Book Title: Sanmati Tarka Prakaran
Author(s): Siddhasen Divakarsuri, Sukhlal Sanghavi, Bechardas Doshi
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001075/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmAti prakaraNa [ AcArya siddhasena divAkara praNIta ] saMpAdaka a. sukhalAla sa thavI a, becaradAsa dozI vApAvi P 37 rish na vighaS gUjarAta vidyApITha amadAvAda 9 Education International For Private & Personal use Onts www jainelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAraka maganabhAI prabhudAsa desAI mahAmAtra, gUjarAta vidyApITha, amadAvAda-9 mudraka jIvaNajI DAhyAbhAI desAI navajIvana mudraNAlaya amadAvAda-9 sarva hakka gUjarAta vidyApIThane svAdhIna che. . pahelI AvRtti I. . 1932 sadhita bIjI A prata 1000 cAra rUpiyA me, 1lpara Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thI pUjAbhAI jaina rathamAlA sanmati prakaraNa [AcArya siddhasena divAkara praNIta ] prastAvanA ane vivecana sAthe anuvAdaka: a. sukhalAla saMghavI a. becaradAsa dezI sarjatA thA zrI ane A janavikra gUjarAta vidyApITha amadAvAda 9 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - prakAzakanuM nivedana vikramanA cothA-pAMcamA saikAmAM thaI gayelA suprasiddha jaina, vidvAna siddhasena divAkare pitAnA A graMthane 'sanmati prakaraNa" nAma ApyuM che "sanmati" e nAma bhagavAna mahAvIranA eka nAma tarIke prAcInakALathI prasiddha hatuM. anekAMtarUpI bhagavAna mahAvIranA mukhya siddhAMtanuM pratipAdana A graMthamAM hevAthI, tenuM sanmati-prakaraNa nAma yathAyogya ja che.) anekAMtadaSTi jainadarzananA prANarUpa che ane jaina AgamenI cAvIrUpa che. te dRSTinuM vyavasthita rIte tarkazailIe navesara nirUpaNa ane pRthakkaraNa karIne tArkikomAM tenI pratiSThA sthApavI, tathA anekAMtadaSTimAMthI phalita thatA bIjA vAdenI mImAMsA karavI, e A graMthanI racanAnI pAchaLa siddhasenane uddeza che. 166 jeTalAM ja AryAchaMdanAM prAkRtabhASAnAM paghomAM temaNe e kAma evI rIte pAra pADyuM che, ke pachI te ja pagho upara vikramanI dazamI agiyAramI sadImAM thayelA abhayadeve 25000 zleka-pramANu TIkA lakhI che. e TIkA paNa pitAnI rIte eka ane khA kRti banI che. ane temAM abhayadeve pitAnA samaya sudhImAM dArzanika pradezamAM carcAyelA ane vikAsa pAmelA badhA ja vAda viSe laMbANa ane UMDANathI carcA -khaMDanamaMDana karIne te dareka vAda paratve jaina maMtavya vizada karyuM che. e AkhI TIkA sAthene mULa graMtha gUjarAta vidyApITha pAThAMtare, TippaNo vagere sAthe pAMca meTA daLadAra graMthemAM prasiddha karyo che. jUnA graMthonA Adhunika saMpAdanane e enI rIte eka anupama namUna che. e graMthane ja Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAda prastAvanA ane vivecana sAthe taiyAra karIne pIDita sukhalAlajI tathA paMDita becaradAsajIe gujarAtI vAcakane te graMthano viSaya samaja sahele karI Apyo che. tenI pahelI AvRtti A graMthamALAmAM I. sa. 197ramAM prasiddha karavAmAM ApI hatI. paNa ghaNA vakhatathI te alabhya thaI gaI hatI. have tenI A bIjI AvRtti prasiddha karavAmAM Ave che. te prasaMgano lAbha laI paMDita sukhalAlajIe siddhasena divAkaranA jIvanakALane lagatA vibhAgamAM je keTalAMka navIna saMzAdhanone nedha vagere rUpa umerI levAnuM sUcavyuM hatuM, te badhuM umerI levAmAM AvyuM che. e rIte e prastAvanA e bAbatamAM adyatana banI che. vastunI koI paNa eka bAju tarapha na DhaLatAM tenI aneka bAju tarapha najara rAkhavI, e anekAMtadaSTi zabdane sIdho artha che. bauddha darzanamAM tene maLate madhyama pratipadA - madhyamamArga zabda che. anekAMtadaSTi ane madhyamamArga e baMne vAda eka ja bhAvanAnAM phaLa che. joke, jaina AgamomAM anekAMtadaSTinuM vicArakSetra prameyatattva che tyAre bauddha piTamAM madhyamapratipadAnuM vicArakSetra pradhAnapaNe jIvanavyavahAra che. tethI ja te jIvanavyavahArane lagatA saMkalpa, vAcA, AjIva Adi niyamanuM svarUpa vicAre che, ane ghaDe che. bIjAM paNa bhAratIya darzanomAM anekAMtadaSTi-gAmI vicAre che. paraMtu e badhAM darzanenA sAhityamAM amuka carcA prasaMge e jAtanA vicAro Ave che kharA, paNa e uparAMta te dRSTinA nirUpaNa mATe ja nAnA ke meTA svataMtra graMtha nathI. tyAre jaina darzana sAhityamAM te anekAMtadaSTinuM sthApana karavA, tenA uparanA AkSepo dUra karavA, tenI bArIkIo ane vizeSatAo samajAvavA, tema ja temAMthI phalita thatA bIjA vAdone carcavA seMkaDo nAnAmoTA graMze ane prakaraNa lakhAyelAM che. e kheDANanI svAbhAvika asara bIjAM jainetara darzane upara paNa spaSTapaNe thayelI che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa anekAMtadaSTinuM ja nirUpaNa karato pradhAna graMtha che. te graMthanA vicAre A anuvAdathI gujarAtI vAcakene sugama thaze evI AzA sAthe e anuvAdanI bIjI AvRtti prasiddha karavAmAM Ave che. - paDita sukhalAlajIe pitAnI nAdurasta tabiyata chatAM, A bIjI AvRtti prasiddha karatI vakhate temanI pAse je je jAtanI madada mAgavAmAM AvI, te vinAvilaMbe tema ja khuzIpUrvaka ApI che; tathA navAM saMzodhananI dRSTie prastAvanAnA keTalAka bhAgomAM umerA sUcavyA che. te vastu temane satata abhyAsapriya svabhAva, tathA A graMtha tema ja saMsthA pratye temane akhUTa sadUbhAva ja sUcave che. zrI. dalasukhabhAI mAlavaNiyAe paMDitajInI sUcanAthI tathA pitAnI meLe paNa A AvRtti vakhate joItI madada saharSa apa che; tenI paNa avazya sAbhAra noMdha levI ghaTe. amadAvAda, 1-5-para Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na vi mAriai * va voritra, paradAraha saMgu nivAriai / thavANa vi thovuM , vasaNi dugu dugu jAiyai / / "na koIne mArIe, na kazuM cerIe, paradArAne saMga nivArIe; DAmAMthI paNa thoDuM dIjIe, - (ema) saMsAra dukha jhaTa ochuM kIjIe." [- siddhasene govALiyAone upadezeluM dhamarahasya.] Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNa lagabhaga nAbUda thayelI sarvadharma samabhAvanI bhAvanAne eka vrata tarIke sthAna ApI jemaNe svAduvAdane sadupayoga karavAnuM zIkhavyuM che, evA pU. zrI. gAMdhIjIne jaina dharmanA mULabhUta syAdavAdane A pramANabhUta graMtha nibhAve apIe chIe. sevaka, sukhalAla ane ecakkAsa Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caraNa-karaNa-ppahANA sasamaya-parasamayamukkavAvArA / caraNa-karaNassa sAraM NicchayasuddhaM Na yANaMti / / jeo vrata-niyamamAM magna thaIne svasiddhAMta tema ja parasiddhAMtanuM ciMtana cheDI beThA che, teo vrataniyamane paraMma sAra pAmI zakatA nathI. [3-67. * NANaM kiriyArahiyaM kiriyAmettaM ca do vi egaMtA / asamatthA dAeuM jamma-maraNadukkha mA bhAI / / kriyA vinAnuM jJAna ane mAtra jJAnazUnya kiyA e baMne ekAMgI - cheDAo che; janma-maraNanA duHkhamAMthI abhayapaNuM ApavAne te asamartha che. [3-68] Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA prastAvanA 1. pratione paricaya (1) jUnA jamAnAmAM lakhavAnAM sAdhano ane pratine artha 1. tADapatra ane bhAjapatra 4; 2. kAgaLa 4; 3. varNatiraka ane lipiphalaka pa; 4. kaMbikA 6; 5. dore 6; 6. graMthI 7; 7. lipyAsana 8; 8, chaMdaNa ane sAMkaLa 8; 8. jujabaLa ane phAMTiyuM 8; 10. pustakonI jAte 9; 11. gaMDI pustaka 9; 12. kacchapI pustaka 10; 13. muSTi pustaka 10; 14. saMpuTa phalaka 10 15. sUpATi pustaka 10; 16.tripATha 11; 17. paMcapATha 11; 18. sUDa 11; 19. prati 11; 20. zAhI 12. (2) bhinna bhinna prAMtanI pratio ane temanuM vagIkaraNa 1. sanmatinI likhita prate 13. * (3) prationA saMketo ane temanuM spaSTIkaraNa (4) kALakrama pramANe vaparAyelI pratyeka pratine paricaya 1. bu. prati 15; 2. la0 prati 17; 3. vAva prati 18; 4. bA0 prati ra0; 5. mAM prati 20; 6. bhAM. prati 21;. 7. A0 prati 22; 8. hA. prati ra3; 9. vi. prati 23. (5) prationI lipi - akSare ane aMte (6) prati lakhanArAoe karelI azuddhi ane lahiyAo (7) vAMcanArA ane bhaNanArAoe karelA sudhArA(8) prationI lekhanazailI ane amArI mudraNapaddhati (9) pAThAMtarenI yojanA ane tene upayoga Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 2 131 2. mULakArane paricaya - (1) samaya . (2) jIvanasAmagrI 1. prabhAvazcaritragata prabaMdhane sAra 76; 2. prabaMdhonI hakIkatamAM vadhaghaTa 86; 3. vicAravA lAyaka muddAo ane , temanI carcA 88. (3) siddhasena ane itara AcAryo 1. kuMdakuMda ane umAsvAti 103; pUjyapAda ane samaMtabhadra 108; 3. (vakara)-bhUlAcAra 113; 4. malyavAdI ane jinabhadra 114; 5. siMhakSamAzramaNa, haribhadra ane gaMdhahastI 124; 6. akalaMka ane vidyAnaMdI 125, 7. zIlAMka, vAdivetALa zAMtisUri ane vAdideva 128; 8. hemacaMdra ane yazavijaya 130. (4) siddhasena ane jainetara AcAryo 1. nAgArjuna, mitreya, asaMga ane vasubaMdhu 132; ra. azvaghoSa ane kAlidAsa 134; 3. diggAga ane zaMkarasvAmI 135; 4. dhamakIti ane bhAmaha 137. 3. TIkAkArane paricaya (1) prazastio pramANe ziSya parivAra 144 4. mULa ane DhIkAthane paricaya 145 (1) zAbdika svarUpa 148 1. nAma 138; 2. bhASA 151; 3. racanAzailI 15ra; 4. parimANa 154; 5. vibhAga 155. (2) Arthika svarUpa 1. anekAMta 158;-svarUpa vyAkhyA 158; -etihAsika vikAsa 158; (4) sarakhAmaNI 161. (4) sabaMdhI viSa 163; -phalita vAda 164; -darzanajJAnamImAMsA 167; -anekAMtanI khUbI ene ekAMtanI khAmI 170. 240 157 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 5. batrIzIone paricaya (1) stutyAmaka (2) samIkSAtmaka (3) dArzanika ane vastucarcAtmaka 18 185 199 201 sanmatiprakaraNane anuvAda 1. prathama kAMDa 195-234 1. asAdhAraNa guNonA kathana vaDe zAsananI stuti karavArUpa maMgala 195 2. uddeza jaNAvavA pUrvaka prakaraNa racavAnI pratijJA 3. prakaraNanA pratipAdya mukhya viSayano nirdeza. 4. dravyAstika nayanA bhede 197 5. RjusUtranA bhede 198 6. nikSepomAM najanA ' . 7. bane nayane viSaya ekamekathI jude nathI ja evI carcAne upakrama. vacanaprakAromAM nayojanA 8. eka nayanA viSayamAM bIjA nayanA pravezanuM svarUpa 202 , 9. banne nayanA viSayamAM mizritapaNAnI carcAne upasaMhAra 203 10. bane naye ekabIjAnA viSayane kevI rIte jue che tenuM kathana 204 11. bane na eka ja vastunAM kevAM kevAM bhinna rUpane sparze che tenuM kathana 204 12. sata - saMpUrNa vastunuM lakSaNa 205 13. banne na chUTA 2 mithyASTi kema bane che teno khulAse 206 14. banne namAM yathArthapaNuM kevI rIte Ave che tene khulAse 206 15. bhUla na sAthe uttara nAnI samAnatAnuM kathana 207 16. uttara na mAM saMpUrNa sagrAhI kaI ekanaya nathI evuM pharI kathana 208 17. kaI paNa eka nayanA pakSamAM saMsAra, sukhadu:khasaMbaMdha, baMdha mekSa Adi na ja ghaTI zake evuM kathana 209 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. e ja na kyAreka samyagadRSTi hotA nathI ane kyAreka heAya che tenA kAraNanuM dRSTAMta dvArA samarthana 210 19. dRSTAMta mUkavAnI sArthakatA sAbita karavA tenA guNenuM kathana 211 20. sApekSapaNuM na hoya te mithyASTi ja che e vastunuM keTalAka prasiddha vade dvArA spaSTIkaraNa 212 21. anekAMtaNa maryAdA ane tenI vyavasthA kema kare tenuM kathana 213 rara. banane mUla nAnI viSaya maryAdA 214 23. bhedanuM vizeSa varNana 215 24. eka ja dravya aneka kema bane che tene khulAse 216 ra5. vyaMjanaparyAyane dAkhala 217 ra6. vyaMjanaparyAyamAM ekAMta abhinnapaNuM svIkAratAM zo doSa Ave tenuM kathana 217 ra7. cAlu dAkhalAmAM vyaMjanaparyAya ane artha paryAyanuM spaSTapaNe pRthakkaraNa 218 28. ekAMta mAnyatAvALAmAM azAstrajJatva deSanuM kathana 218 29. sAta bhaMganuM svarUpa 219 30. arthaparyAya ane vyaMjanaparyAyamAM sAta bhaMgonI vahecaNI rarara 31. kevala paryAyArthika nayanI dezanA e pUrNa nathI evuM kathana 23 32. kevala vyArthika nayanI dezanAnuM je vaktavya che tenuM yukti vaDe kathana 224 33. kharI rIte puruSa kevA svarUpavALe che tenuM kathana ane te dvArA jIvanA svarUpane nizcaya 225 34. jIva ane pugalanA kathaMcita bhedabhedanuM samarthana rara7 35. jIva ane pudgalanA dravyanA otapretapaNAne lIdhe kevA . kevA zAstrIya vyavahAra thayA che tenuM kathana rara9 36. amuka tatva bAhya che ane amuka AtyaMtara che evA vibhAga viSe khulAso 230 37. pratyeka nayanI dezanA pramANe zuM zuM phalita thAya che tenuM kathana 231 38. jaina dRSTinI dezanA kevI che tenuM kathana 232 39. jena dRSTinI dezanAmAM apavAdane paNa sthAna che tenuM kathana 233 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. dvitIya kAMDa 13 1. darzana ane jJAnanuM pRthakkaraNa 2. eka ja viSaya paratve dezanakALamAM ane jJAnakALamAM ze ze taphAvata heAya che tenuM kathana 3. daCna ane jJAnanA samacabhedanI maryAdAnu thana 4. samAleAcanA mATe Agamika kramavAdI pakSanA ullekha 5. samAlAcanA mATe sahavAdI pakSanA ullekha 6. vidhI pakSane prazna karI siddhAMtane upanyAsa 7. virodhI pakSa sAme siddhAMtIe mUkelA doSo 8. kramavAdI pakSe karelA bacAva ane tenA siddhAMtIe ApelA uttara 9. dhruva dRSTAMtanuM vizadIkaraNa ane upasa'hAra 10. AgavirAdhanA parihAra 11. svapakSamAM AvatI AzaMkAnu siddhAMtI dvArA samAdhAna 12. eka chatAM bhinna kahevAnuM bIjI kAraNa 13. ekadezI-matanuM varNana 14. ekadezIe Apela dRSTAMtanI samAleAcanA 235 215 235 15. siddhAMtIne khulAsA 16. atiprasa Mganu nivAraNa 17. karela vyavasthA mATe vizeSa khulAse 18. zrutajJAna darzIna kema na kahevAya ? e zakAnA uttara 19. avadhidarzananI vyavasthA - 20. eka ja kevaLa upayAgamAM jJAna - darzana zabdanI upapatti 21. zAstramAM AvatA virodhanA parihAra 22. zraddhA arthamAM vaparAtA darzana rAkhtanu spaSTIkaraNa 23. sAdiapa vasita zabdamAM thayelI kAInI bhrAMtinA ullekha ane tenuM nivAraNa ra4. jIva ane kaivalanA bhedanI AzakA ane tenuM dRSTAMta pUva ka nirasana 25. abhinna parcAyAnI bhinnatAnuM upapAdana 235 236 238 239 241 242 245 246 247 248 249 249 51 para 213 54 255 255 256 56 257 * 259 261 264 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. tRtIya kaMDa 2 -3ra3 271 1. sAmAnya ane vizeSa e bannenA paraspara abhedanuM samarthana 266 2. pratItyavacana kone kahevAya ane te zA mATe ? 267 3. eka vastumAM astipaNa ane nAstipaNAnI upapatti 268 4. eka ja puruSamAM bhedabhedanI vyavasthA ra71 5. dravya ane guNanA bhedavAdane pUrvapakSarUpe nirdeza 6. dravya ane guNanA bhedanA nirAsa prasaMge guNa ane paryAyanA abhedanI carcA ra72 7. dravya ane guNanA ekAMta abhedavAdInuM ja vizeSa kathana, 8. siddhAMtInuM kathana 278 9. ekAMta amedavAdIne bacAva 278 10. siddhAMtInuM kathana ra78 11. ekAMta abhedavAdIne prazna ane tene siddhAMtIe dIdhela uttara ra8 12. kaI bhedavAdIe badhela dravya ane guNanA lakSaNanI tathA tenA bhedavAdanI samAlocanA 282. 13. prastuta carcAnuM prayojana 284 14. anekAMtanI vyApakatA 285 15. prameyanI bAbatamAM anekAMtaSTi lAgu pADavAnA keTalAka dAkhalAo 287 16. dravyagata utpAda ane nAzanA prakAre 290 17. utpatti, nAza ane sthitinA kALabheda AdinI carcA 294 18. vaizeSikaAdisabhyata dravyatpAdanI prakriyAnI carcA 297 19. zraddhApradhAna ane buddhipradhAna AgamanuM pRthakkaraNa 302 20. nayavAdane lagatI carcA 21. kAryasvarUpa para ekAMta ane anekAMta dRSTine taphAvata 309 22. kAraNaviSayaka vAdenuM ekAMtane lIdhe mithyApaNuM ane * anekAMtane lIdhe samyakupaNuM 23. AtmA viSe nAstitva Adi cha pakSenuM mithyApaNuM ane astitva Adi cha pakSanuM sabhyapaNuM" 314. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 24. vAdamAM anekAMtadRSTinA abhAve AvatA doSa 25. tattvaprarUpaNAnI ceAgya rItanuM kathana 26. mAtra eka eka nayAzrita sUtramAM sapUrNa sUtratvanI mAnyatAthI AvatA doSA 318 ra7. zAstraprarUpaNAnA adhikArI thavA mATe Avazyaka guNA 31. 28. tattvAnA pUNa ane nizcita jJAna mATe zu karavu tenu kthana 319 ra9. gaMbhIra ciMtana vinAnA bAhya ADaMbaramAM AvatA doSAnu sthata 30. eklA jJAna ane ekalI kriyAnA anupayogIpaNAnu thana 31. upasa'hAramAM jinavacananI kuzaLakAmanA 4. prastAvanAnA vizeSa zabdonI sUci 5. sanmati prakaraNanI sUci 315 317 320 3rara 323 324 339 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa prastAvanA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prationo paricaya sanmatitakanA saMpAdana mATe je je pratione upayoga karelo temane vigatavAra paricaya nIce ApavAnuM che. ene aMge mukhya muddAo A pramANe che: 1. jUnA jamAnAnAM lakhavAnAM sAdhano ane pratine artha. 2. bhinna bhinna prAMtanI pratio ane temanuM vargIkaraNa. 3. prationA saMketo ane temanuM spaSTIkaraNa.' 4. kALakrama pramANe vaparAyelI pratyeka pratine paricaya. 5. prationI lipi-akSare ane aMke. 6. prati lakhanArAoe karelI azuddhio ane lahiyAo. 7. vAMcanArA ane bhaNanArAe karelA sudhArAvadhArA. 8. prationI lekhanazailI ane amArI mudraNapati. 9. pAThAMtaranI yojanA ane tene upayoga. 1. jAnA jamAnAnAM lakhavAnAM sAdhano ane pratine atha prAcIna samayamAM jenA upara lakhAtuM te sAdhananA arthamAM paNa ke patra zabdano upayoga thato hato; je hAla sudhI pAnuM ke panuM , zabdamAM jaLavAyeluM che. e paNuM ke patra zabda ja sUcave che ke ApaNe tyAM prAcIna samayathI enA vAcyArthIne ja lakhavAnA vAhana tarIke upayoga thato; paNa Aje dezanA moTA bhAgamAM enA vAcyArthIne upayoga ocho thaI ene lakSyArtha ja vizeSa vaparAya che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samati prakaraNa A dezanA Adya sAhityakAra ane lekhake sAme je je vastuo hatI temAM vRkSo mukhya hatAM. eee lakhavAnI tADapatra ane preraNA thatAM vRkSonAM pAMdaDAMne upaga pahele karyo. manapatra taduparAMta pitAnA lekha aMzenA bhinna bhinna " vibhAga batAvavA te te aMzene skaMdha, kAMDa, zAkhA, vallI ke sUtra vagere nAmo paNa ApyAM; je vRkSanA aMzavizeSone jaNAvavAne pahelethI prasiddha che. A rIte punama jelanA ane vRkSo vaje bAda pAchuM nAma sutI e vAta bhUlI zakAya tema nathI. lakhavAnA vAhana tarIke tADapatro ke bhejapatro hatAM. atyAranA saphAIdAra ane camakatA kAgaLa karatAM te (pAMdaDAM) bahu kALa sudhI TakI zakatAM. I. sa. nI bIjI sadInAM manAyelAM tADapatranAM ane ethI sadInAM manAyelAM bhojapatranAM likhita pAnAM Aje paNa upalabdha che. I. sa. pUrve cothA saikAmAM caDI AvelA bAdazAha sikaMdarane senApati niAkesara pitAnA yuddhavRttAMtamAM lakhe che ke, "mAratavAsI ne sUTI phUTIne 110 vAvatA." A uparathI ApaNe tyAM kAgaLa banavAno pravAta paNa ghaNe jUna jaNAya che. ahIM banatA e kAgaLo sArA TakAu hatA. kAgaLo upara lakhAyelAM evAM paNa pustake Aje maLe che je Azare I. sa. pAMcamArka saikAnAM kahevAya che. pAMdaDAM to sauthI vadhAre TakAu hatAM ane sastAM paNa; ethI ja graMthe enA para vizeSa karIne lakhAtA. A vAta jenA para lipi lakhAya che te sAdhananI thaI kAgaLa . 1. juo bhAratIya prAcIna lipimALA pAnuM 2 juM, TippaNa 3 ju. 2. juo bhA. prA. li. pAnuM 2 juM, TippaNuM 2 nuM. 3. juo bhA. prA. li. pAnuM 3 juM, TippaNa 6 iM. 4. juo bhAratIya prAcIna lipimALA pAnuM 2 juM, TippaNa 4 thuM. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratieno paricaya tenAM bIjAM sAdhano paikI kaMbikA,5 re, gAMTha, lipyAsana, chaMdaNa, sAMkaLa, mathI ane lekhinIne ullekha sAgaranIya sUtra pR0 96mAM karela che. A sUtrano samaya bIja pramANe na maLe tyAM sudhI valabhIvAcanAne maLato che; ane te vIrAta hajAra ane vikramane chaThTho saMke che. A uparAMta akSara ghaMTavAnA eka sAdhananuM nAma citavistAramAM Ave che, je tira kahevAya che. tenuM gUjarAtI vatara ane nAma vataraNuM che, ane temAM ja pATInuM nAma fstrapi pika banAvIne mUkeluM che. varNatiraka7 zabda varNa ane tiraka ema be zabdane banela che. ene artha tilaka karavAnA sAdhana jevuM akSara lakhavAnuM sAdhana ke tilaka vRkSanA lAkaDAmAMthI baneluM sAdhana ke tIra jevuM sAdhana evo thAya che. lipiphalakane vyupatyartha te prasiddha ja che. pa. A sAdhana viSe jAnakaranIya sUtramAM je pATha che te A pramANe - " tassa NaM pottharayaNassa imeyArve vaNNAvAse paNNatte, taMjahArayaNAmayAiM pattagAI, riTThamaIo kaMbiAo, tavaNijjamae dore, nANAmaNimae gaMThI, veruliyamae lippAsaNe, riTThAmae chaMdaNe, tavaNijjamaI saMja, riAma marI, varUSTma je " 6. vataraNAne rAjapUtAnAmAM barathA ke baratanA kahe che. bhAratIya prAcIna lipimAlA pR.6 mAM zrI. eJAjI lakhe che ke RtivistAramAM A barathA arthamAM varNaka zabdane ullekha che. ame joyuM te pramANe temAM varNaka rAbdano ullekha maLe nahi paNa vaNatiraka zabdano ullekha maLe che. A ullekha tivistAranA lipizAlAsaMdazana parivatamAM 125 me pAne che. 7. lalitavistAramAM varNatiraka zabda vaparAyelo che. vaMya tIra . vaLatara eTale vaNa lakhavAne tIra jevuM aNIvALuM sAdhana. A rIte artha karatAM mULa graMthamAM utaravAne badale tevuM hovuM joIe. paNa graMthanI bhASAnI prAkRtatAne lIdhe e vyavasthA sacavAI lAgatI nathI. athavA sarakRtamAM tilaka arthavALe ti" zabda prasiddha che. e tilaka zabdane ahIM "tilaka Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa rAnanIya sUtramAM eka sthaLe dene vAMcavAnAM pustakanuM varNana ApeluM che. te prasaMge tene lagatAM badhAM upayukta kaMbikA upakaraNane ullekha che. sUtrakAre e badhAM upa karaNene ratna ane vajamaya varNavelAM che; paNa ApaNe sAdI dRSTie vicArIe to e ulekha tADapatranAM pustakane barAbara baMdha bese eve che. tADapatra vagerenA pustakanA rakSaNa mATe upara ane nIce je be pATIo rAkhavAmAM Ave che tenuM nAma vi8 che. A maMbikAne upayoga Aje lahiyAo ane likhita pustakanA saMgrahakAre paNa kare che. tADapatranA pustakane tenI laMbAI pramANe vacce eka ke be saLaMga %io karIne ane temAM dere parevI bAMdhadoro vAmAM AvatuM. A rivAja kAgaLanAM likhita pustakanAM pAnAM chUTAM rAkhavAnI paddhatine lIdhe lupta the che; ane pAnAM TAM rAkhavAnI e paddhati paNa eka pAnuM hAthamAM karavAnuM sAdhana" e arthamAM AropIe to paNa upayukta artha baMdha besI jAya che. tilaka karavAnuM sAruM sAdhana paNa aNIdAra ja hoya che, athavA tilaka zabda tilakanA vRkSamAM prasiddha che. ahIM A vRkSArthaka zabdano upayoga karIe te paNa tene tIranA je aupacArika ja artha ghaTI zake che; ane te e ke, vaNa lakhavAne mATe tilaka vRkSamAMthI baneluM sAdhana. A pakSamAM paNa "ra" ane "" nuM sAmya samajIne varNatiraka zabdanI niSpatti karavAnI che. 8. TnakanIranA TIkAkAra maffsUrie kabikAne artha pRSTha lakhelo che. ("Izva pRSTha zuti bhava:") paNa suvikhyAta lipizAstrI zrI. ejhAjha kaMbikA-kAMbI eTale rUla arthAta AMkavAnI lAkaDAnI capaTI paTI ema kahe che. ane enuM rAjapUtAnI nAma kaMbA sUcave che. juo bhAratIya prAcIna lipimALA pR0 158. - 9, jaina sAdhuomAM keTalAkane evo rivAja che ke mAtra sabhAmAM kathA karatI vakhate meDhe muhapatti bAMdhavI. A ravAja tADapatranI bAMdhavAnI Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prationA paricaya rAkhIne vAMcavAnI sagavaDane lIdhe zarU thaI hoya ema lAge che. chatAM prAcIna ane atyAre lakhAtAM ghaNAM kharAM pustAmAM pazu lahiyA pratyeka pAnAnI vacce je khAlI jagyA rAkhI mUke che, te e tADapatranA adhanAthe vaparAtA dvArA parAvavAnI jagyAnI smRtirUpa che. tADapatranA pAMnAmAM parAvAtA dArAnI zarUAtamAM ane cheDe dArA parAvyA pachI te nIkaLI na jAya te mATe je e jaloTA ke tenA jevuM khIjuM kAMI khAMdhavAmAM AvatuM tenuM nAma sUtrakAre graMthI ApeluM che. atyAre upalabdha thatAM tADapatrAmAM A graMtha maLI Ave che. graMthI vyavasthAmAMthI niSpanna thaye| hAya ema lAge che. tADapatranuM AkhuM pustaka vacce dArA parAvI saLaMga mudhAya che. bhaNAvato ke vAMcatI vakhate tenuM ekaeka pAnuM chUTuM thaI zakatuM nathI. ethI pAnAne vAMcavA mATe ane hAthane upayAga karaveA jarUrI che. Ama mane hAtha pAnuM pheravavAmAM zakAyAthI jo vAMcanAra ke bhaNanAra ughADe mukhe ja pustaka vAMce, teA pustaka upara thUka paDavAna sabhava che. thUka paDavAthI akSarA bhUMsAya che ane pustakanI AvaradA paNa ochI thAya che; ethI jUnA leAkAe pustakanA rakSaNane puNyakATInuM batAveluM che ane te mATe pustaka vAMcatI ke bhaNatI vakhate meDhA pAse hAtha ke kahuM rAkhavAnuM kahyuM che. ethI pustaka upara ke pAse rahelA vidyAthI ke zrotA upara vyAkhyAtA ke vaktAnuM thUka na paDe. koI vyAkhyAtA ke vaktA tADapatranA pAnAne chUTuM karIne rAkhe teA paNa e pAnuM evaDu* mATuM hoya che ke tene pheravavAmAM e hAtha rIcA vinA cAlatuM ja nathI. A rIte paNa meADhA AgaLa kahu rAkhavAnI ane bAMdhavAnI paddhati cAlu thaI hAya ema lAge che. ane pAchaLathI te satra rUDha thayelI dekhAya che. matrAccAra karatI vakhate pArasI avyu AmAM kapaDu khAMdhavAnI prathAnuM, sAMkhya parivrAjakAmAM meADhA AgaLa lAkaDAnI paTTI rAkhavAnI prathAnuM ane svAminArAyaNa sapradAcanI zarUAtamAM vAMcatI vakhate sukhavastra rAkhavAnI paddhatinuM mULa eka ja lAge che, Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa jene atyAre ApaNe tvariyo kahIe chIe tenuM nAma DhicAlana (lipinuM Asana) ApeluM che. liyo nAma to ghiAsana ravada 10 vApatvAnA kAraNe thayuM che. lipyAsananuM bIjuM nAma japImAna mAtra paNa prasiddha che. A khaDiyAne TAMgavA mATe sAMI paNa rAkhavAmAM AvatI. ethI sUtrakAre ene paNa upakaraNamAM gaNe che; ane chaMtA ane sAMI tenA upara DhAMkaNuM paNa rahetuM tene chaMtA nAmathI jaNAveluM che. A pachInA be upakaraNe maLI eTale zAhI ane vinI eTale kalama prasiddha ane prAcIna che. AMkavAnA upakaraNanuM nAma atyAre gugavaMtu kahevAya che je leDhAnuM bane che. jujabaLane khAsa sUcaka artha guNavaMI mane samajAtuM nathI. bIjuM upakaraNa TiluM che je iTi eka pUThA upara maNiyA dorA eka pachI eka ceDIne karavAmAM Ave che. tene upayoga karatI vakhate lakhavAnA kAgaLane tenA upara dabAvavAmAM Ave che. A baMnenuM sthAna atyAre anukrame sTIle ane AMkaNIe lIdheluM che. pustakenI jAti viSe jema atyAre yaja, pura, mI vagere paradezI zabdone ApaNe tyAM pracAra che, tema purAtana kALamAM amuka AkAra ane pramANunAM pustake mATe khAsa khAsa zo hatA. A viSe jena TIkAkAro je mAhitI Ape che te jANavA jevI che. 10. "khADI" arthane vaTI zabda che. to deca, paNa tene ullekha saMskRta kezamAM A rIte maLe che - sudhAta pazuvA, kaThinI ravaTinI rahI che " ___ haima abhidhAnacintAmaNi 84-103 jaina graMthamAM vadi zabda paNa khaDI arthamAM maLe che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya AcArya namaH pitAnI vaivAsTika TIkAmAM (tra ra1) prAcIe kahyuM che11 ema kahI jaNAve che ke, pustakenA pAMca prakAra che: naMdI, jIvI, puSTi, saMpuTa ane supara. pustakonI nAto A sthaLe TIkAkAre phakta pAMca pustakanAM mAtra parimANone paricaya Ape che, paNa ahIM je vigatathI lakhavAmAM AvyuM che te, te te pustakanA nAma ane vyutpattine anusarIne lakhyuM che. je jADAI ane pahoLAImAM sarakhuM ane lAMbuM hoya tenuM nAma fkI pustaka. TdI zabdano artha gaMDikA (kAtaLI) thAya che, ethI je pustaka caMDikA -gaMDI jevuM hoya ene gaMDI pustaka purata kahevAmAM AvyuM hoya ema lAge che. athavA graMthi uparathI Da thaIne tenuM bhraSTarUpa gaMDI thayuM hoya? e graMthine artha parva-kAtaLI ke gAMTha thAya che, eTale je pustaka kAtaLI jevuM ane jeTaluM hoya athavA jene bAMdhavAmAM viziSTa gAMThane upayoga thato hoya te jarI pustaka hoya ema jaNAya che. jaina sAdhuo badhA bhAra jAte upADatA hovAthI teo pustake paNa jAte upADatA; tethI jemAM ghaNuM lakhyuM hoya ane pAnAM eThAM hoya ane jene 11. pustakonA prakAra vize prAcInonI gAthAo A pramANe che- " gaMDI kacchavi muTThI, saMpuDaphalae tahA chivADI ya / eyaM putthayapaNayaM, vakkhANamiNaM bhave tassa / / 1 / / bAhallapuhattehiM, gaMDIputtho u tullago dIho / kacchavi aMte taNuo, majjhe pihalo muNeyavvo // 2 // cauraMguladIho vA, vaTTAgiI muTThiputthago ahavA / cauraMguladIho cciya, cauraMso hoi vinneo // 3 // saMpa Dago dugamAI, phalagA vocchaM chivADI buhA baiMti // 4 // tagupattussiyarUvo, hoi chivADI buhA beMti // 4 // dIho vA hasso vA, jo pihalo homI appabAhallo / te muLa samayasara, fchavAIpohyuM matadR che ja che " Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samati prakaraNa upADatAM pustakanI rakSA ane pitAne vihAra avyAhatapaNe thato rahe tevAM pustaka pravAsamAM pAse rAkhatA. nAnAM tADapatranuM pacAseka pAnAnuM pustaka gaMDIpustakane barAbara maLatuM lAge che. - je pustaka cheDAomAM pAtaLuM hoya ane vacce upaselA jevuM paheluM hoya, tenuM nAma chavI pustaka. AnI AkRti kacchapI - kAcabIne maLatI AvatI haze tethI tene kachapI vachavI pustaka kahyuM haze. A jAtanAM pustakanAM pAnAM kadAca gaLa hoI cheDe vadhAre pAtaLAM haze. A jAtanuM pustaka jovAmAM AvyuM nathI. ' je pustaka cAra AMgaLa lAMbuM hoya ane goLa ke cerasa hoya hoya tene puSTipueta kahevAmAM Ave che. sahelAIthI mUDImAM rahI zake evuM hovAthI ene muSTipustaka kahevAmAM AvyuM muSTipustaka haze. jUnA bhaMDAromAM keTalAka nAnA nAnA guTakAo maLe che te A pustakanI keTinA lAge che. hAthoMdha ke hAthapethI je haMmezAM sAthe rAkhavAmAM Ave che ane jemAM haMmezanI upayogI ghaNI paracUraNa bAbata lakhelI hoya che, te A pustakanI keTImAM AvI zake. hAlanI rojanIzI paNa A pustakanA jevI gaNAya. je pustakanI upara ane nIce be phalaka-pATiyAM ke pUThAM saMpuTanI paDe jeDIne mUkelAM hoya che, te pustakane saMpuTa saMpuTa kahevAmAM Ave che. kadAca A pustakanI jAta atyAranA bAMdhelA pustakanA jevI hoya. sRpATine artha caMcuM eTale cAMca batAvela che. ethI je pustaka sRpATi jevuM hoya tenuM nAma -chivADI pustaka suHTTTapustava che. e pustaka UMcuM hoya che ane emAM pAnAM - pAtaLAM hoya che; athavA e pahoLuM thavuM hoya che Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiene paricaya 11 paNa lAMbuM ke TUMkuM hoya che; arthAta enA laMbANa karatAM enI pahoLAI ochI hoya che. A jAtanAM pustakonAM nAma atyAre to pracAramAM nathI; atyAre je nAma lahiyAonA pracAramAM che te pustakanI lakhavAnI Dhaba uparathI pADelAM che. je pustakamAM vacce moTA akSarathI mULa ane upara ane nIce ethI nAnA akSaramAM TIkA lakhavAmAM Ave che; tripATha arthAta je ema traNa vibhAgamAM lakhAya e pustaka tripATha ke tripada kahevAya che. je pustakamAM upara kahyA pramANe vibhAga hevA sAthe pAnAnI AjubAju paNa lakhyuM hoya; eTale jemAM ema paMcapATha pAMca vibhAge lakhyuM hoya, te paMrapAi ke paMcavaTa kahevAya che. je pustakamAM kaI paNa jAtanA vibhAga sivAya saLaMga lakhavAmAM AvyuM hoya tene sUDa kahevAmAM Ave che. A sUDane zabdArtha kaLI zakAto nathI; paNa kadAca sUtra sura ane sUTa thayuM suka hoya. eTale ekalAM mULa sUtro ke ekale mULa bhAga ja lakhavAmAM Avyo hoya tenA uparathI A zabdane pracAra thayo hoya ane tene badhe lAgu karavAmAM AvyuM heya; athavA sUtaranA tAMtaNunI peThe sIMdhuM lakhANa hovAthI paNa sUDa - kahevAyuM hoya. A badhI jAtanAM lakhelAM pustake pratine nAme prasiddha che. prati artha pratikRti, pratibiMba ke pratinidhi thAya che, jene ApaNe Adarza ke nakala kahIe chIe. eka pustaka uparathI je prati bIjuM pustaka lakhavAmAM AvyuM hoya, te bIjuM pustaka mULa pustakane sthAne upayogamAM AvatuM hevAthI tenuM nAma pratikRti pratibiMba ke pratinidhi barAbara baMdha bese Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa che. graMthakAre taddana navuM ja pustaka lakhyuM hoya te paNa pratinI keTInuM che; kAraNa ke e graMthakAranA vicAradehanuM pratinidhi che. prati zabda pratikRti, pratibiMba ke pratinidhine TUMko zabda che. jema zuklane badale zutra ane divasane badale di lakhAya che, tema AkhA pratikRti vagere zabda lakhavAne badale prati zabdane pracAra thayo che ane te eka khAsa judA zabda tarIke gaNavA lAge che. ApaNe tyAM zAhI sonerI, rUperI, lAla, kALI, vAdaLI ema aneka prakAranI banatI. jUnA bhaMDAranAM lakhelAM pustaka jevAthI zAhInI anekavidha banAvaTane khyAla Ave tema che. e zAha zAhI je je cIjonA mizraNathI banatI temanA barAbara parimANapUrvakanA ullekho Aje paNa jUnAM pAnAMomAM maLI Ave che, ane lekhana mATe kevI jAtanAM kAMThA ke ba vAparavAM ane te kayA kayA vRkSanAM levAM tathA lekhaNane aneka rIte banAvavI ane suzobhita karavI e badhuM paNa Aje pustakomAM lakheluM maLe che. A muddAmAM lakhavAnAM sAdhananI ane prAcIna pustakenI AkRtinI mAhitI ceDI ghaNI ApelI che. A mATe vadhAre jANavA mATe mArA kAna vi&iA (lekhana sAmagrI pR0 142-158), munizrI juvAnInA purAtatva saimAsinA (pu. 1,pR0 419-433) ane vinA maMdaranAM sUtrAtrInA lekho jevAnI bhalAmaNa che. - brAhmaNa graMthamAM paNa jUnAM pustakanAM parimANa AkRti vagere viSe ane lakhavAnAM sAdhane viSe ghaNI mananIya hakIkato Ave che; te mATe rojanItaMtranA pAvottara khaMDane 117 adhyAya jevo ghaTe che.-vAcaspatya keza pR0 4393. