________________
૧૮૯ प्रजास्वास्थ्ये नृपः स्वस्थस्तदुःखे दुःखितो नृपः । तस्माद्यत्तं प्रजास्वास्थ्येऽहर्निशं कुरुते नृपः ।। ४ ।।
પ્રજા સુખી તો રાજા સુખી, પ્રજા દુઃખી તો રાજા પણ દુઃખી. માટે રાજા પ્રજાના સુખ માટે રાત્રિ-દિવસ યત્ન કરે છે. प्रजादानार्चनादीनां षष्ठांशं लभते नृपः ।। पुण्यात्ततो नेतिभयं कोषवृद्धिश्च जायते ॥ ५ ॥ शिष्टानां पालनं कुर्वन् दुष्टानां निग्रहं पुनः । पूज्यते भुवने सर्वैः सुरासुरनृयोनिभिः ॥ ६ ॥ लोभतः करमादत्ते प्रजाभ्यो यो महीधनः । क्षुद्रकर्मणि यो दंडं लाति स नरकं व्रजेत् ॥ ७ ॥ चौरान् धूर्तान्निगृह्णन् यो भूपः सन्यायरीतितः । रोधनेन हि बंधेन स वै स्वर्गमवाप्नुयात् ॥ ८ ॥ प्रजोपरि सदा क्षांती रक्षणीया महीभुजा । बालातुरातिवृद्धानां क्षंतव्यं कठिनं वचः ॥ ९ ॥
પ્રજાઓ જે દાન, પૂજન ઈત્યાદિ સત્કર્મ કરે છે તેનો છઠો ભાગ રાજાને મળે છે. તે પુન્યથી રાજાને ઈતિનો ભય થતો નથી અને તેના ભંડારમાં વૃદ્ધિ થાય છે. શિષ્ટ પુરૂષોનું જે રાજા પાલન કરે છે અને દુષ્ટોને શિક્ષા કરે છે, તે રાજાનું દેવતાઓ, અસુરો તથા મનુષ્યોએ સઘળા ભુવનને વિષે પૂજા કરે છે. જે પૃથ્વી પતિ લોભથી પ્રજાઓ પાસેથી કર લે છે, અને નાના ગુનામાં દંડ લે છે તે રાજા નર્કમાં જાય છે. જે રાજા ચોર, તથા ધુતારાઓને પકડી બાંધી સારી ન્યાયરીતિથી કેદખાનામાં નાખે છે તે જરૂર સ્વર્ગમાં જાય છે. રાજાએ પ્રજા પર ક્ષમા રાખી નિરંતર તેમનું પાલન કરવું, બાળક, રોગી તથા વૃદ્ધોનાં કઠિન વચન રાજાએ સહન કરવાં અથ પ્રસ્તુતમ | હવે ચાલતો વિષય કહે છે :
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
