya ane lazkara sahita pote hoya to zatrunI sAthe vigraha karavo. zatrunA sainyane parAbhava karavAmAM utsAha zaktivALuM sainya puSTa ane tejavALuM evI khAtarI hoya to avazya zatrunA sanmukha javuM. senAe prathamanI laDAIomAM baLa kharcI nAMkhyuM hoya ane zaktihina jaNAtuM hoya to laDAIno upakrama na karatAM sAma, dAma, bheda vagerethI zatrune vaza karavo. zatru baLavAna, sahana na thaI zakAya tevo che, ema jaNAya to rAjAe potAnA sainyanA be bhAga karI pote sAvadhAnathI killAmAM bharAI javuM. killo paNa potAnuM rakSaNa karavAne asamartha jaNAya to baLavAna tathA dharmISTa rAjAno Azraya levo. tyAM paNa zaMkA mAlUma paDe to teno paNa tyAga karavo. ane niHzaMka raNamAM paDI zatrunI sAthe yuddha karavuM. laDatAM jIta maLe to A lokanI lakSmI bhogavAya, tema karatAM maraNa thayuM to svarganI apsarAonA vilAsanuM sukha prApta thAya, kSaNavAramAM bhAgI jAya evI kAyAne mATe raNamAM maravAnI zI ciMtA ? kAMI ja nahi. For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 atha sAmAdhupAyacatuSkasvarUpaM varNyate / kAryasiddhiH priyAlApaiH sAma dAnena dAma ca / bhinnatAkaraNaM bhedo mitho rAjyAdhikAriSu // 17 / / daMDo hi vadhaparyantopakAraH pratipaMthinAm / syAdupAyo narAsAdhye kAryakAryonyathA na ca // 18 // satkArAdaraprItisaMbhASaNAdibhiH sAMtvanaM sAma / svarNebhavAjirAjatAdi dAnena kAryasAdhanaM dAma / dravyAdilobhadarzanena vAkcAturyeNa vAmAtyAdInAM / parasparacittabhedatApAdanaM bhedaH / dhanaharaNavadhabaMdhanAdirUpo'pakAro daMDaH / miSTa vacanathI kAryanI siddhi karavI tene sAma kahe che, kaMI ApIne kArya siddhi karavI te dAma. rAjyAdhikArIomAM paraspara ekabIjAne bhInnatA karAvavI te bheda, zatrune vadhu paryatano apakAra karavo te daMDa. e upAya manuSyathI asAdhya kAryamAM karavo, anyathA tenuM prayojana nahi. Adara satkAra tathA prIti bharelA vacanathI zAMta karavuM te sAma kahevAya sonuM, hAthI ghoDA, rUpu vigere ApIne kArya sAdhI levuM te dAma kahevAya. dravyAdikano lobha dekhADI athavA vANInA cAturyathI pradhAna vigerene phoDavA te bheda, dhana laI levuM, vadha karavo, kedamAM nAkhavuM vagere apakAra karavo te daMDa kahevAya. __ atha sAmadAmabhedasAdhye yuddhaM na vidheya manyatra vidheyamiti darzayannAha / / sAmnA dAmnA ca bhedena jetuM zakyA yadArayaH / tadA yuddhaM na kartavyaM bhUpAlena kadAcana // 19 // saMdigdho vijayo yuddhe'saMdigdhaH puruSakSayaH / satsvanyeSktyuipAyeSu bhUpo yuddhaM vivarjayet // 20 // For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 sAmAditritayAsAdhye tvananyagatiko nRpaH / yuddhe pravRtikAmaH syAdyadA tatkRtyamucyate // 21 // pUrvaM saMpreSyate dUtazcaturmukha udAradhIH / vipakSavyUhadhIbhAvagamAgamaparIkSaNe / / 22 / / sopi gatvAtha madhuraiH pUrvaM vAkyairnivedayet / tadasiddhau punarbayAdAmlaM tikaM tathA kaTu // 23 // siddhAsiddhau tadAkArai rbhASaNeneMgitena ca / tadIyacittAbhiprAyaM balazaktiM ca sarvathA // 24 // buddhizaktiM kalAzaktiM nirgamaM gamanaM tathA / samyak jJAtvA tvarAvRtya yathAvat svAminaM vadet // 25 / / dUtadvAreNa yatjJAtaM paro yoddhaM samIhate / tadA maMtrivaraiH sArddha maMtrayitvA bhRzaM nRpaH // 26 // tathA kuryAdyathA na syAdvigraho bahunAzakRt / kenApi nItimArgeNa saMtoSyaH parabhUpatiH // 27 // yadi kenApyupAyena parastyajati no raNam / tadA vIkSya mithaH sAmyaM yuddhAyaivodyato bhavet // 28 // baliSTena na yoddhavyaM baliSTAzrayaNaM vinA / tAddhaina jayaH prAyaH kSayazcAnuzayaH sadA / / 29 / / hInenApi na yoddhavyaM svayaM gatvA ca sanmukham / tajaye tu yazo na syAt kiMtu hAniH parAjaye / / 30 / / sAma, dAma ane bhedathI sAdhyakAryamAM yuddha na karavuM, bIje karavuM ema batAvatAM nIce pramANe kahe che : sAma, dAma athavA bhedathI zatruone jItI zakAya ema hoya to rAjAe kadI yuddha karavuM nahi. laDAImAM jaya meLavavo e nizcita nathI, paNa manuSyono kSaya thaze e to nizcita che. tethI bIjA For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 upAyo hoya to yuddhano to tyAga ja karavo. sAmAdi traNa upAyathI paNa kArya siddhi na thAya tema hoya to, ane avazya yuddha karavuM ja paDaze, ema jaNAya tyAre prathama rAjAe kema karavuM te batAve che :prathama udAra buddhivALA catura dUtane zatrunI pAse mokalavo. te zatrunA sainyanI goThavaNa ane temanA AvavA javAnA mArga jANe evo hovo joIe. teNe jaI prathama madhura vAkyothI zatrune potAno abhiprAya nivedana karavo. temAM phateha na maLe to pachI kaDavI tathA tIkhI vANI vAparavI. tenA AkAra, bhASaNa tathA ceSTita parathI kArya siddhi athavA asiddhi jANI levI. sarvathA prakAre zatrunA vicAre abhiprAya, tenI baLazakti, buddhibaLa, kalAzakti, gamanA gamana vagere yathAsthita jANI laI pAchA AvI potAnA svAmine te yathAvata kahI devuM. dUta dvArA e sAmo yuddhanI IcchA kare che, ema jANyA pachI te rAjAe maMtrIvaronI sAthe daDha masalata karavI. evI goThavaNa rAkhavI ke jethI yuddhamAM bahu mANasonI khuvArI thAya nahi, koI paNa nItimArgathI zatrunuM mana saMtoSa pAme te karavuM paNa jo koI paNa upAyathI raNasaMgrAmathI te nA pAcho vaLe ane te barobarIo hoya to tenI sAthe yuddhamAM utaravuM. ApaNAthI zatru balavAna hoya to bIjA baLavAna rAjAno Azraya lIdhA sivAya tenI sAthe kadI yuddha karavuM nahi. kemake baLavAnanI sAthe yuddha karavAthI ja prApta thato nathI ne kSaya tathA pazcAtApa thAya che. potAthI hIna hoya tenA sAmA pratyakSa rAjAe jaIne yuddha karavuM nahi, kAraNa ke tene jItavAthI jagatamAM yaza maLato nathI paraMtu parAjaya thavAthI hAni to thAya ja. atra svayamiti padenAvazyake kArye senAnyaM preSya tajayo vidheya tyAtim trIzamA zlokamAM "svaya' e prakAranuM pada mUkyuM che. tanuM tAtparya eTale ke potAthI hIna baLavALA rAjAnI sAthe baLavAna rAjAe yuddhamAM utaravuM nahi. yuddha karavAnuM Avazyaka hoya to senAdhipati mokalIne jaya meLavavo. jAti vijaya thavAthI For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 6 atha kadAca yAnaM vidheyamityAha // svarASTradurgarakSAhapradhAnaM ca tathA balam / saMsthApya ca nije rAjye saMtoSyAtmIyakAn bhRzaM // 31 // vAhanAyudhavarmAdisAmagrI saMvidhAya ca / revaM puruM saMpUrA zAntipurasare che rUra che sumuhUrte suzakune mArgAdau mAsasaptake / yuddhaM kurvIta rAjendro vIkSya kAlabalAbalam // 33 // have yAna kyAre ane zA mATe karavuM te kahe che. potAno deza tathA killAnuM rakSaNa karI zake evA pradhAna tathA sainyane rakSaNane arthe mUkI rAjAe javuM. bhAyAta vargane sArI peTe saMtoSa Apavo, vAhana Ayudha tathA bakhatara vagere laDAInI sAmagrI barobara taiyAra rAkhavI. zAMti karma sahita deva tathA gurunI pUjA karavI. sAruM muhUrta ane sArA zakuna joIne yuddhamAM nIkaLavuM. mArgazIrSa mAsathI AraMbhI sAta mahInA sudhI prayANa karavuM vAstavika che. kAlanuM baLAbala tapAsI rAjAe yuddha karavuM. atra mArgazIrSAdimAsasaptake yuddhaprasthAnakAla iti darzanena vaya'caturmAseSu yuddhaniSedhaH sUcitaH // . upalA zlokamAM mArgazIrSa Adi sAta mAsamAM yuddhano prasthAnakAla darzAvyo teNe karIne varjavA yogya cAra mAsamAM yuddhano niSedha sucavyo ema jANI levuM. muhUrtazanAlivicAratu nimittAtreyaH rUti . muhurta tathA zakunAdino vicAra nimitta zAstrathI jANI levo. maMtrisAmaMtasanmitranaimitikAbhiSagvara / koSAdhyakSAdi saMyuktazcaturaMgacamUvRtaH // 34 / / For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27. veSAMtaradharaizcArairAjJAtazca pade pade / gacchetsamAhito mArge zodhite cAgragAmibhiH // 35 // gatapratyAgate bhRtye gUDhabhaktiparAyaNe / mitre ca na hi vizvAsaH kAryoM bhUpena sarvadA // 36 // sarvato bhayasatve ca daMDavyUhena pArthivaH / pRSTato hi bhayaprAptAvanovyUhena gacchati / / 37 / / tAyazUkaravyUhAbhyAM pArthato bhItivAn vrajet / mukhe pazcAdbhaye jAte makaravyUhasAdhanaH // 38 // sUcIvyUhena bhUbhartA saMvrajedagrato bhaye / / yato hi bhayazaMkAsyAdlaM vistArayettataH // 39 // padmavyUhe nivAse hi sadA tiSThetsvayaM nRpaH / senApatibalAdhyakSa rakSA kAryA samaMtataH // 40 // rAjAe yuddhamAM nIkaLavuM tyAre sAthe maMtrI, sAmaMta, sanamitra, jyotirvid uttama vaidya, koSAdhyakSa, ane caturaMgI senA vigere laIne nIkaLavuM. koI oLakhI na zake tevA veza badalelA dUto AgaLa jaI mArga tapAsI Dagale, Dagale, rAjAne khabara Ape ane temaNe tapAselA nirbhaya mArge sainya sahita rAjAe gati karavI. AvatA jatA cAkara para temaja potAnI ekAMta sevAmAM daDha mamatA rAkhatA hoya tevA mitra para paNa rAjAe kadI vizvAsa karavo nahi. cAre pAsathI zatruno bhaya jaNAto hoya to rAjAe potAnuM sainya "daMDavyuhAkAra' rAkhI AgaLa cAlavuM, pAchaLa bhaya hoya to sainyane zakaTAkAra rAkhI cAlavuM, beu paDakhAthI zatruno bhaya hoya to tAkSarya, ane zukara vyuhathI senA goThavI AgaLa gati karavI. AgaLa tathA pAchaLa beu pAsa zatruno bhaya jaNAya to makarayUhanI senA goThavI javuM. phakta AgaLa bhaya hoya to senAne rAjAe sUcI vyuhathI goThavavI jyAMthI vizeSabhaya jaNAya te bAjue senAne bALA vistAramAM phelAvavI For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 jyAM paDAva karavAno hoya tyAM padmAkAra senA goThavI rAjAe paDAva karavo. tyAM senApati ane sainyanI TukaDIonA adhyakSoe cAre pAsathI tenuM rakSaNa karavuM. muddhe vanAdhyakSaH madhye bhUpa: pRSTata: senApati: ubhaya pArzvatazcemAH tatohayAH tataH padAtayaH ityevaM hUMDALA racanAbhaH sarvatra samavistAro TUMkavyUha: AgaLanA bhAgamAM lazkarI amaladAre rahevuM, vacce rAjAe tathA pAchaLanA bhAgamAM senAdhipatie rahevuM, banne bAjue hAthIe, pachI ghoDA tathA pachI pAyadaLa evI rIte daMDanI peThe saghaLI taraphathI samAna rIte patharAyelI senAne daMDAvyuhAkAra racanA kahe che. saMmudre sUkSma: pazcAt pRthuna zaTAjAronovyUha agra bhAgamAM thoDI ne pAchalA bhAgamAM vistAravALI gADAnI AkRti jevI goThavAyelI senAne anovyuha e prakAre kare che. tattpitio maravyUha: anovyUhathI ulaTuM te makaravyUha kahevAya, muLAmAneva saMskRtatavAvasthApana gamanuM vA sUtrIvyUhaH motInI mALAnI peThe joDAIne paDAva karavo athavA javuM te sUcIvyUha kahevAya. madhye sthitasya nRpateH parito valayAkAreNa padmabalasthApanaM padmavyUhaH / rAjAne vacamAM rAkhIne cAre pAsa kaMkaNanA AkAramAM sthApana karavuM te padmavyUha kahevAya. *, evaM saMgacchatastasyAnavachinnaprayANataH / sImAMtamupasaMpadma skaMdhAvAraH prajAyate / / 41 / / e prakAre nirvighne gati karatA rAjAe sImADAnI maryAdA para AvIne paDAva karavo. tra dhAvAro vidheya tyArlR / / kyAM AgaLa sainyane paDAva karavo, te kahe che jalAzayAH prabhUtAzca tRNadhAnyeMdhanAni ca / sUlabhAnyuccabhUmizca tatra senAM nivezayet / / 42 / / For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 puSkaLa pANI, ghAsa, dhAnya, tathA savaDa hoya ane uMcI pRthvI sulabha hoya te jagyAe rAjAe paDAva karavo. - tataH vizvAmityAdi . pratIpo na samAyAto'bhimukhaM cettadA caraH / preSaNIyaH punastasyAbhiprAyaM jJAtumatra vai // 43 // jJAyate yuddhasajaH sa cettarhi raNabhUmikA / zodhanayA yathA senAgatiraskhalitA bhavet // 44 / / gulmAnpradhAnapuruSAdhiSTitAnipuNAnyudhi / sthAne ca kRtasaMketAnabhIrUn saMsthApayennRpaH // 45 / / zatru haju na AvI pahoMcyo hoya to pharIne teno abhiprAya jANavAne dUta mokalavo. barobara khabara maLe ke te yuddha karavAne sajja thayo che to pachI senAnI gatine virodha na Ave evI raNabhUmi yuddhane mATe sApha karavI. yuddhamAM kuzaLa, bhaya vagaranA ane uttama purUSothI adhiSThita gulmone saMketa sahita rAjAe yogya sthAne rAkhavAM. gujanAda | gulmanuM lakSaNa kahe che - nava nA nava rathAH saptaviMzatyazvAH paMcacatvAriMzatpadAtayazcetyetatsaMravyAnvitarakSakasainyasamudAyo gulmaH // - nava hAthI, nava ratha, sattAvIza ghoDA ane pIstAlIza pAyadaLa, eTalI saMkhyAvALo rakSaNa karanAra senAno samudAya te gulma kahevAya. pratyeka gulmane eka eka uparI eTale pradhAna purUSa hoya che. etatkRtazaMkhabherIpaTahAdizabdAnusAreNaiva senAyA yuddhe sthAnaM tatopaNavi aaomavati sthAna paratve rahelA gulma yoddhAoe karelA zaMkha, bherI tathA nobatanA zabdane anusAra senAe vAraMvAra yuddhamAM goThavAvavuM ane vIkharAvavuM. For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 devAnguruMzca zastrANi pUjayitvA mahIdhanaH / / zubhaM zakunamAdAya vIrAnsaMtoSya sarvathA / / 46 // praNavatUryanisvAnajayadhvanyUrjitaspRhaH / sannaddhabaddhakavacaH rAjacinhairalaMkRtaH // 47 // jayakuMjaramAruDhaH dhRtazastracamUvRtaH / pazyetparabalaM sarvaM kimAkAraM vyavasthitam // 48 // Ahave saiva prAcI dik yataH / / tata evaM mukhaMkuryAt svasenAyAH ilApatiH / / 49 / / cakrasAgaravyUhAdyairvividhA vyUhanirmitiH / yataH parabalaM bhiMdyAt kalpayettAM nije bale // 50 // svalpAntasaMhatAnkRtvA yodhayecca bahUnyathA / kAmaM vistArya vajreNa sUcyA vA yodharyadbhaTAn // 51 // deva guru tathA hathiyAronI pUjA karIne tathA vIra yoddhAone yathAprakAre saMtoSIne zubha zakuna joI praNava tathA turInA zabdothI jaya dhvaninA Atura rAjAe jaya kuMjara para besavuM. kavaca paherI, hathiyAro sajI saghaLAM rAja cinho dhAraNa karavAM. hAthI para beThA pachI zatrunA sainyamAM najara karavI ke te kevA AkArathI ubhuM raheluM che. saMgrAmamAM teja pUrva dizAmAM ..... tethI rAjAe potAnA sainyanuM mukha te tarapha rAkhavuM. te samaye zatrunA lazkarano kevI rIte nAza thAya e vicArI cakrasAgara Adi dhUhanI yathAyogya racanApUrvaka potAnA sainyane goThavavuM. thoDA ekaThA karI bahunI sAthe laDAya tema karavuM. vaja ke sUcIbRhathI zUravIronI sAthe laDavuM. trithAsthitabannena vajhabUdena pUrvona sUri mUna vA yor traNa prakAre vaheMcAIne rahelA lazkaravALA vaja bhUhathI athavA to pUrve kahelA sUcibUhathI yuddha karavuM. kSevigere vizeSayuddhamAda judA judA sthAnamAM judA judA zastra vAparavA saMbaMdhI kahe che: For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 khaGgakuMtAdizastraizca gartAdirahitasthale / naubhirdvipairanupe tu same ca rathavAjibhiH / / 52 // nikuMje drumasaMkIrNe bANairyudhyeta bhUpatiH / vaizAkhasthAnamAzritya vedhyavedhanakovidaH / / 53 / / khADA, khAIyo vagaranI jamInamAM taravAra tathA bhAlA vagere hathiyArothI yuddha karavuM. jaLasthAnamAM vahANo ane hAthIothI yuddha karavuM, samAna pRthvImAM ratha tathA ghoDAo para besI yuddha karavuM. jhADAvALI nikuMjamAM rAjAe bANo vaDe yuddha karavuM. ane vaizAkha sthAnamA lakSave5 en|2|| yoddhAmobhe yuddha 42. cApayuddhe vaizAkhasthAna svarUpaM cetthaM yA5 yuddhamA vai||5. sthAnanu 2135 zavi cha. sthAnAnyAlIDhavaizAkhapratyAlIDhAni maMDalam / samapAdaM ceti tatra vaizAkhasthAnalakSaNam // 54 // pAdau kAryoM savistArau sahastau tatpramANataH / vaizAkhasthAnake sadyaH kUTalakSyasya vedhane // 55 // zauryAbhimAninaH zUrAn baliSTAn pRtanAmuMkhe / yojayebaMdibhirvIrarasenotsAhayedbhaTAn // 56 // mAMtrikeSu ca zastreSu vanhyayAdiSu mahIdhanaH / tantrivRttikarAstrANi vAruNAdIni nikSipet // 57 // hRSTatvaM ca malInatvaM samyak teSAM parIkSayet / tathA sopadhiceSTAzca viparItAMzca saMgare / / 58 / / nAtirUkSairviSAktairna naiva kUTAyudhaistathA / dRSanmRdAdibhirnaiva yudhyeta nAgnitApitaiH / / 59 / / nItiyuddhena yoddhavyaM sarvaiH zastraizca vAhanaiH / zatrAvanyAyaniSThe tu kartavyaM samayocitam // 60 // For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 na hanyAttApasaM vipraM tyaktazastraM ca kAtaraM / zyataM vyasanaprAptaM labaM nagnaM kRtAMjalim / / 61 / / nAyudhyamAnaM no suptaM rogArtaM zaraNAgatam / mukhadaMtatRNaM bAlaM dIkSeptuM ca gRhAgatam / / 62 / / ayudhyamAnaM zatruMcAveSTayAsItAsyadhAnyaja / dhanAdIni sarvANi dUSayetpIDayejjanam / / 63 / bhiMdyAt prAkAraparikhAdurgAdIMzcataDAgakaM / zaktihInaM vidhAyainaM ghAtayetsahacAriNaH / / 64 / / bhedayennikhilAntasya sacivAdIMzca vaMzajAn / sumuhUrte ca bhUpAlaH svAjJAM tatra pravartayet / / 65 / / devAn gurUMzca saMpUjya dAne datvA bahuvasu / khyApayedabhayaM teSAM ye pUrvanRpasevakAH / / 66 / / viditvaiSAM samAsena sarveSAM tu cikIrSitam / tadvaMzaM sthApayettatra yadAjJAbhaktitatparaH / / 67 / / pAritoSikadAnena taM saMtoSya bhuvaH pati / svazAsanaM sthirIkuryyAnniyamAdiprabaMdhataH / / 68 / / AlIDha, vaizAkha, pratyAlIDha ane maMDaLa ane samapAda e pAMca prakAranA sthAno che. temAM vaizAkha sthAnanuM lakSaNa kahe che. vaizAkha sthAnamAM kaThina lakSya ciMdhavAmAM hAtha sahita pagone sapramANamAM vistAravA. zauryAbhimAnI balavAna yoddhAone senAnA mokhare rAkhavAbhATa cAraNa ane baMdIjanone temanI pAse rAkhI vIra rasathI temane uzkerI utsAhIta karAvavA. agni Adika ane mAMtrika zastrono mAro zatru taraphathI cAlato hoya to teno parAbhava kare tevAM vArUNAdi zastro rAjAe pheMkavAM. hRSTapaNuM ane malinapaNuM temanuM tapAsavuM ane teonI kapaTa sahita ceSTAo tathA virUddhatA paNa yuddhamAM tapAsavI. For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 atyaMta rUkSa, viSa copaDelAM ane phUTa evAM zastrothI yuddha na karavuM. tema patharA mATI ke agnie tapAvelAM hathiyArothI paNa yuddha karavuM nahi. saghaLAM zastra, vAhana vaDe nIti yuddhathI laDavuM. zatru kevaLa anyAya ja karato hoya to pachI samaya pramANe vartavuM. tApasa brAhmaNa, hathiyAra vagarano, bInelo, raNasaMgrAma choDIne nAzI jato, du:khI pAmato, zaraNe Avelo, moDhe taraNAM lIdhelo, bALaka, dIkSAnI IcchAvALo ane ghara pratye pAcho vaLelo, eTalAno ghAta karavo nahIM. zatru laDato na hoya to tene gherI laI tenA dhAnya, jaLa, lAkaDA vagerenI Avaka aTakAvavI ane tenA nagarajanone pIDA karavI. zatrue karelA koTa, khAIo, kIllA tathA taLAvo toDI nAMkhavAM. zatrune zakti vagarano karI nAMkhI tenA sahacArono nAza karavo-tenA pradhAnAdi saghaLA vaMzajone potAnA pakSamAM levA, sAruM muhurta joI zatrunA nagaramAM potAnI ANa pheravavI. te divase guru tathA devatAnI pUjA karavI, bahu dhana dAnamAM kharcavuM. zatru rAjAnA prathamanA sevakone abhayadAna ApavuM. rAjyanA lAgatA vaLagatAono ekatra vicAra jANI jo AjJA pALe tevo hoya ane sevAmAM tatpara raheze ema jaNAyato zatrunA vaMzajane ja tenI gAdI para besADavo. tene zIrapAva karI saMtoSa pamADavo. kAyado ghaDI potAnI niyamita sattA tenA para dRDha karavI. atha jaye jAte pauruSaprAptadhanaM svAminA yodhebhyaH kiM deyamityAha / jaye jAte nRpo dadyAdyoddhRbhyo nitarAM dhanaM / dhAnyAjAgomahiSyAdi yo yatprApnoti tasya tat / / 69 / / syaMdanAzvagajAmogharatnakupyapazustriyaH / bhaTairAjJe arpaNIyAzca raNe prAptAH svapauruSAt / / 70 / / For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 evaM pUrvoktavidhinA jayaM prApya suvistRtam / yaza: saMpUfmUtro jo muvi vizruta: 5 72 | jayavAdinanirghoSabadhirIkRtadigmukhaH / . maMtrAvAnarato sarSA putranet | 7ra | ityeva varNitA cAtra yuddhanItiH samAsataH / vizeSastu mahAzAstrAj jJeyaH sabuddhisAgaraiH // 73 // ___ itiyuddhanItiprakaraNam // yuddhamAM jaya meLavyA pachI zatru taraphathI maLelA dhanamAMthI yoddhAone zuM ApavuM ane rAjAe zuM levuM te kahe che - jaya meLavyA pachI rAjAe yoddhAone puSkaLa dhana ApavuM, dhAnya, bakarI, gAya, bheMzo vagere je kaMI jeNe meLavyuM hoya te tene ja ApavuM. ratha, ghoDA, hAthI, amUlya ratno, pazU strIo vagere vIra purUSNae raNamAMthI svaparAkramathI meLavyuM hoya te saghaLuM rAjAne ApI devuM. upara batAvelA vidhi pramANe suvistRta kIrtithI jeNe bhUmaMDaLa bharyuM che tevo rAjendra pRthvImAM yazavALo thAya che. maMgaLakArI vAdItranA doSathI sarva dizAomAM mukhane baherAM karI nAkhI de che evA tathA maMgaLAcAramAM tatpara rAjAe harSa vaDe potAnA nagaramAM praveza karavo. upara pramANe yuddhanIti meM TuMkAmAM varNavI che, je buddhimAnone vizeSa jANavAnI IcchA hoya temaNe moTA zAstramAMthI jANI levI. A yuddhanIti prakaraNa saMpUrNa thayuM. atha kramaprAptadaMDanItiprakaraNamArabhyate / have anukrame AveluM daMDanIti prakaraNa AraMbhu chuM. praNamya parayA bhaktyA saMbhavaM zrutasaMbhavam / prajAnAmupakArAya daMDanItiH pracakSyate // 1 // For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 35 zAsananA mULarUpa saMbhavanAtha bhagavAnane parama bhakti vaDe vaMdana karIne prajAonA upakArane mATe daMDanIti prakaraNa kahIe chIe. tatra jainAgame daMDanItayaH saptadhA smRtAH / tA: purapAdhiHIR: parimANam || 2 | maMDale baMdhanaM kArAkSepaNaM cAMgakhaMDanam / kaSTo vyavaMDopi vIto nItiviDa | rU II paribhASaNamAkSepAn mAgA ityAdi zaMsanam / sarodha iMgite kSetre maMDale bandha ucyate / / 4 // jainazAstramAM nIti sAta prakAranI kahI che, te A prakAre - hAkArA, mAkArA, dhikkArA, paribhASaNa, maMDalabaMdhana, kArAkSepaNa tathA aMgakhaMDana, e sAta ane nItizAstramAM nipuNo e dravya daMDa e AThamo prakAra paNa svIkAryo che. "jatA nahi" evA vacanonuM ApapUrvaka kahevuM te paribhASaNa ane nakkI karelA sthAnamAM gunho karanArane rokI mUkavo te maMDaLabaMdha kahevAya. yaduktaM sthAnAMgasUtre sattavihA daMDanII paNattA taM jahA hakkAre 1 makkAre 2 dhikkAre 3 paribhAse 4 maMDalIbandhe 5 kArAgAre 6 chavichede ya 7 atra chavacheH rUti vadhAzupatnakSaNam I sthAnAMga sUtramAM kahyuM che ke :hakAra, makAra, dhikkAra, paribhASaNa, maMDalabaMdhana, kArAgAra tathA chavicheda e sAta prakAranI nItio che. chavi che e zabdathI upalakSaNathI vadha Adi samajI levuM. patA: sarvemiyo cAsatve rApa mahamunA | prayujyaMte prajAsthitye yathAdoSaM durAtmasu // 5 // pharIyAda thAya ke na thAya to paNa prajAnA rakSaNa arthe rAjAe For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 gunA pramANe te daMDa nItiono aparAdhIo pratye upayoga karavo. ata eva pratyarthyamiyogotthA etA vakSyamANavyavahArAdhikAre yathAvasaraM varNanIyA bhaviSyati / atra tuM tadabhAvepi yAH svayaM nRpeNa prAcchAparArtha prayucaMte tA popacaMte . sAmAvALAe karelI pharIyAdamAM je daMDanItio lagADavAnI tenuM varNana AgaLa vyavahArAdhikAramAM kahevAmAM Avaze, tyAM samayocita karavAmAM Avaze. ahIMyAM sAmAnI pharIyAda na hoya to paNa prajAnuM duHkha TALavAne rAjAe je daMDanIti vAparavI joIe tenuM vivarNa karavAmAM Ave che. . tatrAdyaM daMDanItinAM trikaM prAk prathamArhataH / yuminAM vAtoSe vana nA rUd | 6 . pazcAt pravRttA aparA bharatena kRtA api / tato nizcIyate daMDanItiH kAlAnusAriNI // 7 // upara kahelI sAta nItiomAMthI prathama traNa nItio prathama tIrthakara bhagavAnanI pUrve jugalIA sArU kALanA doSane lIdhe kULakaroe karI hatI. tyAra pachI bIjI cAra bharate karelI jagatamAM pravartI mATe daMDanIti kALane anusaratI hovI joIe ema nizcaya thAya che. gata eva dravya daMDa, jJAti daMDa, tADanAdi daMDopi saMgRhyate // yathA doSaM yathA vA yuil sarvA gapi sAdhyasiddhinA pati eTalA mATe dravyadaMDa, jJAtidaMDa, tathA tADanAdi daMDanuM ane gRhaNa karyuM che. jevo jevo samaya ane jevo jevo doSa te pramANe prayojelA saghaLA daMDa sAdhya siddhi ApanArAja thAya che. yakuma :yathAparAdhaM dezaM ca kAlaM balamathApi vA / vyayaM karma ca vittaM ca daMDaM daMDyeSu pAtayet // 8 // For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 tatra dvije meti daMDa : heti kSatriyavaizyayoH ! dhikkAraH zUdramAtreSu pare varNacatuSTaye / / 9 / / Thevo aparAdha, bhevo heza, bhevo aja, bhevaM jaja, Thevo vyaya, jevuM karma ane jevuM vitta tevo ja daMDa aparAdhione karavo. temAM paNa brAhmaNane makAra, kSatrIya tathA vaizyane hAkAra, saghaLA zUdrone dhikkAra ane bAkInA daMDa cAre varNane mATe che. atraiva vizeSamAha jAte mahAparAdhepi nArIvipratapasvinAM / nAMgachedo vadho naiva kuryAtteSAM pravAsanam / / 10 / vaizyazcetmAMsavikretA kUTahemnazca vikrayI / prAgaMgahInaM taM kRtvA daMDayed drutameva ca / / 11 / / manuSyaprANahartA ca cauravaddaMDabhAg bhavet / tatorddha gogajoSTrAdibRhajjaMtuvinAzake / / 12 / / kSudrajIvavinAze tu dvizataM dama ucyate / paMcAzaddaMDabhAgIsyAnmRgapakSivinAzakaH / / 13 / / paMcAmASaistu daMDyaH syAdajAvikharaghAtakaH / mASadvayena daMDyazca zvazUkaravinAzakRt / / 14 / abhakSyabhakSake vipre daMDa uttamasAhasaM / kSatriye madhyamaM vaizyeMtyaM zUdratvarddhakaM bhavet / / 15 / / nRpasyAkrozakarttAraM tasyaivAniSTabhASiNam / bhettAraM nRpamaMtrasya rAjakoSApahArakam / / 16 / / bhUpapratIpatApannaM jivhAM chitvA pravAsayet / uttamena ca daMDyaH syAdrAjAjJAlekhakaH svayam / / 17 / / svastrIkalaMka bhItyA ca rAjadaMDabhayena ca / zatapaMcakadaMDyaH syAjjAraJcaura iti bruvan / / 18 / / For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 upajIvyadhanaM luMcan daMDyAzcASTaguNaistataH / uttamena bhavehaMDazcauraM jAraM ca muMcataH // 19 // mRtAMgotsRSTavikretA gurostADayitA naraH / bhUpayAnAsanasthAyI daMDyaH syAduttamena ca // 20 // netrabhedanakartA yo daMDyaH paMcazatena saH / jIvato dvijarUpeNa zUdrasyASTazato damaH // 21 // parAjjetApi yo manye jitosmItyabhimAnataH / / rAjadvAre tamAkRSya daMDayedviguNena ca // 22 // moTo aparAdha karyo hoya tema chatAM paNa strI, brAhmaNa tathA tapasvIonAM aMga cheda ke vadha karavo nahi, paraMtu dezanikAla karavA vANIo thaIne mAMsa vece, athavA khoTuM sonuM vece tenuM prathama aMga kApIne jaldIthI daMDa karavo, manuSyanA prANa lenArA coranA jeTalA daMDane yogya che. tenA karatAM artho daMDa gAya, hAthI, uMTa ItyAdi moTAM prANiyonA vadhano che. nAnAM prANIne mAranArane baso drAmanA sikkAno daMDa karavo. mRga pakSIno nAza karanArane pacAsa drAmanA sikkAno daMDa karavo, bakarA, gheTAM ane gadheDAne mArI nAMkhanArane pAMca mAsA sonAthI daMDavo. kutarA tathA bhuDiyAne mAranArano be mAsA daMDa karavo. na bhakSaNa karavAnI vastu brAhmaNa bhakSaNa kare to tene uttamamAM uttama daMDa karavo. kSatriyane madhyama ane vaizyano kaniSTa daMDa karavo. zUdrano vaizyanA karatAM artho daMDa karavo. rAjAnI niMdA karanAra tenuM aniSTa bolanAra tathA tenA khAnagI vicArone ughADA pADanAra ane rAjAnA bhaMDArane laI lenAra tathA rAjAnI zatrutA karanAranI jIbha kApI laI dezamAMthI kADhI mUkavo. rAjAnA nAmanI sahI kare teno uttama daMDa karavo. potAnI strIne kalaMka Avaze evA bhayathI athavA rAjAnA daMDanA bhayathI gharamAM jAra peTho hoya ane tene cora che ema juduM kahe to te kahenArano pAMcase daMDa karavo. For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 zeThanuM dhana laI le to ATha ghaNo daMDa karavo. cora tathA vyabhicArIne choDI de tene uttama daMDa karavo, marelAnA zarIra parathI kADhI laI dAgInA vece, gurune mAre, tathA rAjAnA vAhana ke Asana para bese to teno uttama daMDa karavo. mANasanAM netra phoDe to pAMcase no daMDa ane zUdra hoI brAhmaNanA vezathI jIvIkA kare to tenA AThase daMDa karavo. hAryo hoya tema chatAM khoTA abhimAnathI kahe ke huM jItyo chuM to tene rAjAnI kacerImAM kheMcI bamaNo daMDa karavo. cAvihitavaM prAptathatimAha . yo' nyAyena kRto daMDaH bhUpAlena kathaMcana / kRtvA triMzadguNaM taM ca dharmAya parikalpayet // 23 // haMmemada udaramupasthaM jivhA hastau kI dhanaM ca dehazca / pAdau nAsA cakSu da~DasthAnAni dazadhaiva // 24 / / yadehAvayavajanitoparAdhastatraiva nigrahaH karaNIyaH / yo'samartho dhanaM dAtuM kArAgAre nidhAya taM / kArayitvA svakaM karma dhanadaMDaM vimocayeta / / 25 / / uttamo daMDa ityuktaH sarvasvaharaNaM vadhaH / purAnnirvAsanaM cAMgachedanaM cAMkanaM tathA // 26 // - anyAyathI karelA daMDanA dhananuM zuM karavuM te kahe che. rAjAe anyAyathI je koI daMDa karyo hoya tenA trIsagaNA karIne dharma kAryamAM kharcavA. daMDanA bheda kahe che :- peTa, upastha Indriya, jInhA, hAtha, kAna, dhana tathA deha, pAda, nAsikA tathA cakSue daza prakAranA daMDasthAna che. zarIranA je avayava-bhAgathI aparAdha thayo hoya te avayavano ja daMDa karavo. je dhanano daMDa na ApI zake tevo hoya tene kedakhAnAmAM rAkhI sarakArI kAma karAvI daMDathI mukta karavo. For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 dhanamatA sarva kheMcI levuM, nagaramAMthI kADhI mUkavuM, aMga chedavuM tathA DAma devo tathA dehAnta zIkSA karavI eTalAno uttama daMDamAM samAveza thAya che. atha vizeSamAha / lalATeMko'bhizastasya khare cAropaNaM paraM / surApAne patAkA syAdbhagastu gurutalpage // 27 // zvapadAMkaH stainyakRtye tathAkArAnivezanaM / brahmahatyAkArakasya ziromuMDanameva ca / / 28 / / kArayitvA caM sarvasvamapahRtya kharopari / samAropyAtha nagarAtpravAsanamiti sthitiH // 29 // satyaM jalpati yo liMgaM naSTaprAptasya vastunaH / nRpeNa tasmai taddeyaM no cettatsamadaMDabhAk // 30 // niMdaka athavA cADiyAne kapALamAM DAma daI gadheDA para besADavo. dArU pInArAne dhajAnuM cinha karavuM, gurunI strI sAthe ADo vyavahAra rAkhanAranA kapALamAM yoninuM cinha karavuM, corI karanAraLanA kapALamAM kutarAnA paga jevuM cinha karavuM, ane kedamAM nAkhavo. brahmahatyA karanAranuM mAthuM muMDAvI sarva dhana kheMcI laI gadheDe besADI gAma bahAra kADI mUkavo. khovAI gayelI vastu jenI hoya ane te te vastunI nIzAnI barobara pure to to tene ApavI ane khoTo dhaNI thavA Ave to vastunI kiMmata jeTalA paisAnI zIkSAne lAyaka thAya che. adaMDyamAha // vRddhaM bahuzrutaM bAlaM brAhmaNaM gurbiNIM guruM / / mAtaraM pitaraM caiva pravaktAraM tapasvinaM // 31 // AcArya pAThakaM cApi gAM ca naMtaM hi ghAtayet / na hi sa bahudoSI syAhaMDA.pi ca no bhavet / / 32 // For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhanApahaH zastrapANiH vanhido viSadastathA / bhAryAtikramakArI ca kSetrahRddArahattathA // 33 // pizuno raMdhradarzI ca prodyatAstrazca garbhahA / vAgyeSAM na vaMcAte yurItathinA rU4 | ityevaM daMDanItInAM vicArastvatra varNitaH / vizeSato yathAsthAnaM varNayiSye yathAzrutaM // 35 // rUtivaM nItiprAram | ityAcAryazrIhemacandraviracite caulukyavaMzabhUSaNakumArapAlazuzrUSite laghvarhannItizAstra yuddhanItidaMDanItivarNano nAma tiyodha: | 2 . A vRddha, bahu zruta, bALaka, brAhmaNa, gurunI strI, guru, mAtA, pitA, upadezaka, tapasvI, AcArya, pAThaka tathA gAya e sarvene mAranArano nAza karavo. te mAranAra bahu doSavAnuM thato nathI temaja daMDane yogya paNa thato nathI, dhana haranAra, hAthamAM hathiyAra laIne mAravA Avelo agnithI bALI mUkanAra, jhera ApanAra, bhAryAno atikrama karanAra, khetara tathA strInuM haraNa karanAra, pizuna, chIdra jonAra ugAmelA hathiyAravALo tathA garbhano ghAta karanAra eTalA AtatAyI (mahA doSI) zatruo kahevAya che. tene mAranAra doSavAnuM thato nathI tema te daMDane yogya paNa nathI. upara pramANe daMDanItinuM varNana karyuM che. vizeSa varNana tat tat sthAna paratve sAMbhaLyA pramANe karavAmAM Avaze. yuddha tathA daMDanItino bIjo adhikAra saMpUrNa thayo. vizadazAradasomasamAnanaH / kamalakomalacAruvilocanaH // For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zuciguNaH sutarAmabhinaMdano / nayata mamgaNitasiddhiH || 6 | nirmaLa evI zarad RtunA candra samAna mukhAkRtivALA, kamalanA sarakhAM komaLa ane suMdara tevAM, pavitra guNavALA, bhaktajanane Ipsita siddhine ApanAra abhinaMdana bhagavAna rUDe prakAre jaya pAmo. hemapIThasamAsInaH sabhyamaMtriyuto nRpoH / / vyavahAraparAmarza dinanaiH sada | 2 | sonAnA Asana para beThelA, sabhAsada tathA maMtrio yukta rAjAe vidvAn purUSonI sAthe vyavahAra saMbaMdhI vicAra karavo. tatra vyavahAro nAma ekasmin vastuni parasparaviruddhadharmayorekadharmavyavachedena svIkRtatadanyadharmAvachinnasvapakSasAdhakavyavasthApanArthaM sAdhana-dUSaNavacanaM vyavahAraH // atre vyavahAranuM svarUpa lakSaNa kahe che :- eka ja vastumAM paraspara virodhI evA sAdhaka tathA bAdhaka dharmonuM pratipAdana karavAne ekabIjAnA virodhI pakSe svIkArelAM sAdhaka bAdhaka vacanonuM nAma vyavahAra kahevAya che. nanu ubhayadharmAdhArabhUtaikasminvastuni anyadharmanirAsena tadanyadharmAntaraM vyavasthApayituM vAdinA sAdhanamucyate tatraiva dUSaNodbhAvanena prativAdinAM vAdisAdhitapakSavipakSIbhUtaM svoktisamarthanaikahetubhUtaM vacanaM kathaM saMgachate mitho vyAghAtAditi / ahIyAM zaMkA kare che ke - sAdhaka tathA bAdhaka e banne virodhI dharmanA AdhArabhUta eka ja vastumAM bAdhaka dharmane nIrasanA karI potAno sAdhaka dharma sthApana karavAne vAdI je sAdhana kahe, temAM vAdinA sAdhitapakSane toDI potAnI bAdhaka uktione samarthana karavAmAM For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 hetubhUta prativAdie kaheluM vacana kema TakI zake ? e to paraspara vyAghAta thayo. zaMkAsamAdhAnam cenna / svasvAbhiprAyAnusAreNaikasminvastuni vAdiprativAdinirUpitasAdhanadUSaNapratipAdakavacanakathane virodhaabhaavaat|| yathA vAdI svAbhiprAyeNa sAdhanamabhidhatte pazcAt prativAdyapi svAbhiprAyeNa tatraiva dUSaNaM praNigadati na cAtraikavastuni sAdhanaM dUSaNaM ca tAtvikamasti kiMtu svaabhipraayklpitmevtylm|| temAM paraspara vyAghAta thato nathI, atre samAdhAna kahe che :eka ja vastumAM vAdi tathA prativAdi potapotAnA mata pratipAdana karavAne sAdhaka tathA bAdhaka vacano Ape temAM virodhano abhAva che kAraNa ke vAdi potAnA abhiprAyathI jemAM sAdhana kahe temAM pAchaLathI prativAdi dUSaNa ghaTAve, vastutaH te eka ja padArthamAM sAdhana ke dUSaNa nathI paNa e vAdi tathA prativAdinA abhiprAya pramANe kalpeluM che. __vyavahArabhASyetuH"atthI pavvINaM haraNaM egassa vavai viiyassa eeNaya vavahAro ahigAro cettha chavihIe // 1 // " sadvividhaH-te vyavahAra se prA2no cha lokottara laukikazcasottara bhane dau35, tatrAdyo vyavahArasUtrAdiSu varNitatvAdatra nokt:temAM Adi lokottara vyavahAra, vyavahAra sUtrAdi granthomAM varNavelo cha bhATe mahIyA te Deta nathI. iha rAjakarmaNi laukikasyai vaadhikaar:-|| sthaNe to 24 cha bhATe sau vyavahA2no 4 madhi.2 7. sa tu dvividhaH-te do vyavahAra 59! prA2no che. tathA hi / For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 44 vyavahAro dvidhA proktaH saMdehatattvayogataH / AdyaH satsaMgato jJeyo loptRdarzanataH paraH // 3 // eka saMdehAtmaka ane bIjo tatvAtmaka, temAM saMdehAtmaka vyavahAra satsaMgathI jANavAmAM Ave che ane tatvAtmaka vyavahAra cinDathI 49||y che. lopnaM liMgaM tatra saMdehAbhiyogaH satsaMgAdbhavati tatvAbhiyogastu cinhadarzanAt sa ca vidhiniSadhAbhyAM dvividhaH te tattvAtma vya1682 59 vidhi tathA niSedha meM the prA2nI cha. yathA madIyakSetramapaharati ma mA bhAru kSetra (tara) sa ya cha, te vidhyAtma DevAya ane tathAyaM matto rajatAn gRhItvA na dadAtIti pratiSedhAtmakaH te 4 are mA bhaa2| 3paiyA saIne bhApato nathI te pratiSedhAtmaka kahevAya. athavA yo nyAyaM necchate kartumanyAyaM ca karoti yaH / / vyavahAravilopI ca zvabhraM yAti na saMzayaH // 4 // je nyAya karavAne icchato nathI ane anyAya kare che, te vyavahAra vilopI mANasa narkamAM jAya che emAM kazo saMzaya nathI. atra nyAyaM kartuM necchati anyAyaM ca kartuM ihate iti prAvivAkApekSayApi vidhiniSedhAtmakatvaM sa punaraSThAdazavidhastathAhiM / / 758 / dobhA sebha muhyu nyAya 42vAne to nathI ane anyAya karavAne Icche che, e vidhi niSedhAtmaka vyavahAra adhIkArInI apekSAe paNa aDhAra prakArano hoya che te kahe che :RNAdAnaM ca saMbhUyo-tthAnaM deyavidhistathA / dAyaH sImAvivAdazca vetanAdAnameva ca // 5 // krayetarAnusaMtApo vivAdaH svAmibhRtyayoH / nikSepaH prAptavittasya vikrayaH svAminaM vinA // 6 // For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 vAkpAruSyaM ca samayavyatikrAMtiH striyA grahaH / dyUtaM stainyaM sAhasaM ca daMDapAruSyameva ca / / 7 / / strIpuMdharmavibhAgazcetyete bhedAH prakIrtitAH / vyavahArikamArge 'sminnaSTAgrahadazasaMkhyayA / / 8 // RNagrahaNaM RNAdAnaM 1 bahUbhirmilitvA kRtyApAdanaM 2 dAtuM yogyasyavidhiH 3 dAyabhAgaH 4 sImAyAH vivAda: 5 vetanAdAnaM 6 krayavikrayapazcAttApaH 7 svAmibhRtyayorvivAdaH 8 prAptavastuna uttame puruSe sthApanaM nikSepaH 9 svAminaM vinA tabastuvAkrayaH 10 vAkpAruSyaM 19 maryAdAvyatikramaH 12 parastrIgrahaNaM 13 dyUtAbhiyogaH 14 stainyavAdaH 15 sAhasapAruSyaM 16 daMDapAruSyaM 17 strIpuruSadharmaH 18 iti aSTAdaza bhedA asminvyavahAramArge smRtAH // karaja karavuM ane devuM ApavuM 1 ghaNAe maLI kArya karavuM 2 deyavidhi 3 dAya bhAga 4 sImA vivAda 5 vetanA dAna 6 krayavikrayano saMtApa 7 svAmi tathA cAkarano vivAda 8 saMpAdAna karelA dravyanI thApaNa mUkavI 9 vagara svAminI vastuno vikraya karavo 10 vAk pArUSya (vANInuM kaThorapaNuM) 11 samayano vyatikrama 12 strIne laI javuM 13 jugaTuM 14 corI 15 sAhasapaNuM 16 daMDa pArUSya (kaThaNa daMDa) 17 srI tathA purUSanA dharma vibhAga 18 e aDhAra prakAranA vyavahAra kahelA che. evamanyepi bhedAH syuH zatamaSTottaraM punaH / kriyAbhedAnmanuSyANAM bahuzAkho bhavet dhruvaM / / 9 // e ja prakAre vyavahAranA bIjA ekaso ane ATha bheda che. manuSyonI jUdI jUdI kriyAonA bhedathI vyavahAra paNa ghaNI zASAovANo thAya che. yathA bahuvAdinAM bahuprativAdibhirvirodhaH prema ghalA pAhikhone ghasA prativAhiyo sAdheno ku2kho, bahUnAmekena For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sada virodha: bahu vAdione eka prativAdI sAthe virodha, ci vakha: sada vize eka vAdine ghaNA prativAdi saMghAte kajIo, caina sada virodha: ekane ekanI sAthe virodha, vipaSTatazanAM vamiLane diptittime mavaMti che uparanA batAvelAM cAra bhedane aDhAra bheda gaNI guNavAthI 72 bheda thAya che. ___yathA anena matta etAvadrajatAni etanmiSeNa turyamAsaniyamatayA / gRhItAni // adya niyatakAlavyatikrame mayA adhamarNo yAcitopi lati pratyuto yoddha pravRtta rUti che jemake :- amuka A mANase mArI pAsethI amuka TakA rUpiyA eTalA TakAthI cAra mAse ApIza evo niyama karIne lIdhA. te mudata vItI ane te karajadAra pAse huM mAnuM chuM paNa Apato nathI ane ulaTo mArI sAthe laDhavAne tayAra cha iti vijJaptiM zrutvA nirNIya madravyaM mAmathamavApayitavyApati pratijJA ? I e prakAranI vijJapti sAMbhaLI nirNaya karI ane mAruM dhana te karajadAra pAsethI apAvo ema vAdI kahe tenuM nAma "pratijJA' kahevAya. gaththupakSapAdhanabAtharUpa pratyarthano taDuttara | 2 || vAdie kahelA sAdhaka vacanane toDanAruM bAdhaka vacana prativAdi kahe te uttara kahevAya || ra / dayo ikRtvA pravivArya vitta sonAthane vAdi prativAdinAM paraspara virodhI vacano sAMbhaLIne nyAyAdhIzanuM mana dolAyamAna thAya che. rU sAtha satyaM vejiti saMzaya: vAdinuM sAdhaka vacana kharuM haze ? kiMvA prativAdinuM niSedha vacana kharuM ? haze ema mananuM dvidhA thavuM te saMzaya kahevAya. mithALa virutinAnAthaviziSTajJAna vA (?) saMzaya: eka ja vastumAM virUddha judA judA guNa viSayika jJAna te saMzaya / 3 / marthapratyarthaniyupsAdhana tUSasamarthanavAra detuMH vAdi tathA prativAdie kahelAM sAdhana tathA dUSaNa vacanone samarthana na karanAra kAraNa te hetu kahevAya. For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 ||4|| hetudvayamadhye kaH kasya sAdhaka iti vicAraH parAmarzaH 57 hetuomAM kayo kono sAdhaka che, e saMbaMdhI vicArane parAmarza kahevAya. ||5|| sAkSyAdibhiryasya vAkyasya balapratitiH tat pramANaM sAkSI, lekha ItyAdi vaDe jenA vAkyane baLa maLatuM hoya te pramANa / / 6 / / bhUpo maMtri sabhyaizca saha sarvamAdyaMtalekhyAdIn vAcayitvA zrutvA vobhayorjayaparAjayasAdhakanidAnajJAnottaraM sarvAnumatyA cAjJAM deyAditi nirNayaH / / maMtri tathA satbhAsahonI sAthe nyAyAdhIze vAre, vAre AhithI aMtya sudhI lekho vAMcIne tathA sAkSI sAMbhaLIne sarvanI sammatithI 45 parAbhya saMbaMdhI jaro 4vAja khApavo te nirNaya // 7 // punastadanusAreNAdhi-kAryubhayorAjJAM zrAvayitvA tatpravRttikaraNaM prayojanaM nirNayane anusAre nyAyAdhIza vAdi prativAdine hukama saMbhaLAvI te prahAre samasamA bhUDe