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 pratiene paricaya 2. bhinna bhinna prAMtanI pratie ane temanuM vargIkaraNa gujarAta, kaccha, kAThiyAvADa, dakSiNa, paMjAba ane baMgALA e badhA prAMtamAMthI sanmatinI pratio maMgAvelI. sanmati gujarAtamAMthI amadAvAdanA pahelAnA bhaMDAranI fkalita prato eka, zrI gulAbavijayajInA saMgrahanI eka ane caMcaLabahenana bhaMDAranI eka adhUrI ane eka pUrI ema be, sANaMdanA bhaMDAranI eka, mAMDalanA bhaMDAranI eka, pATaNanA vADIpArzvanAtha bhaMDAranI eka, tyAMnA hAlAbhAIne bhaMDAranI eka ane saMdhavInA pADAmAMnA paTavAnA bhaMDAranI be, vaDedarAthI zrI kAMtivijayajInA, zrI haMsavijayajInA ane gekaLabhAInA saMgrahanI ekaeka ema traNa, jayavijayajInA DabheIna saMgrahanI eka, suratathI zrI kRpAcaMdrajInA saMgrahanI eka, ane zrI ANaMdasAgarajInA saMgrahanI eka ema be, pAlaNapurathI munizrI kumudavijayajInI eka ema sattara pratio AvelI. kacchamAMthI keyaDAnA ane muMdrAnA bhaMDAramAMthI paNa eka eka ema be prate AvelI. kAThiyAvADamAMthI liMbaDInA jJAnabhaMDAranI eka, bhAvanagaranA saMghanA bhaMDAranI eka tathA zAMtamUti zrI vRddhicaMdrajInA saMgrahanI eka tathA paM. gaMbhIravijayajInA saMgrahanI eka ema cAra prato AvelI. dakSiNamAMthI pUnAnA bhAMDArakaraprAcyavidyAsaMzodhanamaMdiranA saMgrahamAMnI eka ane muMbaInA anaMtanAthanA bhaMDAranI eka ema be prata AvelI. paMjAbamAMthI huziyArapuranA zrI vijayAnaMdasUrinA saMgrahanI be prata AvelI. baMgAlamAMthI bAlucaranA bhaMDAranI eka ane kalakattAnA bAbu puraNacaMdra nAharanI eka ema be prate AvelI. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa A rIte kula 29 pratie ame bhegI karelI; temAMnI aDhAreka pratinA AdhAra pahelA bhAganA saMzodhanamAM levAmAM AvelA che, paNa pachInA bhAgeAmAM e badhI pratinA vargIkaraNapUrvaka upayAga karele che. e badhI prati sarakhAvatAM ema ceAkhyuM lAgeluM ke emAMnI keTalIka vA. vAte mAM mAMne ane JajJA vine maLatI che; ethI paraspara ekasarakhI e pratione upayega na karatAM kukta temAMnI amuka upara jaNAvelI mukhya prationA upayAga karele che. A upayeAgamAM amee meLavelI tamAma prationA upayAga AvI jAya che. pATaNunI 60 ane hra saMjJaka tADapatranI pratinA upayega trIjA bhAgathI ja karavAmAM AvyA che, kAraNu ke e e prati khaMDita hatI eTale emAM sanmatinA be bhAgamAM Avela lakhANanAM pAnAM tUTI gayAM hatAM. pahelA bhAgamAM te te aDhAra pratieenA saMketeA ApelA che te jANI levA. 14 3. prationA saketA ane temanuM spaSTIkaraNa saMskRta, prAkRta pustakAnAM atyAra sudhInAM dhaNAMkharAM saMskaraNAmAM prationA sarkatA mATe tra jJa r rphe vagere ke va ga 6. vagere svarA ke vyaMjanA vaparAyelA najare paDe che. A saMskaraNamAM khAsa IrAdApUrvaka e paddhati svIkAravAmAM nathI AvI. vicAra karatAM jaNAyuM ke pratinA saMketA evA joie ke je dvArA pratinAM svarUpa, mAlika ane sthAnanA kAMIka khyAla Ave. bIjI cAlu paddhati karatAM uparyukta kalpanA kAMIka vadhAre ThIka lAgavAthI ame ahIM tadanusAra pratinA sarkatA rAkhelA che. 60 0 ke tA. nA saMketa pratinA svarUpane sUcave che: vR bRhat tADapatranI prati, hda dhu tADapatranI prati ane tA. tADapatramAM lakhelA graMtha. A tA. saMketa tA savAbhUta graMthanA nAma sAthe ja vAparelA che. A. ane vi. pratinA saMketa AtmArAmajI ane vijayAnaMdasUrinI pratinA sUcaka che. mAM saMketa mAMDaLanI pratinA sUcaka che. A badhA sa MketA te te bhAgAmAM ApelA samrutaspaSTIkaraNa Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratinA paricaya mAMthI samajI levA. eTaluM tA sahejamAM sanmatitaka ne vAMcanAra A saketA `uparathI samajI zake che ke A saMpAdanamAM kAM kAMnI prati vaparAyelI che ane tra trA ke " va nA 'kretA karatAM A saMketeAmAM e ja vizeSatA che. 4. kALakrama pramANe vaparAyelI pratyeka pratinA paricaya upayegamAM AvelI badhI pratiemAM bRhat tADapatranI prati sauthI prAcIna che e hakIkata te pratinA bhAganI lahiyAnI lakhelI puSpikA che. sa 1446 nA kAga bR0 prati uparathI mAlUma paDe mahinAnI suda 14 ne seAmavAranA divase e prati lakhAI ne pUNu thayelI che. te pratinAM kula pAnAM aMka 1 thI 335 sudhI che. chelluM pAnuM aMka vinAnu che. pAnAnI laMbAI 2 gaja lA AMgaLa che. lakhAImAM lagabhaga badhAM pAnAM sarakhAM che. paNa paheALAI kASThanI 2 AMgaLanI ane kAInI 15 ke 15 AMgaLanI che. je pAnAMnI paheALAI 2 AMgaLanI che, temAM 5 5kti che, ane !!! ke 15 AMgaLanI paheALAIvALA pAnAmAM anukrame cAra ke traNu 5kti che. e dareka pAnAmAM akasUcaka lakhANa .. lakhANa akSareza t lakhANa kasUcaka AMkaDAo upara batAvyA pramANe vibhAgapUrvaka lakhAyeluM che. keTalAMka pAnAMemAM aka taraphane eTale pAnAnI DAkhI taranA lakhANavALA vibhAga phakta ! AMgaLa paheALA che tethI teTalA vibhAgamAM phakta e paMktie AvelI che. pAnAMnI dareka AkhI paktimAM 135 thI 140 akSare che. upara batAvelA pAnAnA AkAramAM jyAM gALa mIMDAM mUkelAM che tyAM dareka pAnAmAM e gALa kANAM che, temanA upayega dvArA parAvIne pratine khAMdhavAmAM che. A bRhat tADapatranI prati maLI che te pATaNuMmAMthI; paNa te mULa khaMbhAtanA bhaDAranI haze athavA khaMbhAtamAM lakhAI haze. te pratinu je chelluM pAnu aMka vinAnu che, temAM khaMbhAtamAM ." 1 wwwwww Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16, sanmati prakaraNa AvelI vIla zrAvikAe saM. 1447mAM guru devasuMdarasUrinA upadezathI A prati lakhAvI" evo ullekha che. A prati lakhAI che to saM. 1446 nA phAgaNa mahinAmAM paNa sAta ATha mahine pachI jJAnakhAtAmAM pisA bharIne e zrAvikAe A prati potAnA gurUne vaharAvI hoya evo kadAca saM 1447 vALA ullekhane bhAva heya. badhI pratiomAM vadhAre zuddha A prati che. temAM keTaleka ThekANe koIe sudhAryuM paNa che ane TipaNe paNa karyA che. kamanasIbe A prati sanmatinA AraMbhathI nathI maLI, paNa prastuta mudrita pustakanA 394 mA pAnAnI 14 mI paMktinA ratha zabdathI A pratinI zarUAta thAya che. je prati pahelethI ja maLI hota, te saMpAdanamAM ghaNI vadhAre saraLatA thAta. pratinI aMdara lahiyAnI je pupikA che, te nIce ApavAmAM Ave che - saM0 1446 varSe phAguNa sudi 14 some bhaTTArakazrIsomatilaka* sUrigurUNAM bhaNDAre mahaM ThAkurasIhenAlekhi / e 0 // prAgvATajJAtIya sA0 poSAsuta sA0 mahaNAbhAryA sa0 gonIputryA vihitazrIyAtrAdibahupuNyakRtya saM0 haricandapitR sA0 pArasabhAgineyyA vIllabhAvikayA bhaTTArakaprabhuzrIdevasuMdarasUriguruNAmupadezena abhayacUlApravatinIpadasthApanAzrItIrthayAtrAdyarthaM samAgata saM0 haricandena saha prAptayA zrIstambhatIrthe saM0 1447 varSe saMmattipustaka lekhitamiti bhadraM shriisNdhaay|| lahiyAnI puSpikAmAM lakheluM che keH mahaM-mahetA ThAkurasI-ThAkarazAe 1946 nI sAlanA phAgaNa suda 14 ne somavAre bhaTTAraka zrI samitilaka sUri13 gurunA bhaMDAre-bhaMDArane mATe A prati lakhI che. 13. vIravaMzAvalInI hakIkta pramANe mahAvIra svAmInI 48 mI pATa upara saMmatilakasUri Ave che, je caudamA ane paMdaramA saikAnI vaccenA che. jemanA bhaMDAra mATe A prati lakhAI che, teo kadAca A AcArya heya. vadhAre vigata mATe juo vIravaMzAvalImAM AvelI 48 mI pATanI hakIkata (jaina sAhitya saMzodhaka putra 1, aMka 3.) Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratie paricaya . zrAvikAvALI puSikAmAM lakhyuM che keH prAgvATa-paravADa jJAtinA zA, khokhAnA dIkarA zA mahaNanI strI sa3 - sadhavA - saubhAgyavatI genInI putrI ane je yAtrAdi bahu puNya karanAra saMdhavI haricaMdanA putra zA pArasanI bhANeja evI tathA je abhayacUlA sAdhvInA pravartinI padanA utsava nimitte ane tIrthayAtrA nimitte saMdhavI haricaMdanI sAthe staMbhatIrtha-khaMbhAtamAM AvelI hatI evI vIla zrAvikAe devasuMdarasUri14 gurunA upadezathI A sanmatinuM pustaka lakhAvyuM che. saMghanuM kalyANa thAo. laghu tADapatranI prati vacce vacce truTaka che ane tenAM chellAM ghaNAM pAnAM upalabdha nathI; ethI enI cokkasa 40 prati sAla viSe kAMI kahI zakAtuM nathI, to paNa tenI . lipi ane tADapatranAM pAnAM uparathI ema jaNAya che ke e prati kadAca 0 karatAM vadhAre jUnI hoya. e pratinA eka chevaTanA kerA pAnAmAM pUJzrI mune somasUrivinayara ne eTaluM lakheluM maLe che, ethI A prati keIsamasUrinA jamAnAnI che; athavA vR0 prativALA samitilakasUri ane semasUri kadAca eka ja vyakti haiya, te A prati upara paNa temanI mAlikI thaI hoya. A pratinAM upalabdha pAnAM 1 thI 187 sudhI che. pratinI zarUAta 10 pratinI piThe ja thayelI che. dareka pAnAnI laMbAI 21 AMgaLa che, ane pahoLAI rA AMgaLa che. badhAM pAnAM laMbAI ane pahoLAImAM lagabhaga sarakhAM che. pratyeka pAnAmAM 6 thI 7 paMktio che. Ano lakhavAno vibhAga vR0 pratinA jevo ja che. AnAM pAnAM jarA baraDa ane kharaTa che ethI e halakA 14. uparyukta sematilakanA ziSya devasuMdarasUri mahAvIra svAmIthI 49 mI pATe Ave che e vAta vIravaMzAvalImAM jaNAvelI che. vIla zrAvikAe potAnA guru tarIke jaNAvelA zrI devasuMdarasUri te A ja AcArya hoya ema lAge che. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa zrItADapatranI jAtinAM hoya ema lAge che. 60nAM pAnAM suMvALAM ane narama che ethI enI banAvaTa uttama zrItADapatramAMthI thayelI hAya ema jaNuAya che. vR nI peThe . pratimAM kayAMka kayAMka TippaNA paNa che ane sudhAreluM paNa che. vR ane 20 ane prati temanA mApa pramANenI lAkaDAnI babbe pADIethI surakSita che; jo kAI akasmAta na naDe. ane kharAkhara vyavasthApUrvaka jALavavAmAM Ave, te hajI khIjAM pAMcase varSa sudhI A pratie TakI zake. ema lAge che. vA0 prati e khaMDamAM vaheMcAyelI che. pahelA khaMDanAM pAnAM 1 thI 200 sudhI che ane bIjA khaMDanAM pAnAM 1 thI 225 sudhI che. khaDatA vibhAga graMthakAranA karele nahi paNa lahiyAne karele che. amArI pAse je A pustakamAM tADapatranI prate che temAM mAtra khIjo khaMDa ja che, vAnA ane khaMDanI laMbAI lagabhaga 12 AMgaLa jeTalI che ane paheALAI paNa anenI lagabhaga pAMca AMgaLa jeTalI che. pahelA khaMDanA pratyeka pAnamAM 17-17 paMktio che ane paktidITha sarerAza 55 thI 6 8 sudhI akSare che. pAnAMnI chellI chellI paktimAM meTAmeTA akSaro hovAthI paMktionI akSarasaMkhyAmAM AvA bheda paDelA che. lahiyAe graMthanI zleAkasaMkhyA vadhAre batAvavA khAtara paktionA akSareAmAM Ave! bheda karI de che. pAnAMnI banne bAju eka eka tasu jagyA khAlI rAkhavAmAM AvI che: te khAlI jagyAmAM jamaNI bAju pAnAne! ak ane graMthanuM sa MkSipta nAma mUkavAmAM AvyuM che. DAbI bAju mAtra ake ja lakhelA che, je AjI graMthanuM nAma lakheluM che tyAM pahelA pAnAmAM sumatitarja prathama uMda evuM AkhuM nAma lakheluM che ane pachInA pAnAmAM e ja nAmane TUMkAvIne lakheluM che. kAI vAMcanAre badhAM pAnAMmAM sumattine badale saMmati sudhAreluM che. pahelA khaMDanA chellA pAnAne cheDe khAsa kAMI mAhitI ApelI nathI. mAtra DAbaDAneA ane pratine! aMka Apela che. teA paNa prAMta zvetAM e traNaso cAraso varSa jeTalI teA. jAtI haze ja. A prati kAMI vA0 prati Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratinA paricaya 19 tUTelAM ane astavyasta thayelAM pAnAMvALI tADapatranI prati uparathI lakhAI haze; ethI AmAM ghaNI jagyAe gra MthanAM vAyA ADAMavaLAM thaI gayAM che ane lakhanArAnI lipinI ajJAnatAne lIdhe keTalAka akSarA kharAkhara `lakhAyA nathI. je sthaLe kA pratinI gati nahIM cAlatI tyAM amane A pratie ghaNI ja Avazyaka sahAyatA ApI che ane e dRSTie ame A pratine vadhAre zuddha mAnIe chIe. tADapatranI peThe vA. nA banne khAMDanI vacce pratimAM kANuM te nathI paNa dareka pAMnAnA madhya bhAgamAM kANAnI yAdagIrI mATe yajJakuMDanA ghATa jevI khAlI jagyA te che ja, jo ke vA. pratinA prathama khaMDanuM chelluM pAnuM jANe pUruM lakhAyuM hoya tema lakhAyuM che paNa tene khIjo khaMDa zvetAM vaccethI chApelAM 18 pAnAM jeTalA bhAga tUTI gayA che; eTale vA0 pratinA prathama khaMDanuM aMta bhAganuM lakhANa chApelA sanmatinA 376 mA pAnAnI trIjI pakti sudhInu che, ane enA khIjA khaMDanI zarUAta chApelA 394 mA pAnAnI 14mI paktithI thAya che. khIjA khaMDanA dareka pAnAmAM paMktio 15 che ane eka eka paktimAM akSarAnI sarerAza para thI 55 sudhInI Ave che. A khaMDane cheDe lahiyAe potAnuM nAma, lakhAvanAranuM nAma, ane sAla vagere lakheluM che. A pratine sa` 165ranA phAgaNu. vada 11 ne ravivAranA divase ejhA rudre lakhelI che. lakhAvanAranuM nAma prapti zrAvikA che; ane pATaNunA bhaDAranI A prati che. . te ullekha akSarazaH A pramANe che: saMvata 16 se 52 varSe phAlgunamAse kRSNapakSe ekAdazyAyAM tithau ravivAsare u rudralikhitaM // leAThaka jayostu // cha // zrIsaMghAya kSemaM bhUyAt // // cha // o 11 khaMDa eko lekhitaH zrAvikayA prajJaptyA || svapuNyAya vAcyamAnA mAnA ciraM naMdyAt pratiriyaM // bhAMDAgAre zrIpattanapuravare // zrIH . Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa A prati ekadara zuddha che. va nA ane khaDA sArI sthitimAM che ane haju vadhAre sthitimAM Takaze. vA0 nA bIjA khaMDanA banne bAjunA hAMsiyAmAM jamaNI bAjune hAMsiyA kArI che ane DAbI bAjunA hAsiyAmAM akaiA lakhelA che. vA. prati paNu e pAnAM 20 . khaMDamAM vaheMcAyelI che. pahelA khaDanAM thI para1 che. ane khIjA khaMDanAM pAnAM 388 che. anne khaMDanAM pAnAMnI lakhAI lagabhaga 15 AMgaLa ane pahoLAI javA AMgaLa che. pahelA khaMDanAM dazeka pAnAM taddana navAM lakhAyelAM jUnAM che. daza pachInAM pahelA khaMDanAM pAnAMmAM moTA dareka pAnAmAM paMktie 11, 11 che; dareka paktimAM 40 sudhI che. mIjA khaMDanA dareka pAnAmAM pakti 13, 13 che; ane paMktidITha akSarA 40 thI 47 sudhI che. khIjA khaMDamAM akSare jhINA heAvAthI A bheda thayelA che. vA0 prati ane vaTM0 prati kharAkhara ekasarakhI che, eTale bIjuM badhuM vA. pratinA jevuM samajI levuM. phakta va. pratinA banne khaMDanA chellA chellA pAnAmAM sAla ke lekhakane ullekha nathI e bheda che. A prAMtanA ane khaDe kAI kAI ThekANe khavAyelA che paNa akSare gayelA nathI. bIjA khaMDanA pAnAnA jamaNI bAjunA hAMsiyAmAM sammatta dvi is pAnAnA hAMsiyAmAM e akSarA uparAMta te evuM vadhAre sammattanA A Dabala jJattinI velaTi-tamAM maLI gayA che. * mAtra pahelA ane chellA bA0 prati 1 thI " mAM0 prati mamAM pratinA pahelA khaMDanAM pAnAM 262 che ane bIjAnAM 2 thI 253 che. banne khaMDamAM thaIne pratamAM e traNa pAnAM trUTaka che. ane khaMDanAM pAnAMnI lakhAI 10 AMgaLa che ane paheALAI jA AMgaLa che. mAM. pratanA pahelA khaMDanA kAgaLA karatAM khInna khaMDanA kAgaLA vadhAre che, bAkInAM akSare che ane akSare 35 thI * lakheluM che. javAthI thaI Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya 21 pAtaLA lAge che. te baMne khaMDanA pratyeka pAnAmAM 15, 15 paMktio che ane paMktidITha akSare papa thI 58 sudhI che. A pratimAM aneka sthaLe hAMsiyAmAM ke AjubAju TippaNe temaja pAThAMtarI ApelAM che. tenA mAtra bIja khaMDanA aMte saM0 16 67 nA mAgha mahinAnI ajavALI dazamane ravivAre A prata amadAvAdamAM lakhAyelI che evo ullekha che. ethI ema lAge che ke A prati kaI vakhate amadAvAdathI mAMDala gayelI haze athavA lakhAvanAre amadAvAdamAM lakhAvI haze. ' je ullekha che te A pramANe che - ' - svastizrI saMvata 1667 varSe mAghamAse zuklakRSNapakSe dazamI ravivAsare zrI ahammadAvAdamahAnagare likhitamidaM // zubhaM bhavatuH // " ja che ke zrIvAsthAnamatu: | ja | zrIratuH che che jo te che ke zrI: 1 . mAM pratino naMbara 400 che ane te I. sa. 1880-81nA saMgrahamAM saMgrahAyelI che. tenA pahelA khaMDanAM mAM prati pAnAM 1 thI 223 ane bIjA khAMDanAM pAnAM 1 thI 199 che. pAnAnI laMbAI 11 AMgaLa ane pahoLAI 5 AMgaLa jeTalI che. banne bAju eka eka AMgaLa ane upara ane nIce ardhI ardhI AMgaLa kAgaLa kare che. pAnAdITha paMktio 17, 17 ane akSara paMktidITha 50 thI 58 che. A prati saM. 1836 nA piSa suda 3 ane vAra ravie darbhAvatI-DabhoI gAmamAM lakhAyelI che evo ullekha pratine cheDe che. e ullekhanI chellI paMktimAM covI e eka zabda che. ethI ene lakhanAra kadAca bI. cIlAla nAme lahiyo hoya athavA e zabda mAtra AzIrvAdarUpa maMgaLasUcaka paNuM hoya che. je ullekha che te akSarazaH A pramANe che - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 sanmati prakaraNa svastizrI. saMvat 1836 sA varSe posa suda 3 vAra ravai. zrIdabhrAvatInAme likhitamidaM // cha // zubhaM bhavatuH // kalyANamastuH e chIH che cIraMjIvI che zrI kIH ' - sarakhAvatAM ema * mAlUma paDyuM che ke mane ane mAM prati barAbara eka sarakhI che eTale e bannenuM mULa eka ja jaNAya che. 14 pratinAM pAnAM 1 thI 553 che. mAtra pahele pAne jamaNuM bAjunA hAMsiyAmAM saMmatitaTI vaMDa ane - A prati bIje trIje pAne saMmati TI ema lakheluM che. ' pachInAM pAnAMomAM kaI sthaLe khaMDa vagerene kaze. ullekha ke vibhAga bIjI prationI mAphaka karyo nathI. mAtra chelle pAne pAchaLa zumatI evuM lakheluM che ane tyAM ja keInavA lakhanArAe 227 patre prathama vA samAptamati ema sUcaveluM che. A prati saM. 172 1nA piSa mahinAnA aMdhAriyAmAM lakhAyelI che. ATalA aMtima ullekha sivAya pratine cheDe bIje kazo ullekha nathI. e ulekha zabdazaH A pramANe che. saMvaccandracakSuRSSabjamite pauSamAse'site pakSe'lekhi A ullekhamAM saMvata batAvavAne AMkaDAo na lakhatAM caMdra, cakSu, RSi ane aja ema cAra zabado anukrame mUkelA che. koI DahApaNadAra lahiyAe ke vAMcanArAe caMdra upara 1, cakSu upara 2, RSi upara che ane anja upara 4 mUkelAM che. na vAto tiH e niyama pramANe uparanA AMkaDAothI prati 4721 nA saMvatamAM lakhAyelI hoya ke 127 nI hoya evA nApAyAdAra bramane pratinAM pAnAM ane aMkSaro UThavA detA nathI. lakhanAre 'aja upara 4 ne badale eka 1 mUkavo joIto hato; annanI 1 saMkhyA prasiddha che, cAra nahi. tethI A prati saM. 1721mAM lakhAyelI che. vAMcanArA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya 23. ee ke lahiyAoe karelA AvA keTalAeka bhrAmaka ullekha dvArA keNuM jANe keTalAye pustake janAmAM jUnAM siddha thaI gayAM haze? pAnAMnI laMbAI 10 AMgaLa ane pahoLAI 4 AMgaLa che; dareka pAnAmAM paMktie 15, 15 che ane paMktivAra akSare 4rathI 45 jeTalA che. prati kyAMka kyAMka UdhaIthI khavAyelI che, paraMtu akSara gayA nathI. pratane pahele pAne enI kerI bAjumAM pratanA mAlikanuM nAma keI Adhunika mANase lakheluM che. hR0 pratimAM paNa A pratinI peThe khaMDa vagereno vibhAga nathI. A pAnAnA hAMsiyAmAM kyAMya mati ane kyAMya prati sakatita ema lakheluM che. kula pAnAM 1 thI 504 che. temanI laMbAI ane pahoLAI = pratinA jeTalI ja che. pAnA dITha paMktio 15, 1pa che ane pratyeka paMktimAM para thI pa5 akSare che. A prati karatAM 0 nAM pAnAM e che tenuM kAraNa tenA nAnA akSare che e che. A prati saM. 1734nA. aSADa suda 7 ne ravivAre lakhAyelI che. pratinA prAnta bhAgamAM ullekha A pramANe cheH- . . saMvat 1734 varSe ASADha. sudi 7 ravau dine idaM pustakaM nikita; e susaM mata jelavAdathI saMtra ; - fi0 pratinAM pAnAM 1 thI 546 che. emAM paNuM khaMDana vibhAga nathI. pAnAMnI laMbAI lagabhaga 11 AMgaLa ane vi. prati pahoLAI pA AgaLa che. pAnA dITha paMktio 15, 15 che ane paMktidITha akSara 48 thI 50 jeTalA che. mAtra A eka ja pratimAM bIjI badhI pratiomAM che tema vacce khAlI jagA mUkela nathI. prati mAtra 53 varSa pahelAM ja lakhAyelI che. lahiyAe pratine cheDe saMvata, zAka, ane pitAnI jJAti vagereno ullekha kare che; ane e ullekhane cheDe be eka padyo paNa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 24 mUkelAM che. temAMnA pahelA padyamAM ema jaNAveluM che ke meM te mArI sAme je prati AvI tenI akSarazaH nakala karI che, ethI prastuta prati zuddha hoya ke azuddha hoya te mAre vAMka nathI. bIjA padyamAM je leAke likhita pustakAnA saMgraha kare che te sAru pustakasa rakSaNanI vidhi atAvI che. emAM lakhyuM che ke, pustakane telathI acAvavuM, pANIthI acAvavuM, dIlA baMdhanathI bacAvavuM -- arthAt pustakane majabUta-kharAbara jakaDIne khAMdhavu, ane pArakAnA hAthamAM na devuM. e AkhA ullekha nIce pramANe cheH-- // zrIrastuH / jasthAnamastu: // juma mavatu sarvavA jela pAka[k]yo // saMvat 1933 nA zAke 1799 pravartamAne mAsottamAse caitramAse zubhe zuklapakSe caturdazi tithau zanIvAsare lipIkRtaM brAhmaNa zrImAlI jJAtI Avasti paramAnanda amadAvAda madhye lipIkRtA sammatiTIkA saMpUrNa // * yAdRzaM pustakaM dRSTvA tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddho mazuddhaM vA mama doSo na dIyate // 1 // tailAd rakSaM jalAdrakSaM rakSaM zithilabandhanAt / parahaste na dAtavyA evaM vadati pustikA // 2 // lekhaka pAThakayo vAcakAnAM zubhaM bhUyAt / . chelle batAvelI A, rRA. ane f60 e traNe pratie sarakhAmImAM ekasarakhI ja che; eTale ke e traNe eka prAMta uparathI lakhAyelI che. phakta vi. pratimAM hAMsiyAmAM ke upara nIce keTaleka ThekANe 'aMdharA rAdonA paryAyA mUkelA che, keTaleka pheMkANe TippaNA karelAM che, keTaleka ThekANe mULa graMthamAM AvelAM avataraNAne samajavA sAruM khInna khIjA graMthakArAnAM nAme sUcavelAM che ane keTaleka ThekANe pAne zeAdhelA paNa che. A zeAdhana kayAMya te vyAjabI thayuM che. ane kayAMya a na samajavAthI nakAmuM paNu thayeluM che, A badhuM A pratinA kAI vAMcanArAe kareluM jaNAya che. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kationo paricaya mAM prati A0, ra0 karatAM arvAcIna hovA chatAM te mAM pratinI sarakhI hovAthI tene paricaya tenI sAthe Apela che. badhI pratio banne tarapha lakhAyelI che ane prati lakhanAra lahiyAo pratiomAM je kAMI zebhA kare che eTale ke hAMsiyA raMgathI. AMkIne pADe che, pAnAMnI vacce raMgita phUla jevo AkAra banAve che ane hAMsiyAmAM je bhAgamAM graMthanuM nAma lakhAyeluM hoya che te bhAgane raMgathI pUre che, pratinI AdimAM tathA cheDe pratinA mAlikanA ane pitAnA ISTadevanuM nAma vagere lakhe che ane keTalIka jagyAe graMthanuM mApa batAvavAmAM aMkamAM kenI saMkhyAnI sUcanA "graMthAgra" zabdathI kare che, e badhuM amArI pAsenI ghaNI kharI pratiomAM thayeluM che eTale e viSe judu juduM na lakhatAM ahIM ekasAthe jaNAvI dIdhuM che. sanmatinA bIjA vibhAgathI ame A sAta prationo upayoga karyo che. amArI pAse pratio to ra9 AvelI hatI, paNa e badhI pratione paraspara sarakhAvIne ane eka bIjImAM bheLavI daIne ame emanA mukhya traNa varga pADelA. pahele va va ane vana, bIje varga mAM ane mane ane trIjo varga , huM ane vi0 no. je prata amArI pAse AvelI temAMnI keTalIka vA vA ne maLatI hatI, keTalIka mAM mane maLatI hatI, ane keTalIka Ao To vi0 ne. A jAtanuM ame cakhuM vargIkaraNa kareluM hovAthI bIje badhI pratione pAchI karI hatI. A uparAMta tADapatranI vR0 ane 40 pratino paNa jude judo varga che eTale ekaMdara trIjA bhAgathI thayelA. AkhA graMtha sudhInA saMzodhanamAM ame upara kahelA pAMca vargonI pratione upayoga karyo che. jo ke kyAMya kyAMya kaI kaI prata judu valaNa letI, te paNa moTe bhAge badhI pratio uparanA pAMca vargomAM ja AvI jatI. vargIkaraNa karela pratone pratyeka varga aMdaroaMdara lagabhaga samAnatAvALe hato, chatAM eka mULa uparathI lakhAyele e dareka Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAM kayAMya akSarane lIdhI che paNa laviyA sanmati prakaraNa varga kyAMya kyAMya pAThanI asamAnatA dharAvate. te vargo ekamalaka hovA chatAM A asamAnatAnuM kAraNa vAMcanAra ke bhaNanAre karelA pheraphAra ke lekhakadeSa hatAM. pratione paricaya lakhatI vakhate e pAMca vargonI ja pratie mAtra amArI pAse che. ethI badhI pratione pazciya na ApatAM eTalI ja Apyo che. - - 5. prationI lipi akSare ane ake . badhI pratiomAM lipi devanAgarI che paNa lahiyAonA judI judI jAtanA maroDavALa akSarone lIdhe samAna lipivALI pratio chatAM akSaramAM kyAMya kyAMya bhinnatA dekhAya che. mAMnI pahelA khaMDanI prati ane AkhI vi0 prati sivAyanI bIjI badhI pratiomAM paDimAtrAvALI lipi che. je lipimAM mAtrA akSarane mAthe nahi paNa jamaNuM bAju pAchaLa lakhavAmAM Ave tenuM nAma paDamAtrA (prati+ mAtrA) vALI lipi che. A lipimAM je kaM o au evA mAtrAvALA akSare sivAya bIjA akSaremAM cAlu devanAgarIthI bIje kaze pheraphAra nathI. . paDimAtrA lakhavAmAM te saraLa che paNa ene vAMcanAre barAbara samaje evI vyavasthAthI lakhI hoya to ja te saphaLa kahevAya. e lipimAM vartamAna baMgAlI15 lipinI piThe akSaranI jamaNI bAju AvI mAtrA hoya che, paNa lahiyAo ene mAtrAnA ghATamAM na lakhatAM Ama | daMDanA ghATamAM lakhe che. A daMDa jevI mAtrA enI AgaLanA akSarane kAne na samajAya mATe e mAtrA sahita akSaranuM saLaMga mAthuM bAMdhavAmAM Ave che. eTale Ama ja lakhavAthI enI pUrvanuM daMDa jevuM cihna te enI mAtrA che, pUrvanA akSarane kAne che, ke amathe daMDa ja che, evA vikalpone avakAza che. paNa e ja - 15. juo prAcIna lipimALA lipipatra 78 muM ane 79 muM -baMgalAlipi, maithilI lipi ane uDiyA lipi. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya 27 11 ne barAbara saMyukta mAthuM bAMdhIne arthAta aT Ama lakhavAmAM Ave, te barAbara mane ja samajAya che. e mATe upayukta koI vikalpane - pachI avakAza ja nathI. . cAla devanAgarI ane paDimAtrAvALI lipine bheda samajavA nIce akSarane eka keThe ApavAmAM Ave che. cAlu devanAgarI lipi- paDimAtrAvALI lipi 16--- 6-- 6 -TI 6au --- hasva nI velanTi che to devanAgarI jevI ja, paNa keTalIka jagyAe ke jyAM e velaTi lAMbI pahoLI thaI zake tyAM arthAta pAnAnI prathama prathama paMktiomAM ene mareDa-- . . . - A jAtane che. tathA ene bIje mareDa evI ja jagyAe mukti api siMha agni vizASa nirasa - A jAtane che. ane vA0 pratimAM chelle pAne pahelI paMktimAM ene maroDa ghaNo ja vilakSaNa che, je A pramANe che - 16. A che mAtrAvALe che ane mAtrAne ja kAnA jevo daMDa banIne te uparathI bIje re thayelo che. e sUcavavA ja e badhA mAtrAvALA baMkhe akSare mUkelA che. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa | (fhAra ra % I- 09 yAe mApa hasva unI velanTi keTalAka joDAkSaramAM nIce nathI hotI paNa paDakhe hoya che. jemake ApaNuM cAlu devanAgarImAM mya, zu, ityAdi saMyukta akSaromAM jema u nIce joDAyela che tema A prationI lipimAM - - % % - vagere saMyukta akSaramAM u paDakhe joDAyela che. lipi vAMcanAra akuzala hoya te A paDakhe joDAyelA u vALA akSarane jevo samaje tethI artha samajavAmAM ghaNo goTALo Ubhe thAya che. zrImAna bUlhara sAhebe A jAtanA "dhu ne # samajIne "suffrg' Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya ra9 evA vAkyane "suvidyuta-sA' ema vAMceluM ane e uparathI hIravijayanI jAti "sApha" che evuM brAMtivALuM dhAraNa bAMdheluM!17 pratiomAM 3 (3) ane 3 (ga) Ama lakhAyelA che, ane ApaNe temane anukrame 3, so Ama lakhIe chIe. kaI paNa kAnAvALA akSara jyAre bhUlathI konA vinA lakhAyela hoya tyAre ApaNe te akSarane upara ke paDakhe kAne karI sudhArIe chIe. lakhelI pratiomAM e jAtanA akSarene sudhAravAnI paddhati judI che ane te na athavA na Ama karIne che. arthAta AvA = nizAnavALe na e na sUcaka che. ane te ja pramANe badhA akSaranuM samajI levuM. A ja pramANenuM nizAna ' nA upara hoya te te samajavo joIe. eTale ke AvuM nizAna badhe ThekANe kAnAnuM sUcana che. rekanuM nizAna sarva mAM che e pramANenuM anukULatA hoya tyAM arthAta pAnAMnI zarUAtanI paMkitamAM jagyAnI chUTa hovAne lIdhe Ave che. jyAM lakhavAnI jagyA ochI hoya che, tyAM te ApaNe lakhIe chIe tema ja te nizAna hoya che. keTalAMka vyaMjane ApaNe lakhIe chIe te karatAM vilakSaNa rIte lakhAyelAM dekhAya che. jemake - * 17 jIo epIgrAphIA haDikA zatruMjaya lekha aMka-118. bUlaharane e bhrama mahAna aitihAsika vinsenTa e. smitha mahAzaye paNa " dha jaina Ticarsa opha akabara" nAmaka lekhamAM jemano tema jALavI rAkhyo che. (zrI bhAMDArakara smAraka graMtha pU. ra73.) Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3+ kA thA dhA dho 19.095 ku ppa ja ya del.eel cha sanmati prakaraNa dhA dho du gha gga ccha hag kSu GBFGEEthth jJa ha kSma raka na kSa jJa ttha kSma Geng kkha paNa ku kSu A sivAya khInna akSarA paNa cAlu devatAgarI karatAM judu chatAM maLatuM ja valaNu dharAve che. bbha pratAnA anAtA devanAgarI ja che, ane te kAgaLanI pratAmAM jamaNI AMjInA hAMsiyAmAM upara ane DAbI bAjunA hAMsiyAmAM nIce lakhavAmAM AvyA che. tADapatranI pratAmAM, ake mAtra DAkhI AjuM lakhavAmAM AvyA che, ane jamaNI bAjIe aMka sUcavavA akSarA mUkelA che. mud tADapatra upara evA akasUcaka akSareza bhUDelA che. jjha Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya 1 ne badale ! para . ba 7 , , 3 - - | che 4 ,, , . 9 , , | pa . , hI la * A prakAre bhinna bhinna jAtanA akSaro pratyeka pAnAM upara aMke mATe mUkelA che. A aMkasUcaka akSaranI pUrI samaja spaSTa thaI zakatI nathI, paraMtu jeTaluM samajAya che teTaluM ahIM samajAvavAmAM Ave che. svasti zrI e maMgaLasUcaka che. emAM 4 e pahele akSara che, mATe e pahelA aMka mATe vaparAyeluM che. e pramANe pti, zrI e baMne akSare bIjA ane trIjA aMka mATe vaparAyelA che. keTalIka pratamAM eka ekane badale che, ene badale ja, traNane badale 'ja:' evA akSare mUlA che; e traNe akSare maLIne Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 sanmati prakaraNa e maMgalAtmaka zabda bane che, ane enI ghaTanA svarita zrI nI piThe samajavAnI che. A mATe juo prAcIna lipimALA pR 107. cothA aMka mATe je akSara vaparAve che, temane te arthe ja che. te vargane pAMcamo akSara hovAthI pAMca saMkhyAne sUcave che; ane "ka" ka vargano pahele akSara hovAthI eka saMkhyA sUcave che. eTale e akSaramAMnA cha thI sUcita pAMca saMkhyAmAMthI thI sUcita eka saMkhyA bAda karIe te je saMkhyA Ave enuM ahIM sUcana lAge che. jema leTInanA aMkemAM saMkhyA ghaTADIne saMkhyA batAvAya che evI rIta ahIM che; arthAta jema A IX akSarathI dazamAMthI eka bAda. karIne nava sUcavAya che tema ahIM samajavAnuM che. vaLI jema tADapatramAM akSarethI saMkhyA sUcavI che, tema leTInamAM paNa saMkhyA sUcaka X ane y jevAM vyaMjane dekhAya che te sarvane supratIta che. A akSaranI uparanuM choguM amastuM ja hoya ema lAge che. cAra aMkanA sUcaka akSaramAM jema bAdabAkI karavI paDe che, tema pAMca aMkanA sUcaka akSaramAM saravALe karIe te ja te samajAya ema che. e aMkasUcaka akSara - vargane pahele akSara che ane traH cothe svara che. eTale upayukta saMkhyA sUcananI paddhati pramANe cothAmAM pahele bheLavIne A akSaramAMthI pAMcanI saMkhyAno bhAva nIkaLI zake che. cha saMkhyAsUcaka akSara 6 x 3 ne banela che. 2 pavargano bIjo akSara hoI be saMkhyAne sUcave che ane 3 trIje svara hoI traNa saMkhyA batAve che; eTale sUcita thayela be ane traNane guNAkAra karavAthI je saMkhyA Ave te A akSarathI sUcita thAya che. sAta aMka sUcaka akSaramAM ja +2+ mA ema traNa akSara maLelA che; temAM eTale traNa saMkhyA, 7 antasthane bIje * akSara hovAthI be saMkhyA ane A mAM be ca hevAthI be saMkhyA ema kula sAta saMkhyA A akSarathI sUcita thAya che. ATha aMkasUcaka akSaramAM ru, USmAkSarane ethe akSara - cAra saMkhyA sUcave che ane pUrva pramANe rane A be be saMkhyA sUcave che. e rIte A akSara badhI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prationo paricaya maLIne ATha saMkhyA batAve che. navasUcaka akSara (%)mAM 34 3 ane ema traNa akSare kalpI zakAya che. temAM ja eTale eka, 3 eTale traNa ane i eTale pAMca ema traNe saMkhyAno saravALo nava thAya che. athavA kadAca jaina saMpradAyamAM prasiddha navapadanuM sUcana e akSarathI thatuM heya ane ethI ja ene navasaMkhyAne sUcaka mAnIne ahIM lakhavAmAM AvyuM hoya. mAM aMtasthano trIje che, ane dIrghasahita svaromAMne sAtame da sAta saMkhyAne sUcaka che. eTale traNane sAta maLIne dazanI saMkhyA thAya che. A kalpanAmAM pratimAM kareluM nIcenuM mIMDuM vyartha jevuM lAge che. prAcIna lipimALAne pAne 17 me mAtra jU ne ja daza saMkhyAne sUcaka batAvyo che. ethI kadAca lekhake e mIMDuM amatuM ja karyuM hoya ema mAnavuM joIe, athavA e mIMDuM dazakanuM sUcaka che ema karIne paTAvavuM joIe. 20 , , , , 59 . " . 5 30 , , ! 6 0 , , 7) va... 0deg 9 0 70 72 80 , ' >> Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa tavargane ja bIjo akSara be saMkhyAne sUcaka che. mIMDuM dazakanuM che eTale ja ane 0 mIDuM maLIne 20 saMkhyA thAya. e ja pramANe ne antasthane trIjo hAI bhIMDA sAthe 30 saMkhyAne sUcaka thAya che. 90 , 63 201 , , 100 che. zaa *che. 292 >> >> * 200 >> 2 | 300 + 91 90 ne sUcaka aMka A akSara che. emAM che ane traNa e be aMke jevA lAge che ane mIMDuM te spaSTa che ja. eTale leTIna aMkamAM jema Ama XV daza ane pAMca e ja paMdara thAya che tema A che ane traNa ema nava ane mIMDuM maLIne 90 samajAya che.' tADapatranI pothImAM AvelA aMkasUcaka akSarane jeTalo khyAla Avyo ane e viSe jeTalI saMgata kalpanA thaI eTaluM jaNAvyuM che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prationo paricaya ' ' vyaMjane dvArA aMka sUcavavAnI paddhati AryabhaTTanA AryasiddhAMtamAM maLe che. temAM vyaMjane vyaMjanane ke svara vyaMjanane guNAkAra karIne e saMkhyA kADhavAmAM Ave che. kyAMka saravALo karIne e saMkhyA kADhelI che. ahIM je e akSare uparathI. aMke samajavAnI paddhati batAvavAmAM AvI che, temAM saravALo ane guNakAra uparAMta bAdabAkI paNa umerI che. saravALA ane guNAkAra mATe ahIM AryasiddhAMtane saMvAda che ja ane bAdabAkI mATe leTInanI gaNanApaddhatinuM anusaraNa che. eTale jema leTInamAM nava kahevA hoya te Ama IX dazamAMthI . eka bAda karavAnI rIte. akSare lakhAya che, tema ahIM be vyaMjana uparathI sUcavAyelI saMkhyAomAMthI ekanI bAdabAkI karIne iSTa saMkhyA meLavI zakAya che. ahIM pratimAM AvelA prAcIna akSare ke aMkane ItihAsa ApavAnuM sthAna nathI, te paNa ema to kahevuM ja joIe ke akSare ane aMkasUcaka akSare bahu prAcIna samayathI cAlyA AvatA haze. A viSe prAcIna lipimALAmAM AvelA prAcIna lipipane sarakhAvavAthI vadhAre prakAza paDe ema che. e mATe jijJAsuone ane e viSayanA vidvAnane e lipimALA jevA bhalAmaNa che. aMke mATe je cine A tADapatramAM vaparAyAM che temAMnA nevuM sUcaka cihanane Adya akSara azekanI dharmalipimAM chaThThA aMka tarIke maLe che. (juo prAcIna lipimALAnuM lipipatra 113.) e ja rIte pacAsa sUcaka cihanane Adya akSara e lekhomAM ane e pachInA lekhamAM Ave che. (juo lipimALanuM lipipatra 72.). e saMkhyAsUcaka badhAM cihanenAM keTalAMka pUrvavatI rUpe ghaNuM jUnA lekhomAM maLe che, enI khAtarI lipimALAnA abhyAsIne sahajamAM thaI zake tema che. vyaMjano dvArA aMke sUcavavAnI paddhati parApUrvathI cAlI Ave che; A saMbaMdhI vadhu jANavA mATe prAcIna lipimALAne pR0 104 thI 128 pAnAM barAbara dhyAnapUrvaka jeI javAM joIe. