________________
૧૪
કરેલા રાજાએ મંત્રી સહિત (કચેરી) માં જવું. રાજ્યસભામાં બીરાજેલા સેનાપતિથી આરંભી જાસુસો સુધીના સઘળા નોકર વર્ગને તપાસવા. પ્રસ્તુત વિષય છે માટે નીતિશાસ્ત્રજ્ઞોએ આગમ-શાસ્ત્રમાં કહેલાં એમનાં લક્ષણ અને કર્મ અત્રે કહેવાશે.
सेनापतिलक्षणानि ॥
तद्यथा
सेनापतिर्भवेद्दक्षः यशोराशिर्महाबलः ।
-
स्वभावतः सदातप्तस्तेजस्वी सात्त्विकः शुचिः ।। ७७।। यवनादिलिपौ दक्षो म्लेच्छभाषविशारदः ।
ततो म्लेच्छप्रभृतिषु सामदामाद्युपायकृत् ।। ७८ ।। विचारपूर्वकाभाषो यथावसरवाक्यविद् । गंभीरमधुरालापी नीतिशास्त्रार्थकोविदः ।। ७९ ।। जागरूको दीर्घदर्शी सर्वशास्त्रकृतश्रमः । ज्ञातयुद्धविधिश्चक्रव्यूहाव्यूहविशेषवित् ।। ८० ।। सावहित्थस्यापि तूर्णं दंभादंभादिभाववित् । प्रत्युत्पन्नमतिश्चौरोऽमूढः कार्य्यशतेष्वपि ।। ८१ ॥ स्वामिभक्तः प्रजाप्रेष्टः प्रसन्ननयनाननः । दुर्दर्शनो द्विषां वीररसावेशे भयंकरः ।। ८२ ।। लंचादिलोभानाकृष्टः स्वामिकार्यैकसाधकः । सल्लक्षणः कृतज्ञश्च दयालुर्विनयी नयी ।। ८३ ।। जेतव्यवर्षे निम्नोच्चजलशैलादिदुर्गवित् । नानाविषमदुर्गाणां भंगादानादिमर्मवित् ।। ८४ ।। संघाने प्रतिभिन्नानां संहतानां च भेदने । उपायज्ञो प्रयासेन द्विषतैवं द्विषं जयेत् ।। ८५ ।।
સેનાપતિ ડાહ્યો, બળવાન અને અનેક યશ સંપાદન કરેલો
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