te prayojana hevAya // 8 // ityaSTaprakArairvAdanirNayaH kAryaH 3524vesA khA prahArathI nyAyAdhIze vAhano nirNaya 2vo. tatra kathaM vyavahAro vidheyaH vAha samaye vyavahAra prema yasAvavo ? te uhe che : bhUpaH sadasi saMvegabhAvamAzritya nispRhaH / rAjyakAryaM karotyeva gRhItvA sabhyasaMmatim / / 10 / / samadaH prekSamANo'sau noktiM kasyApi mAnayet / rAjyakRtye yathAnIti yadIpsuH sukhamakSayam / / 11 / / rAjAe sabhAmAM saMvega bhAvane AzrayIne nispRhatAthI sabhyajanonI saMmati laIne rAjyakArya karavuM. teNe tejasvI dRSTithI jovuM, ane koInI ukti mAnavI nahi. jo tene akSaya sukhanI IcchA hoya to rAbhyAbhyamAM yathA nItithI vartavu. evaM bhUpe rAjyakarmaNi pravRtte kasmiMzcit arthinyAgate carastasmAdvijJaptipatraM gRhItvA mAMtraNaM deyAt / maMtrI ca tatpatraM bhUpaM nivedya zravyetaranirNayAnantaraM patropari cAjJAM likhet / vAhi 24 2vAne For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 Ave eTale tenI arajIno kAgaLa dUte tenI pAsethI laI maMtrine Apavo. maMtrIe rAjAne te jaNAvI te sAMbhaLavA lAyaka che ke nahi. teno nirNaya karyA pachI te patra para AjJA lakhavI. va tatra yogyatAyoti vetyAda arajInI yogyatA ayogyatA kahe che. sArthakaM ca samagrArthaM sAdhyadharmeNa saMyutaM / sphuTaM saMkSiptasacchabdamAtmapratyarthinAmayuk / / 12 / / sAdhyapramANasaMkhyAvaddezabhUpAbhidhAnvitam / triveyane nA tomiti dhyate | 23 5. arajInI lekhana paddhati sArthaka, saghaLI matalaba AvI gayelI, dAda mAganArI, skuTa, TuMkI ane sArI zabda racanAvALI, potAnA tathA prativAdinA nAmavALI, sAdhya pramANa (purAvA) nI saMkhyAyukta, deza tathA rAjAnA nAmavALI hovI joIe. evI je arajI rAjAne karavAmAM Ave che te yogya kahevAya che. - ToDarNa / saMmaviSayavyavahAre viyaM tiH jaMgama viSayaka vyavahAramAM to arajI ApavAnI A rIti che, sthAvara viSayamayo ane sthAvara mIlakatanA leNa deNanA saMbaMdhamAM to nIce batAvyA pramANe che :dezasthAnAkhyajAtisvasannivezapramANayuk / pitAmahasvapitAnujajeSTAdyabhidhAnvitam // 14 / / rAjamudrAMkitaM patraM sthAvare zrAvyamucyate / 'nyathA tu vAdivijJaptirna zrotavyAdhikAriNA / / 15 / / deza, gAma, jAti, milakatanA khuTa tathA mApavALI ane bApadAdA tathA nAnA-moTA bhAIonAM nAmavALI tathA rAjAnI For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 mahorachApavALI arajI hoya to ja sthAvara mIlakatanA mukaradamAmAM adhikArIe sAMbhaLavI ane evI nA hoya to rAjAe te arajI sAMbhaLavI nahi. tatra sezo madhya zo vA dravikAMvaMta dAkhalA tarIke madhya deza, draviDa deza, aMga deza ke baMgAla, thAnaM vAnasthAti gAma kAzI Adi nAtiH kSatriyAyaH jAti kSatrI Adi, saMniveza: pUrvApara saMkSipottaravibhAvacchinna: khuMTa te pUrva, pazcima dakSiNa ene uttaranI maryAdA, pramavi zzanumatamAtaM matavistRta mApa :- dA.ta. daza rAzavA lAMbu, pAMca rAzivA pahoLuM pitRpitAmahAdinAmayutaM pAhAhAnA namavANu kSetraM yavakSetraM vA zAli kSetre javanuM khetara athavA DAMgara vAvavAno kyAro rUtItyA likhitA vijJaptiH zrotavyA anyathA na pakSAbhAsatvAt me prAre goThavIne lakhelI arajI nyAyAdhize sAMbhaLavI, ethI ulaTI hoya to sAMbhaLavI nahi, kAraNa ke te pakSAbhAsapaNAvALI hoya che. je pakSamA rUtyAdi pakSAbhAsa kone kahevA te kahe che :asAdhyamaprasiddhaM ca viruddhaM niSprayojanaM / nirarthakaM nirAbAdhaM pakSAbhAsaM vivarjayet / / 16 / / - asAdhya, aprasiddha, viruddha, prayojana vagaranI, nirarthaka, koIne bAdha na kare tevI, eTalAM lakSaNavALI arajI pakSAbhAsavALI kahevAya che. mATe adhikArIe te levI nahi. ' yathA mana mAM chavA niSThIvana nityasArtha jemake A mANasa mane joIne thuMkyo, e asAdhya maghaMghapuSpa gRhItvIyamAmadaM vAvayAmi para no sAtatyaprasiddha jemake - mArA gharamAM raheluM AkAza puSpa A mANasa laIne cAlyo gayo. te huM pAchuM mAguM chuM chatA Apato nathI, e aprasiddha vAta che. ane nAduM zata rUti viruddha ANe mArA sogana khAdhA, e viruddha kahevAya matpitrA pUrva masyAdhikAraH kRtosti bhUyo mAM na dadAti iti For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyonanam mArA bApe pUrve Ano adhikAra calAvyo che te adhikAra temane have Apato nathI A niprayojana vAta che. yathA tathA pratAne nirartha jema tema bakavuM te nirarthaka che mahIpaprAzanA hAthe rati rUti nivArya mArA gharamAM rahelA dIvAnA prakAzathI A mANasa potAnA gharanuM kAma kare che, e 'nirAbAdha' kahevAya uparanA saghaLA dAkhalA "pakSAbhAsa'nA che tADU pakSa mAAM vartaye na zrAvityArtha: tevI pakSAbhAsavALI arajIno adhikArIe tyAga karavo arthAt kADhI nAkhavI. tathA vAne vyavahAra viSayardhitA vijJasipi na zrotavya vaLI aneka viSaya jemAM samAyelA hoya tevI arajI paNa na sAMbhaLavI. kiMtu pratye viSayamaMtA tyAM paNa pratyeka viSayavALI sAMbhaLavI kahyuM che ke :vijJaptirnahi zrotavyA kriyAbhedasamanvitA / anekAviSayAkIrNA zrUyetAthAdhikAribhiH / / 17 / / judI judI kriyAnA bhedavALI vaLI aneka viSayothI bharelI arajI adhikArIe sAMbhaLavI nahi. bhiMti vAne mitraviSayamUrtivisarapa zrotavyA mavatityAdi koI samaye bhinna, bhinna viSayothI bharelI eka arajI paNa adhikArIone sAMbhaLavI paDe che. te kahe che :ekaikaviSayAsakto'nekakriyasamanvitaH / zrAvyo vAdyamayopazAcAmAnahetu: | 28 che vAdi bIjA gAmano rahIza hoya to aneka kriyAoe yukta ane bhinna bhinna viSayothI bharelI dAvA arajI paNa adhikArIe sAMbhaLavI. sAkSyAdihetubhiH siddhaM tadvimRzyAdhikAribhiH / zIghramAjJA pradeyA hi jayaparAjayayoriti // 19 // For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 sAkSI ityAdi laI jenuM kAma pUruM thayuM hoya te adhikArioe vicArI tenuM jaya, parAjayanuM jajamenTa turata ApI devuM. yadyapi vyavahArAbhiyoge nyAyena ekaviSayaika-kriyAyutA vijJaptirevaikakAle ca deyA ityuktA paraMtu kenacidanya-pattanIyAnekapuruSairniyoge tadvijJaptiravazyaM zrotavyA bhavatyeva iti zrotavyaM cet parAhvAnAya samudrAjJAchadaM dUtadvArA pratyarthisamIpe preSayedanyathA tu tatpatraM rAjyapatrakoSe kSiti tathAdi che jo ke vyavahAra saMbaMdhI dAvAmAM sAmAnya rIte eka viSaya ane eka ja kriyAvALI arajI eka kALe grahaNa karavI ema kahyuM, tathApi koIka samaye bIjA nagaranA rahIza aneka purUSono temAM saMbaMdha joDAyelo hoya to tevI arajI paNa avazya sAMbhaLavA yogya thAya che. tevI sAMbhaLavA yogya arajI hoya to prativAdIne bolAvA mATe rAjAnI mora sikkAvALo samansa dUtanI dvArAe temanI para mokalAvavo. tema na hoya to te patra rAjapatranI TapAlamAM nAMkhavA. zrotavyA yadi vijJaptistasyAmAjJAM likhetparA / vhAnAdyarthe samudrAM cAdhikArI tAM pravartayet / / 20 / / nRpAjJApatraM tatraiva gacchedUto hyanAkulaM / yogyatAyogyate dRSTavA netuM yogyaM tamAnayet // 21 // jo adhikArIe te arajI sAMbhaLavA jevI hoya to te prativAdIne bolAvAno samansa kADhavo, te samansa para rAjAno mora sikko karI te dUtane ApI mokalavo. e hUkama laI dUte jaladI tyAM javuM, dUte tenI yogyatA ayogyatA joI jo te AvavA yogya sthitimAM hoya to tene lAvavo. te sanAdUthI ? rUda koNa nahi lAvavA yogya te jaNAve che :azaktAH sthavirA bAlA kulajA hInapakSakAH / ajJAtasvAmino krUrA rAjyakAryasamAkulAH / / 22 // For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para AvazyakakriyodyuktA unmattA bhUtaDAkinI / gRhItA vAtapitonA manAEyA: mRtA vadhe che 23 | dezakAlAnusAreNa kRtyasAdhanadUSaNe / / jJAtvA yArnarazaplIna vatnAlAllAnUpa: | 24 || azakta, gharaDA thayelA, bAlaka, sadulamAM utpanna thayelA lulA laMgaDA, jeno svAmI jANyAmAM na Avyo hoya evA, krUra, rAjya : kAryamAM guMthAyelA, Avazyaka karmamAM guMthAyelA, gAMDA, bhUta tathA DAkaNathI pIDAyelA, vAyu, pittAdinA rogathI pIDAtA, evAone bolavavA yogya, vidvAnoe gaNelA nathI. deza kAlAnusAra nyAyanAM sAdhanomAM khAmI rahe che ema jaNAya to vAhana mokalIne te azaktAdine paNa balathI bolAvI maMgAvavA. patidvItyA tUne pratyarthinyAnIte kiM tatpitRbhAtrAdayopi tatra vaktuM zaknuvanti na vetyAha upara batAvelI rIti pramANe dUta (belIpha athavA polIsa) dvArA prativAdine bolAvI ANe tyAre zuM tenA pitA, bhAI vagere te kAmamAM bolI zake che ke nahi, te kahe che :pitA bhrAtA na pautro vA na suto na niyogakRt / vyavahAreSu zaktaH syAdvaktuM daMDyo hi vibruvan / / 25 / / - pitA, bhAIo, chokaro ke chokarAno chokaro mukhIAra athavA koI paNa cAlatA kAmamAM bolavAne yogya nathI ane tema chatAM bole to avazya te daMDane pAtra thAya che. svAsthabhAve tu uttapUffdharitvena sarve va zavanuvaMti kRti sthiti svAmI eTale vAdi kiMvA prativAdi jAte na hoya ane teone bolavAno pUrNa adhikAra korTathI maLyo hoya to bolavAne sarve zaktimAnuM thAya che evo kAyado che. tatayikAro Iitta pratijJApatramuttara vRpti pratyarthane tat tyAra pachI adhikArIe vAdie ApelI arajIno For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 kAgaLa uttara meLavAne prativAdine dekhADavo. tamiprAyaM nivedyu ane teno abhiprAya paNa prativAdine samajAvavo. tathAhi kulajAtivayovarSamAsapakSadinAnvitaM / arthiniveditaM yacca tatsarvaM hi nivedayet / / 26 / / kula, jAti, vaya, varSa, mAsa, pakSa tathA divasa vagere vAdie je jaNAvyuM hoya te saghaLAthI prativAdine vAkepha karavo. F = tatvatraM sutarAmAlocya zodhanArthamavadhiM yAceta zodhanaM ca yAvaduttaradarzanaM tata: prAviAjo yathAtyamadhi taiyAt / / te vAdinI arajI prativAdi sArI rIte vAMcIne tenA zodhanane mATe mudata mAge to nyAyAdhize kAmanuM svarUpa joI ghaTatI mudata ApavI. te zodhavAnuM kAma uttara ApyA pachI baMdha thAya che. tathAdi te nIce pramANe : RNAdyuttaradAne cAvadhau deyAddinatrayam / bhUpo vizeSakRtye tu pakSaM nAtaH paraM dizet / / 27 / / gorvadhe tADane steye pAruSye sAhase'pi vA / strIcaritre na kAlosti gRhaNIyAduttaraM laghu / / 28 / / zodhayedvAdipatraM ca yAvannottaralekhanam / likhite tu yathAnIti nivRttaM zodhanaM bhavet / / 29 / / karaja Adi bAbatanA mukaradamAmAM prativAdIne uttara devAnI traNa divasanI mudata ApavI. jo mukaradamo bhAre hoya to vadhAremAM vadhAre paMdara divasanI mudata rAjAe ApavI, te uparAtaMnI mudata ApavI nahi. gAyano vadha, mArAmArI, corI, vacanapArUSya, (gALAgALI) sAhasa, (jhera devuM vagere) athavA strIcaritra saMbaMdhI mukadamo hoya to temAM mudata ApavI nahi, turata ja javAba laI levo. jyAM For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 sudhI prativAdino javAba na lakhAyo hoya tyAM sudhI prativAdI arajI tapAsI zake paraMtu prativAdino javAba thaI gayA pachI nIti pramANe arajI tapAsavAno kAMI haka nathI. RNAdivyavahAre uttamarNanirUpitaviSayazodhanapUrvakottara-dAnArthaM prADvivAko dinatrayAvadhiM deyAt / vizeSakRtye tu bhUpaH pakSakamitAvadhiM deyAt / ataH paraM na dizet / gorvadhe mAraNe. tADane yaSTyAdiprahAre steye caurye pAruSye krodhena kaTuvAkyAdikathane sAhase viSazastrAdikRtaprANaghAte striyA duzcarite etadviSayAbhiyoge uttaradAnArthaM prativAdinaM pratyavadhiM na deyAt / tatkSaNa evottaraM gRhNIyAt / anyathA asatsAkSyAdinA kRtyaviparyayaH / / dIvAnA mukaradamAmAM mudata ApavAne vAMdho nahi paraMtu phojadArI mukaradamAmAM mudata ApavAthI juThA sAkSIo UbhA thAya che ane nyAyane badale anyAya thavAno saMbhava bane che. pratyathI vAripatra yAvaduttaralekhanaM zodhayet likhite tu zodhanaM nivRttaM bhavet ato gRhItAvadhau pratijJApatraM vivicya yathAtathamuttaraM deyAt // prativAdi paNa vAdinI arajIno javAba lakhatA sudhI javAbamAM pheraphAra karI zake, paraMtu javAba lakhI ApyA pachI, pheraphAra karavAno kazo haka teno nathI. mATe maLelI mudata sudhImAM pratijJA patrane vicArI yathAsthita uttara Apavo. yaddhi rASAmAnyathottara teya raMDha: jo rAga dveSa ke lobhathI khoTo javAba Ape to te daMDane yogya thAya che. taduttara viyaM zrAvya-zrAvya ti te uttara be prakAranuM che eka nyAyAdhIze sAMbhaLavA yogya ane bIjuM nahi sAMbhaLavA yogya. tatra zrAvya tu temAM sAMbhaLavA yogya uttara paNa cAra prakAranuM che :arthipratijJAM draSTvaiva pratyarthI cottaraM likhet / tadvai caturvidhaM satyaM pratibhu vyApakaM tathA / / 30 / / anyAya thavAnA kA sAkSIo ahi paraMtu phojada For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 asaMdigdhamiti proktaM sUttaraM nirNaye budhaiH / cena prakRti sAthyArthasiddhi pratyarthana mude che rU? - vAdinI pratijJA joIne ja pratyarthI (prativAdi) je uttara Ape te cAra prakArano hovo joIe. satya, pratibhu, vyApaka tathA asaMdigdha tevA uttarane nirNaya karavAmAM DAhyA purUSoe sAro uttara mAnyo che tenA uttarathI cAlatA viSayamAM prativAdIne sAdhya arthanI siddhi thAya cha. yathA zatamudrA etasmAdyAcayA-mItyarthinokte satyaM dAtavyAH saMtIti satyottara jemake AnI pAse so rUpiyA mAguM chuM, ema vAdi kahe eTale prativAdi kaheze ke hA, te mATe ApavAnA che. e uttaranuM nAma satya uttara (1) kahevAya. marthanaiva daaddhihetutipatinuM pratima prativAdi vAdinuM lakhANa joI tenAthI virUddha dharmavALA hetunuM pratipAdana kare te pratibhU (2) kahevAya. dezapramAdrinAmayukta vyAparva deza, gAmAdi nAma yukta je uttara te vyApaka (3) kahevAya. satyametAvanmudrita TrAtA para matacaitanya tamastItyasaMvirSa mAre vAdine eTalA rUpiyA devA che paraMtu tenA badalAmAM meM tenuM ATaluM kAma karyuM che te asaMdigdha (4) uttara kahevAya. azrAvya ra paMvidha ! azrAvya uttara pAMca prakAranAM cheHsNdigdhN prakRtAdbhinnamatyalpamatibhUri ca / paikSakadezavyApyaM yacchrAvyaM naivottaraM hi tat // 32 // - saMdigdha, prakRtathI bhinna, atialpa, ati ghaNuM, mukhyano eka bhAga, e pAMca prakArano uttama azrAvya eTale adhikArie sAMbhaLavA yogya nathI. yathA zatamudrA ane pRhItA rUtyu sati zatamurAvA zatapa rUti saMdhi jemake A manuSya so sonAmahoro lIdhI che ema kahe, prativAdi kahe ke so moro ke so rUpiyA e uttara saMdigdha kahevAya. For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa6 suvarNazatAbhiyoge paNazataM dhArayAmItiprakRtAdbhinnaM so sonAmahorono dAvo chatAM huM to so rUpiyAno devAdAra chuM Avo prativAdino uttara te prakRtathI bhinna eTale cAlatI bAbatathI judo kahevAya. suvarNAzamayone paMcaiva thArAmati matyam so sonAmahorono dAvo che tema chatAM huM to pAMcano ja devAdAra chuM e prativAdino uttara ati alpa kahevAya. suvaUzatAmiyone sahastra . thAriyAnIti gatimUri so morono dAvo che paNa huM eka hajAra morono devAdAra chuM evo prativAdino je uttara te te "atibhUri eTale hadathI jAde uttara kahevAya. mUSapavitramayone vastrALa dItani na mUpini ti parezavyApa vAdi kahe ke meM ene vastra tathA ghareNAM banne ApyAM che, tyAre prativAdi kaheze ke mane vastro ja ApyAM che, ghareNAM nathI ApyAM, e uttaranuM nAma "eka dezavyApi', eTale leNAnA eka bhAganI kabulAtavALo uttara kahevAya. patA daza pratyanizvitamuttara pravivAre na zrayyAlityartha e pAMca prakArathI lakhelo prativAdIno azrAvya uttara adhikArIe sAMbhaLavo nahi. tA. tyAra pachI :pratyaryuttaramAdAya tadAlocyAdhikArabhRt / punarAvedayellAtumarthinaM ca taduttaraM / / 34 / / tadAlocya punazcArthI RNilekhAbhighAtakRta / tevA,rametA vidyArthe puSTituM bhavet | rUpa che viruddhamanyathA pUrvAparatvena smRtaM tataH / pratijJAbhaMgahInatve syAtAM kRtyArthahAnide / / 36 / / prativAdino javAba laI adhikArIe tapAsavo ane pachI vAdine vaMcAvavo, te uttarano javAba vAdi pAsethI adhikArIe pharI levo. pachI te uttarane joIne vAdi prativAdinA uttarane naSTa kare evo uttara Ape to te uttara tenA mukaramAne puSTikAraka thAya che. For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 vAdie karelI pratijJAno lekha ane prativAdie ApelA javAbane pratiuttara pUrvApara virodhI na hovA joIe, jo vAdino javAba virodhI thAya to tenI pratijJAno bhaMga thAya che ane pakSanI hInatA thAya che ane tenA kezane hAnI pahoMce che. vAtinA pratijJApatre pUrva yallikhitaM tathaiva savistaraM prativAdyuktottaradAnakAle punarlekhyaM anyathA pUrvopaviruddhatve pratijJAma: pakSInatA ra vAdie pratijJApatramAM pUrve je lakheluM te ja pramANe vistAra sahita prativAdinA kahelA javAbano pratyuttara ApatI vakhate vAdie pharIne lakhavuM. vAdi tevo pratyuttara na Ape to pUrvApara virodha thavAthI pratijJAno bhaMga thAya. ane pakSanI hInatA thAya. rInA paMvathA yAt hInatA pAMca prakAranI che tathA hi te A prakAre :niruttaraH kriyAdviSTo nopasthAtAnyaduttaraH / mAdUna: prapanAyeta mItu paMDyA rU7 | nirUttara, kriyAdriSTa, no pasthAtA, anyaduttara, Ahuta prapalAyana, e pAMca prakAra hInatAnA che. pUNe sati vipi na vati sa niruttara: puchavA chatAM kaMI uttara na Ape te nirUttara, vrakriyA cAturghAthA tivana kriyAti: lakhavAnI kriyAmAM cAturyapaNAthI ulaTuM lakhe te kriyAddhiSTa, uttara pUre pravRttAtratyet sa novasthAtA (uttara puchatAM cAlatA viSayathI khasI jAya te nApasthItA. pUNe satyathA vata socattara: puchatAM chatAM kaMI judo ja uttara Ape te anyaduttara, dUte sati patAveta paMdama: bolAvya sate nAzI jAya te prapalAyana, e pAMca prakAranI pakSahInatA darzAvI. punazcAdhikArI tallekhaM pratyarthine nivedayet / tataH pratyarthyapi ca tallekhaM vAcayitvottaraM likhet / satyaM vensiddhimAkhoti viparitamAnyathA + rUTa che. For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 pharIne adhikArie vAdino te lekha pratyArthI (prativAdine) dekhADavo, prativAdie te lekha vAMcIne pratyuttara lakhavo. te lekha mudAsara hoya to kharo thAya che nahi to khoTo thAya che. tatodhikArI patracatuSTayaM gRhItvA prADvivAkAne sthApayet sa . ca sabhyaiH saha vivicya ubhau prati sAkSyAdisAdhananirdezaM kuryAt pachI adhikArIe (sIratedAre) vAdi prativAdinA uttara pratyuttaranA cAre kAgaLo nyAyAdhIzanI pAse mUkavA. nyAyAdhIze sabhyonI sAthe tenuM barobara vivecana karI vAdi prativAdi beu pakSane sAkSI Adi purAvo ApavAne pharamAvavuM. tatra saMsthA zA: viyaMtI mati rUtyAdi te sabhAmAM sabhyo kevA ane keTalA joIe, te kahe che :zatrau mitre samAH zAMtAH nispRhAH satyavAdinaH / zrAdhyayanasaMpanA: paranovamayAnvitA: | rU? | nirodhAza niratisthA tharmajJA: vananA satta: | paMcasaptAtha bhUpena zuddhAH kAryAH sabhAsadaH / / 40 / / zatru tathA mitrane samAna nyAya ApanArA, zAnta, nispRha, satyavAdI, zAstranA bhaNelA, paralokano bhaya rAkhanArA, krodharahita, ALasa vagaranA, dharmane jANanArA, ane sastuLamAM utpanna thayelA evA pAMca athavA sAta sabhAsado rAjAe nImavA. te sabhyAzcellobhAdihetubhiH kRtamanyathA kurvanti tadA daMDyAH syurityAha te sabhAsado lobha Adi hetuthI khoTuM kare to daMDane pAtra thAya che. te kahe :lobhAdaveSAddhRhanmitrakathanena krudhAnyathA / kRtiM kurvanti ye sabhyA daMDyA bhUpena te sadA / / 1 / / For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjAnA te sabhAsado lobhathI, dveSathI ke koI moTA mitranI vagathI athavA krodha pAmI nyAyane badale anyAya kare to rAjAe hamezAM tevA sabhAsado daMDa karavA yogya che. tamArdoitoracathAvaviSya eva daMDagrahaNamucitaM na punarajJAnAdvi-ruddhavAdribhyaste tvayogyatvena samAto nirvAyA prati lobhAdika hetuthI jo te sabhAsado jUThuM bolIne anyAya kare to rAjAe daMDa karavA yogya che paraMtu asamajaNathI virUddha bolIne anyAya kare to teo sabhyapaNAne lAyaka nathI ema jANIne sabhAmAMthI kADhI mUkavA. tatasta svasvasAkSI nAmAni tithya bhUpasaNi praveza phatyAdi pUrve AjJA karelA vAdi prativAdio pota-potAnA sAkSIonAM nAma lakhI temanI sAthe sabhAmAM praveza kare. . zrutvobhau sAdhanAjJAM tAM svasvapakSasamarthaka / sAkSinAmAni saMlikhya sthApayettAM puraH prabhoH // 42 // ubhayoH sAkSiNo grAhyA nispRhAH zuddhavaMzajAH / tezavAvivArajJA pAMDa niravaiyA | jarUra che - e prakAranA sAdhananI AjJA sAMbhaLIne pota-potAnA pakSane samartha na kare evA sAkSIonAM nAma lakhI te patrane nyAyAdhIzanI samakSa mukavuM. banne pakSanA sAkSIo pavitra vaMzamAM utpanna thayelA, koInI spRhA nahi rAkhanArA, dezakALano vicAra karanArA, pukhta uMmaranA tathA taTastha, tevA purUSo sAkSI ApavA yogya gaNAya. te svAminA minAmanA vA game to te potAnA gAmamAM janmelA ha, kiMvA bIjA gAmamAM janmelA ho. pravivAvA te khyo yAvannirNayaM vetanaM sAkSyairzvayAnusAreNobhAbhyAM dApayediti te sano nikAla thAya tyAM sudhI te sAkSInI lAyakAta mujaba bhathuM nyAyAdhIze vAdi prativAdi pAsethI apAvavuM. atha tayamte have sAkSIonuM kAma kahe che : For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so Agatya sAkSiNo brUyuH sAkSyatAM kRtyasAdhane / dharmeNa svasvapakSe ca yathAnIti dvayorapi // 44 // vAdi tathA prativAdi banne pakSanA sAkSIo AvIne te kAryanA sAdhana aMge pota-potAnA pakSamAM dharmathI nIti pramANe sAkSI Ape. sAkSiNa Agatya pakSadvaye sAkSyatAM vaktu mudyuktA bhavaMti tadAprADvivAko rAjyaprabaMdhatayA tAn bhinnAn sthApayitvA zapathiinayAM 2 vArayitvA sArca gRhAt ! be pakSanA sAkSIo kacerImAM AvIne sAkSI puravAne taiyAra thAya tyAre nyAyadhIze kAyadA pramANe temane judA judA rAkhI, temane ISTa devanA sogana ApI sAkSI levI. AhUtAn sAkSiNaH sarvAnsthApayecca pRthak pRthak / . sabhAntarviditAcArAnmaMtrIyajJArthasAdhakAn // 45 // kRtasnAnArcanAnpUrvaM niyamya zapathairnRpaH / pRcchetsatkRtya saMbaMdhaM tatkRtye ca yathAvidhi // 46 // bolAvelA banne pakSanA saghaLA sAkSIone judA judA rAkhavA. te sAkSIo sabhAmAM vartAtA niyamonA jANanArA ane pUjanAdi karanArA hovA joIe. prathama teo snAna karI (ISTadevanuM) arcana karI rahe tyAra bAda rAjAe temane prathama sogana ApavA. temano satkAra karI te mukadamAnA saMbaMdhamAM je satya teo jANatA hoya te yathAsthita nyAyadhIze pUchavuM. kayA varNane kevA sogana ApavA te kahe cheHviprN yajJopavItena kSatrinaM ca kRpANataH / godevabrAhmaNairvaizyaM zapecchUdraM tu pAtakaiH // 47 / / brAhmaNane janoInA sogana ApavA, kSatriyane talavAranA, ane vaizyane gAya, deva tathA brAhmaNanA ApavA, zUdrane to "amuka pAtaka For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 tane lAgaze' ema kahI pAtakanA sogana ApavA. zudrane kyA kayA pAtaka kahevA te darzAve che - strIbAlagarbhadhAte yajIvAnAmagnipAtake / pApaM tatsarvamApnoti yaH sAkSyamanRtaM vadet // 48 / / strI hatyA, bALa hatyA, garbhapAta tathA jIvone agnimAM bALavAthI je pApa thAya che te saghaLAM pApa je sAkSI jUThuM bolaze tene lAgaze. dAnapUjAdijaM punyamasatyena vinazyati / jJAtveti sAdhanaM brUyuH sAkSiNaste yathAyatham // 49 // je AgaLa dAna, pUjA ItyAdi karIne punya upArjana kareluM haze te jUThI sAkSI puravAthI nAza pAmaze mATe je jANatA hoya te barobara A kAmanA saMbaMdhamAM sAkSIoe kahevuM. kIdRzAH sAkSiNo mAnyA bhavaMtItyAha / - kevA sAkSIonI sAkSI mAnavA yogya che te kahe che :yathArthavAdI nirlobhaH kSamAdharmaparAyaNaH / nirmoho nirbhayastyAgI sAkSI mAnya udAhRtaH // 50 // lobhI gadgadvAg duSTo ruddhakaMTho viruddhavAk / krodhI vyasanasevI ca sAkSyamAnyaH smRto budhaiH / / 51 / / - yathArtha bolanAro, nirlobhI, kSamAvALo, moharahita, nirbhaya tathA tyAgI (dAna punya karanAra) eTalAM lakSaNavALo sAkSI mAnya karavA yogya che. lobhI, gadgad vANI bolanAro, duSTa, bolatAM kaMTha rUMdhAI jAya tevo, virUddha bolanAro, krodhI tathA vyasanI eTalAM apalakSaNavALo sAkSI, mAnya karavA yogya vidvAnoe gaNyo nathI. For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAdisAkSyabhavanAnaMtaraM pratyarthisAkSiNo brUyurityAha / vAdinI sAkSI thaI rahyA pachI prativAdinI sAkSI levI, te kahe che :ekapakSasvarUpAptaM sAkSyaM syAtpUrvavAdinaH / tanivRtta punarvyayAtsAkSI pratyarthanaH 8 | pa2 | . eka pakSanuM svarUpa jANavAmAM Ave mATe prathama vAdinI sAkSI thAya, te purI thAya eTale prativAdinI jAhera rIte sAkSI levI. etadrItyA prADvivAkena pUrvavAdisAkSyAdAne prArabdhe pratyarthI tatsAkSinimitaM tadanucaratvAdidoSapratipAdanapUrvakatvenA-pramANatvaM vattAdhArI vi. vityA | upara kahyA pramANe prathama : vAdinA sAkSIonI jubAnI zarU karyA pachI sAkSI vAdino nokara che ema doSa batAvI te jubAnI pramANibhUta nathI tema te prativAdI kahe to adhikArIe zuM karavuM. arthino'nucaro mitraM sahavAsI kuTuMbajaH / RNAtazceti tatsAkSyaM gRhNIyAdivyapUrvakaM / divye gRhIte'satyatvaM sAkSiNAM ca sphuTaM. bhavet / daMDyAH pRthak pRthak drammairyathAdoSaM ca dharmataH / / 53 // vAdino koI cAkara, mitra, pADozI, sago athavA devAdAra sAkSI ApavAne Avyo hoya to tenI sogana para jubAnI levI, sogana lIdhA chatAM te sAkSI jUThI pure che ema pratyakSa jaNAya to je sAkSIno jevo doSa eTale gunho hoya te prakAre temano bhinna, bhinna daMDa (sikkAno) nyAyAdhIze karavo. parva vAlisAkSyamavanAno prativAdisAkSiNo'pi sAkSyaM dadati tataH prAvivAka ubhayasAkSiNAM sAkSya pRhItyA puna: ivityA | rIta pramANe vAdinI sAkSI thaI rahyA pachI prativAdi potAnA taraphanA sAkSIo paNa For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApI rahe tyAra pachI bannenI sAkSIo laIne nyAyAdhIze zuM karavuM te kahe che:saakssyuktN prADvivAkazca vimRzya sutarAM dvayoH / kasya vAkyasya prAmANyamiti sabhyairvivecayet / / 54 / / banne taraphanA sAkSIoe ApelI jubAnIone nyAyAdhIze sArI peThe vicArI jovI. pachI konuM vAkya prakAma che, e bAbata sabhyonI sAthe vivecanapUrvaka tapAsavuM. yArthI sasthatima: vozi samartha ja na zavanuyArA laMDyA jo vAdi potAnA sAkSIothI potAno dAvo sAbita karavAne samartha na thAya to te daMDa karavAne pAtra thAya che te kahe che - na zaknoti niyogaM svamarthI sAkSyAdihetubhiH / samarthayitumeSaH syAdrAjyadaMDyazca pratyuta / / 55 // mithyAbhiyogI pakSArthaM ninhute cedamuM bhayAt / tadapi daMDyatAmAyAt niyogadviguNairdhanaiH / / 56 / / - potAnA sAkSI ityAdi hetuothI vAdi dAvo sAbIta na karI zake to ulaTo rAjya daMDane thAya che. potAnA khoTA pakSane sAbIta karavAne vAdi athavA prativAdi satyane gopavI rAkhe to teo dAvAnI rakamathI bamaNI rakamanA daMDane pAtra thAya che. yati niyamita saMkSipopa anRtaM vati taddA %i vityAdi sogana khAdhelA sAkSIo kadI jUThuM bole to zuM karavuM te kahe che :vAdinaH sAkSiNo'satyaM vadeyuzcennRpAgrataH / daMDyAH pRthak pRthak rupyairyathAzakti yathAkulaM // 57 / / - vAdinA sAkSIo rAjA-nyAdhIzanI samakSa jUThuM bole to temanI jAti tathA zaktine anusAra darekano rUpAmorathI daMDa karavo. For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 pratyarthisAkSiNo'pi asatyAH syustadA kiM karoti maMtrI tadAha / / prativAdinA sAkSIo paNa jUThA hoya tyAre maMtrI zuM kare te uhe che : sAkSiNo vAdinaH satyA asatyAH prativAdinaH / iSu vedA gni' samiSaM savyayaM svaM nRpo'rthine // 58 // dApayedRNinA dravyaM sAkSiNaste pRthak pRthak / daMDanIyAH punarnaivAdeyAH syuH sAkSikarmaNi / / 49 / / vAdinA sAkSIo kharA hoya ane prativAdinA sAkSIo jUThuM bolyA hoya to karajadAranA devAnI rakama pAMca, cAra athavA traNa TakAnA vyAja tathA kharaca sAthe karajadAra pAsethI vAdine eTale leNadArane apAvavI ane sAkSIono judo judo daMDa karavo ane pharIne tekhone sAkSInA amamA josAvavA nahi. kazcitsAkSI kRtyasvarUpaM jAnannapi mUko bhavettadA kiMkAryAmityAha // ardha sAkSI amanuM svarUpa jANyA chatAM paNa kahe nahi to zuM karavuM te kahe che :yo naraH kUTasadbhAvaM janannapi vadenna vai / sa kUTasAkSivaddaMDyo nRpeNa zataraupyakaiH / / 60 / / je sAkSI kharUM kivA khoTuM che ema khAtarIpUrvaka jAto hoya tema chatAM kahe nahi, te jUThA sAkSInI peThe so rUpiyAnA daMDane pAtra che. ubhayasAkSiNAmasatyatve nRpeNa kiMkAryamityAha / / ubhaya pakSA sAkSIo juThA hoya to nyAyAdhIze zuM karavuM te kahe che :ubhayoH sAkSiNo'satyAzcedanyairguNavattamaiH / nRpeNa nirNayaH kAryaH svAhUtaiH sAkSibhistadA / / 61 / / brAhmaNakSatriyavizaH kRtye'satyaM vadaMti cet / daMDayitvA pravAsyAzca na zUdre sAkSyayogyatA / / 62 / / For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S5 vAdi tathA prativAdi bannenA sAkSIo jUThA hoya to bIjA guNavAnuM sAkSane rAjAe bolAvI potAe bolAvelA sAkSIothI kAmano nirNaya karI levo. brAhmaNa, kSatrIya tathA vaizya jAtino sAkSI jUThuM bole to temano daMDa karI gAma bahAra kADhI mUkavA. zUdrane sAkSI pu2vAnI yogyatA nathI. anyasAkSiNAmabhAve nRpeNa kiMkArya mityAha che bIjA sAkSIonA abhAve rAjAe zuM karavuM te kahe che. ubhAnumatimAdAya kAryaH sAkSI svadharmabhRt / / eka eva hi zuddhastu guNavAn satyavAk zamI / / 63 // vAdi tathA prativAdi banneno abhiprAya laI nyAyAdhIze pavitra, guNavAna, satya bolanAro tathA zAnti guNavALo svadharma evo eka sAkSI 42po. nanu sImAvAdAdiviSayeSu bhUpa svasthApitasAkSibhinirNaya kartuM zaknoti anyeSu ca RNAdAnAdivyavahAreSu sAkSyabhAve lekhapatrAdyabhAve ca kathaM nirNayaM kuryAdityAha / / atre (2 zaMkA uThAvaze ke sImADA saMbaMdhI takarAro vagere kAmamAM rAjAe pote meLavelA sAkSIothI kAmano nirNaya karI zake che. paraMtu bIjA leNA deNA vagerenA kajIyAomAM sAkSI tathA lekhapatrano abhAva sate zI zata nirNaya 42 za, te 4 cha :arthipratyarthinoH syAtAM sAkSiNau cainna bhUpatiH / kRtyatattvamajAnAnaH zapathaM tatra kArayet // 63 // taddevavanhiyAtrAyA gurUNAM niyamAt kramAt / dvijakSatriyavaizyebhyaH zapathaM kArayettataH / / 64 // mAsapakSAvadhiM kRtvA kArayecchapathaM nRpaH / tajAdhivyAdhivaDhyApomaraNaM jAyate na cet // 65 // lokAdhikAribhirdivyaM pramANamiti manyate / satyamaMtarbhavetkaSTaM taccedbhavati cAnyathA // 66 // For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahIpAlastataH samyak parIkSyobhayasatyatAM / sabhyasaMmatimAdAya vadejayaparAjayau / / 67 / / itthaM samAsataH prokto vyavahAravidhikramaH / thI mAtra mAnavo vaMdhyate na hai: | 68 che. - rUti vyavahArikRtiram | vAdi tathA prativAdI bannenA kAmamAM sAkSIo na maLI Ave to te bannene te tenuM rahasya nahi jANanArA rAjAe sogana ApavA. brAhmaNa, kSatrIya tathA vaizyone temanA deva, agniyAtrA, pANI ane gurunA sogana krama pramANe ApavA, eka mAsa ke pakhavADIyAno avadhI bAMdhI te zapatha nyAyadhIze ApavA. teTalI mudatamAM te jUThA zapatha lenArane te kRtyathI kaMI vyAdhi athavA agni ke jaLa saMbaMdhI pIDA athavA maraNa thAya che ke kema te jovuM kAraNa ke lokanA adhikArIo te pIDAne dIvya pramANarUpa mAne che. jo jUThA sogana khAya to avazya kaSTa thayA vinA rahetuM nathI. upara pramANe divya zapatha ApI rAjAe bannenuM satya tapAsI jovuM, pachI sabhAsadono mata laI jaya parAjaya jAhera karavo. upara pramANe TuMkAmAM vyavahAra vidhino krama kahyo, jene smaraNamAM rAkhavAthI mANasa kadI ThagAto nathI. e prakAre vyavahAra vidhi saMpUrNa thayo. atha RNasvarUpamucyate // suvarNavarNo'bhranarendrasUnuH krauMcAMkitaH shriisumtirjinendrH| RNapradAnagrahaNAdhikAraM pravaktukAmaM sumatiM pradeyAt // 1 // sonAnA jevA varNavALA krauMca pakSInA lAMchanavALA abrarAjAnA putrathI zrI sumati jinendra devA-leNAnI Apale saMbaMdhI adhikArInuM For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUDe prakAre vivecana karavAmAM mane sabuddhi Apo. tatra vuiM nAma zrIm rUNa kone kahevuM ? yAcitena dhaninAtha kenacit dIyate saniyamaM parAya yt| tadRNaM nigaditaM budhairmiSalobhataH pratidinaM suvRddhikRt // 2 // koI mANasa dhanavAnanI yAcanA kare ke "mane amUka rakama Apo' tenuM vacana sAMbhaLI dhanavAna vyAjanI lAlacathI amuka vyAja TharAvI tene amuka niyamathI nANAM dhIre tene vidvAnoe "rUNa' e prakAranuM nAma ApeluM che. te pratidina vRddhi pAme che. tana nA prAI tAda che karaja koNe ane kyAre levuM te kahe che :kuTuMbAvanadharmApanmitrAdyAvazyakarmaNi / / nirddhane nAnyathAvAptau RNaM grAhyaM ca RkthinaH // 3 // pratimAsaM miSaM dadyAt vRddhau duHkhaM mahadbhavet / punazca niyate kAle deyAt svaM so'dhamarNakaH / / 4 / / kAle vyatIte niyate hyuttamarNena yAcito / 'pi no dadyAt tadA RkthI rAjAnaM svaM nivedayet / / 5 / / kuTuMbanuM rakSaNa karavArUpa dharmamAM Apatti AvI hoya tyAre ane mitranuM avazya karma hoya ane bIjI koI rIte nANAM na maLe to nirdhanane gRhasthanI pAsethI nANAM vyAje levAM paDe che. lIdhA pachI karajadAre pratimAse tenuM vyAja ApI devuM joIe, te na Ape ane devI rakama vadhI paDe to vadhAre duHkha thAya. karajadAre TharAvelI mudata nANAM bharI devA. nANAM bharavAnI TharAvelI mudate karajadArathI nANAM na bharI zakAya ane leNadAra mAgaNI kare te chatAM nANAM na ApI zake to pachI te leNadAra rAjAne phariyAda kare che. thanI yAdItyA dravya teyAta dhanI kevI rIte nANuM dhIre che te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arthI svanAmayuklekhapatraM pratyarthinaH purA / svasAkSipitRpaitAmahAdinAmayutaM sphuTaM // 6 // lekhayitvA dhanI deyAdrajatAni yathAvidhi / samiSaM sapratizaM ca miSaM bhinnaM ca varNazaH / / 7 // dhanavAnuM puruSe potAnA nAmanA lakhANavALA patramAM paisA vyAje lenAranI rUbarUmAM tenA sAkSI tathA bApadAdAnA nAma, vyAjano dara, rakama, tathA pratijJA (paisA pAchA ApavAnI mudata) vigere cokhI rIte lakhAvIne rUpiyA vigere yathAvidhi dhIravuM, jAti pramANe vyA4 49 cha. te mA pramANe :brAhmaNakSatraviTzUdrAn zuklalobhena ceddhanI / deyAdraupyAn lekharItyA dvitrivedeSusaMmitaM // 8 // miSaM vRddhitayA grAhyaM pratimAsaM pratijJayA / / punazcaturvidhA proktA sA vRddhiH zattyapekSayA / / 9 // cakravRddhiH smRtA cAdyA kAlikA kAritA tathA / kAyikA ceti vijJeyA sarvasaMpatpravarddhanI // 10 // ApratijJAtamekApi na dattA cedvarATikA / tadaikIkRtya tAM vRddhiM tadRddhiH prathamA matA // 11 // mAsapakSadineSvetadrajatAnAmimAmahaM / vRddhiM dAsyAmi niyatAM kAlikA sA smRtA budhaiH / / 12 / / mAsakRtapratijJAyAM no ceddAsyAmi kiMcana / / dAsyAmi dviguNAn raupyAniti vRddhistu kAritA / / 13 / / kRtamAsapratijJopi miSaM dAtumazaknuyAt / dehena sevAM dhanino vRddhiH sA kAyikA matA // 14 / / brAhmaNane, kSatrIyane, vaizyane ke zUdrane, dhanI vyAjanA lobhathI jene rUpiyA dhIre tenI pAsethI be, traNa, cAra athavA pAMca TakAnA For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 69 vyAjanI upara pramANe rUpiyA ApavA, nakkI karyA pramANe vyAjanI rakama prati mAse caDhecaDhI levI. zaktinI apekSAe vyAja levAnI paddhati cAra prakAranI che. eka cakravRddhi vyAja, bIjuM kAlikA, trIjuM kAritA ane cothuM kAyikA. A cAre vyAjanI paddhatio saMpattine vadhAranArI che. karelI mudata sudhI vyAjanI eka koDI paNa devAdAra na bhare to te vyAjanI rakama muDI sAthe umerI te rakama thAya tenuM vyAja gaNavuM ema uttarottara vyAjanuM vyAja gaNavuM te cakravRddhi kahevAya. amUka mAsa, pakSa athavA divasane sArU ATalA rUpiyAnI amuka cokkasa vRddhi ApIza, evI vRddhine vidvAnoe kAlikA kahelI che. amuka mAsanI mudata karI hoya te mudatanI aMdara jo na ApI zakAya to muDIne bamaNI karI rUpiyA ApavA te kAritA kahevAya che. amuka mAsanI mudatathI rUpiyA lIdhA tenuM vyAja ApavAne zaktimAna nathI, paraMtu tenA badalAmAM potAnA dehathI tenI cAkarI kare te kAyikA kahevAya che. veda gRhatyA tezAMtara acchedratimAda che. koI manuSya rUpiyA laI dezAntaramAM nAzI jAya to pachI zuM karavuM te kahe che :gRhItvarNaM RNI gaccheddezAddezAntaraM yadi / tadAgate'bde mAsavRddhirdviguNA syAditisthitiH / / 15 / / na kadAcit karajadAra nANAM laI dezamAMthI bIjA dezamAM nAzI jAya to AvatA varSamAM eTale bIjA varSamAM tenI pAsethI bamaNuM vyAja dara mAse levuM evI rIti che. zopa eNpa ninA yAtrAno tharaM na yAddhinItyAda che karajadAra dezamAM hoya, leNadAra tenI pAse ugharANI karato hoya tema chatAM dhana na Ape to leNadAre zuM karavuM te kahe che :gatvAbhiprAyasarvasvaM rAjAnaM pratibodhayet / tiivaSya nRpa: svaimAvathahattatA | 26 | For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 AdAnAnho niyogAhaHparyantamiSayuk dhanaM / dApayeddhanine bhUpaH savyayaM cAdhamarNakAt / / 17 / / leNadAre potAnI saghaLI hakIkata rAjAne nivedana karavI, rAjAe sabhyonI sAthe te bAbata para pukhta vicAra karI vAdi prativAdIne bolAvavA. prativAdI pAsethI paisA uchInA lIdhA te divasathI te dAvAnA divasa sudhInA vyAja sAthe ane vAdine thayelA kharaca sAthe . nae pAvA. Adhibhedena vRddhibhedaanaah|| gAro bhUDedI thApanA bheda pramANe vyAjano bheda darzAve che - hiraNyadhAnyavastrANAM dvitrituryaguNA smRtA / dhau vRddhirdhaninA sarvaM vastu rakSyaM prayatnataH / / 18 / / yo zakto pAlituM naiva mAnavo godhanaM striyaM / cAdhiM rakSedyadA te ca vRddhiM dAsyatyanekazaH / / 19 / / hiraNyAdyAdhau kramazo dviguNA triguNA turyaguNA vRddhiAtavyA dhaninA sarvaM dhanaM yatnato rakSaNIyaM gomahiSyAdikaM striyaM vA pAlitumazaktaH san kasyacidAdhiM rakSettadAnekadhA miSaM deyaM ityarthAyattamocanakAle mUladravyaM datvA gavAdyAdhiM mocayet tadA tavRddhiM miSatayA deyAt strIsaMtativRddho tu putraM deyAt na kanyAM. mUlyaM datvA mocayet striyaM kAyena dhanino'nucaryAM kRtvA svAtmAnaM miSadAnato mocayet // suvarNa dhAnya vastranI thApaNamAM bamaNuM tamaNuM athavA cAragaNuM vyAja levAya che. sarva vastunuM prayatnathI rakSaNa karavuM, je manuSya godhana athavA strI vigere pALavAne azakta hoya te chatAM te . AdhinuM rakSaNa kare to aneka prakAre thApaNa mukanAra vRddhi Ape. TIkA :- suvarNamAM bamaNI vRddhi, dhAnyamAM tramaNI ane vastramAM cAragaNI vRddhi levAya che. dhanavAnuM puruSe yatnathI thApaNa jALavI For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 rAkhavI. je manuSya gAya, bheMsa vigere pazu tathA strIne pALavAne azakta chatAM koInI thApaNanuM rakSaNa kare to aneka prakAre tene vyAja ApavuM. jo thApaNa choDavatI vakhata mULa rakama ApIne gAya vigere thApaNane choDave to vyAjane peTe vRddhi (vadhAro) ApavI. strInI saMtatInA saMbaMdhamAM vRddhine peTe putra Apavo, paNa kanyA ApavI nahi. mUlya ApIne strIne choDavavI. teNe zarIrathI dhaNInI sevA-cAkarI karI potAnA dehane vyAjathI mukta karavo. nanvAdhidravyaM caurairhataM cedbhUpo nizcitya caurebhyastaddhanaM dApayet / gIro mUkeluM dhana corAI jAya to rAjAe teno nizcaya karI cora khoLI kADhI te dhana apAvavuM. dAsta svopArA pat cora zodhI kADhavAmAM rAjA zaktimAnuM na thAya to gIro rakama jeTaluM dhana rAjAe potAnA bhaMDAramAMthI ApavuM. pratyAhartumazaktazceccaurAdbhUpo hi yaddhanaM / svakoSAttanmitaM dravyaM yuktaM dAtuM ca RkthinaH // 20 // coroe coreluM dhana rAjAthI meLavI na zakAya te teTalI ja kiMmatanuM dravya rAjAe potAnA bhaMDAramAMthI kADhI leNadArane ApavuM e yogya che. pratittI vRddhine mavati rUAda paraspara mitrAcArInA saMbaMdhamAM ApelA dhananI vRddhi thatI nathI te kahe che :prItyA dattaM tu yadravyaM varddhate naiva tatkadA / yAcite varddhate dattaM pratimAsaM miSakramAt / / 21 / / prItithI ApeluM dhana to kAMI vadhatuM nathI paNa yAcanA karavAthI ApeluM hoya tenuM pratimAse vyAja vadhe che. pitR purveti niyatatayA klIbatvAdidoSayuktAnAmapi RNadAtRtvaprasaMge tadvAraNAyAha bApanuM devuM chokarAoe ApavuM e niyamathI napusakAdi doSavALA For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 rogISTa putrone paNa devuM ApavAno prasaMga Ave tenA nivAraNane arthe vizeSa kahe che:stsu putreSu tenaiva RNaM deyaM sutena ca / yena pitRvasu prAptaM klIbAMdhabadhirAdiSu // 22 // ghaNA chokarAo chatAM devuM te ja chokarAe ApavuM ke jeNe napuMsaka, AMdhaLA tathA baherA ItyAdika bhAIo pAsethI bApanuM dhana meLavyuM hoya, vikamapitakhyAM putrAkhyAM vAvazyakakRtyArthamRNaM sarvAnumatyaiva grAhyaM vibhaktebhyastu dhanI pratibhAvyatavaiva yAt tavAda | avibhakta thayelAM eTale judAM nahi thayelAM bhAIo, daMpatI strI, puruSa) pitA, putra vagerene Avazyaka kAmane mATe devuM karavuM paDe to te karaja sarvanI anumatithI karavuM. ane vaheMcAyuM hoya to dhanIe jAmInagIrIthI dravya dhIravuM te kahe che :bhrAtRNAmavibhaktAnAM daMpatyoH pitRputrayoH / . RNalAbhastvekamatyA vibhakte prAtibhAvyataH // 23 // bhAIo, strI-puruSa, pitA-putra, temane vaheMcaNa na thaI hoya to devuM karatAM sarvanI anumati levI, vaheMcAI gayuM hoya to panIe jAmInagIrIthI nANAM dhIravAM. ____ avibhaktAnAM RNalAbhaH sarvAnumatyA syAt vibhaktAnAM tu prAtibhAvyataH / dInatvAditi lAbhaH / / iti dAnasyApyupalakSaNaM / avibhaktone RNano lAbha sarvanI anumatithI thAya che. ane vibhaktone to jAmInagIrIthI thAya che. dInapaNuM hovAthI lAbha zabda kahyo che. dInane ApavuM te dAna e dAnanuM upalakSaNa jANavuM. hiM nAma pratimAmAda have jAmInagIrInuM lakSaNa zuM te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 pratibhUH sadRzastasya bhAvastaddharmazaktitA / prAtibhAvyaM tridhA proktaM dRSTipratyayadAnataH / / 23 / / jAmIna lAyaka hovo joIe. jAmInapaNuM athavA jAmInanA guNa ane zakti tene pratibhAvya kahe che. te jAmInapaNu daSTi, pratyaya ane dAna, e traNa prakAre jANavuM. tane yathA ya ivAne menuM yAyiSyamAM tenuM vayiSyAmi kRti / jAmIna leNadArane kahe che ke jyAre tuM e mANasane mArI pAse mAgIza te ja vakhate huM tane tene batAvIza, e daSTi pratibhU kahevAya. pratyaye yathA ayametatputraH saputraH kulInostIti matpratyayenAsmai yathAyAJcAM dravyaM prachAyaM tvAM vApi na vaMyiSyati rUti nANAM dhIranArane jAmIna kahe che A amuka mANasano putra che, chokarAvALo che, kulavAna che mArI khAtrIthI te mAge eTalI rakama Apa, e tane kadApi Thage tevo nathI, evuM kahevuM te pratyaya pratibhU kahevAya. tane yathA tame prati kiMcidyAcase ayaM dAsyati zIghrameva anyathaitatkAle'haM dAsyAmi rUti tuM enI pAse lagAra mAgaNI karIza ke te tene turata ApI deze. ane jo te nahi Ape to tenI vatI huM tane ApIza e dAna pratibhU kahevAya. e prakAre jAmInagIrI traNa prakAranI che viMa :gRhItadravyo niHsvazcet pratibhUrdhanavAnyadA / mUlaM datvaiva sarvaM tatkuryAttaM nirRNaM tathA // 24 // karajadAra khAlI thaI gayo hoya ane jAmIna dhanavAna hoya to leNadArone jAmIne devuM ApI tene devAthI mukta karavo. yadi niHsvaH pratibhUzca dhanavAntadA sarvamUlaM datvaiva taM RNinaM nirRNaM liti mAva: rUNI nirdhana thaI gayo hoya ane jAmIna dhanavAnuM hoya to teNe saghaLuM mUla leNadArane ApIne te karajadArane For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 rUNamukta karavo e bhAva che. vi jasmin nRtye vahava: pratibhuvastadA svasvAMzAnusAreNa dravyamekIkRtya dhaninaM dadyuH bhe bheDa kRtyamAM ghaNA jAmIna hoya to potapotAne bhAge jeTalI rakama Ave te rakamane ekaThI karI dhanavAnane ApavI : ekakRtye pratibhuvaH bahavaH syuH parasparaM / svasvazaktyanusAreNa dhanine dadyurekazaH / / 25 / / eka ja kRtyamAM jAmIna ghaNA hoya to temaNe paraspara bhAge paDatAM nANAM ekaThAM karI leNadAranA leNA paisA ApI devAM. darzanapratimUrdhani tRptaye kRtakAlAvadheRNino dezAntara - gatatvAttadaMte taM darzayitumazaktazceddhanI tasmAdrajatAni gRhNIyAttadyuktaM paraM nyAyarItyA pakSatrayAvadhiM punardadyAttadavadhau pratibhUstaM darzayettadA prAtibhAvyatvena mutto bhavet anyathA rakhatAni haiyAveva tathArtti 11 karajadArane dekhADavAnI jAmInagIrI karelo jAmIna karajadAra dezAntara gayelAM hovAthI devAnI mudata purI thayA chatAM dekhADI zake nahi, to leNadAre jAmIna pAsethI te rUpiyA levA te yogya che, paraMtu nyAya vicArIe to leNadAre jAmInane karajadArane zodhavA bIjI traNa pakhavADIyAMnI mudata ApavI joIe, ane te ApelI mudatamAM jo dekhADI zake to te potAnI jAmInagIrImAMthI chUTI zake che. ane na dekhADI zake to karajanA paisA te jAmInane ApavA paDe ja. te A pramANe : pratibhUradhamaNArthaM gRhyAtpakSatrayaM prabhoH / darzayitvA svayaM kAle muktaH svokterbhavedalaM / / 26 / / jAmIna karajadArane dekhADavA traNa pakhavADiyAnI mudata mAge. te mudatamAM tene dekhADI zake to te potAnI bolImAMthI sarvathA prakAre mukta thAya che. For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 AdhiviSayamucyate vizraMbhAya prabhorvastu datvA gRhNAti raupyakyAn / maiM Aiividha proi niyatetaramettaH / / 27 / / gopyabhogyatayA so'pi dvividhaH saMprakIrtitaH / varddhiSNvatarabhedAbhyAM punaH sa dvividhaH smRtaH / / 28 / / have AdhinA saMbaMdhamAM kahe che dhanIne vizvAsa Ave mATe kaMI vastu tene tyAM aDANe mUkI karajadAra rUpiyA le te Adhi kahevAya. Adhi be prakArano hoya che. eka niyata ane bIjo aniyata. vaLI te be prakArano hoya che, eka rakSaNIya ane bIjo bhogya, vaLI te vadhI zake tevo ane na vadhI zake tevo ema be prakArano hoya che. praznovizvAsArthe yadattu niniTe sthApyate sa Adhirniyato'niyatazceti dvividho'pi gopyabhogyabhedena dvividhaH yathAyamAdhirvaizAkhazuklasaptamyAM rajatAn datvA mocayiSyate'nyathA tavaiveti niyataH / svecchayaiva gRhyate so'niyata eva / gopyastu haimarajata ratnAdiko bhogAnahoM niyatakAlAMte praNazyet bhogyaH / / kSetrAAmAni nazyati tasya ciMzavarSAvadhitvAn / / leNadArane vizvAsa Ave mATe devAne peTe je vastu tene tyAM aDANe mUkavAmAM Ave te Adhi kahevAya. te niyata tathA aniyata be prakArano che. chatAM te bhAgya tathA gokha ema be prakArano hoya che. jema ke A aDANe ApelI vastu vaizAkha suda sAtame tamArA rUpiyA ApI huM laI jaIza nahi to te tamArI ja che te niyata kahevAya ane karajadAra marajImAM Ave tyAre rUpiyA bharI aDANa vastu choDAve te aniyata kahevAya. gopya eTale sonu, rUpu tathA ratnAdi vagere ke je bhogavavA yogya nahi paraMtu rakSaNIya che. bhogya :- nakkI karelA samaya pachI nAza thaI jAya che te bhogya, khetara athavA bAga ItyAdi nAza thatAM nathI temano trIza varSano (bhogavaTo) adhi che. For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 Adhistu naiva bhoktavyo bhukte tu vRddhihAnitA / gopyasya niyate kAle'tIte svAmI dhanI bhavet / / 29 / / naSTe tu maulyaM deyaM syAdaiva bhUpApadaM vinA / bhogyasyAvadhipUrtI ca RkthI svAmI na jAyate // 30 // aDANe mUkelI vastune leNadAre upayogamAM levI nahi ane jo te le to tene vyAjanI hAni thAya. TharAvelI mudata sudhI te aDANanuM rakSaNa karavuM, mudata vitI javA pachI leNadAra te gopya vastuno svAmI thAya che. rAjA taraphathI ke daiva taraphathI AkasmAt sivAya karajadAre aDANe mUkelI vastu leNadAranA gharamAMthI nAza thAya to te vastunuM mUla karajadArane bharI ApavuM. thApaNanI mudata purI thAya to paNa bhogya vastuno dhaNI leNadAra thaI zakato nathI. mAdhavastuti mukhyamAne zAnA dare vRddhihari | aDANa vastuno leNadAra upabhoga kare che te karajadAre najaronajara joyuM to tene vyAjanI hAni thAya che arthAt vyAja maLatuM nathI. tanA tu tamUlya ghaninA teyameva | aMDANa vastu khovAI jAya ke jatI rahe to tenuM mUlya dhanIe karajadArane bharI ApavuM ja joIe. yati tanA taimUApAra na At jo te nAzamAM deva Apatti ke rAja Apatti kAraNa na thatuM hoya to hemarajatAdyarthasya niyatakAlavyatikrAntau dhanI svAmI syAt sonA athavA rUpAnA dAgInAno TharAvelI mudata vityA bAda leNadAra dhaNI thAya che. mothA sthAvaradhanastha tvadhi samAtApi ghanI svAmI na bhavati jaMgamasya tu bhavatyeveti vizeSaH / yadi kenaciTaNinA kSetramAdhiM dhanino rajatAni gRhItAni punardaivayogena tat kSetraM nadyAdyapahRtaM tadA RNinAnya AdhiH sthApanIyo'nyathA rajatAni teyAvityAdi / sthAvara dhanamAM to mudata laI gayA chatAM paNa leNadAra svAmI thaI zakato nathI. jaMgama mIlaktanA aDANamAM svAmI thaI For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake che. jo ke karajadAre khetara lakhI ApIne leNadAra pAsethI nANAM lIdhAM hoya ane te khetara nadInA dhaDA paranuM hoya ane devayoge nadI kheMcI jAya to karajadAre tenI jagyAe aDANamAM bIjI badalAnI vastu ApavI. nahi to tenA devA rUpiyA bharI devA. nadyA bhUpena vA kSetraM hRtaM cedRNinA punaH / AdhiranyaH pradeyo vA dInatve dhanine dhanam // 31 // svakSetraviSaye vAdo na kArya RNinA kadA / dhanino nAparAdho'tro svakarmaphalameva tat // 32 // khetarane nadI kheMcI jAya ke rAjA harI le te karajadAre te khetarane badale bIjI kaMI vastu aDANe mUkavI athavA tenuM mAgatuM dhana ApI devuM, potAnA kSetra saMbaMdhI karajadAre kAMI takarAra karavI nahi. kAraNa ke emAM dhanIno doSa kAMI ja nahi paNa kevaLa potAnA karmanuM phaLa che. anyacca purANatIrthayAtrAdibaMdhakAMtamRNI dhanaM / pratimAsaM miSaM datvA kAle dravyaM samarpayet // 33 // purANatIrthayAtrAdibaMdhakagRhItadhanaM RNI samiSaM deyaadev|| purANa zravaNa, tIrthayAtrA vigere samApta thaye ApavAnI zaratathI jo dhana lIdhuM hoya to devAdAre dareka mahine vyAja ApIne yogya kALe mULa dravya ApavuM. ___yadi kazcit prapaMcenAdhiM gRhItvA rajataniyuktalekhaM ca kArayitvA raupyAnna dadAti tadA RNI kiM kuryAdityAha ho / prapaMcI leNadAra karajadAra pAsethI prapaMca karI aDANa vastu paNa laI le ane khata paNa lakhAvI le ane rUpiyA Ape nahi to pachI zuM karavuM te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 jJApayitvA tadudaMtamRNI bhUpAdhikAriNaM / gRhNIyAdAdhilekhaM svaM sa daMDyaH zatarUpyakaiH / / 34 / / te samaye karajadAre rAjAnA adhikArIne sadarahu vRtAnta jAhera karI devuM, te aDANa ane khata pAchAM karajadAre levAM, tathA te prapaMcI so rUpiyA daMDane pAtra che. RNaviSaye miSagrahaNaprakAramAha / have karaja devAmAM vyAja zI rIte levuM teno prakAra darzAve cheHrjtshte datte khalu raupyayugaM grAhyameva miSavRddhau / pratimAsaM dattaM cenmiSaM tadA mUlamavadhau ca / / 35 / / so rUpiyA karajadArane Ape to tenA para dara mAse vyAjavRddhi sArU be rUpiyA vyAja levuM, pratimAse TharAva mujaba vyAja Ape jato hoya to te mudata thaye mULa rakama levI. AdhiviSaye kathaM miSaM grAhyamityAha / gIro para zI rIte vyAja levuM te batAve che :sauvarNaM rAjataM cAdhiM lAtvA cedraupyamutsRjet / rAjate'rddhAMzamAdeyaM sauvarNe turyamaMzakam / / 36 / / sonAnI ke rUpAnI jaNaza laIne rUpiyA dhIryA hoya to sonAnI jaNaza peTe eka caturthAMza vyAja ane rUpAnI jaNaza peTe eka dvitIyAMza vyAja levuM. dhamaLa AvazyAyavazena mudrArtya vA zatamudrA gRhNAti tatkRtye rAjyagate uktamiSameva dAsyati tathA hi / / karajadAra jarUranA kAma mATe saMkaDe dara mAse be rUpiyA vyAja ApI dhana karaje lAve che, tenI phariyAda sarakAmAM gaye TharAveluM vyAja ApavuM paDe che te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 79 adhamarNaH svayaM lAti miSamuktA tato'dhikam / nRpAMtike gate vAde tUttamarNaprarUpaNAt / / 37 / / nRpo lekhaM nirIkSyaiva vivicya sahasAkRtiM / nyAyAduktamiSaM caiva dApayedadhamarNakAt / / 38 / / karajadAra vadhAre vyAja karIne leNadAra pAsethI rUpiyA laI Avyo hoya ane te kajIyo leNadAranA kathanathI rAjA pAse jAya, to rAjAe lekha tapAsI kAmanuM svarUpa joI nyAyathI karelA vyAjanAM nANAM karajadAra pAsethI apAvavAM. __gavAdyAdhiviSayamAha // gAya vagere pazu aDANe mukI karaja levAno vidhi kahe che - go'jAvimahiSIdAsAMzcAdhiM kRtvA gRhItarAH / punAtumazaktazcenna yAcetAdhimRkthinaH // 39 // pUrNe'vadhau punaH vitte gRhNAti Rkthino / 'dhamarNasthApitaM yAvattAvadgRhNAti sarvazaH // 40 / / dhanI no dadyAvRddhiM tu RNI gRhNAti naiva tAM / bhakSyamUlye pradatte'pi naiva dadyAddhanI takAM // 41 // - gAya, bakarI, gheTI ke bheMza tathA cAkara aDANe mUkI ane karajadAra rUpiyA le, pharIthI te ApavAne te zaktivALo na hoya to leNadAra pAsethI te aDANa vastu mAgI zake nahi. avadhi pUro thaye, karajadArane dhana prApta thAya to leNadAra pAsethI potAnI saghaLI aDANa vastu laI zake. dhanavAna jo vRddhi (gAya, bheMsanA vAcharaDA) na Ape to karadAra te grahaNa na kare. karajadAre cArA vigerenuM kharca ApyuM hoya to paNa te dhanavAnuM Ape nahi. For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 sapratijJaM dhRtaM yaccet gomahiSyAdikaM vasu / raupyAndatvA gRhISyAmi pUrNe kAle tavaiva tat / / 42 / / pratijJApUrvaka gAya, bheMsa vigere mArUM dhana, je mukeluM che te rUpiyA ApI huM grahaNa karIza. mudata thAya eTale e vastuo tamArI che. yati LyAdhirahiyate tevA ghanI tanmaulya khino taiyAt tavArlR jyAre karajadAre aDANa mUkeluM dhana cora corI jAya tyAre dhanIe tenI kiMmata karajadArane bharI ApavI, te kahe che : madhye tatra hRte caurairgodhane tUttamarNikaH / tanmaulyaM sakalaM datvA svamAdatte'dhamarNakAt / / 43 / / jo ApyA pachI vacamAM leNadArane tyAMthI te aDANa godhana corAI jAya to leNadAre tenuM saghaLuM mula bharI ApI potAnA mAgatA paisA karajadAra pAsethI vasula karavA. vastrAdhiviSayamA, vastra aDANa hoya to kema karavuM te kahe cheH na bhoktavyoM'zukAdyAdhirdhaninA sukhamicchatA / nyathA maulyaM pradeyaM syAnmiSahAnirbhavetpunaH / / 44 / / RkthI vAsAMsi bhUSAzca bhuMkte cedAdhirUpato / dRSTvA RNI na vAyeti na tadA maulyamApnuyAt / / 45 / / kSetragrAmataDAgAdi vATasvaM dAsadAsikA / bhujyamAnA na nazyaMti tadvRddhirdhaninaH smRtA / / 46 / / dhanavAn jo potAnuM sArU Icchato hoya to aDANa mUkelAM karajadAranAM vastrAdika potAnA upabhogamAM levAM nahi. jo te bagaDe kiMvA phATI jAya to tenuM mulya ApavuM paDe ane vaLI vyAjanI hAnI thAya te jUdI. dhanI karajadAranAM vastrAbhUSaNa upabhogamAM leto hoya te karajadAra dIThAM chatAM sAmo na thAya to mUla meLavI zake For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 81 nahi. khetara, gAma, taLAva, vADIrUpa dhana tathA dAsa, dAsI vagere dhanavAna upayogamAM le tethI te nAza pAmatA nathI, tenI vRddhi to dhanInI che. thAviSayanAda | have dhAnyano viSaya kahe che :pratimAsaM dhAnyavRddhiH prasthayugmaM maNaM prati / pratijJAta na zaknoti dAtuM vRddhimRNaM ca cet // 47 / / punarvRddhezca vRddhiH syAt madhye kiMciddadAti no / sArddhavarSe vyatIte tu taddhAnyaM dviguNaM bhavet // 48 // karajadAra dhanI pAsethI eka maNa dhAna lAve tenA para prati mAse bazera dhAna vyAjanuM caDhe. mudata purI thaye vyAja ke muDI jo te ApavAne zaktimAnuM na thAya ane vaccamAM kAMI ApyuM na hoya to vyAjane peTe je dhAnya cahyuM hoya te muMDImAM meLavI tenuM vyAja levAmAM Ave eTale cakravRddhi vyAja thAya. doDha varSe te dhAna bamaNuM thAya che. __mRte svAmini tatputra RNaM deyAdityAha / karajadAra mRtyu pAme to tenA putro devuM Ape te kahe che :''mRte svAmini tatputro lekhaM dRSTvAdhamarNakaH / / svatAtakaramudrAMkaM dravyamRkthinamarpayet // 49 / / - bApa marI jAya to tenA chokarAe potAnA bApanA hAthano lakhI Apelo dastAveja tathA pitAnA hAthanI sahI joIne dhanIne * bApe kareluM devuM ApavuM. madyAdikRtarNaM putrairna deyamityAha / For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dArU pIvA vagere naThArA kAmamAM bApe devuM karyuM hoya te putroe na ApavuM te kahe che - surAkaitavadyUtArthaM parastrIhetukaM tathA / vi pitRtaM putro yArnava jIvana || 10 || ArtAtivRddhabAlAsvA-dhInonmattakamadyapaiH / yAcyate ca RNaM naiva dhanI dadyAt kadApi tAn // 51 // . | dArU pIvAmAM, ThagAImAM, jUgaTAmAM ane parastrInI bAbatamAM bApe devuM karyuM hoya to chokaro te kadI paNa ApavuM nahi. rogI, ghaNo vRddha thayelo, bALaka, parataMtra, gAMDo tathA dArUDiyo eTalA dhanavAna pAse dravya kabaje levA yAcanA kare to paNa dhanIe temane kadI ApavuM nahi. duMvapAtanimitta pitRta5 purava vaidyamityAdA kuTuMbanuM pAlaNa-poSaNa karavA nimitte bApe karaja karyuM hoya ane bApa marI jAya to putroe te bApanuM kareluM devuM ApavuM te kahe che :kuTuMbArthaM kRtaM pitrA jyeSTabhrAtrA RNaM yadi / tayoau samAna laghutte sarvavAMdhavAH || 12 | vibhaktA vA avibhaktA vA iti zeSaH / pitAe ke moTA bhAIe kuTuMbane arthe jo devuM karyuM hoya to te banne marI gayA pachI tenA saghaLA bhAIoe sarakhe bhAge devuM ApavuM. (veMcaNa thaI hoya agara na thaI hoya to paNa) svAyatve tAd avi svAmI teyAlityAdi svAmi na hoya ane cAkare kareluM devuM svAmIe ApavuM te kahe che - prabhvasatve kuTuMbArthamRNaM dAsena yatkRtam / tatsvAmI vitaretsarvaM samiSaM ca sasAkSikaM // 54 / / For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 83 svAmI na hoya ane kuTuMbane arthe cAkare devuM karyuM hoya to te vyAja sahita sAkSI pUrvaka svAmI Ape. varlena varita taiuM cathamida | baLAtkArathI lakhAvelo dastAveja vyartha che te kahe che - Rkthino svagRhe kasmAdguptaM lekhaM na kArayet / bhUmyAdyAdhiyutaM dattaM sarvaM tacca vRthA bhavet / / 55 // dhanIe potAnA gharamAM ghAlI koInI pAsethI chAnomAno lekha lakhAvI levo nahi. ane tevI rIte lekha lakhAvI jamIna vagere kabajAmAM lIdheluM ane tenA badalAmAM dhIreluM te sarva khoTuM thAya che. yogyaM tyaktvAyogyaM gRhNan bhUpo nidho bhavatItyAha yogyano tyA karI je ayogya gRhaNa kare che te lokamAM bhAre niMdAne pAtra thAya che, te kahe che :na gRhNIyAdanAdeyaM kSINazaktirapi prabhuH / samRddho'pi na cAdeyamalpamapyarthamutsRjet // 56 // grAhyasyAgrahaNAdbhUyo'grAhyasya grahaNAdapi / loke niMdAmavApnoti pratyuto nirdhano bhavet / / 57 // zaktihIna hoya chatAM na levAnI vastu kadI gRhaNa karavI nahi tema samRddha chatAM paNa na ApavA lAyaka vastu jarA paNa ApavI nahi. levA yogyanuM na levuM, ane na levAya yogyanuM levuM, tema karanAro jagamAM niMdAya che ane ulaTo nirdhana thAya che. sthAnamArgaviSayamAha // sthAna mArgano viSaya kahe che :dvAramArgavivAdeSu jalazreNipravRttiSu / bhuktireva hi gurvI syAnna divyaM na ca sAkSitA / / 18 / / For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 sarvArthAbhiniyoge ca baliSTA pUrvajA kriyA / mAthI pratiprade the (te) sAkSipa ra pradhAnatA16 bAraNuM mUkavAnA saMbaMdhamAM, rastAnA saMbaMdhamAM ane pANI javAnA saMbaMdhamAM bhogavaTo e ja baLavAna che, temAM sAkSI ke sogananI jarUra nathI. sarva prakAranI mIlakatanA vivAda nirNayamAM bApadAdAthI cAlI AvelI kriyA baLavAna thAya che ane thApaNa pratigraha tathA dhAtu vagerenA bhogavaTAmAM sAkSIonI pradhAnatA che. yathA narivA kSetraM kasya citpArzve AdhiM kRtvA dravyaM gRhItaM punaranyatra tadevAdhiH kRtaH punaH kAlAntare kAraNavazAdvigrahotpattau jAte'bhiyoge bhUpaH sAkSyAdibhiH pUrvAparanirNayaM kRtvA pUrvasya eva dravyaM dApayet bhuktiprAmANyA'vasare tu yathAzAstraM vidheyamityAha // koI mANase prathama eka khetara koIne lakhI ApI tenI pAsethI nANAM lIdhAM ane tenuM te khetara bIjAne lakhI ApI tenI pAsethI nANAM le, ane keTaloka vakhata javA pachI temAM kajIyo utpanna thAya ane phariyAda thAya. banne pakSanI sAkSIo laI pahelo dhIranAra koNa ane pachIthI ApanAra koNa ? teno nirNaya karI prathamanA leNadArane ja nANAM rAjAe apAvavAM. bhogavaTAnA kajIyAno nirNaya karatI veLA to yathAzAstra (nyAya) karavo te kahe che :pareNa bhujyamAne jyAM pazyanyo na niSedhate / viMzatyabdeSu pUrNeSu RNI prApnoti naiva tAM / / 60 / / hastyazvAdidhanasyApi maryAdA dazavArSikI / tataH pa ra zam: tivANuM tane prabhuH | bIjo mANasa potAnI jamIna bhogavato hoya tema chatAM jamInano mAlika teno niSedha kare nahi, ane te bIjAno bhogavaTo purAM vIza varSano thAya, pachIthI te jamIna tenA mULa mAlikane maLI For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zake nahi. hAthI ghoDA vigere dravyanI bAbatamAM maryAdA daza varSanI che. te mudata pachI teno svAmI te cIjo meLavI zake nahi. gathinidbhava gauo daMDyotyAdi. thApaNa chupAvI rAkhanArane mUla ApavuM paDe che tathA daMDane pAtra thAya che te kahe che - AdhyAdidravyaM lobhAnninhate sAkSinirNaye / RNine dApayitvA tanmaulyaM daMDayennRpaH // 62 // sAkSI lIdhA pachI evo nirNaya thAya ke karajadAranuM gIro mUkeluM dhana leNadAre lobhathI saMtADela che to te bhUla karajadArane apAvavuM, ane leNadArano daMDa karavo. * tiAmahAtivastuviSayamada vaDavAonI pedA karelI vastu viSaya kahe che - paitAmahArjite vastau sAmyaM vai pitRputrayoH / rAjye niyoge pitaraM vArayettatkRtau sutaH // 63 // - vaDavAe saMpAdana karelI vastu para pitA putrano sarakho haka che. rAjyamAM niyogamAM te kArya karatAM putra pitAne vArI zake. iti saMkSepataH prokta RNAdAnakramo hyayaM / vistAro bRhadahannItizAstre varNito bhRzaM / / 64 / / " upara pramANe "rUNAdAna" no krama kahyo, vizeSa varNana bRhadanIti nAmanA graMthamAM kahyuM che. rUti vAnapraram | pUrvaprakaraNa RNAdAnaM prapaMcitaM talabdhadhanAzcAnekepye-kIbhUya vyavahAdapi ni rUti saMbhUyasthAne virate gayA prakaraNamAM karUNAdAna" no viSaya kahI gayA, te rIte dhana meLavIne keTalAka For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 ekaThA maLI patIALo kare che tevo vyavahAra saMbhUyotthAna-eTale kaMpanI rUpe thAya che tenuM vivecana kare che - padmaprabhaM jinaM natvA padmAbhaM padmalAMchanam / saMbhUya ca samutthAnakramaM vakSye samAsataH // 1 // kamaLanA sarakhI jemanI kAnti che, ane padma (kamaLa) nuM jemane cinha che evA padmaprabhu jina bhagavAnane namaskAra karI maMDaLI rUpa patIALA vyavahArano krama TuMkAmAM kahIe chIe. sarvairmilitvA lAbhArthaM vaNijA nRtyakAribhiH / kriyate vRttiranyonyasaMmatyA sadbhirucyate // 2 // samavAyastatra mukhyo vaNiggauNA naTAdayaH / yo bhakSyavastradhAnyAdIn datte sa mukhyatAM bhajet // 3 // sarva nATakakAro Adika ekaThA maLIne potAnA lAbhane mATe vyApAra kare tevA sadupuruSo ekabIjAnI saMmatithI thayelI AjIvikA kahe che. temAM mukhya bAbata aikyatA che ane gauNa bAbata naTa vigere bhAgIA che, e paMtIALA vyApAramAM je mANasa bhakSya dhAnyAdi tathA vastra vagere (prathama) Ape che te mukhya maMDaLIno vahIvaTa karanAra gaNAya che. savairvaNibhirhiraNyarajatAhiphenakArpAsadhAnyadhRtatailaguDAdInAM krayo vikrayo vA kriyate // tallAbhAlAbhau yathAdravyaM gRhNanti / yadi teSu dravyadAtaiko'nye nirdhanAzcettadA sarve dhanidravyamiSAMzaM svasvadravyAnnissAryAvazeSaM yathApratijJaM vibhajeran tatra visaMvAde utpanne'bhiyoge ca rAjJA divyAdikriyayA visaMvAdanivRtiH kriyate ata evAyaM vyavahAre gaNito'stIti / evaM naTAdibhirAmakrIDAkArakarnatakAdibhizcApi For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 saMbhUyavRttiH kriyate / tairapi yathApratijJaM yathAvyayaM labdhadravyaM vibhajyate / ghaNA vyApArIo ekaThA thaIne suvarNa rUpuM, aphINa, ghAsa, dhAnya, ghI, tela, goLa Adino krayavikraya kare, ane potAnI muDI pramANe temAMthI thato napho tathA nukazAna vaheMcI le che. have jo teomAM mUDI ApanAra eka hoya ane bAkInA nirdhana hoya to teo saghaLA potAnA dravyamAMthI kADhI te muDI ApanArane vyAjano potAno hisso Ape che, ane TharAvelI mudate bAkInuM heMcI le che, jo temAM takarAra thAya ane dAvo thAya to rAjA sogana vigere kriyA vaDe te takarArano nIveDo lAve che. teTalA mATe A viSayane paNa vyavahAramAM gaNyo che. te ja pramANe naTAdiko ekaThA thaI AjIvikA calAve che, teo kharaca pramANe temaja karAra mujaba maLeluM dhana heMcI le che. rAjAjJAto viruddhaM yatkRtyaM mudrAMkanAdikaM / paradravyApaharaNameteSvekaH karoti cet // / 4 // jAte vivAde daMDyAH syuH sarve'numatidAnataH / yathAdravyaM yathaizvaryaM bhUpena nyAyavarttinA / / 5 / / saghaLI maMDaLInA anumatithI te maMDaLImAMno koI eka mANasa rAjya kAyadAthI virUddha zIkkA pADavA tathA paradravyanuM haraNa karavuM vagere gunho kare to te kajIyAmAM maMDaLInA saghaLA manuSyone temanA dravyanA hissA pramANe tathA sattA pramANe nyAyI rAjAe daMDavAne yogya che. aputre nidhanaM prApte'naikaistaJjAtijairnaraiH rakSyate taddhanaM dharyavatsarAvadhi yatnataH / / 6 / / tataH paramanAyAte tatsabaMdhini mAnuSe / kRtvAbhiyogaM sarve te bhAgaM kurvanti daMDyatAM / / 7 / / For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 prApnuvanti tadA sarve yathAbhAgaM nRpaH punaH / patraM pracArayedekAbdaM tatsvAmigaveSaNe // 8 // nAyAti kopi cedbhayo bhUpastajAtibhojane / pratiSTAdividhau sarvaM dravyaM saMyojayettadA // 9 // A paMtIALA vyApAranI maMDaLImAMthI koI bhAgIo marI gayo ane tene putra na hoya to to tenI jAtinA aneka maLI tenA bhAganuM dhana daza varSa sudhI yatnathI jALavI rAkavuM te pachI paNa maranArano koI saMbaMdhI hakadAra na jaNAya ane bhAgIdAro dAvo karyA sivAya beMcI le to sarve potAnA bhAga pramANe daMDane pAtra thAya che. rAjAe teno hakadAra khoLavAne eka varSanI mudatanI jAhera noTIsa karavI. tema chatAM koI hakadAra na maLI Ave to rAjAe te saghaLuM dhana tenI jJAtinA bhojanamAM vAparavuM. athavA pratiSThA vidhimAM vAparavuM. paraMtu rAjAe grahaNa na karavuM. Agatazcetko'pibhUpo nizcitya sakalaM dhanaM / dApayedrakSakebhyazca caturthAMzaM pradApya vai // 10 // kadAcit te dhanano koI teno sago vArasa jaNAya to rAjAe nizcaya karIne eka caturthAMza bhAga tenA sAcavanArAne ApI bAkInuM tenA hakadArane soMpI devuM. gaurvatsamiva bhUpopi prItyA svAH pAlayetprajAH / anyAyena ca dravyArthaM citte no lobhamAcaret / / 11 // saMbhUyotthAnametacca saMkSepAdatra varNitaM / thata: sarve pratijJAtirthe vItirnavaMdhyate | 22 5 gAya jema potAnA vAcharaDAnuM rakSaNa kare che tema prIti vaDe rAjAe potAnI prajAonuM rakSaNa karavuM. anyAyathI dravya pedA karavAno For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 lobha na Acaravo. A maMDalI athavA paMtIAlA vyApAranuM prakaraNa TuMkAmAM varNavyuM ke jethI sarvee kabula kIdhelA kAryano pravAha aTake nahi . / / iti saMbhUyotthAnaprakaraNam / / athadeyaprakaraNamArabhyate / have deya prakaraNano AraMbha thAya che. zrIsupArzvajinaM natvA saptamaM tIrthanAyakam / deyAdeyavidhiM samyag vivRNomi samAsataH / / 1 / / sAtamA tIrthaMkara bhagavAna zrI supArzva jinezvarane namaskAra karIne 'deyAdeya'vidhinuM saMkSepathI rUDe prakAre varNana karUM chuM. pUrvaprakaraNe saMbhUyotthAnaM pratipAditaM tatra kazcittat sAdhAraNadravyAddAnamapi karoti ato deyAdeyavyavasthAnirUpaNAya deyavidhiradhunA vyAkhyAyate gayA aramAM maMDalI saMbaMdhI vyavahAranuM pratipAdana karyuM, temAMthI koIka sAdhAraNa dravyathI dAna paNa kare che. mATe te deyAdeya vyavasthAnA nirUpaNane arthe have deyavidhinuM vivecana karIe chIe. vyavahAravidhau deyavidhiH sa dvividhaH smRtaH / dattApradAnikaM nAma dattasyAnapakarma ca / / 2 / / dravyaM datvA ca yaH samyagAdAtuM punaricchati / dattApradAnikAkhyaH sa vikalpaH prathamo mataH / / 3 // samyag dattaM ca yadddravyamAhartuM tanna zakyate / vyavahArapade dattAnapakarmeti nAmataH / / 4 / punazcaturvidhaM dAnaM proktaM dattaM tathetaraM / adeyaM deyamiti ca vyavahAre vicakSaNaiH / / 5 / For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 vyavahAra vidhimAM deya vidhi be prakArano kahyo che. eka dattApradAnika nAme ane bIjo dattAnapakarma. sArI rIte dravya ApIne pharI te pAchuM levAne Icche te prathama kahelo dattApradAnika bheda jANavo. rUDe prakAre dhana ApyuM ane tene pAchuM na laI zake te bIjo dattAnapa karma jANavo. vaLI vyavahAramAM kuzaLa purUSoe dAnavidhi cAra prakAre kahelo che. datta', adattara, deya tathA adeya ' , tatra pratyAhAM TraoN-pAchuM na laI zakAya te dattA. 1II vyAvartanIyamatta-pAchuM laI zakAya te adatta. I 2 | parIyaM sAthaRUAM 2 dravyamayaM-pArakuM ane sAdhAraNa dravya te adeya. | 3 || - svazIyamIdhAra 2 dravya yaM-potAnuM ane asAdhAraNa dravya te deya. | 4 | krItamUlyaM vetanaM ca prItyA dAnaM ca kIrtaye // dharme pratyupakAre ca dAnaM dattaM hi SaDvidham // 6 // tatra ratta parvayaM temAM datta dAna 6 prakAranuM che. tathAdi te nIce pramANe 1. vastune badale kiMmata ApavI te, 2. kAma karAvIne ApavuM te, 3. prItIthI ApavuM te, 4. kIrtine mATe ApavuM te, 5. dharmane mATe ApavuM te, 6. upakAranA badalAmAM ApavuM te. ema dattadAna cha prakAranuM che. mAtta poza vi adatta dAna soLa prakAranuM che te kahe che :bhayAt krodhena zokenotkocena parihAsataH / / balAdvayatyAsatazcaiva mattonmattArtabAlakaiH // 7 / / For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 parataMtreNa maMdena pratilAbhecchayA punaH / kupAtre pAtrabuddhayA ca kudharme dharmabuddhitaH // 8 // dattaM dravyaM ca yattadvai vastuto'dattameva ca / / kathyate'tra kalAmAnamidaM vyavahRtau sadA // 9 // 1. bhayathI ApavuM, 2. krodhathI ApavuM, 3. zokathI ApavuM, 4. lAMcamAM ApavuM, 5. mazkarIthI ApavuM, 6. baLAtkAre ApavuM, 7. bhramathI ApavuM, 8. matadazAmAM ApavuM, 9. gAMDapaNamAM ApI devuM, 10. rogI avasthAmAM devuM, 11. bAlakabuddhithI ApI devuM, 12. parataMtrAvasthAmAM ApI devuM, 13. maMdapaNAthI devuM, 14. badalo meLavavAnI IcchAe ApavuM, 15. kupAtramAM pAtra buddhie ApavuM, 16. kutsita dharmamAM dharmabuddhie ApavuM. A soLa prakAre ApeluM dAna vastutaH na ApyA jevuM ja che. ane vyavahAramAM hamezAM kaLAmAna (soLa prakAranuM) kahe che. rAtattamatamatta thaImaMtara vortha dharmArthadattaM tu tanmRtAvapi tatputreNAvazyaM dAnIyaM me soga mAranA adattadAnamAM rogIe ApeluM paNa gaNAvyuM che temAM apavAda eTalo ke jo rogIe dharmane mATe ApyuM hoya to te "datta' dAnamAM ja gaNAya che, teNe dharmane arthe ApyuM hoya to tenA marI javA pachI tenA putra avazya te vastunuM dAna karI devuM yogya che. - vahu gRhatrito bRhad ahamitimAM paNa kahyuM che ke : zekA hivoi i sAi muvavathame che .. tassa maraNevi suo juggocciyaM taM dhaNaM dAtuM / mokSa athavA dharmanA kArya mATe rogI manuSya je dAna ApavA kahyuM hoya te tenA maraNa pachI paNa tenA chokarAe ApavuM e yogya che. - mAM navadaM tathA adeyadAna nava prakAranuM che te nIce pramANe - For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhAraNaM ca nikSepaH putro dArAzca yAcitaM / AdhiravAhitaM caivAnvaye sarvasvameva ca // 10 // pratijJAtaM tathAnyasmai etannavavidhaM nRbhiH / / mahApadyapi no deyamadeyamiti zAsanam // 11 // sAdhAraNa dravya, thApaNa mUkeluM dhana, putra, dArA mAgI ANeluM dravya, gIro mUkeluM dhana, anvAhita, kuTuMbanuM sarvasva dravya ' ane bIjAne ApavA nakkI thayeluM e nava prakAranuM dhana moTI Apatti chatAM paNa dAna karavA yogya nathI. kAraNa ke te adeya che. evuM zAstra kahe che. ___ yatkenacidvastrAbharaNAdi vivAhAdau yAcitvAnItamanyahaste nihitaM tenApyanyahaste svAmine dehItibuddhayA nihitaM tattasyAnvAhitaM svAminamaMtarAnyasmai na deyamityarthaH / / koIka manuSya vivAhAdi prasaMgamAM koIkanAM vastra tathA ghareNAM vagere mAgI ApyuM. te teNe bIjAne ApyuM te bIjAe vaLI 'tenA mULa svAmIne tuM Apaje ema kahI koI trIjAne ApyuM te tenuM anvAhita dhana thayuM kahevAya. te anvAhita dravya tenA svAmI sivAya bIjAne ApI zakAya nahi. tathA putrapautrAdyanvaye sati sarvasvaM na deyaM kiMtu taddharapoSaUvaziSTa mityartha: te ja prakAre vaMzamAM putra, putrano putra ema vistAravALuM kuTuMba hoya to saghaLuM dhana dAnamAM ApI devuM nahi. paNa tenuM bharaNa poSaNa thatAM avazeSa rahe te dAnamAM ApavuM. tattitvanAyA sAvavAn kuTuMbanI AjIvikA kalpavI e Avazyaka kArya che. tathA voruM kahyuM che ke :mAtApitarau vRddhau putro bAlaH pativratA patnI / ttei sarve poSyA nitya yatnana nizcayataH | 22 | For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 93 vRddha mAtA pitA, bALaka, putra tathA pativratA strI e saghaLAM satata yatnathI avazya poSaNa karavA yogya che. atha deyamAha // deyaM tadeva vijJeyaM yasyApaharaNaM nahi / yatrAtmIyavirodho na dattavatsaptabhedayuk // 13 // yasmai pratizrutaM yacca tattasmai deyameva ca / dharmArthaM yadi sa dharmAtpracyuto naiva jAyate // 14 // pratigraho hyadeyasya saprakAzo vizeSataH / sthAvarasya tathA vAdI yathA vaiphalyamaznute // 15 // bhAvyupAdhyAdhidAnapratigrahakSepavikrayAH / kRtA yasya tadaMte tat sarvaM ca vinivartayet // 16 // deya dAna tene ja jANavuM ke je pAchuM laI zakAya nahi ane je ApavAthI kuTuMbIomAM virodha thAya nahi te deya dAna datta dAnanI peThe sAta prakAranA bhedavALuM che. je vastu jene dharmane arthe ApavA kahyuM hoya te dharmathI caLyo na hoya to tene ja te vastu ApavI. adeya vastu grahaNa karavI to khullI rIte grahaNa karavI. sthAvara mIlkata to vizeSa karIne jAheramAM levI ke jethI karIne takarArI manuSya niSphaLa jAya. bhaviSyanI dezakALanI zarate jenuM gIro, dAna, levaDa, thApaNa, vecANa vagere karyuM hoya te sarva te zaratanA aMte rada karavuM. atha yo'dattaM gRhNAti yazcAdeyaM prayacchati tadaMDamAha / have je adatta eTale nahI levA yogya vastunuM grahaNa kare che, ane je adeya eTale na ApavA yogya vastu Ape che temano daMDa For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 adattagrAhako lobhAttathAdeyasya dAyaka: / etAvubhau daMDanIyau yathAdoSaM mahIbhujA / / 17 / / evaM deyavidhiH proktaH sabhedo vistareNa vai / mahArhannItizAstrAcca jJeyastadabhilASibhiH / / 18 / / / / kRti taividhipraIm | lobhathI adatta dAna grahaNa kare che ane adeya vastu Ape che te bannene rAjAe temanA gunA pramANe daMDavA yogya che. e prakAre deyavidhi varNavyo, bheda sahita vistArathI jANavAnI abhilASAvALA puruSoe moTA arhanniti zAstramAMthI avazya jANI levuM. deyavidhi saMpUrNa thayo. atha dAyabhAgaprakaraNaM prArabhyate / have dAyabhAga prakaraNano AraMbha karIe chIe :lakSmaNAtanayaM natvA sadindrAdisevitaM / geyAmeyaguNAviSTaM dAyabhAgaH prarUpyate / / 1 / / deva tathA IndrAdi ke sevAyelA, gAna karavA lAyaka aneka guNothI yukta lakSmaNAnA putrathI caMdraprabhune namaskAra karI dAya bhAganuM prarUpaNa karIe chIe. pUrvaprALe vaividhi: prajAzitastatrAyasaadhaarnndrvyvyyiikrnnkaarnnodbhuutklhe bhrAtRNAM parasparaM dAyabhAgaH svAt aMtastat vicAraH saMprati vidhIyate / gayA prakaraNamAM deya vidhi kahI gayA, temAM adeya evuM je sAdhAraNa dravya, tene kharacavAmAM kAraNathI bhAIo vacceno paraspara kalaha thaye sate dAyabhAga thAya che. ane teTalA mATe te dAya bhAganA saMbaMdhamAM have vicAra calAvIe chIe. For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 svasvatvApAdanaM dAyaH sa tu dvaividhamazrute // AdyaH sapratibaMdhazca dvitIyo'pratibaMdhakaH // 2 // potAnuM svakIyatva pratipAdana karavuM te dAya kahevAya, te dAya be prakArano che. pahelo sapratibaMdha, ane bIjo apratibaMdhaka tAyo nAma mAtRpitRpitAmahAdivastUnAM svasvatvApAdanaM yena tadvyayAdau kopi niSedhuM na zaknoti sa dvividhaH sapratibaMdha-ko'pratibaMdhakazca tatrapitRvyabhrAtRjAdInAM putrAdipratibaMdhakabhAvena yatsvatvaM sa sapratibaMdhakaH / tatra putrAdInAM pratibaMdhakatvAt / putrapautrAdInAM tvapratibaMdhakaH putratvena tatsvAmitve nahi kopi pratibaMdhakostIti / mAtA pitA tathA dAdA vagere e vaMzaparaMparAthI upArjana karelI vastuo upara potAnuM svakIyatva-pratipAdana karavuM ke je svakIyatva sattAthI tene kharaca athavA upabhoga karatAM koI niSedha karI na zake, tenuM nAma "dAya' kahevAya te "dAya" be prakArano che, eka sapratibaMdhaka ane bIjo apratibaMdhaka, temAM jo kAkA, agara kAkAnA chokarA vagereno pratibaMdha hoya to svakIyata (potApaNuM) te sapratibaMdhakadAya kahevAya, kAraNa ke temAM kAkAnA putrAdikonuM prati baMdhakapaNuM che. potAnA putra pautrAdikanA svakIyatvamAM to aprati baMdhaka che kemake putra paNAne laI te dravyanA svAmipaNAmAM koI paNa bIjo pratibaMdha nathI.. dAyoM bhavati dravyANAM tadvyaM dvividhaM smRtaM // sthAvaraM jaMgamaM caiva sthitimat sthAvaraM matam // 3 // gRhArAmAdivastUni sthAvarANi bhavaMti ca // .. jaMgamaM svarNa raupyAdi yatprayogeNa gacchati / / 4 / / na vibhAjyaM na vikreyaM sthAvaraM ca kadApi hi // pratiSThAjanakaM loke ApadAkAlamaMtarA // 5 // For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 sarveSAM dravyajAtAnAM pitA svAmI nigadyate / / sthAvarasya tu sarvasya na pitA na pitAmahaH / / 6 / / jIvatpitAmahe tAto dAtuM no sthAvaraM kSamaH // tathA putrasya sadbhAve pitAmahamRtAvapi / / 7 / / dAyabhAga dravyanA paDe che te dravya be prakAranuM che, sthAvara tathA jaMgama ghara bAga, bagIcA, tathA khetara vagere je sthira vastu te sthAvara dravya, ane sonuM, rUpuM vagere je prayogathI bIjI jagAe jaI zake, evI mIlakata jaMgama kahevAya. sthAvara dhana lokamAM pratiSThAjanaka kahevAya che. Apatti AvyA sivAya sthAvara dravyane kadI vaheMcavuM ke vecavuM nahi. saghaLAM dhanano svAmI pitA kahevAya che kharo, chatAM sthAvara mIlakatano mAlika to pitA ke pitAmaha thato nathI. dAdo jIvato hoya to pitAne sthAvara mIlkata ApavAno ke vecavAno adhikAra nathI, dAdo marI gayo hoya ane potAno putra hoya to paNa bApane sthAvara mIlkata ApI devAnI ke vecavAnI sattA nathI. atra vAtumiti viyasyApyupanakSaLam / / uparanA zlokamAM 'vAtuM e prakAranuM pada mUkyuM che te parathI vecavAnA saMbaMdhamAM paNa e niyama samajI levo. pitA svIyArjitaM dravyaM sthAvaraM dvipadaM tathA / / dAtuM zakto na vikretuM garbhasthe'pi stanaMdhaye / / 8 // bAlA jAtAstathAjAtA ajJAnAzca zavA api / / sarve svajIvikArthaM hi tasminnaMzaharA smRtAH / / 9 / / AprAptavyavahAreSu teSu mAtA pitApi vA / / kArye tvAvazyake kuryAttasya dAnaM ca vikrayam / / 10 / / pitA, pote pedA karelI sthAvara ane dvipadarUpa mIlakata putra garbhamAM hoya ke dhAvaNo hoya tema chatAM koIne ApI ke vecI zake For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 97 nahi. putra bALaka hoya ke prasUta na thayo hoya, ajJAna hoya tathA nirmAlya ke khoDavALA hoya paraMtu pitAnA dravyamAM AjIvikAne mATe te bhAgIyA kahelA che. putro vyApAra rojagAramAM vaLagelA hoya, tyAre mAtApitA, jarUranA kArya sArU te ApI zake athavA tenuM vecANa karI zake. dharmajJAtinuMva vArthimAMpannivRtyartha ca mAtApi pitApi ca sthAvaradhanasya dAnaM vikrayaM ca kartuM zaknoti / atra mAtRpitRzabdasyopalakSa-tvena bhrAtApyeko'numatidAnAsamartheSu zeSabAlabhrAtRSvAvazyaka kArye dAnAdi kartuM samartha eva bodhyaM / / dharma, jJAti tathA kuTuMbanA kAryane mATe ane saMkaTa dUra karavAne arthe mAtA tema pitA paNa sthAvara dhananuM dAna tathA vikraya karI zake. A sthaLe mAtApitA evo zabda kahyo che, te parathI moTAbhAIne paNa jANI levo, kAraNa ke bAkInA bhAIo nAnI uMmaranA hovAthI anumati ApavAne lAyaka na hoya to, Avazyaka kAryamAM te pote dAnAdika karavA samartha thAya. duHkhAgAre hi saMsAre putro vizrAmadAyakaH / yasmAdRte manuSyANAM gArhasthyaM ca nirarthakaM // / 11 // yasya puNyaM baliSThaM syAttasya putrA anekazaH / saMbhUyaikatra tiSThati pitroH sevAsu tatparAH / / 12 / / lobhAdikAraNAjjAte kalau teSAM parasparaM / nyAyAnusAribhiH kAryA dAyabhAgavicAraNA / / 13 / / kevaLa duHkhanA ja nivAsarUpa saMsAramAM putra eka visAmo che. jemane putra nathI temano gRhasthAzrama nakAmo che. jenuM punya baLavAn che tene aneka chokarA hoya che ane teo ekaThA rahI mAtA, pitAnI sevAmAM tatpara rahe che jyAre paraspara bhAIomAM lobha vagere kAraNothI kaleza utpanna thAya tyAre nyAyAdhIzoe dAya-bhAgano vicAra karavAno che. For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 sAcethaM-te vicAraNA nIce pramANe. nanu putrALAM thaM vAyA: sthAvata Aha zaMkA kare che ke putrono dAya bhAga zI rIte ? te kahe che : pitrorUrdhvaM tu putrANAM bhAgaH sama udAhRtaH / tayoranyatare nUnaM bhavedbhAgastadicchayA / / 14 / / mAtA pitAnA maraNa pachI temanA dravyamAM saghaLA putrono sarakho bhAga kahelo che. temAMthI eka jIvatuM hoya to bhAga vaheMcI ApavA te mAtA pitAnI marajI upara che. mAtRpitrormaraLAnaMtara putrALAM samo bhALyo mati / mAtA pitAnA marI javA pachI saghaLA chokarAono dravyamAM sarakho bhAga che. tayoranyatare'pi sati dvayorvA satostadicchayaiva bhAgaH syAt / / te bemAMthI eka agara banne jIvatAM hoya to bhAga temanI IcchAnusAra paDe che. yA svayaMtra neNAya trizuLa dyArityAtiviSamamAAtvanA pitricchAnusAriNyuktA sA tu paitRke dhane eva na tu paitAmahe / / bIjA granthomAM moTAbhAIne bevaDo bhAga Apavo, ItyAdi je viSama kalpanA che te paNa mAtApitAnI