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 6. prati lakhanArAoe karelI azuddhio ane lahiyAo - prati lakhavAne baMdha karanArAo lagabhaga abhaNa hoya che. teo mAtra akSarathI ja paricita hoya che. akSare kema vadhAre suMdara Ave ane moTA moTA graMthe paNa thoDA pAnAmAM samAya evA jhINA 'akSare vadhAre suMdara kema lakhI zakAya evI pravRttio tarapha ja eonuM laya hoya che. lakhavAnA viSayane teo bhAgye ja samajatA hoya che. AjanA bIbAM goThavanArAo jevA lagabhaga te lahiyAo hoya che. lakhelAM je pustake atyAre upalabdha che temAMnAM navvANuM TakA pusta e abhaNa lahiyAonAM ja lakhelAM hoya che; ethI emAM azuddhi Ave e sahaja che. lahiyAo ghaNAMkharAM pustakane cheDe ema lakhe che ke jevuM pustaka mArI sAme che tevuM ja A bIjuM tenA uparathI huM lakhuM chuM; ethI zuddhi azuddhinI javAbadArI e mULa pustaka upara che. A vAta te kharI che, paNa lahiye pitAnA ajJAnane laIne bIjI keTalIye azuddhio vadhAre che e bhUlI jAya che. ' lahiyAe je azuddhio kare che temAM vadhAre azuddhio te viSayanA ajJAnane lIdhe thAya che; bIjI keTalIka lipinA ajJAnane lIdhe thAya che, keTalIka paDimAtrAne na samajavAthI thAya che, keTalIka akSaranI samAnatAmAMthI janme che ane keTalIka emanI pitAnI asAvadhAnaMtAne laIne thAya che. - je prati uparathI e lakhate hoya e pratinI prAcIna lipine na jANuM aTakaLe samajanAra ane pitAnA jamAnAnI lipithI TevAyela lahiye navI pratimAM aneka bhUle umere che. gha ane i, jI ane ratha, ane 1, 2 ane 3, 4 ane 5 vagere samAna AkRtivALA akSare jUnI lipimAM che, temane na samajavAthI lahiye kAMIne badale kAMI lakhI jAya che, AthI ja graMthamAM aneka azuddha pAThAMtare vadhe che. * paDimAtrAmAM mAtrA akSaranI pUrve hovAthI ghaNIvAra lahiyAo ene-e akSara pUrvenI mAtrAne-enAthI pUrvanA akSarane kAne samajI For PL Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya lakhe che. jyAM be mAtrA hoya che tyAM be mAtrA sUcaka cihanane lahiyAo hasva I samajI le che. jemake: vathANA: (10 60 6 pATaio)- AmAM thI pAsene kAna kharI rIte sthAne kAne nathI paNa ya: uparanI mAtrA che; chatAM lahiye ene sthAne kAne samajIne keTalIka pratimAM zuddha vasthaya lakhavAne badale azuddha evuM -sthAyI: lakhe che. evI ja rIte vidhimuvera zabdamAM vinI hasva ane paDimAtrA samajIne eTale hasva ne vai samajIne vidhamuna ne badale vaidhimuvena lakhe che. A zabadane vAMcanAre e zabdanI aMdaranA fdha ne dhi pUrve vai hovAthI khoTa dhArI kADhI nAMkhe che ane zeSa rahelA vaimuva zabdamAM barAbara zabdazuddhi karavA vane rastha kare che. A rIte lahiyAnI eka bhUlamAMthI vAMcanAre bIjI bhUla kare che ane e rIte vidhimuna e zabda vaimura (40 60 rUrU rU pAThAM) banI jAya che. e rIte keTalAya zabdo pheravAI gayA che. lahiye ane ta, 7 ane raane sva, ma ane sa, ma ane sa, fma ane ra, 3 ane 4, huM ane , ta ane sU, cU ane sU, ga ane jJa, 4 ane , 7 ane rata, ane ta, ca ane kSa, 4 ane tra, ane tta, ane ca, 2 ane 2, ane vagere aneka akSaramAM bhUla khAIne kAMInuM kAMI lakhI nAkhe che. mAtAne badale mAsanA (60 222) lakhe che, aneka jagyAe vRttane badale vRta lakhe che (60 26 0-1, 466), sata ne badale bhramathI svata. lakhe che (u. 462), suvyaveta ne badale mukta, tucuta, puSya lakhe che (60 ra76), kamara ne badale prasava lakhe che ( rUrU 0), viSayane badale miSA lakhe che (g0 rUdra), vA ne badale ane vAne badale va te aneka jagyAe che (60 6, 6 222), jItIne badale cArtastha lakhe che (T0 rU 27). keTaleka sthaLe huM ane rUnI AkRtinI samAnatAne lIdhe e beno pRthaglAva thaI zakyo nathI ethI ja e ja pAne channatane badale Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa chaMphatAhataca. ema lakhAyeluM che. emAM lakhanAranI paNa bhUla che ane adhakacarA vAMcanAranI paNa bhUla che. nivRttataMtrane badale niSpaksesUtra thaI gayuM che (60 rU 32). AmAM ta akSarane lahiye. dU samaje che. A jAtanI khetI samajane lIdhe A prastuta pustakamAM aneka jagyAe ta nA jU thavA pAmyA che. jene e sU samaje che temAM rahelA tanuM rUpa ghaNuM jUnuM che; eTale ke I. sa. pahelA saikAnuM che. e mATe juo prAcIna lipimALA lipipatra pa.) e jUnI lipinA takAranA ajJAnane lIdhe lahiye e sta ne jU sama che. cUtane badale lahiye sUta ke saMta lakhe che (60 rU82). nAnanuM ne badale , jUnI pratimAM paNa jJAnanuM lakhAyuM che(50 608). temAM lakhanArA uparAMta saMdhi karanArAne paNa bhrama che. lahiyAe kadAca ane jJa samajI jJAnanuM lakhyuM haze to paNa zabdasparza vAMcanArAe zabdazuddhine khAtara jJAnanuM jJAnaM karI nAkhyuM lAge che. rudrane badale rASTa: lakhAyeluM che (g0 rU85). temAM 2 ne da samajavAnI brAti thayelI che, je akSarenuM pRthakkaraNa karanAra sahelAIthI samajI zake ema che. citrane badale vinaMta lakhAyeluM che (60 rU86); tevAtAnane badale tAramana thaI gayuM che (60 222), kSya ke ne badale ghaNIvAra kSa thaI gayo che (60 72). sarvatrAne badale sanna thaI gayeluM maLe che (60 246); lahiye te sarvatrAnuM sarvasana karyuM haze paNa vAMcanAre tene zabdArtha na samajAyAthI saT karyuM lAge che ane keAIne te sannA paNa saMtoSakAraka na lAgavAthI sajja evuM vi0 pratimAM sudhArAyeluM che. A rIte eka azuddhimAMthI ramUja pamADe tevI aneka azuddhio vadhI gaI che. ttatra ne badale nattatra evA pAThe thaI gayA che (60 rU63)ane evA pAThe baMdha besatA na hovAthI mAtra zabdazuddhipradhAna vAMcanArAe vi. pratimAM na tatra karIne sudhArele che. nyAne badale cAra lakhAyuM che (g0 ra7). murane badale mudra thaI gayuM che (60 212). vAgyane badale vAvI evuM asaMga thayelI cheje u81) nAkhyuM lAge che Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya tArtha rUpa AvI gayuM che (60 412). A badhI azuddhio te akSarasAmyanA ajJAnane lIdhe thaI e badhI bhUla keme karIne paNa sudhArI zakAya evI kahevAya. je abhyAsI graMthanA Azayane jANatA hoya te AvI bhUlemAM gUMcavAye nahi. paNa keTalIka vakhata evI bhayaMkara bhUle thaI gaI che jenI zuddhi mATe divasonA divase cAlyA gayA che. lihiyAe rAtri ane mAra zabdane badale #ne #sTa ane vastra banAvyo ane mAnuiM nArI banAvyuM. lahiyAnA lakhyA pramANe vicAratAM artha kaI rIte baMdha bese ja nahi. TIkAkAra lakhe che ke stri ane mAri zabdane je artha draviDImAM prasiddha che tethI UlaTo artha Aya bhASAmAM che. A mATe draviDI keza uthAmavAmAM Avyo paNa patte khAdhe nahi. chevaTe tattvasaMzuM ne 700 me pAne A bAbatane ullekha maLavAthI samAdhAna thayuM. A viSe pR0 236, TippaNa muM joI levuM. A rIte keInuM ajJAna bIjAone divasonA divaso sudhI vicAramAM nAMkhI de che. AvI AvI bahusamayasAdhya zuddhio vidyApIThanI dhIrajane ja AbhArI che. eka jagyAe lahiye viva5. ne badale vRkSa lakhe che, A paNa evuM ja vicitra che.. jaina pustaka lakhanAra lahiyAone keTalAka jaina zabdane khUba paricaya hoya che ethI ja trine badale che, ne badale pavRkSa jevI akSamya azuddhio thaI javA pAmI che. A uparAMta A lakhelI pratiomAM ThekaThekANe anusvAra ane visarganI avyavasthA che. anunAsika varNone sthAne anusvAra ja lakhAyA che ane paDimAtrAnAM mAthAM evAM avyavasthita baMdhAyAM che ke je vAMcatAM ke samajatAM bahu trAsa thAya che. lekhaka ghaNI jagyAe prativAne badale prativizva lakhe che e paNa eka nATaka che. rAnantyamne pahale rAnantam-rAtyantam-rAnantyaMtam (pR0 175), vasthetine pahale vasthAti-vasthiti-vasthetiti-vasthAtiti-vasthiteti (T0 222), vijyAne badale trijyatA, cititA-nircA. A rIte Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 susati prakaraNa lahiyAe pAne pAne aneka azuddhio karela che. ame upayogamAM lIdhelI ghaNuM kharI pratamAM AvI azuddhione pAra nathI. bIjuM ghaNuM jagyAe upara ke nIce kaI kaI sarakhe sarakhA zabdo ke akSara, hovAne lIdhe lahiyAe vAkayenAM vAka ane paMktinI paMkti ja paDatI mUkI che. eTale ke pAnAnI pahelI paMktimAM tu zabda hoya ane e ja tu zabda pAnAnI pAMcamI paMktimAM hoya, te lahiye vacamAM UThavAnA kAraNane lIdhe ke zaratacUkane lIdhe pahelI paMktino tu zabda lakhI pAMcamI paMkti pachInA tu zabdathI cAlatuM lakhANuM zarU karI de che. arthAta lakhatAM lakhatAM vaccenI cAra paMktio paDI jAya che. A rIte prastuta pustakanI pratiomAM ghaNuM pATho paDI gayelA che. jemakesNvednaabhyupgmprsnggaat tathAbhyupagamAdadoSa sAvA vAyane pahale sNvednaayupAmatoSa A pramANe lakheluM che (60 72); ane kyAMya kyAMya uparyukta kAraNone lIdhe bevaDA pATha paNa lakhAI gayA che. jemakesrvviklpaatiitN savikalpamiva Ane mI sarvavikalpAtItaM savikalpAtItaM savitpamitra A pramANe lakhAyuM che (60 428). A rIte chUTI gayelA ane bevaDAI gayelA lAMbA lAMbA pATha ghaNuM ApI zakAya ema. che, paNa ahIM te mAtra namUna ja mUkyo che. lakhelI pratamAM keI kaI pAnAMnA AjubAjunA hAMsiyAmAM ke tenI upara nIcenI khAlI jagyAmAM vAMcanArAo kyAMya kyAMya paryA ' mUke che, TipaNe kare che ane kyAMya pAThAMtare lakhe che. lahiyAo A badhA vibhAga na samajatA hovAthI e hAMsiyAne ke AjubAjunA bhAgane cAlu graMtha samajI temAM bheLavI de che. Ane lIdhe prastuta graMthamAM evAM keTalAMka TippaNe pasI gayAM che, jemanI yAdI te te jagyAe ApavAmAM AvI che ke pAThAMtare ApIne samajAvelI che. te mATe juo 60 2 0 22, g0 76 di0 7, pR. 22 da0 7 vagere.. - A sivAya kaI kaI jagyAe lahiyAonA ajJAnathI evA nirarthaka zabdanuM bharaNuM thayuM che ke jene lIdhe padya bhAga gadya je Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya thaI gaye che (juo 60 282 di0 26 tathA pR. 24 di. 22). lahiyAoe jyAM anunAsika akSare lakhavA joItA hatA tyAM badhe lakhavAnI sagavaDatAne lIdhe anusvAra mUkelAM che. jemake rahyuM ne badale lipikAra saMva lakhe che. Ane lIdhe paNa keTalIka azuddhio thavA pAmI che. - graMtha lakhAvanArAoe lekhana - lakhAvavAnI pravRtti dvArA lahiyAene uttejIne e kaLAne vadhAremAM vadhAre vikAsa sadhAvyuM che emAM jarAye zaka nathI. paNa e sAthe lahiyAomAM vidyAvRddhi thAya eTale ke teo je je graMtha lakhe temAM vidyAvRddhine kAraNe azuddhio ghaNIochI thAya, e mATe vizeSa lakSya apAyuM hota, tathA je lahiye vadhAremAM vadhAre zuddha lakhe ane jenA lakhANamAM ghaNuM ochI azuddhio Ave e mATe ja bhAra apAyuM hatuM, te A badhuM ahIM lakhavAno prasaMga ja na Avata... atyAre je prAcIna sAhitya upalabdha che te lahiyAone ja AbhArI che. AMkhane nAza karanAra ane Doka ke keDane bhAMgI nAMkhanAra A kaThaNuM vyavasAya karanArA lahiyAone varga na utpanna thaye hota ane samAje tene Adara na karyo hota, to atyAre je kAMI likhita sAhitya maLe che te na ja maLata e niHsaMzaya vAta che. lahiyAoe lekhanakaLAmAM eTalI badhI pravINatA meLavI hatI ke mAtra amuka gaja lAMbA TIpaNAmAM motInA dANA jevA sUkSma akSare dvArA mahAbhArata ane bhAgavata jevA meTA meTA graMthe teo lakhI zakyA hatA; e graMthe Aje paNa gAyakavADa-vaDedarAnA saMgrahamAM che. e akSare eTalA badhA jhINuM che ke jemane vAMcavA mATe atyAre ApaNI AMkha to kAma ja nathI karatI. nAnAnuM meTuM dekhADe evA kAca (Eyeglass) dvArA te atyAre ApaNAthI mAMDa varcI zakAya che. tyAre AzcaryanI vAta che ke lakhanArAo ene zI rIte lakhI zakyA haze! atyAre jema eka ghauMnA dANuM upara bArAkSarI lakhanArA ane Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa eka pattA upara amuka graMthane samAvI denArA ApaNane Azcarya utpanna kare che, tema tevA Azcarya ujavanArA pahelAM to keTalAye hatA e vAtanI pratIti hastalikhita prAcIna sAhitya jonArane thayA vinA rahenAra nathI. lahiyAonI lakhavAnI saphAI te avarNanIya ja che. keI paNa lakhelI prati juo te temAM eka paNa jarAya vAMkI lITI nahi hoya, lagabhaga akSare badhA eka sarakhA ja haze ane dareka pAnAmAM paMktio banne bAjue sarakhI haze. lahiyAo lakhatA eTaluM ja nahi paNa tADapatra ke kAgaLa upara saMskAro paNa karatA jethI e suMvALA ane caLakatA banatA. temaja aneka prakAranI zAhI banAvavAnI kaLA paNa emanA hAthamAM hatI. zAhI paNuM caLakatI, suMdara, TakAu ane cIkaNu teo banAvatA. Aje paNa 800 varSa pahelAMnI lakhelI prata "jIvasamAsavRtti - lakhanAra mAladhAri hemacaMdra kartA pite saM. 1164 maLe che jenA akSare ane zAhI jANe gaI kAlanAM ja hoya ema lAge che. tADapatranI pratanA bhaMDAre najare jevAthI A hakIkata vizeSa spaSTa thaI zake ema che. lahiyAoe jenena ane brAhmaNonA keTalAka pavitra graMze sAcI sonerI ane rUperI zAhImAM kAgaLane rAtA ke vAdaLI raMgIne lakhelA che, je jUnA hovA chatAM atyAre taddana navA jevA lAge che. A uparAMta kalpasUtranAM pustakomAM ane keTalAka rAsAnAM pustakamAM lahiyAoe dorelA citro emanI citrakaLAgata siddhahastatAne ja sAbita kare che. tADapatranAM pustake upara paNa emaNe suMdara citra dorelAM che. emanAM lakhavAnAM ane AMkavAnAM jujabala ane phAMTiyuM e sAdhana evAM suMdara ane cokhAM rahetAM ke jene joI Ajane jenAra jarUra Azcarya pAme. pustake vadhAre cirasthAyI rahe e mATe, lakhelAM pustake sAthe kaI kaI auSadhio -gheDAvaja, tamAku vagere rAkhavI e paNa lahiyAonA khyAla bahAra na hatuM. pustake upara emane eTale badho prema hato je emanAM lakhelAM pustakanAM chellA pAnAnAM pomAMthI tarI Ave che. lahiyAonAM e padyo A pramANe che: . Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prationo paricaya adRSTadoSAnmativibhramAdvA, yadarthahInaM likhitaM mayA'tra / tanmArjayitvA parizodhanIyaM, kopaM na kuryAt khalu lekhakasya // 1 // vAM pustako suSya, tAva trilitaM mathA : * yadi zuddhamazuddhaM vA, mama doSo na dIyate // 2 // je rat ratha rota, t zivadhanAr ! . markhahaste na dAtavyA, evaM vadati pustikA // 3 // agne rakSet jalAd rakSed, mUSakAcca vizeSataH / kaSTena likhitaM zAstraM, yatnena paripAlayet // 4 // bhagnapaSThikaTigrIvA, vakradRSTiradhomukham / . kaSTena likhitaM zAstraM, yatnena paripAlayet // 5 // udakAnilacaurebhyo, maSakebhyo vishesstH.| kaSTena likhitaM zAstraM yatnena paripAlayet // 6 // baddhamuSTikaTigrIvA, manvadRSTiradhomukham / .. kaSTena lakSyate (likhyate) graMthaH, yatnena paripAlayet // 7 // e padone sAra A pramANe che. A pustakane bahu kaSTathI lakhyuM che. lakhatAM lakhatAM pITha, keDa, Deka vaLI gayAM che; najara vAMkI thaI gaI che, nIcuM moDhuM rAkhIne lakhyA ja karyuM che. mATe AvA meMghA pustakane pANathI, agnithI, havAthI, uMdarathI, telathI ane cArathI bacAvavuM. DhIlA baMdhanamAM bAMdhI ene nAza na karatAM nathI rakSaNa karavuM. ame te abhaNa chIe eTale jevuM sAme pustaka AvyuM tenI tevI ja nakala thaI kayAMya bhUla hoya te paMDitae kopa na karatAM sudhArI levI. - lekhana vyavasAya, te mATeno utsAha ane tenA vikAsa mATe sevAyele prayatna e badhAM aMgo sAthe je zuddha lakhavA jeTalA vidyAbhyAsa bhaLyo hota, te sonAmAM sugaMdha jevuM thAta ane atyAranA upalabdha hastalikhita sAhityamAMthI vidvAna, vAMcanArAo ane bhaNanArAo era ja AnaMda anubhavata. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati sAraNa e lahiyAonA parizramanI je ApaNe kAMI kiMmata gaNatA hoIe, te rASTrIya daSTi mukhya rAkhIne paNa e lahiyAoe lakhelA sAhityane punaruddhAra karavA dezanI dRSTi jarUra javI joIe ane te lahiyAonA vArase je Aje lekhana vyavasAyane abhAve herAna thaI pitAnI atyuttama lekhanakaLAne cheDatA jAya che, te tarapha paNa rASTra najara karavI joIe ane zuddha lekhanane uttejavuM joIe. 7. vAMcanArA ane bhaNanArAoe karelA sudhArAvadhArA A sanmativRtti jevA meTA graMthanuM sAMgopAMga adhyayana karanArA ane ene 'akSarazaH samajIne vAMcanArA ghaNA virala abhyAsIo ja thayA hovA joIe. ethI ja karIne vAMcanArA bhaNanArA dvArA emAM thavA joIe evA sudhArAvadhArA thayA nathI. bahu bahu te keI abhyAsI emAM keIka kaMIka zabdanAM TispaNa kare che ane pAThAMtara mUke che, keIka jagyAe anvayasUcaka aMke mUke che, koIka jagyAe samAsa sUcavavAne aMke mUke che ane padAntastha ekAra kAra pachI thatA akAranA lepane sthAne jema avagrahanuM nizAna prasiddha che, tema saMdhimAM samAI jatA kArane ane ukArane spaSTa karavA, judAM judAM nizAna mUke che; keTalIka jagyAe padacheda karavA mATe paNa cihno karelAM che, keTalIka jagyAe vRttimAM avataraNa rUpe AvelA zlokanA ardhA bhAgane pUro karavA athavA te bleka mULa kene che te sUcavavA ane keTalIka laukika nyAya jevI adhUrI uktione pUrI karavA prayatna karavAmAM Ave che. A sivAyanA bIjA sudhArAvadhArA amArI pAsenI pratimAM nathI. ' je A pustaka ghaNAonA abhyAsamAM AvyuM hota ane enA upara vAMcanArAoe khUba carcA karI hata, te emAM bIjA ghaNA sudhArAvadhArAne avakAza hata; eTale ke emAM je je matono bahu saMkSepamAM ullekha Ave che te viSenI vigata abhyAsI umerI zakta; je je.avataraNe ApyAM che te avataraNa kayA graMthanA kayA prasaMganAM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratinA pariya che ane tenA prastuta graMthamAM zA sabaMdha che e badhuM vAMcanArA spaSTa karI zakata; vaLI TIkAnA je bhAga vizada karavA jevA hatA te paNa karI zakata. paNu AvAM TippaNA dvArA thavA jevA sudhArAvadhArA kAI prAMtamAM maLatA nathI; ethI lakhAyA pachI A graMtha abhyAsIonA abhyAsamAM ghaNA e AvyeA lAge che, jema eka mahAratna enA grAhakanA abhAve peTImAM ja paDayu rahe, tema vistRta paNa eka ja TIkAvALA A graMtharatna mATe paNu kyuM hAya ema lAge che. A sthiti e samayanA abhyAsIonA vidyAvyAsaMga upara` khAsa atihAsika prakAza nAMkhe evI che. AvA meTA ke nAnA kASTha graMtha brAhmaNu paraMparAmAM evA nathI maLatA ke jenA upara aneka TIkAo, TippaNIe ane kroDapatro na lakhAyAM hoya. game tema hA, paNu brAhmaNu paraMparAe vidyAnA vArasAne pahelethI Aja sudhI bhikSuka rahIne paNu jALavI rAkhyA che; je Aje paNu kAzI ane kAMcI jevAM nagarAmAM pratyakSa dekhAya che. sadbhAgya e che ke A graMtha atyAre upalabdha thaI zake che; paNa AvA ane A karatAM merA keTalAye graMthA siddhiviniravaya, svAdAvaranAra, pramALasamuya vagere abhyAsanA abhAve nAmazeSa thaI gayA che. pratimAM thayelA sudhArAvadhArA A mudrita pustakamAM ame TippaNamAM ApI dIdhA che, je je pratimAM TippaNu che ke pAAntara che te, te te pratinA nAma sAthe mUkelAM che. e ja rIte aviSayaka TippaNuM, aMkasUcaka TippaNu, zlokanA uttarA ke pUrvAdha pUraka TippaNu, laukika nyAyapUraka TippaNu, ane prakAra kAranA cihnasUcaka TippaNu e badhuM A pustakanAM te te TippaNAmAM Apelu che. e badhAnA dAkhalA badhA te na ja ApI zakAya, chatAM eka eka dAkhalA namUnA rUpe ApavAmAM Ave che, pratimAM ApelA athaviSayaka TippaNa mATe jIe pRrga Ti0 mAM di To fz... vagere. AvAM TippA tA aneka pAnAM upara che je te te pAnAM jovAthI spaSTa thaze. pAThAMtara Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa mATe juo 50 282 di. 24 ane 26, 60 4ra1 di4, pU. 4ra6 di0 3 ane 4, 50 488 di 2 ane 60 178 fTa 22. anvayasUcaka aMkanA TipaNI mATe juo 50 480 di0 6 ane 7, pR462 0i 4 ane pU. 102 da0 1. vikalpasaMkhyAsUcaka aMkonA TippaNa mATe juo pR. 47 di. 2. samAsUcaka kenA TippaNa mATe juo g0 188 0 7 ane 60 21? di0 rU. vibhaktisUcaka aMke mATe juo pR. 56 di 8, 162 Ti0 6, pR0 571 Ti0 2, pR0 573 Ti0 4, pR0 495 Ti0 5 vagere. plekArdhapUraka TippaNa mATe juo 60 ra di 5. jyAM kAra vyaMjanamAM bhaLI jAya che, tyAM tene sUcavavA pratimAM ardhacaMdrAkArane maLatuM cihna mUkavAmAM Avela che, e mATe juo vR0 400 di1; ane jyAM ukAra saMdhimAM bhaLI gayuM che tyAM tene sUcavavA te ukAra upara ajaju jevuM sAtaDAne maLatuM nizAna mUkeluM che, juo 0 422 f0 6. kyAMya pATha azuddha che ema batAvavA TippaNa kareluM che, juo pR. 54 di0 6. kyAMya vIsAne sUcavavA mATe aMke mUkavAmAM AvyA che, jemake santa 2 vyApara. A anaMta zabda pAse mUkelo 2 anaMta anaMta vyApAra ema sUcave che; paNa lipi karanAranA bhramathI anaMta pAseno 2 repha samajAya ane tethI teNe anaMta vyApAra ema lakhyuM, juo 60 70 7 di. 4. A rIte bIje bIje sthaLe vIsA mATe aMke mUkavAmAM AvyA che. ( 8. pratienI lekhanazailI ane amArI mudraNapaddhati AgaLa jaNAvAI cUkyuM che ke lahiyAo pratiomAM kayA kyA prakAranI azuddhio karatA; ahIM e jaNAvavAnuM che ke lahiyAoe lekhana-vibhAga kaye prakAre rAkhela che. paDimAtrAvALI lipi lakhavAmAM keTaleka aMze saraLa lAge che, kema ke emAM mAthe mAtrA karavAnuM ghaNuM ochuM Ave che, ane tethI ja te lipi suMdara dekhAya che. phakta jayAM Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratione paricaya be mAtrA hoya tyAM ja mAthe eka mAtrA karavAnI paddhati A lipimAM che. Ane bAbara namUne jevo hoya to vartamAna baMgALI bhASAnI lipipaddhati jevI joIe. kaDikA-peregrApha-vagerene vibhAga jema ApaNe bIjAM mudrita pustaka joIe chIe ke karIe chIe tema kaI pratimAM heta nathI. temAM badhuM ekadhAruM ja lakheluM hoya che, paNa jayAMthI kaI khAsa bAbatanI zarUAta thatI hoya ane jyAM te pUrI thatI hoya tyAM baMne ThekANe lahiyAoe Adi ane aMta bhAga lAla zAhIthI raMgela hoya che, athavA samApti mATe ka jevuM nizAna kareluM hoya che, athavA AgaLa pAchaLa che Ama be daDe mUkelA hoya che. kaI jagyAe avataraNonI zarUAtane bhAga paNa lAla zAhIthI raMgelo hoya che. evI rIte raMga karIne lekhana vibhAga kaI kaI pratimAM batAvela hoya che. je prati mUDa hoya che temAM mULa ane TIkAna vibhAga akSare. eka sarakhA hovAne lIdhe jotAM ve ta ja jaNAto nathI; paNa tripATha ke paMcapAThanI paddhatie lakhAyela prateimAM mULabhAga kyAM che te turata ja jaNAI jAya che. lahiyAone jyAM ekavuM muzkela hoya che tyAM ghaNekhare bhAge chekavA jeTalA aMza upara haDatAla bhUsI devAmAM Ave che. pustake upADavAnI sagavaDa lakSamAM rAkhIne tene ADA-pAnAnA AkAramAM karavAmAM Ave che. A vAta thaI prAcIna lekhanazailInI. : amArI mudraNapaddhatinA saMbaMdhamAM dareka bhAganA vaktavyamAM savistara lakhAI cUkyuM che. hAla je chellAmAM chellI Dhabe pustakanuM saMzodhana ane mudraNa thAya che te Dhabane A mudraNamAM sthAna ApavA prayatna karavAmAM Avyo che. eTale ke mULa TIkAna vibhAga, TIkAmAM paNuM kaThikAone vibhAga, moTI meTI kaDikAomAM saMbaMdhane vibhAga, pratyeka gadya ke padya avataraNone vibhAga ane te avataraNa mULa kyA pustakanuM che tenI samaja vagere badhuM A mudraNamAM ApavAmAM AvyuM che. vAkayono vibhAga alpavirAma, ardhavirAma ane pUrNavirAma-daMDadvArA karavAmAM Avela che. A daMDane upaga to jUnI pratimAM paNa Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 sanmati prakaraNa che. daMDa AvatAM pahelAM judI judI vigate jyAM eka khIjI sAthe sabaMdha dharAvatI hoya tyAM adha virAmanA upayAga karavAmAM AvyA che. pAnAnI puktine chellA zabda tenI pachInI paMktimAM pUrA thata hAya tene sUcavavA eTale zabdanA adhUrApaNAne darzAvavA lahiyA traNa jAtanAM nizAna vApare che. kAI evA adhUrA zabdanI pAse kayAMya p AvuM, kAMya AvuM ane kayAMya \ AvuM nizAna kare che. AjakAlanA mudraNamAM e nizAneAnI jagyAe ADe paNa nAnA daMDa - nAnA Deza vaparAya che; A mudraNamAM eve sthaLe e ADA nAnA daMDanA upayAga karelA che. jyAM drandrasamAsadhaTaka zabdo hoya che tyAM ndra sUcavavA mATe te pratyeka pUrA zabdanI pALa evA nAne ADe breDa mUkelA che. saMskRta ke prAkRta pustakamAM AvAM nizAneAnA upayoga karavAnI prathA ApaNe tyAM bahArathI uchInI ANelI che. pravAhane anusarIne ame e nizAnAne upayoga to karyAM che, paNu A pAMca bhAgomAM e nizAnane upayeAga uttarAttara AchA ja karyAM che. amane anubhavathI jaNAyuM ke nizAneAnA upayeAga na karIe, paNa mAtra sadhi ja chUTI karI daIe te paNa nizAnAnuM kAma sarI jAya ema che. sadhi chUTI karavI eTale jyAM jyAM vAkayonA atya akSara ane paTTInAM khIjA vAkayone AnaMda akSara sadhithI joDAyelA hoya tyAM temane chUTA pADavA. A jAtanuM saMdhinuM chUTApaNuM ame alpavirAmanI jagyAe rAkhyuM che, ane ardhavirAmanI jagyAe eka saLaMga vAkayamAM aMtaraMga saMdhine choDIne chUDha akSarone sthAna ApyuM che. pUrNavirAmanI jagyAe te prAthInee calAvelA daDa ja kAyama rAkhyA che. mudrita thayelA pAcchvA bhAgeAmAM ApelI vAkayavibhAganI paddhatine dhyAnapUrvaka jonArA abhyAsI e vastune turata ja samajI zake ema che. dareka graMthamAM tene samajavAnI sagavaDa khAtara AvA vibhAga karavA atiAvazyaka che. lakhelI pratAmAM AvA vibhAga na heAvAthI kaMI ema na samaje ke ene vAMcanArA kharAkhara arthe nahi samajI zakatA haiAya athavA '' Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. pratimAnA parizrcaya C samajavAmAM kaThinatA lAgatI haze. saMskRta ke prAkRtamAM lipibaddha thayelA prathAmAM AvAM apavirAma vagere nizAneAnI * jarUra ja nathI ema amArA anubhava che. kAraNa ke e bhASAomAM evAM nizAnAne adale evAM aneka avyayeA che ke je barAbara te nizAnAnA bhAvane sUcavavA pUratAM che. jema ke ndra, vA, ke tathA alpavirAmanI garaja sAre che; athavA adhavirAmasUcaka che; kRtti pUrNavirAmanA bhAva batAve che. prazna sUcavavA mATe ,i sozrvit, chata, Rtavit, f. vA vagere aneka avyayA Ave che. vintu ghaTakasUcaka cihnane badale paryApta che. atha kaDikAnA AraMbha sUcave che; avi 6, gni vagere avyaye kaDi kAntata vibhAgane ke viSayAMtarane ke judIja kaDikAne sUcave che. tathArdi vagere avyayeA dRza kacihnanAM sUcaka che. tanuAM, tathA 2, yathA vagere zabdo avataraNasUcaka cihnane sthAne Ave che. yanovAM, cavadyuta, yatta vagere pado AgaLa AvI gayelA viSayanI yAdI Ape che. vismaya ke Azraya mATe gaddo ane DhAnA upayoga thayelA che; temaja re ane are nA upayoga sakheAdhanane sUcave che, tathA e mATe samedhya nAmanuM paNa juduM ja plutAMta rUpa niyata thayeluM che. hAsyane mATe paNa addo nA upayAga karavAmAM Avela che. A uparAMta haiiM, cata:, * tata:, ta:, tadyA, mavatu nAma, astu nAma, khAtu, zvet, rvAda, vaM, vagere avyayeA te te prakAranA vAkayavibhAgane sUcave che. vAkayavibhAjaka te te avyayeAnI vadhAre samajUtI meLavavA icchanAra jijJAsu abhyAsIe hemacaMdranA anekA saMgrahanA AkhA sAtamA kAMDa arAbara samajI levA ghaTe. Adu:, preyanti vagere kriyApade kAI paNa pakSanI zarUAtane batAve che ane atre pratividhIyate, atrote vagere kriyApado kAI paNa pakSanA prativAdanI zarUAta sUcave che. A rIte A ane bhASAmAM evAM aneka avyayeA che je dareka prakAranA vAkavibhAgane jaNAvavAne pUratAM che. eTalA ja mATe likhita graMthAne abhyAsI ane avyayeAnA mane jANanArA kadI paNa ekadhArA vibhAga vinAnA lakhelA lakhANane jo te Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa bharamAto nathI tema muMjhAto nathI. A daSTine lakSyamAM rAkhIne amArA cheka pAchalA bhAgamAM nizAneno upayoga ghaNo ocho karyo che. amane te ucita lAge che ke, je saMpAdake avyayavALI prAcIna paddhatine uddhAra kare, te saMpAdakanA, vAMcanAranA ane bhaNanAranA bhASAjJAnanA abhyAsamAM ane samAjamAM jarUra vadhAre thaze ane cihnonuM punarukti jevuM vyartha bAhulya aTakaze. ' mudraNazelImAM A uparAMta eka bIjuM jaNAvavAnuM che ane te e ke, ame sthaLe sthaLe bhAva samajavA mATe keTalAMka TippaNI karelAM che, tathA tulanAtmaka paddhatine dRSTimAM rAkhIne bIjA dArzanika graMthanI sAkSIo ane utArAo zabdabheda zailIbheda vagerene samajavAne sAru A bhAgomAM vinA saMkece mUkelA che. A graMthamAM veda-upaniSa nyAya ane vaizeSika darzana, sAMkhya ane yoga darzana, pUrva mImAMsA ane uttara mImAMsA, jaina ane bauddha, darzana, vyAkaraNa, alaMkAra, tiSa, vaidyaka tathA mahAbhArata ane rAmAyaNa graMtheno samAveza thAya che. emAMnA keTalAka mudrita che ane keTalAka likhita - jenI mAtra eka ja nakala che evA paNa che. A badhI hakIkata graMthano abhyAsI svataH samajI zake tevI che. e mATe judAM judAM pariziSTa paNa ApelAM che. 9pAThAMtarenI yojanA ane temane upayoga prastuta mudraNamAM dareka pAne upalabdha thayelAM Avazyaka pAThAMtare mUkelAM che. pAThAMtare mUkavAmAM arthasAdazya ane zabdazuddhi upara lakSya rAkhavAmAM AvyuM che. eTale ke je mULa pAThanuM pAThAMtara te mULa pATha sAthe arthazaH maLatuM hoya, athavA te arthazaH meLavI zakAtuM hoya tene paheluM mUkavAmAM AvyuM che. pahelA pachInAM pAThAMtare paNa nyUnadhika bhAve sArthasAdRzya pramANe goThavavAmAM AvyAM che, ane jyAM arthasAdazya jarA paNa na dekhAtuM hoya te pATha paNa zabdazuddha hoya to tene pAThAMtara tarIke mUkele che. paNa je pATho artha ane zabdanI dRSTie sarvathA azuddha hatA ane graMthanA zuddha pAine samajavAne taddana Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pratine paricaya pUra nirupayeAgI hatA, evA nakAmA pAne pAThAMtara tarIke mUkavAnuM yogya dhAyu" nathI. AvAM mAtra zAbdika pAThAMtaro zabdapradhAna graMthamAM . kadAca upayogI hAya, paNa AvA atha pradhAnagraMthamAM emane kaze ja upayoga jaNAtA nathI. bhinna zabdavALA chatAM paNa adRSTie kAI rIte badhaesatA Ave evA pADe, ane je pAThe mAtra zabdazuddha hatA temane paNa eTalA mATe mUkayA che ke, graMthamAM pheraphAra kema thAya che ane azuddhi kema vadhe che evu purAvRtta zodhanArane jJAna thAya. kAI jaMgyAe virAvasaMvivavatAreja e pArTane badale viAvarganAvatArana evu pAThAMtara mUkavu hoya to vizadanA dakAranI upara ja kAMya AgaLa pAchaLa nahi - aMka mUkIne te pAThAMtarane aMka sAthe - varzanAva - ATalA akSarathI batAvavAmAM AvyuM che. AmAM pAThAMtarano aMza 'saMviva te badale ' varzana ' eTalA ja chatAM nIce TippaNamAM - varganAva - ema vadhAre mUkavAmAM AvyuM che. A aMzane Adi ane anya akSara mULapAThane barAbara maLatA che teA paNa e eTalA mATe mUkavAmAM AvyA che ke, .pAThAMtaranI zarUAta kayA akSarathI thAya che ane tenA ata kayAM Ave che te kharAbara samajAya. * 1 etaddezIya vidvAnoe sapAdita karelAM pustakamAM AvI paddhatine badale khIMcha paddhatine upayoga che ane te e pramANe che ke, jo teone uparyukta pAne badale upayukta pAThAMtara mUkavuM hoya te te mULapATha upara game tyAM nizAna mUkIne ema lakhe ke viAvavaAnAvatarana iti pustake pAThaH athavA vizadadarzanAvatAreNa iti likhita pustake ITS: / udAharaNa mATe jIe svAdavimaMgarI vR. 22o ane nyAyavattitAttvayaM TIkA rR. 232 vagere. videzIya pAdakA eve sthaLe e rIte ja pAThAMtare mUke che. phera mAtra eTaleA ja ke teo jiMlitapustaje pATha: ke pukhta pATha: evuM lakhatA nathI paNa nizAna mULapATha upara avyavasthita mUke che ane tene lIdhe ja teone pAThAMtara mATe vadhAre akSara mUkavA paDe che. jIe madhyamavRtti pu. 2074 Ti. 5 vagere. , Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAra sanmati prakaraNa A pAThAMtara je bAjuthI adhUruM hoya te bAjue ke baMne bAjue enI apUrNatAne sUcaka nAne Theza mUkavAmAM AvyuM che. A graMthamAM pAThAMtara mUkavA jAyelI paddhatimAM akSaralAghava keTaluM che te abhyAsIo pitAnI meLe ja joI zakaze. have tenI upayogitA viSe DuM lakhIne A vaktavya samApta karavAnuM che. eka jIrNa thayelI vastune joIne tene khara abhyAsI te vastunA mULa sudhI pahoMcI zake che, tema aneka pAThAMtarene abhyAsI emAMthI kharA mULapAThane tAravI zake che, ane kayA kayA kAraNe AvAM aneka pAThAMtare thayAM che te paNa kaLI zake che, ane lipi uparathI te te e dareka pAThAMtaranI sAla paNa kahI zake che. pAThAMtarenI moTAmAM moTI upayogitA A ja che. bIjI upayogitA pAThAMtare uparathI graMthane ItihAsa samaja, graMthano Azaya kaLo ane graMtha ke graMthakArano ItihAsane lagatI bIjI bIjI paraMparA jANavI e che. dA. ta. keI TipaNe mULa graMthamAM pesI gayuM hoya ema jaNAya ane temAMthI kAMI pAThAMtara nIpaje te e uparathI ema jaNAya ke graMtha upara TippaNa karavA jeTalA samartha evA keI A graMthanA abhyAsI thayA haze. e uparAMta lipikAre keTalA ajJAna hoya che e paNa pAThAMtare uparathI samajI zakAya che; ane eka akSara bIjA akSaranA rUpamAM kevI rIte AvI jAya che te jANavAmAM eTale lipinuM parivartana samajavAmAM paNa pAThAMtare. kAraNa che. keTalAMya pAThAMtare te graMthakAranA ja jamAnAthI cAlyAM AvelAM hoya che, jemake ne badale svapa, mAvane badale svabhAva, jatine badale saMti, ra Ane badale ja, sAmAvA ne badale anubhava, tene badale paTela ane vartate ne badale vartata. - A pAThAMtare ghaNuM karIne vAMcanArAoe ke jeoe pitAne hAthe graMthanI prati lakhelI hoya che, karelAM hoya che; kAraNa ke A Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pratione paricaya pAThAMtaramAM khAsa kazo arthabheda nathI. eTale eka lakhanAra vastune badale