________________
૩૬ ગુના પ્રમાણે તે દંડ નીતિઓનો અપરાધીઓ પ્રત્યે ઉપયોગ કરવો. अत एव प्रत्यर्थ्यमियोगोत्था एता वक्ष्यमाणव्यवहाराधिकारे यथावसरं वर्णनीया भविष्यति । अत्र तुं तदभावेपि याः स्वयं नृपेण પ્રાચ્છાપરાર્થ પ્રયુચંતે તા પોપચંતે . સામાવાળાએ કરેલી ફરીયાદમાં જે દંડનીતિઓ લગાડવાની તેનું વર્ણન આગળ વ્યવહારાધિકારમાં કહેવામાં આવશે, ત્યાં સમયોચિત કરવામાં આવશે. અહીંયાં સામાની ફરીયાદ ન હોય તો પણ પ્રજાનું દુઃખ ટાળવાને રાજાએ જે દંડનીતિ વાપરવી જોઈએ તેનું વિવર્ણ કરવામાં આવે છે. . तत्राद्यं दंडनीतिनां त्रिकं प्राक् प्रथमार्हतः । યુમિનાં વાતોષે વન ના રૂd | ૬ . पश्चात् प्रवृत्ता अपरा भरतेन कृता अपि । ततो निश्चीयते दंडनीतिः कालानुसारिणी ॥ ७ ॥
ઉપર કહેલી સાત નીતિઓમાંથી પ્રથમ ત્રણ નીતિઓ પ્રથમ તીર્થકર ભગવાનની પૂર્વે જુગલીઆ સારૂ કાળના દોષને લીધે કૂળકરોએ કરી હતી. ત્યાર પછી બીજી ચાર ભરતે કરેલી જગતમાં પ્રવર્તી માટે દંડનીતિ કાળને અનુસરતી હોવી જોઈએ એમ નિશ્ચય થાય છે. ગત एव द्रव्य दंड, ज्ञाति दंड, ताडनादि दंडोपि संगृह्यते ॥ यथा दोषं યથા વા યુil સર્વા ગપિ સાધ્યસિદ્ધિના પતિ એટલા માટે દ્રવ્યદંડ, જ્ઞાતિદંડ, તથા તાડનાદિ દંડનું અને ગૃહણ કર્યું છે. જેવો જેવો સમય અને જેવો જેવો દોષ તે પ્રમાણે પ્રયોજેલા સઘળા દંડ સાધ્ય સિદ્ધિ આપનારાજ થાય છે.
યકુમ :यथापराधं देशं च कालं बलमथापि वा । व्ययं कर्म च वित्तं च दंडं दंड्येषु पातयेत् ॥ ८ ॥
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