marajI upara AdhAra rAkhIne kahelI che. te paNa pitAe pote saMpAdana karelA dhanamAM ja, paNa vaDilopArjita dhanamAM te kalpanA lAgu paDI zake nahi. pitroLa : jUtha ca vaiyamityAhna / / mAtApitAnuM devuM koNe ane zI rIte ApavuM te kahe che : vibhaktA avibhaktA vA sarvve putrAH samAMzataH / pitroRNaM pradatvaiva bhaveyurbhAgabhAginaH / / 15 / bhAga paDyA hoya athavA na paDyA hoya te chatAM mAtApitAnuM devuM saghaLA putroe sarakhe hisse ApIne ja temanA dravyanA bhAgiyA thavuM. nanu pitRvihitaviSamAnya pramALatnApramALave jo deta For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ riyAda pitAe pADelA viSama bhAganA pramANapaNA athavA apramANapaNAmAM zo hetu che ? te kahe che - dharmazcet pitA kuryAtputrAn viSamabhAginaH / pramANaM vaiparItye tu tatkRtasyApramANatA / / 16 / / jo dharmathI pitAnA putrone sama viSama bhAga Ape to te pramANabhUta vaheMcaNa gaNAya, paraMtu adharmathI tema Acare to te tenuM kRtya apramANabhUta che. tenuM daza: pitA vaipItyena mAra rati yena to mALAmAM sthAdityada || kevo pitA e prakAre viparita vaheMcaNI kare che ke jethI teNe karelA bhAga apramANabhUta gaNAya che te kahe che - vyagracitto'tivRddhazca vyabhicAraratastu yaH / ghUtAdrivyanAso mahArogasamanvita: / 27 che. unmattazca tathA kruddhaH pakSapAtayutaH pitA / nAdhArI mahemAkSara thavarjitaH | 28 . - vyagra cittavALo, atizaya vRddha, vyabhicAramAM Asakta thayelo, jugaTuM ItyAdi vyasanamAM macelo, moTA vyAdhivALo, gAMDa, krodhI pakSapAtI tathA dharma rahita pitA bhAga pADavAne adhikArI gaNAto nathI. tenu vimA vidyAnasthAtaMtasaMtavi-saMra: vera vArtha rUAda vaheMcaNa samaye nahi saMskAra pAmelA chokarAMono saMskAra koNe karavo te kahe che. asaMskRtAnyapatyAni saMskRtya bhrAtaraH svayam / avaziSTaM dhanaM sarve vibhajeyuH parasparam // 19 // vaheMcaNa samaye je nAnAM bALakone saMskAra na thayA hoya te bALakonA bhAIoe pitAnA dhanamAMthI saMskAra karIne, bAkI raheluM For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 dhana vaheMcI levuM. nanu viSNu prAtRpu ceSTA riyAdhikAra rUtyAda bIjA bhAIo nAnI umaranA hoya tyAre moTA bhAIno zo adhikAra che. te kahe che :anujAnAM laghutve'numatau cApyagrajo dhanaM / sarvaM gRhNAti tatpaitryaM tadA tAn pAlayet sadA // 20 // vibhaktAnavibhaktAn vai bhrAtRn jyeSThaHpiteva saH / pAlayette'pi taM jyeSThaM sevaMte pitaraM yathA // 21 // pUrvajena tu putreNa aputro putravAnbhavet / tato na deyaH so'nyasmai kuTuMbAdhipatiryataH // 22 // nAnA bhAIo uMmaralAyaka thayA na hoya to temanI anumatithI pitA taraphathI temanA bhAgamAM maLeluM dhana moTo bhAI pote saMgharI rAkhe, ane te uMmaralAyaka thAya tyAM sudhI temanuM pAlana poSaNa te kare, game to veMcAyA hoya agara na veMcAyA hoya to paNa avazya moTobhAI pitA tulya temanuM pAlana kare ane teo paNa moTAbhAInI pitAnI peThe sevA kare. prathama utpanna thayelA putra vaDe aputravAna putravALo gaNAya che, mATe te putra bIjAne Apavo nahi. kAraNa ke te kuTuMbano adhipati thAya che. gata va za eTalA mATe koIe kahyuM che ke :jyeSTha eva hi gRhNIyAtpatryaM dhanamazeSataH / zeSAstadanusAritvaM bhajeyuH pitaraM yathA // 23 // pitAnuM saghaLuM dhana moTAbhAIe ja levuM, ane nAnA bhAIoe pitAnI peThe tenI AjJAmAM rahIne cAlavuM. vana vimA kAlottarajAtakanyAvivAhaH pitroH pretayoH kaiH kArya ityAha / / have vibhAga pADyA pachI janmelI bahenanuM lagna saMbaMdhI kArya mAtA pitAnA maraNa pachI koNa kare te kahe che. For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 ekAnekA ca cetkanyA pitrorUrdhvaM sthitA tadA / svAMzAtputraisturIyAMzaM datvAvazyaM vivAhyate / / 24 / / mAtA pitA marI javA pachI eka athavA tethI vadhAre kanyA kuMvArI hoya to bhAIoe potAnA bhAgamAMthI cotho bhAga ApI te kanyAone avazya paraNAvavI. yati pitrordhana putravRMdItamanavaziSTa vA tadA vibhaktairbhrAtRbhiH bhaginIvivAha utkarSataH svaaNshaatturiiyaaNshmetva hrArtha: kRti niSaM: jo bApanuM dhana chokarAoe vaheMcI lIdhuM hoya agara avazeSa na rahyuM hoya tyAre dareke potAno eka caturthAMza ekaTho karI bahenono vivAha sArI rIte karavo evo niSkarSa che. nanu nyAyA api tAye bhAvo'sti na vetyAgaMjAyAmAha|| have kanyAno dAMyamAM bhAga che ke nathI, e zaMkAnA samAdhAna mATe kahe che. vivAhitA ca yA kanyA tasyA bhAgo na karhicit / pitrA prItyA ca yaddattaM tadevAsyA dhanaM bhavet / / 25 / / paraNAvelI je kanyA che teno bhAga gaNAto nathI, paNa mAtApitAe prItithI je kaMI ApyuM hoya te tenuM che. prItyA = kRtyatra cakAreNa vivAhAdikAlajanyanaimittikadAnamapi samuccIyate 'palA zlokamAM 'prItyASa' e padamAM cAra nuM gRhaNa karyuM che. mATe vivAhAdi kAle kareluM naimittika dAna paNa gaNI levuM. nanu vibhAgasamaye mAM vitazena svasavaLA: striyo mAnyA tyArlR vaheMcaNa vakhate svAmIe potAnI savarNA striyona bhAga zA pramANe Apavo te kahe che : yAvatAMzena tanayA vibhaktA janakena tu / tAvataiva vibhAgena yuktAH kAryA nijastriyaH / / 26 / / pitAe je pramANe potAnA putronA bhAga pADyA hoya teTalA ja vibhAgathI potAnI strIono paNa bhAga Apavo. nanu ca For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 pitRmaraNottarakAlikaputrakRtavibhagAvasare mAturbhAgaH kIdRzaH syAt tamRtau = taddhanasya : svAmItvALAMkSAyAmArlR pitAnA maraNa thavA pachI putro pitAnuM dhana vaheMcI letA hoya te samaye mAtAno bhAga keTalo, ane te mAtA marI gayA pachI tenA bhAgano svAmI koNa ? tevI AkAMkSAnA samAdhAna mATe kahe che : piturUrdhve nijAMbAyAH putrairbhAgazca sArdhakaH / laukikavyavahArArthaM tanmRtau te samAMzinaH / / 27 / / pitAnA marI gayA pachI putroe potAnI mAno ardho ardha bhAga pADavo kAraNa ke lokavyavahAra saghaLo mAtAne sAcavavo paDe che. te mAtA marI jAya pachI te dhana saghaLA chokarA sarakhe bhAge vaheMcI le. vibhAga-rodyan: pitRmaraNAnantaraM vibhAga- karaNodyataiH savarNAyA jyeSThamAturvizeSAdhiko bhAgaH kAryoM yataH pUjyatvena jJAtivyavahArAdikArye tasyA evAdhikArastanmaraNe ca duhitRdauhitrakasya cAbhAve tattvavyasamAMzamAzina: putrA: mavaMtIti|| bApanA marI javA pachI pitAnuM dhana vaheMcavAne taiyAra thayelA putroe ghaNI mAtAo hoya temAMthI jyeSTha-moTI ane samAna jAtinI mAtAne vadhAre bhAga Apavo, kAraNa ke te moTI hovAne lIdhe jJAti ItyAdi vyavahAra kAryamAM teno ja adhikAra che. te moTI mAnA marI gayA pachI tene dIkarI ke dIkarIno dIkaro na hoya to tenuM dhana saghaLA bhAIoe sarakhe bhAge vaheMcI levuM. nanu yumanAto: putro: hrasva zreSThatvamiti varzayanAha|| joDave utpanna thayelA chokarAomAM moTo kone kahevo, te kahe che : putrayugme samutpanne yasya prathamanirgamaH / tasyaiva jyeSThatA jJeyA ityuktaM jinazAsane / / 28 / / be putro joDave utpanna thayA hoya temAM je pahelo prasUta thAya For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 tene ja moTo jANavo evuM jinazAstramAM kaheluM che. tenu vaca sutAbhavanAnaMtaraM putrajanma syAt tatra kasya jyeSThatvamiti sUcayannAha kadAcit prathama putrIno janma thayo ane pachI putrano janma thayo te bannemAM moTuM koNa gaNAya te sUcave che - duhitA pUrvamutpannA sutaH pazcAdbhavedyadi / putrasya jyeSThatA tatra kanyAyA na kadAcana / / 29 / / putrI pahelI utpanna thAya ane putra pachI janme to paNa putrane ja moTo gaNAya. kanyAne kadi moTI kahevAya ja nahi. nanuM yasyaikaiva kanyA nAparA saMtatistadravyasvAmI kaH syAdityAvedayannAha jene eka ja putrI hoya, ane bIjI kazI prajA na hoya tenA dhanano svAmI koNa thAya te jaNAvAne kahe che :yasyaikAyaM tu kanyAyAM jAtAyAM nAnyasaMtatiH / / prAptaM tasyAdhipatyaM tu sutAyAstatsutasya ca // 30 // ' jene eka ja putrI thayelI hoya, anya-bIjI kaMI prajA na hoya to tenA dhananI mAlika te putrI ane pachI teno eTale putrIno putra mAlika thAya. tAdhipatyapratibandhabhUtaplyaadiinaambhaav Atmaja saMbaMdhitvena putrikAH dauhitrakAzca dAye samA evAtastatsattve na hyanyo dhanaharaNe zaktaH syAt yaduktaM svAmI marI javA pachI, tenA dravyanA svAmIpaNAmAM rodha karanArAM, bIjAM strI ItyAdikano abhAva sate, AtmajapaNAnA (potAthI utpanna thavApaNAnA) saMbaMdhane lIdhe dIkarIo tathA dIkarInA dIkarAo dAyabhAgamAM samAna hakavALAM che. dIkarI ane dIkarIno dIkaro chatAM bIjo koI dhana haraNa karavAmAM zaktimAna na ja thAya. kahyuM che ke :AtmA vai jAyate putraH putreNa duhitA samA / tasyAmAtmani tiSThaMtyAM kathamanyo dhanaM haret / / 31 / / For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 AtmA putrarUpe utpanna thAya che, putrI putranA sarakhI che, to pachI AtmarUpa putrI hayAta chatAM bIjo dhana zI rIte laI zake ? nanvaputrapitrormaraNe tadravyasvAmitvaM sAmAnyato duhitudauhitrasya coktaM tatrApi mAtRdravyasya kaH svAmI pitRdravyasya ca ka iti vizeSavijJAsAyAmAda vagere chokarA mAtApitA maraNa pAme temanA dravyanuM svAmitva dIkarI tathA dIkarAne sAmAnyapaNe kahyuM, temAM paNa mAtAnA dravyanuM svAmIpaNuM kone ane pitAnA dravyanuM svAmIpaNuM kone, e vizeSa jANavAnI IcchAthI kahe che - gRhNAti jananIdravyamUDhA ca yadi kanyakA / pitRdravyamazeSaM hi dauhitraH sutarAM haret // 32 // pautradauhitrayormadhye bhedo'sti na hi kazcana / tayordaihe hi saMbaMdhaH pitroda'hasya sarvathA / / 33 / / paraNelI kanyA jo mAtAnuM dhana leto pitAnuM saghaLuM dhana dIkarIno dIkaro sukhathI le, putrano putra ane putrIno putra e bannemAM kaMI taphAvata nathI. kAraNa ke te bannenA dehamAM mAtApitAnA dehano saMbaMdha sarvathA prakAre che. anupatipurI- puramAve taddhinAdhipati vaH vityaE | paraNelI putrI marI jAya ane tene putra na hoya to pachI tenA dhanano svAmI koNa thAya te kahe che :vivAhitA ca yA kanyA cenmRtApatyavarjitA / / tadA taddyumnajAtasyAdhipatistatpatirbhavet // 34 // paraNAvelI kanyA chokarAM vagara marI jAya to te saghaLA strIdhanano svAmI teno pati thAya. nanu piviDivimAnorAtanAtaputra: vasyAM prANotIyAda pitAe putronA bhAga vaheMcI nAkhyA ane tyAra pachI pAcho putrano janma thayo to te putrane kono bhAga maLe te kahe che. For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 105 vibhAgottarajAtastu putraH pitraMzabhAg bhavet / nAparebhyastu bhrAtRbhyo vibhaktebhyo'zamApnuyAt / / 35 / / pitAe putrone dhana vaheMcI ApyA pachI tene bIjo putra utpanna thAya to te pitAnA dhanamAM bhAga meLavI zake, arthAt pitAnA dhanano bhAgIyo thAya, paraMtu prathama vaheMcAyelA bhAIonA dhanamAMthI tene kaMI bhAga maLe nahi. addhi vimAnapUrva sInatA tu sarvosamamAM prANI saMvatyeti nitArtha ! jo vibhAga pADyA pahelAM putrano janma thayo hoya to sarve bhAIosamAna bhAga lenArA thAya che evo artha uparanA zlokathI khullo jaNAya che. tenuM pitRmaraNAnantaraM vibhakteSu putreSu samutpannaputrasya kathaM bhAgaH ityAha || pitAnuM maraNa thayA pachI, vibhakta-vaheMcAyelA bhAIo sate, pachI janmelA putrane bhAga zI rIte te kahe che - piturUrdhvaM vibhakteSu putreSu yadi sodaraH / jAyate tadvibhAgaH syAdAyavyayavizodhitAt // 36 / / - svazAiitazoSaH | bhAIonA bhAga vaheMcAI gayA hoya ane pitAnA maraNa pachI sodara (bhAI)no janma thAya to Avaka tathA kharcano hisAba karI saghaLA bhAIoe potapotAnA bhAgamAMthI te nAnA bhAIne : - bhAga kADhI Apavo. vimAnaeNDaspaSTamAM mAtari vizvAmi pazcAdutpannaputrAyAyavyaye vizodhya svAMzebhyaH svasamAnabhAgo deyaH aSTamaya tu prasavaM pratIkSya mAno vArtha rUti tattva | vibhAga samaye mAtA sagabhA che ema spaSTa jANyAmAM AvyuM na hoya to vibhakta bhAIoe pachIthI janmelA bhAIne Avaka tathA kharcano hisAba karIne potapotAnA bhAgamAMthI samAna bhAga karI Apavo. vibhAga kALe mAtA sagarbhA che ema spaSTa jaNAya to prasavanI vATa For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 ts prasUta cyA pachI (mA! pAvo mevo tAtparyArtha cha. nanu . brAhmaNAdivarNatrayasya savarNAsavarNastrIsaMbhavena tajAtaputrANAM bhAgaH . kathaM vidheya iti didarzayiSurAha / / brAmae! mAha ! bheTale brAhmaNa, kSatrIya tathA vaizya e traNe varSe savarNa ane asavarNa strIthI utpanna thayelA putrono bhAga zI rIte pADavo te kahe che :brAhmaNasya caturvarNAH striyaH saMti tadA vasu / ' vibhajya dazadhA tajAn catustridvayaMzabhAginaH // 37 // kuryAtpitAvaziSTaM tu bhAgaM dharye niyojayet / zUdrAjAto na bhAgArho bhojanAMzukamaMtarA // 38 // brAhmaNane jo cAre varNanI strIo hoya ane temanA putrone bhAga vaheMcI ApavA hoya to potAnI mIlakatanA daza sarakhA bhAga karavA, temAMthI brAhmaNIthI utpanna thayelA putrane cAra bhAga ApavA, kSatrANIthI janmelA putrane traNa bhAga, ane vaizya strIthI utpanna thayelA putrane be bhAga ApavA. eka dazamo bhAga rahyo te dharma kAryamAM kharcavo. zUdrathI utpanna thayelo putra bhAga grahaNa karavA yogya thato nathI, mAtra tene anna vastra maLe che. kSatrAjjAtaH savarNAyAmardhabhAgI vizAtmajA / -jAtasturyAMzabhAgI syAcchUdrotpanno'nnavastrabhAk // 39 // vaizyAjjAtaH savarNAyAM putraH sarvapatirbhavet / zUdrAjAto na dAyAdo yogyo bhojanavAsasAM / / 40 / / varNatraye yadA dAsIvargazUdrAtmajo bhavet / / jIvattAtena yattasmai dattaM tattasya nizcitam // 41 / / mRte pitari tatputraiH kAryaM teSAM hi pAlanam / nibaMdhazca tathA kAryastAtaM yena smaraMti hi // 42 / / For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 zUdrasya strI bhavecchUdrI nAnyA tajjAtasUnavaH / yAvaMtaste'khilA nUnaM bhaveyuH samabhAginaH / / 43 / / kSatrIyane kSatrANIthI utpanna thayelA putrane pitAnA dhanamAMthI ardho bhAga maLe, ane vANIyaNathI utpanna thayelAne cotho bhAga maLe. kSatrIyathI zudramAM utpanna thayelA putrane bhAga na maLe, mAtra anna-vastrano te bhAgI thAya. vaizyane vaizyA (vANiyaNa) thI thayelA putrane saghaLuM dhana maLe, zudrInA putrane bhAga nahi te to mAtra bhojana tathA vastrane ja yogya che. brAhmaNa, kSatrI tathA vaizya e traNe varNamAM jo zudrI dAsI rAkhelI hoya ane tene putra thAya to pitAe jIvatAM je tene ApI dIdhuM hoya te ja tenuM kahevAya. pitAnA marI javA pachI tenA putroe dAsI putronuM pAlana karavuM, ane temane mATe evI goThavaNa karavI ke jethI teo paNa potAnA pitAne saMbhAryA kare. zudrane to potAnI jAtanI zudrI ja strI hoya bIjI jAtanI na hoya ane jeTalA putra tene utpanna thayA hoya te saghaLA pitAnA dhanamAM samAna bhAgavALA che. brAhyaLasya cAturvaryastrIbhyo vi catvAraH putrAH saMjAtAstadA tadbhAgaM cikIrSuH pitA svIyadhanaM dazadhA vibhajya savarNAputrAya bhAgacatuSkaM kSatriyAjAtAya bhAgatrayaM vaizyAjAtAya ca bhAgadvayaM dadAti avaziSTamekaM bhAgaM ca dharmakArye vyayati zUdrAyAM jAtastu na bhAgayogya kevalaM bhojanavastrayogya eva * ' Agharano 'maza:' kRti padmadhyAnhAZmanyat sarva svaSTam // upalI TIkAno artha mUla arthamAM spaSTa thayelo che eTale pharI lakhatA nathI. nanu zUkeLAvivAhitavAsyAmutvanasya jIdazo bhALa: sthAnityAda have zudre nahi paraNelI evI dAsIthI utpanna thayelA putrane zI rIte bhAga maLe te kahe che : dAsyAM jAto'pi zUdreNa bhAgabhAk pituricchayA / mRte tAte'rdhabhAgI syAdUDhAjabhrAtRbhAgataH / / 44 / / For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zUdrathI dAsIne peTe utpanna thayelA putrane pitA jIvato hoya to pitAnI IcchA mujaba bhAga maLe, pitAnA mRtyu pachI to paraNelI strIthI utpanna thayelA putronA bhAgamAMthI ardho bhAga maLe. pitari jIvati tadicchayA bhAgo mRte ca vivAhita-patnIputrApekSayA dAsero'rdhabhAgaM prApnoti / sarvadAyAdAbhAve dauhitrAdyabhAve sa eva sarvasvAmItyartha | sarva bhAgIA na hoya ane dIkarIno dIkaro paNa na hoya to te dAsI putra sarva dhanano mAlika thAya che evo artha che. __nanu kazcita savadhUkassaputro'putro vAtyugravyAdhigrasitaH svajIvanAzAM vimucya svakIyadhanarakSArthaM cedanyamadhikAriNaM karoti sa daza yogya: sAvityAdi 5 koI mANasa strIvALo hoya, putra hoya agara na hoya paraMtu bhayaMkara vyAdhithI pIDAto hoya ane pote jIvavAnI AzA choDI hoya to potAnA dhananuM rakSaNa thavAne koIne adhikArI eTale TrasTI nImavo hoya to te kevo nimavo te kahe che :jIvanAzAvinirmuktaH putrayukto'thavAparaH / .. sapatnIkaH svarakSArthamadhikAripade naraM // 45 // datvA lekhaM svanAmAMkaM rAjAjJAsAkSisaMyutaM / kulInaM dhaninaM mAnyaM sthApayetstrImanonugaM / / 46 // huM jIvIza evo bharoso na hoya, putravALo agara putra vagarano hoya, patnI jIvatI hoya, ane potAnI milakatanA rakSaNa mATe te milakatanA vahIvaTano adhikAra soMpavAne kuLavAna, dhanavAna tathA AbarUdAra ane strIne anukuLa vartine cAlanAro hoya tevA puruSane adhikAra soMpavo, te adhikArIne eTale TrasTIne rAjAnI AjJAvALo potAnA nAmano lekha sAkSIo karAvIne soMpavo. patra nara kRti gativiziSTazabdo-ttAdhizarivAducipi sUcitam ! A zlokamAM For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 nara' evuM pada mUkyuM che te jAtivAcaka eka vacana che mATe eka karatAM vadhAre vahIvaTadAra nImavA hoya to paNa e ja prakAre samajI levuM. nanuM svAmini mRte sa puruSo'dhikAra prApya dhanaM vinAzayedbhakSayedvAthavA vidhavAyA: prativRnatAM mattA virNavyamityAdi I svAmI marI javA pachI te adhikArI vahIvaTa karanAra TrasTI adhikAra meLavIne dhanane uDAvI de, khAI jAya athavA maranAranI vidhavAthI pratikULa avaLo cAle tyAre zuM karavuM te kahe che:praapyaadhikaarN puruSaH parAsau gRhanAyake / svAminA sthApitaM dravyaM bhakSayedvA vinAzayet // 47 / / bhaveccatpratikUlazca mRtavadhvAH kathaMcana / tadA sA vidhavA sadyaH kRtanaM taM madAkulaM // 48 // bhUpAjJApUrvakaM kRtvA svAdhikArapadacyutaM / narairanyaiH svavizvastaiH kularItiM pracAlayet // 49 // tadravyamatiyatnena rakSaNIyaM tayA sadA / kuTuMbasya ca nirvAhastanmiSeNa bhavedyathA // 50 // satyaura tathA suviniteDathavAta ! kArye sAvazyake prApte kuryAddAnAdhivikrayam // 51 / / - gharano svAmI marI javA pachI TrasTIne saghaLo adhikAra maLyo, pachI te TrasTI tenA dravyane uDAve ke khAI jAya athavA maranAranI vidhavAthI pratikUla cAle ke tarata te madonmatta kRtaghnIne rAjAnI AjJA laI padaccata-eTale vahivaTanA adhikArathI dUra karI potAne jemano vizvAsa hoya tevA TrasTIo maranAranI vidhavAe nImavA, tathA kUlanI rIti pramANe vyavahAra calAvavo. te vidhavAe haMmezA svAmIe pedA karelA dravyanuM ghaNA yatnathI rakSaNa karavuM. te evI rIte ke muDInA vyAjamAMthI kuTuMbanuM poSaNa thayAM kare. te vidhavAne sArI For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 vinayavALI aurasaputra hoya ke dattaka putra hoya ke na hoya to paNa teNI jarUranuM kAma paDe tyAre potAnI mIlakatanuM) dAna, gIro tathA veyaa|| 42 // 3. nanu bharturmaraNAdau taddhanasvAmitve kasyAdhikAra ityAha / svAbhinu bh29|| vagere thy| 54ii tn| panana mAli o, te cha. :bhraSTe naSTe ca vikSipte patau pravrajite mRte / tasya nizzeSavittasyAdhipA syAdvaravarNinI // 52 / / kuTuMbapAlane zaktA jyeSThA yA ca kulAMganA / . putrasya sattve'sattve ca bhartRvatsAdhikAriNI // 53 // | svAmi bhraSTa-patita thayo hoya, nAzI gayo hoya, gAMDo thayo hoya, dikSA lIdhI hoya agara marI gayo hoya to tenA samasta dhananI mAlika tenI patnI che. saMkulamAM utpanna thayelI ane kuTuMbanuM pAlana karavAmAM zaktivALI evI maranAranI jayeSTha patnI putravALI hoya agara putra vagaranI hoya to paNa svAmInI peThe ja te dravyanI maapi||29|| thAya che. nanvaurasaputrAbhAve tayA kaH putro dattatvena grAhya ityAha / viSapAne aurasa putra na hoya. to to yo putra dattakapaNAthI svIkAravo te kahe che :bhrAtRvyaM tadabhAve tu svakuTuMbAtmajaM tathA / asaMskRtaM saMskRtaM ca tadasattve sutAsutam / / 54 / / bandhujaM tadabhAve tu tasminnasati gotrajaM / tasyAsatve ladhu saptavarSasaMsthaM ca devaram // 55 / / vidhavA svaurasAbhAve gRhItvA dattarItitaH / adhikArapade bhartuH sthApayetpaMcasAkSitaH // 56 // yadi sa dattakaH pitroH prItyA sevAsu tatparaH / vinayI bhaktiniSThazca bhavedaurasavattadA / / 57 // For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 bhatrIjAne dattaka levo, bhatrIjo na hoya to potAnA kuTuMbano saMskAra thayelo agara na thayelo putra levo, kuTuMbano paNa na hoya to dIkarInA dIkarAne levo, kuTuMbano paNa na hoya to dIkarInA dIkarInA dIkarAne levo, te paNa na hoya to vidhavAe potAnA bhAInA dIkarAne levo, teno paNa abhAva hoya to gotramAM utpanna thayelAne levo, te paNa na hoya to nAno sAta varSanI uMmarano dIara dattaka levo. aurasa putra na hoya to vidhavAe zAstra rItithI dattaka gRhaNa karI paMcanI sAkSIthI svAmInA adhikAra para sthApana karavo. te dattaka putra paNa vinayI thAya ane bhakti bhAvathI prIti vaDe mAtA tathA pitAnI sevAmAM tatpara rahe to sagA putranI barobara thAya 7. nanu dattaputragrahaNe kA rItirityAha hatta putra gRS9|| 42vAnI zati zI ? te 8 cha :aprajA manujaH strI vA gRhNIyAdyadi dattakaM / tadA tanmAtRpitrAderlekhyaM baMdhvAdisAkSiyuk / / 58 // rAjamudrAMkitaM samyakkArayitvA kuTuMbavAn / tato jJAtijanAJcaivAhUya bhaktisamanvitaH / / 59 // . sadhavAgItatUryAdimaMgalAcArapUrvakam / gatvA jinAlaye kRtvA jinAgre svastikaM punaH // 60 // prAbhRtaM ca yathAzakti vidhAya suguruM tathA / natvA dattvA ca saddAnaM vyAghuTya nijamaMdiraM // 61 // Agatya sarvalokebhyastAMbUlazrIphalAdikam / datvA satkArya svastrAdIn vastrAlaMkaraNAdibhiH // 12 // AhUtagRhyaguruNA kArayejAtakarma saH / tato jAto'sya putroyamiti lokairnigadyate / / 63 / / tadaivApaNabhUvAstugrAmaprabhRtikarmasu / adhikAramavApnoti rAjyakAryeSvayaM punaH / / 64 // For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 koI manuSya athavA strI saMtatI vinAnAM hoya ane temane jo dattaka putra levo hoya to sTempanA kAgaLa para baMdhu varganI sAkSIo sahita te putranAM mAtA pitA vagerenI pAsethI dastAveja karAvI levo tyAra pachI rUDe prakAre kuTuMbIone tathA jJAtinAM manuSyone potAne ghera Adara satkArathI bolAvavAM saubhAgyavatI strIo pAse maMgaLagIta gavaDAvavAM, vAjate gAjate maMgaLAcAra pUrvaka jinamaMdiramAM javuM, prabhujInI sAnidhya eka sAthIo puravo. jina bhagavAnanA moM AgaLa potAnI zakti pramANe bheTa mUkavI, sadgurune vAMdanA karavI, sArAM dAna karI pachI potAne ghera AvavuM, je saghaLA lokone A kAryamAM notaryA hoya temane tAMbula tathA zrIphaLa ApavAM, baheno ItyAdi saMbaMdhIne vastra tathA alaMkArothI saMtoSavA, kulagurune bolAvI jAta karma karAvavuM. A badhuM karma thaI gayA pachI loko ema kahe ke "A Ano putra thayo' upara batAvyA pramANe dattaka saMbaMdhI vidhi thavA pachI hATa pRthvI vAstu grAmAdika sarva kAryamAM temaja rAjya kAryamAM paNa tene adhikAra prApta thAya che. naurasotvattau pUrvAttattastha vAmAyo yatetyAhna dattaka lIdhA pachI orasa putrane janma thAya to pachI dattakanA bhAganI zI yogyatA, te kahe che : savarNAstryaurasotpattau turyAMzArho bhavatyapi / bhojanAMzukadAnArhA asavarNA stanaMdhayAH / / 65 / / jo savarNA eTale potAnI jAtinI paraNata strImAMthI (dattaka lIdhA pachI) aurasa putra utpanna thAya to dattaka mIlakatano cotho bhAga maLe. asamAna jAtInI strIthI putro utpanna thAya to te putro mAtra anna, vastranA dAnane yogya che. nanu dattakagRhaNAnaMtara maurasotvattAvRSNISavaMdhayogyatA stheAgaMjAvAmAda / / zaMkA - dattaka gRhaNa karyA pachI aurasa putra thayo hoya to (pATavI mukhya moTApaNAmAM) pAghaDI bAMdhavAnI yogyatA kone te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 gRhIte dattake jAta aurasastarhi baMdhanaM / uSNISasya bhavettasya na hi dattasya sarvathA // 66 // turyAMzaM pradApyaiva dattaH kAryaH pRthak tadA / pUrvamevozrISabandhe yo jAtaH sa somAMzabhAk // 67 / / dattaka lIdhA pachI aurasa putra utpanna thayo to pATavIpaNAnI pAghaDI to aurasa ja bAMdhI zake. sarva prakAre dattakathI na ja baMdhAya tene to mIlakatano cotho bhAga ApI jUdo rAkhavo, jeNe prathamanI pAcI MidhI hoya te samo mAyo thAya che. nanu putrAH katividhAH kiMca tallakSaNAnItyAha / putra 2ii 2n| sane tamanA sakSa zata 53 cha : auraso datrimazceti mukhyau krItaH sahodaraH / / dauhitrazceti gauNAstu paMcaputrA jinAgame / / 68 // - jIvanazAstramAM pAMca prakAranA putra gaNyA che temAM aurasa tathA dattaka e banne mukhya che, ane vecAthI lIdhelo, sahodara tathA dauhitra e traNa putro gauNa che. atha tallakSaNam / / dharmapatnyAM samutpanna auraso dattakastu saH / / yo datto mAtRpitRbhyAM prItyA yadi kuTuMbajaH // 69 / / krayakrIto bhavetkrItaH laghubhrAtA ca sodaraH / / sautaH sutodbhavazcame putrA dAyaharAH smRtAH // 70 / / paunarbhavazca kAnInaH pracchannaH kSetrajastathA / .. kRtrimazcApaviddhazca dattazcaiva sahoDhajaH / / 71 / / aSTAvamI putrakalpA jaine dAyaharA na hi / tIrthAMtarIyazAstre ca kalpitAH svArthasiddhaye // 72 / / For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dharma patnIthI utpanna thayelo te aurasa kahevAya, kuTuMbamAM utpanna thayelo putra tenA mAtA pitAe khuzIthI Apyo hoya te dattaka, mUlya ApIne vecAthI lIdhelo te krIta putra, nAno bhAI te sodara, ane dIkarIno dIkaro te sauta (dohitra) e pAMca putro dAyanA bhAgI thAya che. panarbhava, kAnana, pracchanna, kSetraja, kRtrima apaviddha, datta tathA sahoDhaja, e ATha prakAranA putro anya mArgIoe svArtha siddhine mATe kayyA che paraMtu jaina zAstramAM te dAya bhAganA adhikArI thatA nathI. eteSAM lakSaNamidam // uparanA ATha putronuM lakSaNa. bhartRmaraNAnantaraM tatpalyAmanyenotpannaH paunarbhavaH / / 1 / / svAmInA marI javA pachI tenI paraNata strIne bIjA purUSathI utpanna thayelo putra te paunarbhava kahevAya. nyAyAmutpanna: nIna: 5 2 che kuMvArI kanyAne utpanna thayelo te kAnana'. parapuruSAt nIti bhartari guHvRtyotpannaH pracchanna: || 3 | potAnI svAmI jIvatAM chatAM chAnI rIte parapurUSathI putra utpanna thayelo te "pracchanna" jANavo. trayAM revarAtsipiMDanAdunnA kSetranA | 4 | potAnI strIne viSe sapiMDa devara thakI putranI utpatti thAya te kSetraja kahevAya. prAmANiIvivAnomavarganena svAyattata: vRtrima: | ba | gAma vagere jIvikAno lobha dekhADI potAno karI le te "kRtrima putra gaNAya. mAtRpitRtya-zizunena nA hItoSaviddhaH || 6 | mAtApitAe tyAga karelo je koIe paNa lIdho hoya te apaviddha. mAtRpiniSkAsita: targato vA vayamAto vatta: | cho mAtA pitAe kADhI mUkelo athavA temaNe tyAga karelo potAnI meLe Avelo te "datta' gaNAya. sAcA vivAdottarAgAta: soDhA 8 | sagarbhA kanyAno vivAha karyA pachI utpanna thayelo te For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 115 'sahoDhaja putra gaNAya. tegdApi mevA anyatIrthI-cailayAvA: piMDadAzcoktA jainazAstre jArajAdidoSagarbhitatvena na dAyAdAzceti (52 gaNAvelA e AThe putro anya darzanIkoe dAya bhAga tathA piMDa dAnanA adhikArI gaNyA che, paraMtu jArapaNAthI utpanna thavA vagere doSane laI jaina zAstramAM temane dAyanA adhikArI gaNyA nathI nanu svAmimaraNAnantaraM taddhana - svAmitvaM kena krameNa syAdityAha / / svAmInA marI javA pachI tenA dhananuM svAmIpaNuM kayA krame karIne thAya te kahe che: patnI putrazca bhrAtRvyAH sapiMDazca duhitRjaH / baMdhujo gotrajazca svasvAmI syAduttarottaraM / / 73 / / tadabhAve ca jJAtiyaistadabhAve mahIbhujA / taddhanaM saphalaM kAryaM dharmamArge pradAya ca / / 74 / / svAmInA marI gayA pachI strI dhananI mAlika, pachI putra, te na hoya to sapiMDa bhAIo, tene abhAve dIkarIno dIkaro tene abhAve baMdhuno chokaro te na hoya to gotraja. ema eka pachI eka dhananA mAlika thAya che. saMbaMdhI vargamAM koI na hoya to jJAtinA purUSo mAlika thAya. chevaTe koI na hoya to rAjAe te dhana laI dharmamArgamAM kharcI daI tene saphaLa karavuM. mRtabhartavyasya sarvasya pUrva strI svAminI svAmInA marI javA pachI tenA dhananI hakadAra prathama strI, tamAve putra: strI na hoya to putra, tavamAve bhrAtR: te na hoya to bhAIno chokaro, tamAre sapiMDa: saptamapuruSavaMzyaH temane abhAve sapiMDo eTale sAta peDhI sudhInA pitrAI purUSo, samAve drauhitra: te na hoya to dIkarIno dIkaro, tamAve baMdhuna: AvatuvaMzapuruSavaMya: te na hoya to baMdhuja eTale cauda peDhI sudhIno purUSa, tamAve gotranaH tene abhAve gotramAM utpanna thayelo purUSa mAlika thAya. kRti mazaH pUrvAbhAve paH svAmI mati e pramANe For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 anukrame ekane abhAve bIjo dhanano svAmI thAya che. teSAmamAve jJAtinanA: temane abhAve jJAtinA purUSone adhikAra prApta thAya che. sarveSAmabhAve nRpaLa A mRtadravya dharmArthe prayoovyuM sarvano abhAva hoye to maranAranuM dravya rAjAe laI dharmamArge kharcavuM. nanu vidhavA strI jyeSThadevarAdibhyo yadi pratikUlA kuzIlA vA syAt tadA kiM ttavyamityAha|| maranAranI vidhavA strI dhananI mAlika thayA pachI potAnA dIyara tathA jeThathI avaLI cAle agara naDArA AcaraNavALI nIvaDe to kema karavuM te kahe che : pratikUlA kuzIlA ca nirvAsyA vidhavApi sA / jyeSThadevaratatputraiH kRtvAnnAdinibaMdhanam / / 75 / / maranAranI vidhavA pratikULa cAlatI hoya agara naThArA AcaraNanI hoya to teno annAdika vagereno baMdobasta karI jeTha, dIyara tathA tenA putroe teNIne gharamAMthI bahAra kADhavI. adhikAracyutau yadi kiyatA kAlena sA sucaritA syAt tadA punaravyadhiAmAM prAnuyAviti vizeSa: anu. vidhavA pAsethI adhikAra kheMcI lIdhA pachI thoDA vakhatamAM te sudharI jAya, to pAcho potAno adhikAra te meLavI zake te kahe che ke : suzIlAprajasaH poSyA yoSitaH sAdhuvRttayaH / pratikUlA ca nirvAsyA duzzIlA vyabhicAriNI // 76 / / sAdhuvRttivALI suzIlA ane prajA vagaranI strIonuM poSaNa karavuM joIe. naThArAM AcaraNavALI vyabhIcAriNI pratikUlA strIne gharamAMthI kADhI mUkavI. navaprajJA vidhavA bhUtAvezAvitoSasadbhAvena yati svarakSAnoCmAM savA na takakSA viSeyetsAha / / saMtAna vagaranI vidhavA bhUta pizAcAdi doSo vaDe jo pIDAtI hoya ane potAnA dhananuM rakSaNa karavAne asamartha hoya to tenA dhananuM rakSaNa koNe karavuM te kahe che. For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 117 bhUtAvezAdivikSiptAtyugravyAdhisamanvitA / vAtAdidUSitAMgA ca mukAMdhAspaSTabhASiNI / / 77 / / madAMdhA smRtihInA ca dhanaM svIyaM kuTuMbakaM / trAtuM na hi samarthA yA sA poSyA jyeSThadevaraiH / / 78 / / bhrAtRjaizca sapiMDaizca baMdhubhirgotrajaistathA / jJAtijai rakSaNIyaM taddhanaM cAtiprayatnataH / / 79 / / bhUta pizAcAdinI pIDAthI vikSipta cittavALI agara bhayaMkara rogathI pIDAtI athavA vAyu ItyAdi rogathI dUSita aMgavALI, muMgI, AMdhaLI, bobaDI, madamAM AMdhaLI thayelI, vismaraNavALI, evI vidhavA, kuTuMbanuM tathA potAnA dhananuM rakSaNa karavAne asamartha hoya to tevI strInuM jeTha tathA dIyaroe poSaNa karavuM. temane abhAve uttarottara bhatrIjA, sapIMDo, baMdhuvarga, gotrIo tathA jJAtIlAoe tenA dhananuM sArI rIte rakSaNa karavuM. atrApyasatyena pratibhUtatA vA pUrvAmAve piita nodhyuM| A sthaLe abhAvathI athavA pratikulatAthI prathama na hoya to bIjAe rakSaNa karavuM, e prakAre jANI levuM. nannanapatya vidhavAdhanagrahaNe tatpitRpakSIyAnAmapi kopyadhikAro'sti na vetyAha / / saMtatI vinAnI vidhavAnuM dhana gRhaNa karavAno adhikAra tenAM mAbApa taraphanAM saMbaMdhIone che kiMvA nathI te kahe che : yacca dattaM svakanyAyai yajjAmAtRkulAgatam / taddhanaM na hi gRhNIyAt kopi pitRkulodbhavaH / / 80 / / kiMtu trAtA na kopi syAttadA tAM taddhanaM tathA / rakSettasyA mRtau tacca dharmamArge niyojayet / / 81 / / je dhana kanyA dAnamAM apAyuM hoya ane je jamAInA kulamAMthI AvyuM hoya te dhana vidhavAnA pitAnA kulamAM utpanna thayelA koIe levuM nahi. jo kadApi te vidhavAnuM koI rakSaNa karI zake tema na hoya For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 to te vidhavAnuM tathA tenA dhananuM pitA taraphanAM sagAe rakSaNa karavuM, te vidhavAnA maraNa pachI tenA dhanano dharmamArge upayoga karavo. asurAdipApavivAhavivAhi-takanyAdhanaM tu putrAbhAve mAtRpitRbhrAtaro gRti taittivAhiti-vizeSa: che je vivAdomAM kanyAdAna no samAveza thato nathI, evA AsurAdi pAparUpa vivAhothI kanyAnuM lagna karavAmAM AvyuM hoya ane tene putra na hoya tevI kanyAnA mRtyu bAda kanyAnAM mAtA, pitA tathA bhAI bhAMDu tenuM dhana gRhaNa karI zake che kAraNa ke temaNe kanyAnuM dAna kareluM nathI. na mAtRsatve putra ziyAdhizaR phatyAda mA jIvatI hoya to putrane keTalo adhikAra te kahe che :Atmajo datrimAdizca vidyAbhyAsaikatatparaH / mAtRmayuita: zAsta: satyavo jitendriyaH | rA samartho vyasanApetaH kuryAdrItiM kulAgatAM / ' kartuM zakto vizeSaM no mAturAjJAM vimucya vai // 83 // aurasa athavA dattakAdi putroe potAnA vidyAbhyAsamAM barobara sAvadhAna rahevuM, mAtAnI bhakti rAkhavI, zAnta, satyavAdI tathA jitendriya thavuM, purUSArthI, ane vyasana rahita thavuM, kula paraMparAthI cAlatI AvelI sararIti pramANe vartavuM. mAtAnI AjJA sivAya tene kaMI paNa vizeSa karavAno adhikAra nathI. mAtra samartha rati poDazavapatino yastaryAmAvegA-samarthatyAt . upalA zlokamAM samartha e prakAranuM pada mUkyuM che tethI karIne soLa varSanI uMmara thaI gayelo putra jANavo. te karatAM nIcI umarano bALaka gaNAya che mATe te asamartha che. tenuM mananIyatve putra citAmahAtivanUnAM tA vijayaM vA vivatuM vinotItyAdi mAtA hayAta chate pitA athavA vaDuvAe saMpAdana karelI pitAdikanI vastuonuM putradAna ke vikraya karI zake nahi ? te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 piturmAturdvayoHsattve putraiH kartuM na zakyate / pitrAdivastujAtAnAM sarvathA dAnavikraye / / 84 // mAtA-pitA bane yAda hoya to vaDilopArjita vastuonuM putro sarvathA prakAre vecANa ke dAna karI zake nahi. nanu gauraso dattako vA yadi pratikUlaH syAttarhi mAtRpitRbhyAM kiM vyamityAdA orasa athavA dattaka putra jo mAtA, pitAthI pratikUla cAle to te mAtA pitAe kema karavuM te kahe che :pitRbhyAM pratikUlaHsyAtputro duSkarmayogataH / jJAtidharmAcArabhraSTo'thavA vyasanatatparaH / / 85 // saMbodhito'pi sadvAkyairna tyajedurmatiM yadi / tadA tadvRttamAkhyAya jJAtirAjyAdhikAriNaH // 86 / / tadIyAjJAM gRhItvA ca sarvaiH kAryo gRhAdvahiH / tasyAbhiyogaH kutrApi zrotuM yogyo na karhicit // 87 / / putrIkRtya sthApanIyonyaM DiMbhaM sukulodbhavam / vidhIyate sukhArthaM hi caturvarNeSu saMtatiH // 88 // " naThArAM karmanA yogathI putra mAtA pitAthI pratikula cAlanAro thAya, jJAti dharmanA AcAra thakI bhraSTa thAya, athavA naThArA vyasanamAM paDe, tenAM tevAM AcaraNane lIdhe suvAkyothI rUDe prakAre tene bodha karavAmAM Ave tema chatAM jo te potAnI pApabuddhino tyAga na kare to tenAM A naThArAM AcaraNa saMbaMdhI saghaLI hakIkta jJAtine tathA rAjyanA adhikArIne jAhera karI temanI AjJA laI te sarvee tene ghara bahAra kADhI mUkavo, tevI rIte ghara bahAra kADhI mUkelA putranI arajI kyAreya paNa koIe sAMbhaLavI nahi. te kADhI mUkelA putranI jagyAe bIjo sArI kulamAM utpanna thayelo bALaka putra karIne sthApana karavo. avazya samajavuM ke cAre varNane viSe saMtati sukhane For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 artha kahelI che. navimavu prAtRgvejo rIkSA vRti tanA sanmAna gRhaLe tatvatnI zattA na vetyAhna dhananI vaheMcaNa bhAIomAM thaI na hoya ane tevAmAM eka bhAIe dIkSA lIdhI to pachI dIkSA lenAranI strIne potAnA svAmI taraphano hIsso maLe ke nahi te kahe che : parivrajyAgRhItaikenAvibhakteSu bandhuSu / vibhAgakAle tadbhAgaM tatpatnI lAtumarhati / / 89 / / bhAIo bhAga vaheMcAyA na hoya ane tevAmAM eka bhAIe dIkSA lIdhI to dhana vaheMcatI vakhate teno bhAga tenI eTale dIkSA lenAranI strI levAne yogya che. vameva tatputropi mAtramAve mAtRLa'dhArItijJeya / e ja pramANe dIkSA lenArano putra hoya ane te putranI mAtA marI gaI hoya to pitAno bhAga te putra paNa levAne yogya che ema jANI levuM. nanu viSu mRtyu yadi kopi vipannaH pravrajito vA tadA taddhanaM ke gRhNatItyAha // bhAI bhAganI vaheMcaNa thaI gaI hoya ane pachI koI bhAI marI gayo agara dIkSA lIdhI to pachI tenI milakata koNa le te kahe cheHputrstriivrjitH ko'pi mRtaH pravrajito'thavA / sarve tadbhrAtarastajjA gRhNIyustaddhanaM samaM / / 90 / dIkSA lenAra ke maranAra bhAIne strI ke putra na hoya to tenA saghaLA bhAIo athavA bhAInA chokarAo tenuM dhana sarakhe bhAge vaheMcI le. nanu bhrAtRNlRnmattAoiSAtasthApi hri mAArhatvamityAhna / / saghaLA bhAIomAMthI koI gAMDapaNa ItyAdi doSavALo hoya to paNa zuM te bhAga meLavavAne yogya che, te kahe che : unmatto vyAdhitaH paMguH SaMDoM'dhaH patito jaDaH / strastAM: pitRvidveSI mumUSubaMdhistathA / / 1 / / For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 mUkazca mAtRvidveSI mahAkrodho niridriyaH / doSatvena na bhAgArhAH poSaNIyAH svabhrAtRbhiH // 92 // eSAM tu putrapalyazcecchuddhA bhAgamavApnuyuH / doSasyApagame tveSAM bhAgArhatvaM prajAyate // 13 // gAMDo, vyAdhivALo, pAMgaLo, napuMsaka, AMdhaLo, vaTalelo, mUrkha, khoDavALo, pitAnI sAthe vaira karanAro, ApaghAta karavAne taiyAra thayelo, bahero, bobaDo, mAnI sAthe dveSa karanAro, mahAkrodhI, tathA Indriyo vagarano eTalA doSane lIdhe bhAIo pitAnA dhanamAM bhAga meLavavAne lAyaka nathI. bhAIoe maLI tevA bhAIonuM poSaNa karavuM. te doSayukta bhAIonI strI ke putra sArI sthitimAM hoya to te teno bhAga laI zake. upara batAvelA doSamAMthI teo mukta thAya tyAre temane bhAga meLavavAnI yogyatA prApta thAya che. ____ nanu vivAhito'pi dattako yadi mAtRpitRbhyAM pratIpaH syAttadA vi AthamilyAEUR paraNAvelo chatAM dattaka putra jo mAtApitAnI sAmo thAya to pachI zuM karavuM, te kahe che - vivAhito pi ceddattaH pitRbhyAM pratikUlabhAk / bhUpajJA pUrva sAdo nisaryo narakSita 24 | - paraNAvyA pachI paNa jo dattakaputra mAtApitAnI AjJAthI avaLo cAle to mANasonI sAkSI rAkhI rAjAnI AjJApUrvaka tene gharamAMthI kADhI mUkavo. na vapa patnIputraprAtRsaMmatimaMtara vaitAmarda ne vApI: canna va tyAdi koI purUSa vaDilopArjita dhana patnI, putra tathA bhAIonI saMmati lIdhA sivAya koIne ApI devAne samartha thAya kiMvA na thAya te kahe che :paitAmahaM vastujAtaM dAtuM zakto na ko'pi hi / anApRcchaya nijAM patnI putrAn bhrAtRgaNaM ca vai / / 15 / / For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 pitAmahArjite dravye nibaMdhe ca tathA bhuvi / pituH putrI svAmitva mRtaM sAdhAra vata: 5 1ddA vaDIla pitAe pedA kareluM dhana potAnI patnI, putro tathA bhrAtR gaNane pUchayA sivAya koIne paNa ApI devAno haka nathI. pitAmahe (vaDavAe) pedA karelA dravya, jAgIra tathA pRthvImAM pitAno tathA putrano samAna haka eTale svAmIpaNuM kaheluM che. nA bahustrISvekasyAH putro jAto'sti sa eva sarvaputravatInAM dhanasya svAmI yAda ne tyA | koI purUSanI ghaNI strIomAMthI eka strI putravALI hoya to te ekano putra saghaLI putra vagaranI strIonA dhanano svAmI thaI zake ke kema te kahe che :jAtenaikena putreNa putravatyo'khilAH striyaH / anyatarasyA aputrAyA mRtau sa taddhanaM haret / / 97 // eka strIne putra thavAthI te saghaLI strIo putravALI gaNAya che. vagara putravALI te saghaLI strIomAMthI je maraNa pAme tenuM dhana te putra laI zake. pakSa va puro himAve sarvAsA manapatyAnAM ghanaze svAmI viti che temAM apavAda eTalo ke te putra vagaranI strIone putrI paNa na hoya to saghaLI chokarA vagaranI strIonA dhanano svAmI thaI zake. vaitAmahe ce trApa mA: tArtha vityAra | vaDavAnA dhanamAM pautrono bhAga zI rIte te kahe che :paitAmahe ca pautrANAM bhAgAH syuH pitRsaMkhyayA / piturdravyasya teSAM tu saMkhyayA bhAgakalpanA / / 98 // vaDavAnA dhanamAMthI pitR saMkhyA pramANe dhanano bhAga maLe, eTale vaDavAne jeTalA putra hoya temAMthI potAnA bApano je bhAga Avyo hoya temAMthI sarakhe hIsse temane maLe, ane bApanA