vastu lakhe ke vastumAMva ne badale vastumAtra lakhe te badhuM cAlI zake tevuM che. * - graMthamAM mULathI ja eTale ke graMthakAranA samayathI ja evA keTalAka azuddha pATha lakhAyelA che, jemanA zuddha pATha pAchaLathI koI, abhyAsIe karyA lAgatA nathI e paNa abhyAsInI abhyAsadazAnuM eka sUcaka che. jema ke-nagAjhazAvarathayo. (60 6, jaM0 rU) Avo mULa pATha che. AmAM Tara ane avasthA baMne ekArthaka zabda baMdhabesatA nathI, ane emane artha paNa kaI rIte ghaTato nathI; paNa avasthayo. e dvivacana uparathI sUcita thAya che ke ahIM pATha svananAdarzanarathayo evo hovo joIe; paNa Avo zuddha pATha kaI abhyAsIe pAyaMtara tarIke je nathI. A azuddha ja pATha amArI pAsenI badhI pratimAM hatuM tethI ema kahI zakAya ke e pAnI azuddhi ghaNuM jUnA samayathI cAlI AvelI che. je graMthamAM etihAsika udAharaNa ghaNuM vadhAre AvatAM hoya 'ane je graMtha pALavAnA AcArane lagato hoya eTale smRti je hoya, tevA graMthanAM pAThAMtare graMthanA arthane samajavA mATe ane te te samayanA zAstrakAroe graMthamAM kyAM kaI jAtanuM parivartana karyuM che te jANavA mATe ghaNuM agatyanAM che. dA. ta. hemacaMdranA vyAkaraNamAM sat siddharAgaDavattAna jevAM aneka aitihAsika udAharaNa TAMkelAM che. A vyAkaraNane koI abhyAsI siddharAja ane avantIne badale phaLarastupA vanam evuM udAharaNa pitAnI samajane sAru e vyAkaraNanI pratinA hAMsiyAmAM lakhe ane e pratinI nakala karanAre lahiye e udAharaNa aMdara bheLavIne lakhI de eTale mULa pratimAM sat vastuTo. ghavananuM AvuM eka udAharaNa paNu vadhe ItihAsathI jANI keI saMpAdaka A udAharaNane pAThAMtara tarIke ja mUke paNa mULamAM kaI rIte na mUke; kema ke pAThAMtara ja pitAne amuka prakArane itihAsa Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa jaNAve che ke jethI te vyAkaraNanA mULa udAharaNa sAthe na ja AvI zake; athavA kadAca A udAharaNane mULa udAharaNanI sAthe aMdara ja mUkavAmAM Ave te saMpAdaka evuM TippaNa to kare ja ke A udAharaNa mULa graMthakAranuM nathI, paNa vastupALanA samayanA koI abhyAsIe vyAkaraNumAM umereluM che. e ja rIte AcAranA keTalAya graMthemAM apavAda ane utsargane bAda karIne paNa evI aneka vidhI bAbate Ave che, jemAM mULa vastu amuka ja hoya che ane koI kALe pAThAMtara rUpe thayelI ane pAchaLathI mULa graMthamAM umerAyelI evI bAbate paNa aneka Ave che. A sthaLe saMpAdaka graMthakArane Azaya, graMthane saMdarbha, graMthanuM vAcya, graMthakArane samaya e badhuM dhyAnamAM rAkhIne je pAThAMtaranuM pRthakkaraNa kare, te ja graMthanuM hArda abhyAsIone barAbara khyAlamAM Ave ane mULa graMthamAM thayelA umerA paNa pRthapha thaI jAya; je te samayanA itihAsa-zodhanamAM upayogI bane. A rIte lipi, bhASA, artha ane ItihAsa e badhI dRSTie pAThAMtaranI pRthakkaraNapUrvaka yejanA atyaMta mahattvanI che. saMpAdake pAThAMtare mATe AvI kALajI na rAkhe, to graMthanA arthajJAnamAM, ItihAsamAM ane graMthane lagatI bIjI Avazyaka paraMparA samajavAmAM goTALe ja thavAne. ' ' ApaNe tyAM maLe teTalAM pAThAMtara mUkavAnI prathA nahi jevI che. zAstrIo samaje che ke azuddha nakalane mAtra zuddha karI chapAvIe eTale sayuM. A vicAramAM saMpAdananI mAtra eka bAju mukhya che. zuddha chapAvavuM e te kharuM paNa pAThAMtare thavAnAM ane vadhavAnAM kAraNone vicAra karanAra koI saMpAdaka pAThAMtare mUkavAnI saMpAdananI bIjI bAjune paNa nahIM bhUle. A saMpAdanathI amAre jAta anubhava evo che ke prAcIna kALamAM banelAM pustakone-veAgama, itihAsa, vaidaka, khagaLa, ke gaNita vagerene graMthane-prakAzita karanAre te graMthenI vartamAnamAM jeTalI nakala maLatI hoya teTalI meLavavI. te prationI paraspara sarakhAmaNuM karIne temanuM vargIkaraNa karavuM. vargIkaraNa karyA pachI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pratiene paricaya 55 jeTalI pratio bhinna bhinna paraMparAnI jaNAya, te badhI pratiomAMnAM pAThAMtare mULa graMthanI nIce pAThAMtarane aMza samajAya te rIte vyavasthApUrvaka mUkavAM ja joIe. Ama thAya te ja graMtha saMpAdana karyAnuM kAma karyuM kahI zakAya; anyathA eTale ekAda pratimAM jevuM maLyuM tevuM chapAvI devuM, pAThAMtare viSe kALajI na karavI ane graMthanA arthanI samaja mATe karavA jevA vibhAga tarapha durlakSya karavuM, A badhuM graMthanuM saMpAtana che. keTalAya graMthe ame evA paNa joyA che jyAM mULa ane TIkA sAthe hoya che; paNa khUbI e hoya che ke mULamAM pATha kAMI hoya ane TIkAmAM mULanA zabdo bIjA ja kAMI heya. A viSe saMpAdaka kaze ja vicAra karyo nathI hoto. graMthane chapAvIne sulabha kare e judI vAta che ane tenuM saMpAdana karavuM e judI vAta che. vaLI keTalAya graMthamAM naryA pIThAMtarenI ja bharamAra hoya che, temAM kramapUrvaka kazuM ja vargIkaraNa nathI hotuM. A paddhati paNa pAThAMtara na mUkavAnI paddhatinI peThe ucita lAgatI nathI. kadAca A paddhati artha tarapha bahu lakSya na rAkhavAthI cAlu thayelI hoya. vartamAnamAM chapAvavuM ane saMpAdana karavuM e baMne paryAyavAcaka jevA thaI gayA che. game te he, paNa graMthanA saMpAdakene ame vinaMti karIe chIe ke, chevaTe bhale teo bIjuM kazuM na kare paNuM vargIkaraNapUrvaka vyavasthita pAThAMtare mUkavAnI tasdI teo le, to te pAThAMtaranI dRSTi samajavAne koI abhyAsI jarUra taiyAra thavAno. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULakArane paricaya | (sanmatitika mULanA kartA siddhasenasUri che. siddhasena nAmanA aneka1 AcAryo jaina paraMparAmAM thaI gayA che. e badhAmAM je divAkara evA upanAmathI jANItA che te ja siddhasena sanmatitaka mULanA kartA che. divAkara pahelAM koI siddhasena nAmanA AcArya vetAMbara ke digaMbara saMpradAyamAM thaI gayA che, ema hajI nizcitapaNe jANavAmAM AvyuM nathI. . . 1. samaya siddhasena divAkara kayA samayamAM thayA e cokakasa ane nirvivAda rIte kahI zakAya eTalAM sAdhane hajI upalabdha thayAM nathI. tamane samaya nakkI karavA mATe ApaNuM pAse (1) temanI kRtio, (2) jaina paraMparA jemAM aneka kathAnakeno samAveza thAya che, ane (3) nizcita samayavALA lekhakoe karelA ullekha eTalAM sAdhane che. chevaTanA sAdhanane ApaNe pahelAM upayoga karIe. vikramanA AdhyA saikAnA pUrvAdhamAM thayelA A haribhadra pitAne vaMcavA mULa ane TIkAmAM sanma ke sampatino ullekha kare che ane tenA kartA tarIke 1. jena, graMthAvalI pR. 54, 75, 7, 94, 1ra7, 138, ra73, ra75 ra77, 281, 289, ra92. 2. juo janasAhityasazedhaka' pustaka paheluM pR053 tathA "samarA. IccakahA? prastAvanA pR0 2. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya siddhasena divAkarane jaNAve che, eTaluM ja nahi paNa teo temane zratakevaLI jevA asAdhAraNa vizeSaNathI nirdeza che. jema ke - " bhaNNai egateNaM amhANaM kammavAya No iThTho / Na ya No sahAvavAo suakevaliNA jao bhaNi" // 1047 // AyariyasiddhaseNeNa sammaIe paiTThiajaseNaM / dUsamaNisAvivAgarakappattaNao tadakkheNaM" // 1048 // ullekhanI rIta uparathI te koI prAcIna pratiSThita AcAryane ullekha karatA hoya ema lAge che; AthI siddhasena divAkarane vikramanI AThamI sadInA pUrvArdha pahelAM mAnavAmAM kaI aMtarAya AvatuM nathI. jaina Agame upara cUrNi nAmathI prasiddha prAkRta TIkAo che, jemane samaya sAmAnya rIte vikramanA cothA saikAthI AThamA saikA sudhIne che. cUNiomAM eka nizivasUtra upara paNa cUNi che. te aneka cUNionA racanAra jinadAsagaNi mahattaranI kRti che. jinadAsa mahattare naMdisUtra upara cUrNi karI che. e cUrNinI prAcIna vizvasanIya pratine aMte tene racanAsamaya zaka saM. 598 (vi. saM. 733, I.sa. 676) 3. cUrNinA prAMtane jinadAsa nAmane sUcaka ullekha A pramANe che - sutyo, reva vidhI pAna patha che raito paribhAsAe sAhUNa aNuggahaTThAe // 1 // ti--1-gamavA uta-jAti- tilar a te tefsa paDhama-tatiehiM ti-dusarajuehiM NAma kayaM jassa // gurudiNNaM ca gaNitaM, mahattarattaM ca tassa tuhiM / . teNa kaesA cuNNI, visesanAmA NisIhassa // . .. namo suyadevayAe bhagavatIe / jiNadAsagaNimahattareNa raiyA / namaH tIrthakRdbhyaH // cha // cha / zubhaM bhvtu.|| saMvat 1531 varSe phAlguna sudi 2 likhitaM." - nizIthacUNi khaMDa 2. likhita patra 46 2-2. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 sanmati prakaraNa Apele che. e jinadAsanI nizIthacUrNimAM sanmati ane tenA kartA siddhasenane lagatA traNa ullekha Ave che. 4. juo jaina sAva saM. pu. paheluM pa0 50, pA. nadIcUrNimAM 7pAyalA 58 pramANe cha.. sakarAjato paMcasuvarSazateSu naMdyadhyayanacarNI samAptA iti pR0 50-51. .. 5. daMsaNagAhI-dasaNaNANappabhAvagANi satthANi siddhiviNicchayasaMmatimAdi geNhato asaMtharamANe jaM akappiyaM paDisevati jayaNAte tattha so suddho aprAyazcittI bhavatItyarthaH (nizIthacUNi li0 uddezaka 1, patra 81, pRSTha 1.) . .. . daMsaNaNANe tti / asya vyAkhyA-suttatthagatadugAdhA / daMsaNappabhAvagANa satthANa sammadiyAdisutaNANe ya jo visArado NissaMkiyasuttattho tti vuttaM bhavati so ya uttimaThThapaDibanno, so ya jattha khete Thio tatthaMtarA vA verajja mA taM suttatthaM vocchijjatu tti ao taggahaNaTThayA pakappati verajjaviruddhasaMkamaNaM kAuM / / . - nizIthacUNi li0 pR0 238 pra0. --- athavA tisu Aillesu NivvattaNAdhikaraNaM, tattha orAlie egidiyAdipaMcavidhaM, joNIpAhuDAtiNA jahA siddhaseNAyarieNa assA pakatA. - nizIthacUNi uddeza 4 (169-1.). -muni zrIlyANa vibhayanI noTa 50 110, 50 14. nizIthacUNinA ukta traNa ullekha uparAMta eka khAsa mahattvano ullekha je siddhasenanA upagAbhedavAdane lagata che, te dazAcUrNimAM che. zAstramAM trIjI dazAmAM (trIjA adhyayanamAM) gurunI AzAtanAomAM eka A jAtanI (aNuThThiyAi kahe) mAzAtanA yAve cha. ye mAzAtanAnA sa se che hai"guru je parSadA sAme vyAkhyAna karatA hoya, te parSadA UDyA pahelAM ja kaI ziSya parSadAnI sAme ema kahe ke- "gurue je amuka sUtranI amuka vyAkhyA karI che, tenI A bIjI ja vyAkhyA thAya che; tene A bIjo ja artha thAya che," ane ema kahevA vaDe doDhaDAhyo ziSya parSadAne potAnuM DahApaNa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArano paricaya temAMnA pahelA ullekhane bhAva e che ke, "siddhivinizcaya, sanmati vagere darzanaprabhAvaka zAne zIkhanAra sAdhu kAraNavaza je yatanAthI akalpita vastunuM sevana kare, te te e bAbatamAM zuddha ja che. arthAta tene akalpitasevana mATe prAyazcitta nathI AvatuM." sanmatine lagatA bIjA ullekhane bhAva e che ke, "darzanaprabhAvaka zAstro jevAM ke sanmati vagere, e zrutajJAnamAM je vizArada hoya te uttamArtha (anazana)ne prApta karela sAdhu je kSetramAM rahyo hoya, te kSetramAM viredhI rAjaya hoya chatAM sUtrane viccheda na thAya teTalA mATe zIkhavA javuM paDe, te javAnI chUTa che." trIje ullekha siddhasenane lagato che. temAM kahevAmAM AvyuM che ke, "jema siddhasena AcAryo "niprAbhRta" Adi vaDe ghoDA banAvyA." batAve, te eka prakAranI gurunI avajJA che." cUNimAM AcArya siddhasena upara A jAtanI avajJA karavAno Aropa mUkavAmAM Avyo che ane ene bhAvAzAtanA kahevAmAM AvI che. cUrNikAra A AzAtanAnuM svarUpa samajAvI tenA udAharaNa tarIke AcArya siddhasenane mUke che, ane kahe che ke, "siddhasene eka ja sUtrane judI judI jAtane bIjo artha vika9." saMdarbha jotAM ema spaSTa mAluma paDe che ke eka ja sUtrane bhinna artha karanAra AcArya siddhasena sivAya bIjo koI jANato nathI. ethI cUrNikAranuM sthAna siddhasene potAnA upayogAbhedavAdane lakSIne sUtranA je arthAtaro karyA che, tene ja barAbara baMdha bese che. A ullekha uparathI paNa siddhasenanA upara pramANe nita karelA samayane majabUta Teko maLe che. cUrNikAra prAya: jinadAsa ja haze, athavA bIje kaI heca te te paNa tenAthI arvAcIna to nahIM ja. 'heya. cUNino akSarazaH ullekha A pramANe che - __ aNuTThAe niviTThAe caiva, abhinnA Na tAva visarati, avocchiNNA jAvaM ekko vi acchati, tameva tti jo AyarieNa attho kahito dohiM te(tI)hiM cauhi vA; jahA siddhaseNAyarito tamevAdhikAraM vikalpayati, ayamapi prakAro tasyaivaikasya sUtrasyaivaMguNajutto, bhAvaAsAdaNA bhavati / / " - rIvUf 40 . 26, Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samati prakaraNa na A ullekhAmAM mukhya be vAta tarI Ave che. pahelI e ke sanmatitaka graMtha jinadAsaNa mahattaranA samayamAM dazanaprabhAvaka zAomAM gaNAtA hatA; ane te eTale sudhI ke tene abhyAsI kAraNavaza doSasevana karyAM chatAM prAyaMzcittabhAgI na manAtA, ane sanmatinA abhyAsI vidvAna sAdhu pAse zAstra grahaNa karavA mATe virodhI rAjya sudhdhAMmAM javAnI chUTa manAtI. khIjI vAta e che ke, kaiAI siddhasena AcAye gheDA sarjyonI hakIkata jinadAsagaNuM mahattaranA samayamAM bahu jANItI ane mAnya thaI gaI hatI. Fe prastuta caNlRi je bhASya upara che, te nizIthabhASya jinabhadra gaNi kSamAzramaNanuM manAya che. ukta ullekhavALI cUrNinI mULa bhASyagAthAmAM sanmatinuM nAma nathI, paNu darzanaprabhAvaka zAstrane nAma vinA ullekha che. jinadAse nirdezela azvasa`ka siddhasena e ja sanmatinA kartA divAkara siddhasena che. siddhasenatI gheADA sarjanAra tarIkenI prasiddhi ane sanmatinI dazanaprabhAvaka zAstra tarIkenI prasiddhi ApaNane eTalA nizcita anumAna upara teA laI jAya che ke, e siddhasena jinadAsanI pahelAM thayelA hAvA joI e. paNa pahelAM eTale keTalA pahelAM e savAla have thAya che. zuM siddhasena jinabhadranA samakAlIna haze ke temanAthI gheADA ja vakhata pahelAM athavA lAMbA vakhata upara thayelA haze? siddhasena ane jinabhadra ane samartha hovA chatAM minna bhinna virodhI pakSa dharAvatA. jinabhaka Aga 6. jIe zrImAna jinavijayajI saMpAdita gItanI prastAvanA pR0 10. 19. daMsaNapabhAvagANaM satthANaTThAte sevati jA u / 77 gANe suttatthANaM caraNesaNa - itthidosA vA 11 -pIThikA, nizItha bhASya, li. pR0 21. 8, 8 prabhAvacaritra' vRddhavAdI prabaMdha zlo. 167-168mAM siddhasene sanya sabhyonI sUcanA che. tr Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULAkArane paricaya : mika paraMparAnA rakSaka tarIke pratiSThita hatA. siddhasena navIna vAdanA sthApaka tArkika tarIke ane saMskRtamAM Agamane utAranAra tarIke jANItA hatA. jinadAse cUrNio vagere sAhitya Agama upara raceluM hoI temanuM valaNa Agamika paraMparA tarapha vizeSa hoya e svAbhAvika che. jinabhadranI Agamika paraMparAne vAraso dharAvanAra jinadAsa* jinabhadranA ja eka pratispardhI bIjA vidvAno ane temanI kRtine aMtamAnapUrvaka ullekha kare che, te eTaluM te sUcave ja che ke siddhasena jinabhadranA samakAlIna te zuM paNa nikaTa pUrvavatI paNa havA na joIe. muddAnI bAbatamAM vireAdha dharAvanAra be AcAryo siddhasena ane jinabhadranI vacce eTale vakhata avazya vItele hovo joIe ke jethI jinadAsa paNa siddhasena ane temanI kRti tarapha mAnapUrvaka jotA thaI gayA hatA. te vakhatanuM sAMpradAyika vAtAvaraNa jotAM Ama thavAne so- baso varSa lAge evI kalpanA jarAye asthAne nahi gaNAya. eTale jinadAsanI nizIthacUrNimAnA ukta ullebe ApaNane evI dhAraNuM karAve che ke siddhasena e jinadAsathI deDha-base varSa pahelAM thaI gayA hoya e vadhAre saMbhavita che. . have paraMparA vicArIe. badhI paraMparA siddhasena divAkarane vikramanA samakAlIna ane ujajayanInA vatanI gaNe che. paNa vikrama keNa ane kyAre thaye e hiMdustAnanA itihAsamAM eka moTo vivAdagrasta prazna che. eTale A vikramanI paraMparA ApaNane samayanirNayamAM bahu kAma Ave tevI nathI. ' ' ' sadgata satIzacaMdra vidyAbhUSaNa vikramanI sabhAmAM navaratnovALA zlokamAM AvatA kSapaNukane siddhasena divAkara mAnI, ane vikramane * jinabhadre potAnA vizezAvazyaka bhASyanI racanA pUrI karI, te pachI barAbara 67 varSe jinadAse potAnI naMdicUrNinI racanAM samApta karI hatI. ema have te baMnenA te te graMthamAM pote darzAvelA samayane AdhAre nizcita thaI zakayuM che. e rIte jotAM te baMne ekabIjAnA bahu nikaTakAlIna kahevAya. (juo "bhAratIya vidyA - nibaMdha saMgrahamAM munizrI jinavijayajIne lekha 5. 191.) Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 sanmati prakaraNa mALavAnA yazodha deva gaNI, siddhasenane I sa0 130nI AjubAju mUke che. A kALagaNunAmAM be dASA che. eka to pahelAM kahyuM tema vikramarAjA kayAre thayA e praznanA A rIte nikAla AvI zake tema nathI. A viSayamAM aneka matabhedo che ane hAlamAM zrImAna kalyANuvijayajI nAgarI10 pracAraNI patrikAmAM' pragaTa thayela vIra-nirvANu viSenA lekhamAM keTalAka vicAravA jevAM pramANA ApI jaineAmAM prasiddha vikramAditya alamitra che ema kahe che; ane amitre zakAne harAvI gabhillune mArI vIra- nirvANu saMvata 453mAM ujjayinInI gAdI lIdhI ane 17 varSa pachI eTale ke vIra- nirvANu saM0 470mAM vikrama saMvat zarU karyAM ema jaNAve che. tAtparyaM ke, vikramasamakAlInatA siddhasena divAkaratA samaya nakkI karavAmAM kAma Ave tema nathI.* vidyAbhUSaNanI kAlagaNanAmAM khIjo doSa e che ke tee navaratnavALA zleAkane atihAsika 9. hisTarI opha inDiyana laoNjika' pU0 174. : 10. jue * nAgarI pracAriNI patrikA' bhAga 10, aMka 4 mAMnA " vIranirvANa sa Mvat aura jaina kAlagaNanA - zIka lekha. * A aMge tAjetaramAM DaoN. kumArI zAleTa krAujhee vikrama vaoNlyuma' (-- 1948 )mAM keTaleAka UhApAha karyo che. siddhasena divAkare peAtAnI 'guNavacanadvAtri'zikAmAM je parAkramI rAjAnA guNAnuM varNana karyu che, te kANu hAI zake, tenI jhINavaTabharI samIkSA uparathI te evA nica upara AvyAM che ke, te rAnta samudragupta che (I. sa. 330-375 ). tAjetaramAM te rAjyanA sikkA upara tene mATe vikramAditya' evuM biruda paNa vApareluM maLI AvyuM che. arthAt 'vikramAditya ' e upanAma vikrama saMvata zarU karanAra mATe ja vaparAyuM che evuM nathI. gupta rAjAe!mAMthI ghaNA, mATe te vaparAyuM che. jo ke pachInA kALamAM e bheda bhulAI gayA ane vikramAditya' upanAma sAthe ja vikramasaMvata zarU karyonI vAta paNa judA judA ratnae mATe ullekhAI.. siddhasena jo A pramANe samudraguptanA ane pachIthI tenA putra caMdragupta-bIjAnA (ke jenI sabhAmAM kAlidAsAdi nava ratna hatAM ema have manAya che.) * Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULAkArane paricaya : pramANa mAnI kAlidAsAdi nave vyaktione samakAlIna mAne che. paNa A pramANe A nave vyaktione samakAlIna mAnavA mATe kaze purAvo nathI. vaLI kSapaNukathI siddhasena divAkara uddiSTa che e kevaLa kalpanA che. ane vadhAre cokkasa purAvAnI apekSA rAkhe che. jemAM mukhya AcAryonI kAlagaNanA mATe te te paTTAvalIo hoya che. A paTTAvalIo hamezAM zraddheya hoya che ema te nathI ja; paNuM temAM aneka kAlagaNanAo che ema kalATa Adi vidvAnuM paNa mAnavuM che. A daSTie siddhasena divAkaranI paraMparA vicArIe. . vi. saM. 1334nA samayanA prabhAcaMdranA prabhAvaka caritramAM siddhasena divAkaranI paraMparA vigatathI ApI che. "vidyAdhara AmnAyamAM pAdalipta kulamAM skaMdilAcAya thayA. mukuMda nAme eka brAhmaNa temano ziSya thayo. A mukuMda pAchaLathI vRddhavAdI nAme prasiddha thaye." badhIye samakAlIna hoya, to temane samaja vikramane ceAtho - pAMcamA siMke mAnavAmAM vizeSa kAraNa maLe. jyotiviMdAbharaNa"nA raramAM prakaraNamAM jyAM vikrama rAjAnAM navaraneno ullekha che, tyAM paNa 10mA zlokamAM ratna tarIke gaNAvela kSapaNaka te mA zlokamAM kAlatannakavi tarIke varNavelo zratasena che, evuM Do. krAujhenuM mAnavuM che. kAraNa ke e be zlokomAM amarasiMha, zaMku, ghaTakarpara, kAlidAsa, varAhamihira ane vararucine rana tarIke tathA kAlatannakavi tarIke ema be vakhata gaNAvyA ja che. eTalaeN 10mA zlokamAM kSapaNaka (jaina sAdhu) tarIke uzela vyaktine ja mAmAM zrutasena tarIke uzI che. have jyotiviMdAbharaNa"nA TIkAkAra bhAvaratna jaNAve che ke, kAvya ane vyAkaraNazAstranA niyamo mujaba "siddhasenAne mATe ja zratasena rUpe vaparAya che. eTale navaratnomAM ullekhela kSapaNaka te. siddhasena ja che. have savAla e rahe ke, siddhasena kAlatannakavi che ke kema? arthAta temaNe jyotiSa upara kAMI lakhyuM che ke kema. jo ke, siddhasena divAkaranuM racita kaI jyotiSa vizenuM pustaka to atyAre upalabdha nathI; paraMtu varAhamihire potAnA "bahawjAtaka" graMthamAM jyotiSa upara lakhanAra tarIke . saddhasenane ullekha karyo che. Ama ajana-paraMparA paNa jaina paraMparAnI peThe siddhasenane vikramAditya sAthe joDe che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samati prakaraNa jaina paraMparAo siddhasena divAkarane vRddhavAdIne ziSya mAne che.11 A paraMparA tapAsIe. skaMdilAcAya. jemAM prasiddha mAthurI AgamavAcavAnA praNetA hatA. A vAcanA jaina paraMparA pramANe vara nirvANa saMvata 84mAM thaI eTale ke skaMdilAcAryane samaya vi. saM. 370nI AjubAjune gaNAya. siddhasena divAkara skaMdilAcAryanI bIjI peDhIe Ave che. eTale vikramane cothe ane pAMcame sake siddhasenane sparze che. jenA paraMparAnA AdhAre. siddhasena divAkarane vikramanA cothA-pAMcamA saikAmAM mUkavAmAM bIjI koI cokkasa atihAsika bInAne vadhe Ave ke nahi te tapAsIe. upara ApaNe joyuM ke nizcita samayavALA graMthomAM AvatA 12 ullekhane AdhAre siddhasena divAkarane ApaNe vikramanA AThamAM saikAnA 11. juo AgaLa "jIvanasAmagrI" e mathALA nIce prabaMdhane sAra. 12. AcArya haribhaka pitAnA graMthamAM tattvasaMgrahakAra zAMtirakSitane ullekha kare che. ene samaya vikramane AThamo saMke nirNata ja che. e tatvasaMgrahakAra 'syAdvAdaparIkSA" ( kArikA 1262 vagere) ane "bahirarthaparIkSA" (kArikA 1940 vagere)mAM sumati nAmaka digaMbarAcAryanA matanuM samAlocana kare che ane e ja sumatie A sanmati upara vivRti karI che evA spaSTa ullekha maLe che. emane eka ullekha vAdirAjasUrinA pArzvanAtha caritranA AraMbhamAM ane zravaNabelgolAnI malliNa prazastimAM che. ane bIjo bahakripanikAmAM samatinI vRtti anyakatRka che ema karIne lakhelo che. A sumatinuM bIjuM nAma sanmati paNa che. tene lagatA ulekha A pramANe che: namaH sanmataye tasmai bhavakUpanipAtinAm / sanmativivRtA yena sukhadhAmapravezinI // sumatidevamamuM stuta yena vaH sumati saptakamAptatayA kRtam / - parihRtApadatattvapadAthinAM sumatikoTivitti bhavAttihRt // A uparathI paNa siddhasenanA nirNata karelA pAMcamA saikAnA samayane vizeSa saMvAda maLe che. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namAM 2. mULakArano paricaya prAraMbha pahelAM mUkI zakIe chIe. vikramanA AThamA saikAnA prAraMbhamAM saMmati zAsanaprabhAvaka graMtha gaNAya che. te jamAne jotAM koI paNa graMthane zAsanaprabhAvakanuM nAma maLe te pahelAM be saikA vyatIta thAya emAM navAI nathI. eTale ke, siddhasena divAkarane vikramanI pAMcamI sadImAM gaNIe, te pachInA ullekha ThIka rIte baMdha bese che. - zrI malavAdIe siddhasena divAkaranA graMtha sanmati upara TIkA racI hatI, e nirdeza AcArya haribhadra kare che.13 prabhAvaka caritrakAra zrI prabhAcaMdrasUri, prabhAvaka caritra'nA vinayapriyaMghamAM jaNAve che ke, zrI vIranirvANuthI 884 varSe (arthAta vikrama saM. 14mAM) bauddho ane bauhatyaMtara devane malavAdIe jItyA." A lakhatI vakhate prabhAvaka caritrakAra zrI prabhAcandrasUri sAme avazya kaI evI paraMparA haze ke jene AdhAre temaNe malavAdIe bauddho upara vijaya meLavavAne samaya vikrama saM14 jaNAvyuM che. zrI malavAdIe racelA graMtha paikI eka mAtra "nayacakra' graMtha ja atyAre maLI zake che. jo ke te paNa mUlarUpe naSTa thaI gaye ja atyAre mAnavAmAM Ave che; chatAM enA upara siMdUrifnavavikSamarzramaLa nAmanA (vikramanI chaThThI - sAtamI zatAbdIne) AcArye racelI "nyAyAgamAnusAriNa" nAmanI 18000 zlekapramANu je TIkA maLI Ave che, temAMnAM mULanAM pratIkane bhegAM karIne tema ja bIjI paNa anekavidha sAmagrInA AdhAre ApaNe 13. A haribhadra Ane aMge je ullekha kare che, te A pramANe che - 3i 4 vAmithena zramavAtinA samatau "anekAMta jayapatAkA" pR. 47; sAmativRttirmavAdritA (bRhathripaNikA) juo jesAsaM. pustaka paheluM pariziSTa pR0 10. A ja vAtane vidyAnaMdinI asahastrI uparanI potAnI aSTasahastrImAM (likhita) u0 yazovijayajI A pramANe lakhe che - " ihArthe koTizo bhaGgA niddiSTA mallavAdinA / - samatAtharfma vimAnama che" (pa0 210) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * sanmati prakaraNa mULagraMthane ghaNA aMze taiyAra karI zakIe tema chIe. temAM je je anya graMthakAra ane temanAM vAkayono ullekha karavAmAM AvyA che, te tapAsatAM paNa kAI nA upara jaNAvela vikrama saM. 414 sAthe kAI rIte virAdha AvatA nathI.* Ama jo mallavAdI vikramanA pAMcamA saikAmAM hayAta hoya, te pachI temaNe jemanA graMtha upara TIkA lakhI hoya te siddhasena divAkarane cothA-pAMcamA saikAnA gaNuvAmAM vAMdhA AvatA nathI. Ane aMge ja khIjAM paNa eka puSTidAyaka pramANu che. pUjyapAda devanadIe potAnA jainendra vyAkaraNamAM vette: siddhasenasya' (5-1-4) e sUtramAM siddhasenane martAvazeSa nAMdhyA che. te e che ke, siddhasenanA mata pramANe 'vik'dhAtune 'j '. Agama thAya che; bhale te sakaka paNu hoya. devanadInA A ullekha bilakula sAco che; kemake divAkaranI je kAMI thADIka saMskRta kRti kheMcI che, temAMthI "L * je kAI virAdhanI kalpanA AvatI hatI te mallavAdIe bhatRharinA vAkacapadIya' graMthamAMthI utArelI aneka kArikAone kAraNe AvatI hatI. e bhartRharinA samaca, atyAra sudhI, cInI yAtrI itsiMge peAtAnA I. sa. 691mAM lakhelA bhArata cAtrA viSenA graMthamAM zUnyatAvAdI tathA sAta sAta vAra bauddhabhikSu banI pharI saMsArI bananAra mahAna bauddha paDita bhatR'harinuM mRtyu thaye Aje 40 varSa thayAM che" evA ullekha uparathI vicArI levAmAM Avye hatA. paraMtu muni bUvijaye " jainAcAya` zrI mallavAdI ane bhatR hirane e lekhamAM ( jue 'buddhiprakAza' nave0 1951, pR. 332.) jaNAvyuM che tema, kAM teA itsiMganuM vacana nirAdhAra che athavA e bhatR hira bIjo ja kAI hAvA joIe. kAraNa ke, vasubanA ziSya dizAge ( vikramanI ceAthI zatAbdInI AsapAsa ) bhartRharinA 'vAkacapadIya'mAMthI e kArikA uddhRta karI che, e nizcita thavAthI ane bhatRhirane guru vasurAta dimAganA sAkSAt guru vasukhanA samakAlIna heAvAthI, bhatRhari ane dimAga ane samakAlIna hare che. eTale mallavAdIe bauddho upa2 vi. sa. 414mAM vijaya meLavyAnA ullekhane bhatR hiranA samayanI khAdhA AvatI nathI. .. samaya 31 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArano paricaya 17 temanI navamI batrIzInA raramA padyamAM "jIvate ' evo r AgamavALA prayoga maLe che. anya vaiyAkaraNe "sa" upasargapUrvaka ane akarmaka "vid" dhAtune ' Agama svIkAre che, tyAre siddhasene anupasarga ane sakarmaka " vid' dhAtune ? AgamavALo prayoga karyo che. ATalI vilakSaNutAnI neMdha devanaMdIe lIdhI e temanuM bahuzrutatva ane cAturya kahevAya. vaLI devanaMdI pUjayapAdanI manAtI sarvArthasiddhi nAmanI tasvArtha sUtra uparanI TIkAnA saptama adhyAyanA 13mA sUtramAM "3varta ra' - zabda sAthe siddhasena divAkarane eka padyane aMze uddhata thayele maLe che - "3aaaaN 4-- viyogati vAsumirja ra vadhena saMyukate." e padya siddhasena divAkaranI trIjI batrIzInA 16mA zlokamAM Ave che. * devanaMdI digaMbara paraMparAnA pakSapAtI suvidvAna che. tyAre siddhasena divAkara zvetAMbara paraMparAnA samarthaka AcAya che. te vakhatanAM kaTokaTIvALAM sAMpradAyika valaNane vicAra karatAM ema mAnavAnuM prApta thAya che ke, eka saMpradAyanA game tevA suvidvAnanI kRtine bIjA vidhI saMpradAyamAM sAdara praveza pAmatAM amuka cokakasa samaya lAge ja. - pUjyapAda devanaMdIne je samaya atyAre mAnavAmAM Ave che, te pharI UMDI vicAraNA mAge ja che. chatAM atyAranI mAnyatA pramANe e samaya vikramanI chaThThI zatAbdInuM pUrvAdha che14 eTale ke pAMcamA sikAnA amuka bhAgathI chaThThA saikAnA amuka bhAga lagI pUjyapAdane samaya levAya che. pUjyapAde divAkaranA graMthonuM kareluM sUkSma avagAhana *te AkhuM A pramANe che: viyojayati cAsubhirna ca vadhena saMyujyate, zivaM ca na paromardapu(pa)ruSasmRtevidyate / vadhAyatanamabhyupaiti ca parAnna nighnannapi, tvatharSyamatakuma: pratha (4)mahetudyotita 5 26 14. "jainendravyAkaraNa aura AcArya devadivALe lekha jaina sAi sa' pustaka paheluM pR0 79. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa $<< ane digaMbara para parAmAM e prathAnI jAmelI pratiSThA, e badhu jotAM siddhasena divAkara vikramanI ceAthI-pAMcamI zatAbdImAM thayAnI vAta vizeSa samana pAme che. * siddhasena divAkara ane jinabhadragaNu kSamAzramaNunA sabaMdha paNuM eka vicAravA jevA prazna che. jinabhadranA 'vizeSaNuvatI ' graMthamAM tema ja 'vizeSAvazyaka bhASya mAM ane sanmatinA kANDa khIjAmAM kramapayogavAda ane ekApayeAgavAdanI carcA Ave che. A carcA siddhasena ane jinabhadra e emAMthI kAI ekanuM pUvatI paNuM ane bIjAnuM uttaravatI paNa nizcayapUrvaka sAbita karavA mATe sIdhI rIte upayogI thaI zake tema nathI; paraMtu khInna purAvAo uparathI je paurvApaya nakkI thaI zakatuM hoya, teA tenI puSTimAM e jarUra upayegI thaI zake tema che. ApaNe mukhyapaNe paraMparAnA purAvAene AdhAre pahelAM vicArI gayA ke, siddhasenanA samaya. vikramanA ceAthepAMcame sarkA vadhAre sA~bhavita che. have jinabhadraSNuinA vizeSAvazyaka mahAbhASyanI eka ati prAcIna likhita pratimAM te graMthane racanAkAla graMthakAre pote ja ApelA che.x tadanusAra te graMthavikrama saMvata 666mAM kAThiyAvADa valabhImAM samApta thayA che. anya graMthAnI racanA sAthe vizeSAvazyaka bhASya jevA sarva zAstrasa dohanarUpa vistRta, gaMbhIra ane paripakava graMthanI racanA tema ja sAdhuvana-sulabha AyuSyane vicAra karatAM ema lAge che ke, kSamAzramaNane jIvanakAla vikramanA chaThThA saikAnA aMtima bhAgathI sAtamA saikAnA trIjA pAda sudhI laMbAyelA hAya ema banavA joga che. eTale, jinabhadra kSamAzramaNe peAtAnA graMthAmAM * sanmatiTIkA rR, 197 x e prati jesalameranA bhaDAramAMthI cheka I. sa. 1942nA Disembara mAsamAM munizrI jinavijayajIne hAtha lAgI hatI. jIe te viSe temanA * bhAratIyavidyA-nibaMdhasaMgrahamAM' 9 bhASyakAra jinabhadragaNi kSamAzramaNanA sunizcita samaya' e lekha, pR. 191. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArano paricaya siddhasena divAkaranA upagAbhedavAdanI samAlocanA karI che, ane tethI siddhasena divAkara jinabhadragaNi karatAM pUrvatara che, ema kahevuM joIe. vaLI mallavAdInA "dvAdazAnayacakranA vinaSTa bhUlanAM je pratIka tenA vistRta TIkAgraMthamAM maLe che, temAM divAkaranuM sUcana che, paNa jinabhadramaNinuM sUcana nathI. eTale malavAdI jinabhadragaNi karatAM pahelAM thayA che ema phalita thAya che. to pachI malavAdI jenA graMtha upara TIkA lakhe te siddhasena divAkara to temanA karatAM paNa pUrvatara hovA joIe. Ama siddhasenane vikramanI cothI sadInA aMtamAM ke vikramanI pAMcamI sadInI zarUAtamAM gaNavAnuM atyAre upalabdha sAdhane jotAM prApta thAya che. paNa siddhasena divAkarane vikramanI thI-pAMcamI sadImAM gaNavA sAme be mukhya vAMdhAo levAmAM AvyA che. eka vAMdhA pro. yAkebI16 ane pra. vaidyane che, ane bIjo 5. jugalakizorane 17 che. baMne vAMdhAo mATe sAmagrI siddhasena divAkaranA "nyAyAvatAramAMthI levAmAM AvI che. "nyAyAvatAra'nA 4 thI 7 zlokamAM pramANonI carcA Ave che. temAM zloka pAMcamAmAM grAnta18 ane leka chaThThAmAM 19 grAntapada che. pro. yAkebI ane temanA matanA upajIvI pro. vaidya A zlekamAM AvatA grAnta ane prAnta zabdo upara khAsa dhyAna kheMce che. teonuM ema mAnavuM che ke pramANunI vyAkhyAmAM grAnta zabdane prathama upayoga karanAra bauddha AcArya dharmakIrti che. dharmakIrtie "pramANasamuccaya'nA 16. "samarAIzcakahA? prastAvanA pR. 3. 17. juo "svAmI samatabhadra" pR0 126-133 18. sAmAnaM tavastrAnta pramAvAt samakSavat | ba | 19. ne pratyakSamafja grAnta pramAvivaniSA | bhrAntaM pramANamityetad viruddhaM vacanaM yataH // 6 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samati prakaraNuM prathama paricchedamAM diganAge ApelI "pratyakSe pApoDha nAmagariyAvasaMyutam 0 " e pratyakSanI vyAkhyAne grAnta padathI vadhAre zuddha karI che. have siddhasena divAkara "nyAyAvatAra mAM dhamakItinA prAnta zabdano upayoga karI "anumAna paNa pratyakSanI jema grAnta che" ema kahI dhamakIrtinuM khaMDana kare che. arthAta e banne mahAzayanA mata pramANe siddhasena divAkara dhamakItinI pachI eTale ke I. sa. 635-650 pachI Ave. A dalIla tapAsIe. pramANunI vyAkhyAmAM prAnta athavA tene maLato zabda bhAratIya darzanamAM dhamakIti pahelAM ajJAta hato, ema mAnavuM e kharekhara moTI bhUla che. kAraNa ke gautamanA nyAyasUtra ane tenA vAsyAyananA bhASyamAM "abrAMta arthavALe vyafmArizabda ane te zabdaghaTita pratyakSa pramANanuM lakSaNa prasiddha che. (1, 1, 4) pro. pI. e. vaidya ema jaNAve che ke je diganAganI pahelAMnA bauddha nyAyamAM aittine vicAra (conception of TgrAnca) maLI Ave, to teo temano vicAra badalavA taiyAra che. subhAgye grAnta zabda ane tenA vicAre diggAga pahelAMnA bauddha nyAyamAM paNa maLI Ave che. | pre. TucIe (Tousi) jarnala o. ra. e. sa. nA 1929nA julAIna aMkamAM diggAga pahelAMnA bauddha nyAya upara eka vistRta nibaMdha prakaTa karyo che. temAM bauddha saMskRta grathanA cInI ane TibeTana anuvAdanA AdhAre diggAga pahelAM bauddhomAM nyAyadarzana keTaluM vistRta ane vaka sata hatuM te banAvavAne samartha prayatna che. thorArabhUmizAtra ra0. pro. satIzacaMdra vidyAbhUSaNanI "hisTari opha iDiyana lojika pR0 ra77nuM TippaNa. 21. tatra pratyakSa kelpanApoDha grAntam , 4 " nyAyabiMdu'. 22. DaoN. pI. ela. vaidyanI "nyAyAvatAra'nI prastAvanA pR0 19. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULa kArane pazciya . ane prArthavAna nAmanA graMthenA varNanamAM pratyakSanI vyAkhyA nIce pramANe ApI che - "Pratyaksha according to A. [i. e. Yogachara Bhumi Shastra and Prakaranaryavara] must be "aparoksha, unmixed with imagination, nirvikalpa and devoid of error, abhranta or avyabhichari.'" - ""nA (gAcArabhUmizAstra ane prakaraNAryavAcAnA) mate pratyakSa sosa, vapanAvoDha, nivaF ane bhUla vinAnuM chatta athavA rAthamijAjIra hovuM joIe." brAnta athavA vyafmavAra zabda upara TippaNamAM pre. TucI jaNAve che ke A baMne zabdo paryAye che ane cInI ane TibeTI zabdane Ama baMne rIte anuvAda thaI zake. pote sAdhAraNa rIte grAnta zabda ja svIkAre che. AthI pro. TucI evA anumAna upara Ave che ke, dharmakIrtie. je grAnta zabda pratyakSanI vyAkhyAmAM umeryo che, e eNe navo umeryo nathI paNa sautrAtikanI jUnI vyAkhyAne svIkArI teNe e pramANe diganAganI vyAkhyAmAM ja sudhAre karyo che. 25 23. ja0 ro0 e0 se. julAI 1929, pR. 470 ane kuTanaTa 4, pR0 464, 47ra ityAdi. - 24. diganAga e yogAcAra-vijJAnavAdane anugAmI hovAthI tenI vyAkhyA vijJAnavAda pramANe ja che. vijJAnavAdIe vijJAnathI bhinna evuM bAhya vastunuM astitva na mAnatA hovAthI teone mate tathAgatanA jJAna sivAyanAM badhAnAM ja jJAne tatvadRSTie bhrAMta che. eTale teo pratyakSanA lakSaNamAM abhrAMta pada nathI mUkatA, kAraNa ke te padanuM vyApatya temanA mate koI ja nathI. tethI ja "nyAyamukha" ane "nyAyapraveza"gata pratyakSanuM lakSaNa abhrAMta pada vinAnuM ja che. 25. ja reTa enDa se. julAI 1929, pR. 47ra. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakarI yogAcArabhUmizAstra asaMganA guru maMtreyanI kRti che.26 have asaganeA samaya I. sa.nA cothA saikAnA vacalA bhAga 7 manAya che. eTale ke pratyakSanA lakSaNamAM astrAnta zabdanA prayAga ane abhrAMtapaNAnA vicAra vikramanA pAMcamA saikA pahelAM sArI rIte jANIteA hateA, arthAt e zabda suprasiddha hatA. tethI siddhasena divAkaranA ' nyAyAvatAra 'mAM AvatA mAtra gatrAnta pada uparathI tene dhamakIrtinI pachI mUkavAnI jarUra nathI. siddhasena divAkarane asaMga pachI, pazu dharma kIti pahelAM mAnavAmAM kAI paNu jAtane antarAya nathI. 72 bIjI vAta pro. yAkeAkhIe kahI che te e che ke, nyAyAvatAra 'mAM je pratyakSamAM svAtha ane parAthanA bheda siddhasene batAvyA che, te dhamakItinA kevaLa anumAnanA svA-parA bhedanI sAme che; paraMtu e vAta paNa ThIka nathI. kAraNa ke siddhasenanA ukta vicAra mAtra dharmakItine lakSIne ja che ema mAnavAne kaze! ja AdhAra nathI. khIjI rIte jo siddhasena dhamakItinA pUrva vatI haratA hAya, te| alabatta e jovuM khAkI rahe che ke tyAre siddhasenane e vicAra keAnI sAme athavA kAne anusaratA che. vaizeSika ane nyAyadarzanamAM anumAnanA ja svA parAtha bheda heAvAnI vAta dhamakItinA pUvatI 'nyAyamukha' ane nyAyapraveza' jevA bauddha nyAyazAstramAM paNa spaSTapaNe dekhAya che. tethI siddhasenanuM kathana dha kItinI sAme ja che e vidhAna nirAdhAra re che. ' vaLI pro. yAAkhInA vicAra sAme chelle eka vicAra Ave che ane te e che ke, siddhasene anumAnanA abhrAntapaNAnuM ane pratyakSanA svA parA evA be bhedanuM vidhAna dhamakIti sAme karyuM hoya ema gheADI vAra mAnI laIe tApaNu, temaNe '7 pratyakSamatti prAnta 26. ja rA e sA. ekaTakhara 1929, pR0 870. julAInA akramAM asaMganI kRti gaNI che. paNa te bhUla che ema kahI ekaTobaranA aMkamAM sudhArA karyA che. 27. Keith, Indian Logic and Atomism pP 23. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakA paricaya pramAviniyari " ("nyAyAvatAra' leka 6) ityAdi dvArA pratyakSanA abrAntapaNAnuM vidhAna kenI sAme karyuM che, e eka savAla che. dharmakIrtinI sAme te te vidhAna nathI ja. kAraNa ke dharmakIti te pratyakSane abrAnta mATe ja che eTale e vidhAna bIjA koInI sAme che e to nirvivAda che. bIjA kaI eTale dharma kItithI bhinna ke jeo pratyakSamAM abrAntapaNuM na mAnatA hoya teo. evA bauddha vidvAne temanA upalabdha grantha dvArA Aje ApaNe sAme vasubaMdhu, dinAga ane zaMkarasvAmI che. pratyakSane abrAnta na mAnanAra vidvAne eTale vijJAnavAdI bauddho ane pratyakSane Atti vizeSaNa lagADanAra eTale sautrAtika bauddho. tethI ekaMdara ema phalita thAya che ke, siddhasene sautrAtika ane vijJAnavAdI banne prakAranI baddha tarkaparaMparA sAme pramANu viSe pitAnAM vidhAne mUkyAM. dhamakIti pahelAM paNa sautrAtika taka paraMparA hatI, e bAbata ApaNe pAchaLa kahI gayA; eTale bIja pramANethI siddhasenanuM dharmakati karatAM pUrvavatIpaNuM sAbita thaI zakatuM hoya, te ema ja kahevuM prApta thAya che ke siddhasene anumAna ane pratyakSamAM karelAM vidhAne dhamakIrtinA pUrvavata sautrAtika ane vijJAnavAdI bauddha tAkine lakSIne ja che, dhamakIrtine lakSIne nahi. nyAyAvatArane "gAtopamanuSyam" ItyAdi navame zleka samaMtabhadranA ratnakaraMDaka zrAvakAcAramAM Ave che te uparathI paM. jugalakizArajI evA anumAna upara Ave che ke, te zleka siddhasena divAkare samaMtabhadranA graMthamAMthI lIdhela che. temanI mukhya dalIla te zlokanuM cAlu saMdarbhamAM aucitya che ke nahi te upara racAyelI che. "nyAyAvatAramAM te zleka barAbara sthAne che ema amane viSaya tapAsatAM lAge che. tethI jyAM sudhI vadhAre cokkasa pramANa maLe nahi, tyAM sudhI bahu to eTaluM ja kalpI zakAya ke samaMtabhaka ane siddhasena divAkara bannee te zloka kadAca koI eka trIjA sthAnamAMthI lIdho hoya. AthI A Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmati prakaraNa zleka samaMtabhadranI kRtimAM che te uparathI kAMI paNa samaya paratve anumAna derI zakAtuM nathI. A bIje paNa eka pleka banene nAme caDela maLe che. 28 - A rIte A banne vAMdhAone nikAla thaI zake che ane tethI siddhasena divAkarane vikramanA cethA-pAMcamA saikAmAM mUkavAmAM kAMI harakata dekhAtI nathI. te siddhasenano e jamAno hindustAnanA itihAsamAM guptayuga tarIke jANuM che. A yuga saMskRta sAhitya ane bhASAnA punarutthAnane yuga che. siddhasena pahelAMnA jana graMtha meTA bhAge prAkRtamAM hatA. divAkaranI upalabdha kRtione meTa bhAga saMskRtamAM che, temaja temanA viSenI kathAomAM jana AgamanA saMskRtamAM anuvAda karavAnA temanA prayatno kara ullekha che. A hakIkata A samaya sAthe barAbara baMdha bese che. AkhA dezamAM saMskRtanuM punarutthAna thAya ane jaina graMthe prAkRtamAM rahe, e A brAhmaNajAtIya jana bhikSune na ruce e svAbhAvika che. paNa rUDhi AgaLa divAkaranuM kAMI bahu cAlyuM nahi heya, ema emanAM kathAnake uparathI bhAse che. 2. jIvanasAmagrI pitAnA jIvanavRttAMta viSe divAkara siddhasene pote kAMI lakhyuM hoya agara te viSe temanA samasamayavatI ke temanI pachI tarata ja thanAra keI vidvAne kAMI lakhyuM hoya tevuM kAMI sAdhana hajI maLyuM nathI. temanA jIvana viSe je DI ke ghaNI adhUrI ke pUrI, saMdigdha ke nizcita mAhitI maLe che agara meLavI zakAya tema che, te mukhyapaNe 28 nayAstava syAtpadalAJchanA ime rasopaviddhA iva lohadhAtavaH / - mavasyamita thatatata mavatamAryo: pratA hitaSir: .. A zlokane sanmatiTIkAkAra abhayadeve (pR0 761) siddhasenane kahyo che. ane "syAdvAdama jarI'nA kartA mahileNe (pR. 228) samaMtabhadrano kahyo che. 32. juo AgaLa AvatA prabaMdhanA sAramAM pR0 80. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya 75 A traNe sAdhanane AbhArI che: (1) prabaMdha, (2) ullekhe ane (3) svakRtio. divAkaranA jIvanane sparza karanAra pAMca prabadhe atyAre amArI sAme che; temAM be lakhelA ane traNa chapAyelA che. lakhelamAM eka gadyabaddha ane bIjo padyabaddha che. gadya prabaMdha bhadrezvaranI "kathAvali'mAMne heI, lagabhaga dasamA agiyAramA saikA jeTalo jUno che. padyaprabaMdhano lekhaka ke tene samaya ajJAta che, tema chatAM te vi. saM. 1291 pahelAM kyAreka racAyo che e te nizcita che. kAraNa ke 1291 nI lakhelI tADapratranI pratimAM tene khaMDita utAro 33 maLe che. bannemAM gadyaprabaMdha pramANamAM TUke che. paghaprabaMdhamAM gadyamAM AvelI bAbate vistArapUrvaka varNavAyelI che ane temAM thoDIka hakIkata vadhAre paNa che. ekaMdara e banemAM gadyaprabaMdha jUna lAge che, ane tene AdhAre padyaprabaMdhanI racanA thaI hoya ema lAge che. chapAyelA traNe prabaMdho lagabhaga 75 varSa34 jeTalA vakhatamAM cheDe theDe aMtare racAyelA "prabhAvaka caritra, prabaMdhaciMtAmaNi" ane "caturvizatiprabaMdhamAM Ave che. samayanI dRSTie prabhAvaka caritramAMne prabaMdha likhita ukta be prabaMdha karatAM arvAcIna che. tema chatAM tenuM mahattva vizeSa hevAnAM traNa kAraNo che. paheluM e ke te prabaMdhamAMnI keTalIka hakIkata prabaMdhane aMte sUcavyA mujaba eka jIrNa ane prAcIna maThanI prazastimAMthI levAmAM AvI che. bIjuM 33. tADapatrIya pratinA aMtane ullekha- iti tatkAla kavivAdigajaghaTApaMcavakrasya brahmacArIti khyAtabirudasya zrIbappabhaTTisUreH kathAnakaM samarthitam // cha // cha // saMvat 129.1 vaizAkha vadi 11 some pustikA likhitA // cha / zubhaM bhavatuM | chA che. 34. A traNe prabaMdhane racanA-samaya anukrame A pramANe che :vi. saM. 1334, 1361, 1405. A mATe te te graMthane aMtabhAga che. 35. "prabhAvakacaritra" - vRddhavAdiprabaMdha zloka 177-179, 180. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 sanmati prakaraNuM kAraNa e che ke, e prabaMdhane prAcIna kavionA racela graMtheno paNa AdhAra che, ane trIjuM kAraNa e che ke jema "prabhAvaka caritra'mAMnA e prabaMdhamAM likhita ukta be prabaMdhono sAra samAI jAya che, tema e ja prabaMdha "caturvizatiprabaMdha'mAMnA prastuta prabaMdhane AdhAra paNa che. A mahatvane lIdhe ahIM "prabhAvaka caritramAMnA prastuta prabaMdhamAMthI divAkarane lagato sAra prathama Apa UMcita dhAryo che. e sAra ApyA pachI anya prabaMdhomAM je vadhaghaTa ke khAsa pheraphAra haze, te paNa sUcavavAmAM Avaze. tethI divAkaranA jIvanane lagatI paraMparAthI noMdhAyelI badhI bAbate bevaDAyA vinA eka ja sthaLe sulabha thaze. pachInA prabaMdhomAM parvanA prabaMdhomAMthI keTakeTaluM AvyuM che ane keTakeTaluM keI bIjAM sAdhanothI umerAyuM che e paNa saheje jANI zakAze. prabhAvakacaritragata prabaMdhane sAra37 vidyAdhara nAmaka AsnAya-zAkhAmAM ane pAdaliptasUrinA kuLasaMtAnamAM anugadhara zrIskaMdilAcArya thayA. temanA avasAna pachI temanI pATe AvelA zrI vRddhavAdI nAmanA ziSya vihAra karatA kyAreka vizAlA-ujajenImAM jaI pahoMcyA, jyAM zrI vikramAditya nAmane rAjA hato. kAtyAyana getrIya brAhmaNa devarSi pitA ane devazrI mAtAno putra vidvAna siddhasena vRddhavAdI pAse jaI pahoMcyuM. teNe khyAti sAMbhaLelI hevAthI vagara oLakhANe pUchayuM ke, "he muni! AjakAla vRddhavAdI ahI che ke nahi ?" munie kahyuM. "te huM pite ja chuM." A sAMbhaLI siddhasene kahyuM ke, "ghaNu vakhata thayAM vAdagAhI karavAne mATe saMkalpa che te tame pUrI kare." sUrie javAbamAM kahyuM ke, "he vidvAna! tuM pitAnA manane saMtoSavA sabhAmAM kema nathI jato ? " sUrie ema kahyA chatAM paNa jyAre eNe tyAM ja vAda karavAno Agraha na cheDyo, 36. "prabhAvacaritra"- vRddhavAdiprabaMdha zloka 17-179, 180. 37. "prabhAvacaritra -vRddhavAdiprabaMdha pR. 91thI 103. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mULakArano paricaya AF tyAre sUrie pAse hAjara rahelA gevALiyAone ja sabhya karyAM ane vAdakathA calAvavA kahyuM. siddhasene pahelAM 'sajJa nathI ' evA pUrva pakSa karI tene yuktithI sthApyA. vRddhavAdIe pAsenA sabhya geAvALiyAone pUchyuM ke, " kaho bhalA tame A vidvAnanuM kahevu kAMI samajyA ?" govALiyAe melyA -- " pArasIe ( phArasI melanArAnA ) jevuM :: aspaSTa kathana kema samajAya ? " e sAMbhaLI vRddhavAdIe pahelAM te gevALiyAone kahyuM ke "A vidvAnanuM kahevuM huM samajyA chuM. te ema kahe che ke ' jina nathI.' zuM tenuM e kahevuM sAcuM che? tame kaho. " govALiyAe khelyAH " jaina maMdiramAM jinamUti chatAM jina nathI ema kahenAra A brAhmaNu mRSAvAdI che." ATale vinAda karyA pachI vRddhavAdIe siddhasenanA pUrva pakSanA javAkhamAM yuktithI sananuM astitva sAbita karyuM. siddhasene sUrine hagadgada vacane kahyuM ke, "tame chyA. have mane ziSyarUpe svIkAro. kAraNa ke jItanAranA ziSya thavAnI mArI pratijJA che. " sUrie siddhasenane jUnI dIkSA ApI ziSya anAvyA, ane kumudacaMdra evuM nAma ApyuM. kumudacaMdra jaladI ja jaina siddhAMtAnA pAragAmI thaI gayA; eTale gurue tene AcAya pade sthApyA ane prathamanuM ja siddhasena e nAma pAchuM pharI rAkhyuM. tyAra bAda guru siddhasenane guccha sAMpI tyAMthI ba.je sthAne vihAra karI gayA. ... kayAreka 'siddhasena ahAra jatA hatA tyAre temane vikrama rAjAe joyA, ane jANI na zakAya evI rIte temane manathI praNAma karyAM. sUri e vAta samajI gayA ane temaNe te rAjAne UMce avAje dharma lAbha ApyA. e caturAIthI khuza thaI rAjAe sUrine karADa suvaNuM TakA dAnamAM ApyA ane khajAnacIne e lakhI levA kahyuM ke, "dUrathI ja hAtha UMcA karI dhalAbha ApanAra siddhasenasUrine vikramarAjAe karoDa TakA ApyA. " pachI siddhasenane melAvI e dAna lai javA rAjAe kahyuM. javAbamAM sUrie kahyuM ke, "huM te laI na zakuM. tuM tene marajI pramANe upayoga kara. " vikrama samajI gayA ane teNe. te dAna sAdhAraNa na Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmati prakaraNa khAtAmAM rAkhI temAMthI sAdharmikone madada ApI ane cityane uddhAra karyo. . kayAreka te siddhasena ujainIthI citrakUTa tarapha vicaryA. tyAM temaNe pahADanI eka bAjue eka thAMbhale je. e thAMbhalo paththara, lAkaDuM ke mATIne na hate. siddhasenane vicAra karatAM lAgyuM ke, e to auSadhionAM cUrNo uparathI banela che. tethI temaNe buddhibaLathI te staMbhanA gaMdha, rasa ane sparzanI parIkSA karI ane chevaTe e auSadhionI virodhI bIjI auSadhio lAvI tene ghasI thAMbhalAmAM kANuM pADyuM. eTale temAM temane hajAre pustaka najare paDyAM. temAMthI eka pustaka laI, temAMthI eka pAnuM ughADI temaNe temAMthI eka lITI vAMcI. teTalAmAMthI suvarNasiddhiga ane sarasavamaMtra (sainya sarajavAnI vidyA) e be prApta thayAM. AgaLa te pustaka AnaMdabhera sUri vAMcatA ja hatA, teTalAmAM zAsanadevIe gyatA na jaNAyAthI te pustaka sUrinI pAsethI harI lIdhuM. tyAra bAda sUri tyAMthI pUrva dezanA paryata bhAga - cheDA tarapha vicaryA, ane karmAra nAmanA nagaramAM pahoMcyA. tyAM devapAla nAmane rAjA hato, teNe sUrinuM svAgata karyuM. sUrie te rAjAne dhamakathAthI bedha pamADyo ane sakhA banAvyA. kyAreka vijayavarmA nAmanA kAmaru dezanA rAjAe te devapAla upara caDAI karI ane moTA jaMgalI sainya dvArA tene gherI lIdhe. AthI gabharAI devapAla sUrine zaraNe gayo ane kahyuM ke, "tame ja have zaraNa che. dumananuM tIDa jevuM sainya mArA nAnakaDAzA khajAnA ane nAnakaDAzA sainyane nAza karaze." A sAMbhaLI sUrie dilAso ApyuM ke, "he rAjana tuM Dara mA, huM IlAja karIza." sUrie suvarNasiddhigathI puSkaLa dravya ane sarSa pavighAthI moTuM sainya saryuM. enI madadathI devapAle pitAnA zatrune harAvyA. devapAle maLelI madadathI khuza thaI sUrine divAkara padathI saMbodhyA. te evA AzayathI ke zatrubhayarUpa aMdhakArane dUra karavAmAM sUrie divAkara Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya (sUrya)nuM kAma karyuM hatuM. tyAra bAda siddhasena divAkara padavIthI prasiddha thayA ane siddhasena divAkara e nAma vizeSa prasiddha thayuM. tyAra bAda guru vRddhavAdIe sAMbhaLyuM ke siddhasena te rAjamAnya thaye che ane rAjabhaktinA mehamAM paDI te pAlakhI tathA hAthI vagere vAhane upara savAra thaI rAjamaMdire jAya - Ave che. tethI ene samajAvI ThekANe lAvavA gura veza badalI karmAra nagare AvyA. tyAM emaNe joyuM ke siddhasena te rAjamArga upara pAlakhIe besI jAya che ane ghaNA lekethI vIMTaLAyela che. A joI gurae tene kahyuM ke, "huM tamArI khyAti sAMbhaLI ahIM Avyo chuM mATe mAre saMzaya dUra kare." siddhasene kahyuM - "bhale sukhethI pUcho." pachI gurue vidvAnone Azcarya pamADe tevA ucca svarathI kahyuM ke "aNaphullI phulla ma toDahu mana-ArAmA ma moDahu / maNakusumehiM acci niraMjaNu hiMDaha kAI vaNeNa vaNu // 92" // siddhasenane vicAryA chatAM jyAre e apabhraMza padyano artha na samajAya, tyAre teNe ADo uttara Apyo ane kahyuM ke, "tame bIjuM kAMI pUcho." paNa gurue te kahyuM ke, "ene ja pharI vicAro ane javAba Apo." siddhasene anAdarathI e padyane asaMbaddha jema tema khulAso karyo. paNa jyAre te khulAso gurue kabUla na rAkhe, tyAre chevaTe teNe gune kahyuM ke tame ja e padyane artha kahe. gurue "sAMbhaLe ane sAvadhAna thAo" ema kahI A pramANe artha karyo: "dhvanarU5 nAnakaDAM kemaLa phUlavALI evI mAnavatanunA jIvanAMzarUpI phUlene tuM rAjasatkAra ane tajajanya garvanA ghAthI na toDa. manane yama niyama AdirUpa ArAme (bagIcAo)ne bhogavilAsa dvArA na bhAMga-khedAnamedAna na kara. mananAM (sadgaNe rU5) pupi vaDe niraMjana devanI pUjA kara. tuM saMsArarUpa eka vanathI lAbhasatkArajanya meharUpa bIjA vanamAM kema bhaTake che ? " Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa . A ane AnA jevA khIjA keTalAye yAne TUMkANe lAvanAra ardho gurue kahI saMbhaLAvyA. (" , gurunA e atha kathanathI siddhasenanuM mana palaLyuM ane teNe vicAryuM ke mArA dharmAMguru sivAya bIjAnI AvI zakti na hoI zake. kharekhara A pote mArA dhama guru che e vicArathI te gurunA pagamAM namI paDayo ane kahyuM ke, doSavaza thaI meM ApanI avajJA karI che, mATe kSamA kare. A sAMbhaLI gurue kahyuM: " meM tane jaina siddhAMtanuM saMpUrNa pAna karAvyuM che. maMda agnivALAne rasa bharelA bhAjananI peThe jo tane ja e siddhAMta na jaryAM, te pachI khIjA taddana alpa sattvavALA jIvAnI tA vAta ja zI ? tuM sa MtAthI sadhyAnane puSTa karI mArA ApelA zAstrane pacAva. thAMbhalAmAMthI prApta thayela pustaka zAsanadevIe harI lIdhuM, e yeAgya ja thayuM. kAraNu ke, atyAre tene pacAvanAra yeAgya tyAgIe kayAM che? " evA gurunA upadeza sAMbhaLI ziSya divAkare kahyuM: " he prabhu, jo bhUlathI ziSyA ADe raste na jAya, te prAyazrittavidhAyaka zAstro zA kAmamAM Ave? mATe have tame prAyazcitta vaDe mane zuddha kareA. guru ghaTatuM prAyazcitta ApI chevaTe tene peAtAne Asane besADI svage sidhAvyA. divAkara paNu AcAya pade AvyA pachI jainazAsananI prabhAvanA karatA pRthvI upara vicaravA lAgyA. *> "" - AlyAvasthAthI ja sauMskRtanA abhyAsI siddhasene leAkeAnA maheNAthI ane jAtisvabhAvathI prAkRta bhASAnA anAdarane, lIdhe kayAreka jaina prAkRta siddhAMtane saMskRta bhASAmAM utAravAne vicAra karyo. ane e vicAra temaNe sadhane kahI saMbhaLAvyA. saMdhanA AgevAnAe AvezamAM AvI divAkarane kahyuM ke, tamArA jevA yugapradhAna AcAryone paNa prAkRta bhASA tarapha aruci thAya, te pachI amArA jevAnI vAta ja zI ? ame para parAthI sAMbhaLyuM che ke pahelAM cauda pUrvA saMskRta bhASAmAM hatAM ane tethI te sAdhAraNa buddhivALAo mATe agamya hatAM, mATe ja vakhata jatAM te nAza pAmyAM. atyAre je agiyAra agA che. temane tr Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArano paricaya sudharmAsvAmIe bALaka, strI, mUDha ane bhUkha lokenA anugraha karavAnI khAtara prAkRta bhASAmAM gUMthyAM che. e prAkRta bhASA upara tamAre anAdara kema ghaTe ? " vadhArAmAM AgevAnoe divAkarane kahyuM ke, "tame prAkRta Agamane saMskRta bhASAmAM utAravAnA vicAra ane vacanathI bahu dUSita thayA che. sthavire (zAstrAvRddha vidvAne) A doSanuM zAstra dvArA prAyazcitta jANe che" sthaviree kahyuM ke, "A doSanI zuddhi mATe pArAMcika prAyazcitta karavuM joIe. temAM jena veza chupAvI, gacchane tyAga karI, bAra varasa sudhI duSkara tapa karavAnuM hoya che. evA pArasaMcika prAyazcitta vinA AvA mahAna doSanI zuddhi kadI ja thaI na zake. alabatta, je bAra varSanI aMdara paNa zAsananI kaI mahAna prabhAvanA karavAmAM Ave, to mudata pUrI thayA pahelAM paNa pitAnA asalI pada upara laI zakAya." sthavirenuM A prAyazcittavidhAna sAMbhaLI saraLa svabhAvI divAkare saMghane pUchI potAnuM sAdhupada gupta rAkhI gacchane choDI dIdhuM. A sthitimAM pharatAM temane sAta varSa cAlyAM gayAM. daramiyAna teo kyAreka ujjayinI nagarImAM AvI caDyA. temaNe rAjamaMdirane daravAje pahoMcI daravAnane kahyuM ke, "ja, tuM rAjAne mArI taraphathI A pramANe kaheH " didRkSubhikSurAyAto vArito dvAri tiSThati / hastanyastacatuHzlokaH kimAgacchatu gacchatu ? // 124 // "hAthamAM cAra zloke laI eka bhikSu tamArA darzananI icchAthI Avela che ane daravAnoe rakavAthI daravAjA upara Ubhe che. kahe ke te Ave agara jAya ?" A sAMbhaLI guNa pakSapAtI rAjAe divAkarane lAvyA; ane divAkare rAjasamata Asana upara besI A cAra leke 38 kahyA:38. "pUrve ghavacA mavatA zikSita yutiH | mArgaNaughaH samabhyeti guNo yAti digantaram // 126 / / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa A apUrva dhanurvidyA tame kyAMthI zIkhyA ? jemAM mArgaNa 39 samUha sAme Ave che ane guNaka bIjI dizAomAM jAya che." [126] "tamArA yazarU5 rAjahaMsane pIvA mATe A sAta samudro kALAM jevAM che ane ene rahevA mATenuM pAMjaruM traNa jagata che." [17]. haMmezAM vidvAne "tuM sarvadAtA che" evI je tArI stuti kare che te kharI che. kAraNa ke te zatruone pIThanuM dAna ane parastrIone hRdayanuM dAna nathI karyuM." [128] he rAjana ! je bhaya tArI pitAnI pAse nathI te bhaya ja tuM haMmezAM aneka zatruone vidhipUrvaka Ape che, te moTuM Azcarya che." [19]. A matalabanA ke vaDe divAkare rAjAnI prazaMsA karI, eTale te rAjAe divAkaranI stuti karIne kahyuM ke, "je sabhAmAM tame he te sabhA dhanya che; mATe tamAre ahIM ja rahevuM." A pramANe rAjAe kahyuM eTale divAkara tenI pAse rahI gayA. kyAreka teo rAjA sAthe kuDagezvaranA maMdiramAM gayA. maMdiranA daravAjethI divAkara pAchA pharyA eTale rAjAe temane pUchyuM ke, "tame devanI avajJA kema kare che ? amI pAnakuraGkAbhAH saptApi jalarAzayaH / yadyazorAjahaMsasya paJjaraM bhuvanatrayam // 127 // sarvadA sarvado'sIti mithyA saMstUyase budhaiH / / nAro mire puSya na vakSa: yoSita: / 28 che. bhayamekamanekebhyaH zatrabhyo vidhivatsadA / - dadAsi tacca te nAsti rAjan! citramidaM mahat" / / 129 / / 39. mArgaNa eTale bANa tema ja mAgaNa - cAcaka. virodhapakSamAM mAgaNane atha bANa samaja ane tenA parivAramAM yAcaka samajavo. 40. guNa eTale dhanuSanI derI tema ja kapriyatA vagere guNa.virodhapakSamAM dhanuSanI derI samajavI ane tenA parivAramAM lokapriyatA vagere guNe samajavA. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya ane namatA kema nathI ?" divAkare kahyuM - "he rAjana ! tane huM sAcuM ja kahuM chuM ke te deva mArA namaskArane sahana karI zake tema nathI, tethI ja huM namaskAra nathI karato. je de mArA namaskArane kahI zake che temane huM avazya namuM chuM." A sAMbhaLI kutUhaLavaza jAe kahyuM - "cAle tame name zuM thAya che te huM jouM chuM. kAMI paNa utapAta thavAnuM jokhama rAjA upara mUkI divAkare zivaliMga sAme besI tenI stuti 41 ucca svarathI A pramANe zarU karI:- he prabhu! te ekalAe je rIte traNa jagatane yathArthapaNe darzAvyAM che, te rIte bIjA sau dharmapravartakoe paNa nathI darzAvyAM. eka paNa caMdra je rIte jagatane ajavALe che, te rIte zuM badhA udaya pAmelA tArAo maLIne ajavALe kharA ? tArA vacanathI paNa koI koIne bedha nathI thato e ja mane Azcarya lAge che. sUryanAM kiraNo kone prakAzanuM kAraNa na thAya ? athavA emAM Azraya nathI, kAraNa ke sUryanAM prakAzamAna kiraNe svabhAvathI ja kaThora hRdayavALA ghuvaDane aMdhakAranI garaja sAre che. " [139-14ra tyAra bAda nyAyAvatAra", "vIrastuti" ane batrIza glaeNkanI eka evI trIza batrIzIo temaja "kalayANumaMdira"nAmathI prasiddha 44 zlokanI stuti temaNe racI. temAM "kalyANumaMdira ne 11me leka belatAM ja dharaNendra 41. " prakAzitaM tvayaikena yathA samyag jagattrayam / samastairapi no nAtha paratIrthAdhipaistathA // 139 // vidyotayati vA lokaM yathaiko'pi nizAkaraH / / samudgataH samagro'pi tathA ki tArakAgaNaH ? // 140 // tvadvAkyato'pi keSAMcidabodha iti me'dbhutam / bhAnormarIcayaH kasya nAma nA''lokahetavaH // 141 // no vA'dbhutamulakasya prakRtyA kliSTacetasaH / che kafpa tamana mAsanne mAvata: rA: " T?4rA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanamati prakaraNa nAmane deva hAjara che ane temanA prabhAvathI zivaliMgamAMthI dhUmADe nIkaLo zarU thayo ke jethI khare bapore rAta jevuM thayuM. ethI le ke gabharAyA ane bhAgatAM bhAgatAM jayAM tyAM aphaLAyA. tyArabAda te zivaliMgamAMthI agnivALA prakaTI ane chevaTe pArzvanAthanI pratimA prakaTa thaI. A banAvathI rAjA pratibodha pAmyo ane meTA utsava sAthe vizALA-ujajayanImAM divAkarane praveza karAvI jainazAsananI prabhAvane karI. A ghaTanAthI saMghe divAkaranAM bAkInAM pAMca varSa mApha karI temane guptavAsamAMthI siddhasena divAkara tarIke jAhera karyA. tyAM zivaliMgamAMthI keTalAka vakhata sudhI phaNAo prakaTI hatI jene pAchaLathI mithyAdaSTi leke pUjatA hatA. divAkara kyAreka rAjAne pUchI gItArtha ziSyo sAthe dakSiNa tarapha saMcaryA, ane krame bharUca zaheranI bahAranA UMcA bhAga upara AvI pahoMcyA. tyAM zahera ane gAmaDAonA gadhaNanA rakhavALiyAo dhama sAMbhaLavAnI icchAthI divAkara pAse ekaThA thaI gayA. teonA AgrahathI divAkare tarata ja prAkRta bhASAmAM te sabhAne yogya eka rAso banAvI tAla sAthe tAlIo vagADI vagADI pheraphUdaDI pharatAM gAI dekhADayuM. te rAso A pramANe che - " na vi mAriai na vi coriai, paradAraha saMgu nivAriai / thovAha vi thovaM dAai, vana Tu suI jAya che ? arthAta "keIne na mAravuM, na cerI karavI, parastrIne saMga cheDa, DAmAMthI paNa DuM dAna karavuM; jethI duHkha jaladI dUra thAya." divAkaranA vacanathI samajaNa pAmelA te govALiyAoe tyAM temanI yAda khAtara "tAlarAsaka" nAmanuM saMpanna gAma vasAvyuM. divAkare te gAmamAM maMdira karAvI RSabhadevanI mUrtinI sthApanA ane pratiSThA karI, jene atyAre paNa leka praName che. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArano paricaya - e pramANe prabhAvanA karI divAkara bharUcamAM gayA. tyAM balamitrane putra dhanaMjaya rAjA hatA. teNe divAkaranuM bahumAna karyuM. kyAreka terAjA upara ghaNuM duzamane caDI AvyA ane temaNe tene gherI lIdho. rAjA dhanaMjaya DarI divAkarane zaraNe gayA. temaNe sarasavanA dANA maMtrI telanA kuDalAmAM nAkhyA te badhA manuSyarUpa dhAraNa karI bahAra nIkaLyA. temanuM sainya banAvI rAjAe te dvArA dumane khuvAra karyo. A rIte senA banAvavAthI divAkaranuM siddhasena e nAma sArthaka thayuM ane rAja paNa chevaTe divAkara pAse dIkSita che. - e pramANe prabhAvanA karatA divAkara dakSiNApathamAM pratiSThAnapura paMDANamAM jaI pahoMcyA. tyAM gya ziSyane pitAne pade sthApI, "prApavezana' anazanapUrvaka matyu pAmI teo svargavAsI thayA. tyAra bAda te nagarathI kaI vaitAlika - cAraNubhATa vizAlAmAM gayo. ane tyAM siddhathI nAmanI divAkaranI sAdhvI bahenane maLyuM. tyAM teNe be pAda e sAdhvI pAse uccAryA, jene bhAva samajI te sAvIe uttarArdha pUruM karyuM. te Akho bleka nIce pramANe che - " sphuranti vAdikhadyotAH sAmprataM dkssinnaapthe|" "nUnamAM to vAvo siddhaseno vivAda " 275 5 "atyAre dakSiNApathamAM AgiyA jevA vAdIo camakI rahyA che." - "khAtarIthI vAdI siddhasena (rUpI) divAkara (sUrya) asta pAmyo haze." * tyAra bAda te sAthI paNa ArAdhanApUrvaka svargavAsinI thaI pAdaliptasUri ane vRddhavAdInA vidyAdhara vaMzanuM niyAmaka (pramANa) ahIM kahevAmAM Ave che. vikramAditya pachI 150 varSe jAkuTi zrAvake revatAcalanA zikhare rahela neminAthanA maMdirane uddhAra karyo tyAre ? varasAdamAM jIrNazIrNa thayela manI prazastimAMthI A vRtta uddata karavAmAM AvyuM che. A rIte prAcIna kavioe racela zAstramAMthI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakarse sAMbhaLI vAdI ane siddhasena bannenuM carita ahIM kahevAmAM AvyuM che. te hraSa ane buddhinI vRddhi kare. zrI caMdraprabhasUrinA ziSya prabhAcaMdra che. rAmapitA ane lakSmImAtAnA putra e prabhAdre racela pUrSinA caritramAM vRddhavAdI ane divAkara viSayaka AThamuM A vyAkhyAna pUruM thayuM, jene pradyumnasUrie tapAselu che. pradhAnI hakItAmAM vadhaghaTa 9 kathAvalImAMnA siddhasena viSenA gadya prabaMdhamAM phakta je cAra bAbata Ave che, te A pramANe:- 1. praNAmanA badalAmAM rAjAne dha lAbha ane rAjA dvArA divAkarane krATi dravyanuM apaNu; 2. prAkRta Agamane saMskRtamAM utAravAnA divAkaranA vicAra ane tenA daDarUpe saMdha dvArA temane pArAMcika prAyazcittanuM vidhAna; 3. ajJAtavezamAM divAkara dvArA kuDagezvaranI stuti ane batrIzI vaDe temAMthI pAzva - nAthanI pratimAnuM prakaTa thavuM; 4. divAkaranuM dakSiNamAM vicaravuM ane tyAM ja svargavAsI thavuM. prathama sUcavela khaMDita padyaprabaMdhamAM gadyaprakhadhamAMnI ukta cAra Akhate paikI pahelI traNa bAbate o che ja ane vadhArAmAM bIjI paNa traNa bAbate cheH1. siddhasenane vRdmavAdI sAthe zAstrA ane temAM hArI chevaTe vRddhavAdInA ziSya thavuM; 2. kAI Apattigrasta rAjAne dhana ane sainyathI madada karavI ane tethI vijaya pAmela te rAna dvArA sammAnita thatru; 3. rAjasatkAranA leAbhamAM paDavuM ane chevaTe guru bRhavAdInA upadeza drArA sAvadhAna thavuM. A ye AkhA prabhAvakacaritramAMnI te te bAbate sAthe sahejasAja pheraphAra tA dharAve che ja; paNu pratanAM pAnAM gayelAM hAvAthI te ochIvattI khaDita che. tethI siddhasene kayA rAjAne dhana ane sainyanI madada ApI te nAma temAM nathI maLatu ane siddhasenanA svargavAsanA sthaLa viSe paNa temAM kAMI ullekha nathI dekhAtA. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULAkArane paricaya caturvizatiprabaMdha nI racanA "prabhAvacaritrane AdhAre thayelI hevAthI "prabhAvaka caritra mAMnI siddhasenane lagatI badhI ja bAbata caturvizatiprabaMdha mAM lagabhaga zabdazaH che chatAM temAM paNa prabhAvaritramAM nathI tevI mukhya be bAbate umerAyelI che. pahelI bAbata mahAkAlaprAsAdanI utpattinuM divAkara dvArA vikrama rAjA sAme varNana ane bIjI bAbata SkAra nagaramAM zaivamaMdiranI spardhAne lIdhe vikrama rAjA pAse divAkara dvArA jana prasAdanuM karAvavuM te. have chelle pAMcame prabaMdha laI joIe. e prabaMdha "prabaMdhaciMtAmaNimAMtA vinA pravaMdhanI aMdara siddhasenane prasaMga AvatAM prasaMgopAtta Ave che. emAM AvelI vRddhavAdI ane siddhasenanI hakIkta upara Apela cAre prabaMdhonI hakIkatathI keTalIka mahattvanI bAbatomAM taddana judI paDe che. jema ke - 1. "prabhAva caritra' vRddhavAdIne skaMdilAcAryanA ziSya kahe che tyAre "prabaMdhaciMtAmaNiInuM TippaNa emane Arya suhastInA ziSya varNave che; 2. "prabhAvacaritra' Adi uparathI siddhasena ujenI taraphanA nivAsI hoya ema lAge che, tyAre "prabaMdhaciMtAmaNi emane dakSiNa karNATakanA nivAsI kahe che; 3. "prabhAvaka caritra Adi cAre prabadhe stuti dvArA pArzvanAthanI pratimA prakaTa thayAnuM kahe che, tyAre prabaMdhaciMtAmaNi" RSabhadevanI pratimA divAkaranI stutinA prabhAvathI zivaliMgamAMthI prakaTa thaI ema kahe che; 4. "prabhAvakacaritra' Adi cAre prabadhAmAM dharmalAbhanA badalAmAM vikrame Apela dAnano upayoga caitya udhAra Adi kAryomAM thayAnuM kahe che, tyAre "prabaMdhaciMtAmaNi e dAna lekenuM karaja pheDavAmAM vaparAyAnuM ane pachI ja vikrama rAjA dvArA vikramasaMvata pracalita karAyAnuM kahe che; 5. "prabhAvaka caritra" AdimAM siddhasene devapAla rAjAne madada karyAnuM varNana che, tyAre "prabaMdhaciMtAmaNimAM vikramane e madada ApyAnuM kathana che; 6. "prabhAvakacaritramAM saMghe ke sthAvarAe siddhasenane prAyazcitta ApyAnuM kathana che, tyAre prabaMdhaciMtAmaNimAM e prAyazcitta guru Ape che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 sanmati prakaraNa - A pAMce prabaMdhamAM emanI kRtio viSe je je judA judA ullekha maLe che, te viSe ame AgaLa 7 mA praznanA uttaramAM lakhavAnA chIe. kAMIka vadhaghaTavALI, kAMIka pheraphAravALI ane kAMIka taddana judI evI ukta pAMce prabaMdhomAMnI hakIkato uparathI siddhasenanA jIvanane lagatuM TUMku virodha vinAnuM tAraNa A pramANe kADhI zakAya - 1. vidvattAnuM caDiyAtApaNuM na chatAM samayasUcakatA, gaMbhIratA ane tyAgane baLe vRddhavAdIe ekavacanI ane mahAvidvAna siddhasenane AkarSyA ane ziSya banAvyA che. dakSiNa hiMdustAnamAM piThANathI uttara hiMdusthAnamAM ujenI sudhInuM vihArakSetra jemAM bharUca pradhAnapada bhagave che; 3. vikramAditya upAdhi dhAraNa karanAra, ujajenInA ke koI bIjA rAjA sAthe siddhasenane gADha saMbaMdha jemAM dharmapracAra ane dharmarakSA mATe siddhasena rAjAzraya le che ane zatrubhaya-nivAraNa mATe rAjA siddhasenane Azraya le che; 4. prAkRta Agamane saMskRtamAM utAravAne divAkarane sauthI pahelAM thayele vicAra ane tene pariNAme rUDha saMgha taraphathI sahevI paDelI sakhata Aphata; 5. divAkaranuM saMskRta viSayaka pAMDitya ane temanA dvArA saMskRta graMthanuM cAvuM; 6. divAkaranuM rAjasatkAramAM lebhAI sAdhudharmamAMthI zithila thavuM ane pharI guru dvArA 'sAvadha thaI javuM 7 dakSiNa dezamAM divAkaranuM svargavAsI thavuM. vicAravA lAyaka mudAo ane temanI carcA prabaMdhanA ukta tAraNamAMthI vicAravA lAyaka ane parIkSA karavA lAyake bAbate A pramANe che - . 