dravyamAMthI For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 to pote jeTalA bhAIonI saMkhyA hoya teTalA pramANamAM sarakhe haste maLe. nanu bahuSu bhrAtRSvekasya putrotpattAvapareSAM tu putrAbhAve kiM sa va sarvadhanasvAmI vityA che ghaNA bhAIomAMthI eka bhAI putravALo hoya ane bIjA bhAIone putra na hoya to te eka bhAIno putra ja sarva kAkAonI mIlakatano svAmI thaI zake ke ? te kahe che - putrastvekasya saMjAtaH sodareSu ca bhUriSu / tadA tenaiva putreNa te sarve putriNaH smRtAH / / 99 // ghaNA sagA bhAIomAM ekane putra thayo eTale te putra vaDe saghaLA bhAIo putravALA gaNAya che. mAtra putratvasaMvaM pratipAdrina sarvadhanasvAmI sa vaiza: putra sthAtityAvevitam aa uparanA zlokamAM putrapaNAno saMbaMdha pratipAdana karavAthI saghaLAnAM dhanano svAmI te : eka ja putra thAya ema jANavuM. navimaruttama taka mUlattva putravadhyA: vIdazodhira rUAda | vaheMcaNa na thayeluM vaMzaparaMparAthI cAlyuM AveluM dravya hoya temAM sAsunI hayAtImAM putranI vahuna karavA adhikAra te kahe che :avibhaktaM kramAyAtaM zvasurasvaM na hi prabhuH / tye nine cIjanuM sutasammatimattA / 200 che. vaMza paraMparAthI cAlyuM AveluM vagara vaheMcAyeluM sasarAnuM dhana putranI saMmati lIdhA sivAya teNI potAnA kAryamAM vAparavAne samartha thatI nathI. vibhakte tu vyayaM kuryAd dharmAdiSu yathAruci / * tatpanyapi mRtau tasya kartuM zaktA na tadvayayam // 101 / / For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 nirvAhamAtraM gRhNIyAt tadrvyasya ca miSataH / prAptodhikAraM sarvatra dravye vyavahRtau sutaH / / 102 // tathApIzo vyayaM kartuM na hyaMbAnumatiM vinA / sute parANI tatpatnI martuInI mRtA | 20rU yadi sA zubhazIlA strI zvazrUnirdezakAriNI / kuTuMbapAlane zaktA svadharmaniratA sadA // 104 // sAnukUlA ca sarveSAM bharturmaJcakasevikA / zvazrU yAceta putraM hi vinayAnatamastakA // 105 // na hi sApi vyayaM kartuM samarthA taddhanasya vai / nijecchayA nijAM zvazrUmanApRcchya ca kutracit // 106 / / vibhaktadhanavyayIkaraNe tu sarveSAmadhikAro'styeveti / dhananI vaheMcaNa thayA pachI to dharmAdikAryamAM tenI strI paNa potAnI IcchA mujaba te vAparI zake che. potAno svAmI marI gayA pachI te muDImAMthI kharca karI zake nahi. mAtra potAno nirvAha tenA vyAjamAMthI karI le. mULa dhana para saghaLo adhikAra te maranAranA putrano ja che. jo ke saghaLo adhikAra patrano prApta thAya che, tathApi mAtAnI AjJA lIdhA sivAya temAMthI kharca karavAne te zaktimAna thato nathI. te chokarAnuM paNa mRtyu thaI jAya to tenI vidhavA strI potAnA svAmInuM dhana laI zake, jo te sArAM AcaraNavALI hoya, sAsunI AjJAmAM rahetI hoya, kuTuMbanuM pAlana karavAne zaktivALI hoya, svadharmamAM satata tatpara rahetI hoya, kuTuMba varga ane lAgatA vaLagatAM sarvane anukULa hoya tathA svAmI marI gayA chatAM tenI ja zavyAne sevatI hoya evAM AcaraNavALI putravadhU potAnI sAsu tathA putranI pAsethI vinayathI mAthuM namAvIne yAcanA kare, paraMtu te paNa sAsune paDyA sivAya svAmInA dhanano svataMtrapaNe kadi vyaya karI zake nahi. vaheMcAyA pachI to sarvane kharca karavAno adhikAra che. nanuM yati For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 125 pUrvoktaguNayutA vidhavAvadhUna syAttadA zvazrUsattve tasyAH thazurasthApitadravya yiAdhAra tyAda jo ke pUrve darzAvelA guNavAlI vidhavA putra vadhu na hoya to sAsu jIvatAM chatAM sasarAe sthApita karelA dravya para te vidhavA vadhuno keTalo adhikAra te kahe che :zvazurasthApite dravye zvazrUsattve'dhavA vadhUH / nAdhikAramavApnoti bhuttayAcchAdanamantarA / / 107 / / - sAsu jIvatAM chatAM sasarAe mUkelA dhanamAM vidhavA putravadhUno dhAna, lugaDA sivAya bIjo kazo adhikAra nathI. dattagRhAdikaM sarvaM kAryaM zvazrUmanonugaM / karaNIyaM sadA vadhvA zvazrUrmAtRsamA yataH // 108 // - nanvaputrasya samAtRkasya sapatnIkasya paMcatve kasyAH putraprAdhikSAroDati rUAda | sAsu potAnI marajIthI gharanuM je kAma soMpe te saghaLuM te vidhavA vadhue karavuM. kAraNa ke sAsune mA sarakhI kahelI che. potAnI mA, tathA strI banne hayAta hoya ane - putra na hoya to tevA purUSanA maraNa pachI, tenI milaktane mATe sAsu tathA vahu e bannemAMthI dattaka putra koI laI zake te kahe che :gRhNIyAddattakaM putraM pativadvidhavA vadhUH / / na zaktA sthApituM taM ca zvazrUrnijapateH pade // 109 / / ( vidhavA putravadhU potAnA patinI peThe dattaka laI zake, paraMtu tenI sAsu potAnA svAmInA pada para dattakane sthApana karI zake : nahi. nanu zvazrUzvazurahastagataM svabhartRdravyaM vidhavAvadhUmrahItuM zaktA na vecAI 5 sAsu, sasarAnA hAthamAM gayeluM potAnA svAmInuM dravya " vidhavA putravadhU laI zake ke nahi te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 svabhoMpArjitaM dravyaM zvazrUzvazurahastagaM / vidhavAptuM na zaktA tatsvAmidattAdhipaiva hi // 110 / / . potAnA svAmIe meLaveluM dhana sAsu-sasarAne hAtha javA pachI vidhavA putravadhU te dhana meLavI zake nahi. tenA svAmIe jIvatAM je tene ApyuM hoya tenI ja te adhikArI thAya. tenuM nAno mAtRputrau viruddhasvabhAvatvena vibhajya pRthak kRtvA ca paralokaM gataH pazcAt putre'pi nissaMtAne mRte tadbhAgaM ko gRhNIyAdityAha / / mA dIkarAnA virUddha svabhAvane laIne maranAra purUSa potAnA putra tathA strIne dhana vaheMcI ApI judA rAkhI marI jAya, tyAra pachI te maranArano putra vagara saMtAne marI jAya to tenA dhanano bhAga kone maLe te kahe che :aputraputramaraNe tadravyaM lAti tadvadhUH / tamRta taNe dravyastha zrI cAdhAriNI | ??? te mAtAthI jUdo thayelo putra vagara putre marI jAya to tenA dravyanI mAlika tenI strI thAya. pachIthI te vahu marI jAya to tenA dhanano adhikAra sAsune maLe. nAnuM patyupArjita thanuM zratvei vidhavAvapUH cIjanuM vanati vetyAdi patie meLavelA dhanane sAsu hayAta chatAM vahu kharacI zake ke nahi te kahe :ramaNopArjitaM vastu jaMgamasthAvarAtmakam / / devayAtrApratiSThAdidharmakArye ca sauhRde / / 112 / / zvazrUsattve vyayIkartuM zaktA cedvinayAnvitA / kuTuMbasya priyA nArI varNanIyAnyathA na hi / / 113 / / | vinayavALI, kuTuMbane vahAlI tathA vakhANavA yogya vidhavA putravadhU, svAmIe meLavelI sthAvara tathA jaMgama mIlakatane, devayAtrA, pratiSThA, dharmakAmamAM tathA sagAM sahodaranA kAmamAM sAsunI hayAtI For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 chate vAparI zake, anyathA na vAparI zake. nanu vipranA vidhavA putrIpremato dattakamanAdAya mRtA tadA taddhanasvAminI tatsutA jAtA tasyApi potAyAM taddanasvAmI :sthAviAda / / koIka putra vagaranI vidhavA putrI paranA premane lIdhe dattaka lIdhA sivAya mRtyu pAme tyAre tenA dhananI svAmI te dIkarI thaI, te paNa marI gaI to tenA dhananuM svAmItva kone maLe te kahe che : anapatye mRte patyau sarvasya svAminI vadhUH / sApi dattamanAdAya svaputrIpremapAzataH / / 114 / / jyeSThAdiputradAyAdAbhAve paJcatvamAgatA / cettadA svAminI putrI bhavetsarvadhanasya ca / / 115 / / tanmRtau tadbhavaH svAmI tanmRtau tatsutAdayaH / pitRpakSIyalokAnAM na hi tatrAdhikAritA / / 116 / / saMtartI sivAyano svAmI marI jAya to tenA dhananI mAlikI tenI strI thAya, te vidhavA strI, potAnA dIyara, jeTha ItyAdinA putrane abhAve ane potAnI putrI paranA atyaMta premane lIdhe dattaka putra lIdhA sIvAya maraNa pAme tyAre tenI putrIne tenA sarva dhanano adhikAra maLe. te putra paNa marI jAya to tenA dravyano svAmI te putrIno pati thAya. te svAmI marI javA pachI tenA putrAdine te mIlakata maLe, paraMtu te strInA pitR pakSIone temAM kazo adhikAra maLe nahi. nanvatra tAyAnadhijAriLa nRtyAhna uparanA dravyamAM koNa adhikArIo nathI te kahe che : jAmAtA bhAgineyazca zvazrUzcaiva kathaJcana / naivaitaMtra dvAyAnA: potratvamAvata: / / 7 / / jamAI, bhANeja tathA sAsu paragotrane lIdhe te dravyamAM bhAga meLavI zakatAM nathI. For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 sAdhAraNaM ca yadravyaM tabhadrAtA ko'pi gopayet / bhAgayogyaH sa nAstyeva pratyuto rAjyadaMDabhAk // 118 / / je sAdhAraNa dravya che te koI bhAI chAnuM rAkhe to tene potAno bhAga paNa na maLe ane ulaTo rAjya daMDane lAyaka thAya. saptavyasanasaMsaktAH sodarA bhAgabhAginaH // na bhavanti yato daMDyA dharmabhraMzena sajjanaiH / / 119 // sodara eTale sagA bhAIo sAte vyasanamAM purA hoya to temane bhAga maLI zake nahi ane dharma bhraSTatAne lIdhe sajajana purUSoe teone daMDavA joIe. nanu yAdinapatya tattavamAtA svAdhikAro dattaH sa cAvivAhita eva mRtaH tatpade'nyaputrasthApanayogyatA vidhavAyA gati na vetyAdi koIka chokarI vinAnI vidhavAe dattaka putra lIdho ane tene mIlakatano adhikAra Apyo pachI te dattaka paraNyA vagarano marI jAya to tenI jagyA para bIjo dattaka levAnI te vidhavAnI yogyatA che ke nahi te kahe che :gRhItvA dattakaM putraM svAdhikAra pradAya ca / tasmAyAtmIyavitteSu sthitA svadharmakarmaNi // 120 / / kAlacakreNa so'nUDhaH cenmRto dattakastadA / na zaktA sthApituM sA hi tatpade cAnyadattakaM / / 121 // dattaka putra laI, potAnA dhanano adhikAra sarva prakAre tene soMpI ane koI vidhavA svadharma karmamAM guMthAya tevAmAM kAlacakranA prabhAvathI paraNyA vagarano dattaka gujarI jAya to te vidhavA bIjA dattakane tene sthAne sthApana karavAne zaktizALI thatI nathI. jAmAtRbhAgineyebhyaH sutAyai jJAtibhojane / anyasmin dharmakArye vA dadyAstvaM svaM yathAruci // 122 // For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 te samaye te vidhavAe jamAI, bhANeja, dIkarI athavA jJAti bhojana athavA dareka dharmakAryamAM jyAM marajI thAya tyAM te potAnA dravyano vyaya karI devo. yuktaM vai sthApituM putraM svIyabhartRpade tayA / kumArasya pade naiva sthApanAjJA jinAgame // 123 // vidhavAe potAnA svAmInA pada para dattaka sthApana karavo te vAstavika che paraMtu teNIe potAnA kumAra-putranI jagyAe dattaka sthApana karavAno adhikAra jinazAstramAM nathI. nAnu vidhavA vibhaktAvibhaktA vA putre 'sati sati vyayaM dAnaM vikrayAdi ca kartuM samatha na vetyAdi vidhavA jUdI thaI hoya agara bhegI rahetI hoya ane te putravALI athavA vinAnI hoya to potAnI mIlakatane kharca zake athavA dAna ke vikraya karI zake ke nahi te kahe che - vidhavA hi vibhaktA cet vyayaM kuryAt yathecchayA / pratiSeddhA na ko'pyatra dAyAdazca kathaJcana // 124 // avibhaktA sutAbhAve kArye tvAvazyake'pi vA / / - kartuM zaktA svavittasya dAnamAdhiM ca vikrayaM / / 125 / / | vidhavA jo jUdI thayelI hoya to potAnI IcchA pramANe " avazya potAnuM dhana vAparI zake, temAM tene koI bhAgIo aTakAvI zake nahi. putra na hoya ane bhegI rahetI hoya tema chatAM jarUriyAta kAma mATe te potAnI mIlakatanuM vecANa, gIro tathA dAna karavAne zaktimAna che. yadu vRhItau-bRhad anItimAM kahyuM che ke - pai maraNe tabbhajA davvassAhi vA bhavaNeNUNaM / puttassa ya sabbhAve tahaya ahAvevi visAvihavA // 1 // For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 jar3a sA hoi susIlA guNADhavassa rAyakaraNijje / vikkaya dANAdiyaM kujjA na hu kovi paDivaMho / / 2 / / nanu yaH kanyAvAgdAnaM kRtvA punastAmanyatra lobhavazena dadyAttasya kaH pratIkAra ityAha / / ardha bhAeAsa potAnI unyAnuM vAgdAna-vivAha karIne lobhane khAtara pharIne te kanyA bIjI jagyAe Ape teno zo daMDa te kahe che : vAcA kanyAM pradatvA cetpunarlobhena tAM haret / sa daMDyo bhUbhRtA dadhAdvarasya taddhanaM vyaye / / 126 / / koI manuSya kanyAnuM vAgdAna-vivAha karIne dhananA lobhathI te kanyAne pAchI laI le, te manuSyane rAjA daMDa kare, ane te daMDanI 2kama varane je kharca thayo hoya tene peTe apAve. kanyAmRtau vyayaM zodhya deyaM pazcAcca taddhanaM / ' mAtAmahAdibhirdattaM tadgRhNati sahodarAH / / 127 / / vivAha karelI kanyA marI jAya to paraspara kharcano hisAba karI vara taraphanuM je dhana leNuM nIkaLe te tene pAchuM pAmavuM, ane kanyAnI mA-bApa vageree je dhana kanyAne ApyuM hoya te dhana anyAnA lAkhokhe sarva sevu. nanu jAte vibhAge yadi ko'pyapalapati tannirAkaraNahetUnAha / / lAmo lAganI vrddey| dharma hoya te hoI bhAI chUpAve to tenA nirAkaraNano hetu darzAve che : nihnute ko'pi cejjAte vibhAge tasya nirNayaH / lekhyena bandhulokAdisAkSibhirbhinnakarmabhiH / / 128 / / avibhAge tu bhrAtRNAM vyavahAra udAhRtaH / eka eva vibhAge tu sarvaH saMjAyate pRthak / / 129 / / bhAga paDyA pachI jo koI bhAI te vAta chUpAve to teno For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 nirNaya lekhI phAragati, baMdhu varganI sAkSI tathA temanA paraspara bhinna bhinna vyavahAra parathI karI levo. jyAM sudhI vaheMcaNa thaI na hoya tyAM sudhI sarva bhAIono vyavahAra bhego-eka ja hoya che ane vaheMcaNa thavA pachI temano saghaLo vyavahAra pRthaka pRthak thAya che. nabrAmiwtRgAyA vArtha mAnanIyeAda have bhAIoe bhAInI strIne kevI mAnavI te kahe che :bhrAtRvadvidhavA mAnyA bhrAtRjAyA subandhubhiH / tadicchayA sutastasya sthApyo bhrAtRpade ca taiH / / 130 // sArA baMdhuoe potAnI vidhavA bhojAIne bhAInI peThe ja mAnavI, ane tenI marajI mujaba tenA putrane teoe bhAInA sthAna para sthApana karavo. kathAvikhAyadAmAda che jenA bhAga na paDI zake tevA dhananuM svarUpa varNave che - yatkiJcidvastujAtaM hi svarAmAbhUSaNAdikaM / / yasmai dattaM pitRbhyAM ca tattasyaiva sadA bhavet // 131 / / avinAzya piturdravyaM bhrAtRNAmasahAyataH / . hRtaM kulAgataM dravyaM pitrA naiva yaduddhRtam // 132 // taduddhRtya samAnItaM labdhaM vidyAbalena ca / prAptaM mitrAdvivAhe vA tathA zauryeNa sevayA // 133 / / arjitaM yena yatkiJcittattasyaivAkhilaM bhavet / . tatra bhAgaharA na syuranye ke'pi ca bhrAtaraH // 134 / / je kaMI AbhUSaNAdika eTale ghareNA vastra vagere mAtApitAe temanI strIone paheravA ApyuM hoya te hamezAM tenuM mAlikInuM ja thAya che te vaheMcaNamAM gaNAtuM nathI. pitAnA dravyano nAza karyA sivAya ane bhAIonI sahAyatA vagara kula paraMparAthI cAlyuM AveluM For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 haraNa thayeluM dravya, pitAe paNa jeno uddhAra na karyo hoya teno uddhAra karI ANeluM evuM, vidyAnA baLathI pote jAte saMpAdana kareluM, vivAhamAM maLeluM, mitra taraphathI bheTa maLeluM, zaurya (baLa) thI athavA cAkarI karI meLaveluM, eTalI prakAranuM dhana je bhAIe meLavyuM te hamezAM meLavanAranuM ja che. temA bhAI bhAga pADI zakatA nathI. athAvibhAjyastridhanamAha / / have vaheMthI na zAya teSu strIdhana uDe che : vivAhakAle vA pazcAt pitrA mAtrA ca bandhubhiH / pitRvyaizca bRhacchvastrA pitRsvastrA tathA paraiH / / 135 / / mAtRsvastrAdibhirdattaM tathaiva patinApi yat / bhUSaNAMzukapAtrAdi tatsarvaM strIdhanaM bhavet / / 136 / / lagna samaye athavA pachIthI mAtA pitA, bhAIo, kAkAo, vaDIAI, phoI, mAsI tathA bIjA koI ane kanyAno pati eTalAMe je vastra, ghareNAM tathA pAtrAdika kanyAne ApyAM hoya te tenuM strIdhana hevAya. tadanekavidhamapi samAsataH paMcavidhaM tathAhi te strIdhana ane prakAranuM che chatAM TuMkAmAM tenAM pAMca bhAga pADyA che. te A pramANe .63 vivAhe yacca pitRbhyAM dhanamAbhUSaNAdikaM / viprAgnisAkSikaM dattaM tadadhyagnikRtaM bhavet / / 137 / / punaH pitRgRhAdvadhvAnItaM yadbhUSaNAdikam / bandhubhrAtRsamakSaM syAdadhyAhavanikaM ca tat / / 138 / / prItyA snuSAyai yaddattaM zvazrvA ca zvazureNa ca / mukhekSaNAMghrinamane taddhanaM prItijaM bhavet / / 139 / / punarbhrAtuH sakAzAdyatprAptaM pitRgRhAttathA / uDhAyA svarNaratnAdi tatsyAdaudayikaM dhanam / / 140 / / For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 133 parikramaNakAle yaddattaM ratnAMzukAdikaM / jAyApatikulastrIbhistadanvAdheyamucyate / / 141 / / - vivAha samaye mAtApitAe agni tathA brAhmaNonI samakSa je dhana athavA ghareNAM vagere kanyAne ApyAM hoya te "adhyagnikRta" strIdhana kahevAya. pharIne mAtApitAne gherathI bhAIonI sAkSIe je ghareNAdika dhana kanyA lAve te "adhyAhavanika' strIdhana kahevAya. chokarAnI vahunuM moTuM jotAM tathA page paDatAM sAsu sasarAe je dhana vahune pritIthI ApyuM hoya te "prItija' strIdhana kahevAya. paraNyA pachI pharIthI pitAnA gharathI bhAI taraphathI teNIne je sonuM tathA ratna vagere maLyAM hoya te "audayika strIdhana kahevAya. corImAM vara kanyA pherA phare che te TANe koI daMpatie athavA kUlanI strIoe ratna-vastrAdika je kaMI ApyuM hoya te "anvAdheya" strIdhana jANavuM. etatstrIdhanamAdAtuM na zaktaH ko'pi sarvathA / mAnanda yati: pra sarvenItivizArada ! 242 | dhAraNArthamalaGkAro bha; datto na kenacit / grAhyaH patimRtau so'pi vrajestrIdhanatAM yataH / / 143 // upara batAvelA pAMca prakAranuM "strIdhana sarvathA prakAre koIpaNa laI zake nahi. kAraNa ke saghaLA nItizAstrakAroe te dhana bhAgAna * eTale vaheMcavAne yogya gaNyuM nathI. koIka patie potAnI patnIne koI dAgInA paheravA Apyo hoya te dAgIno svAmInA maraNa pachI koIpaNa grahaNa karI zake nahi kAraNa ke teno strIdhanamAM ja samAveza thAya che. nanu strIdhanamapi bha; kadAcit gRhItuM zakyate na vetyaah|| strIdhanane paNa svAmI koI vakhate laI zake kiMvA na laI zake te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 vyAdhau dharme ca durbhikSe vipattau pratirodhake / bhaninyagatiH strIsvaM lAtvA dAtuM na cArhati // 144 / / moTo vyAdhi thayo hoya, dharmakArya hoya, dukALa paDyo hoya, vipatti AvI hoya, kedamAM paDavuM paDyuM hoya, te samaye bIjo rasto nahi jaDavAthI strIdhana laIne pAchuM ApavAnI pharaja nathI. arthAtu na Ape to cAle. atha vezArIrivivaiparIce vaca vanAvinnatyaM tavAda dezAcArAdinA bhedamAM konuM balobala che te kahe che :sambhavedatra vaicitryaM dezAcArAdibhedataH / yatra yasya pradhAnatvaM tatra so balavattaraH / / 145 // dezAcAra bhedathI nyAyamAM vicitratA jaNAya to je dezamAM je vyavahAra mukhya gaNAto hoya tyAM te balavattara mAnavo. athopasaMhAramAda have A vyavahAra prakaraNano upasAra kare che :ityevaM varNitastvatra dAyabhAgaH samAsataH / yathAzrutaM vizeSazca jJeyo'rhanItizAstrataH / / 146 / / upara pramANe zAstra pramANe dAyabhAga TuMkAmAM varNavyo, vizeSa jANavAnI IcchA hoya teNe bRhadaInnItizAstramAMthI jANI levuM. hAthamA prazara saMpUf | |3 sImAvivAhaBRU/mAdhyate || yogIndraM saccidAnandaM svabhAvadhvastakalmaSaM / praNipatya puSpadaMtaM sImAnirNaya ucyate // 1 / / yogIonA pati evA sata, cine AnaMda svarUpa tathA svabhAvathI ja jemaNe kAyika, mAnasika tathA vAcika pApone TALI dIdhAM che evA puSpadaMta prabhune namaskAra karIne "sImAno nirNaya kahIe chIe. For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 pUrvaprakaraNe dAyabhAgo nirUpitaH / tasmin jAte bhrAtRNAM sImAvivAdaH cAt | matastatriya vyate | pUrva prakaraNamAM dAyabhAga varNavyo, temAM bhAIone paraspara sImAne mATe takarAra thAya teTalA mATe teno nirNaya kahIe chIe. tatra sImA bhavedbhUmimaryAdA sAtvanekadhA / grAmakSetragRhArAmanIvRtprabhRtibhedataH / / 2 // te sImA eTale bhUminI maryAdA te aneka prakAranI che. gAmanI maryAdA, khetaranI maryAdA, gharanI maryAdA, bAganI maryAdA tathA rAjya vagerenI maryAdA evA judA judA bhedathI maryAdAo bahu prakAre che. punaH sA pratye prathA che. vaLI te pratyeka pAMca prakAranI che. pichilA mithilA rAjalatA syAdbhAminI tathA / kAsikA ceti bhUsImA paMcadhA klezanAzinI // 3 // pichilA, mithilA, rAjalatA, bhAminI tatha kAsikA evI rIte phlezane nAza karanArI bhUmi maryAdA pAMca prakAranI gaNelI che. tatra vichinA navIsarovaraginnAzayatnakSitA ? temAM pichilA eTale nadI athavA sarovara Adi jaLAzayonI maryAdAthI oLakhAya tevI. 'mithinA vRkSAliviMhitA | 2 | mithilA eTale vRkSo AdinI nizAnIthI oLakhAya tevI. ragatatA vAhitivANyiAM mitha: vIrasthApitA / rU || rAjalatA eTale vAdi tathA prativAdIe maLI nakkI karelI, mAninI kRpASANuvrayasUvitA | 4 | bhAminI eTale mATI athavA patharAnA DhagalAthI sUcavelI maryAdA, si, vidvAyatve bhUpenAtmanISiya vitA kAsikA eTale kaMIpaNa nizAnI vagaranI hovAthI rAjAe potAnI buddhi vaDe kalpelI maryAdA. ti paMtha e prakAre sImA maryAdA pAMca prakAranI ' che. atra vivAda patithI emAM vivAda cha prakArano che. For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 vivAdo'tra bhavet SoDhA nAsti cAstyubhayaM ca vai / nyUnatAdhikatA caiva bhuktirAbhogatastathA / / 4 // sImA maryAdAmAM vivAda cha prakArano hoya che. eka nAstivAda, bIjo atidAda, trIjo ubhayavAda, cotho nyunatAvAda, pAMcamo adhikatAvAda ane chaThTho AbhogabhaktivAda. tathA-te A prakArevaadineyN bhUmirmadIyAsti ityukte pratyarthI vadatyasya janakasyApi kiM. PramUhityastivAHi vAdi ema bole ke A pRthvI mArI che eTale prativAdI kahe ke zuM A pRthvI enA bApanI paNa hatI ? AvA vAdane ativAda kahe che. mAtra muvi paMaiffmato navIyazoDatIrthoDathaMzo nAstIti nAstitvavAda che A pRthvImAM mAro pAMca guMThA jeTalo bhAga che ema vAdI kahe eTale prativAdI kaheze ke temAM teno eka guMThA jeTalo bhAga paNa nathI, tenuM nAma nAstivAda kahevAya. DhuM kSetre sarva mIkhiyuDo na"teDaddha matyu-mathavA vAdI kahe ke A kSetra mArUM che eTale prativAdI kaheze ke temAM mAro ardho bhAga che, e vAdane ubhayavAda kahe che. pakSetre mama vaiduvocchanumita mastotyu para: pratyavatiSThate nASTarajjumitaM kintu paJcarajjumitamastIti nyUnatAsaMvAdaH / / eka kahe ke - bahu varSathI A mAruM khetara ATha dorI jeTaluM che tyAre bIjo kaheze ke nahi te ATha dorIvA nathI paraMtu pAMca dorIvA jeTaluM che. enuM nAma nyUnatAvAda kahevAya. tava viludhirva vartate rUdhivasaMvAdri che temaja koI ema kahe ke nA ethI adhika che, tenuM nAma adhikavAda kahevAya. matIrtha bhUmi: prAcInamonAstvenedaaniimpi bhujyata ityukte prativAdinoktaM nAsya bhogaH prAcIna rUtyamomvivAda | vAdi kahe ke A pRthvI mArI che prAcInakALathI bhogavato Avyo chuM ane hAla paNa huM bhogavuM chuM, eTale prativAdI kaheze ke eno prAcIna bhogavaTo nathI evA vAdane Abhoga bhuktivAda kahe che. For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 eSvanyatamavivAdena vivadamAnayorarthipratyarthinonirNayArthaM stheyamupasthitayostannirNayaM kartukAmena stheyena pUrvaM nirmalakAle vivAdAspadabhUmiM dRSTvA tannikaTavartisAkSiNaH samAhUya praSTavyAH tadvAcA nirNayaM vidhAya tatra cihna kAryaM yathA punaH kalaho na prasajyeta tathAhi 152 vidA 7 vAhomAMthI 42o vivAhamA prativAda nirNaya karAvavAne (sthaya) paMca pAse jAya te paMce temano nirNaya thavA sArU pahelAM to varSARtu gayA bAda takarArI jamIna jAte joIne pAsethI jamInanA mAlikone bolAvI temanI sAkSI levI temanA bolavA parathI nirNaya karI nakkI karI ApelI jamInane hadanI zAna karavuM ke jethI karIne punaH takarAra thAya nahi, te mATe 5 cha 3 :sImAvAde samutpanne rAjakarmAdhikAriNaH / vivAdAspadasthAne hi gatvA kAle ca nirmale // 5 // cihna nirNayakRttatra draSTavyaM prAktanaM bhRzaM / tadabhAve ca tatratyAn pArzvarathAnapi sAkSiNaH // 6 // : prAcInamantriNo vRddhAn gopAlAMzca kRSIvalAn / niyoginazca sAmantAn grAmINAn vanavAsinaH // 7 // prAtivezmikatApannAn satyadharmaparAyaNAn / AhUya zapathaM dharmyaM datvA vRttaM ca prAktanam // 8 // pRSTvA tadvacasA kRtvA sImAsaMvAdanirNayaM / / cihna tatra tathA kAryaM yathA syAna punaH kaliH / / 9 / / - sImADAnI bAbatano kajIyo utpanna thayo hoya to nyAyadhIze comAsu gayA bAda te takarArI jamInamAM javuM, pUrve nakkI karelA te jagyAnA khuMTa-athavA bANa tapAsIne jovAM, te na jaNAtAM hoya to sAkSI tarIke tenI pADozamAM rahetA junA maMtrIo vRddha purUSo, For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 govALIyA, kheDuto, amaladAro, sAmaMto, gAmanA loko, vanavAsI loko ane satya bolanArA tathA dharmiSTa paDozIone bolAvI dharmanA . sogana ApI pAchaluM vRttAMta puchavuM. ane temanA bolavA parathI nirNaya karavo. pachI tyAM adhikArIe maryAdAne mATe eka navuM cinhanIzAna karI ApavuM ke jethI karIne takarAra uThe nahi. 'Atre 2 nirmale' iti yasmin kAle jalapurAdivyAghAtAbhAvena cihnaM sphuTatayA jJAnuM zavane sAva nirmano reya: mULa zlokamAM nirmalakAla kahyo che te jala, pura ItyAdi harakata karanAranA abhAve je samaye nIzAnI barobara dekhI zakAya te jANavo. vena vijuM zAcyamityada | adhikArIe zANe karIne nIzAnI karI ApavI te kahe che :setunA ca taDAgena devatAyatanena ca / pASANaiH sarasA vApyAvaTenApa:zraveNa vA // 10 // mAkandapicumandaizca kiMzukAzvatthaveNubhiH / ' nyagrodhazAlmalIzAlazamItAlaizca zAkhibhiH // 11 // rAjyAdhikAriNA kAryaM tatsImAsthalamaGkitam / viparyayo yathA nRNAM sImAjJAne na sambhavet // 12 // setuM eTale khetaranA cheDAnI pALathI, taLAvathI, devamaMdirathI, pattharathI, sarovarathI, vAvathI, khADAthI, pANInA pravAhathI, AMbAnA vRkSathI, lImaDAnA jhADathI, khAkharAnA jhADathI, pIpaLAnA jhADathI, vAsanI jhADIthI, vaDanA jhADathI, zImalAnA jhADathI, zAlanA jhADathI, samInA jhADathI tathA tADanA jhADathI rAjyanA nyAyAdhIze hada bAMdhI ApavI ke jethI karIne manuSyone pharI maryAdA saMbaMdhI vizvama eTale brAnti rahe nahi. sImAsandhiSu gartAsu kArISAGgArazarkarAH / vAlukAzca nRpaH kSiptvA guptacinhAni kArayet // 13 // For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 vaLI be khetaranA saMdhi eTale joDANa para khADo khodAvI temAM chANAM, aMgArA, paththaranA kaDakA tathA reta vagere purAvI chAnI nizAnI adhikArIe karAvI rAkhavI. Hi sAkSa ra yuktA vi varyamityAda jyAre sAkSI na hoya tyAre kema karavuM te kahe che - sAkSyabhAve mahIpAlaH sthApayed dvau mithastayoH / ho rajIvAsI niyati yAvatA tAvatA vadhaH 24 nRpastatraiva sImAyA liGgAni kArayedrutam / plakSanimbAdivRkSaizca grAvAdyupacitasthalaiH // 15 // sImADAnI takarAramAM sAkSI maLI zake tema na hoya to vAdiprativAdi banne je jamIna mATe paraspara takarArI che te bannene adhikArIe ubhA rAkhI kahevuM ke rAtuM bhInuM vastra oDhI ane je jeTalI jagyAmAM phare teTalI jagyA tenI. pachI jeNe tema karyuM hoya tene nizAnIne mATe khAkha, lImaDA vagere vRkSo agara patharA ItyAdika je vastu te jagyAe nIzAnIkAraka hoya tenI nIzAnI ' rAjAe eTale nyAyAdhIze karI ApavI. yaddhi tIrSathe naivApi nittAtA vivAmityada jo vAdi-prativAdi bannemAMthI eka paNa rAtu kapaDuM oDhI na nIkaLe to pachI kema karavuM te kahe niryAtau nobhayau cettatsamantAdgrAmabhUmipAH / tyAreSThI tA thANA: sImAniyaMi | udA. te'pi raktAMzukaM dhArya niSkrAmanti yatastataH / sImAvadhiM vinizcitya cihnAni kArayennRpaH // 17 / / jo te banne rAtuM vastra oDhIne na nIkaLe to cAre pAsanA gAmetIone bolAvI temAMthI cAra, ATha athavA dazane sImA nakkI karavAnA kAmamAM nImavA. temaNe paNa rAtu bhInuM vastra oDhIne cAre For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 pAsa hada nakkI karavAne nIkaLavuM. teo je hada nakkI kare te pramANe hada oLakhavAne rAjAe pUrve kahyAM tevAM nizAna karI ApavAM. ___atra grAmabhUmipapadasyopalakSaNena grAmasImAnirNaye samantAdgrAmAdhipAH kSetrasImAvivAde samantAt kSetrAdhipA dezasImAsaMvAde samantAddezAdhipA gRhasImAvivAde pArzvavartigRhAdhipAzca sthApyAsteSAM raktavastradhAraNaM tu bahulokasamakSaM vilakSaNaveSaNa tatkAryaM kurvatAM lajayA mRSAbhASaNaM na syAdityarthaH yatraite'pi na santi tatra vanavAsino vyAdhabhillagocArakAdIn samAhUtra pRSTvA ca tatvanirNayaH kArya iti vizeSaH // uparanA zlokamAM 'grAma bhUmipa' kahyA che te parathI nIce pramANe vyavasthA samajI levI. gAmomAM sImADAnI hada nakkI karavI hoya to cAre pAsanA gAma dhaNIone bolAvavA. khetaranI hada nakkI karavI hoya to cAre pAsanAM khetaranA dhaNIone bolAvavA. dezanI hada nakkI karavI hoya to cAre pAsanA deza dhaNIone bolAvavA ane gharanI bAbatanI takarAra hoya to gharanI pAse rahetA pADozIone bolAvI hada nirNaya karAvavo. bahu lokanI samakSa temane rakta vastra dhAraNa karI ane vilakSaNa veza vaDe karIne te kArya karatAM temane lajjA AvavAthI mithyA bhASaNa na kare eTaluM tAtparya jaNAya che. jyAre tevA paNa na maLe tyAre te vanamAM rahenArA, pAradhi, bhilla ane gAyo vagere cAranArA govALiyAone bolAvI temanI sAkSIthI nyAyAdhIze nirNaya karI laI hada nizAna karI ApavAM eTalo vizeSArtha che. paNa vividvAnuM bhUmipu niyArthaapAyaHE | je pRthvI-eTale khetaromAMthI bANa vagere nizAnIo nirmULa thaI gaI hoya tevI jamInanI hada nakkI karavAno upAya darzAve che - For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 nadyAdidhvastacihneSu bhUpradezeSu vAsataH / dizApramANabhogebhyaH kuryAdbhUpo vinizcayam // 18 // nadi ItyAdi jaLa pravAhathI nizAnIo nAbUda thaI hoya tevA bhUpradezamAM, rahevAnA sthAnathI, amuka dizAnuM pramANa tathA bhogavaTAnA pramANa uparathI rAjAe nizcaya karavo. yathA jema ke kSetre A manuSyanuM khetara prAmavimuvizIyatUra vArita gAmathI amuka dizAmAM ATale dUra che. rUtyanumAnatta: e prakAranA anumAnathI tamotiza ane tenA bhogavaTAthI ni vidheyaka nizcaya karavo. caitanya vIdazI: sAkSa yothA rUti rati | nizcaya karavAmAM kevA sAkSIo yogya che, te kahe che. pramANamAgamaM caiva kAlaM bhogaM ca lakSaNaM / bhUmibhAgaM tathrA nAma jAnIyuste'tra sAkSiNaH / / 19 / / sAkSiNaH sImni praSTavyA arthipratyarthinoH puraH / pArzvagagrAmavRddhAnAM samakSaM dharmapUrvakam / / 20 / / samastAste hi pRSTAzca vadantyekAM giraM yadi / ta iNImAM nivIyAnAmahitAM nRpa 22 pramANa, zAstra, kALa, bhogavaTo, lakSaNa, bhUmi bhAga tathA khetaranuM * nAma eTalAM vAnAM jANatA hoya te A kAmamAM sAkSIo hoI zake. sImADAnI hada nakkI karavA saMbaMdhI kAmamAM vAdi prativAdine moM AgaLa ubhA rAkhI pAsenA gAmanA vRddhonI samakSa dharmanA soganapUrvaka tevA sAkSIo levA. te saghaLA sAkSIone pUchatAM te sarvanI jUbAnI jo eka ja prakAranI hoya to rAjAe tenA nAma sahita sImA bAMdhI ApavI. maLa sAphTanRtamASivi daMDamAda || jo sAkSIo jUThuM bole to temano daMDa zuM karavo te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 cetsAkSiNo'nRtaM brUyuH sImAkRtye kathaJcana / sAmA: zatADyA: yu. zeSA: zavatvanusArata: iArA sImADAnI maryAdA bAbatamAM sAkSIo jUThI sAkSI Ape to sAmaMtono so rUpiyA daMDa karavo ane bAkInAonI zakti joI te pramANe daMDa karavo. vRkSArthe pratye to te rUti sthitiH puSa daNDo 'jJAnato'nRtabhASaNe'sti yastu jAnananRtaM lobhAdinA bhASate savitofpa vizeSA na ica rUti reya che jUThI sAkSI puranArA dareka jaNano daMDa karavo, evo kAyado che, upara batAvelo daMDa ajANatAM jUThI sAkSI pure tene mATe che paraMtu je jANI joIne jUThI sAkSI pure te to tethI paNa vizeSa daMDane yogya che ema jANavuM. atha yAtra vindajJAtA na ni tatra hiM vidheyamityada || have je sImADAnI takarAramAM nizAnI jANanArA sAkSIo maLe nahi tyAM adhikArIe nyAya zI rIte karavo te kahe che :cihnajJAtA na ko'pyasti yatra tatra mahIdhanaH / ArAmadevatAsthAnanipAnodyAnavezmabhiH / / 23 / / varSAjalapravAhaizca sImAM nirNIya cAbhitaH / kuryAccidraM yathA na syAttayohi kalahaH punaH // 24 // je jagyAnAM cinDa-eTale nizAnI jANanAra koI maLI zake nahi, tyAM rAjAe bAga, devamaMdira, jaLAzaya, udyAnagRha tathA varSAdano jalapravAha je jagyAe thaIne jato hoya te parathI cAre pAsanI sImAno nirNaya karI cinDa karI ApavuM ke jethI vAdi-prativAdine pharIne paraspara kajIyo thAya nahi. jayapatraM tato deyaM sImAsatyArthavAdine / bhUmipramANavittena daNDyo'nyo bhavati dhruvaM / / 25 / / For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 nAzayed bhUmilobhena sImAcihnAni yo naraH / hanIya: sa bhUbhumIrauvya: padmazata: paLa: / / 2 / / ajJAnena pramAdena yo nAzayati tAni ca / sa paNadvizataM daNDyo dInazcedamunimuSTibhiH / / 27 / / sImAnI bAbatamAM satya bolanArane jaya patra ApavuM, ane jUThThuM bolanArane takarArI jamInanA mUla pramANe daMDa rAjAe avazya karavo. kadAcit koI manuSya pRthvI vadhAravAnA lobhathI pUrvanI nizAnIo-bANa, khuMTa vagere cinho bhAgI nAkhe to rAjAoe tene pAMcaso rUpiyA sudhIno daMDa karavo, ajJAnathI athavA ALasathI hada nizAnane nAza kare to teno baso rUpiyA daMDa karavo. ane te jo garIba hoya to sAta mukkIo mAravI. atha prakRtaH setu pakSetra viSaye vizeSamAha atre prasaMga che mATe pUla, kUvo ane kSetra viSayamAM vizeSa kahe che: setuH kUpazca kSetre'pi na niSedhyo hi kSetribhiH / svalpabAdhAkarAste'pi bahulokopakArakAH / / 28 / / yaH setuH pUrvaniSpannaH saMskArArho bhavedyadA / tadA tatsvAminaM pRSTavA tadvaMzyaM vAtha bhUbhujam / / 29 / / taM saMskaroti cetko'pi tarhi tatphalabhAg bhavet / anyathA tatphalaM svAmI gRhNIyAdvA mahIpatiH / / 30 / / pula, ke kUvo potAnA khetaramAM Avelo hoya to paNa khetaranA dhaNIoe teno vAparavAno niSedha koIne karavo nahi. kAraNa ke tethI khetaranA dhaNIne thoDI aDacaNa thAya paNa tethI ghaNA lokone upakAra thAya che. prAcIna samayamAM banAvelo tevo setu (pula) jIraNa thavAthI samarAvA lAyaka thayo hoya to tenA svAmIne agara te pulanA karAvanAranA vaMzamAM koI hoya to tene agara rAjAne pUchI For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 koI samarAve to te temAMthI utpanna thatA phaLano bhAgI thAya che.' nahito tenu 301 2004 athavA svAmI aDa! are. parakSetrasetuviSaye'yaM / vidhi: 5 / 28 kSetramA pusa Doya te. saMdhI 752no viSaya cha. aGgIkRte'pi kSetre no kRSi kuryAnnakArayet / tenApi deyaM tanmUlyaM phalaM syAdathavA na hi // 31 / / pote lIdhelAM khetaromAM khetI kare athavA na karAve to paNa tenuM mUlya ApavuM ja joIe. pachI temAM phaLa thAo kiMvA na thAo. iti sakSepataH proktaH sImAvAdasya nirNayaH / jJeyovizeSo dhImadbhirmahAhannItizAstrataH / / 32 / / upara pramANe TuMkAmAM sImAvAdano nirNaya kahyo, buddhimAnone vizeSa jANavAnI IcchA hoya to bRhat zAstramAMthI jANI levo. // iti sImAvAdaprakaraNam / / atha vetanAdAnasvarUpaM likhyate / natvA zrIzItalaM devaM saMsArAmbudhitArakaM / vetanAdAnavRttAnto varNyate'tra samAsataH // 1 // saMsArarUpI samudrane tAranAra evA zrI zItaladeva prabhune namaskAra zane TuMbha 'petanAdAna' nu vRttAnta vAye chIme. pUrvaprakaraNe sImAvAda uktastatra bhRtyA apyapekSitA bhavanti ityatra tadvarNanA tadvetanAdiyutocyate tatrAdau sevakabhedAnAha / / pUrva 5429|maaN sImApArnu varNana karyuM, temAM cAkarono khapa paDe che tethI A prakaraNamAM temanuM tathA temanA rojanuM svarUpa varNave che. prathama cAkaronA bheda kahe che :sevakAH paJcadhA proktAH ziSyAntevAsibhRtyakAH / adhikarmakarAsturyAH smRtA dAsAstu paJcamAH // 2 // For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 catvAraH prathame tatra zubhakarmakarAH smRtAH / paJcamo dAsako hyatra sarvakarmakaro bhavet // 3 // seva pAMya prahAranA gaerosA che, ziSya, aMtevAsi, nRtya, cothA adhikarmakara ane pAMcamA dAsa. temAMnA pahelA cAra zubha karma karanArA ane chello eTale pAMcamo dAsavarga te sarva kAmano karanAra hoya che tatra vidyAdhyayanatatparaH ziSya // 1 // temAM ne vidyA bhAvAmAM sAvadhAna te ziSya ahevAya zilpavidyArthI aMtevAsI / / 2 / / zilpa vidyAno zIjanAra te aMtevAsI bhagavo. bhRtyA karmakaro bhRtyaH / / 3 / / ro4 saI Ama hare te lRtya karmakarANAmadhiSThAtAdhikarmakaraH / / 4 / / yA'rono uparI tenuM nAma adhirbha 42, gRhadvArasthocchiSTaviNmUtrAdyazucisthAnazodhaka: svAmiguhyAGgazodhakazca dAsaH / / 5 / / gharanI jara khAMgalAmA rahelA ucchiSTa (jeThavArDa) bhala, mUtrAdi apavitra vastune sApha karanAra tathA zeThanAM guhya aMgone dhoIne sApha rAkhanAra te dAsa kahevAya. bhRtyastu trividhastatrAyudhikaH prokta uttamaH / madhyamaH kRSikazcaivAdhamo bhArasya vAhakaH / / 4 // dAsAH paJcadaza khyAtA gRhajaH krIta AdhitaH / labdho dAyAgatazcaiva durbhikSe poSitastathA / / 5 / / yuddhe paNe ca vijita RNabhAg RNamocitaH / rakSito muktidAnena pravrajyApracyutastathA / / 6 / / sthito yaH svayamAgatya vaDavAlobhataH sthitaH / amAtRpitRko yastu vikretA svayamAtmanaH / / 7 / / mRtyu (cAkara) traNa prakAno kahevAya che. temAM prathama Ayudhika (zastra dhAraNa karanAra) uttama prakArano gaNelo che. kheDutane madhyama kahelo che. ane bhAravahana karanAro kaniSTa kahevAya che. dAsa jAtanA For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 cAkaro paMdara prakAranA che. gharanI dAsI thakI utpanna thayelo, vecAthI lIdhelo, thApaNamAM mUkAyelo, prApta thayelo, paherAmaNImAM badale maLelo, dukALamAM poSaNa karelo, yuddhamAM ke zaratamAM jItelo, RNabhAd rUNamocita, rakSita, dikSAthI bhraSTa thayelo, kanyA paraNavAno lAlacu, potAnI meLe AvIne rahelo mAtapitA vagarano hovAthI potAnI jAtane vecanAra e paMdara prakAra dAsanA hoya che. vRdalAyAM gAto. pRdaMgaH | 2 | gharanI dAsIne peTe utpanna thayelo te gRhaja, mUjona gRhIta: tiH | 2 | mUlya ApIne vecAthI lIdhelo te kIta, svAminA thanArthamAdhito nIta nadhitaH | rU. svAmIe dhIreluM dhana pAchuM levAne thApaNamAM lIdho hoya te Adhita, mADanAdhAra sArtho vA prAto nathI ke 4 | AdhAra vagarano vA kAphalAthI chUTo paDelo mArgamAMthI jaDyo hoya te labdha, vivAde sAthe samAto vAyAH |1 | lagnanI paherAmaNImAM dAsa tarIke maLyo hoya te dAyAda, kurmikSe poSitaH | 6 | dukALamAM poSaNa karelo, sAme, nitI yutiH | 7 | saMgrAmamAM jItAyelo te yuddha prApta, sthULataH | 8 || jUgaTAmAM jItAyelo, RUTUpanayana yAvata vAsa zrAmA | 2 devuM puruM thAya tyAM sudhI rAkhavAmAM Avelo te rUNabhA, RNa mocana tA: ta moritiH || 10 | devAne choDavavA peTe dAsa karI lIdho hoya te RNamocita, moganivacenaiva kSita: 22 me phakta khAvAnuM ApavuM evA sATAthI rAkhelo, pravacItruta: 22 | dIkSAthI bhraSTa thayelo, svayama ti: je rU ne potAnI meLe Avelo, taputrIpariyananAmenA tiH | 24 | svAmInI putrIne paraNavAnA lobhathI AvIne dAsapaNuM karato hoya tevo, mAtRpitR yaH mAtmAna viMAti || 2 | mA-bApa vagarano pote potAnI jAte vecAyelo. athavAthimapara hevizeSAnAda kyA cAkarone dAsapaNAnA dharmamAM choDavA teno hetu vizeSa kahe che : For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 caurairhatvA tu vikrIto balAdAsIkRtazca yaH / dAsatvaM tasya no yuktaM balAttaM mocayennRpaH / / 8 / / coroe koI mANasane corI karI lAvI vecyo hoya ane tene jabaradastIthI dAsapaNuM karAvavAmAM AvyuM hoya tevo mANasa dAsapaNAne yogya nathI. mATe rAjAe tevA dAsane sakhatAIthI choDI devarAvavo. svAminaM mocayedyastu prANasaMzayasaGkaTAt / mucyate dAsabhAvena putravadbhAgabhAk ca saH // 9 // potAnA dhaNIne prANasaMkaTa AvyuM hoya tevA samaye svAmIne te saMkaTathI choDAve te dAsapaNAmAMthI chuTI putranI peThe tenA dhanamAM bhAgIyo thAya che. ayaM sAdhAraNaH sarvadAsaviSayiko vidhiH 52no zloka sarvaprakAranA dAsane mukta karavAnA sAdhAraNa viSayano che. atha vizeSaM drshyti|| ve vizeSame hemA cha :savRddhidhanadAnAdvai AdhitA RNamocitAH / dAsabhAvAtpramucyerannakAle poSitastathA // 10 // bhuktidAso'pi tadbhuktadravyaM datvA ca mucyate / yuddhe paNe jayaprAptastathA ca svayamAgataH / / 11 // tulyena karmaNA dAsyAnmucyeddAsIkRto'pi ca / dAsInigrahatazcAnye na mucyante kRtiM vinA // 12 // pravrajyApracyutaM tatra dAsaM kuryAbdalAnnRpaH / AnupUrvyA ca varNAnAM dAsyaM no prAtilomyataH // 13 // devAne peTe rakhAyelA dAsI, vyAja sudhAM devAnuM dhana ApI devAmAM Ave eTale teo dAsapaNAmAMthI mukta thAya che. te ja pramANe dukALamAM poSaNa karelA ane khAvA peTe rahelA cAkaro khorAkI badalAnA paisA ApI devAthI dAsapaNAmAMthI mukta thaI zake che. For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 temaja yuddhamAM ke zaratamAM jItAyelA athavA potAnI meLe AvIne rahelA cAkaro cAkarI karavAnuM rAkhelA hoya tema chatAM upara mujaba - khorAkInA paisA dhaNIne bharI devAthI cAkarIthI chUTI zake che. dAsapaNAthI baMdhAyelA bIjAo zeThane kRtyano badalo ApyA