1. vidyAdhara AmnAya kenAthI nIkaLe ? kyAre nIkaLe che ane kyAM nIkaLe ? 2. te gacchamAM thayela AcAryomAM pAdalipta ane kaMdila AcArya Ave che ke nahi ? temane samaya kaye ke ? teo be vacce vakhatanuM aMtara keTaluM che? vRddhavAdI skaMdilanA ziSya hatA ke Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakAranA pazrciya muhastInA ? divAkara ane vRdvavAdIne samaya kayAMthI kyAM sudhI sabhave che? 7. divAkaranuM kAtyAyana gAtra ane mApitAnuM je nAma maLe che, tene mULa AdhAra zuM che ? ane divAkaranI bahena sAdhvI hatI? 4. emanA samayamAM citrakUTanI sthiti zI hatI ane te citrakUTa kayuM ? gAvALiyAoe vasAveluM tAlarAsaka gAma kyAM AvyuM ane atyAre tenI zI sthiti che ? kauranagara e kyAM AvyuM ? tenuM mULa nAma zuM haze? tyAMne rAnna devapAla te kANu ? ane tenA upara caDI AvanAra vijayavamAM e kANu ? e badhAne divAkaranA samaya sAthe meLa. 5. divAkarane pArAMcika prAyazcitta ApanAra temanA guru ja saMdha ke anya sthavirA? jo sthavireza hoya teA te kayA? 6. kuDagezvara ane mahAkAla eka ja che ke judA judA ane te baMnene ze! itihAsa che? 7. 6 divAkaranI kRtio keTalI che ane te kaI kaI ? laka sanmatitaka vRddhavAdI-ziSya divAkara siddhasenanI kRti che ke bIjA kAI siddhasenanI ? sanmati divAkaranI kRti che evA TIkAkAra abhayadeva uparAMta jUnA kAI nA ullekha che ? gadhahastI ane divAkara e eka ja che ke judA judA ? ane gaMdhahastInA sauthI jUnA ullekha AcArAMga-TIkA sivAya kathAMya che? 6 temaja kumudacaMdra divAkaranuM nAma hatuM tene zA AdhAra ? 8. vRddhavAdI ane divAkaranA samayamAM bharUca ujjainI ane pratiSThAnapuranA rAjakartA kANu hatA? 9. bharUcanI najIkamAM tAlarAsaka nAmanuM gAmaDuM gAvALiyAoe vasAvyAnA ullekha che ane temAM RSabhadevanI mUrtine atyAre paNu praNAma karavAmAM Ave che evA prabhAvakacaratrane ullekha che tenI aitihAsikatA tapAsavI. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samati prakaraNa 10. vikramAditya pachI Deka vakhate koI zrAvake giranAramAM kaIka udArakRtya karyAnuM ane tyAMnA jUnA maThamAMthI prazasti maLI AvyAnuM tema ja e prazastimAMthI kAMIka vRttAMta uddhata karyAnuM je sucana prabhAvaka caritra mAM che, tene khare ItihAsa zuM che? "prabhAvakyaritra" tathA "prabaMdhaciMtAmaNi nI hakIkatone jUnAmAM jUnA zA zA AdhAra che tema ja e be judI paDatI hakIkatamAM vajUda rAkhavA jevI kaI che ? paTTAvaLIo, cAritrAtmaka prabaMdho ane bIjAM sthaLomAM AcAryo viSe je hakIkata maLe che, te adhUrI ane ghaNIkharI jagyAe paraspara viruddha jatI hovAthI saMpUrNa khAtarIlAyaka to nathI ja. tethI temane AdhAre upara TAMkelI vicAraNIya bAbatone saMpUrNa vizvAsagya khulAso karavo e atyAre azakya che, tema chatAM te hakIkato uparathI ane bIjA pUrvApara vicArathI atyAre e bAbato paratve ame je saMbhAvanAo bAMdhI zakyA chIe, te ja atyAre TUMkamAM ApavA dhArIe chIe. 1. vRddhavAdIne guru AryaskaMdila vidyAdharavara AmnAyamAM thayA eTalI ja noMdha "prabhAvacaritramAM che. A noMdhamAM vidyAdharavaraAmnAya zabda vAparavAmAM Avyo che. te vidyAdhara garachano ke vidyAdhara zAkhAno bodhaka hovo joIe. - vajIsvAmInA ziSya vanasena Adi cAra ziSya paikI vidyAdhara nAmaka ziSyathI vidyAdhara gacha nIkaLyAne ullekha vajana 4 prabaMdhamAM prabhAvacaritrakAre karela che. AryasahastInA ziSya susthita supratibaddhanA pAMca ziSya paikI vidyAdhara pAla ziSyathI vidyAdharI zAkhA nIkaLyA ulekha kalpasUtranI43 sthavirAvalImAM che. ukta vidyAdhara gaccha ane vidyAdharI zAkhA baMne temanA pravartakanAM nAma ane samayanuM aMtara jotAM kara: prabhAvacaritra thya. 196-198 pR. 13. 43. therehito NaM vijjAharagovAlehito kAsavaguttehiMto ettha NaM vijJArI sAhA niyA," | kalpasUtra mULa pU0 55. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya judAM ja hoya ema lAge che. manAtI paraMparA pramANe vidyAdharI zAkhA vikrama pUrve pahelA saikAmAM nIkaLavAno saMbhava dekhAya che ane vidyAdhara gacha vikramanA trIjA saikA lagabhaga kyAreka nIkaLyAne saMbhava dekhAya che. Ama e zAkhA ane ga7 vacce lagabhaga traNaso varSa jeTaluM aMtara Ave che. emanI utpatti kayA kayA sthAnamAM ane kayA kayA kAraNathI thaI e viSe te kazI ja vizvasta mAhitI nathI. Aryaska dila ukta zAkhA ane ga7 bemAMthI zemAM thayA te paNa khAtarIlAyaka kahevA mATe kAMI paNa sAdhana nathI. chatAM prabhAvaka caritrakAra skaMdilane vidyAdharavaraAmnAyamAM pAdaliptasUrinA kuLamAM thayAnuM varNana kare che. je e varNana vajUda rAkhavA jevuM hoya te ema kahevuM prApta thAya che ke skaMdila e vidyAdharagepAlathI nIkaLelI vidyAdhara zAkhAmAM thayelA hovA joIe. kAraNa ke pAdaliptane saMbaMdha ane samaya je je manAto Ave che, te vajI sAthe ane bahu te vajanA ziSya vajasena sAthe baMdhabese che; eTale pAdaliptanA kuLamAM thanAra skaMdila vasenanA ziSya vidyAdharathI nIkaLela vidyAdhara garachamAM thayAnuM mAnavAne badale tethI prAcIna cAlI AvatI vidyAdhara zAkhAmAM ja thayAnuM mAnavuM e saMgata che. A vicAraNAmAM bhrAMti na hoya te pahelA muddAne aMge kalita e thAya che ke, divAkara, vRddhavAdI ane skaMdilane vidyAdharavaraAmnAya eTale vidyAdhara gepAlathI nIkaLelI vidyAdhara zAkhA; nahIM ke vAsenanA ziSya vidyAdharathI nIkaLela vidyAdhara ga7, ema samajavuM. 2. bIjA muddAnA traNa aMzane kramathI laIe. (4) naMdisatranI45 sthavirAvalImAM anugadhara skaMdilAcAryanuM nAma Ave che. paNa temAM gacha ke zAkhA viSe kaze ja nirdeza nathI. tyAre kalpasUtranI sthavirAvalImAM vidyAdharI zAkhAno nirdeza Ave che paNa temAM skaMdilanuM kyAMya nAma ja nathI. pAdaliptanuM nAma te ukta bemAMthI eke sthavirAvalImAM 44. nirvANalikA prastAvanA pR0 16. 45. gA0 33, 50 51. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa AvatuM ja nathI. eTale pAdalipta ane skodila baMne vidyAdhara. AmnAyamAM thayA e vAtane mAtra prabhAvaka caritrathI jUno AdhAra bIje koI nathI. pAdaliptane samaya vikramanI pahelI - bIjI sadImAM hoya ema paraMparA jotAM lAge che ane vRddhavAdInA guru prastuta skaMdila je anugadhara tarIke nirdezAyela ane mAthurI vAcanAnA sUtradhAra tarIke prakhyAti pAmela ja skaMdila hoya, te temane samaya vikramanI cothI 4jasadI lagabhaga dhAravAmAM Ave che. eTale pAdalipta ane skaMdila vacce be varSathI ochuM aMtara nahI ja heya. () prabhAvaka caritra vRkavAdIne skaMdilanA ziSya ane 4"prabaMdhaciMtAmaNinuM TippaNa temane AryasahastInA ziSya kahe che. AmAM "prabhAvaka caritranuM kathana ja saMgata lAge che. suharatI e saMpratinA dharmaguru AryasahastI sivAya bIjA prasiddha nathI. ane AyasuhastI vikramathI baso varSa pUrve thayelA hoI temanI sAthe vRddhavAdInA samayane meLa beso zakya ja nathI. "prabaMdhaciMtAmaNi nuM kathana mahAkALa tIrtha sAthenA divAkara ane suhastInA saMbaMdhanI bhrAMta paraMparAmAMthI udbhaveluM hoya ema lAge che. () A bhAgane lagato samayane vicAra samayanA mathALA nIce prAraMbhamAM ja AvI gayA che. 3. divAkaranuM kAtyAyana gotra, temanA mAtapitAnuM nAma ane bahena sAvI hovAnI vAta A badhA mATe atyAre "prabhAvacaritra' karatAM 46. zrImAna kalyANavijayajIne "nAgarIpracAriNa-patrikAmAM prasiddha thayela lekha, putra 10, aMka 4. 47. "prabaMdhaciMtAmaNimAM siddhasena ke vRddhavAdIne kaI khAsa prabaMdha nathI, paNa vikramArkanA prabaMdhamAM tenI sAthenA saMbaMdha pUrato siddhasenane ullekha che; ethI saMpAdake siddhasena ane tenA guru vRddhavAdInI hakIkta kaI prabadhAMtarathI laI e prabaMdhanA TippaNamAM mUkelI che. te TippaNamAM vRddhavAdIne AyasuhastInA ziSya tarIke jaNAvelA che. pR0 16-23. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULAkArano paricaya keI ne AdhAra amArI pAse nathI. e ja divAkaranA jIvanavRtAMtamAM saMkaLAyela citrakUTa e mevADanuM ItihAsaprasiddha cittoDa ja hevAne saMbhava che; nahIM ke yukta prAMtamAM AveluM rAmAyaNuprasiddha citrakUTa. e citrakUTanI temanA samayamAM zI sthiti hatI te viSe kAMI khAsa ItihAsa nathI maLato. gevALiyAoe vasAvela tAlarAsaka gAma ane gauDa dezanA 48karmAgAma viSe "prabhAvaka caritra mAM je nirdeza che, tethI vadhAre hakIkata te viSe haju sudhI kAMI maLI nathI. divAkaranA samaya sAthe meLa bese evo devapAla agara vijayavarmA haju sudhI koI jANamAM Avyo nathI. 5. A muddAmAM samAsa pAmatA prazno viSe kAMI paNa cekasa kahevuM saMbhavita nathI, 6. kuDagezvara ane 4mahAkALa e baMne nAma eka ja maMdira ke tIrthane uddezI vaparAyelAM hoya ema lAge che. AvazyakacUNi jevA 48. bhagavAna mahAvIranA vihArakSetramAM karagAmane ullekha Ave che. e kasmaragAma kuMDagrAmanI pAse ja hovuM joIe. kAraNa ke kuMDagrAmathI muhurta divasa bAkI rahyuM bhagavAna kammaragAma gayA evI noMdha che. AcArAMga TIkA pR. 301 ki. A karmAra ane gauDa dezanuM kara eka che ke kema te vicAraNIya che. 49. "suya madaruM nAta stro gfsAhita" | -- AvazyakacUrNi, uttarabhAga patra 157. * DaoN. krAujhe "vikramasmRti graMtha" (vi. saM. 2001)mAM "jena sAhitya aura mahAkAla-maMdira" nAmaka lekhamAM (pR. 401 iTa ) vistRta samIkSA pachI evA nirNaya upara Ave che ke, ucinImAM koMgezvara ane mahAkAla e be maMdira judAM ja hatAM. phAMgezvara maMdira jina muni avanitasukamAlanA mRtyusthAna upara temanA putra baMdhAvyuM hatuM. "skaMdapurANa"nA avatikhaMDamAM kuTuMbezvara mahAdevanA traNa ullekha che. (1,10; 1,67, 2,15) te maMdiramAM Aje paNa gaMdhavatI ghATa pAse ujajananA siMhapurI nAme oLakhAtA bhAgamAM vidyamAna che. mULamAM te ja maMdira Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 sanmati prakaraNa prAcIna graMthane AdhAre AcArya hemacaMdra vagere je je vidvAnoe A viSe lakhyuM che, temaNe ema ja kahyuM che ke, kaMthArikAkuDaga sthAnanI aMdara avaMtisukamAla nAmanA muninuM mRtyu thayuM; tyArabAda temanA putra te sthAnamAM pitAnI yAda khAtara eka devaLa baMdhAvyuM, je mahAkALa nAmathI khyAti pAmyuM. Ama, jaina graMtho pramANe mahAkALa tIrthanI utpatti avatisukamAla muninuM smArakamaMdira hovuM joIe. paNa AsapAsa smazAnabhUmi ane nijana jaMgala hovAne kAraNe jenoe tenI upekSA karI haze. pachI jIrNoddhAra ke bIjA parivatana vakhate hiMduoe ramazAnanA adhiSThAtA tarIke tyAM eka liMganI sthApanA karI haze. tene pharIthI uddhAra siddhasene vikramAditya rAjA dvArA pArzvanAthanI pratimA liMgamAMthI (liMgane sthAne) sthapAvIne karyo. tyAra bAda pAchuM te maMdira pharI hiMduonA hAthamAM AvyuM ane tyAM pharIthI liMganI sthApanA thaI tathA tenuM kuDagezvarane badale purANa-prasiddha kuTuMbezvara nAma paNa pracAramAM AvyuM. pachInA jaina lekhakomAM ujajenanA prasiddha mahAkAla-maMdiranI utpatti A kuDagezvaranA jaina maMdiramAMthI thayelI batAvI che. paraMtu e badhA ullekha bahu pachInA samayanA che; tathA siddhasena ane kAlIdAsa e baMne je samudragupta ane tenA putra caMdragupta-ranA rAjyakALamAM thayelA hoya, te siddhasene jenA tAjetaramAM janamaMdira tarIke punaruddhAra karAvyo hoya temAMthI pAchA thoDA vakhata bAda hiMdumaMdira tarIke palaTAyelA mahAkAla maMdirane kAlIdAsa ("meghadUta"35; "raghuvaMzam 6-3ra) atimAnapUrvaka ullekha kare, e na banavA joga che. uparAMta guptavaMzanA rAjAo "parama bhAgavata" hAI pitAnA kuladeva jevA mahAdevatAnA maMdirane palaTAvIne janamaMdira banAvI de, ema paNa banavuM asaMbhavita che. eTale siddhasene je maMdirano jaina maMdira tarIke punaruddhAra vikramAditya dvArA karAvyuM te maMdira mahAkALI maMdirathI dUra AveluM bIju ja maMdira hovuM joIe. pahelAM te jaina maMdira hovAne kAraNe siddhasenanA kahevAthI rAjAe khuzIthI tene punaruddhAra karAvyo hoya, e banavAjoga che. uparAMta Aje paNa e baMne maMdire judAM ja vidyamAna che, e ghaTanA paNa te baMne maMdire pahelethI ja judAM hovAnI vAtane puSTi Ape che. * pa0, pariziSTa parva, sarga 11, oN0 151-177. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArano paricaya vikrama pUrve bIjA saikAmAM thayelA AryasuhatInA ziSya avaMtisukumAlanI maraNasamAdhimAMthI thayelI che ane te sthAnane kuDaMga eTale padhajALA vacce AveluM hovAthI kugezvara paNa kahela che. te sthAna ziprA nadInI najIka hevAnuM paNa te graMthamAM kathana che. atyAre je sthAna mahAkALanA nAmathI prasiddha che, te siprAne pUrva kinAre pizAcamukatezvara ghATa upara AveluM che. eka kALe avaMtinuM mahAkALa tIrtha bahu ja prasiddha hatuM. paraskaMda, maraya ane nArasiMha purANamAM enuM varNana che. kavi kAlIdAsa pitAnA parsameghadUta ane pa4radhuvaMzamAM mahAkALa prAsAdane bahu ja bhAvanApUrvaka nirdeza kare che. musalamAna samayamAM somanAthanI pake e tIrtha bhAMgyuM paNa pAchuM papamarAThA samayamAM saMskAra pAmI UbhuM thayuM. atyAre e brAhmaNanA adhikAramAM che. paNa jena paraMparA tene asalamAM pitAnuM tIrtha batAve che. ApaNA dezamAM pahelethI e cAlatuM ja AvyuM che ke koI viziSTa sthaLamAM eka dharmanuM tIrtha jAme, te pachI tyAM bIja dharmanA leke paNa paga jamAve ane dhIre dhIre e eka ja tIrtha upara athavA e tIrthasthAnanI AsapAsa jana bauddha zaiva vaiSNava Adi paMthanAM maMdire UbhAM thAya ke khaDakAya. ghaNIvAra te e virodhI paMthone eka ja maMdira upara kabaje badalAtA rahe. brAhmaNagraMthamAM mahAkALanI mahattAnuM ane jenagraMthamAM asalamAM mahAkALa tIrtha na hovAnuM temaja pazuonasiMganA kathana pramANe tenA samayamAM avaMtimAM bauddhadharmanI jAherajalAlI hovAnuM varNana jotAM ema lAge che ke, ujajenInuM mahA 51. "pso vRtADhanam"- amarakeza, tRtIya kAMDa 0 17. 52. gaMgIya vizvakeza "mahAkALa, ujayinI ane avaMti" zabda juo. 53. "meghadUta" pUrvasaMdeza ple 34. * 54. "raghuvaMzam sarga 1, zla0 34. papa. juo TippaNa para muM. 56. juo TippaNa para muM. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa kALa tIrtha eTaluM badhuM pratiSThita thaI gayuM hatuM ke, tene lIdhe dareka saMpradAyanI bhAvanA tenI comera vIMTaLAI gaI hatI. bahu prAcInakALathI pratiSThita kAzatIrthane lakSIne jaina, bauddha ane vaidika saMpradAyavALAe pitA potAnI bhAvanA sthira karelI che, tema mahAkALa tarapha paNa te darekanI bhAvanA baMdhAyelI hatI. divAkaranI stutine lIdhe zivaliMgamAMthI jaina mUrti prakaTa thayAnuM kathana evI ja bhAvanAne AbhArI che. che. (1) ame je pAMca prabaMdhe viSe upara kahI AvyA chIe, temAMnA sauthI jUnA ane TUMkA gadya prabaMdhamAM sikasenanI kRtio viSe eTaluM ja kathana che ke, "batrIzIo dvArA stuti AraMbhI ane anukrame patrIzamI batrIzI pUrNa thatAM veMta ja pArzvanAthanI pratimA prakaTI". e ja vAta tyAra pachInA 58likhita padya prabaMdhamAM che. gadya prabaMdhamAM batrIzIonI batrIza saMkhyA arthAta samajAya che, tyAre AmAM batrIza batrIzIo ema ekhuM kaheluM che. e padya prabaMdha pachI racAyela 58"prabhAvaka caritramAM batrIza stutiothI stuti karyAnuM kathana te che ja, paNa vadhArAmAM e batrIza batrIzIonI cheDI vigata ApelI che. te e ke, eka vIrastuti, eka nyAyAvatAra ane trIza batrIzIo - ema kula batrIza. A batrIza batrIzIo uparAMta emAM 44 57. "siddhasena paddha vittIfsayAjIruM nAthu 4 4 jesarasiisaao nIsaratI pAsasAmipaDimA kamaMkameNa ya bttiisimbttiisiyaasamag grs[vi dRna viThTho rAya jozo |likhita kathAvalI. 58. "tarAmacara te paddha nisamaruM ! vIru vasiyatuM kamaLa che yathA" - A gAthA pachI 41mA TippaNamAM jaNAvelA cAra zloko ahIM AvelA che. " evaM kamaMkameNaM aMtimabattIsiyAya pajjate / paDipunnagovaMgA payaMsiyA pAsapaTima ti" likhita padya prabaMdha. 59. juo pAchaLa pAna 83-4. FO! ' Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya zleka pramANu "kalyANumaMdira" dvArA divAkare stuti karyAnuM paNa kathana che. A pramANe je kalyANumaMdiranuM nAma pahelA be likhita prabaMdhomAM nathI, te "prabhAvacaritramAM umerAya che ane kadAca e ja kAraNathI e be prabaMdhomAM siddhasenanuM kumudacaMdra nAma nathI, paNa prabhAvaka caritramAM dIkSA detI ja vakhate guru vRdhavAdIe sikasenanuM kumudacaMdra nAma pADayuM" evuM kathana che. A sthaLe vAcakee yAda rAkhavuM joIe ke, kalyANamaMdiranA chellA padyamAM je kumudacaMdra evuM bhagavAnanuM vizeSaNa che, tene zleSAtmaka mAnI te uparathI jena paraMparAnA vidvAne siddhasenanuM kumudacaMdra e bIjuM nAma sUcave che. "prabaMdhaciMtAmaNimAM batrIzIonI saMkhyA agara kalyANumaMdirane ulekha ja nathI. paraMtu "caturvizatiprabaMdhamAM batrIzIonI batrIza saMkhyA ane kalyANamaMdirane ullekha pAche che. ekaMdara rIte pAMce prabaMdhenI hakIkata jotAM bahu te eTaluM ja phalita thAya che ke, batrIza batrIzIo ane kalyANamaMdira ema tetrIza kRtio divAkaranI che. nyAyavatAra batrIza glaeNka pramANa che. "prabhAvacaritra'nA kathana pramANe e paNa batrIzamAMnI eka batrIzI che. sauthI jUnA prabaMdhamAM batrIzIonI batrIza saMkhyA mAtrane je nirdeza che, temAM "nyAyAvatAra" AvI jato haze ke kema e jANavA mATe kazuM ja sAdhana nathI. paNa je te batrIza saMkhyAmAM "nyAyavatAra' na Avato hoya, to tene batrIza uparAMta gaNatAM kalyANumaMdira sAthe ekaMdara 34 saMskRta kRtio prabadho uparathI divAkaranI phalita thAya che. atyAre divAkarane nAme caDelI 21 batrIzIo, "nyAyAvatAra" ane "kalyANamaMdira" e trevIza saMskRta kRtio upalabdha che. "prabhAvaka caritra'nA kathana pramANe 33 ane "nyAyAvatArane judo gaNue te 34 saMskRta kRtiomAMthI upalabdha trevIsa bAda karatAM zeSa 10 athavA 11 kRtio Aje luptaprAya che. te lupta kRtio 60 "jhananayanamudri " ityAdi. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa kayA kayA viSayanI ane zA zA nAmavALI hatI te paNa ajJAta che. keTalAka jUnA ane navA graMthamAM siddhasenanA nAma sAthe agara stutikAra vizeSaNa sAthe uddhata je padyo maLe che, te divAkaranAM ja hoya, te evI saMbhAvanA thAya che ke, te po lupta batrIzIomAMnAM haze. (4) ukta pAMce prabaMdhamAM sUcavAyelI kRtiomAM sanmatiprakaraNa nathI AvatuM. je batrIzIomAM keInI stuti ja nathI ane jemAM anya darzanenAM tathA svadarzananAM maMtavyonuM nirUpaNa tathA samAcanA che, te batrIzIo ukta prabaMdhamAM stutirUpe gaNuI ane temane divAkaranI kRti tarIke divAkaranA jIvanavRttAMtamAM sthAna maLyuM; to pachI svadarzananuM nirUpaNa karatA ane keI paNa rIte batrIzIethI na Utare tivA sanmatiprakaraNane divAkaranA vanavRttAMtamAM temanI kRti tarIke sthAna kema nahIM maLyuM hoya te eka keyaDe ja che. Ama thavAnuM kAraNa kadAca e hoya ke, stutikAra tarIkenuM divAkaranuM ane temanI stutionuM mahattva tema ja camatkAritA batAvavA mATe zarUAtamAM divAkaranA jIvanavRttAMtamAM stutyAtmaka batrIzIone ja sthAna ApavAnI jarUra jaNAI; ane e sAthe saMskRta bhASA temaja padyasaMkhyAmAM samAnatA dharAvatI paNa stutyAtmaka nahi evI bIjI ghaNI batrIzIo emanA jIvanavRttAMtamAM stutyAtmaka kRtirUpe ja dAkhala thaI gaI ane ' 61. "AvAsano vyAchuM - "samitri mAM mAnabhyaatmN tu svayaMdRzAm / ekaM pramANamarthaM kyAdaikyaM tallakSaNaikyataH // pramANadvAtriMzikAyAm." a. 1. sU. 10 nI tatvArthabhASyavRtti pR. 7. 62. "nAstava sthAQchanA rUme " - samati pR. 57 ane TippaNa bIju. "pvuM hitame pratikti sarvajJatAjIna"" ityAdi. sanmati, pR. 6ra0 Ti1. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArano paricaya 99 pachI koIe e hakIkata joI agara tapAsI ja nahi ke, kahevAtI batrIza agara upalabdha ekavIza batrIzIomAM keTalI ane kaI kaI stutirUpa che ane kaI kaI stutirUpa nathI. A uparathI ema kahI zakAya ke sanmatiprakaraNa je batrIza glaeNka pramANa hota, te te prAkRta bhASAmAM hovA chatAM divAkaranA jIvanavRttAMtamAM sthAna pAmelI saMskRta batrIzIo sAthe gaNAyA vinA bhAgye ja raheta. atyAre upalabdha saMskRta trevIsa kRtiomAM paNa siddhasenanA nAmano ullekha hoya tevI phakta be ja kRtio che. ekavIza batrIzIemAMnI pAMcamI ane ekavIsamI batrIzInA prAMtabhAgamAM 3 zleSarUpe siddhasena zabda Ave che; te sivAya bIjI eke batrIzImAM siddhasena padane nirdeza nathI. kalyANumaMdiramAM paNa siddhasena pada nathI. je paraMparA mAne che te sAcuM hoya, te temAM kumudacaMdra e nAma zleSathI sUcavAya che. e ja rIte sanmati64 prakaraNamAM paNa siddhasena ke kumudacaMdra ke bIjuM kaMI nAma nathI. eTale svAbhAvika rIte ja ahIM e prazna thAya che ke batrIzIo vagere je kRtio divAkarane nAme caDelI manAtI Ave che, te badhI kRtio temanI ja che ema mAnavAne ze AdhAra che ? Ane uttara atyAre pratibhA ane ullekha e bene AdhAre ApI zakAya. viSaya ane bhASA bhinna hovA chatAM upalabdha ekavIza batrIzIo, nyAyAvatAra ane sanmati e badhAnI pAchaLa raheluM pratibhAnuM samAna tattva ema mAnavA lalacAve che ke, e badhI kRtio kaI eka ja pratibhAnAM phaLe che. kalyANumaMdiranI bhASA ane temAMnI kalpanA siddhasena 63. "ti nipamayo siddhasena: pravatamafpunig vIra:" | 5, 31. "mazAnti mata mAsiddhasenA madhUro mAmo" 21,31. 64. sanmati prakaraNanI pahelI gAthAmAM pahelo zabda "siddha" e che; ene saMbaMdha kartAnA nAmanI sAthe hoI zake khare! Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa divAkaranA vyaktitvathI Utare tevI te nathI ja; chatAM e stotra siddhasena divAkaranuM haze e viSe matabheda che. 5 batrIzIo divAkaranI kRti hovA viSe jUne ullekha atyAre lagabhaga dazamA agiyAramA saikA pahelAM amArI sAme nathI; paNa sanmati prakaraNa divAkaranuM 67 che ema kahenAra ja ullekha AThamA saikAno paNa maLe che. sanmatinA TIkAkAra dazamA saikAnA abhayadeva jemanI sAme sanmatinI bIjI ghaNI TIkAo majUda hatI, teo pite ja sanmatine divAkaranI kRti tarIke nirdeza che. abhayadevathI lagabhaga be saikA pahelAM thayelA yAkinIsUnu haribhadra paNa sanmatine divAkaranI kRti tarIke nirdeza che. eTale sanmati vRddhavAdiziSya tarIke prasiddha siddhasena divAkaranI kRti che, e viSe te zaMkA nathI ja rahetI. - 65. pro. cAkebI mAne che ke te siddhasena divAkaranI kRti hovI na joIe. temanI mukhya dalIle be che. pahelI e ke, je e siddhasene raceluM tetra hota, te jema vIrastutione cheDe siddhasena nAma Ave che tema e kalyANa maMdirane cheDe paNa siddhasena nAma hatuM. bIjI e ke, tenA upara koI TIkA jUnI nathI. AnI sAme bIje pakSa e mUkI zakAya tema che ke siddhasena nAmane ullekha te " nyAyAvatAra', anya batrIzIe ane "sanmatita sudhdhAMmAM nathI. TIkA viSe jANavuM joIe ke batrIzIonI paNa TIkA racAI hatI tema hajI jaNAyuM nathI; ane "kalyANamaMdira" upara kaI TIkA pahelAM nahi ja racAI hoya ema kahI zakAya? vaLI kalyANamaMdira"nuM kAvyatva jotAM ema lAge che ke te siddhasenanI pratibhAmAMthI janmya haze. A0 hemacaMdra temane zreSTha kavi tarIke karelo ullekha "kalyANamaMdirane temanI kRti mAnavAthI vadhAre caritArtha bane che. 66. juo Ti. pa7 tathA 58. 67. juo pAchaLa pR. 56, haribhadravALo paMcavastune ullekha. 68. sanmati vRtti pR. 1, zlo0 2. 69. sanmati vRtti pR0 1, paM. 16-17. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya 101 eka bAju digaMbarAcArya prasiddha stutikAra svAmI samaMtabhadra e ja gaMdhahastI che, ane temaNe "tatvArtha"upara racela bhASya e ja gaMdhahastimahAbhASya che, evI mAnyatA atyAre digaMbarasaMpradAyamAM baMdhAyelI sAmAnya rIte najare paDe che ane bIjI bAju vRddhavAdiziSya divAkara e gaMdhahastI che, ane temaNe "tattvArtha upara vyAkhyA lakhI hatI evI mAnyatA atyAre zvetAMbara saMpradAyamAM cAlatI dekhAya che. pahelI mAnyatA keTalI bhrAMta che e viSe 7pa. jugalakizorajIe pitAnA "vAmI samaMtama" nAmanA pustakamAM ghaTato UhApoha karela che ane bIjI mAnyatAnuM brAMtapaNuM paNa gUjarAta vidyApITha dvArA prakAzita gUjarAtI "tattvArtha " vivecananA 71 paricayamAM sapramANa darzAvavAmAM AvyuM che. chatAM ahIM prastuta praznane upagI DuMka lakhavuM yogya ja che. gaMdhahastI e vRddhavAdiziSya siddhasena divAkara nahi paNa siMhasUranA praziSya ane bhAsvAmInA ziSya tattvArthabhASyanI vRttinA racayitA siddhasena e ja che. A muddAnI sAbitInAM pramANe TUMkamAM A pramANe che. (1) jUnA ke navA koI paNa divAkaranA jIvanaviSayaka prabaMdhamAM temane mATe gaMdhahastI vizeSaNa vaparAyeluM nathI ja; tyAre divAkara vizeSaNa vaparAyeluM che. divAkaranI manAtI kRtio ke kRtimAMnA aMzenI sAthe siddhasena agara divAkara padane ullekha ghaNeka sthaLe maLe che, tyAre emanI kaI paNa nizcita kRti agara te kRtimAMnA avataraNu sAthe gaMdhahastI padano ullekha, aDhAramA saikAnA upAdhyAya 72 yazevijayajInA graMtha sivAya kaMI paNa pUrvavatI graMthamAM nathI maLato. (2) u0 yazovijayajIthI pUrvavatI graMthamAMnA gaMdhahastI pada sAthe maLatAM badhAM ja 73 avataraNe tasvArthabhASya uparanI bhAsvAmi 70. svAmI samaMtabhadra pR0 214-220. 71. gaMdhahastI pR0 44 thI 5ra ane te uparanAM TippaNe. 72. tattvArthane paricaya pR0 47, Ti0 1. 73. tatvArthane paricaya pR0 48, Ti0 3. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 sanmati prakaraNa ziSya siddhasenanI vRttimAMnAM ja che athavA tenI sAthe baMdha bese che. ukta pramANethI e to nakkI ja che ke gaMdhahastI e bhAsvAmiziSya siddhasena gaNI che. gaMdhahastIne ullekha navamA saikAnA 74zIlAMkanI AcArAMga TIkAthI jUno hajI amArA jevAmAM nathI Avyo. tyAre divAkarano ullekha zIlAMkathI kAMIka pUrvavata yAkinIsUnu haribhadranA graMthamAM thayeluM najare paDe che. - siddhasena divAkaranuM kumudacaMdra upanAma hatuM e vAta ApaNe prabhAvakacaritrathI jUnA bIja keI graMthamAMthI jANI zakatA nathI. sAcuM ke khoTuM jyAre prabhAvaka caritrakAranA jANavAmAM AvyuM ke "kalyANamaMdira stotra e to siddhasena divAkaranI kRti che, tyAre temaNe divAkaranI kRtiomAM kalyANumaMdirane dAkhala karyuM ane siddhasena divAkaranuM kumudacaMdra paNa nAma hatuM evuM varNana karyuM. kalyANumaMdira e siddhasena divAkaranI kRti che A bAbata hajI taddana saMdehAspada che. tema chatAM thoDI vAra ema mAnI laIe ke e stotra paNa divAkaranuM ja che, toye teTalA mAtrathI divAkaranuM kumudacaMdra nAma hatuM ema khAtarIpUrvaka kahevAne kaze. ja sabaLa AdhAra nathI. je emanuM kumudacaMdra jevuM zrutipriya nAma heta, te jUnA keIne keAI graMthamAM divAkaranI jema e zrutipriya vizeSaNanI sAthe paNa emanI nizcita kRti agara e kRtiomAMnAM avataraNane ullekha avazya thAta. tethI amane atyAre ema lAge che ke divAkaranuM kumudacaMdra nAma mULamAM na ja hatuM. 8, 9 ane 10 A traNe prazno para kAMI AdhAravALuM kahI zakAya evI sAmagrI atyAre prApta na hovAthI, temane vicAra mulatavI 3. sidasena ane Itara AcAryo siddhasenanA mAnasane kAMIka khyAla lAvavA, temanA yuga viSe kAMIka sUcana meLavavA, temanI kRtiomAM pUrvakAlIna graMthamAMthI kayA - 74. AcArAMga TIkA pR0 1 tathA 82 nI zarUAta. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya kayA aMze UtaryA che ane uttarakAlIna graMthamAM temanI kRtiomAMthI kayA kayA aMze UtaryA che ene kAMIka khyAla ApavA, tema ja dArzanika pradezamAM carcAtA viSe kaI kaI rIte vikAsa yA sudhAre vadhAre pAmatA gayA - e jANavA mATe ahIM siddhasenanI bIjA keTalAka jena-janetara vidvAna sAthe sarakhAmaNI karavI egya che. A sarakhAmaNI eTale te te AcAryonA eka yA ekathI vadhAre graMthe sAthe siddhasenanI kRtionI sarakhAmaNI. prastuta sarakhAmaNI mAtra dizAsUcaka hovAthI vizeSa abhyAsI mATe vizeSa avalokanano mArga khullo mUke che. kuMdakuMda ane umAsvAti - jana vADamayamAM prakaraNurUpe nAnA graMtha racavAnI zarUAta karanArA prastuta be ja AcAryo atyAre dhyAnamAM Ave che. kuMdakude saMskRtamAM kAMI racanA karI hoya ane umAsvAtie 5 prAkRtamAM kAMI racanA karI hoya evuM nizcita pramANu hajI maLyuM nathI. eTale jaina saMpradAyamAM kuMdakuMda prAkRtamAM ane umAsvAti saMskRtamAM prakaraNa racavAnI zarUAta karanArA hatA e kahI zakAya. bannemAM bIjo paNa eka phera che ane te e ke, pahelAe padyamAM ja racanA karI che, tyAre bIjAe gadya ane padya ubhayamAM racanA karI che. A baMne prakaraNakAroe Agamika zailI mukhya rAkhI tenuM samarthana karavA takano Azraya lIdheluM hovAthI teone takazrayI AgamazelIvALA kahI zakAya. kuMdakuMdanI kRtio karatAM umAsvAtinI kRtiomAM sapramANutva ane dArzanika vizeSa dekhAya che. tenuM kAraNa paNa khulluM che ane te e ke, umAsvAtine saMskRta bhASA sAthe ja dArzanikane vizeSa vAraso maLyo hato. siddhasena paNa prakaraNanA racanArA che; paraMtu temanI vizeSatA e che ke temaNe prAkRta ane saMskRtamAM ema bane bhASAmAM ane te paNa padyamAM ja pitAnA vicAre gehavyA che. siddhasenanI racanA tArkika zailInI che. teo AgamamAMthI 75. prAkRtamAM racAyelI "zrAvakvajJapti" ubhAravAtinI kahevAya che, paNa te vize haju kAMI nizcita pramANa maLyuM nathI. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 sanmati prakaraNa pitAnA vaktavya mATe khorAka meLave che kharA, paNa Agamasiddha vastune teo takanI kasoTIe caDAvI zakAya evI rIte ja jhINavaTathI varNave che. eTale temanI racanAne AgamAzrayIkatArkika zailIvALI kahevI joIe. samaMtabhadranI racanA paNa siddhasenanI racanAnI kaTimAM Ave che. be cAra saikAmAM bhAratIya daMzaMnasAhitye je UMDANa meLavyuM ane jaina paraMparAmAM je dArzanika abhyAsanI khilavaTa thaI te ja kuMdakuMda ane umAsvAti tathA siddhasena ane samaMtabhadranI racanAzailInA bhedanuM kAraNa che. kuMdakuMdanI ane umAsvatinI kRtio sAthe siddhasenanI kRtienI sarakhAmaNInuM je TuMka sUcana nIce karavAmAM Ave che, te uparathI evI saMbhAvanA thaI Ave che ke, bahudhA kuMdakuMda ane umAsvAtinI kRtio siddhasenanA jovAmAM AvI haze. kuMdakuMdanI kRtionI sarakhAmaNuM mukhyapaNe cAra bhAgamAM vahecAI jAya che: 1. zAbdika sAme, 2. zailI sAmya, 3. zuM zuM vastusAmya ane 4. sudhAro yA pheraphAra. 1. kuMdakuMda "pravacanasAra a. 1 gA2 15-16mAM "svayaM"" zabdanI vyAkhyA pitAnI Dhabe ApI, te zabdane svasaMmata sarvasa vItarAgadevanA arthamAM lAgu pADe che. siddhasena paNa pitAnI pahelI ja svatinA 77prathama padyamAM 78samaMtabhadranI jema "svayaMbhU" zabda svamAnya deva arthamAM ja vApare che. 2. "paMcAstikAya nI a. 1, gA. 1ramI ane sanmatinI kAMTa 1 gA. 1ramInuM pUrvArdha lagabhaga samAna ja che. "puSpavinuvaM phevuM zvaviguttA ja pAyA natyi ." - paMcA. "pakjhavartha vikattA ja pannavA sthi" - sanma. "raja vinA TV 76. dA. ta. sanmatinuM bIjuM kAMDa gAthA 18 mIthI. 77. "svamuvaM mRtasatranetram" ItyAdi. 78. "vayamUvA mUrtine mUta" ityAdi. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULAkArane paricaya 10 gufhuM vaM vinA ja saMmaH" ItyAdi paMcAstikAyanI 13mI gAthA sAthe sAmya dharAvate bhAga sanmatimAM na levAnuM kAraNa e che ke, sanamatikAre guNa zabdanA artha viSe kAMIka, sudhAre ane pheraphAra karela che, eTale te pheraphAra sAthe paMcAstikAyanI e 13mI gAthAne aMza sanmatimAM meLa pAmI zake ja nahi. 3. kuMdakuMda pravacanasAra a. 1 gA2 57, 58 mAM pratyakSa parokSa zabdanI lekaprathAviruddha STa vyAkhyA karatAM bIjA vAdIo dvArA mUkavAmAM AvatA AkSepane jainAcArya tarIke sauthI pahelAM uttara Ape che. siddhasena paNa nyAyAvatAra zleka 4 mAM pratyakSa pakSa zabdanI jene daSTine baMdha bese evI tArkika vyAkhyA jaina tArkika tarIke sarva prathama Ape che. koI paNa ekAMta pakSane svIkAra karavAmAM doSa Ave che; e doSa spaSTa karavA kuMdakuMda (pravacana a0 1, 46) ane siddhasena (ka1, 1718) banee saMsAra temaja mekSanI anupattinI kalpanAne ekasarakho upayoga karyo che. samaMtabhA paNa anekAMta daSTinI puSTimAM e kalpanA lIdhelI che (svayaMbhU zla0 14). te AgaLa jatAM badhA ja AcAryo mATe sarvatra sAdhAraNa thaI gaI che. anekAMtadaSTine Azraya laI kuMdakuMde AkhI dravyacarcA prava. sA. mAM karI che. siddhasene sanmatinA trIjA kAMDamAM e ja dRSTie zeyanuM svarUpa darzAvyuM che. Rgvada00 jeTalA jUnA jamAnAthI cAlyA AvatA ane kALakrame bhinna bhinna arthamAM keyaDAnuM rUpa dhAraNa karI dArzanika pradezamAM kAryakAraNanI carcAmAM dAkhala thayelA sata, asat zabdo ane tene lagatA vAde paMcAstikAya. a. 1, gA. 15-21 temaja sanmati kAMi 3, gAva 50-paramAM anekAMtarUpe gehavAyelA che. darzanAMtara sAthe jainadarzananA matabhedanA pAyAne eka khAsa mukhya viSaya AtmasvarUpa che. 79. trIjuM kAMDa gAthA 8 thI 25. 80. nAsadAsinno sadAsIttadAnIM nAsIdrajo no vyomAparo yt"| nAsadIyasUkta maM0 10, sU0 129; chAMdegya0 6, 2. 1. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 106 AtmAnA katRtva, bhAtRtva, amUrtI ane parimANu Adi paratve jainadarzananuM viziSTa maMtavya zuM che te pacAstikAya, a0 1, gA0 27 mAM che; e ja rIte sanmati kA0 3, gA0 54-55mAM paNa AtmasvarUpane lagatA cha muddA jaina dRSTie nakkI karI vaNuvavAmAM AvelA che. siddhasenanA manAtA sanmatinA (kAM0 2, gA0 32) zraddhA--darzana ane jJAnanA ekacavAdanuM bIja kuMdakuMdanA * samayasAra ' gA1-13 mAM spaSTa che. phera eTaleA che ke, siddhasene zradghAtmaka darzana ane jJAnanA ekaya uparAMta e akacane sAmAnya meAdharUpa darzana ane jJAnanA pradezamAM paNa sanmati kAM0 2 mAM bahu ja kuzaLatAthI lakhAvI sthApyuM che. guNu ane guNInA bheda tathA abheda viSe dazanAMtarAnI mAnyatA sAme jaina darzana zuM mata dharAve che, e vAta potapAtAnI Dhabe kuMdakuMde 'paMcAstikAya' a. 1, gAM0 48-para ane siddhasene sanmati kAM 3, gA. 8 thI 24 mAM cacI che. . - < 4. kuMdakuMdanA vakta karatAM siddhasenanA vaktavyamAM dekhAtA e pheraphAra ahIM neAMdhavAmAM Ave che, je khAsa dhyAna kheMce evA che. kuMdakuMde svasamaya ane parasamaya zabdane atha` taddana AdhyAtmika dRSTie evA karyo che ke, je svaparyAMya te svasamaya ane je paraparyAya - paulika paryAya te parasamaya. (pra0 sA. 1, gA. 1-2 ane * samayasAra ' 1, gA02.) tyAre siddhasena e AdhyAtmika dRSTi cheDI peAtAnA yuga ane svabhAvane anurUpa dArzanika dRSTie svasamaya parasamaya zabdanA artha vaNu ve che. te kahe che ke svasamaya eTale svana ane parasamaya eTale paradana. jeTalA namavAdo teTalA ja parasamayeA. sanmati kAM 3, gA0 47 tathA 67. khAsa mahattvane ane sauthI vadhAre vicAravA jevA pheraphAra ke jete sudhArA kahI zakAya, te e che ke, kuMdakuMda ane umAsvAti jevA AcAryoMe Agamane AdhAre dravyanuM lakSaNu AMdhavAmAM guNa ane paryAya banne vastuone judI judI mAnI te mujaba Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 2. mULa kArano paricaya guNuparyAyavALuM hoya te dravya" ema kaheluM hatuM ane e ja daSTi pramANe jyAM prasaMga AvyuM tyAM te bannee dravya, guNa ane paryAya e traNenuM juduM juduM nirUpaNa karyuM hatuM. siddhasena sanmati kAM 3, gA. 8-15 mAM e nirUpaNa sAme baLapUrvaka vAMdha le che ane Agamika akATaya dalIlethI sAbita kare che ke guNa ane paryAya e be kaI judI judI vastu nathI paNa banne zabdo mAtra eka ja arthanA bedhaka che. siddhasenanuM A maMtavya eTaluM spaSTa ane prabhAvazAlI che ke jene svIkAra karavAnI pharaja akalaMka jevA kuMdakuMdanA anugAmIone paNa paDI. yazovijayajI jevA vicArake paNa e vAta 81maMjUra rAkhI. guNa paryAyanA bheda viSayaka matanuM saMzodhana siddhasene karyuM che te kuMdakuMda ane umAsvAtine lakSIne ja karyuM hoya evo vadhAre saMbhava che. umAsvAtinA saMbaMdhamAM phakta eTaluM ja jaNAvavAnuM che ke, temaNe tatvArtha (1, 6) mAM pramANa ane naya dvArA tattvanI 3mAsvAti vicAraNA karavAnI je sUcanA karI che, ane nayanuM (1, 34-35) pAMca vibhAgamAM pitAnI dRSTie je nirUpaNa karyuM che, jANe te ja sUcanAne vadhAvI letA hoya ane te ja niyanirUpaNanI bAbatamAM potAno khAsa mata darzAvavA IcchatA hoya tema siddhasene sanmatimAM naya ane pramANunuM svarUpa darzAvavA ane te bAbata pitAne khAsa mata sthApita karavA AkhAM be kAMDa kyAM che ane umAsvAtie prAraMbhela saMskRta dArzanika zailIne vikasAvI che. 81. guNa paryAyane lagatI prAcIna paraMparA ane siddhasenanI tenI sAmenI navI daSTi vizenI vigatavAra mAhitI sanmati vRtti pR0 631 nA thA TippaNamAM ApavAmAM AvI che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 pUjyapAda sanmati prakaraNa pUjyapAda ane saMmatabhadra siddhasenanA vicAramAM pUjyapAda devanaMdIne ahIM prastuta karyA che te sarakhAmaNInI nahi paNa bIjI ja dRSTithI. te daSTi eTale paurvAparyanI dRSTi. pUjyapAde pitAnA vyAkaraNamAM brAhmaNa ane bauddha vaiyAkaraNanuM anukaraNa karI svamAnya jana AcAryonuM saMskRtajJa vidvAna tarIke viziSTa sthAna aMkAvavA samaMtabhadra ane siddhasena e be AcAryone ullekha karyo che. je dRSTie e ullekha thayela che te jotAM ane pUjyapAdanA samayane vicAra karatAM vadhAre saMbhava evo ja lAge che ke, udvikhita samatabhadra ane siddhasena e bIjA keI nahi paNa stutikAra tarIke prasiddha ja samaMtabhadra ane siddhasena hevA joIe. je A kalpanA bAdhita na hoya, te e bane stutikAre vikramanA chaThThA saikA pahelAM kayAreka thayA che ema phalita thAya che. ane jyAre pUjyapAde e bane stutikArene amuka dRSTie ullekha karyo che, tyAre e te svAbhAvika ja che ke, pUjyapAdanA avalokanamAM e bane stutikAronI kRtio AvelI hovAthI temanI kRtione keI paNa prakArano prabhAva pUjyapAdanI kRtiomAM Utarelo hovo joIe. samaMtabhadranI sAthe siddhasenanI sarakhAmaNuM bIjA koI paNa AcArya sAthenI sarakhAmaNI karatAM vadhAre mahattva samaMtabhadra dharAve che. te pAMca daSTie - 1. bannenuM paurvAparya tapAsavAnI daSTi; 2. bannemAMthI keI ekane bIjA upara prabhAva na paDyo hoya to anya kaI vyaktino agara kayA prakAranA vAtAvaraNane banne upara samAna prabhAva paDyo che e jovAnI dRSTi; 3. banenA pAMDitya ane kAryapradezane taratamabhAva AMkavAnI dRSTi; 4. bane 82. " catuSTaye samasta madrastha " 5-4-140. naiH siddhasena " pa-6-7 nevyA . Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 2. mULakArane paricaya AcAryoe kaI kaI rIte jaina darzananuM UMDANa spaSTa karyuM, jaina vADamayamAM tarkanI pratiSThA karI, ane AgaLa jatAM bIjA jana AcAryoe e ja rItane avalaMbI keTakeTale vikAsa sAme e jovAnI daSTi; ane 5. dezabheda ane paraMparAbheda hovA chatAM graMtharacanAnA dhyeyamAM arthAta anekAMta dRSTinA samarthanamAM banne AcAryonuM valaNa eka sarakhuM keTaluM che te jovAnI dRSTi. sarakhAmaNI karIe te pahelAM keTalIka khAsa bAbate jANI levI jarUranI che. jana paraMparAmAM Adi stutikAra tarIkenuM mAna prastuta be AcAryo bhegave che. digaMbara paraMparAmAM samaMtabhadra pahelAM ane vetAMbara paraMparAmAM siddhasena pahelAM koI stutikAra tarIke jANuti nathI. bannenI badhI ja kRtio labhya che ema paNa nathI; je labhya che, temAM kaI kaI padya avikalarUpe ane keI sahaja pheraphAra sAthe banenI kRtiomAM maLe che. nyAyAvatAranuM "topamanudhyam " I. 9 muM padya "ratnakaraMDakazrAvakAcAra mAM naM. 9 muM jemanuM tema che; "nyAyAvatAranA 28mA ane "AptamImAMsA nA 10ramAM padyamAM zAbdika 83 pheraphAra bahu ocho che. svayaMbhUstotranI vimalanAthanI stutimAM AveluM- "nAstava sthA " iva padya to sanmatinA TIkAkAra 84abhayadevanI dRSTimAM siddhasenanuM che. prastuta bane AcAryonI mukhya mukhya kRtione viSaya ane temanA nirmANanI zilI jotAM eka vAta spaSTa thAya che ke, banne AcAryonuM dhyeya samAna hatuM. te theya TUMkamAM eTaluM ja 83. "pramANasya phalaM sAkSAdajJAnavinivartanam / kevalasya sukhopekSe zeSasyAdAnahAnadhIH " // -- nyAyAvatAra. " upekSAphalamAdyasya zeSasyAdAnahAnadhIH / / pUrva vA'jJAnanAzo vA sarvasyAsya svagocare" / / - AsamImAMsA. 84. juo pAchaLa pAna 74mAM Ti. 28. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 110 ke jaina tIrthaM *kara ja savA hAI temanuM zAsana nirdoSa ane pUNu hAI grAhya che ane bIjI daSTie mAtra tenA aMzA che - A vastu nAnAM meTAM prakaraNe dvArA tArkika zailIe vidvAneA samakSa sthApavI. A dhyeyane siddha karavAnA prayatnamAMthI anne AcAryoe je kRtione janma ApyA, temAMnI ja keTalIkanI TUMka sarakhAmaNI nIce ApavAmAM Ave che. prastuta sarakhAmaNI traNa bhAgamAM vaheMcAI jAya che:- 1. zabdagata; 2. zailIgata; ane 3. vastugata. acyuta, akSara, samaMta, vizvacakSa vagere aneka zabdo tarapha dhyAna na ApIe teA paNu, sarakhAmaNInI dRSTie bannenI stutiomAMnA keTalAka zabdo khAsa mahattva dharAve che. svaya bhUtetra svayambhuvA 1 samAlIDhapadaM 41 maMtrIzI svayambhuva 1-1 anAjIpaMthaH 1-13 jitakSullakavAdizAsanaH 5 prapaJcitakSullakatarka zAsanaH 1-8 sahasrAkSa bhUtasahasranetram 1-1 svaparattamasi (nyA0 1) svaparAvabhAsakam 13 mahattvanA A zamdomAM vadhAre mahattva dharAvatA zabda te ' svayaMbhU zabda che, kAraNa ke e zabdathI ja banne stutikArA potapotAnI stutine prAraMbha kare che. A zabdasAmyamAM ja samAveza pAmatuM ekazailIgata sAmya juduM noMdhavA jevu che. pahelI batrIzInA cothA padyamAM je vAta siddhasene kahI che,. e ja bIjA rUpamAM svayaMbhUstAtranA amuka padyamAM che. jemake 4t na kAvyazakterna parasparerSyayA na vIrakortipratibodhanecchayA / na kevalaM zrAddhatayaiva nUyase guNajJa ! pUjyo'si yato'yamAdaraH " // - khatrIzI 1, 4. -- 44 na pUjayA'rthastvayi vItarAge na nindayA nAtha ! vivAntavaire / tathApi te puNyaguNasmRtirnaH punAtu cittaM duritAJjanebhyaH " // 57 // - svayammUtaeNAtra. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULaphArane pazciya eka bAju svayaMbhUstaMtra ane AptamImAMsA ane bIjI bAju batrIzIo, nyAyAvatAra ane sanmatitaka sarakhAvatAM vastugata sAmya. puSkaLa dekhAya che; chatAM ahIM bahu ja TUMkamAM tenuM sUcana karavAmAM Ave che. 1. svayaMbhUstotra zla0 62 mAM nayane gauNa-pradhAna-bhAve sAmAnya vizeSamAtRka jaNAvI je vAta kahevAmAM AvI che, te ja vAta, badhA no vyAstika ane paryAyAstikaprakRtika che e sanmati kAMDa 1, gA0 4-5 nA kathanamAM ApelI che. 2. svayaMbhUstotra 114 mAM Agamaprasiddha tripadInA kathanane sarvajJanA lakSaNa tarIke varNavela che; e ja bhAva sanmati kAM 3, gA0 3 pratItyavacananA nirUpaNane che. 3. anekAMtavAdamAM daSTAMtanuM sAdaguNya ane ekAMtavAdamAM tenuM vaiguNya che e vAta svayaMbhUstotra zleka. 54 mAM ane sanmati gA0 56 mAM eka jevI che. 4. pratyeka nayanI yathArthatA ane ayathArthatA kevI kevI rIte che e vAta AptamImAMsA 108 ane sanmati kAM. 1, gA. 13-14mAM che. 5. sanmati kAM 1. gA0 36-4mAM saptabhaMgIvAda nayaprasaMge TUMkamAM carco che; te vAda AptamImAMsA bleka 9 mAM vyApakarUpe laI temAM aneka vidhI manAtAM maMtavyone samanvaya anekAMta daSTie karavAmAM Avyo che. 6. svayaMbhUstotra zla0 para mAM pramANa ane nayanuM svarUpa darzAvyuM che, tevuM svarUpa nyAyAvatAra zloka ra9 mAM vyakta karavAmAM AvyuM che. 7. sata asata, niyatva anityatva, ekatva anekava, sAmAnya vizeSa Adi je paraspara virodhI manAtA pakSe dArzanika pradezamAM pahelethI vivAda dhAraNa karatA AvyA che, temane samanvaya samaMdra ane siddhasene anekAMtanA samarthana tarIke potapotAnI kRtiomAM prasaMga AvatAM ekasarakho karelo che. 8. kAryakAraNane, guNa guNIno.' ane sAmAnya vizeSane ekAMta bheda ke ekAMta abheda nathI e vAta AptamImAMsA 0 61-72 mAM ane sanmatinA trIjA kAMDamAM samAna chatAM pitApitAnI Dhabe bane AcAryoe sthApI che. 9, hetuvAda ane Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa AgamavAdanuM pRthakkaraNu tathA samanvaya AptamImAMsA zleA. 75-78 mAM ane sanmati kAM0 3, gA0 45 mAM che. 10. zabdo judA chatAM eka ja sarakhI rIte anekAMtanI vyApakatA svayaMbhUtetra zla. 101 mAM ane sanmati kAM 3 gA 27 mAM darzAvavAmAM AvI che. 11. AptamImAMsA zle0 88-91mAM deva ane pauruSa e e ja kAraNukAMtavAdanA samanvaya che; tyAre sanmati kAM0 3, gA0 53 mAM pAMca kAraNakAMtavAdane samanvaya che. 12. AptamImAMsA lA0 24-27mAM ane sanmati kAM 3, gA0 48 mAM advaitamatanuM kathana Ave che; chatAM phera eTale che ke pahelAmAM advaita zabdanA ullekha che paNa te kaiAnuM ane kayuM advaita evuM kAMI kathana nathI; jyAre khIjAmAM advaita zabdane nirdeza nathI, paraMtu kApila dananA advaita tarIke tenA nirdeza che. 113 - A badhA uparAMta khAsa dhyAna devA jevI bAbata e che ke, AptamImAMsA e Apta - sajJanuM nirUpaNu karatAM tenA vacananuM svarUpa anekAMtarUpe vaNu ve che; jyAre sanmati paNu jina - sarvajJanA zAsanane ja sazreSTha mAnI tenuM nirUpaNa karatAM anekAMtanI carcA kare che. bhAratIya dazanAmAM zAstranuM prAmANya e pradhAna ane rasika carcAne viSaya che. je zAstra anAdi - apauruSeya arthAta keAInA dvArA racAyeluM na hoya te ja pramANu, eveA eka pakSa parApUrvathI cAhyo AvatA je atyAre jaiminIyanA mata tarIke jANItA che; tenI sAme vaizeSika naiyAyika Adine bIjo pakSa hatA. te kahetA ke zAstranuM prAmANya tenA anAdi - nityatvane lIdhe nahi, paNa tenA vaktAnA prAmANyane lIdhe che. evA prAmANabhUta pUrNa vatA Izvara sivAya bIje kAI heAI zake nahi, mATe IzvarapraNItatvane lIdhe ja e zAstranuM prAmANya che. A anne pakSeAne zAstra te! eka arthAt zruti ja pramANu tarIke mAnya hatuM, phakta tenA prAmANyanA kAraNamAM ja bannene matabheda hatA. bIjA pakSanI khUkhI te e che ke, teNe IzvarapraNItatva mAnI zAstramAM manAtuM AvatuM anAdi peAtAnI Dhabe jALavyuM ane chatAM apauruSeyatvavAdanI Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya sAme pauruSeyatvavAdanuM bIja dAkhala karyuM. e pakSo sAme trIjo buddhigamya eka vAda AvyuM, te kahetA ke zAstranuM prAmANya kabUla che, te vaktAnA prAmANyane adhIna che e vAta paNa kabUla che; paraMtu vaktA e te mukhavALo ane belanAro zarIrI manuSya ja hoI zake. A vAdamAMthI be vAta phalita thaI. eka te pahelA be pakSene je amuka ja nizcita zAstra-AmnAyanuM prAmANya mAnya hatuM, tene sthAne ApTokta badhAM ja vacanonuM prAmANya manAvuM joIe te; ane bIjI vAta e ke je manuSya zuddha buddha hoya te badhA ja Izvara jevA pUrNa hAI Apta mAnavA joIe. A trIjo vAda sauthI pahelAM koNe upasthita karyo te kahevuM kaThaNa che; chatAM eTaluM te kahI zakAya che ke bhagavAna mahAvIra ane buddhanA yugane A vAdanI upasthitimAM moTo phALo che. A vAdane lIdhe aneka saMpradAya - sAMkhya Avaka Adi tipitAnA mAnya pravartakane pUrNa Apta lekhI temanA ja vacanane ekamAtra zAstrarUpe mAnatA thaI gayA. jana saMpradAya paNa e ja mAnyatAne vazavatI heI pitAnA pravartaka tIrthakarene ja mukhya Apta mAnI temanA vacanane mukhya pramANa tarIke svIkAre che; ane te sivAyanAM zAstrone mukhya pramANa tarIke mAnatA nathI. e bAbata spaSTa karavA ane sAmAnya sarva kaheluM zAstranuM svarUpa darzAvavA mATe ja sanmati ane AptamImAMsAnI racanA thayelI che. (vakara) - mUlAcAra digaMbarAcArya varanI kRti manAtA "mUlAcAra " graMthane bArIka abhyAsa karyA bAda amane khAtarI thaI che ke, te kaI maulika graMtha nathI, paraMtu eka saMgraha che. vakare samitimAMthI cAra gAthAo (2, 40-3) "mUlAcAranA samayasArAdhikAra (10,87-90)mAM lIdhI che. tethI ApaNe eTaluM kahI zakIe ke, e graMtha siddhasenanA samaya bAda saMkalita thayuM che. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa mahatvavAdI ane jinabhadra kathAvalI ane prabhAvaka caritra vageremAM je malavAdInA prabaMdha che, temAM jemane bauddhavAdivijayane samaya 85 vi0 matsyavAvI saM414ne maLe che ane jeo "dAdazAniyacakra 86 graMthanA praNetA temaja bauddhavijetA mahAna vAdI tarIke prasiddha che, te ja mahmavAdI ahIM prastuta che. AcArya hemacaMdra vana trivAra tA . (siddhahemata ra-2-39) kahI jemane zreSTha tAkika tarIke sUcavyA che ane sanmati TIkAkAra abhayadeve pR0 6 08 yugapadupayegavAdanA puraskartA tarIke jemane nirdeza karyo che, te malavAdI ja prastuta mallavAdI hoya evo ja vadhAre saMbhava che. temane koI graMtha avikalarUpe upalabdha na hovAthI aMtaHparIkSaNa dvArA ukta bAbato paratve vadhAre khAtarI lAyaka kahevuM atyAre zakya nathI. AcArya haribhadra anekAntajayapatAkAmAM ane upAdhyAya yazovijayajIe aSTasahastrInI TIkAmAM samatinA TIkAkAra tarIke je malavAdIne sUcavyA 87 che, te malavAdI prastuta malavAdI hovA joIe evI saMbhAvanA rahe che ane paraMparA paNa tevI ja che. temanI e TIkA atyAre upalabdha nathI; paNa bahadipaNikAkAre e TIkAnuM parimANa 700 zlokanuM batAveluM che. prabaMdhasUcita malavAdIno bauddhavAdivijayasamaya sAro hoya ane e ja mallavAdI sanmatinA TIkAkAra hoya, te siddhasenanA samaya sAthe temanA samayano meLa besavAmAM khAsa aDacaNa AvatI nathI. siddhasena ane malavAdI bane samakAlIna ja haze ane eka bIjAnA graMtha upara temanI ja vidyamAnatAmAM TIkA racI haze. kadAca bane vacce bIje koI saMbaMdha 85. prabhAvaka caritra pR0 74. zloka 83. 86. prabhAvaka caritra, malavAdiprabaMdha zloka 34. 87. juo pAchaLa pR. 65. Tiva 13. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArano paricaya 15 na hoya te chevaTe vidyAviSayaka guruziSyabhAva saMbaMdha paNa hoya. AthI vizeSa kalpanA karavAnuM A sthAna nathI. - dhamakIrtinA nyAyabiMdu uparanI dharmottaranI TIkA upara TippaNa lakhanAra je mahUvAdI che, teo je bauddha hovAnuM khAtarIlAyaka pramANe na maLe to te chevaTe prastuta malavAdIthI judA ane temanAthI arvAcIna che, kAraNa ke teo je dharmottaranA TippaNakAra che te dharmottara Do. 8satIzacaMdrane mate navamA saikAmAM thayA che. A jena paraMparAmAM je jinabhadra bhASyakAra temaja kSamAzramaNa tarIke prasiddha che ane jemane hemacaMdrazreSTha vyAkhyAtA nimatra tarIke (siddhahema ra-2-39) nirdeze che te ja kathAvalI vagerenA prabaMdhamAM AvatA jinabhadra ane prastuta che. siddhasena e prastuta jinabhadrathI pUrvavatI che, e paraMparAgata vAta sAcI havA viSe pahelAM kahevAmAM AvyuM che. jinabhadranI upalabdha keTalIka kRtiomAMnI prasiddha "vizeSaNavatI" ane "vizeSAvazyakabhASya " e be kRtio sAthe sanmatinI sarakhAmaNuM ahIM TUMkamAM ApavAmAM Ave che. prastuta bane AcAryonA paurvAparyane vicAra karavAmAM ane bIjI ghaNI bAbatomAM A sarakhAmaNa abhyAsIone khAsa upayogI nIvaDaze. sarakhAmaNuM TUMkamAM traNa bhAgamAM vaheMcavAmAM Ave che :- 1. avikala agara saheja pheraphAravALI gAthAo; 2. pada, vAkya ane vicAranuM samAnapaNuM; ane 3. vAdiprativAdibhAva. - 1. sanmati kAM 3 nI nalthi puDhavI virala I. (gA. para) ane raoNha vi nagfTu nI (gA0 49) A be gAthAo jarA paNa pheraphAra vinA ja avikalarUpe vizeSAvazyakabhASyanA 2104 ane 2195 naMbara upara anukrame AvelI che. bhASyanA TIkAkAra e be gAthAo asalamAM bhASyanI ja che ke anya sthaLathI uddhata che e viSe kAMI ja sUcana ke 88. hisTari oNpha iDiyana laeNjika pR. 329. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 115 vicAra karatA nathI. teo e gAthAone bhASyanI samajIne vyAkhyA karatA hoya ema lAge che. paNa khArIkIthI parIkSaNu karatAM jaNAI Ave che ke, e gAthAe bhASyakAre potAnA kathananI puSTimAM kayAMyathI laI TAMkelI che. eka vAra mULamAM sa MvAdarUpe dAkhala thayelAM padmo pAchaLathI mULanAM ja samajAyAne itihAsa khAsa karI padyabaMdha kRtimAM bahu maLI Ave che.89 e e gAthAe asalamAM sanmatinI hovI joi e evI saMbhAvanA mATe ahIM e dalIlA mukhya che. pahelI e ke, sanmati sivAya khIjA kAI graMthamAM e be gAyA hajI jovAmAM AvI nathI; ane khIjI e ke, sanmatimAM e e gAthAe barAbara aMdha besatI ane prakaraNaprApta che, tyAre vizeSAvazyakabhASyamAM tema nathI; kAraNa ke, e e gAthAomAM je je vAta kahevAmAM AvI che, te vAto e gAthAonI pahelI gAthAomAM arthAta anukrame 2103 ane 2194mAM AvI jAya che. prastuta be gAthAone sAMvAdika ane anya graMthathI uddhRta mAnavAmAM na Ave, te bhASyamAM punarukti ja 0 89, zAstravArtA'nA stabaka trIjAmAM khInne ane trIjo zlAka anyakatR ka che. paraMtu aparIkSaka vAMcanArane e mULarUpe samAya tevuM che. 'tattvasa'graha'mAM 912 thI 914 sudhInI kArikAe bhAmahanI che ane tyAra pachInI keTalIka kArikAe kumAlinI che. paraMtu mAtra mULa jonArI ene mULanI ja samaje evuM che. 90. kAraNakAragata dravyakAraNanA vicAranA prasage bhASyamAM (2098 thI 2118) je 21 gAthAe kahevAmAM AvI che, temAM 2103 gAthA sudhImAM tadravyakAraNa ane anyadraSyakAraNanA vicAranA upasaMhAra thaI jAya che. ane 2105 mI gAthAthI nimitta ane naimittika kAranA vicAra, zarU thAya che. upasa'hAra ane A vicAranI vacce je A 2104 mI gAthA che, tenA barAbara meLa besaneA nathI. vaLI 2109 thI 2111 gAthA sudhImAM 2104 mI gAthAmAM kahelA bhAva siddhAMta tarIke mUkavAmAM Avye che. ethI paNa A 2104 mI gAthA vadhArAnI che. ane 15mI gAyAnA gAthAmAM spaSTapaNe AvI jAya che. bhAva 2194 mI Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULa kArano paricaya thAya che. jyAre sanmatimAM tema nathI. "kapiladarzana e mAtra dvavyAstikanayAvalaMbI ane saugadarzana e mAtra paryAyAstikanayAvalaMbI hAI parasamaya che' e sanmati kAM 3 gA0 48 nA kathana pachI sIdho ja savAla thAya che ke tyAre dravyAstika ane paryAyAstika ubhayanayAvalaMbI kaNA darzanane svasamaya-samyagdaSTi mAnavuM ke nahi ? " Ane uttara e Tofha vi nagfe gAthA ja pUro pADe che. je A gAthA na hoya te sanmatine nayavAdamAM parasamayane vicAra adhUro ja rahe che, tethI te gAthA temAM barAbara sthAne che ane tethI ja maulika lAge che. vizeSAvazyaka bhASyamAM ukta praznano uttara ra194mAM gAthAmAM spaSTa ja ane te paNa kaNAdanA nAma sAthe AvI jAya che. e ja rIte satavAda ane asatavAdanA apekSAkRta samanvaya prasaMge nathi puDhavI vidya e gAthA sanmatimAM barAbara meLa paDatI che, tyAre bhASyamAM tema nathI. ozavattA pheraphAravALI ke racanAnA vyatyayavALI sanmatinI keTalIka gAthAo vi0 bhAvamAM zodhI zakAya ema che; chatAM ahIM udAharaNarUpe eka ja gAthA TAMkavAmAM Ave che - navA vAva tAva ceva hoti nnyvaayaa| jAvaiyA NayavAyA tAvaiyA ceva parasamayA che 3-47 sanmatigata A gAthA vi0 bhAva 2265 naMbara upara A pramANe pheraphAra sAthe dekhAya che:- gAvaMta vApI tAvaMta vA nA visaddApro / te ceva ya parasamayA sammattaM samudiyA savve // 2. sanmatimAM kAM. 1 gA. rarathI je vistRta ratnAvalInuM STAMta jovAmAM Ave che ane jemAM rathanAvI maLi vagere zabdo che, te ja zabdo e daSTAMtanA saMkSepa sAthe vi0 bhAvanI rara71mI gAthAmAM che. sanmati kAMDa 1 gA. 54 mAM Avelo "rimanimitta" zabda bhASyanI 2276mI gAthAmAM gharivaltha rUpe Avela che. sanmati kAM. 1 gA0 28mAM je vicAra che, te ja vicAra tenA ceDA mULa zabda sAthe bhASyanI 227ramI gAthAmAM goThavelo che. jinabhadra sehAMtika hoI tArkika siddhasenanA prativAdI manAya che ane keTalIka sanmatigata Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 sanmati prakaraNa bAbatathI bhinna paDatI Amika bAbate temaNe potAnA bhASyamAM vavI che, chatAM sAthe sAthe sanmatimAM dekhAtA e siddhasenanA vicAre paNa mULa bhASyamAM levAmAM AvyA che; ane TIkAkAra maladhArI eve sthaLe e vicArone siddhasenanA ja kahI gAthAonI vyAkhyA kare che. maladhArI sAme pUrva TIkAonI paraparA heAvAthI ane bhASyamAM anya sthaLe AgaLanA virAdhI mata emanI sAme hAvAthI emanuM e kathana vajrALuM che ema mAnavuM joIe. eTale ahIM kalita ema thAya che ke, jo ke jinabhadra siddhasenanA prativAdI hatA chatAM je je khAtAmAM prativAda karavA jevuM AgamathI khAsa viruddha temane na jaNAyuM, tyAM udArabhAve siddhasenanA vicArane paNu Agamapara parAnA vicArAnI jema potAnA bhASyamAM temaNe sthAna ApyuM. AvA vicAramAM ahIM mukhya e vicAra darzAvavAmAM Ave che. eka nayasaMkhyAne ane khIjo nikSepa tathA mULa nayamAM navazeSonI avatAraNAne (1) bhASyamAM mULa tarIke lIdhelI ane TIkAkAre niyuktirUpe oLakhAvelI gA 2264mAM sAta prakAranA ane pAMca prakAranA nayanA ullekha che. siddhasena potAnA sanmati kAM 1 gAM0 4-5mAM saMgrahathI zarUAta karatA hoI cha prakAranA naya mAnanAra tarIke jANItA che niyuktinI kahevAtI e gAthA uparanA bhASyamAM jo jinabhadre cha prakAranA nayanA ullekha karyAM nathI; chtAM khIjA prasaMgAe temaNe siddhasenanA SaDmayavAdane pazu bhASyamAM ja gALyA che. nikSepamAM nayanAnI avatAraNA teee sagrahanayathI ja karI che; vi bhA. gA. pa ane nayadvAramAM gA0 3586 mAM saMgrahanayathI ja nayanuM nirUpaNa karyuM che, jyAre mIna91 aneka rathaLAe te nayanA vicAramAM negamathI zarUAta karI sAte nayA savistara vadhu ve che ane satra temane ja ghaTAve che. A carcA eTaluM spaSTa karavA mATe basa 91. vizeSAvazyakabhASya gA0 2181 ityAdi. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakAranA paricaya 119 che ke, jinabhadre prAcIna paraparA pramANe sAta naye| svIkArIne paNu siddhasenanA SanlRyavAdano Adara karyAM che. (6) sanmati kAM0 1 gA0 6mAM prathamanA traNa nikSepo dravyAstikarUpe ane ceAtheA nikSepa paryAyAstikarUpe vaNu vAyelA che ane sanmati kAM 1 gA. 5-6mAM dravyAstikamAM saMgraha, vyavahAra ane paryAyAstikamAM RjIsUtra Adi cAra nayeA dhaTAvelA che. jinabhadre e nikSepomAM mULa nayanI avatAraNA ane mULa nayamAM saMgraha Adi cha nayeAnI avatAraNAne sanmatigata AkhA vicAra bhASyanI eka ja 75mI gAthAmAM dAkhala karyo che. 3. siddhasena ane jinabhadrane sabaMdha tapAsavAmAM temanA manAtA vAdiprativAdi-bhAvanI khAkhata bahu ja mahattvanI che. temane vAdiprativAdibhAva mukhyapaNe dhruvalApayeAganI khAmatamAM ja jANItA che. ahIM traNa muddAo vicAravA prApta thAya che. (4) prastuta vAda viSenuM sauthI prAcIna sAhitya; ( 6 ) prastuta vAdanA AraMbha kema thayA haze? ane tenA vikAsa; ( 1 ) ane prastuta vAdamAM Adya sUtradhAre| kANu hatA? ( 4 ) digaMbarIya sAhityamAM te prastuta vAdanI carcAvALe kAI paNu graMtha ja nathI, eTale te saMpradAyamAM kayAre paNa A carcA thaI haze ema atyAre lAgatuM nathI. zvetAMbarIya sAhityamAM A carcA mahu thayelI. ane kheDAyelI che. 92upalabdha zvetAMbarIya sAhityamAM prastuta carcAvALA sauthI jUnA graMthA ApaNI sAme siddhasena ane jinabhadranA che. siddhasenanA 'sanmati' ane jinabhadranA 'vizeSa vatI' temaja " vizeSAvazyakabhASya' e traNa ja graMthe! atyAre A carcAnA Adi graMtha che. 23jinadAsa, haribhadra, gaMdhahastI vagere pachInA vidvAne e pAtapAtAnA graMthAmAM A carcA sparzI che kharI; paNa temAM je gAthAo ke dalIle 92. vizeSAvaracakabhASya 3089 thI, 93. naMdIcUNI, dhasaMgrahaNI ane tattvA` TIkA" A mATe jIe sanmati TIkA pR0 597-604. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra0 sanmati prakSNa TAMkavAmAM AvI che, te ukta traNa graMtheA sivAya bIjA kAI jUnA graMthamAM atyAre maLatI nathI. ( la ) jAnI jaina paraMparAmAM valApayegakramika ja manAte haze ema lAge che. digabarIya paraMparAmAM eka mAtra yugapAda cAlye Ave che; tethI ema mAnavAne kAraNa maLe che ke, kuMdakuMda jevA Adya digaMbarIya sAhityapraNetAoe yugapadvAda navesara upasthita karyA athavA to prathamathI gauNapaNe cAlyA AvatA e vAdane temaNe puSTi ApI ane svIkAryAM. 94digambara paraMparA prAcIna vArasAvALA AgamAne akSarazaH svIkAratI na hatI; tethI kramavAdanA upAsaka Amika zvetAMbara vidvAne yugapadrAdI digabarIya vidvAnane eTaluM ja kahI detA haze ke, tamArA yugapadmAdane Agamane AdhAra kayAM che? AgamamAM te amAre| kramavAda ja spaSTa che. AgamA cheADI judA paDelA digabarIya vidvAnAe zvetAMbarIya vidvAnanA zAstrAdhAranA maLanI bahu paravA karI nahi hoya, chatAM zvetAMbara sAhityamAM e carcA pahelethI ja gheADI ghaNI cAlI AvatI haze. A carcA siddhasane agara temanA jevA bIjA kAI pratibhAzAlI dArzanika vidyAne joI ane tarka temaja darzonAMtaranA abhyAsane aLe temane navuM sphuraNa thayuM ke, kramavAda karatAM yugapadrAda vadhAre sayuktika che, chatAM temAM paNa khAmI che. vastutaH devalApayeAganA abheda ja hovA joI e. A vastu temane sphurI kharI paNa zAstrAdhAra vinA kAI paNa vastu na mAnanAra mAnavALA jamAnAmAM e sphuraNanuM pratipAdana zAstrAdhAra vinA karavuM zakaya na hatuM; tethI ja temaNe potAnA navasphurita maMtavyane jUnA jaina AgamAmAMthI phalita karavAnA ane te pramANe zabdonA artho temaja pUrvApara saMbadhA ghaTAvavAneA prayatna zarU karyAM. A pramANe abhedavAdanA puraskartAe ane emanA anugAmI zvetAMbara vidvAneAe abhedavAdane AgamanA AdhAra upara UbhA karyAM, 94, 'pravacanasAra' a. 1 gAthA 51. vadhu mATe jIe sanmati TIkA 30 603. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULAkArane paricaya 121 eTale Agamabhakta kramavAdI zvetAMbara vidvAnone abhedavAdanuM khaMDana karavuM kaThaNa thaI paDayuM. have amedavAdIone yuga5dvAdIonI piThe phakta eTaluM ja kahyuM cAle ema na hatuM ke tamAre vAda to zAstrAdhAra vinAne che. A hakIkata vizeSaNavatI gAthA 18mAM AvelI prastuta carcAne AraMbha jotAM ja spaSTa thaI jAya che. temAM yugapaThAdane te phakta zAstrAdhAra vinAno kahI bAjue mUkyo che ane kramavAdanuM sthApana abhedavAdanA khaMDanathI ja zarU thAya che. AkhI carcAmAM pUrvapakSa rUpe keMdrasthAne abhedavAda ja che; ane je je Agamavirodha, yukti-nyatA vagere AkSepa mUkavAmAM AvyA che, te badhA amedavArane ja sIdhI rIte lakSIne karavAmAM AvyA che. je abhedavAda upasthita thayo na heta ane upasthita thayA chatAM te pitAnI sAthe zAstrone Teke laI Avyo na heta, to A vAda TakI zakyo paNa na heta. sArAMza e che ke, prastuta vAdane vikAsa e mukhya paNe tarka ane AgamanikAnA saMgharSaNane ja AbhArI che. () prastutavAdanA Adya sUtradhArano savAla ApaNane sanmati ane vizeSaNuvatImAMnI potapotAnA pakSane sthApatI tathA sAmA pakSane teDatI dalIlo tapAsavA prere che. sanmatinA bIjA kAMDanI 4-31 sudhInI gAthAomAM abhedavAdanI sthApanA ane mukhyapaNe kramavAdanuM khaMDana hovAthI abhedanuM samarthana karanArI ane kramanuM khaMDana karanArI dalIlo chetyAre vizeSaNavatInI 184-80 sudhInI gAthAomAM ane viDa bhA0 nI 30 89 thI zarU thatI gAthAomAM tethI UlaTuM che; emAM kramavAdanuM samarthana karanArI ane mukhyapaNe abhedanuM khaMDana karanArI dalIle che. A baMnemAMthI kaI ekanI siddhAMtarUpa dalIle te bIjAmAM pUrvapakSa Ave e te khulluM che ja; chatAM bannenI barAbara bArIka sarakhAmaNI karatAM cekhuM dekhAya che ke, sanmatimAM abhedanuM sthApana karatI badhI ja dalIla ane kramavAdane dUSita karatA badhA ja AkSepa vizeSaNavatImAM nathI, paNa temAMnA keTalAka che ane e uparAMta bIjA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 sanmati prakaraNa paNa che. e ja rIte vizeSaNavatImAM kramavAdane sthApana karanArI badhI je dalIle ane abhedane dUSita karanArA badhA ja AkSepa sanmatimAM nathI paNa temAMnA keTalAka che ane te uparAMta bIjA paNa che. siddhasena ane jinabhadra samakAlIna hoI sAmasAme hatA athavA siddhasena uttaravata hatA ema mAnavAne kaze nizcita AdhAra nathI, e vAta zarUAtamAM ja kahevAmAM AvI che. eTale savAla thAya che ke, abhayadevanA kahyA mujaba jinabhadra kramavAdanA puraskartA hoya, to siddhasene sanmatimAM kramavAdanI dalIlo khaMDana karavA lIdhI che te kayA kramavAdI dvArA mukAyelI, ane siddhasene kayA kramavAdI sAme pitAne abheda pakSa sthApele? Ane uttara e ja lAge che ke, jinabhadra pahelAM paNa kramavAdanA sthApaka AcAryo ta thayelA ja; kadAca temaNe te viSayanuM sAhitya na paNa racyuM hoya chatAM temanI dalIlo te mukhapATha abhyAsIomAM cAlI AvatI haze. e ja kramavAdanI dalIla jinabhadrane vArasAmAM maLI, temaNe temAM umere karyo ane khAsa te e karyuM ke kramavAdane vyavasthita rIte samarthana karanAra ane abhedanuM sacoTa khaMDana karanArAM prakaraNe racI kADhyAM; jevAM ke pahelAM kaI kramavAdIe vyavasthita rIte racyAM nahi hoya. AviSkAraka arthamAM nahi paNa A ja arthamAM "abhayadeve jinabhadrane kramavAdanA sUtradhAra ke samarthaka kahyA che ema samajavuM joIe. paraMtu kharo savAla te siddhasena paratvene che. zuM abhedavAda temanA pahelAM keIe prastuta karI thoDe ghaNe sthApele? ke temaNe ja e vAda sarvaprathama upasthita karI sanmati vageremAM vyasthita rIte carco? jinabhadra vizeSaNavatI ane bhASyamAM abhedanuM je khaMDana karyuM che, te jotAM ema lAge che ke temanI sAme abhedanA sthApaka ekathI vadhAre AcAryonAM maMtavya hatAM. kAraNake teo "ji" ane "je" zabdathI judA judA abhedavAdIone laI temanI judI judI dalalene toDe che. A aneka 5. sanmatiTIkA pR. 604, pa0 21. 96. vizeSAvazyakabhASya 3113. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULAkArane paricaya amedavAdIomAM mULa sUtradhAra keNu ane temanA piSaka anugAmI ke uttaravartI bIjAe kahyuM keNu ane temanA graMthe hatA ke nahi ane hatA te kayA kayA, e badhuM nizcayapUrvaka kahevuM zakya nathI; chatAM eTaluM te cokkasa che ke, jinabhadra sAme sanmati uparAMta bIjA paNa siddhasenanA agara anya AcAryonA abhedasamarthaka graMthe avazya hatA. haribhadra abhedanA pakSakAra tarIke sUcavela vRddhAcArya e kharekhara kaI aitihAsika hoya ane teo ja abhedanA mULa sUtradhAra hoya to ema kahevuM joIe ke, 8abhayadeva siddhasenane abhedavAdanA puraskartA tarIke je sUcave che tene artha eTale ja ke temaNe abhedane vyavasthita rIte sthApavA sapramANu pahelavahelAM prakaraNa racyAM athavA pahelAMnA prakaraNothI zreSTha prakaraNe racyAM ema mAnavuM joIe. A mAnyatAnI puSTimAM eka dalIla ApI zakAya tema che, te e ke siddhasene sanmati kA ra gAve 21 mAM yazavijayajInI vyAkhyA mujaba koI eka dezIya abhedavAdIno nirAsa karyo che te ja sUcave che ke siddhasenanI pahelAM agara chevaTe temanI sAme bIjA abhedavAdIo ane temanI judI judI mAnyatAo hatI, jemane siddhasene nirAza karyo. siddhasena pite ja abhedavAdanA prathama AvirtA hoya ke te vAdane vyavasthita rIte ane vadhAre sacoTapaNe sarvaprathama lipibaddha karanAra hoya - game tema che, paNa eTaluM cokkasa che ke siddhasena uparAMta bIjA paNa temanA samakAlIna ke uttarakAlIna abhedavAdI khAsa AcAryo thayelA ane temaNe te viSaya upara prakaraNa paNu racelAM. maladhArI hemacaMdra eka saMskRta padya 10degvizeSAvazyakabhASyanI TIkAmAM TAMkeluM che; te padya amedavAdanuM samarthaka hAI siddhasenanuM haze evI saMbhAvanA thAya che, 97. nadITIkA pR. para. 98. sanmatiTIkA pR. 608, 50 25. 