sivAya mukta thaI zakatA nathI. temAM paNa je dIkSAthI bhraSTa thaI rahelo hoya tenI pAse rAjAe baLa vAparI dAsapaNuM karAvavuM. A saghaLAM dAsapaNAM varNanA eTale brAhmaNa, kSatrIya, vaizya tathA zUdranA jAtikrama pramANe ghaTita rIte karAvavuM, nahi ke pratilomyapaNe eTale je varNane je adhikAra nathI tevI varNane te na karavAnuM kAma soMpIne dAsapaNuM karAvavuM nahi. evo Azaya jaNAya che. atha tAsatvaniraviravidhimAda ! have cAkarapaNuM choDAvAno vidhi kahe che. dAsaM svIyamadAsaM yaH kartumicchetprasAdataH / ' tasyAMsataH sa AdAya sAmbhaHkumbhaM ca bhedayet / / 14 // chatrAdhastaM ca saMsthApya mArjayitvA ca tacchiraH / puSpAkSatAni tacchIrSe kireDhyAcca trirvibhuH / / 15 / / adAsastvamato jAto dAsatvaM ca nirAkRtaM / vartitavyaM zuddhacittAbhiprAyeNa nirantaram // 16 // je zeTha dAsa para maherabAnI karIne potAnA dAsapaNAmAMthI chUTavAne cAkara para kRpA kare che tyAre teNe cAkaranA khabhA parathI laIne jaLano bharelo ghaDo kANo karI cAkarane chatrI nIce rAkhI ghaDAnA jaLa vaDe tenA mAthA para mArjana karavuM, ane tenA mAthA para pharI pharIne traNa vakhata puSpa tathA akSata veravA vaLI traNa vakhata zeThe kahevuM ke "AjathI tuM cAkarapaNAmAMthI chUTyo. tArU dAsapaNuM gayuM. have tAre hamezAM tArA pavitra antaHkaraNanA vicArathI vartavuM, For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 arthAt tuM svataMtra matano thayo." atha mRtyavetanaviSayamA / / have cAkaronA pagAranA saMbaMdhamAM kahe che : bhRtyAya svAminA deyaM yathAkRtyaM ca vetanaM / Adau madhye'vasAne vA yathA yadyasya nizcitaM / / 17 / / anizcite vetane tu kAryAyAddazamAMzakaM / dApayeddhapatistasmai sa hyupaskararakSakaH / / 18 / / jevuM kAma te prakAre prathama paraThayA mujaba zeThe cAkarane karelo pagAra kAma karavAnA AraMbhamAM, madhyamAM ke kAma karI rahyA pachI Apavo. pagArano TharAva prathama na karyo hoya to zeThanA naphAmAMthI dazamo bhAga rAjAe cAkarane Apavo, kAraNa ke te cAkara zeThanI mAlamatAno rakSaka hoya che. yavutta vRhannIto bRhadahanItimAM kahyuM che 3 kisivANijjapasUhiM jaM lAho lahai tassa dasamaMsaM dAvei nivo bhiccaM aNicchie vejjaNe tassa / / 1 / / vyApAre svAmivittasya hAnivRddhikaraH svayaM / yo'sti tasmai bhRtirdeyA svAmivAJchAnusArataH / / 19 / / vyApAramAM zeThanA dravyanI hAnI athavA vRddhi karanAra nokara hoya tene zeThe potAnI IcchAnusAra pagAra Apavo. dAnau dInAM vRddhAvadhikAM cAnizcitavetanatvAt svachandatvAcca tasya 4 yAarano pagAra nizcaya karyo na hoya temAM svachaMdapaNuM hoya che mATe dravyamAM hAnI thaye ocho ane vRddhi thaye vadhAre pagAra Apavo e zeThanI marajI para AdhAra rAkhe che. anekakRtakArye tu dadyAdbhRtyAya vetanaM / yathAkarma tathA sAdhye deyaM tasmai yathAzrutaM / / 20 / / aneka purUSoe maLI kAma karyuM hoya tyAre kAmanA pramANamAM For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 tene yogya pagAra Apavo. ane te kAma purAM thaye zarata mujaba ApavuM. matha mRtyuv3mAda che have cAkaranA daMDanA saMbaMdhamAM kahe che :samprApte vetane bhRtyaH svakaM karma karoti na / dviguNena ca sa daNDyo'prApte bhRtisamena ca / / 21 // pagAra prathamathI lIdho che chatAM je cAkara potAne sopeluM kAma karato nathI, te bamaNA daMDane pAtra che. prathamathI cAkarInA badalAmAM pagAra lIdho na hoya te paNa sopeluM kAma na kare to te karelA pagAranA dravya barobara dravyanA daMDane pAtra che. anekasAdhye kArye tu deyaM bhRtyAya vetanaM / yathAkAryaM tathAsiddhe siddhe deyaM yathAzrutaM // 22 // aneka vaDe sAdhya thatuM hoya tevA kAryamAM jo kArya siddha na thAya to nokarane kArya pramANe pagAra Apavo ane kArya siddha thaye paraDyA mujaba dravya ApavuM. bhANDaM tu nAzayetkiM citpramAdAt bhAravAhakaH / tanmUlyapramitaM dravyaM dApayetsvAminaM nRpaH / / 23 // prasthAne niyato bhRtyo lagne vijakaro bhavet / bhRtidviguNadaNDyaH sa doSo hi balavattaraH // 24 / / daNDyaH saptamabhAgena lagnAtpUrvaM parityajan / mArge tu trayabhAgena vinA vyAdhyAdikAraNam / / 25 / / bhAra uMcakanAro majura potAnI gaphalatathI uMcakelA vAsaNo bhAgI nAkhe to rAjAe te vAsaNanI kImata majura pAsethI mAlikane apAvavI. prasthAnamAM joDAyelo nokara mukarara karelA vakhate vighna karanAro thAya to tenA karelA mUlyathI te bamaNA daMDane pAtra thAya For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151 che. kAraNa ke te ghaNo moTo aparAdha che. mukarara karelA samaya pahelAM cAkara jo potAnA kAma parathI mUkIne nAzI jAya to te pagAranA sAtamA bhAga jeTalA dravyanA daMDane pAtra che. vyAdhi Adi khAsa kAraNa sivAya mArgamAMthI adhavaca mUkIne nAsI jAya to trIjA bhAgano daMDa karavA yogya che. mArgAddhaM samatikrAntaM kurvantaM nijakarma ca / / bhRtyaM tyajati yaH svAmI sa dadyAtsakalAM bhRtiM // 26 // ardha mArge pahoMcyo hoya ane cAkara potAne soMpeluM kAma barobara karato hoya tema chatAM zeTha tene ardhathI kADhI muke to teNe cAkarane saghaLA karelA paisA ApIne vidAya karavo. ityevaM vetanAdAnasvarUpaM cAtra varNitam / saGkSiptaM zrutapAthodhimadhyAdralamivoddhRtam / / 27 / / samudramAMthI jema ratna kADhI le tema jJAnarUpI samudramAMthI A vatanAdAna' rUpI ratna kADhIne tenuM svarUpa atre saMkSepathI varNavyuM che. rUti vetana vAnaprazvaram .. atha krayetarAnusantApaprakaraNam likhyate / zrIzreyAMsaM namaskRtya vAdikauzikabhAskaram / cetarInuNanApa: kaththataMtra mAta: | 2 vAdarUpa ghuvaDone sUryasadeza evA zrI zreyAMsanAtha prabhune namaskAra karIne atre saMkSepamAM 'krayetarAnusaMtApa' eTale levaDadevaDathI upajata pazcAtApa saMbaMdhInuM prakaraNa kahIe chIe. pUrvasminprakaraNe bhRtyAH varNitAH tatsahito dhanI taddvArA - svayaM vA krayavikrayAvapi kurute tatra vastuparIkSAmantarA tajanitAnu For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra zayo'pi bhavatItisambandhasambaddhaM tatsvarUpaM kathyate pUrva 5729 mA cAkaronuM varNana karyuM, te cAkarovALo zeTha pote athavA cAkaro dvArA paNa kayavikraya (levuM ApavuM) kare che, temAM vastunI parIkSA sivAya karelA vyApAramAM vakhate pastAvo paNa thAya che. mATe saMbaMdhathI joDAyeluM tenuM svarUpa have kahe che : A rItAnuzayatnakSamada | kretA paNena paNyaM yaH krItvA jAnAti no bahu / ' pAttApo mAryo sa AtAnuzA: mRta: | 2 | je manuSya paisA ApIne kaMI vastu kharIde, paraMtu kharIda kayA pachI bahu kiMmatanI lAge nahi to tene pachI pastAvo thAya che. te pastAvAne "kItAnuzaya" kahelo che. vitAnuzarlikSamAda che , vikrIya dravyaM yo manyenmUlyamalpamupAgatam / tasya citte'nutApo yo vikrItAnuzayo bhavet // 3 // koIpaNa vastune vecI ane pachI kahe ke tenuM mUlya ghaNuM ja ochuM upajayuM, evo tenA cittamAM je pastAvo thAya tenuM nAma vikItAnuzaya' kahevAya. atha vastuvizeSaparIkSAkAlAvadhimAha // strIdohyabIjavAhyAyoratnapuMsAM parIkSaNe / / krItAnAmavadhijJeyo mAsastridazapaJcabhUH // 4 // dinaM saptadinaM pakSazcAtra doSe nirIkSite / kretAdAtuM dattadravyaM zaktaH pratyarthakrItakam // 5 // have vastu parIkSAnA kAlano avadhi kahe che :- dAsI vecAtI lIdhA pachI eka mAsa tenI parIkSAne mATe kahyo che. teTalAmAM te For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 yogya na lAge to potAnuM dravya pAchuM laI te dAsI vecanArane pAchI ApI zake che. bheMsa vagerene avadhi traNa divasano che, bIja vecAthI laI daza divasamAM pAchuM ApI zakAya che. ghoDo, baLada ke vAhananI harakoI vastu pAMca divasa sudhI pAchI ApI zake, loDhAno avadhi eka divasano che, ratnano avadhi sAta divasano che. ane purUSa parIkSAno avadhi paMdara divasano kahelo che. pAchaLa kahelI vastuo eTalA mukarara karelA avadhimAM doSavALI jaNAya to te kharIdanAra tenI vastu pAchI ApI ApeluM mUlya pAchuM laI zake che. thovyatiSiviSayavyavasthAmada krItaM pratyarpituM vastu grAhakazcetsamIhate / 'vikRtaM taddine caiva tarhi pratyarpayed dhruvam // 6 // dadadvitIye divase paNatriMzAMzahAnibhAk / tRtIye dviguNA hAniH parato deyameva na / / 7 // upara kahelI vastu sivAya bIjI vastuo saMbaMdhInI vyavasthA kahe che :- vecAthI lIdhelI vastu grAhaka pAchI ApavAne Icche to avazya teNe bagADyA sivAya te ja divase pAchI ApavI. bIje divase jo grAhaka lIdhelI vastu pAchI Ape to tene vastunI kImatamAMthI trIzamo bhAga kApIne bAkInA paisA pAchA maLe trIje divase kharIdelI vastu pAchI ApavA jAya to tethI bamaNo bhAga ocho maLe ane trIje divase to kharIdelI vastu pAchI ApI zakAya ja nahi. yamaparIkSita vastu vidha: uparano vidhi vagara parIkSA kare kharIdelI vastunA saMbaMdhamAM che. parIkSitagrahe tu na hi krItavastunaH pratyarpaNaM na ca dattAdAnaM | mavatItyAra | parIkSA karIne lIdhelI vastune pAchI ApI zakAya nahi temaja ApelA paisA pAchA maLe nahi te kahe che. For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 parIkSApUrvakaM krItaM krayyaM yatsvAminA svayaM / / tadvikretA na gRhNIyAllabdhaM pratyarpayenna ca // 8 // svAmIe pote parIkSA karIne vastu vecAthI lIdhI, te vastu vecanAro pAchI laI zake nahi tema tenuM mUlya paNa pAchuM ApI zake nahi. __ atha parIkSAprasaGgAtsvarNAdihAniparIkSAmAha / / ma pastunI parIkSAno prasaMga che mATe sonA vagerenI hAninI parIkSA kahe che - vanhau svarNasya no hAnIrajatasya paladvayam / traporaSTau ca tAmrasya paJcAyasi palAni SaT // 9 // ... agnimAM nAkhavAthI sonAnI hAni thatI nathI. rUpe be pala ghaTe che, jasata ATha pala, trAMbu pAMca pala ane loDhuM chapala ghaTe che. pratizata palameSA hAnirjeyA adhikahAnau tu zilpI daNDyo bhavati che uparanI dareka dhAtumAM so paLe eTalI hAni samajavI, ethI vizeSa ni thAya to pAtuno rii||2 6ne pAtra thAya che. yaduktaM bRhadahannItau / / Innatimai | cha 3 :___ "hANI Nahu suvaNe amIe paladuggaM bhave rayae taMvassa paMca lohe dasa sIse aThayaisayagaM" // 1 // .. atha vastvantaraviSaye vizeSamAha // ve bhI vstumaan| saMbaMdhamAM vizeSa kahe che - kArpAse sautrike caurNe sthUlasUtreNa nirmite / jJeyA dazapalA vRddhiH zate prakSAlite sati / / 10 / / sUkSmasUtraizca niSpanne vRddhirhi tripalA bhavet / madhyame madhyamA jJeyA proktametajinAgame / / 11 / / triMzadbhAgakSayo romajAte ca kArmike punaH / kauzeye valkale tu syAnna vRddhirna kSayaH kadA // 12 // For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 rUthI, sutarathI, unathI tathA jADA suratathI banAvelA dhoyelA kApaDamAM so paLe dazapaLanI vRddhi thAya che. jINAM sutarathI banelA kApaDamAM seMkaDe traNa paLa jeTalI vRddhi thAya che. madhyama varganA sutarathI banelA kApaDamAM madhyama vRddhi jANavI ema jinazAstramAM kahyuM che. pazupakSInAM rUvATAMthI tathA yaMtrathI sUtravatI citra kADhelA kApaDamAMthI trIzamA bhAga jeTalo kSaya thAya che ane rezamamAM tathA valkala vastramAM kSaya ke hAni thatI nathI. citrayantrasUtrAdikarmanimite romanimite ca rAzitastriMzadbhAgakSayaH syAt / kauzeya bhUrjapatrAdivalkalaniSpAdye ca hAnivRddhI na hi syAtAmiti // krayetarAnusantApaH saGkepeNAtra sUtritaH / yadjJAnena pravINAH syurjanA vyApArakarmaNi / / 13 / / yetarAnusaMtApa' prakaraNa atre saMkSepathI varNavyuM, jene jANavAthI manuSyo vyApAranA kAmamAM kuzaLa thAya che. rUti yetara nusattApapram | . atha svAmibhRtyavivAdaprakaraNam likhyate / vAsupUjyajinaM stutvA duSTArAtivinAzakam / 'svAmibhRtyavivAdo'tra saGkSapeNAbhidhIyate // 1 // | duSTa zatruone nAza karanAra evA vAsupUjya jinanI stutI karIne svAmI tathA cAkarano vivAda atre saMkSepathI kahIe chIe. pUrvasminprakaraNe ke yavikreyaparIkSAkAlAvadhirabhihitastatra parIkSitAH krItagomahiSyAdayo'pi bhavanti taccaraNArthaniyukta-bhRtyadoSe va icAhato tanomathIyate | pUrva prakaraNamAM kraya vikrayanI parIkSAnA kALano avadhi kahI gayA, temAM parIkSA karIne lIdhelA For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1pa6 gAyo, bheMzo vagere pazuo hoya che, temane cAravAne rAkhelA cAkaro eTale govALiyAoe karelA doSanA saMbaMdhamAM vAda thAya mATe te varNave che :mahiSI tvaSTamASaizca parazasyavinAzinI / tADyA tayeM surakSitasyAre gAvA | 2 || pArakA khetaramAM pezI tenA vAvelA dhAnyano nAza karanAra bheMzanA ATha mAsA, gAyanA cAra mAsA, bakarInA be mAsA tema gheTInA mAlikanA paNa be mAsA daMDa karavo. mA tApatha viMzati tamo mApa: mAso eTale trAMbA nANAno vIzamo bhAga samajavo. sapathaviye tu tuvsdhavaca vityAhu | aparAdha vizeSa hoya to daMDa paNa vizeSa thAya te kahe che :avatsAnAM sthitAnAM ca caritvA tatra pUrvataH / / : ddhipustAsAM saMvatsAnAM vatu: | 3 - vAcharaDAM vagaranI gAyo agara bheMzo ke bakarI ke gheTI pUrvanI peThe carIne te tyAM khetaramAM ja rahe to prathamanA karatAM tenA mAlikano bamaNo daMDa karavo, ane vAcharaDAM sudhI rahe to cAragaNo daMDa karavo. kSetrInaviSaye pazvantaviSaya 2 rAumIda | kSetra vizeSa tathA pazu vizeSane mATe daMDa kahe che :vivIte'pi hi pUrvokta eva tAsAM damaH smRtaH / kharoSTrayozca daNDaH syAtpUrvoktamahiSIsamaH / / 4 / / mAlikInA khetaramAM Dhora cAravAthI pUrve je daMDa kahyo che teTalo ja koInI mAlikInA bIDamAM cAravAthI paNa samajavo, tema gadheDA tathA UMTano daMDa paNa bheMzanA jeTalo ja jANavo. vaM ca parakSetrathI nAze gomahiSyAdisvAminAM daNDastUktaH paraM kSetrasvAmine For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 tatkrAninimitte jivAtatyaM tavAda / / e prakAre pArakA khetaranuM dhAna nAza karavAthI gAyo tathA bheMzo vagerenA dhaNIno daMDa kahyo paraMtu khetaranA dhaNIne te hAni badala zuM ApavuM te kahe che :tADyo gopastu gomI ca pUrvoktadaNDabhAgapi / dadyAt kSetraphalaM yaddhi naSTaM kSetrAdhipAya tat / / 5 / / govALIyAne to A aparAdha badala mAravo eTalo ja daMDa, ane gAyono dhaNI pUrve kahelA daMDane pAtra thAya che, ane kSetranA dhaNInuM kSetrano pAka vagere je kaMI nukazAna thayuM hoya te tene ApavuM. kSetraphalahAnidAne tu gavAdibhakSaNAvaziSTa- palAlAdikaM gominaiva grAhyaM madhyasthasthApitamUlyavAnena krIyaprAyahrAt|| khetaramAM thayelA nukazAnano badalo apAvyA pachI gAyo ItyAdika pazue khAtAM avaziSTa eTale bAkI rAkheluM parALAdika te gAyo vagerenA dhaNIe ja levuM, kAraNa ke koI madhyasthe TharAvelI nukazAnInI kImata ApIne te vecAthI lIdhA jevuM ja gaNAya. gopadoSe sa tADyastaddhAniM ca gomI deyAt / / govALiye pArakA khetaramAM Dhora ghAlyAM hoya to te govALiyo mAranA daMDane pAtra thAya che, paraMtu nukazAnInI to Dhorano dhaNI ja Ape che. mioSe sa Tkyopa hAniopa ti nitArthaH / / DhoranA dhaNIe pArakA khetaramAM Dhora ghAlyAM hoya to te mAranA daMDane tathA hAnine pAtra thAya che evo artha nIkaLe che. ayaM nAmavAre 66 uttta: uparano daMDa jANI joIne pArakA khetaramAM Dhora ghAlavA mATeno che. aAmAre tu kSetravizeSepavAnuM vayati / / aNajANe to kSetrabhedane vize peThelAM Dhorane mATe apavAda darzAve che Hkaamcaare tvayaM daNDo'kAme doSo na kasyacit / yadi grAmavivItAntaM kSetraM mArgasamIpagama / / 6 // For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 uparano daMDa jANI joIne pArakA khetaramAM Dhora cAravA mATeno che. ajANatAM DhoranA javAnA mArgamAM athavA gAmanI lIlI ghAsavALI. jamInanA cheDA para khetara hovAne lIdhe Dhora carI jAya temAM govALIyo ke mAladhaNI doSane pAtra nathI. mAlyANaviSinaE || daMDa karavAne ayogya kayA pazuo te kahe che :SaNDotsRSTAgantukAzca pazavaH sUtikAdayaH / daivAzca rAjakIyAzca mocyA yeSAM na rakSakaH / / 7 / / sAMDhIyA, tajI dIdhelA, navA AvelA, taratanAM janma ApanArAM, devanAM tathA sarakArI Dhorane choDI mUkavAM kAraNa ke temanuM rakSaka koI hotuM nathI. thopavRtvamAda che have govALIyAnuM kAma zuM te kahe che :prAtargRhItA yAvantaH gavAdipazavo vikA- / , le'rpaNIyA hi tAvanto gopena gaNanottaram // 8 // govALIyAe cAravA mATe savAramAM jeTalAM Dhora lIdhAM hoya teTalAM sAMje gaNIne temanA dhaNIne pAchA soMpI javAM. siMhAhividyudAgnaizca mRtazcaurairhato'pi vA / tasya daNDo na gopasya tat pramAde sa daNDabhAk / / 9 / / siMha, sarpa, vIjaLI, agni vagere akasmAtathI vagaDAmAM caratAM Dhora marI jAya athavA cora corI jAya temAM govALiyAno daMDa thaI zake nahi, govALa to gaphalatane mATe daMDane pAtra thAya che. prasaGgAdropavetanasvarUpaM gavAdicArakSetrasvarUpaM cocyate prasaMga che mATe govALIyAone Dhora cAravA bAbatamAM pagAra zo Apavo ane gAyo ItyAdi Dhorane kaI jamInamAM cAravAM tenuM varNana karIe chIe : For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 zatAdgavAM vatsatarA dvizatAdgopavetanam / prativarSaM bhaveddeyaM dohadazcASTame dine / / 10 / / dara varSe govALano pagAra so gAya para eka vAcharaDI ane baso gAya para be karatAM vadhAre vAcharaDIo jANavI. temaja dara AThame divase tene dudhanuM pAtra ApavuM. nRpeNa grAmalokaizca rakSaNIyA vasundharA / gavAdipazuvRtyarthaM no cehukhaM sadA bhavet / / 11 / / rAjAe tathA gAmanA lokoe gAyo ItyAdi pazuone mATe kheDyA vagaranI gocara jamIna rakSaNa karI rAkhavI, jo tema na kare to hamezAMnuM du:kha thAya che. (pazuone cAravAnI jagA dareka gAma dITha hovI joIe evo bhAva che) tatkramALamArlR / / gocara jamIna keTalI rAkhavI tenuM pramANa kahe che : pariNAho'bhito rakSyo grAmasya dhanuSAM zatam / zatakUya vaMTastha naramya vatu:zatam / / 12 / / gAmanI pAchaLa cAre pAsa so, so dhanuSya vA, karbaTa (basso gAmanA mulakanI rAjadhAnI) pachavADe baso dhanuSya vA, ane nagaranI pAchaLa cAraso dhanuSya vA gocara jamIna rAkhavI. saGkSepeNAtra gadito vivAdaH svAmibhRtyayoH / vyavahAre'STamo bhedo vizeSaH zrutasAgarAt / / 13 / / vyavahAramAM AThamo bheda je svAmi bhRtyano vivAda, te atre saMkSepamAM kahyo, vizeSa jANavAnI icchA hoya temaNe bRhadarhannItimAM joI levo. / / iti svAmibhRtyavivAdaprakaraNam / / For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 atha nikSepaprakaraNamArabhyate // zrIvimalasya pAdAbjanakhA dintu sukhAni vaH / yajjanmani nabhobhAgAdratnavRSTirabhUttarAm / / 1 / / zrI. vimalanAtha bhagavAna jemanA janma samaye AkAzamArgathI ratnonI atyaMta vRSTi thaI hatI, temanA caraNarUpI kamalanA nakha tamane khaneDa prahAranAM sujane khApanArA thA. pUrvaprakaraNe bhRtyadoSeNa svAmino hAni: sUcitA tataH khinnaH ko'pi svAmI vRddhilAbhArthaM rakSArthaM vA svadhanaM kvacinnikSipya nirvAhaM karotyato nikSepaprakAro'tra varNyate tatra tAvannikSepasvarUpamucyate / / gayA pra42mAM yAnA doSathI svAmIne hAnI thAya che ema sUcavyuM che. tyAre tevA cAkara dvArA e thayelI hAnithI kheda pAmelo koI zeTha vyAjanA lAbhanA arthe kiMvA potAnAM nANAnuM rakSaNa thavA mATe potAnuM dhana koIka jagyAe thApaNa mUkI nirvAha kare che, mATe tevI thApaNano prakAra atre kahie chIe. temAM prathama thApaNanuM svarUpa kahe che : karmodayena martyasya santatirna bhavedyadA / duSTo'thavA tanujaH syAttadA duHkhaM mahatkSitau / / 2 // tataH kuTumbapuSTyarthaM stainyAdibhayato'pi vA / svayaM vyavahRtiM kartumazaktena nareNa vA / / 3 / / yAtrArthamudyatenApi kSipyate yadvasu svakam / dharmajJe kulaje satye sadAcAraratAtmani / / 4 / / sa nikSepavidhiH proktaH sarvajIvasukhapradaH / sa tu dvividhatApannaH samiSA'miSabhedataH / / 5 / / pUrva karmanA udayane laI jyAre manuSyane prajA thAya nahi, tyAre athavA chokaro duSTa nIkaLe tyAre A lokamAM moTuM duHkha samajavuM. tevAM duHkharUpa kAraNone laI potAnA kuTuMbanA nirvAhane For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 mATe athavA to corI karI javAnA ItyAdi bhayane lIdhe, ke pote vyApAra karavAne zaktimAna na hoya tyAre, vaLI yAtrAmAM javAne taiyAra thayo hoya tyAre ja purUSa, potAnA dhanane koI dharmajJa, sArA kulamAM utpanna thayelA, satya bolanAra tathA sadAcArIne tyAM thApaNa mUke che tene nikSepa vidhi kahe che. te nikSepa eTale thApaNa be prakAranI hoya che eka bAju ane bIjI anAmata. sa tu bhUyaH kiyatkAle nikSepaM yAcayedyadA / na tadA syAdvisaMvAdastataH zuddhe vinikSipet / / 6 // yAvad dravyaM ca nikSiptaM tAvaddeyAddhanI punaH / / yathAdAnaM tathAdAnaM yena prItiH sadA tayoH // 7 // thApaNa mUkanAra keTaloka samaya javA pachI jyAre thApaNa rAkhanAra pAse potAnuM dravya mAge tyAre takarAra thAya nahi mATe thApaNa pavitrane tyAM ja mUkavI. thApaNa rAkhanAra dhanavAne paNa teNe jeTaluM dhana ApyuM hoya teTaluM tene pAchuM ApavuM. je prakAre levuM te prakAre ApavuM, evo vyavahAra rAkhavAthI lenAra ApanArane paraspara hamezAMnI prIti rahe che. yAcyamAnaM svakIyaM svaM nikSeptA yo na yacchati / bhUpa AhUya taM maitryabhAvena kSepinaM vadet // 8 // * vivAdo'yaM kimanyonyaM nAyaM dharmastavocitaH / / svavaMzo lajyate yena na tatkurvIta buddhimAn // 9 // thApaNa mUkanAra thApaNa rAkhanAra pAsethI potAnuM dravya pAchuM mAge ane jyAre te tene pAchuM na Ape tyAre rAjAe te dhaNIne bolAvI mitrabhAvanAthI kahevuM ke A paraspara nakAmI takarAra zuM karavA mATe joIe, Avo dharma tane yogya nathI. je karavAthI potAnA vaMzane eba lAge tevuM kRtya buddhimAna purUSa kadi karato nathI. For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 svAminmama tu na hyasti deyaitasya varATikA / zrImadbhirnizcayaM kRtvA yathA roceta tatkuru // 10 // he svAmInuM ! mAre tenI eka koDI devI nathI mATe Apa nizcaya karIne jema rUce tema karo. svAmikAryahitodyuktaiH puruSaiH sAkSyadAyibhiH / vijJAtimiharniyAtsatyatAM yoH 22 che pachI svAmInA hita kAryamAM udyogavALA sAkSI ApavAne taiyAra thayelA purUSothI tathA anya jAtinA chAnA bAtamIdArothI, bemAMthI kharo koNa che teno nirNaya rAjAe karavo. vAdyuktaM cedvayaH satyaM tadA bhUpo yathAtathA / dApayitvA dhanaM tasmai daMDayenyastarakSakam // 12 // vAdi eTale thApaNa mUkanAranuM kahevuM kharUM kare to tenuM dhana pAchuM apAvI thApaNa sAcavanArano (rAjAe) daMDa karavo. Icasatye hiM sthAditya vAdi khoTo Thare to zuM karavuM te kahe che :arthinyasatye daMDyaH sa yAvadvedanamarthataH / tathA na punaranyo'pyanItiM kuryAcca kazcana // 13 // vAdi jUTho Thare to teNe thApaNanA jeTalA rUpiyA kahyA hoya teTalI rakamathI teno daMDa karavo jethI karIne pharIne bIjo koI tevI anIti kare nahi. nidhi svarUpamAda che have upanidhinuM svarUpa kahe che. nijamudrAMkitaM bandhaM kRtvA ca vastunaH svayam / nikaTe sthApyate'nyasya budhairupanidhiH smRtaH / / 14 / / potAnuM sIla karIne ane baMdha karIne pote je vastu bIjAne soMpe che tene vidvAnoe upanidhi kahelI che. For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 nikSetrA lekhapatre cetputranAma na lekhitam / yAcitaM tadavApnoti putra RkthaM mRtau pituH / / 15 / / thApaNa mUkanAra lekhapatramAM putranuM nAma lakhato gayo na hoya chatAM pitAnA mRtyu pachI te thApaNanuM dhana dhaNI pAse mAge to te tene maLe che. jalAgnicaurairyannaSTaM tannikSeptA na cApnuyAt / nikSeparakSakAdravyaM tatprasAdAdRte naraH // 16 // jaLa, agni ke corothI thApaNa mUkelA dravyano nAza thAya to thApaNa rAkhanAranI kRpA sivAya thApaNa mUkanAra te dravya meLavI zake nahi. visthaghaninornikSepaninja pharvatonRpa: vi vityAdi || thApaNa rAkhanAra dhanI thApaNane oLavI jato hoya tyAre rAjAe zuM karavuM te kahe che :nikSepApanhutiM koMH samAdhaiH zapathairnRpaH / sAkSyAdizapathairvApi yo'satyastaM tu daMDayet // 17 // sarva pApanA sogana ApatAM chatAM ane sAkSI ItyAdinI sogana para jubAnI chatAM je asatya bole ane thApaNa oLave teno rAjAe daMDa karavo. cedasatyaM dvayorvAkyaM rAjJA daMDyAvubhAvapi / yAvaniveditaM svAMtAbhiprAyaM tAvatA laghu // 18 // vAdi prativAdi bane jUThuM bolatA hoya to jyAM sudhI teo potAnA aMta:karaNathI kharo abhiprAya Ape nahi tyAM sudhI rAjAe satvara bannene daMDa karavo. nikSiptaM yo dhanaM RkthI ninhute'smAnmahIdhanaH / gRhItvA SoDazAMzaM prAgarthinaM dApayetsamam // 19 // For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 thApaNa rAkhanAra thApaNa mUkeluM dhana oLavI jato hoya tyAre rAjAe tenI pAsethI soLamA bhAganuM dhana prathama laI pachI thApaNa mUkanArane tenuM purepuruM dhana apAvavuM. arthitAmiyone yo vyayorjina: svAtta bhUpena pratyarthino arthine dvApayitavya jJatyArlR / / AvA thApaNa saMbaMdhInA kajIyAmAM dAda meLavatAM vAdine je kaMI kharca thayuM hoya te rAjAe prativAdi pAsethI apAvavuM te mATe kahe che :- . yo niyoge'rthino jAto vyayaH pratyarthino nRpaH / tadravyaM dApayetsarvaM likhitvA jayapatrake / / 20 // AvA kAmamAM vAdine dAdA meLavatAM je kaMI kharca thayo hoya te dravya hukamanAmA patramAM lakhIne rAjAe apAvavuM. arthAt thApaNanI 2kama para kharcano AMkaDo caDhAvIne hukamanAmuM karavuM. thonidhi haraLaviSayamAha / / have upanidhinA haraNano viSaya kahe che : kazciccopanidherhartA bhUpena yadi nizcitaH / daMDyaH syAddApayitvA prAk nikSiptakSepakAya taM / / 21 / / pUrve jenuM lakSaNa kahyuM che tevA upanidhine amuka haranAro che. ema jo rAjAe nakkI karyuM to prathama vAdine tenuM dhana apAvIne rAjAe pachI potAno daMDa vasula karavo. tavena citaMtrayetsa phaMDya nRtyArlR / / je kapaTa vaDe koIne chetare te daMDane pAtra thAya che, te kahe che : rAjyagehe zrutaM mitra nRpaH kRddhastavopari / tatastvaM madgRhe tiSTha rakSAmi tvAmasaMzayam / / 22 / / cepastvadgRhasthAni vastUni drAk gRhISyati / tvadicchA cetsamastAni madrehe sthApayAmyaham / / 23 / / ityevaM kaitavaM kRtvA bhayaM datvA hareddhanam / kanyAvAstuhiraNyAdi hetubhirvividhaiH khalaH / / 24 / / For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 sa daMDyo bhUmipAlena kArAgArAdibaMdhanaiH / nirvAco narasthiIyAtsarvatnoupaMtha ra1 he mitra ! darabAramAMthI meM sAMbhaLyuM che ke rAjA tArA para kopyo che, mATe tuM mArA gharamAM rahe, avazya huM tAruM rakSaNa karIza. mane bhaya lAge che ke vakhate tArA gharanI vastuo satvara rAjA luMTI leze mATe jo tArI IcchA hoya to te saghaLI vastuo huM mArA gharamAM mUkI chAMDuM. e prakAranuM kapaTa karIne bhaya ApI koInuM dhana harI le, kanyA, ghara, sonuM ItyAdi vividha prakAranA hetuothI koI khaLa laI le, tevA sarva lokone chetaranArano rAjAe kedakhAnuM ItyAdi baMdhanothI daMDa karavo ane potAnA nagarathI bahAra kADhI mUkavo. sAkSanizcitavAviSayamAdi have sAkSIothI nizcaya karelA vAdano viSaya kahe che - sAkSinizcitanikSepavivAde'nyo'nyameva ca / yAvatsAkSyAdibhiH siddhayet tadeva syAtpramANayuk // 26 // - sAkSiothI nizcaya thAya tevA thApaNa saMbaMdhI kajIyAmAM jyAre paraspara sAkSIo purAvo maLe tyAre te satya pramANavALo kahevAya. pataSiye sakSo fmannA bhavaMti tevuM yo-yodhyAnAdA AvA thApaNa saMbaMdhInA kajIyAmAM sAkSIo bhinna, bhinna thAya tyAre yogya sAkSi kayA gaNavA ane ayogya kayA mAnavA te kahe che :yaH kRtyasyAdimaMtaM ca jAnAti nitarAM naraH / / pratyakSadarzI sAkSI syAnna paraH zrutimAtrataH // 27 // je sAkSI kAmanA AdithI aMtya sudhI pAse rahIne jANanAro che, je pratyakSa dekhanAro che, te sAkSI thaI zake bIjo sAMbhaLavA mAtrathI ja sAkSI purI zake nahi. For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 sa sAkSI dvividhaH svAbhAviko naiyogikaH punaH / . tatrAdyaH SaDvidho jJeyaH paraH paMcavidhaH smRtaH // 28 // tathAhi grAmINaH prADvivAkazca bhUpazca vyavahAriNaH / rAjyasyakAryAbhirato'rthinA tu prahitazca yaH / / 29 / / kulyAH kulyavivAdeSu vijJeyAste'pi sAkSiNaH / nyAyoktaguNasaMpannA arthipratyarthimodinaH // 30 // raditaH smAritazcaiva yadRcchAgata eva ca / gupto'tha sAkSisAkSI ca evaM paMcavidhaH paraH / / 31 // . te sAkSI be prakArano che svAbhAvika ane naiyogika, temAM paNa svAbhAvika che prakArano ane naiyogika pAMca prakArano hoya che. gAmano paTela, nyAyAdhIza, rAjA, vyApArIo rAjyanA kAryamAM magna ane vAdie mokalelo, kuLamAM thayelA kajIyAmAM vAdi tathA prativAdine harSa karanArA nyAye darzAvelA guNe karIne yukta tathA kuLavAna hoya te paNa sAkSIo jANavA. radita, mArita, yadacchAgata, gupta tathA sAkSI e pAMca prakAranA niyogika sAkSI jANavA. svadharmaniratAH zasyAH kulInAzca tapasvinaH / dAnino dhaninaH putravaMto bahukuTuMbinaH // 32 // nirlobhAzca vijAtIyAH zrutAdhyayanasaMyutAH / zuddhavaMzodbhavA vRddhAH kAryA vai sAkSiNastrayaH / / 33 / / svadharmamAM kuzaLa, vakhANavA lAyaka, kuLavAna, tapasvI, dAna punya 42vAvApA, dhanavAna, putra, loNA kuTuM1, soma varanA, bIjI nAtanA, ane zAstranA bhaNelA tathA zuddhavaMzamAM utpanna thayelA traNa vRddha sAkSIo karavA. strINAM sAkSye striyaH kAryAH puruSANAM narAstathA / paropakAraniratAH zatrumitrasamekSaNAH // 34 // For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 strIomAM strIo sAkSI karavI ane purUSomAM purUSa sAkSI karavA. te sAkSIo paropakAra karavAmAM kuzaLa ane zatru tathA mitrane samadaSTie jonArA hovA joIe. raditAdInAM svarUpamAha / / 2hita vagere sAkSImonu sva35 53 che. arthinA svayamAnIto yaH patre prAg nivezyate / sa sAkSI radito jJeyo'raditaH patrakAhate // 35 // kAryaM muhurmuhuH pRSTo kAryasiddhyarthameva ca / smAryate cArthinA yo vai sa smArita ihocyate // 36 / / vivAdadarzanArthaM yaH svayaM rAjyasabhAsthale / upakArecchayA prApto yadRcchAgata ucyate / / 37 // prasaMgAdAgataH sAkSI vA prayojanataH svayam / pratyarthivacanaM zrotumarthinA sthAtipazca yaH // 38 // guptasAkSI sa vijJeyo'rthinaH kAryasya siddhidaH / sAkSyuktazravaNAjAtasphurtiruttaradAyakaH // 39 // sAkSisAkSI sa vijJeyaH sAkSiNAM sAkSyadAyakaH / ime caikAdazavidhAH sAkSiNaH parikIrtitAH // 40 // atra zuddhavaMzajA ityanena mUrdhAvaziSTAMbaSTAdInAM na sAkSiyogyateti siddhaM / iti saMkSepataH prokto nikSepavidhisaMgrahaH vistRtizcAsya vijJeyA mahArhannItizAstrataH // 41 / / - vAdIe pote sAkSIne Apyo hoya, ane prathama arajInA patramAM dAkhala karyo hoya te "radita' jANavo, ane arajInA kAgaLamAM nahi dAkhala karelAne "aradita' jANavo. jene kArya vAraMvAra puchavAmAM AvyuM hoya ane kAryasiddhine arthe vAdI jene saMbhArato hoya te For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 smArita' sAkSI jANavo. upakAranI buddhithI mukadamo jovA mATe je potAnI meLe Avyo hoya te yadacchAgata' kahevAya che. ane potAnA prayojanathI Avyo hoya to "prasaMgAgata' sAkSI jANavo. prativAdInuM vacana sAMbhaLavAne vAdIe je sthApana karyo hoya te "gupta' sAkSI jANavo, te vAdInA kAryane siddhi ApanAro che. sAkSInuM vacana sAMbhaLI phuratA AvavAthI je uttara Ape ne "sAkSisAkSI' jANavo, kAraNa ke te sAkSionA kahevA parathI jubAnI ApanAra che. upara zuddha vaMzamAM utpanna thayelA kahelA che te uparathI zuddha sivAyanA bAkI rahelA dAsIputrAdika sAkSIne yogya nathI. e pramANe TuMkAmAM nikSepavidhi kahyo. moTA ahItizAstrathI teno vistAra jANI levo. || rUti nikSeparam samAptam | atha asvAmivikrayaprakaraNamArabhyate / zrImadarhatamAnamyAnaMtaM cAnaMtasaukhyadam / yathAgamaM varNyate'tra vikrayo'svAmivastunaH // 1 // anaMta sukhanA ApanAra anaMtanAtha bhagavAnane namaskAra karIne vagara svAmIe vecAtI vastunuM atre yathAzAstra varNana karIe chIe. ___ pUrvaprakaraNe nikSepo varNito nikSiptadhanaM ca ko'pi lobhI svAmyAjJAmaMtarApi vikrINAtyatastadvarNanA kriyate tatra prathamama svAmivizvayasvarUpamada pUrva prakaraNamAM thApaNanuM svarUpa kahyuM, te thApaNanuM dhana koI lobhI tenA mAlikanI AjJA sivAya vece, te mATe tenuM varNana karIe chIe. temAM prathama svAmInI gerahAjarImAM vecANa thAya tenuM svarUpa kahIe chIe. pracchannaM parakIyasya naSTanikSiptavastunaH / vikrayaH svAmyasattve yaH sa syAdasvAmivikrayaH / / 2 / / For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 corAyelI athavA thApaNa mUkelI vastu tenA svAmInI gerahAjarImAM chAnI rIte vece te asvAmI vikraya thayo ema kahevAya. nanu svAmyAjJAmaMtanA vastuvijratA RIdazavaMkayogyaH sthAvityAnlR / / svAmInI AjJA sivAya vastu vecanAra kevA daMDane pAtra thAya te kahe che :svAmyajJAtakRte ko'pi vikrINAtyanyavastu yaH / sa daMDyazcauravattatsvaM dApayetsvAminaM nRpaH / / 3 // dAyazca vikrayazcApi svAmyasattve'nyavastunaH / kRto'pyakRta eva syAdvyavahAravinirNaye // 4 // svAmInI AjJA sivAya koIpaNa mANasa pArakI vastune vece, te cora jeTalA daMDane pAtra che. rAjAe te vecanArano daMDa karI tenI kiMmata tenA mAlikane apAvavI. vyavahAra zAstrano evo nirNaya che ke - svAmInI gera hAjarImAM pArakI vastu vaheMce ke vaheMcato te kareluM kRtya na karyA barobara che. nanu alpamUlyena rahRtti jAnAtime rAtryAdau vA rniddhanAnmahardhyavastu gRhNAn kretApi kiM daMDanIyaH sthAvityArlR / / vakhata be vakhata athavA rAtre chAnI mAnI koI garIba mANasa pAsethI bhAre mUlyanI kiMmatanI vastu thoDA paisA ApI vecAtI laI le te lenAra zuM daMDane pAta thAya che ? te kahe che :dInAnmahArghavastUnAM kretA'kAle rahasyapi / alpamUlyeNa gRhNanvA dasyuvaddaMDabhAg bhavet // 5 // garIba manuSya pAsethI bhAre kiMmatanI vastu akALe athavA ekAntamAM kharIde, athavA thoDuM mula ApIne le te coranI peThe daMDane pAra thAya che. nanu vi dhanI svavatvavidrIta tRhastAtaM pazyat tavA vi vAryamityArlR / / jyAre dhanI-dhanavAna potAnI vastu bIjAe vecelI ane te kharIdanArane hAtha gayelI pote jUe to te samaye zuM karavuM, te kahe che : For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 labdhvA svamanyavikrItaM kretRhastasthitaM dhanI / taM grAhyettalArakSaM svayamAdAya vArpayet // 6 // naSTaM cApahRtaM vastu madIyamiti sAdhayet / . tataH kretApi zuddhyarthaM vikretAraM pradarzayeta // 7 // tato mUlyaM sa Apnoti zuddhayeccApi na saMzayaH / yadyazaktastamAnetuM tadA sAkSyAdibhiH krayam // 8 // divyena vA zodhayitvA vastu datvA gRhaM vrajet / .. kretAnyathA tu daMDyaH syAdgRhNIyAdvastu taddhanI // 9 // potAnI vastu bIjAe vecelI te lenAranA hAthamAM rahelI mAlika dekhe to teNe lenArane koTavALa pAse pakaDAvavo athavA pote pakaDI soMpI devo, khovAyelI athavA corAyelI vastu mArI che ema - jo koI siddha kare to kharIdanAre pavitrapaNA mATe vecanArane dekhADavo. tenI pAsethI pote ApelA paisA pAchA meLave che. pote nirdoSa Thare che emAM kaMI saMzaya nathI. jo vecanArane te ANI zake tema na hoya to sAkSI athavA zapathathI pavitra thaI vastu mAlikane soMpI potAne ghera jAya. jo tema kare to vecAthI lenAra daMDane pAtra thAya che ane vastu tenA mULa mAlikane maLe che. nanu vastugaveSaNAniyuktena vastulAbhe kiM kartavyamityAha / vastu khoLavAmAM maMDelAe vastu khoLI kADhI pachI teNe zuM karavuM te kahe che :naSTaM cApahRtaM vastu samAsAdya kathaMcana / / sa vastucoraM rAjAnaM samarpya svaM nijaM vadet // 10 // khovAyelI agara corAyelI vastu koIka upAyathI khoLI kADhI te vastu tathA corane rAjAne soMpI kahevuM ke A dravya-vastu mArI potAnI che. yati no nit ta isoDapi gRpahaMDya: vityAra || For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 jo e rAjAne na nivedana kare to te paNa daMDane pAtra thAya te kahe che : yasmAllabdhaM hRtaM naSTaM tadvRttamanivedya yaH / bhUpaM svayaM ca gRhNAti daMDyaH SaNNidhibhiH paNaiH / / 11 / / jenI pAsethI khovAyelI athavA corAyelI vastu maLI Ave tena vRttAnta rAjAne jaNAvyA sivAya te vastu potAnI meLe grahaNa karI le te paNa copaNa paNanA daMDane pAtra thAya che. nanu niHsvAmikadhane rAkhapuruSahastAte vA vyavasthA| / / svAmI vagaranuM dhana rAjapurUSonA hAthamAM Ave tyAre temaNe tenuM zuM karavuM, te kahe che :rAjA niHsvAmikamukthAmAtryabdaM saMnidhApayet / svAmyAtuM tatra zaktastatparatastu nRpaH prabhuH / / 12 / / svAmI vagaranuM dhana rAjAe traNa varSa sudhI anAmata rAkhI. * mUkavuM, teTalI mudatamAM teno kharo mAlika te meLavavAne zaktimAna thAya che, ane traNa varSa vItI javA pachI te dravyano mAlika rAjA che. varNito'yaM samAsenA'svAmivikraya eva ca / vizeSastu bRhacchAstrAj jJAtavyo dhiSaNAnvitaiH / / 13 / / A asvAmIvikraya atre TuMkAmAM varNavyo che je buddhimAnone vadhAre jANavAnI IcchA hoya temaNe moTA arjunnIti zAstramAMthI jANI levo. iti asvAmivikrayaprakaraNam / / atha vAkpAruSyaprakaraNamabhidhIyate / zrImaddharmajinaM natvA sarvakarmavinAzanam / yannAmasmRtimAtreNa saphalAzca manorathAH / / 1 / / For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 jenuM nAma smaraNa karatAM ja sarva prakAranA manoratho saphaLa thAya che evA, sarva karmane nirmULa karanAra zrI dharmanAtha prabhune namIne (kahuM chuM.) pUrva raLesvAmiviyo viitastatra vAparuthaM mati kRti tatuLanamaMtra pratipAdyate gayA prakaraNamAM asvAmivikrayanuM svarUpa kahyuM, temAM vANInuM kaThorapaNuM thAya che te kaThorapaNAnuM varNana A prakaraNamAM pratipAdana kare che : yenopayogo jIvasya zuddhamArgAtpraNazyati / vAkpAruSyamiti proktaM tadahaM vacmi kiMcana / / 2 / / prANipIDAnidAnaM yalloke'prItikaraM ghanaM / saddhistatprANAze'pi na vAcyaM paruSaM vacaH / / 3 // vAcA satyApi yA loke jIvAnAM duHkhadAyikA / sA grAhyate na kenApi vanavAsitapasvinA // / 4 // je vaDe jIvano upayoga zuddha mArgathI nAza pAme che tene 'vAkSArUSya' kaheluM che, tenuM kiMcit svarUpa huM atre kahuM chuM. je vacanalokamAM atyaMca arUcikara ane prANIyone pIDAnuM kAraNabhUta thAya che, tevuM kaThora vacana prANasaMkaTa chatAM paNa satpurUSoe bolavuM nahi. vAta sAcI hoya chatAM jIvone duHkha ApanArI hoya to tevI vAta koI vanavAsI tapasvIpaNa grahaNa karAvI zake nahi. brAhmaNakSatraviTzUdrA vadaMtaH paruSaM vacaH / nRpeNAtmahitArthaM vai daMDyA varNAnusArataH / / 5 / / brAhmaNa, kSatriya, vaizya tathA zUdra e cAre varNamAMthI je koI varNano manuSya kaThora vacana bole to potAnuM hita IcchanAra rAjAe avazya temano daMDa varNanA anukrama pramANe karavo. dvijo'yaM caura ityuktvA vyAkrozaM kSatriyo yadi / kurute bhUpatirdaMDaM deyAttaM mudrikAzataiH / / 6 / / For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 A brAhmaNa cora che, ema jyAre kSatriya (vyAkroza) niMdA kare tyAre rAjA teno so mudrA daMDa kare. vaizyAkroze tadarthaM syAcchUdrAkroze ca viMzatiH / kSatrAkroze tu kSatrasya daMDa: prAgnimitaiH paNaiH / / 7 / / vaizyano Akroza thAya to tethI ardho daMDa karavo, zUdranA AkrozamAM vIza mudrA, ane kSatriya jo kSatriyano Akroza kare teno daMDa trIza paNa karavo. brAhmaNena dvijAkroze AkruSTe kSatriye'pi ca / sama evobhayatrAsti catvAriMzatpaNairdamaH // 8 // brAhmaNa brAhmaNano Akroza kare ane kSatriyano paNa Akroza kare to be bAbatamAM samAna daMDa eTale cALIza paNa daMDa karavo. vaizyAkroze tu viprasya paNAnAM paMcaviMzatiH / zUdrAkroze bhavettasya daMDastu dazabhiH paNaiH / / 9 // brAhmaNa vaizyano Akroza kare to teno pacIsa paNa daMDa, ane zUdrano Akroza karo to daza paNano daMDa karavo. vaizyena brAhmaNAkroze mudrAsArdhazatairdamaH / kSatrALoze taE: syAdvAoze tato'rtha : // z|| vaizya brAhmaNano Akroza kare to teno doDhaso mudrA daMDa, kSatriyano kare to poNoso ane zUdrano Akroza kare to teno sADI sAtarIza mudrA daMDa karavo. vaizyAkroze tu vaizyasya paNaistriMzadbhirIritaH / zUdreNa brAhmaNAkroze daMDaH syAttADanAdibhiH // / 11 // For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 vaizya vaizyano Akroza kare to tenA daMDa trIza paNano kahelo che. zUdra brAhmaNano Akroza kare to teno tADana ItyAdika daMDa karavo. kSatrAkroze zataM sArdhaM vaizyAkroze tadardhakam / zUdreNa zUdrAkroze tu paNAnAM paMcaviMzatiH / / 12 / / kSatriyano Akroza kare sate doDhasono daMDa, vaizyanA AkrozamAM poNoso ane zUdrano zUdra Akroza kare to pacIsa paNano daMDa jANavo. jAtidoSaM vadenmithyA brAhmaNe kSatriye vizi / sa tu daMDamavApnoti vedAgnidvipaNaiH kramAt / / 13 / / brAhmaNa, kSatriya tathA vaizyane viSe mithyA jAti apavAda bole to te manuSyanA anukrame eTale brAhmaNane mATe cAra, kSatriyane mATe traNa ane vaizyane mATe be paNano daMDa karavo. dharmArthamupadezaM hi dAtuM yasyAdhikAritA / tanuSyodyatasyopaveze daMDa: zaurmavet / / 4 / / dharmane arthe jene upadeza karavAno jeno adhikAra che tenuM ullaMghana karIne pote upadeza karavAne taiyAra thAya teno sopaNano daMDa karavo. tithivArAdikaM sarvazrutaM jAtiM vrataM madAt / anyathA vadato daMDo jihvAchedasamo bhavet / / 15 / / tithi, vArAdika sarva prakAranuM zAstra, jAti tathA vrata, e saghaLAMne garvathI je jUdAM kahe teno daMDa jIvyA kApavA sarakho che. kANAMdhakhaMjakuSThayAdIn doduSTAn tathaiva ca / yo brUte sadoSavAcA sa syAddaMDyaH paNaistribhiH / / 16 / / kANA, AMdhaLA, lulA, koDavALA vagere tathA doSa vaDe duSTa For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 175 thayelAne joI je doSa sahita vANI bole che eTale he kANIyA ! he lulA !, he laMgaDA ! vagere vizeSaNothI tene bolAve che te traNa paNanA daMDane pAtra thAya che. AcAryaM pitaraM baMdhuM mAtaraM vanitAM gurum / viparIta vana laMDya: pauthumonmitaii: 27 | AcArya, pitA, baMdhu, mAtA, vanitA (strI) tathA gurune na kahevAnuM vacana kahe te baso paNanA daMDane pAtra thAya che. itthaM samAsataH proktaM vAkpAruSyaM yato janAH / pravadeyurhitaM tathyaM vAkyaM prANipriyaM mitam / / 18 / / - e prakAre vAk pArSya eTale kaThora vANInuM svarUpa saMkSepamAM kahyuM ke jANIne manuSyo hitakara, satya, bIjAne priya lAge tevuM tathA thoDuM bole. ' rUti vAriNaprakaraNamAm | - atha samayavyatikrAntiprakaraNaM prArabhyate // praNipatya mudA zAntiM zAntaM zAntAzivaM zivam / nigadyate'tra samayavyatikrAntinusaMvide // 1 // . nAza karyuM che akalyANa te jemaNe evA mokSarUpa tathA zAnta zrI zAntinAtha prabhune harSathI namaskAra karIne manuSyonA jJAnane arthe atre samayavyatikrAntinuM lakSaNa kahevAya che :- pUrva vAkpAruSyamuktaM sati tasmin krodhAdyAvezavazena samayavyatikrAntirapi saMvatyatatasvarUpamukhyatve gayA prakaraNamAM pANInA kaThorapaNAnuM svarUpa kahyuM, temAM krodhAdikanA AvezathI niyamanuM atikramaNa thAya che mATe te vyatikrAntinuM lakSaNa atre kahIe chIe. For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 sthitirhi naigamAdInAM samaya iti kathyate / tasya collaMghanaM jJeyA vyatikrAntirvivAdabhUH / / 2 / / vepArI vageree TharAvelo niyama tene samaya (TharAva) kahe che. te samayanuM je ullaMghana te vyatikrAnti samajavI ane te vivAdanA kAraNabhUta che. sadA sAmayikaM dharmaM svadharmamaparityajan / pAlayedatiyatnena bhUpo'nyo'pi ca mAnavaH / / 3 // rAjA tema bIjA mANasoe paNa svadharmane nahi choDatAM ghaNA yatnathI sAmayika (sArvajanika) dharma hamezAM pALavo. samudAyasya rAjJAM ca dharmaH sAmayikaH smRtaH / tamatikramato daMDo vyavahArapade bhavet // / 4 // samudAya varga tathA rAjAonA dharmane sAmAyika kahelo che. tenuM ullaMghana kare to vyavahAra mArgamAM daMDa thAya che. tathAhi te A pramANe : sAdhAraNaM ca yadddravyaM taddharellaMghayetpunaH / gaNabhUpasthitiM taM ca sarvaM hRtvA pravAsayet / / 5 / / sAdhAraNa dravyane je mANasa haraNa karI le ane vaLI samudAya tathA rAjAnI sthitine ullaMghana kare tenI mAlamilakata sarva khuMTI laI rAjAe dezamAMthI kADhI mUkavo. sAdhAraLam prAmAkhinasamudrAyadravya yo'paharati gaNasthitiM rAjasthitiM ca yo'tikrAmati tasya sarvasvamapatya rAkhAvezAnniAyet sAdhAraNa dravya eTale gAma vagerenA janasamudAyanuM dhana ane te je laI le athavA khAI jAya ane paMcanA ke rAjAnA TharAvane na mAne tenuM saghaLuM luMTI laI rAjAe dezamAMthI kADhI mUkavo. atha samUde hitavAvizvanuM sarve zI For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 vakavyamacAvaMDa: sAhityAdA paMcamAM hitavAdinuM vacana sarve e aMgIkAra karavA yogya che tema chatAM te aMgIkAra na kare to daMDane yogya thAya te kahe che : hitavAvivo mArca sade tasthitaiH paraH | viparIto hi daMDyaH syAjaghanyena damena ca // 6 // samUhamAM eTale paMca ke kamiTimAM rahelA bIjA sarva manuSyoe hitavAdInuM vacana mAnavuM, jo tethI te ulaTA cAle to chevaTanAM daMDane pAtra thAya che. yadu vRddhanIti jeTalA mATe bRhadaInItimAM kahyuM hiyavAissaya vayaNaM jo nahu maNai tiduvitavyUhe so hoi daMDaNijopaDhamadameNaM khu NiccaMpi // 1 // atha samudAyakAryakAriNAM kathaM satkAro vidheya ityaah|| have samudAya eTale paMca, kamiTi ke sabhA taraphanuM kAma karanArAono kaI rIte rAjAe satkAra karavo te kahe che :kAryasiddhiM vidhAyAzu gaNakAryasamAgatAn / / satkRtya dAnamAnAdyairmahInAtho visarjayet // 7 // samudAyanA kAmane mATe darabAra ke kacerImAM AvelA mANasone rAjAe temanuM kArya siddha karIne dAna vaDe tathA mAnAdikathI satkAra karI jhaTa rajA ApavI. athavo a rtha tatsamAgadhai: tiH svayaM vA rAjapAca~ gatazceddhiraNyAdi-prApnuyAttadA tat smaajmhaajnepyo nivethA tasya daMDa: yAlityAda samAja ke gaNanA kArya mATe samAjanA gRhasthoe AjJA karavAthI ke potAnI meLe samAjano vahIvaTa karanAra rAjadarabAramAM rAjA pAse jAya, ane tyAMthI rAjAe dAna mAnane aMge ApeluM sonuM ItyAdika dravya te samAjanA sadgRhasthone jaNAve nahi to teno daMDa kahe che. For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 178 svayaM samarpaNIyaM tadgaNakAryagatena yat / labdhaM sa hyanyathA daMDyastato dazaguNena vai // 8 // sabhAmAM kArya mATe vahIvaTa karanAra je dravya prApta thAya te teNe sabhAne jAte arpaNa karI devuM, jo ke tema na kare to jeTaluM dravya tene maLyuM hoya tethI daza ghaNA daMDane pAtra ja gaNavo. sAtha samUhaciMtA: dazA: phAda sabhAno vahIvaTa agara " kAma karanArA kevA karavA te kahe che:dhrminnH pratibhAyuktAH zucayo lobhavarjitAH / #AryakSa nirAsyA vadhuNAvizArA: 5 2 | kulazuddhAH sarvamAnyAH kAryaciMtAsamAhitAH / mAnanIyaM varateSAM satalUhAMsthitaiH | 20 | dharmISTa, buddhimAna, pavitra, lobha vagaranA, kAma karavAmAM kuzaLa, ALasa vagaranA, aneka zAstranA jANanAra, pavitra kuLamAM utpanna thayelA, sarva mAnya tathA kAmanI cIvaTavALA purUSo paMca ke sabhAno kAryabhAra karanArA hovA joIe. te sabhAnA saghaLA membaroe upara darzAvelA guNavALA kAryabhArIonuM vacana mAnya karavuM. vaNijAM zreNipASaMDiprabhRtInAmayaM vidhiH / nRpo rakSecca tadbhedaM pUrvarItiM pracAlayet / / 11 / / vyApArIo, zilpavidyArthI jIvanArA tathA pAkhaMDIono A vidhi che, mATe rAjAe teonA bhedanuM rakSaNa karI pUrvanI rItie yathAsthita calAvavI. vAva: prasiddha zilpopanI vina: zreya kArpaTikAdayazca pAkhaMDinaH prabhRtizabdAdAyadhIyAda-yo'pi grAhyAsteSAM meTuM nA kSetUverIti pravartavya | vaNija zabdano artha prasiddha che, zilpajIvIe zreNI, pAkhaMDI eTale kapaTI loko vagere ane For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 vmRti zabda vaDe Ayudha dhAraNa karanAra ItyAdikane paNa grahaNa karavA. evaM proktAtra samayavyatikrAntiH samAsataH / vizeSastu janai yo vizeSAcchAstrasAgarAt // 12 / / e prakAre samaya vyatikrAnti TuMkAmAM varNavI, vizeSa jANavAnI IcchAvALA manuSyoe bRhadaInIti zAstrarUpI samudramAMthI jANI levI. itisamayavyatikrAntiprakaraNam saMpUrNam // atha strIgrahaprakaraNamabhidhIyate / / natvA zrIkuMthutIrthezaM svAntadhvAntanivArakam / parastryAkarSaNAkhyo'yaM vivAdo varNyate'dhunA // 1 // hRdayanA tamIrane TALanAra evA zrI kuMthunAtha prabhune namana karIne have A 'parastrI AkarSaNa" e nAmano vivAda varNavAya che. pUrvasminprakaraNe samayavyatikrAntiH prarUpitA tatsattve strIgrahAdayo'pi doSAH prAdurbhavanti ityatra tAvat strIgrahadoSo vyAkhyAyate // 5 // prakaraNamAM samayavyatikrAntinuM nirUpaNa karyuM temAM strIgrahAdi doSo paNa utpanna thAya che mATe atre strI grahadoSanuM vyAkhyAna kare che :parAMganAsamAsaktaM na ruMdhyAccennaraM nRpaH / mahApavimA driSTinAso mana: | ra che . saMtatiryatprasaMgena jAyate varNasaMkarA / tena varNavinAzaH syAttannAze dharmasaMkSayaH / / 3 / / - pArakI strImAM Asakta thayelA purUSane jo rAjA aTakAve nahi to rAjA moTA pApano bhAgI thAya che, ane tenA dezano nAza thAya che. kAraNa ke parastrInA prasaMgathI prajA varNasaMkara thAya che tethI varNadharmano nAza thAya ane tethI dharma mAtrano nAza thAya che. For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 parAgaMnAbhiH saMlApaM yaH kuryAdrahasi sthitaH / sa daMDyo bhUbhujA tUrNamAvezyastaskarAlaye / / 4 / je mANasa pArakI strIo sAthe ekAntamAM besIne hAsya-mazkarI vagere vAto kare tene rAjAe kedakhAnAmAM purI utAvaLe daMDa karavo. adRSTapUrvastrIbhiryo rAjAdhvani ca saMlapet / kenApi hetunA daMDyo na syAnno tadvyatikramaH // 5 // prathama kadi nahIM dIThelI evI strIo sAthe rAjamArgamAM ubhA rahI koIpaNa kAraNasara purUSa vAta karato hoya te daMDane pAtra nathI kAraNa ke te vyatikrama gaNAto nathI. tIrthe kUpe vane sthAne vijane'bhilapennaraH / rAjJA ca sarvathA daMDyaH pariNAmAzrayo vidhiH / / 6 / / tIrthamAM, kuvA kAMThe, vagaDAmAM ane manuSya vagaranA ekAnta sthAnamAM je purUSa pArakI strI sAthe AlApa karato hoya teno rAjAe sarvathA prakAre daMDa karavo, kAraNa ke niyama pariNAmane AzrayI rahelo che. ekAsanAzanaM dehe gaMdhalepanamaMbunA / kelI raha: saMlapanaM tathA bhUSaNavAsasAm // 7 // paridhAnaM svahastenAnyonyaM sparzanacuMbane / saha khaTvAsanaM caitadubhayordaMDakAraNam / / 8 / / parastrI sAthe eka Asane jamavuM, dehane gaMdhalepa karavo, jaLa vaDe krIDA karavI, ekAntamAM mazkarI ThaThThA sAthe vAto karavI, ghareNA, vastra potAne hAthe paherAvavA, paraspara ekabIjAno sparza tathA cuMbana karavAM tathA eka khATalA para joDe besavuM, e sarva srI-purUSa bannenA daMDanuM kAraNa che. For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 varNatrayeSu yaH kazcit seveta brAhmaNIM yadi / chittvA liMgaM mahIpastaM dezAnnirvAsayettvaram / / 9 / / brAhmaNImapi kRSNAsyAM kArayitvA ca bhrAmayet / pure svAnucarairbhUpaH punarniSkAsayedbahiH / / 10 / traNa varNamAM eTale kSatrIya, vaizya tathA zudramAMthI je koI purUSa brAhmaNIne seve, to rAjAe te vyabhicArInuM liMga chedana karAvI dezamAMthI turata kADhI mUkavo ane te brAhmaNIne paNa moDhe meza copaDI potAnA nokarothI AkhA gAmamAM pheravI gAma bahAra kADhI mUkavI. brAhmaNo yadi seveta kSatriyAM bhUmipastadA / jJAtvA caritraM taddUtairubhau niSkAsayetpurAt / / 11 / brAhmaNa jo kSatrANIne seve to dUta dvArA e temanuM caritra jANI rAjAe bannene nagara bahAra kADhI mUkavAM. baMdicAraNazailUSA dIkSitAH kAravastathA / ye sajjayaMti svA nArIstatstrIbhirbhASaNaM narAH / / 12 / / kurvato na nivAryAH syU rAjalokanaraiH kadA | prAyazo vRttireteSAM tryAdhInA prathitA bhuvi / / 13 // baMdiloka, cAraNo, bhATa, dIkSita tathA kArIgaro, teo potAnI strIone sajI rAkhe che. temanI strIo sAthe anya purUSo vAta karatA hoya to kadi paNa rAjAnA nokaroe temane aTakAvavA nahi, kAraNa ke ghaNuM karIne te lokonI jIvikA strIone AdhIna che, e jagaprasiddha che. kanyAMge vikRtiM yA strI kuryAttacchIrSamuMDanam / kArayitvAMgulicchedaM cainAM niSkAsayet purAt / / 14 / / . je strI kuMvArI kanyAnA aMgamAM vikRti kare tenuM mAthuM muMDAvI ane AMgaLI kApI nAMkhI, nagara bahAra kADhI mUkavI. For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 svavaMzaguNadarpeNa bhartAraM yA na manyate / tAM bhinnAM sthApayedbhUpo na punardarzayetpatim / / 15 / / potAnA bApanA kuLanA uMcApaNAne lIdhe je strI garvathI svAmIne gAMThatI na hoya tene rAjAe jUdI rakhAvavI, ane pharIne svAmInuM mukha dekhADavuM nahi. parastrIM sevate varSAdajJAto yAM ca bhUmibhUt / tadudaMtaM carairjJAtvA daMDayitvA vivAsayet / / 16 / / koIpaNa purUSa jaNAyA sivAya parastrInuM eka varSathI sevana karato hoya to tenuM caritra potAnA gupta dUto dvArA jANI rAjAe te purUSano daMDa karI gAma bahAra kADhI mUkavo. kSatrabrAhmaNavaizyAnAM strIM vA kanyAM niSevate / zatairdamanamAdye tu liMgabhedaH pare smRtaH / / 17 / kSatrI, brAhmaLa, tathA vaizyanI srI ke kanyAnuM je purUSa sevana kare to strInI bAbatamAM teno so daMDa karavo ane kanyAnI bAbatamAM liMga chedana karavuM. daMDyo dvijAM dvijo gacchan sahasrarajatairbhavet / kSatriyaH kSatriyAM gacchan daMDyo yugmasahasrakaiH / / 18 / / brAhmaNa pArakI brAhmaNI sAthe ADo vyavahAra rAkhe to teno eka hajAra rUpA mudrAthI daMDa karavo. kSatrIya bIjI kSatrANI sAthe tevo vyavahAra kare to teno be hajAra rUpA mudrAthI daMDa karavo. seveta vaizyAM cedvaizyo daMDyasturyazatapramaiH / zUdrastu zUdrAsevI cenniSkAsyo bhUbhujA purAt / / 19 // vANiyo jo pArakI vANiyaNane seve to teno cAraso rUpiyA For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 daMDa karavo. zUdra jo zUdrIne seve to tene rAjAe nagara bahAra kADhI mUkavo. zUdrAsevaka vaizyo'pi daMDyaH syAcchatarAjataiH / dvijaH zUdrAnucArI cennirvAsyo nagarAdbahiH / / 20 / / zUdrIne vaizya seve to paNa teno so rUpA mudrAthI daMDa karavo. brAhmaNa zudrIne seve to nagara bahAra kADhI mUkavo. caturvarNajanodbhUtamaparAdhaM samIkSya ced / mULe 7 vAgyeGatarnanAtADanAvimi: / / 2 / / tadA sarvAparAdhAnAM nRpaH svAmI bhavetkhalu / tato rASTratidrukanuM svAnIti'mikSamRtyunam / / 22 / / cAre varNamAM utpanna thayelA dareka manuSyano aparAdha joI, daMDa, tiraskAra, ke tADanathI rAjA te aparAdhIne vAre nahi to te saghaLA aparAdhono svAmI jarU2 rAjA ja thAya che. ane tenA dezamAM Iti', dukALa tathA marakIthI upajatA duHkho utpanna thAya che. duritAkarAzucigRhaM saMprekSya ramAtanuM sudhIH ko'tra / prItiM kurute bIbhatsAkaramazaMkaramatyaMtadurgaMdham / / 23 // saMkaTanI khANarUpa, apavitratAnuM ghara, bIbhatsatAnI khANa, akalyANakArI ane niraMtara durgaMdhavALuM srInuM zarIra joI kayo buddhivAna temAM AsaMkti rAkhe ? 1. Iti cha prakAranI che. ativRSTiranAvRSTiH zalabhA mUSakAH zUkAH / pratyAsannAzca rAjAnaH SaDetA ItayaH smRtAH / / 1 / / ghaNo varasAda, varasAdanI taMgI, tIDa, uMdaraDA, popaTa, ane sAmA AvelA rAjAo, e cha prakAranI Itio kahelI che. For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 saMtatamudaraM dRSTvA kRmimUtrapurISapAtramabalAnAm / viSTAghaTamiva niMdyaM tyajata zarIraM vibudhyadhvam / / 24 // kRmi, mUtra tathA viSTAnA pAtrarUpa abaLAnuM udara viSTAnA ghaDA jevuM niMdya jANo ane te zarIrano tyAga karo. sarvathA svahitodyuktaiH sadA tyAjyAH parastriyaH / pazya tasyaH prabhAveNa praNaSTA rAvaNAdayaH / / 25 / / potAnuM hita cahAnAra purUSe sarvathA prakAre satata parastrIno tyAga karavo. parastrInA prabhAvathI rAvaNAdikano nAza thayo che te humo. ityevaM varNitA nArIgrahaciMtA samAsataH / vizeSo bRhadahanItizAstrAbodhya AdarAt / / 26 // upara pramANe TuMkAmAM nArIgrahaNa vicAranuM varNana karyuM. vizeSa jANavAnI IcchA hoya teNe AdarapUrvaka moTA atrItizAstrathI jANI se. iti strIgrahaprakaraNam saMpUrNam / atha dyUtaprakaraNamArabhyate / natvAranAthaM zrIyuktamaMtaraMgAribhedakam / vyavahArapade dyUtamabhidhAsye yathAgamam // 1 // lakSmI eTale zobhAyukta ane aMtaraMga zatrune nAza karanAra evA aranAtha prabhune namaskAra karIne zAstramAM je prakAre varNavyuM che te prakAre vyavahAra mArgamAM dhUta ane jugAranuM svarUpa huM kahIza. pUrvaprakaraNe strIgraho varNitastato vyasanasAhacaryAd dyUtamadhunAbhidhIyate tatra tAvat dyUtasvarUpamAha / / gayA 5729mavyabhiyAnu For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 svarUpa varNavyuM, te vyasanI sAthe jugAranuM paNa sAhacarya che mATe tenuM varNana kare che. te prathama jugAranuM svarUpa kahe che. dvipadApaccatuSpAdakhacarairdevanaM hi yat / paNAdi dravyamuddizya tad dyUtamiti kathyate // 2 // be pagavALA mallAdika paga vagaranA eTale pAzA vagere cAra pagavALA gheTA, ghoDA vagere tathA kukaDA, tetara, kabutara vagere pakSiothI paNAdika dravyane udezIne je ramata karavI te jugAra kahevAya che. taMtra dvipadA mallAdayaH apadAH pAzakabranAdayazcatuSpadA meSahayAdayaH khecarAH pakSiNaH kukkuTatittirapArAvatAdyAstairdravyAdipaNanibaMdhena krIDA dUtam kanaivAmithAnavyapadezaviSayavizeSamada . atre nAmabhedanA mISe kahIne vizeSa kahe che. acetanaiH krIDanaM yattaddyUtamiti kathyate / sacetanaistu yA krIDA sA samAhvayasaMjJikA // 3 // - cetana vagaranA jaDa padArthonuMpaNa karIne je ramavuM tene cUta e prakAre kahe che ane cetanavALA prANIonuM paNa karIne je ramata te samaya" nAme kahevAya che. rUdya cUtI niyamita samakSasthAne bhavati iti sabhika Agatacaturva-NIyajanAn miSTeSTavacanairvizvAsayannazanAdibhizca saMtoSayan ramayate sapratibaMdhakatayApratibaMdhakatayA vA tvaM zatamudrA jeSyasi ced viMzatimudrA ahaM grahISyAmi iti sapratibandhakatA athavA yadA tvaM zatamudrA jeSyasi tadA rAjJaniyamita muddApaMca grISyAmi ti pratikrIDA ! A jugAranI ramata rAjAe banAvelA sabhA sthAnamAM thAya che. te rAjAnA banAvelA jugAranA sabhA sthAnamAM olA cAra varNanA mANasone (jugArakhAnAnA uparIo) mIThAM priya vacanothI vizvAsa ApI bhojanAdika padArthothI saMtoSa pamADI sapratibaMdhakapaNAthI athavA For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 apratibaMdhapaNAthI ramADe che. (ane kahe che ke, jo tuM so mudrA jItIza to viza mudrA huM laIza enuM nAma apratibaMdhakapaNuM kahevAya, athavA jyAre tuM so mudrA jItIza tyAre rAjAe TharAvelI seMkaDe pAMca mudrAo laIza, te apratibaMdhaka ramata kahevAya. mAM 2 pAnAnumatyA nimapitagaeNtasthAna sabhA eTale rAjAnI AjJAthI potAnA kharce baMdhAveluM jugAra khAnuM. badravya . nipitasthAne vI sI vidate thI ja samajI; athavA rAjAnA dravyathI baMdhAveluM jugArasthAna. te jenuM hoya te sabhika kahevAya. taveva sarNayati te dekhADe che :svakIye rAjakIye vA sthAna AgatamAnavAn / krIDayedazanAdyaizca toSayannabhito muhuH // 4 // potAnA athavA rAjakIya jugAra sthAnamAM AvelA mAnavIone sabhika eTale jugArasthAnano uparI bhojanAdikathI saMtoSI vAre vAre jugAra ramADe che. anyo'nyakalahAdezca rakSayan jitamAnavAn / rAjyAMzaM ca samuddhRtya svAMzamAdAya sarvazaH // 5 // rAjyAMzaM tu pratidinaM deyAdrAjye nirAlasaH / svAMzena svaM kuTuMbaM hi pAlayennirupadravam // 6 // te jugArasthAnane uparI jItelA jugArIonuM paraspara thatA kajIyAthI rakSaNa kare che ane rAjAno tathA potAno bhAga laI le che, pramAdano tyAga karI rAjAno aMza dararoja rAjyamAM teNe Apavo, ane potAnA aMzathI kaIpaNa harakata vinA potAnA kuTuMbanuM pAlana karavuM. jite parAjite'nyonyaM klezo yadi bhavetsabheTa / tadvimRzya jitaM dravyaM dApayecca parAjitAt / / 7 / / For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 187 yadi svadApane'zaktastadA bhUpaM nivedya saH / dApayenniyataM rikthaM no hAniH syAdyataH punaH // 8 // jaya parAjayamAM paraspara jo kaleza utpanna thAya to teno barobara vicAra karI parAjaya pAmelA pAsethI jItelAne jugArakhAnAnA uparIe dravya apAvavuM. jo pote apAvAne samartha na hoya to te hakIkata rAjAne nivedana karIne nakkI kareluM dravya jItanArane apAvavuM ke jethI jugAra sthAnamAM pharIne tevI hAnI thAya nahi. rAjyasthAne sati dyUte kaitavebhyazca rakSaNam / bhavatyataH sabhAsthAne dyUtakrIDA sadocitA // 9 // rAjyasthAnamAM jugArasthAna hoya to kapaTIothI rakSaNa thAya che, mATe sabhAsthAnamAM jugAranI ramata ramavI te hamezAM yogya che. pracchannaM svagRhe dyUtaM ye dIvyaMti sabheT tataH / rAjyAMzaM dviguNaM gRhNIyAtsvAMzaM nirNaye sati // 10 // - chAnAmAnA potAnA gharamAM jugAra rame tenI pAsethI rAjAno bamaNo bhAga levo ane potAne mATe je nakkI karyo hoya te paNa sabhika levo. eSA dyUtakriyA loke sarvavyasananAyikA / 'vabhratiryaggate tI smAryA ziSTajanairna hi // 11 // - A jugAranI ramata A lokamAM saghaLAM vyasanonI nAyikA eTale svAminI che ane narka tathA tiryaMca gatinI to te dUti che. mATe ziSTa manuSyo eto tenuM smaraNa sarakhuM paNa karavuM nahi. itthaM samAsataH proktA dyUtavyavahatirmayA / saMsArasyopakArAya bhAgyAdhikyapakAzikA // 12 // For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 e prakAre jagatanA upakAra mATe, bhAgyano adhika udaya jaNAvanArI jugAranI ramatanuM svarUpa meM TuMkAmAM varNavyuM. ___ iti dyUtavidhiprakaraNam / atha stainyaprakaraNamArabhyate / praNamya zrIyutaM malliM mallaM mohAditADane / stainyaprakaraNaM vakSye samuddhRtya zrutAdaham // 1 / / mohAdikane tADana karanAra zrI mallarUpa mallinAtha prabhune namaskAra karIne zAstramAMthI uddhAra karI corInuM prakaraNa huM kahIza. pUrvaprakaraNe dyUtavarNanoktA tatra hAritazcauryAcaraNaM ko'pi karotyato vyasanatva sAtharyAdhunA taicavanAthiyite I gayA prakaraNamAM jugAranI ramata varNavI, te ramatamAM hArelo koI corInuM AcaraNa paNa kare mATe vyasanapaNAnuM sAdharma che tethI corInA varNanano adhikAra kahIe chIe. nRpateH paramo dharmaH svaprajApAlanaM sadA / / stainyAdibhyo yataH kIrtirvistRtA syAdigaMtare / / 2 // corI ItyAdika pIDAothI potAnI prajAonuM sadA pAlana karavuM e rAjAno parama dharma che, jethI tenI kIrti digaMtaramAM vistAra pAme che. lokAnAM saMsRtau tulyo'bhayadAnena no vRSaH / tasmAjanaiH sadA yatno'bhaye kAryaH samAdhinA // 3 // A jagatamAM abhayadAna jevo bIjo dharma nathI. teTalA mATe manuSyoe zAMtithI hamezAM abhayane sArU yatna karavo. For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 prajAsvAsthye nRpaH svasthastaduHkhe duHkhito nRpaH / tasmAdyattaM prajAsvAsthye'harnizaM kurute nRpaH / / 4 / / prajA sukhI to rAjA sukhI, prajA duHkhI to rAjA paNa duHkhI. mATe rAjA prajAnA sukha mATe rAtri-divasa yatna kare che. prajAdAnArcanAdInAM SaSThAMzaM labhate nRpaH / / puNyAttato netibhayaM koSavRddhizca jAyate // 5 // ziSTAnAM pAlanaM kurvan duSTAnAM nigrahaM punaH / pUjyate bhuvane sarvaiH surAsuranRyonibhiH // 6 // lobhataH karamAdatte prajAbhyo yo mahIdhanaH / kSudrakarmaNi yo daMDaM lAti sa narakaM vrajet // 7 // caurAn dhUrtAnnigRhNan yo bhUpaH sanyAyarItitaH / rodhanena hi baMdhena sa vai svargamavApnuyAt // 8 // prajopari sadA kSAMtI rakSaNIyA mahIbhujA / bAlAturAtivRddhAnAM kSaMtavyaM kaThinaM vacaH // 9 // prajAo je dAna, pUjana ItyAdi satkarma kare che teno chaTho bhAga rAjAne maLe che. te punyathI rAjAne Itino bhaya thato nathI ane tenA bhaMDAramAM vRddhi thAya che. ziSTa purUSonuM je rAjA pAlana kare che ane duSTone zikSA kare che, te rAjAnuM devatAo, asuro tathA manuSyoe saghaLA bhuvanane viSe pUjA kare che. je pRthvI pati lobhathI prajAo pAsethI kara le che, ane nAnA gunAmAM daMDa le che te rAjA narkamAM jAya che. je rAjA cora, tathA dhutArAone pakaDI bAMdhI sArI nyAyarItithI kedakhAnAmAM nAkhe che te jarUra svargamAM jAya che. rAjAe prajA para kSamA rAkhI niraMtara temanuM pAlana karavuM, bALaka, rogI tathA vRddhonAM kaThina vacana rAjAe sahana karavAM atha prastutama | have cAlato viSaya kahe che : For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 yo haretkUpato rajju ghaTaM vastrANi stainyataH / tADayitvA kazAbhistaM yathAvasthaM vivAsayet // 10 // je mANasa kuvA parathI ghaDo, doraDuM ke vastra corIthI laI jAya tene sATakAothI mAra mArI tevone tevo gAma bahAra kADhI mUkavo. stainyAt dhAnyaM haran kSetrAt steno daMDamavApnuyAt / .. steyAddazaguNaM bhUpo dezAnirvAsayecca tam / / 11 / / corI karIne khetaramAMthI dhAnya laI jAya te cora daMDane pAtra thAya che. teNe je coryuM hoya tethI daza ghaNo daMDa karavo ane tene dezamAMthI kADhI mUkavo. jAnastaskaravRttAntaM prajAduHkhaM ca zaktimAn / yaH pazyan kSamate bhUpo dhruvaM prApnoti durgatim // 12 // prajAnI pIDA tathA coranuM vRttAnta jANatAM chatAM je zaktimAna rAjA gaNakArato nathI te avazya durgatine pAme che. hiraNyarajatAdInAM bhUSaNAnAM ca vAsasAm / hatuM. prApamUrca sarva tattvAmine nRpa: 5 zarU I taM punaHsthApayedvaMdigRhe varSatrayAvadhi / . lobdhA dAne tu cedekAbdaM yAvattatra saMsthitiH // 14 / / - sonA rUpAnA dAgInA tathA vastro coranAra pAsethI rAjAe to corelA mAlanI saghaLI kimata te mAladhaNIne apAvavI ane corane traNa varSa sudhI kedakhAnAmAM nAkhavo. jo cora jAte te mAla Ape to eka varSanI kedakhAnAnI sajA karavI. mAnavAnAmarbhakasya kanyAyA haraNe'pi ca / tathAnupamaratnAnAM cauro baMdigRhaM vizet // 15 // For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 tatra varSatrayaM sthApyo mocayetsAkSitastakam / punaH tetha0 vara varSaSAvadhi punaH || 6 | nidhApayedvaMdigRhe yatra na syAcca darzanam / anyasya lekhanaM kArayitvA taM ca vimocayet / / 17 / / lokonAM bALaka ane kanyAnuM haraNa kare tathA amUlya ratno corI jAya te corane traNa varSa baMdikhAnAmAM rAkhavo ane jAmIna laIne choDavo. tema chatAM pAcho corI kare to cha varSa sudhI aMdhArI koTaDImAM keda karavo ke jethI te kazuM dekhI zake nahi. cha varSe bIjA koInI jAmInagIrI lakhI Ape to choDavo. zAstrauSadhigavAzvAnAM hartA bhUpena pIDyate / gRhItvA taddhanaM tasmAtsthApyo kAragRhe punaH // 18 // zAstranAM pustako, auSadhi, gAyo, ghoDAonuM haraNa karanArane rAjAe pIDavo. tenuM te coreluM dhana laI tene kedakhAnAmAM nAkhavo. * guDAjyakSIradanAM ca sitAkasabhasmanAm / lavaNasya mRdazcaiva mRdbhAMDAnAM tathaiva ca / / 19 // tailamodakapakkAnagulmavallIprasUnaka- / / kaMdamUlacchadInAM ca hartA varSatrayaM vaset // 20 // - goLa, ghI, dudha, dahI, sAkara, kapAsa, bhasma, mIThuM, mATI, mATInAM vAsaNa, tela, lADu, pakavAnna, gucchA, velI, phula, kaMdamUla tathA pAMtarAM coranAra traNa varSanA kedakhAnAmAM rahe. 1. varSArtha e pATha koIe mUlanA akSara sudhArIne karyo che. paNa temAM bhula hoya tema lAge che. kAraNa ke upara jaNAvyA pramANe najIvI bAbatamAM moTo daMDa karanAra rAjA narakamAM jAya che. vaLI yAjJavalkanI smRtimAM te ja cIjonI corIne vAste tenA mUlathI pAMca gaNo daMDa kahyo che. mATe vidvAnoe te bAbata vicAravA jevI che. For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dhAnyaM haran kRSeda~DyaH sabaMdhI bhakSaNAya cet / sabaMdhanatvayogyaH syAccaturvarNeSu kazcana / / 21 // - cAre varNamAMthI koIpaNa manuSya khetaramAMnA dhAnyanI corI kare to teno daMDa karavo ane tene bAMdhavo, paNa jo khAvAne dhAnya le to tene kevaLa bAMdhavo. dattvA tu khAtakaM gehe dravyaM harati yo haThAt / dhanine dApayitvA svaM taM ca nirvAsayet purAt // 22 // gharamAM khAtarIyuM mukIne baLAtkArathI dhana harI jAya te cora pAsethI haveluM dhanamAlikane soMpAvI rAjAe corane gAmamAMthI kADhI bhUpo. yazca jainopavItAdikRtasUtrANi saMharet / saMskRtAni nRpastaM tu mAsaikaM baMdhake nyaset // 23 // je mANasa jaina vidhi pramANe saMskAra karelA janoInAM sUtarane corIjAya to tene rAjAe eka mAsa sudhI baMdikhAne nAkhavo. bhAryAputrasuhRnmAtRpitRziSyapurohitAH / svadharmavicyutA daMDyAH paraM vAcA nRpeNa vai / / 24 / / strI, putra, sagA snehI, mAtApitA, ziSya, purohita e saghaLAM potAnA dharmathI vicuta (bhraSTa) thAya to rAjAe vacanathI temane Thapako Apavo. lobhato mocayed baddhAn yo muktAn baMdhayennarAn / dAsadAsyAdihartA ca pravezyastaskarAlaye // 25 // stenopadravato bhUpaH prajA rakSati yaH sadA / yazo'tra prApnuyAlloke paratra svargatiM ca saH / / 26 // For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 je jelano adhikArI lobhathI kedIone choDI de ane chUTelAne bAMdhe, tathA je dAsa dAsIonuM haraNa karI le tevAne kedakhAnAmAM nAkhIne je rAjA coranA upadravathI niraMtara prajAonuM rakSaNa kare te rAjA A lokamAM yaza pAme ane paralokamAM svargagatine pAme. vAcA duSTastaskarazca mAyAvI vipraluMcakaH / dhATI mAraNakartA yo dhATInAM ca nivAsadaH / / 27 / / taskarANAM luTakAnAM dyUtAdigrasitAtmanAm / uzanasthAnatAtA saMca: vAra pRhAIva: 28 ! khoTuM bolanArA, cora, kapaTI, ThagArA, dhADa pADanArA, mAranArA, tathA dhADapADuone rahevAnuM sthAna ApanArA ane taskaro, luMTArA ane jugArIone bhojana tathA rahevAnI jagyA ApanArA kedakhAnAnA daMDane yogya che. maitryAGlobhAtparoktyA cedanyathA kurute nRpaH / yazo'tra naiva hyApnoti paratra narakaM vrajet // 29 // mitrapaNAnA snehathI, lobhathI ke pArakAnA kahevAthI je rAjA anyAya kare che te A lokamAM yaza pAmato nathI ane paralokamAM avazya narkamAM jAya che. gurudhAtmavRddhastrIbAlaghAtodyataM naram / taskaraM prekSya cecchastraM dhArayet brAhmaNaH khalu // 30 // na tadA doSabhAk saH syAt AtatAyi nivAraNe / dharmastyAjyo na hi prANAn saMharet ghAtakAriNaH // 31 // guru, sAdharmI, potAno AtmA, vRddha, strI tathA bALakano ghAta karavAne taiyAra thayelA ane cora purUSane joI jo brAhmaNa paNa hathiyAra leto AtatAyanA nivAraNamAM te hathiyAra ugAmanAro For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 brAhmaNa doSita gaNato nathI. ghAta karanAranA prANane hare paraMtu dharmano tyAga kare nahi. evaM stainyAdiduHkhebhyo rakSaNIyAH prajAH sadA / yataH vasthA: praNA: sarvA: mayurvatAra: 5 rUA. e prakAre corI ItyAdi duHkhothI rAjAe hamezAM prajAnuM rakSaNa karavuM, jethI sarva prajAo svastha citta thaI dharmamAM tatpara rahe. ' itthaM samAsataH proktaM stainyaprakaraNaM param / jJeyo vizeSazcaitasya zrutapAthodhimadhyataH // 33 / / e pramANe saMkSepamAM zreSTha evuM sainya prakaraNa varNavyuM, tene vizeSa jANavAnI IcchA hoya to bRhadatrIti zAstramAMthI jANI levuM. iti stanyaprakaraNaM saMpUrNam / atha sAhasaprakaraNamArabhyate / natvA zrIsuvrataM devaM duHkhAnalapayodharam / / rAjanItyanusAreNa vakSye sAhasikakramam // 1 // duHkharUpa agninuM zamana karavAmAM megharUpa evA zrI suvrata bhagavAnane namaskAra karIne rAja nItinA anusAre 'sAhasa prakaraNa" have huM karIza. pUrvaprazno tainya vatastatsAda-trava sadilomathIyo natha sAlasvarUpama I gayA prakaraNamAM tainya daMDanuM varNana karyuM. tenI sAthe saMbaMdha dharAvanAra hovAthI sAhasa daMDanuM svarUpa kahIe chIe. temAM prathama sAhasanuM svarUpa kahe che :manujaiH sahasAkarma kriyate krodhato'rthataH / mApavAM pamicetat sahiyaM siddhidhyate || 2 | For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 tridhA tallaghumadhyottamAdibhedairbudhaiH smRtam / etasya vistRtirvRddhArhannItau samudAhRtA / / 3 / / manuSyo krodhathI athavA dhana khAtara sAhasa kAma kare che. te sAhasa ApadAonuM sthAna che ema sArA purUSo kahe che. sAhasakarma ladhu, madhyama tathA uttama e traNa prakAranA bhedavALuM vidvAnoe kaheluM che. eno vizeSa vistAra bRhadaInItimAM rUpe prakAre varNavyo che. kriyApekSo hi daMDo'yaM trividhastriSu varNitaH / / caMdrabANavRSairaupyaiH zatairvAlpastato bhavet // 4 // traNa prakAranA sAhasamAM e traNa prakAre sAhasakarmanI apekSAe so pAMcaso athavA hajAra rUpiyA daMDa thAya che. athavA tethI ocho paNa thAya che. kSetropakRtihetUnAM vastUnAM chedane tathA / udakabaMdhavinAze ca prathamaM sAhasaM smRtam // 5 // ' khetaranI upakRtinA hetubhUta vastuonuM chedana, tathA pANInA baMdhano nAza karavo temAM prathama sAhasano daMDa kahelo che. lobhena bAlakanyAyA bhUSaNAni divA nizi / yazcorayati tatkRtye daMDo madhyamasAhasam // 6 // - lobhathI bALaka ane kanyAonAM ghareNAM rAtri divasa je core che te kRtyamAM teno madhyama sAhasano daMDa kahelo che. viSazastrabhayAdhairyaH paradArAnniSevate / bhUSaNArthaM prANaghAtaM karotyuttamasAhasam // 7 // viSa, zastra ItyAdino bhaya batAvI je pArakI strInuM sevana kare che ane ghareNAne mATe je prANano ghAta kare che te uttama sAhasanA daMDane pAtra che. For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 tatra sarvasvaharaNaM tadaMgachedanaM vadham / kuryAcchirasa mudrAMkaM purAnnirvAsanaM nRpaH / / 8 / te uttama sAhasanA gunAha karanAranuM sarvasva luMTI levuM, tenA koI avayavanuM chedana karavuM. tenA kapALamAM nANAno DAma daI nagarathI bahAra rAjAe kADhI mUkavo. paradravyApaharaNe tanmUlyAdviguNo damaH / ninhave turyaguNitaH prerako daMDyate zataiH / / 9 / / pArakuM dravya coranArane te corelA dravyathI bamaNo daMDa karavo. ucApata karanArano cAragaNo daMDa karavo ane preraNA karanArano so rUpiyA daMDa karavo. pUjyApamAnakRd bhrAtRjAyApIDanakAryakRt / saMdiSTArthApradAtA ca gRhamudrAvibhedakaH / / 10 / -- upakSetragRhANAM ca sImAbhaMjanapUrvakam / svabhUmau melanaM kartA damyate zatarAjataiH / / 11 / / je mANasa pUjya manuSyonuM apamAna kare, bhAInI strIne pIDA kare, mokalelI vastu Ape nahi tathA gharanuM tALuM toDI nAkhe, paDozanA khetaranA tathA paDozanA gharanI jamInanI maryAdA toDI potAnI jamIna sAthe meLavI de teno so rUpiyA daMDa karavo. svacchaMdavidhavA nArI vikroSTA sajjanaiH saha / niSkAraNavirodhI ca cAMDAlazcottamAnspRzan / / 12 / / daivapaitryAnnabhojI ca zUdrapravrajitAnnabhuk / ayuktazapathaM kurvan ayogyo yogyakarmakRt / / 13 // daMDyo dazamitairaupyairbhinnaH kAryaH svajAtitaH / prAyazcittaM vinA naiva jJAtau sthApyA bahiSkRtA / / 14 / / For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 potAnI marajI mujaba cAlanArI vidhavA strI, sajjanonI sAthe virodha karanAra manuSya, vagara kAraNe kaleza karanAra, uttama jAtivALAone sparza karanAra cAMDAla, deva tathA pitaronuM anna khAnAra, tema zUdra tathA sAdhuonuM anna jamanAro, adhikAra nahi chatAM eTale pote te kAmane lAyaka nahi chatAM te kAma karanAro uparanA manuSyono rAjAe daza rUpiyA daMDa karI nyAta bahAra karavA. te nyAta bahAra thayelAone prAyazcita karAvyA sivAya nyAtamAM dAkhala karavA nahi. kSudratiryagvRSAdInAmazvAnAM puMstvaghAtakaH / garbhadAsyapahArI ca daMDyo yugmazataiH sadA / / 15 / / baLada Adi tiryaMca prANI tathA ghoDAonA pulliMgapaNAno nAza karanAra arthAt temane khAsI karanAra ane garbha tathA dAsIne haranAra hamezAM baso rUpiyAnA daMDane pAtra che. - bhrAtRmAtRpitRsvasRguruziSyasuhRtsutAn / prayogena vazIkurvan daMDyo raupyazatairbhavet / / 16 / / bhAI, mAtA, pitA, bena, ziSya, mitra, tathA chokarAone je maMtra prayoga vaDe vaza kare che teno daMDa so rUpiyA karavo. AdhiviSayetti sAhasaM mavatISuSyate / / Adhi viSayamAM paNa sAhasa thAya che, te kahe che : nirNejakazca rajako gRhItvAnyAMzukAni cet / sthApayedAdhirUpeNAlAtuM rAjatamudrikAH / / 17 / / dravyalobhAdvivAhAdau paridhAtuM ca mAnavam / kaMcitprati yadA deyAduttamAnyaMzukAni ca / / 18 / / nihnute nUtanaM vastraM dAtumanyaM purAtanam / zarkarAdRSadAM vaMde kSAlanAnnAzayecca yaH / / 19 / / For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 daMDasteSAM kramAt jJeya Adhau ca dazarAjataiH / authame tvacAne nihrave paMcama: | 20 || zarkarAdRSadAM vRMde kSAlayannAzayedyadi / vastrANi rajakastarhi yathAdoSaM ca daMDabhAk // 21 / / jo dhovAne laI gayelo dhobI gharAkanAM lugaDAM ghare mUkIne paisA laI Ave, athavA paisAnA lobhathI koInAM uttama vastra vivAhAdi kAryamAM bhADuM laI bIjAne paheravA Ape, keTalIka vakhata navuM lugaDuM pacAvI paDI bIjuM junuM lugaDuM badale Ape, ane reta tathA patharAmAM aphALI phADI nAkhe, to evo guno karanAra dhobIno nIcenA kramathI daMDa karavo. gIro mUkyA badala daza rUpiyA daMDa, bhADe ApyA badala eka rUpiyo, lugaDuM pacAvI paDyA badala pAMca rUpiyA daMDa, ane reta tathA patharAmAM aphALI lugaDuM phADI nAkhe to jeTaluM nukazAna thayuM hoya teTalA pramANamAM dhobIno daMDa karavo. vastre naSTe sakRddhaute'STamAMzaM nyUnamApnuyAt / dvikRtvastu tadarDAzaM trikRtvaH pAdameva ca // 22 // turyakRtvastadarbhAzamaddhe naSTe ca pAdabhAk / dhanI jIrNAMzuke kSINe na hi kiMcidavApnuyAt // 23 // eka ja vAra dhoyeluM vastra dhobI oLave agara khoI nAMkhe to mAladhaNIne vastranI mUla kiMmatamAMthI AThamo bhAga kamI karI paisA Ape, be vAra dhovAyelAnI ardhI kiMmata dhobI Ape, traNa vAra dhoyelAnI pA kiMmata, cAra vAra dhovAyelAnI ardha kiMmata maLe. aDadhuM nAza pAmyuM hoya to cotho bhAga maLe ane jIrNa vastra nAza pAmavAthI kaMI kiMmata mAladhaNIne maLe nahi. For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirNejakaH zucikAraH rajakazca parakIyottamavAsAMsi dravyapradArthamAdhirUpatA sthApayet tA vagaranatadaMDa: / / lugaDAM zuddha karanAra dhobI pArakAM uttama vastra dravya grahaNa karavAne lobhe gIro mUke to tenA daza rUpiyA daMDa, athavA vivAhAghubhave kasmAcciddravyaM gRhItvottamavastrANi paridhAtuM dadAti cedekarajatadaMDa: athavA vivAha ItyAdi utsavanA prasaMgamAM koInI pAsethI bhADAnA paisA laI uttama vastra paheravAne Ape to teno eka rUpiyo daMDa thAya. nUtananinhave purALavAne ghra paMcaratnatadaMDa: navAM vastra oLavI junAM vastra Ape to pAMca rUpiyA daMDa karavo. t ranaLa: pramAtAt zarkarAdRSadgaNe vastrANi dhAvamAno nAzayati tadA yathAdoSaM daMDa: jo dhobI pramAdathI reta athavA patharA-kAMkarA vageremAM vastra aphALatAM phADe tyAre jevo doSa tevo daMDa karavo. 199 yathASTaraMjatakrItasya sakRddhautasya vAsaso nAze'STamabhAgonaM saptAnatamaulyuM tevaM jemake ATha rUpiyA ApIne vecAthI lIdheluM vastra ekavAra dhoyeluM nAza pAme to tenA dhobI sAta rUpiyA mUlya bharI Ape. niSkRtasya taddha traNa vAra dhovAyelAnuM tethI 'aDadhuM, caturthAMtasva tarjI cAra vAra dhovAyelAnuM tethI aDadhuM, arthe naSTa tavandre aDadhuM nAza thaye sate tenuM aDadhuM, nI" tu naTe ratno na hoSamA cheka jIrNa vastra nAza thAya to dhobIno kazo vAMka nahi. atha pitRputravivAre mAhamena sAkSyane phaMDamAda / / pitA putranI takarAramAM sAhasa vaDe sAkSI Ape teno daMDa kahe che :tAtaputrakalahe ca sAkSitAM sAhasAtkalahavRddhaye'dhamo yo dadAti na ca vAyet tti paMcate tripagaizca bhUbhunA / / bApa dikarAnI varavADamAM kaleza vadhAravAne je adhama purUSa sAhasathI sAkSI Ape paNa kaleza nivAre nahi te adhama purUSano avazya rAjAe traNa paNa - For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 daMDa karavo. atha tUTavyavahAradaMDamAda che have phUTa vyApAranA daMDanuM lakSaNa kahe che :kUTamAnatulAbhiryaH zAsanairnANakena ca / kUTavyavahatiM kuryAiMDya uttamasAhasaiH / / 24 / / je khoTAM mApAM tathA tAjavAM rAkhI toLe athavA khoTA rAjya niyamathI varte, ane kUTa-khoTA nANAthI vyApAra kare to teno uttama sAhasathI daMDa karavo. akUTaM kUTamevaM ca kUTaM brUte hakUTakam / yo nA tu nomena ra laMca: parasorsa: | ra | je manuSya lobhathI kharA nANAne khoTuM kahe che ane khoTAne kharuM kahe che teno uttama sAhasathI daMDa karavo. tiryaMDmanujabhaupAnAM cikitsAM kurute'bhiSak / / sa daMDyaH kramazazcAdyamadhyamottamasAhasaiH / / 26 / / vaidya nahi chatAM je kahe ke huM vaidya chuM, ane tiryaMca prANI, manuSya tathA rAjAonI khoTI cikitsA kare to teno anukrame eTale kaniSTa, madhyama tathA uttama sAhasathI daMDa karavo. tiryaMcanA auSadhamAM kaniSTha, manuSyanA auSamAM madhyama ane rAjAnA auSadhamAM uttama sAhasano daMDa karavo. yo vaidyaH zAstramajhAnanuM prapaMcenAEUR miSa ti vanuM tirazAM vivi tyAM purvAdAsAhabhera phaMDya: je vaidya vedakazAstrane nahi jANatAM chatAM huM vaidya chuM ema kahIne tiryaMca prANIonuM auSadha kare teno kaniSTa sAhasathI daMDa karavo. manuSya cikitsA nmadhyamasadana haMDya: manuSyonI cikitsA kare to madhyama sAhasanA daMDane yogya che, ane maupAnAM ranarvAdhinAM vivitsa yurvavRttamadana haMDya: rAjA athavA te rAjAnA saMbaMdhI manuSyonuM auSadha kare to uttama sAhasanA daMDane yogya che. For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 yazca badhnAtyabaddhaM vai baddhaM yazca vimuJcati / anirvRttakRtiM bhUpAjJAmRte varasAhasam / / 27 / / je adhikArI manuSya rAjAnI AjJA sivAya nahi bAMdhavA yogya tene bAMdhe che, ane potAnuM kArya puruM karyuM nathI evA baMdhAyelAne choDe che te uttama daMDane pAtra che. yo mAnasamaye'STAMzaM vrIhikarpAsayorharet / punarhAnau tathA vRddhau prApnuyAdvizatairdamam / / 28 / / je toLatAM DAMgara tathA kapAsano AThamo bhAga laI le ane tethI ochuM athavA vadhatuM thAya to teno baso rUpiyA daMDa karavo. gaMdhadhAnyaguDasnehabheSajAdiSu yaH kSipet / nyUnadravya svatomena phaMca: svAizAnantaH // 26 / / gaMdha, dhAnya, goLa, ghI tathA osaDo vageremAM dhananA lobhathI halako padArtha bheLavIne vece teno daza rUpiyA daMDa karavo. sAhasena tu yaH kuryAtsamudrAdhAnavikrayam / kuMkumAdiparAvarttI daMDyo viMzatibhistribhiH / / 30 / / je mANasa sAhasathI zIlabaMdha mukelI vastu athavA kumakumAdi padArtho adala badala karI vecavAnuM sAhasa kAma kare te sATha rUpiyAnA daMDane yogya jANavo. prasthAdivaTTAnnirmAtA bhinnAn rAjapracArataH / paNasya hAnau vRddhau vA daMDyo dvizatarAjataiH / / 31 / / rAjAe calAvelA pracArathI mApavAnAM pAlI ItyAdi mApArAM judAM rAkhe ane tethI vyApAramAM hAni athavA vRddhi thAya to te baso rUpiyA daMDane yogya thAya che. For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 parasparAnumatyA yo vaNig vastumaharghatAm / karoti cetsame daMDyAH proktA uttamasAhasaiH / / 32 / / eka bIjA vyApArIo parasparanI anumatithI eka saMpa thaI vecavAnI vastu ochA bhAvavALI chatAM moMghI karI nAkhe to te saghaLA uttama sAhasa vaDe daMDavA yogya kahyA che. evaM saMkSepataH proktA sAhasasya ca varNanA / yatphalajJAnato jIvAH syustattyAgasamudyatAH / / 33 / / e pramANe TuMkAmAM sAhasanuM vivecana karyuM ke jenAthI phalita thayelA jJAna vaDe jIvo te sAhasano tyAga karavAne udyamavaMta thAya che. iti sAhasaprakaraNam / atha daMDapAruSyaprakaraNamabhidhIyate / / natvA namijinaM samyag dharmatIrthapravartakam / vakSyAmi daMDapAruSyaM prajAsthitinibaMdhanam / / 1 / / dharmatIrthanA pravartaka evA zrI naminAtha prabhune rUDA prakAre namaskArIne prajAonI sthitinA nibaMdhanarUpa daMDapArUSya have kahIza. pUrvaprakaraNe sAhasadaMDo nirUpitaH tatsAhacaryyAddaMDa - pAruSyamadhunA nirUpyate / gayA prakaraNamAM sAhasa daMDanuM nirUpaNa karyuM, tenI sAthe sAhacarya che mATe amaNAM daMDapArUSyanuM svarUpa nirUpaNa kare che HyenaaNtyjoN'gen kudhIH kasyAMgaM chedayet haThAt / tadaMgaM chedayitvAsya purAt kAryaM pravAsanam / / 2 / koI naThArI buddhivALo nIca purUSa koInA aMgane baLAtkArathI kApI nAkhe to je avayavathI teNe bIjAnuM aMga kApyuM teno te avayava kApI nAkhI rAjAe tene nagara bahAra kADhI mUkavo. For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 kSatriyadvijayormohAt kASTadhAtuvinirmite / Asane vaizyazUdrau cedupaviSTau tadA bhRzam / / 3 / / kaSAviMzatibhirvaizyaM paMcAzadbhizca zUdrakam / / tADayenyAyamArgeNa maryAdArakSaNe nRpaH / / 4 / / kSatrIya ke brAhmaNane mATe lAkaDA ke dhAtunA banAvelA Asana upara mohathI koI vaizya ke zudra besI jAya to nyAyathI maryAdAnuM rakSaNa thavA vaizyane viza koraDA tathA zudrane pacAsa karaDA mAravAno 2 6 42po. caturvarNeSu yaH kazcit dRSTvA kaMcinnarottamam / niSThIvati hasedvApi damyate dazarAjataiH // 5 // cAra varNamAM dareka varNano mANasa koI uttama narane joI thuMke athavA hase to rAjAe teno daza rUpiyA daMDa karavo. prANaghAtAbhilASI yo grIvAM muSkaM zirastathA / gRhNAti darpataH krodhAiMDyate svarNaniSkataH // 6 // - pArako prANaghAta karavAnI IcchAvALo koI mANasa abhimAnathI athavA krodhathI koInI garadana, vRSaNa, ke mAthuM pakaDe to rAjAe teno daMDa sonA mahorothI karavo. mAMsApakarSaqasturyaistvarabhettA dazarAjataiH / asRkpracAlane vipro daMDyo yugmazatena vai // 7 // mAMsa kheMcanArano cAra rUpiyA daMDa, cAmaDI bhedanArano daza rUpiyA daMDa, ane rUdhira kADhanAra brAhmaNano baso rUpiyA daMDa karavo. ArAmaM gacchatA yena dAdutpATitA latA / tvapatradaMDapuSpAdyAH sa daMDyo dazarAjataiH / / 8 / / For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 koInA bagIcAmAM jaI madathI koI velIne ukheDI nAMkhe athavA koI vRkSanAM pAMdaDAM, chAla, DALI ke puSpAdi toDI pADe to te daza rUpiyAnA daMDane pAtra che. puSpacauro dazaguNaiH pravAsyo vRkSabhedakaH / manuSyagoprahartA ca pravAsyo grAmato dhruvam / / 9 // puSpanA coranArane daza gaNo daMDa karavo, vRkSa kApanAre kADhI mUkavo, manuSya tathA gAyane coranArane avazya gAma bahAra kADhI mUkavo. yAdRzopadravaM kuryAt tAdRzaM daMDamApnuyAt / yAvatA tannivRttiH syAttAvadrvyaM ca dApayet / / 10 // manuSya jevo upadrava kare tevo teno daMDa karavo. jeTaluM dravya kharcavAthI tenA upadravanI zAnti thAya teTaluM dravya tene te Ape. ghAtakAghAtazAMtyarthamauSadhAdyarthameva vA / anucaryArthamapi grAhyaM yAdRk karma tathA phalam // 11 // ghAtanI zAntine arthe tathA tenA auSadhane mATe ane vaLI tenI sevA cAkarImAM nokara vagereno je kharca thAya te saghaLo kharca daMDa uparAMta rAjAe te ghAta karanAranI pAsethI majare levo. je jevuM karma kare tene tevuM phaLa maLe. vittaM yasya vRthA duSTo nAzayedajJAnato'thavA- / jJAnatastatprasattizca kAryA tannAzakena vai // 12 // koI duSTa mANasa koInuM dhana vagara samaje athavA jANI bujIne nAza kare to te nAza karanAre jarUra tenuM mana manAvavuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 RNI svayaM na datte cedbhUpo nizcitya sAkSibhiH / dApayitvA dhanaM tasmAddamaM gRhNAti svocitam / / 13 / / devAdAra pote potAnuM devuM adA karato na hoya to rAjAe sAkSIo dvArA nizcaya karI leNadAranuM dhana apAvavuM, ane potAne yogya lAge te daMDa vasula karavo. vAditranAzane daMDo jJeyo dazaguNaH sadA / mRddhAtukASTapAtrANAM nAze paMcaguNaH smRtaH / / 14 / / vAjIMtra nAza karanArano daza gaNo ane mATI, dhAtu tathA lAkaDAnAM vAsaNa nAza karanArano pAMca gaNo daMDa karavo. mArge yAnAdibhirnAze sArathiM daMDayennRpaH / madahetuvimuktazcedanyathA na hi daMDayuk / / 15 // ATha kAraNa sivAya gADIta mArgamAM jatAM gADI ItyAdika vAhanathI kAMI bhAMgI nAMkhe to teno daMDa rAjAe karavo. akasmAtathI tevuM nukazAna thAya to gADIta daMDane lAyaka thato nathI. jheDyo detava phArlR / / ATha hetu kayA te dekhADe cheH yugAkSayaMtravakrANAM bhaMjane rAzibhaMgake / vRSe tu sammukhaM prApte bhUvaiSamye dRSadgaNe / / 16 / / gaccha gacchetipUtkAre kRte sArathinA'sakRt / nadaMDyA yAnayAnezasvAminaH syurnRpeNa vai / / 17 / / dhUMsarU, AkhaDAM tathA cakra vAMkA thaI gayelA hoya ane te bhAgI jAya, rAzi TuTI jAya, sAmo baLada Ave, pRthvI khADATekarAvALI hoya, paththarano Dhagalo vacce Ave ane gADita cAlo, cAlo' ema vAre vAre pokArato hoya tema chatAM pAkuM nukazAna thAya For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 to gADItano tema gADInA dhaNIno kaMI doSa nahi. te bannemAMthI koI daMDane pAtra thatA nathI. ajJatvAt sAratheryugyamanyatrAkarSayedratham / paravastuvinAze ca svAmI daMDyo na sArathiH / / 18 / / jo sArathInA ajJAnane lIdhe baLadAdika rathane bIje kheMce ane tethI pArakI vastuno nAza thAya to gADInA dhaNIno daMDa karavo, paNa sArathino nahi. yugmamudrAzataM daMDaM gRhNIyAdbhUpatistataH / sArathiH kuzalazcetsa daMDyaH svAmI na doSabhAk / / 19 / / te doSavAL svAmI pAsethI baso rUpiyA daMDa rAjAe levo. sArathI kuzaLa hoya to teno daMDa karavo paNa svAmIno doSa nathI. mUrkhatve sArathedaMDye yugme bhUpena sAratheH / zatamudrAM gRhItvA prAgyAnamIzaM ca dApayet / / 20 / / sArathInuM mUrkhApaNuM hoya to rAjAe sArathI pAsethI ane mAlika banneno daMDa karavo, sArathI pAsethI so rUpiyA prathama grahIne te yAna tenA mAlikane apAvavuM. yAnAMtareNa go'zvAdiruddhe mArge tu sArathiH / azakto vRSarodhAdau na daMDyaH syAcca sarvathA / / 21 / / gADInA javAnA mArgamAM gAyo, ghoDA vagerethI mArga rUMdhAyo hoya ane baLadone rokI rAkhavA vagere kAryamAM sArathI azakta thayo hoya to te sarvathA prakAre daMDane pAtra thato nathI. jIvanAze tu daMDyaH syAtsUto bhUpena kevalam / vastunAze tatprasattiM nRpastena pradApayet / / 22 / / For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 gADI taLe cagadAIne jIvano nAza thAya to rAjAe sArathIno daMDa karavo. koI jaDa vastuno nAza thAya to rAjAe sArathI pAse tenuM mana manAvarAvavuM. martyanAze mahatpApaM cauravaddaMDamApnuyAt / gogajAzvoSTamahiSIghAte svAmiprasannatA / / 23 / / kAraNIyA tato daMDo gRhyate pRthivIbhujA / yathA punaMrna ko'pi syAdIdRzo jIvaghAtakRt / / 24 / / manuSyano nAza thAya to moTuM pApa che mATe rAjAe teno coranA jeTalo daMDa karavo. gAya, hAthI, ghoDo, uMTa tathA bheMza vagere prANIonA ghAtamAM, tenA svAmIne prasanna karavo. vaLI rAjAe sArathIne daMDagrahaNa karavo ke jethI pharIne evo jIva ghAta karanAro koI thAya nahi. bhAryAputrapreSyadAsasodarAzcAparAdhinaH / teSAM nAthena daMDena stainyakarmaNi bhUbhRtA / / 25 / / strI, putra, dUta, cAkara, sahodara (bhAI) vagare je koI saMbaMdhI corInuM kAma kare tene rAjAe doraDA vaDe temaja soTIthI mAravA. eSaH samAsataH prokto daMDapAruSyaniNaryaH / jIvamAtre kRpAdRSTI rakSaNIyA manISiNA / / 26 / / e pramANe TuMkAmAM daMDa pArUSyano nirNaya kahyo, buddhimAne jIvamAtra para dayAdRSTi rAkhavI. iti daMDapAruSyaprakaraNam saMpUrNam / / atha strIpuruSadharmaprakaraNaM vivicyate / / nemiM natvA mudA nemiM sarvAriSTavibhedane / strIpuMdharmavyavahRtiH saMkSepeNAtra varNyate / / 1 / / For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 saghaLAM azubhane nirmULa karavAmAM cakrarUpa nemi bhagavAnane harSathI namIne strI-purUSano dharma vyavahAra atre saMkSepathI varNavAya che. pUrva prApya daMDapA SyavaLanuM vRta pUrva prakaraNamAM daMDa pArUSyanuM varNana karyuM. daMDastu dharmarakSArtha khAyate'dhunAstrIpuruSadharma-prarUpaLAdhi yite|| daMDa hamezAM dharmanI rakSA mATe thAya che. eTalA kAraNa mATe have strI-purUSanA dharmanuM prarUpaNa karAya che. pitrAdayaH svabuddhyA yaM suMdaraM prekSya kanyakAm / dadyuH sA nirguNaM cApi pUjayeddevavattakam / / 2 / / mAtA-pitA potAnI buddhithI 'A sAro che', ema parIkSA karIne tene kanyA Ape pachI te guNahIna nIvaDe to paNa te kanyA e tenI devanI peThe pUjA karavI. bhartrA'pi miSTavacanai: saMtoSyA sA navAMganA / pakkAnnadadhidugdhAdyaiH poSaNIyA niraMtaram / / 3 / svAmIe paNa te navI paraNelI strIne priya vacanothI saMtoSavI, tathA pakavAnna, dudha ane dahI vagere sArA sArA bhojanothI tenuM niraMtara poSaNa karavuM. bAlatve rakSakastAto yauvane rakSakaH patiH / vRddhatve sati satputraH strI svAdhInA bhavennahi // / 4 // bALapaNAmAM strIno rakSaka pitA, yuvAvasthAmAM rakSaka pati, vRddhapaNuM prApta thaye rakSaka satputra, kyAreya paNa strIne svataMtrapaNuM hoya nahi. atIcArAdbudhairnityaM rakSaNIyA kulAMganA / AturyavAsaraM kasyApyAsyaM pazyedRtau na hi / / 5 // buddhimAnoe kulavAna strInuM hamezAM aticArathI rakSaNa karavuM joIe. teNe Rtu samaye cAra divasa sudhI koInuM paNa mukha jovuM nahi. For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 caturthadivase snAtvekSetAsyaM patyureva ca / RtusnAne na pazyetstrI paramartyamukhaM kadA / / 6 / / RtukALamAM cothe divase snAna karIne strIe avazya potAnA patinuM ja mukha jovuM joIe. RtusnAna karelI strIe kadi paNa parapurUSanuM mukha jovuM nahi. snAnakAle nirIkSeta surUpaM ca virUpakam / puruSaM janayetputraM tadAkAraM manoramA / / 7 / / RRtusnAna karIne sAro rUpALo ke cheka kadarUpo jevA purUSanuM mukha srI jue tevA AkArano tene putra utpanna thAya. yAdRzamupyate bIjaM kSetre kAlAnusArataH / tatparyAyaguNairyuktaM tAdRgutpadyate phalam / / 8 / / Rtune anusarIne khetaramAM jevuM bIja vavAya che, te bIjamAM rahelA guNadharmavALuM ja phala utpanna thAya che. yadyajjAtIyapuruSaM yadyatkarmakaraM naram / pazyati snAnakAle sA tAdRzaM janayetsutam / / 9 / / je je jAtinA tathA jevuM jevuM kAma karanArA purUSane snAna samaye te strI jUe che tevo ja putra utpanna thAya che. na spRzedvastumAtraM hi na bhuMkte kAMsyabhAjane / gRhAdbahina gaMtavyaM devatAyatane'pi na / / 10 / / zayIta na hi khaTvAyAM puSTAnnaM naiva bhakSayet / AdarzAlokanaM naiva Rtau kuryAtkulAMganA / / 11 / / aTakAvavALI strIe vastu mAtrano sparza karavo nahi, kAMsAnA vAsaNamAM teNIe jamavuM nahi, deva maMdiramAM paNa javuM nahi. khATalA For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 para teNIe suvuM nahi, puSTIkAraka khorAka khAvo nahi. kulavAna strIe RtunA divasomAM darpaNamAM mukha paNa jovuM nahi. zarIrasaMskRtiM naiva kuryAdudvarttanAdibhiH / na kASThagharSaNaM daMte divA svApaM ca varjayet / / 12 / / tela phulela vagerethI zarIrane mardana karavArUpa zarIra saMskAro paNa karavA nahi, lAkaDAnA dAtaNathI dAMta ghasavA nahi. ane divase " suvAnuM paNa tyAga karavuM. caturthehni kRtasnAnA dRSTvA svIyadhavAnanam / vRtasarvasusaMskrArA pharyAt kSarAnamonanam | 3 | taddine cittavikSepaM krodhaM vA na karoti vai / kRtamaMgalanepathyA bhUSAlaMkRtavigrahA // 14 // kRtAMjanAdisaMskArA puSpasugaMdhavAsitA / svasthacittA suzayyAyAM zete svapatinA saha // 15 // - RtuvatI strIe cothe divase snAna karIne potAnA patinuM mukha joyA pachI zarIre sarva prakAranA zubha saMskAra karavA. te divase teNe kSIrAnna (dudhanA annanuM) bhojana karavuM, te divase cittane vikSepa ke krodha bilakula karavo nahi. maMgaLavastra paherIne tathA AbhUSaNothI potAnA dehane zobhAvIne tathA AMkhamAM meza vagere AMjIne phula tathA sugaMdhIvALAM padArthonI suvAsita thaI svastha citte patinI sAthe zadhyAmAM suvuM. samAyAM nizi putraH syAdviSamAyAM tu kanyakA / / vIryAdhikyena putraH syAdraktAdhikyena putrikA // 16 / / samarAtrimAM garbha saMbhava hoya to putra janma ane viSama rAtrimAM garbhano saMbhava hoya to kanyAno janma thAya. vIryanuM adhikapaNa For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 hoya te putranI utpatti ane rajasanuM adhikapaNuM hovAthI kanyAnI utpatti che. jIvotpatteriyaM bhUmiryoniH proktA hi zAzvatI / bIjAnAmiva tadvRddhirbhUmyAzrayatayA bhavet // 17 // jAyante'nekarUpANi yAnyuptAni kRSIvalaiH / / ekakSetre'pi kAlena bIjAni svasvabhAvataH // 18 // jIvonI utpattine mATe yoni e zAzvatI bhUmi kahelI che, bIjonI vRddhi jema bhUminA AzrayathI thAya che tema jIvanI vRddhi paNa teNInA AzayathI ja thayAM kare che. kheDutoe eka ja kSetramAM nAkhelAM aneka bIjo kALe karIne potAnA svabhAva pramANe anekarUpe ugI nIkaLe che. zAligodhUmamudgAzca-NakAlasikulatthakA / yathAbIjaM prarohaMti svaparyAyAnusArataH / / 19 / / - DAMgara, ghauM, maga, caNA, alasI tathA kaLathI vagere dhAnyo bIjanI jAti pramANe svabhAva dharma pramANe ugI nIkaLe che. anyaduptaM jAtamanyadityetannopapadyate / upyate yena yadvIjaM tattathaiva prarohati / / 20 / / tatprAjJena vicAryaivaM dharmazAstrAnusArataH / vRddhikAmena vaptavyaM na jAtu parayoSiti // 21 // bIjuM dhAna vAvavAthI bIjuM dhAnya thatuM nathI. jeNe jevuM bIja vAvyuM che te ja prakAranuM thAya che. mATe buddhimAna purUSe e prakArano vicAra karI dharmazAstra pramANe vRddhinI kAmanA mATe bIja vAvavuM, paNa pArakAnI strImAM kadI paNa vIryAropaNa karavuM nahi. For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 vidhinA mahilA sRSTA putrotpAdanahetave / bhartuH saparyA paramo dharmaH strINAM prakIrtitaH // 22 // patisevA sutotpattistadrakSA gRhakarma ca / strI vamaLa vaitAni nirviSTAna pradhAnata: | rarUA vidhie putronI utpattine mATe strIne sarjI che. patinI sevA karavI e strIono parama dharma che. patisevA, putrotpatti ane temanuM rakSaNa tathA gharasaMbaMdhI sarva karma karavAM e mukhyatve strIone karavAnAM kahelAM che. bharbarddhadehasaMlInA bhartRbhaktiparAyaNA / patimeva prabhuM manyA proktA sA tu pativratA // 24 // svAmInA ardhAdehamAM maLelI eTale adhaganA, svAmI bhaktimAM tatpara, pati e ja paramezvara ema mAnanArI e ja strI pativratA kahelI che. niHsnehA calacittatvAtyauMzcalyA duSTanAdanAt / / rusaMto mArI 3 vayettata: | ra | calAyamAna cittane lIdhe, vyabhicAriNI strIonI sobatathI temaja temanI duSTa preraNAone lIdhe strI sneha vagaranI thAya che mATe naThAro saMga strIoe varjavo. svakIyakularItistu rakSaNIyA prayatnataH / kuladvaye yathA na syAt malinatvaM kulastriyAH // 26 // kulavAnuM strIe potAnA kula paraMparAthI cAlI AvelI kulanI rItinuM prayatnathI rakSaNa karavuM ke jethI potAnA mAtApitA tathA patinA kulane lAMchana lAge nahi. For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 devayAtrotsave raMge catvare jAgare kalau / kulastriyA na gaMtavyamekAkinyA kadAcana / / 27 / / devanI yAtrAmAM, utsavamAM, nATakamAM, bajAramAM, jAgaraNa tathA kalezanI jagyAmAM kulavAna strIe ekalAM kadApi javuM nahi. snAnodvarttanatailAdyabhyaMgalepanakAni no / kArayetparahastena zIlarakSaNatatparA // 28 // sadAcAra eTale zIla rakSaNa karavAmAM tatpara evI kulAMganAe snAna, mardana, kailAbhaMga, lepana ItyAdi karma pArake hAthe karAvavAM nahi. gaNikA liMginI dAsI svairiNI kArukAMganAbhiH / kAryoM na hi saMsargo yazohetoH kulastriyA // 29 // kulavAna strIe potAnI kIrti khAtara gaNikA, jogaNI, dAsI, vyabhicAriNI tathA kArIgaranI strIo sAthe saMsarga karavo nahi, arthAt temanI sobata karavI nahi. taddharmaguNavRttIH sA dhArayiSyati saMgataH / tasmAdAcArazuddhayarthaM nRbhI rakSyAH sadA striyaH / / 30 // tevI strIonI sobata thavAthI kulavAnuM strInA guNa tathA vRttio temanA jevI thAya che mATe sadAcAranI zuddhine arthe purUSoe hamezAM strIonuM rakSaNa karavuM. pUjArhA putraratlejyA rUpalAvaNyamaMDitA / zrISu strISu vizeSo na gRhiNAmasti kazcana // 31 // strIo satkArane yogya che, putrarUpI ratnoe pUjavA lAyaka che. rUpa tathA lAvaNya vaDe suzobhita che, gRhasthAzramIoe lakSmI tathA strImAM kazo bheda na jANavo. For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 nArtAzrIyAnmadhu tailamucchiSTaM kodravaM tathA / viddhamannaM parAnnaM vA zaucAnnaM na ca mASakAn / / 32 / / malotsarga na sA mArge kuryAdbhasmani gokule / na kSetre saMskRte caiva zmazAne na ca parvate / / 33 / / devasthAne ca sariti garte sattvayute drahe / sUryAgnicaMdrAyatanasammukhaM na kadAcana / / 34 / / RtuvatI strIe madha, tela, eThuM bhojana, kodarA, saDeluM anna, pArakuM anna, apavitra anna, tathA aDada khAvA nahi. mArgamAM, rAkhoDImAM gokuLamAM, kheDelA khetaramAM, smazAnamAM, parvata 52, devasthAnamAM, nadImAM, khADAmAM jIvajaMtuvALA nAnA jharAmAM sUrya, agni, caMdra tathA deva maMdiranA sAmuM mukha rAkhIne kadi malotsarga karavo nahi. atha puruSadharmaH kathyate / prasannacitta ekAnte bhajennArIM manoramAm / prasannacittAM sasnehAM putrArthaM na hi kAmataH / / 35 / / prasannatAsthito garbho jAtazcedbhAgyavAn bhavet / sumuhUrtte ca vikhyAtaH svAtijaM mauktikaM yathA / / 36 / / purUSa cittane prasanna rAkhI ekAntamAM manane AlhAdakArI evI strInuM sevana kare, te paNa prasanna cittavALI tema premavALI hovI joIe. purUSe paNa teNInuM sevana kAmane arthe nahi paNa saputranI utpattine arthe karavuM. paraspara bannenI prasannatAthI rahelo garbha jo prasava thAya to te bhAgyavAn nivaDe che, svAti nakSatramAM utpanna thayelA motInI mAphaka sArA muhUrtamAM rahelo garbha vikhyAta thAya che. For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 nopagacchet pramatto'pi nArImArtavadarzane / ekasmin zayanIye ca na zayIta tayA saha / / 37 / / kAma vihvala thayA chatAM paNa (purUSa) RRtudarzana samaye strI pratye javuM nahi, tema tenI joDe eka pathArImAM suvuM paNa nahi. naro rajo'bhiliptAMgAM seveta svAM badhUmadhIH / prajJAkIrtiryazastejastat kSaNe ca vilIyate / / 38 / / je mUrkha purUSa 2je karIne kharaDAyelA aMgavALI potAnI strIne seve che, tenuM te4, buddhi, DIrti tathA yaza sarva te 4 kSaye nAza pAme che. nAnAyAnna tayA sArddhaM nAzraMtIM tAM nirIkSayet / na jRMbhamANAM no suptAM nAzocAdikriyAparAM / / 39 / / purUSa strI sAthe besIne khAvuM nahi, tema tene khAtAM jovI paNa nahi, te bagAsAM khAtI hoya, sutI hoya athavA azaucAdi kriyA karavAmAM guMthAI hoya teve samaye paNa teNIne jovI nahi. sUryAstottarakAle ca na kiMcidapi bhakSayet / nagno na hi svapet kutra nocchiSTAsyaH kacidvrajet // 40 // na vaset SaMDakaiH klIbairniSAdaiH patitairapi / nAtyai bhraSTairmadAviSTairna maMdaizcAparAdhibhiH / / 41 / / sUrya AthamyA pachI lagAre kaMI khAvuM nahi. nagna suvuM nahi, tema eMThe moDhe kyAreya kaMI paNa javuM nahi. azakta, napuMsaka, thaMDANa, patita, saMtya, bhraSTa, nazo DaranArA, maMda tathA gunhegAronI paDozamAM rahevuM nahi. nobhayAbhyAM ca pANibhyAM kuryAcchirasi kharjanam / na spRzennaramaspRzyaM na ca snAyAcchiro vinA / / 42 / / For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 be hAtha vaDe sAthe mAthAmAM valuravuM nahi, nahi sparza karavA yogya purUSane aDavuM nahi, mAthuM koruM rAkhI nahAvuM nahi. ratezcAMte citAdhUmasparza duHsvapnadarzane / kSaura varSe paMgha nAthAbhUtagartana / karU " saMbhoga pachI, citAnA dhumADAno sparza thayA pachI, naThArUM svapna thayA pachI, hajAmata karAvyA pachI tathA ulaTI thayA pachI e ' pAMca sthaLamAM purUSa pavitra jaLathI snAna karavuM. ityAdiguNasaMpannaH svadharme tatparaH sudhIH / brAhma muhUrte cotthAya prabhuM paMcanamaskRtim / / 44 // . smRtvA bhUtvA zuciH kRtvAvazyakAdikriyAM naraH / / zaucasnAnAdikaM kRtvA carcitvA jinapadyugam // 45 // natvA guruM dharmazAstraM zrutvA niyamamAcaret / / tataH svocitavyApAre pravRtto mAnavo bhavet / / 46 // upara darzAvelA guNe yukta evo svadharmamAM kuzaLa, rUDI buddhivALo purUSa brAhma muhUrtamAM uThIne parameSTIne namaskAra karI, dhyAna dharIne pavitra thayelo potAnuM Avazyaka karma vagere kare, zauca-snAnAdika karI jinazvaranA caraNa-yanI pUjA kare, pachI guruvaMdana karI temanI pAsethI dharmazAstra sAMbhaLI niyamane Acare eTaluM karyA bAda potapotAnA vyApAramAM manuSya pravarte. dharmakarmAvirodhena sakalo'pi kulocitaH / / nistaMdreNa vidheyo'tra vyavasAyaH sumedhasA / / 47 / / dharmasaMbaMdhI kAryamAM bAdha na Ave tevI rIte rUDI buddhivALA purUSe ALasano tyAga karI potAnA kulane yogya saghaLo vyavasAya karavo. For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 dharmarAjyaviruddhaM lokaviruddhaM ca yadbhavet / tatkRtyaM na hi kuryAdvai bahulAbhe'pi sarvathA // 48 // je kRtya dharma virUddha, rAjya virUddha, tathA loka virUddha hoya tevuM kRtya bahu lAbha thato hoya tema chatAM paNa kadI karavuM nahi. bhojanAvasare bhuktvA gurudAnAvaziSTakam / sukhaM kRtvA muhUrtaM ca kuryAdvayavahRtiM punaH / / 49 // divasasyASTamaM bhAgaM yAvatsatpratibhAnvitaH / tato bhuktvAvazyakAdikriyAM kuryAdvicakSaNaH / / 50 // gurUne harAvI niyamasara bhojana samaye avaziSTAnna jamavuM. jamyA pachI be ghaDI sukhamAM vIrAma karavo. pachI vyApAra kAmamAM joDAvuM. jyAre pAchalo ardhI pahora dahADo bAkI rahe tyAre jamI laI sArI buddhi sahita vicakSaNa purUSe Avazyaka kriyA karavI. strIpuMdharmavicAro'yaM samAsena nirUpitaH / sarvajIvopakArAya lokadvayahitAvahaH / / 51 // rUti strIpuMdharvaprIm | __ityAcArya zrIhemacaMdraviracite caulukyavaMzabhUSaNaparamArhatakumArapAlabhUpAlazuzrUSite laghvahannItizAstre vyavahAranItivarNano nAma tRtiyo#il. / - A loka tathA paralokanA hitane vahana karanAro A strIpurUSano dharma sarva jIvanA upakArane arthe TuMkAmAM nirUpaNa karI gayA. e prakAre caulukya vaMza bhUSaNa paramAIta kumArapAla rAjAnI zuzraSAthI AcArya zrI hemacaMdrajIe racelA laghu anIti zAstra vyavahAranIti varNana nAme trIjo adhikAra puro thayo. For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 atha prAyazcittaM kathyate / cidAnaMdamayaM yogadhyAnatAnaikalAkSitam / naSTASTaduSTakarmAri zrIpArzva praNidadhmahe // 1 // cidAnaMdarUpa, yogamArgathI karelA dhyAnanA tAna vaDe ja lakSamAM Ave evA tathA nAza karyA che. ATha karmarUpI zatruone jamaNe evA zrIpArzvanAtha prabhune huM nm26|2 OM chu. pUrvAdhikArAMtye prakaraNe . strIpuMdharmo nirUpitaH tataH skhalane prAyazcittasyAvazyakatAto laukikaprAyazcittasya laukikavyavahA-rAMgatvena jJAtidaMDanItirUpatvena ca nItisAhacaryAdvarNanAtradhikAre kriyate te gayA adhi|2| aMtya prakaraNamAM strI-purUSanA dharmanuM nirUpaNa karyuM, te dharmathI paDatAM prAyazcittanI AvazyakatA che ane lokika prAyazcittanuM vyavahArogapaNe che tene laI jJAtidaMDanItine nItinI sAthe sAhacaryapaNuM che mATe A adhikAramAM te prAyazcittanuM varNana kahIe chIe. mAtaMgayavanAdInAM mlecchAnAM sadane naraH / kuryAdyo bhojanaM tasya prAyazcittamidaM bhavet // 2 // cAMDALa, yavana vagere tathA mlecchonA gharamAM je purUSa bhojana kare tene nIce darzAveluM prAyazcita karavuM paDe. upavAsAzca paMcAzadekabhaktAstathaiva ca / paMcaiva tIrthayAtrAzca tathA saddharmivatsalAH // 3 // paMcapUjA jinAnAM ca zAMtikApauSTikAdayaH / saMghabhaktirgurau bhaktirdAnAni ca yathAvidhi // 4 // jinopavItasaMskArastathA kozasya varddhanam / / jinajJAnauSadhAdInAM tathA ca jJAtibhojanam / / 5 / / iti kRtvA tathA snAtvA tIrthamRtsnA jalena ca / sarvoSAdhivimizreNa zuddho jAyeta mAnavaH / / 6 / / For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 anyathA jJAtibAhyatvAnnopavezyaH svapaMktiSu / saha bhojyo'pi tena syAttulyo jJAtibahiSkRtaH // 7 // pacAsa upavAsa, pacAsa ekAsaNAM, pAMca tIrthayAtrA, pAMca sadharmI vAtsalya, zAMtisnAtra sahita jinonI paMca pUjA, saMghabhakti, gurune viSe bhakti, yathA vidhi dAna, jinazAstra pramANe upavIta (janoI) no saMskAra, devadravyanI vRddhi jJAnavRddhi tathA jJAtibhojana, e saghaLuM karI sarva auSadhi meLaveluM tIrthanuM jaLa tathA tIrthanI mATIthI snAna karavAthI manuSya pavitra thAya che. kahyA pramANe prAyazcita na kare to te jJAti bahAra thAya te potAnI paMktimAM bhojana karavA besI zake nahi tenI sAthe besIne je jame tenI mAphaka jJAti bahiSkRta eTale nAta bahAra jANavo. kirAtacarmakArAdigRhe yo bhuktimAcaret / tasya zuddhiriyaM proktA jainazAstravizAradaiH // 8 // bhilla tathA mocI vagerene ghera bhojana kare to jainazAstramAM kuzaLa evA vidvAnoe tenI zuddhi nIce pramANe kahI che. catvAriMzaccopavAsAstathaivaikAzanAni ca / catasrastIrthayAtrAzca trayaH sadharmivatsalAH // 9 // catastrastvarhatAM pUjAH zAntikAdyAzca pUrvavat / saMghe pUjA guroH pujA tathA dAnAnyekadhA // 10 // saMskAro hyapavItasya kozavRddhistathaiva ca / bhajanaM jJAtilokasya snAnaM tIrthamRdAdibhiH // 11 // pUrvoktaM kasalaM kRtyaM kRtvA zuddho bhavetsa hi / anyathAcArabhraSTatvAt jJAtibAhyaH sa jAyate / / 12 / / aSTAdazAnAM jAtInAM gRhe bhojanakArakaH / prAyaschittamidaM tasya caturthAstvekaviMzatiH / / 13 / / For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 ekAzanAni tAvaMti tIrthayAtrA trikaM tathA / gurusaMghavidAM pUjA pAtre dAnaM tathaiva ca // 14 // kozavRddhijJAterbhuktirjinopavItadhAraNam / tIrthoSadhijalasnAnaM sarvaM pUrvavadAcaret // 15 // tadA zuddhiM ca saMprAptaH paMktiyogyo bhavet sa hi / agnipAtAdimaraNajanyadoSe samAgate // 16 // tacchuddhayarthamayaM daMDaH proktazca jinazAsane / ekabhaktAni paMcAzat caturthAH paMcavizatiH // 17 // AcAmlAzca daza khyAtAstIrthayAtrAtrayaM tathA / sAdharmikAnAM vAtsalyatrayaM ca jJAtibhojanam // 18 // jinapUjAstathA tisraH satpAtre dAnamuttamam / gurusaMghasaparyA ca sarvamanyacca pUrvavat // 19 // iti kRtvA bhavecchuddho'nyathA paMktibahiSkRtaH / brahmahatyAdikartA nA tacchuddhayarthamayaM vidhiH // 20 // caturthabhaktAH dvAtriMzatpaMcAzat caikabhuktayaH / AcAmlA vardhamAnAzca gurorAlocanA kriyA // 21 // tIrthayAtrApaMcakaM ca jinopacitipaMcakam / saMghapUjA gurorbhaktirvAtsalyaM samadharmiNAm // 22 // jJAnamAnaM jAtimAnaM saptakSetre dhanavyayaH / pAtradAnaM bhAvazudvayA vidhAyeti bhavecchuciH // 23 // anyathA paMktihInaH syAt jJAtidaMDyo hi sarvathA / AdyavarNatrayANAM ca zUdrAdInAM prasaMgataH / / 24 / / bhaven mizraM cAnnapAnaM tasya zuddhiriyaM smRtA / pUjaikA tIrthayAtraikA navAcAmlA niraMtaram // 25 / / For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 pAtradAnaM saMghabhaktirgurubhaktizca nirmalA / evaM kRtvA vimuktaH syAt jJAtidaMDena nAnyathA / / 26 / / mithyAdRk zUdrasaMsaktaM bhojanaM yasya saMbhavet / tasya zuddhyai jinaiH khyAtA AcAmlAnAM ca viMzatiH // 27 // dvAdazopoSaNAni syustriMzadekAzanAni ca / saMghasevA pAtradattirgurusevA tathA parA / / 28 / / tIrthayAtrAtrikaM jJAtibhojanaM jinapUjanam / evaM kRte bhavecchuddho jJAtibAhyo'nyathA bhavet / / 29 / / cALIsa upavAsa, cALIsa ekAsaNAM, cAra tIrthayAtrAo, traNa sAdharmi vAtsalya tathA pUrvanI peThe zAnti snAtrAdika sahita cAra jinapUjAo, saMghapUjA, gurupUjA, aneka prakAranA dAna, jaina saMskArathI janoI ApavI, devadravyanI vRddhi, jJAti bhojana, tIrthanA jaLa tathA mRttikAthI snAna, vagere pUrve kaheluM saghaLuM kare tyAre pavitra thAya che. prAyazcita na kare to bhraSTapaNAne lIdhe jJAtibAhya thAya che. arADhe varNanuM khAya to ekavIsa upavAsa, ekavIsa ekAsaNAM, traNa tIrthayAtrAo, gurusaMgha tathA jJAnIonI pujA, pAtradAna, devadravyanI vRddhi, jJAtibhojana, upavIta dhAraNa, auSadhiyukta tIrthanA jaLathI snAna, e saghaLuM pUrvanI peThe AcaravuM, tyAre te pavitra thAya ane paMktimAM besavAne yogya thAya che. agnimAM paDIne ke evAM koI AkasmAtika kAraNothI durmaraNa thayuM hoya to tenI zuddhine mATe jinazAstramAM A nIceno daMDa kahelo che : pacAsa ekAsaNAM, pacIsa upavAsa, daza AMbala, traNa tIrthayAtrA, traNa sAdharmika vAtsalya, jJAti bhojana, traNa jinapUjA satpAtrone vize uttama dAna, guru tathA saMghanI pUjA ane bAkInuM sarva pUrvanI For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 peThe AcaravuM, e pramANe kare to ja zuddha thAya nahi to paMkti bahAra rahe. brahmahatyAdika pApa karanArAonI zuddhino vidhi nIce pramANe :batrIsa upavAsa, pacAsa ekAsaNAM, vardhamAna tapanI AMbalanI oLI, guru pAse AlocanA, pAMca tIrthayAtrA, pAMca jinapUjAo, saMghapUjA, gurubhakti, svAmI vAtsalya, jJAnanuM bahumAna, jJAtinuM bahumAna sAta kSetramAM dhanavyaya tathA zuddha bhAvathI pAtradAna karavAthI pavitra thAya che. nahi to te jJAti bahAra thAya che ane sarvathA prakAre jJAtie te avazya daMDavA yogya thAya che. Adi traNa varNa eTale brAhmaNa, kSatrIya tathA vaizyamAMthI koI purUSe zudrAdi varNanI sAthe khAvA pIvAno vyavahAra karyo hoya tenI zuddhi nIce pramANe kahelI che. eka pUjA, eka tIrthayAtrA, lAgaTa nava AMbala, pAtradAna, saMghabhakti, gurubhakti ane jJAtidaMDa. eTaluM karyA sivAya te pApamukta thato nathI. mithyAdaeNSTi evA zudre sparza kareluM bhojana jenA karavAmAM AvyuM hoya tene zuddha thavAne jIno kahe che ke- vIza Ambela, bAra upavAsa, trIza ekAsaNAM, saMghasevA, pAtradAna, gurusevA, traNa tIrthayAtrAo, jJAtibhojana tathA jinapUjA, eTaluM karavAthI te zuddha thAya che, nahi to jJAti bahAra thAya che. duhitRmAtRcAMDAlIsaMbhoge pAtakaM bhavet / tannAzArthaM tu paMcAzadupavAsAH prakIrtitAH / / 30 / / AcAmlAzca trayastriMzad daza SaSThA navASTamAH / ekAzanAni paMcAzat svAdhyAyasya tu lakSakam // 31 // paMcaiva tIrthayAtrAzca pUjA paMcArhatAmapi / gurupUjA saMghapUjA pAtradAnAdi pUrvavat / / 32 / For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 iti kRtvA bhavecchuddho'nyathA syAtpaMktivarjitaH / kArugRhe ca vasataH zuddhiH paMcopavAsakaiH / / 33 / / tadgRhe bhuMjataH zuddhizcaturthairdazabhistathA / gobrahmabhrUNasAdhustrIghAtinAmannabhojane // 34 // zuddhyai dazopavAsA hi kathitA munipuMgavaiH / / bheSajArthaM ca gurvAdinigrahe parabaMdhane / / 35 / / mahattarAbhiyoge ca tathA prANArtibhaMjane / yadyasya gotre no bhakSyaM na peyaM kvApi jAyate // 36 / / tadbhakSaNe kRte zuddhirupavAsatrayAnmatA / mlecchadezanivAsena mlecchIbhUya tadAgrahAt // 37 // mlecchakArAnivAsAdvA yazcAbhakSyasya bhojanam / tathA pAnamapeyasya mlecchAdi saha bhojanam // 38 // parajAtipravezaM ca vivAhakaraNAdibhiH / mahAhiMsAdikaM kuryAdajJAnena ca mAnavaH // 39 / / vizodhanAddhi tacchuddhiH prAyazcittI bhavediti / . vizodhanAmatha brUmo vistareNa nizamyatAm // 40 // . vamanaM tryahamAdhAya virekaM ca tryahaM caret / vamane laMghanaM prAhurvirake yavacarvaNam / / 41 // tatazcaiva hi saptAhaM bhUmau nikSipya copari / . jvalanajvAlane kuryAt kASTairuduMbarairapi // 42 / / putrI, mAtA tathA cAMDAlI sAthe saMbhoga karavAthI je pApa thAya che te pApathI chuTavAne pacAsa upavAsa, pacAsa ekAsaNAM, tetrIsa mAlesa, 674, nava ma4ma, medAsa svAdhyAya, pAMya tIrthayAtrAmI, pAMca jinapUjAo, gurupUjA, saMghapUjA, tathA pAtradAnAdika pUrvanI peThe karavA, e prakAre karavAthI te zuddha thAya che nahi to jJAti bahAra karavo. For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 kArIgarane ghera nivAsa karyo hoya to pAMca upavAsa karavAthI zuddhi thAya che. tene ghera bhojana karyuM hoya to daza upavAsathI pavitra thAya che. gauhatyA, brahmahatyA, bALahatyA, sAdhuhatyA, tathA strIhatyA karanAra pApIonuM anna bhojana karyuM hoya to zreSTha evA munioe daza upavAsa zuddhine arthe kahelA che. auSadhane vAte guru Adino nigraha karavAthI athavA auSadhane vAte pArakAne baMdhana karavAthI moTA purUSanA abhiyogathI, ane prANanI pIDA dUra karavAne arthe, jenI jAtimAM besIne je vastu khAvI tathA pIvI ucita nathI tenuM bhakSaNa karavAthI je doSa thAya tenI zuddhi traNa upavAsathI thAya. plecchanA dezamAM rahevAthI temanA Agraha karIne sveccharUpa thayo hoya, mlecchanA kedakhAnAmAM rahevAthI, athavA vastunuM bhakSaNa karavAthI, na pIvAnI vastu pIvAthI, svecchAdikonI sAthe bhojana karavAthI, vivAha ItyAdi kAryothI parajAtimAM praveza karavAthI ajJAnathI mahAhiMsAdika pApa karavAthI mANasa prAyazcitti thAya che. tenI zuddhi vizodhanathI thAya che. vizAdhanaprAzAsvarUpa vilya vizodhana prAyazcittanuM svarUpa nIce pramANe. vizodhananuM svarUpa vistArathI kahIe chIe te sAMbhaLo. traNa divasa vamana (ulaTI) karAvavuM, traNa divasa reca Apavo, vamananA divasomAM lAMghaNa karavI, recanA divasomAM yava (nava) cAvavA. tyAra pachI sAta divasa bhoMya para suvArI upara birAnA lAkaDAno agni karI tApa Apavo. gAvaM vRSaM ca saMyojya kurvIta halavAhanam / jvalanajvAlane caiva tathA ca halavAhane // 43 / / For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 kuryAccaturdazAhani muSTimAtrayavAzanam / tataH zirasi kUdhaM ca kArayedapi muMDanam // 44 / / saptAhaM ca tataH snAnaM paMcagavyena cAcaret / tatrApi gavyadugdhane prANAdhAro na cAnyathA // 45 // paMcAhaM paMcagavyaM ca tristricalubhirAcamed / vidhAya muMDanaM tasmAt tIrthodakasamuccayaiH / / 46 / / aSTottarazatenaiva ghaTAnAM snapayecca tam / devasnAnodakenApi gurupAdodakena ca / / 47 // tathA zuddho devagurUnnamaskuryAtsamAhitaH / tataH sAdhvarcanaM saMghArcanaM kuryAdvizuddhadhIH // 48 // dAnaM dadyAttataH kuryAttIrthayAtrAtrayaM sudhIH / evaM vizodhanArUpaM prAyazcittamudIryate // 49 // ityeva varNitA tvatra vizuddhiH sarvadehinAm / samAsato vizeSastu jJeyo granthAntarAdbudhaiH // 50 // baLada tathA Akhalo joDI tenI pAse halavahana karAvavuM, agni saLagAvI tApa levAnA sAta divaso tathA halavAhanA sAta divasa maLI cauda divasa sudhI mAtra roja eka muThI java khAvA. tyAra pachI mAthuM tathA dADhI mUchonA vALa levaDAvavA pachI sAta divasa paMcagavyathI - snAna karavuM. te sAta divasomAM mAtra gAyanuM dudha pIne rahevuM bIjuM kazuM bhojana karavuM nahi. pachI pAMca divasa sudhI traNavAra traNa hatheLI bharI paMcagavyathI Acamana karavuM. tyAra pachI muMDana karAvavuM. pachI tIrthodakanA samUhathI ekasone ATha ghaDAvatI snAna karAvavuM. vaLI devanA snAnanA jaLathI tathA gurunA caraNa prakSAlananA jaLathI snAna karAvavuM, snAna karI zuddha thayA pachI sAvadhAna thaI deva tathA gurune namaskAra karavA. pachI nirmaLa buddhi rAkhI sAdhu tathA saMghanuM pUjana For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 kare, dAna, jJAnavRddhi tathA traNa tIrthayAtrAo kare. e prakAre Acare te vizodhana prAyazcitta kahevAya che. e prakAre atre sarva dehadhArIonI vizuddhinuM varNana TuMkAmAM karyuM. je vidvAnone vizeSa jANavAnI IcchA hoya temaNe bIjA granthomAMthI jANI levuM. iti laukikaprAyazcittasvarUpam / atha granthopasaMhAramAha / itthaM caturviMzatitIrthanAtha - / stutyA vighAtaughavinAzabhAvAt / yatsUtritaM sarvajanopakRtyai / bhUyAtprajAbhUmipabodhahetuH / / 51 / / vighnonA samUhano nAza thavA mATe covIza tIrthaMkaranI stuti karI sarva janonA upakArane mATe racAyeluM A (laghu arjunnIti zAstra) prabhayo tathA rAbhakhonA jodhanA hetu3pa thAoo. atrAdimaMgalAcaraNe prathamacaramatIrthaMkaranamaskRtyA graMthAMtaH karaNeSu madhyamadvAviMzatitIrthakRnnutyA caturviMzatistavo jJeyaH // graMthanA AraMbhanA maMgalAyarAmAM pahelAM tathA chellAM be tIrthaMkarane namaskAra karIne granthanA madhyamAM bAvIza tIrthaMkarane namana che A pramANe covIze tIrthaMkaranuM maMgala stavana jANavuM. ityAcAryazrIhemacaMdraviracite caulukyavaMzabhUSaNaparamArhatakumArapAla bhUpAlazuzrUSite laghvarhannItizAstre laukikaprAyazcitta-vidhi varNano nAma caturtho'dhikAraH / / 4 / / samApto'yaM granthaH / / zrIrastu ! kalyANamastu ! zubhaM bhUyAt / / For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athaH prazasti (zArdUlavikrIDitam) pAdAGgaSThasucAlitAmaragiri-hastAstadevasmayaH jihvAkhaNDitazakrasaMzayacayo, vaangnsstthaalaahlH| sarvAGgINamahopasargadakRpA-netrAmbudattAJjaliH dADhAdAritadivyayutsamavatAt-zrI vardhamAno jinH||1|| (vasaMtatilakA) zrIvIra-gautama-sudharmagaNeza-jambUsvAmyAdipaTTadharasUriMgaNaH punAtu / zrI hemacandrayaticandrajagatsucandrazrIhIrasUriyazasazca zivaM dizantu // 2 // etanmaharSizucipaTTaparaMparAjAnAnandasUrikamalAbhidhasUripAdAn / saMvijJasaMtatisadIzapAdAn praNamya zrIvIradAnacaraNAMzca gurun staviSye // 3 // zrIdAnasUrivaraziSyamatallikA sa zrIpremasUriraniziM zamamagnayogI siddhAntavArivaravArinidhiH punAtu cArItracandanasugandhizarIrazAlI // 4 // ___(zArdUlavikrIDitam) pratyagratrizatarSisantatisarit-sraSTA kSamAbhRdmahAn gItArthapravaro varazrutayutaH sarvAgamAnAM gRham tarke tarkavizuddhabuddhivibhavaH, so'bhUt svakIye'pyaho gacche saMyamazuddhitatparamatiH, prajJAvatAmagraNIH // 5 // For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatkAlInakaragrahagrahavidhAvabde hyabhUd vaikrame / tithyArAdhanakAraNena karuNo bhedastapAgacchajaH / kAruNyaikarasena tena guruNA satpaTTakAhyAdAtmano bahvaDazena nivAritaH khakarakho SThe'bde'pavAdadhvanA // 6 // (vasantatilakA) tatpaTTake buvanabhAnvabhidhazca sUriH zrIvardhamAnasutaponidhikIrtidhAma / nyAye vizArada itIha jagatpasiddho jAto'tivAkpatimati- matimaccharaNyaH // 7 // tasyAdyaziSyalaghubandhurathAbjabandhutejAstapaH zrutasamarpaNatejasA saH / paMnyAsapadmavijayo gaNirAT zriye'stu .... kSAntyesAyakavidIrNamahopasargaH // 8 // ziSyo'sya dhIjaladhibodhanabaddhakakSaH | vairAgyadezanavidhau paripUrNadakSaH sImandharaprabhukRpAparapAtramastu zrI hemacandra bhagavAn satataM prasannaH // 9 // kAruNyakamrAlayAnAM mahanIyamukhyAnAM mahomAlinAM lokopakAracaturANAM vairAgyadezanAdakSAcAryadevazrImadvijayahemacandrasUrIzvarANAM sadupadezena zrI-jinazAsana ArAdhanA - TrasTa vihite zrutasamuddhArakAryAnvaye prakAzitamidaM grantharatnaM zrutabhaktitaH // vi. saM. 2063 For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BHAR Ph: 0. gyanmandirkoba 138053 mandirakobat bad-sad-1. 41 34176, M : 9925020106 For Personal & Svate Use Only