99, jJAnabiMdu pR0 160 ki. 100, pR0 1198, Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa : paraMtu temanI upalabdha batrIzI vagere kaI saMskRta kRtiomAM e dekhAnuM nathI. je emanI lupta kRtiomAMnuM e padya na hoya, te te bIjA ja keInuM hovuM joIe. siddhasene sanmati uparAMta abhedasthApaka bIjuM paNa kAMIka svataMtra prakaraNa racyuM hoya evI dhAraNA te rahe che ja. 101 abhayadeve mahUvAdIne yugapavAdanA puraskartA kahyA che tene arthaze e paNa eka savAla che. digaMbarono yugapavAda malavAdI pahelAM kuMdakuMdanA graMthathI ja siddha che. malavAdIne atyAre koI graMtha avikala upalabdha nathI; eTale eno artha eTale ja lAge che ke abhayadeva sAme yugapavAdane vyavasthita rIte carcanAra mAvAricita keI svataMtra prakaraNa athavA TIkAtmaka graMtha haze. " sihakSamAzramaNa, haribhadra ane gadhahastI sihakSamAzramaNe 12nayacakramAM aneka sthaLe siddhasenanA nAma sAthe ane nAma vinA sanmatinI aneka gAthAo fsakSamAmA udarelI che. ane e graMthane cheDe ema jaNAvyuM che ke sanmati ane nyAyAvatAra jevA naviSayaka prauDha graMthe hovA chatAM te ghaNA durgama ane saMkSipta hovAthI, vistaraci mATe A nayacakra karavAmAM Avyo che. graMthakArano A eka ja ullekha temanA pitA upara siddhasenane keTale badho prabhAva che e jaNAvavAne basa che. haribhaka upara siddhasenane prabhAva spaSTa che. temaNe siddhasenane sanmatidvArA labdhapratikarUpe varNavyA to che ja, mitra paraMtu uparAMta emaNe anekAMta jayapatAkA, zAstravArtA samuccaya, paDadarzanasamuccaya, dharmasaMgrahaNI Adi aneka graMthanI racanAmAM siddhasenanI sanmati, nyAyAvatAra ane bIjI 101. sanmatiTIkA pR0 608, paM0 21. 102. juo pariziSTa bIjuM "siMhakSamAzramaNa'. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 2. mULakArano paricaya batrIzIo vagere kRtiomAMthI kImatI preraNA ane masAle meLavya13 che. A vAta e banne AcAryonI kRtio sarakhAvavAthI spaSTa jANuM zakAya tema che. vadarzanasamuccaya to bahudhA siddhasenanI dArzanika batrIzIonA avakananI preraNAnuM ja phala che. gaMdhahastIe pitAnI 10*tavArthabhASyavRttimAM kramavAdane pakSa laI abhedavAdI sAme je kaThora AkramaNa karyuM dhahastI che te bahudhA siddhasena divAkarane lakSI karyuM hoya ema lAge che. chatAM emanA upara divAkaranA pAMDityano prabhAva khUba paDelo hoya ema lAge che; kAraNa ke teo pitAnI e ja bhASyavRttimAM aneka sthaLe siddhasenanAM pasanmatigata ane 10 batrIzIgata padyo pramANarUpe AdarapUrvaka TAMke che. A muddo eTaluM jaNAvavA mATe basa che ke gaMbhIra AcAryo amuka bAbatamAM matabheda hevA chatAM matabheda vinAnI bIjI bAbatamAM pitAnA pratipakSI pratidita AcAryonuM prAmANya svIkArI temane Adara karatA. akalaka, vIramena ane vidyAnadI A prasiddha ane prakAMDa digaMbara AcArya upara siddhasenane bhAre prabhAva paDela dekhAya che. akalaMke 107rAjaaklNk vAtikamAM siddhasenanI batrIzImAMnuM padya te uddhata karyuM ja che, paNa paryAyathI guNa judo na hovA 103. anekAMta jayapatAkAmAM carcAyelA viSayanuM mULa sanmatinA trIjA kAMDamAM che. sanmatinA pahelA kAMDanI 43-44 mI gAthAne anuvAda zAstravArtAnI 505 ane 506 mI kArikAmAM che. paDadanasamuccayanA mULamAM carcAyela viSaya siddhasenanI dArzanika batrIzIomAM che. ityAdi. 104. "cAMfg vit pavetamUnya:' ityAdi a0 1, 31; pR0 111. 105. 1, 7nI tasvAbhASyavRttimAM pahelA kAMDanI 21mI ane 28mI gAthAo TAMkelI che. pR. 53. 106. 1, 10nI tasvArthabhASyavRtti pR0 71. 107, 8, 1nA sattaramA vAtikamAM pahelI batrIzInuM trIzamuM padya rahyuM che. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNe 126 viSenI siddhasenanI dalIla peAtAnI prAcIna digambara para parAnI virud jaI ne paNa 1082AjavAti kamAM svIkArI che, ane 109laghIyastrayImAM je pramANu, naya ane nikSepa vagerenuM vana kayu che, temAM siddhasenanA sanmati ane nyAyAvatAranI gheADI ke ghaNI preraNA hAya ema sakhAmaNI karatAM lAge che. digambarezane mate vIranirvANu pachI kramazaH zrutane hAsa thatA gayA ane vIra ni 683 pachI tA kAI paNu AcAya aMgadhara ke pUrva`dhara rahyA nahIM; paNa je kAI thayA te aMga ane pUnA azadhara thayA. temanI para parAmAM puSpadaMta ane bhUtamali thayA jemaNe SaTkhaMDAgamanI racanA karI ane guNadhara AcAye` kasAyapAhuDa'nI racanA karI. AcAya vIrasene ukta mane granthanI TIkA lakhI je kramazaH 'dhavalA' ane 'jayadhavalA'nAme prasiddha che. AcAya vIrasenane samaya IsAnI AThamInA uttarAdhathI navamI zatAbdInA pUrvAdha sudhI mAnaveA joIe. kAraNa ke dhavalAne' aMte temaNe je samayanA nirdeza karyo che, te pramANe te grantha AphrI akaTAkSara 816 mAM pUrNa thayA hatA.* AcArya vIrasene ukta banne TIkAgranthAmAM pramANurUpe sanmatinI aneka gAthAe TAMkI che| ane vIrasena 108. 5, 37mA sUtranAM vAtikA. 109. e 1, 4 lakIcastrayI ane nyAyAvatAranA ceAthe zlAka ityAdi. jue dhavalA prathama bhAganI aMgrejI prastAvanA pR0 2. * | dhavalA bhAga 1, pR0 12-13 mAM sanmatinI ( 1. 3, 4, 5, 11) cAra gAthA uSkRta che; pR.. 15mAM sanmati 1. 6; pR.. 80 mAM sanmatinI 1. 47; pR0386 mAM samatinI 1. 73 ane bhAga 4thAnAM pR0 3 ane 337mAM sanmatinI 1. 6; 1. 11 kramaza: uddhRta che. bhAga 9 pR0 181, 183, 185, 242 ane 244 mAM sanmatinI kramazaH 1. 47; 1, 33; 1, 6; 1. 6; 1. 11. gAthAe uSkRta che. * jayadhavalA ' prathama bhAgamAM pR0 218 mAM sanmatinI gA0 1, 3; 1, 5; pR0 220 mAM sanmatinI 1. 46 pR0 245 mAM sanmatinI 3. 47; pR0 248 mAM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya 127 pitAnA mata sAthe sanmatinA vakatavyane kaze ja virodha nathI ema paNa siddha karavAno prayatna karyo che. ethI jaNAya che ke temanA samaya sudhImAM digambara 5raM5rAmAM paNa sanmatinuM prAmANya svIkRta thaI gayuM hatuM. "dhavalA mAM (pR. 15) sanmati (1.6)nI have ItyAdi gAthA sanmatinA nAma sAthe uddhata karIne tenI sAthe pitAnA maMtavyane kevI rIte virodha nathI tenuM spaSTIkaraNa karyuM che; e ja vastune pharI paNa siddhasenanA nAma sAthe ukata gAthAne uddata karIne "jayadhavalAmAM" (pR. 261) vizeSarUpe spaSTa karI che. e batAve che ke AcArya siddhasenanA mantavyane te samayamAM digaMbara paraMparAmAM paNa keTaluM mahattva hatuM. vaLI ukta banne sthaLoe AcArya siddhasenanA sanmatine sUtra (samar3asutta) kahyuM che, te batAve che ke e grantha sUtrakeTino gaNAto hato. vidyAnaMdI paNa akalaMka jevA ja prasiddha ane prakAMDa digaMbara AcAya che. temaNe te akalaMke karI hoya te vighAnaMtI karatAM vadhAre siddhasenanI kRtionI upAsanA karI heya tema lAge che. kAraNa ke teo potAnA 110zlekavArtikamAM mAtra sanmatinI gAthA TAMkIne ja saMtoSa nathI pakaDatA paNa kyAMka teo siddhasenanA matane savizeSa svIkAre che, te kyAMka temanA matane virodha karatA hoya tema lAge che. paryAyathI guNa judo na hovAnI vAtane svIkAra akalaMka jevo samAna hoI te tarapha sanmatinI 1. 11; 1. 12; 1. 13; ane pR0 249 mAM sanmatinI 1. 15 thI 1. 20 sudhInI gAthAo; pR0 252-253 mAM sanmatinI gA. 1. 8; 1. 31 uddhata che. pR0 ra56 mAM sanmati 1. 9; ane pR. 257 mAM sanmatinI 1. 28 ItyAdi aneka gAthAo jayadhavalAmAM uddhata che. 110, pR. 3jAmAM sanmatinA trIjA kAMDanI 45 mI gAthA TAMkelI che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 sanmati prakaraNa dhyAna na ApIe, te paNa mULa be nayomAM uttarananI vahecaNane vidyAnaMdIe karele svIkAra 111sanmatinA avalokanane AbhArI hoya evI kalpanA thAya che; kAraNa ke evI vahecaNI laivAtikanA AdhArabhUta sarvArthasiddhi ke rAjavAtikamAM jaNAtI nathI; ane pahelavahelI digaMbarIya graMthamAM zlekavArtikamAM ja dekhAya che. vidyAnaMdIe naigamanaya judo mAnavA bAbata ane naye cha nahi paNa sAta ja hovA joIe e bAbata je carcA 112karI che, te siddhasenanA vanayavAda sAme ja heAya ema lAge che; kAraNa ke digaMbarIya graMthomAM kyAMya te vanayavAdanA svIkAranI vAta ja dekhAtI nathI. vidyAnaMdInuM viziSTa ane vistRta mayanirUpaNa temanA kahyA mujaba bhale 113nayacakrane AbhArI hoya, chatAM emAM siddhasenanA nayaviSayaka vicArono bahu ja spaSTa paDe che. mallAdInA ke bIjA ja kaI AcAryanA "nayacakranA abhyAsanA pariNAmarUpa vidyAnaMdIne nirUpaNamAM je saptabhaMgIonA vividha bhedo para varNana che, temAM sanmatinA saptabhaMgI paricayane thaDe paNa phALo hoya evI dhAraNa rahe che. vidyAnaMdIne sanmatine khAsa paricaya hate e vAta pAchaLanI bInAthI siddha thayA pachI ukta dhAraNAnI puSTimAM vadhAre kahevApaNuM rahetuM nathI. A zIlAMka, vAdivetALa zAMtisUri ane vAdideva A traNe sUrio siddhasenanI kRtionA abhyAsI hatA ane temaNe e kRtiomAMthI ghaNuM pitAnI kRtiomAM utAryuM che e vAta emanI prasiddha kRtione jotAM veMta ja spaSTa thaI jAya che. zIlAMke 111. 1, 33 ne zloka trIje, tattvArthaplekavAtika pR0 ra68. 112. 1, 33 ne zleka 17-26, tatvArthaplekvAtika pR. 229 113. "tadoSaT: prazvana saMvityA nayata: " 1,33ne 102 zloka. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArane paricaya 129 114 AcArAMga ane 115sUtrakRtAMga sUtranI TIkAmAM tathA vAdivetALa zAMtisUrie pitAnI prasiddha kRti 111varU4 TIkAmAM sanmatinAM ghaNuM padyo saMvAdarUpe TAMkelAM che. vAdidevasUrinA sthA dvArA mAM to sanmatinI TIkAne vani jyAM tyAM dekhAya che; ane temanA pramANunirUpaNanA aneka AdhAremAM eka khAsa AdhAra nyAyAvatAra paNa che, eTaluM ja nahi paNa vAdideva pite pitAnI racanAnA mULa AdhAra tarIke A0 siddhasenane ratnAkarane AraMbhamAM ja 11jaNAve che. 114. AcArAMgasUtranI TIkA pRtra 1 mAM dravyAnuyoga tarIke pUrve ane samati Adine sAthe ullekha karelo che; tathA 50 249 mAM sanmatine dazanaprabhAvaka graMtha :tarIke ullekha che. te baMne pATha kramazaH A pramANe che. "niyA: pUrvALi samAvivAra" | navamavi samAlima.." pR. 80, 85, 147 ane 171mAM anukrame pahelA ane trIjA kAMDanI gAthAo TAMkelI che. pR0 231 ane 250 mAM bIjI ane AThamI batrIsInAM padyo TAMkelAM che. 115. sUtrakRtAMgasUtranI TIkAmAM pU0 211 mAM sanmatinA pahelA ane trIjA kAMDanI gAthAo TAMkelI che ItyAdi. 116. pAIa TIkA pR. 21mAM sanmatinA pahelA kAMDanI trIjI tathA chaThThI gAthA - tathA 2 maMdAti:" kahIne uddharelI che ane pR 67mAM trIjA kAMDanI 47mI gAthA uddharelI che. 117. zrIfsanaramadramuva. prasiddhI: te sUrayo mayi bhavantu kRtaprasAdAH / . yeSAM vimRzya satataM vividhAn nibandhAna zA virSati tanapratimADapi mAda | 8 | pR. . Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa sanmati prakaraNa : hemacaMdra ane vijaya | sarvataMtrasvataMtra tarIke prasiddha AcArya hemacaMdra potAnI be batrIzIo siddhasenanI batrIzIone Adarza sAme rAkhIne ja racI che ema teonI racanAne AraMbha 118jatAM ja hemacaMdra spaSTa thAya che. vAtaSThAnanI racanA temaNe samaMtabhadranA svayaMma sUtranA laghu anukaraNarUpe karI che kharI; paNa agavyavacheda ane anya gavyavaccheda nAmanI batrIzIomAM to siddhasenanI kRtimAMthI ja mukhyapaNe preraNuM meLavI che. teoe siddhasenane zreSTha kavi kahela che te temanA upara paDela batrIzIonA prabhAvane lIdhe ja, ema kahevuM joIe. chelle jaina sAhityanI vividha rIte puravaNI ane upAsanA karanAra vAva yazavaMjayajI Ave che. siddhasena pachI lagabhaga bArase varSe thayelA chatAM siddhasenanA sAkSAta vidyAziSyapaNAnuM yazovinayajJa . mAna meLavavAnI yogyatA dharAvanAra e ja yazovijayajI che. siddhasenanI kRtionA avalokanakAra ane abhyAsIo aneka thayA haze, paNa emanI kRtionuM UMDuM ane sarvAgINu pAna jeTaluM e vAcake karyuM che teTaluM keI bIjAe karyuM hoya ema khAtarIthI kahevAne amArI pAse pramANu nathI. prAkRtamAM, saMskRtamAM ane gujarAtImAM vipula sAhitya racanAra e vAcake pitAnI traNeya bhASAnI aneka kRtio phakta sanmatinA traNa kAMDane AdhAre racI che. sanmatinA AkhA kAMDanA kAMDa laI temaNe svataMtra prakaraNe lakhyAM che ane bIjAM aneka prakaraNamAM sanmatinA vicAre gUMthI dIdhA che. e vAcakanI badhI kRtiomAM maLI AvatI ane temaNe "118. fsaDhanastutiyo nAtha akSitArA # vaiSa ! tathApi yUthAdhipateH pathasthaH skhaladgatistasya zizurna zocyaH" / emanA TIkAkAra mahilaNa paNa emaNe karelA siddhasenanA anukaraNanI sUcanA Ape che. syAdvAdamaMjarI pR0 2. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 * 2. mULakArane paricaya vivaraNa karelI sanmatinI gAthAono saravALe mUkIe, to ema ja kahevuM paDe ke vA yazovijayajIe lagabhaga AkhA sanmatinuM vivaraNa ane teno upayoga karyo che. A vAta pariziSTa na. 3 jevAthI spaSTa thaze. vAyazovijayajInA kayA kayA graMtha sanmatinA kayA kayA kAMDane keTakeTalA AbhArI che enuM spaSTa darzana te emanA ukta pariziSTagata graMtha sAMgopAMga jovAthI ja thaI zake; chatAM e pariziSTanuM mAtra avalokana abhyAsIone yazovijayajInA sanmativiSayaka UMDA abhyAsanI pratIti to karAvaze ja. yazovijayajIe sanmatinI gAthAonuM krame ke utkrame kareluM chUTuM pUruM vivaraNa ane te upara darzAvelA bhAvo ekatra karI sanmatinI saMkSipta TIkAnuM eka navuM saMskaraNa taiyAra karavAnI vRtti ame caritArtha karI zakyA nathI; paNa kaI khaMtIle buddhimAna vidvAna e pariziSTa uparathI e kAma ochI mahenate karI zakaze. jema yazovijayajI pachI jaina vADmayane vikAsa thaMbhe che, tema siddhasenanI kRtionA avelekanakAra ane abhyAsIone prathamathI cAlyo Avato virala pravAha paNa thaMbhI jAya che. ' 4. siddhasena ane jainetara AcAryo madhyakALanI ane arvAcIna koI paNa viziSTa dArzanika kRtimAM te te darzananA sUtradhAra gaNAtA kaNAda, akSapAda, jamini, bAdarAyaNa vagere AcAryone ane temanA viziSTa vyAkhyAkArane eka yA bIjI rIte prabhAva ne heya e zakya ja nathI. eTale siddhasena jevAnI viziSTa kRtiomAM e AcAryonA graMthane abhyAsa tarI Ave e svAbhAvika ja che ane ApaNe atyAre siddhasenanI upalabdha cheDI paNa kRtiomAM e AcAryone vicArapravAha moTe bhAge temanA 119nAma sAthe ja joI zakIe chIe. tethI ahIM evA jainetara AcAryo sAthe 11. juo nyAya, sAMkhya, vaizeSika Adi dArzanika phAtrizikAo. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 * sanmati prakaraNa siddhasenanI sarakhAmaNI karavA dhArI ja nathI. je keTalAka khAsa khAsa janetara vidvAnanI kRtio svarUpanI dRSTie, zailInI daSTie, nAmakaraNanI dRSTie ane bhAvanAnI dRSTie siddhasenane pitAnI kRtio racavAmAM preraka thayAnI kalpanA thAya che, te ja viThAnI sAthe siddhasenanI sarakhAmaNI ahIM ati TUMkamAM karavA dhArI che. nAgArjuna, maitreya, asaga ane vasubaMdhu nAgArjuna e I. sa. nA bIjA saikAnAM prasiddha bauddha vidvAna ane zunyavAdane sUtradhAra gaNAya che. enI mammakanALuna kArikA ane vigrahavyAvartanI kArikA siddhasene joI na hoya ema lAge che. kAraNake teo pitAnI batrIzImAM bauddha vidvAna dvArA pratiSThA pAmela madhyama mArgane apanAvavA tenA kharA praNetA tarIke mahAvIrane ja mAnI te dvArA temanI 12degstuti kare che eTaluM ja nahi paNuM nAgArjuna dvArA pratiSThita thayela zUnyatvanI bhAvanAne pitAnA vivakSita arthamAM laI mahAvIra sAthe joDI temanI stuti kare 121che. ane buddhanAM aneka sAbhiprAya vizeSaNamAMnA eka zunyavAdI vizeSaNane teo potAnA vivakSita arthamAM mahAvIra sAthe jeDI temanI zunyavAdI tarIke stuti 122kare che. zUnyatvabhAvanAnI ane zunyavAdivanI pratiSThA temaja madhyama mArganuM mahatva e meTe bhAge nyavAdanA pratiSThapaka manAtA ane madhyamakakArikAnA racayitA nAgArjunane AbhArI che. e dhAraNA sAcI hoya, te siddhasenanI stutiomAMnA ukta ullekho temanA upara nAgArjunanI kRtionA paDela prabhAvanuM anumAna karAvavA mATe basa che. 120. juo dvAva 3. 5. 121. za0 3, 20. 122. dvA2 3, 21. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 133 2. mULakArane paricaya mitreya ane asaMga e banne guru- ziSyanA asalI graMthe te maLyA nathI; paNa emanA keTalAka graMthanA cInI maitreya ane anuvAda maLe che. ane te uparathI prophesara TayucIe saM je vizvAsapAtra thoDuMka lakhyuM 123 che, te jotAM che ema mAnavAne kAraNe maLe che ke, siddhasenane pitAnI kRtionuM vastu meLavavAmAM, carcavAmAM, agara spaSTa karavAmAM sAkSAta ke paraMparAthI e banne guru ziSyanI kRtio thoDI ghaNI upakAraka thaI ja hovI joIe. kAraNake siddhasenanI vAda viSe bahuja mArmikatAvALI je be batrIzIo atyAre maLe che, temanuM vastu e maitreya ane asaMganAM upalabdha prakaraNomAM savistara hovAnI dhAraNA pro0 yucInA lekha uparathI thAya che. vijJAnavAdanA prasiddha AcArya vasubaMdhune 124vavidha graMtha * * asala rUpamAM atyAre ApaNI sAme nathI paNa vasuvaMgha temanI vIsa zleka jeTalI eka viMzikA ane trIsa * zleka jeTalI eka trizikA e be kRtio hamaNAM ja temanA asala rUpamAM prApta thaI che ane te amArI sAme125 che; emane viSaya vijJaptimAtratAsiddhi kahevAya che. ukta vAvidhine prabhAva siddhasenanI vAdaviSayaka be batrIzIo upara paDa haze evI to atyAre mAtra kalpanA ja thaI zake; paraMtu ukta viMzikA ane trizikAne prabhAva paDavA viSe to kAMIka vadhAre saMbhAvanA rahe che. kAraNa ke amuka niyata saMkhyAmAM zleke racI temAM pratipAdya vastu goThavI tevaDAM prakaraNe racavAM ane te prakaraNanuM saMkhyA pramANe viMzikA jevuM nAma goThavavuM e paddhati atyAre ApaNane vasubaMdhunI kRtiomAM ja 123. juo janala reDa e. se. julAI 1929 ne aMka pR. 451. * 124. A graMtha vasubaMdhune havA vize prava TacucInA eka mananIya lekha mATe juo inDiyana hisTorikala kavArTalIne DIseMbara 1928 ne aMka pRSTha 630. 15. DaoN. silvana levI dvArA saMpAdita. . Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 sanmati prakaraNa pahelavahelI maLe che. A paddhati bhale jUnI hoya paNa vasubaMdhunI kRtiemAM te che ja. siddhasene vijJAnavAda je hato evI paNuM temanI kRtimAMnA vicAre jotAM pratIti thAya che. vasubaMdhu jevA pUrvavatI prasiddha vijJAnavAdInI kRtio siddhasena jevA bahuzrutanA hAthamAM AvI hoya e dhAraNA cheka asthAne te nathI ja. eTale siddhasenane amuka zloka pramANu prakaraNo racavAnI ane te prakaraNone kasaMkhyA pramANe batrIzI jevAM nAma ApavAnI ane te prakaraNa dvArA pitAnuM pratipAdya vastu sthApita karavAnI je phuraNA thaI temAM vasubaMdhunI ukta vizikA, trizikA Adi kRtiono zeDo paNa phALo haze evI kalpanA ApaApa thaI jAya che. azvASa ane kAlIdAsa azvaghoSa ane kAlIdAsa e baMne mahAna kavi tarIke prasiddha che, ane temanI ekathI vadhAre kRtio paNa jANItI che. siddhasenane hemacaMdra zreSTha kavi tarIke varNavela che chatAM nirvivAda rIte tenuM ja kaMI mahAkAvya ke khAsa kAvyarUpe nAne kavitAgraMtha hajI jANavAmAM Avyo nathI. je kAMI ApaNI sAme che te tenI batrIzIo. A batrIzIomAMnuM kAvyatva, temanI zailI, keTalAMka paDyo ane keTalAka bhAvo jotAM ane azvaSa tema ja kAlIdAsanI kRtio sAthe temane sarakhAvatAM ema lAgyA vinA nathI rahetuM ke e traNe vidvAnanI kRtiomAM bahu ja maLatApaNuM che. alpaSanI chAyA kAlIdAsa upara che. kAlIdAsa ane siddhasena taddana najIka najIka samayamAM AgaLa pAchaLa thayA hoya ke samakAlIna ja hoya e viSe khAtarathI kAMI paNa kahevuM zakya nathI; chatAM eTaluM to lAge ja che ke keI ekanA vicAro bIjAmAM pratibiMbita thayelA che. aSanA buddhacarita ane saudarAnaMdamAM tema ja kAlIdAsanA kumArasaMbhava, raghuvaMza AdimAM padyane dabaMdha, prasAdaguNa ane je sphaTArthapaNuM che, tevuM ja siddhasenanI batrIzIomAM che. buddhacarita AdimAM vividha chaMdanI pasaMdagI ane sargo te aMdabheda jevA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULa kArane paricaya 135 che, tevA ja batrIzIomAM che. azvaSa pitAne pUjya buddhane ane kAlIdAsa svamAnya mahAdevane tathA ajane pitapotAnI vArasAgata sAMpradAyika bhAvanA pramANe je Dhabe varNave che, lagabhaga te ja Dhabe siddhasena pitAnA mAnyadeva mahAvIranA tyAganuM ati TUMkamAM stutirUpe citra rajU kare che.12 kAlidAsane127 "jUnuM hovAthI badhuM kAvya sAruM che ema nathI ane navuM hoI badhuM kharAba che ema paNa nathI," e saMkSipta. bhAva jANe ke bhASyarUpamAM vikasita thaI vistAra pAmele siddhasenanI AkhI chaThThI batrIzImAM goThavAI gayela hoya tema e batrIzI ane uktabhAvanuM kAlIdAsanuM padya jotAM lAgyA vinA rahetuM nathI. siddhasenanA priya che ane azvaghoSa tema je kAlidAsanA priya Ide vacce bahu ja samAnatA che. emAM zabdAbara nathI paNa artha gaurava bhAre che. dArzanika viSayane lIdhe siddhasenanI batrIzIomAM je kaThinatA anubhavAya che te bAda karIe, te kalpanAnI ucagAmitA, vaktavyanI AkarSakatA ane upamAnI manaharatA viSe e traNe bahu ja maLatA che. dinAga ane zaMkarasvAmI bauddha tArkika diganAga e prasiddha vijJAnavAdI tarIke jANIto che. * enI aneka vikhyAta kRtiomAMthI eka paNa asala vinA rUpamAM ane avikalapaNe atyAre ApaNI sAme nathI. ApaNe enI kRti viSe je kAMI jANI zakIe chIe te mukhyapaNe enA cInI ane tibeTI anuvAdo tema ja e bhASAomAM thayelI vyAkhyAone ja AbhArI che. 128 dinAgane 126. juo hRA5. 127. purANanitya na sAdhu sarva jApi caM navamityavacam santaH parIkSyAnyatarad bhajante mUDhaH parapratyayaneyabuddhiH // - mAlavikAgnimitra 128. juo satIzacaMdranuM hisTarI opha InDiyana lojika" tathA " nyAcapraveza bIjA bhAganI pro. vidhuzekhara bhaTTAcAryanI prastAvanA. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 sanmati prakaraNa eka prasiddha graMtha " nyAyamukha' nAme che je hamaNAM ja tenA cInI anuvAda uparathI pro0 TayucI dvArA aMgrejImAM taiyAra thaI ApaNuM sAme Avyo che. bIje eka "nyAyapraveza" nAmano graMtha ati prasiddha ane mULa ravarUpamAM ja 129sulabha che. tibeTI paraMparA ane pro. vidhuzekhara bhaTTAcAryane mata bAdhita na hoya to e graMtha paNa diggAganI ja kRti che. diggAga ane siddhasenanA paurvAparya ke samakAlIna paNa viSe kAMI ja nizcayapUrvaka kahevuM zakya nathI. chatAM ema mAnavAne kAraNa che ke, e benI vacce kALanuM aMtara hoya te te nahi jevuM ja haze. e bemAMthI keI ekanI kRtio upara bIjAnI kRtione prabhAva paDele nahi hoya te paNa eTaluM to khAtarIthI kahI zakAya tema che ke e bannenI kRtiomAM evA aneka samAna aMze che je baMnene maLela samAna vArasAnuM pariNAma che. A vAtanI pratIti siddhasenanA "nyAyAvatAra sAthe nyAyamukha" ane "nyAyapraveza ane 13 sarakhAvavAthI thaI zake tema che. mAtra nAmakaraNamAM ke graMthanA viSayanI pasaMdagImAM ja nahi paNuM zabdavinyAsa ane vastuvivecana sudhAMmAM A traNe graMthanuM sAmya bahu ja dhyAna kheMce tevuM che. siddhasene nyAyAvatAra'mAM karelAM keTalAMka vidhA 131 e "nyAyamukha" ane "nyAyapravezanAM vidhAnanI sAme ja che ke bIjA keI tevA bauddhagraMthanAM vidhAnonA sAme che, e jANavAne atyAre nizcita sAdhana kAMI nathI; chatAM "nyAyamukha" ane "nyAyapravezamAMnI pratyakSa tema ja anumAnaviSayaka vicArasaraNIne sAme rAkhI "nyAyAvatAra'mAMnI 129. A graMtha gAyakavADa orIenTala saMskRta sirIjhamAM 0 e. bI. dhruva dvArA saMpAdita thaI gayo che ane enI lakhelI puSkaLa nakala jaina bhaMDAromAM che. 130. A mATe juo "nyAyamukha ane prera TayucIsaMpAdita aMgrejI AvRtti ane "nyAyapraveza"nI ukta bhaTTAcArya tathA prava saMpAdita AvRtti. 131. anumAnamAM abhrAMtapaNAnuM, pratyakSamAM paNa abrAMtapaNAnuM ane pratyakSanA svArthaparArthe bheda hevAnuM vagere. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 2. mULakArano paricaya 137 vicArasaraNI jotAM atyAre ema lAgyA vinA nathI rahetuM ke siddhasene pitAnAM vidhAne diggAganI mAnya paraMparAnI sAme ja karyA che. je cInI paraMparA ane te uparathI baMdhAyelI mAnyatA sAcI * hoya, te ukta "nyAyapraveza " graMtha zaMkarasvAmIno ja zaMkarasvAmI che ane e zaMkarasvAmI diggAgane ziSya hato. "tattvasaMgrahanA vyAkhyAkAra 132kamalazale ane sanmatinA TIkAkAra 133abhayadeve nirdezela zaMkarasvAmIthI "nyAyapravezanA kartA tarIke manAto zaMkarasvAmI judo che ke nahi te jANavAne atyAre kAMI ja sAdhana nathI. paNa je "nyAyapraveza ane kartA kaI zaMkarasvAmI, hoya ane te diggAgano ziSya hoya agara diggAganA samaya lagabhaga thayela hoya to evI saMbhAvanA rahe che ke siddhasena ane e zaMkarasvAmI bemAMthI keI ekanA upara bIjAnI kRtinI asara che athavA bannenI kRtimAM koIne vArase che. dhamakIti ane bhAmaha A be vidvAnomAM pahele koNu ane pachI koNa e viSe matabheda 134 che; paNa amArI daDha dhAraNA pramANe e to nakakI ja che ke siddhasena e baMne vidvAnonAM pUrvavatI che. dhamakIti e sAtamA saMkAne prakhara bauddha tArkika che ane bhAmaha to AlaMkArika che. dhamakItine AkhA devi613pa sAthe sarakhAvIe evI siddhasenanI kaI kRti atyAre ApaNI sAme nathI. paNa enA "nyAyabiMdu' sAthe saLaMga sarakhAvI zakAya evI eka kRti te sadbhAgye sacavAI rahI che ane 132. tattvasaMgraha5jika pR0 19. . 133. sanmatiTIkA pR0 664 paM0 15. 134. bhAmaha ane dharmanIti upara divekarano lekha ja0 0 0 se. okaTobara 1929, pR0 825 thI. 135. AnI asalI saMskRta nakala sabhAgye pATaNanA jaina bhaMDAramAMthI maLI AvI che. ane enI nakala vidyApIThanA rAjacaMdra graMthabhaMDAramAM che. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 samiti prakaraNa te kRti eTale "nyAyAvatAra" ja. "nyAyabiMdumAM pramANasAmAnyanI carcA hovA chatAM temAM anumAnanI ane khAsa karI parArthe anumAnanI carcA ja mukhyapaNe ane vistRta che. "nyAyAvatAramAM paNa e ja vastu che. "nyAyamukha" ane "nyAyapraveza'mAMnuM pratyakSa-lakSaNa temaja nyAyabiMdumAMnuM pratyakSa-lakSaNa sarakhAvatAM baMnenI paraMparA judI judI lAge che. pahelA be graMthanI paraMparA vijJAnavAdanI ane trIjAnI paraMparA sautrAMtika jaNAya che. bhAmahe te potAnA alaMkAragraMthamAM prasaMgavaza13 ja parArtha anumAna-nyAyanI TUMkI carcA karIne 137 mahAna bhAra uThAvavAnI kavinI javAbadArI adA karI che. temAM paNa vijJAnavAdanI ja paraMparA bhAse che. siddhasene pitAnA nyAyAvatAramAM vijJAnavAda ane sautrAMtika bane bauddha paraMparA sAme jainadaSTine baMdha bese evAM keTalAMka vidhAne kare che; paNa e vidhAne amArI samaja mujaba dhamakIrti ke bhAmaha sAme nathI, paNa ukta banne bauddha paraMparAo je ghaNuM lAMbA kALathI pahelethI ja cAlI AvatI hatI ane jenA anugAmI aneka bIjA samartha vidvAnoe e paraMparAnI puSTimAM puSkaLa sAhitya racyuM hatuM, te paraMparAnA piSaka mitreya, asaMga ane dignAga jevAnA graMthanI sAme ja hatAM. eTale "nyAyabiMdu" ke "kAvyAlaMkAra' sAthenA nyAyAvatAranA keTalAka sAmyamAtrathI siddhasenanA samaya paranA anumAna tarapha DhaLI javuM gya nathI. darzana ke anya viSayanA pradezamAM evI aneka vicAranI paraMparAo che ke jemanuM AdimULa zodhavuM e zaktinI bahAra che. te vicAraparaMparAo pahADamAMnA strotanI paThe kayAreka maMda te kayAreka tIvra vegamAM udaya pAmatI anubhavAya che. koI samartha vidvAna thAya tyAre amuka vakhata sudhI amuka paraMparAne bahu jora maLe che. 136. juo pachida pa. 137. "na sa ra o ra tadnArthe sa cAya ra sA aa ! jAyate yanna kAvyAGgamaho bhAro mahAn kaveH // " / -kAvyAlaMkAra pari0 5, zlo 4. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mULakArano paricaya 139 ane bIjI paraMparAo kAM te dabAI jAya che agara te sahaja gauNa banI jAya che. A vakhate e baLa pAmela paraMparAne e samartha vidvAnanI ja Adi sRSTi mAnI te uparathI etihAsika anumAne bAMdhavAmAM ghaNuM vAra bhUla thaI jAya che. dharmakIti ane siddhasenanA graMthagata sAdazya uparathI nirvivAda anumAna te eTaluM ja karI zakAya ke e banne sAme amuka amuka paraMparA hatI; ethI vadhAre kazuM ja nahi. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIkAkArano paricaya zvetAMbara ane digaMbara paraMparAmAM abhayadeva nAmanA aneka138 vidAna graMthakAra thaI gayA che, temAM sanmatiTIkAkAra prastuta abhayadeva zvetAMbarIya che. temanI mAhitI meLavA mukhyapaNe be sAdhane amArI sAme che. paheluM sAdhana che. emanI potAnI racelI sanmatiTIkAnI aMtanI prazasti ane bIjuM sAdhana te pAchaLanA AcAryoe racelI vaMzaprazastiomAM AvatA ullekho. abhayadevanI pitAnI prazasti ane teno sAra A pramANe che - "iti katipayasUtravyAkhyayA yad mayA''ptaM kuzalamatulamasmAt sanmate vyasArthaH / . bhavabhayamabhibhUya prApyatAM jJAnagarbha vimalamabhayadeva-sthAnamAnandasAram // puSyadvAgdAnavAdidviradaghanaghaTAkuNThadhIkumbhapITha pradhvaMsodbhUtamuktAphalavizadayazorAzibhiryasya tUrNam / gantuM digdantidantacchalanihitapadaM vyomaparyantabhAgAn . svalpabrahmANDANDodaranibiDabharotpiNDitaiH sampratasthe // pradyumnasUreH ziSyeNa tattvabodhavidhAyinI / taavAImathena sanmAvataH kRtA" che. e rIte sanmatinAM keTalAMka sUtrenI vyAkhyA vaDe meM je amApa puNya upArjana karyuM che, enA AzrayathI bhavya jIva saMsArano bhaya dUra karI jJAnagarbhita nirmala ane AnaMdapradhAna evA abhayadeva (mokSa) sthAnane prApta kare. "jene vAdimadamardanathI utpanna thayela yaza vizvamAM vyApI gayo hato, te pradyumnasUrinA ziSya abhayadeve sanmatinI tattvabodhavidhAyinInAmaka vRtti racI." 138. jAo abhidhAnarAje 8 "abhayadeva' zabda. 140 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. TIkAkArano paricaya A TUMkI prazastimAMthI nIcenI bAbato tarI Ave che. (1) TIkAkAranA guru tarIke pradyumnasUrinuM ane TIkAkAra tarIke abhayadevanuM nAma." (2) mULa graMthanuM sanmati ane TIkAnuM tattvabodhavidhAyinI nAma (3). sanamatinAM keTalAMka ja sUtro upara vyAkhyAnI racanA.. pradyumnasUri ane abhayadevasUrinA nAma uparAMta temanA gai, samaya, vaMza, kRti ane jAti Adi bIjA kazA vize kAMI paNa mAhitI uparyukta prazasti pUrI pADatI nathI; tema chatAM temanA ga7, samaya ane parivAra viSe ApaNe thoDIka mAhitI anya AcAryonI racelI prazastiomAM AvelA temanA ullekha uparathI meLavI zakIe chIe. AvA ullekhavALI cAra prazastio atyAre amArI sAme che. temAM sauthI pahelI vAdivetALa zAMtisUrie pitAnI uttarAcana uparanI Tga nAmaka TIkAne aMte ApelI 13prazasti che. bIjI pravacanasAroddhAranI vRttinA rtA siddhasene aMte ApelI 14prazasti che.) 139. ati vistAravAnadhye rAtavAsavita: | 'Asevyo bhavyasArthAnAM zrIkauTikagaNadrumaH // 1 // tadutthavairazAkhAyAmabhUdAyatizAlinI / vizAlA prItizAkheva zrIcandrakulasaMtatiH // 2 // yasyAbhUd gururAgame gurunidhiH zrIsarvadevAhvayaH sUrIrAmacalevabhUmiva racAtakamALasfja ra (?) " ! tameM supuyAdhipatA gapatimavidyApA (?) * pratyAkhyAya ciraM bhuvi pracaratu zrIzAntisUreH kRtiH // 8 // 140. juo pravacanasAreddhAranI prAMta bhAganI prazasti vadhArA mATe. zrIcandragacchagagane prasaritamunimaNDalaprabhAvibhavaH / udagAnnavInamahimA zrImadabhayadevasUriraviH / / tAkikAgastyavistArisatprajJAculukaizciram / vardhate pIyamAno'pi yeSAM vAdamahArNavaH // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14ra sanmati prakaraNa trIjI kAvyaprakAzanI saMta TIkAnA racayitA mANikyacaMdra pite racelA pArzvanAtha caritrane aMte ApelI 141prazasti che; ane cothI prabhAvakacaritranA racayitA prabhAcandra e caritrane aMte ApelI 142prazasti che. A cAramAM pahelI prazastinA racanAra zAMtisUrine svargavAsa vika saM. 1096mAM thayelo che. bIjI prazasti saM. 1248mAM, trIjI saM. 1276 mAM ane cothI saM. 1334 mAM racAyelI che cAre prazastio abhayadevano caMdragaccha varNave che, je temanA ziSya dvArA rAjaga7 nAmathI prasiddha pAmela che. zAMtisUri potAnA be guruone nirdeza karatAM pramANuzAstranA guru tarIke je abhayadevano ullekha kare che, te ja abhayadeva prastuta sanmatinA TIkAkAra hovA joIe ema 141. tathavivArakumavanI savArapakvAnana ___ statpaTTe'bhayadevasUrirajani zvetAmbaragrAmaNIH / sadvAkyazrutilAlasA madhukarIkolAhalAzaGkinI hitvA viSTarapaGkajaM zritavatI brAhmI yadIyAnanam // dRnimnagAH satpathabhedametA dhruvaM kariSyanti jaDaiH sametAH / itIva rodhAya cakAra tAsAM granthaM navaM vAdamahArNavaM yaH / / 6-7 // zrIabhayadevasUristacchiSyastarkabhUrabhUt / bhagnAsanA'litumulAdgauryadAsyamazizriyat // jaDollAsena sanmArgabhedinI dRktaraGgiNIm / .. roddhaM cakAra sa navaM granthaM vAdamahArNavam // 29-30 / / * vadhArA mATe juo pArzvanAthacaritranI prazasti. 142. ziSyo'syAbhayadevasUrirabhavajjADyAndhakAraM haran gobhirbhAskaravatparAM viracayan bhavyAptavarge mudam / granyo vAdamahArNavo'sya viditaH prauDhaprameyomibhUt / datte'rthaM jinazAsanapravahaNe sAMyAtrikANAM dhruvam // 39 // vadhArA mATe juo prabhAvacaritranI prazasti. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. TIkAkArane paricaya 143 bIjI badhI bAjune vicAra karatAM ekhuM lAge che; kAraNa ke je pramANuzAstranA pAragAmI hoya ane je zAMtisUrinA gurutvanuM samAna meLavavAnI lAyakAta dharAvatA hoya evA bIjA keI abhayadeva vikramanA agiyAramA saikAnA pUrvArdhamAM vidyamAna hovAnuM atyAra sudhI jANavAmAM AvyuM nathI. - sidasena, mANikyacaMdra ane prabhAcaMdranI prazastimAM nirdezAyela abhayadeva to nirvivAdapaNe prastuta sanmatinA TIkAkAra ja abhayadeva che; kAraNa ke e traNe prazastiomAM abhayadevane pradyumnasUrinA ziSya tarIke ane vAdamahArNava nAmaka graMthanA racanAra tArkika vidvAna tarIke nirdezela che. 14vAdamahArNava e bIjA koI svataMtra graMthanuM nAma nathI, paNa prastuta sanmatinI tattvadhavidhAyinI TIkAnuM bIjuM anurUpa nAma che. siddhasene ApelI vaMzaparaMparA pramANe te pite abhayadevathI navame * puruSa che; mANijyacaMdra teNe ApelI vaMzaparaMparA pramANe abhayadevathI dazame puruSa che. siddhasena abhayadevanA eka ziSya dhanezvarane muMjarAjAnA mAnya tarIke ane mANikayacaMdra abhayadevanA ziSya jinezvarane muMjarAjAnA mAnya tarIke varNave che. prabhAcaMdra abhayadevanA ziSya dhanezvarane tribhuvanagirinA svAmI kaImarAjanA mAnya tarIke varNave che. je A prazastinA prApta pATho ane temAMnI hakIkata barAbara hoya, to ema mAnavuM joIe ke kAMte abhayadevanA dhanezvara ane jinezvara e be judA ja ziSya hatA ane kAto eka ja ziSyanAM be nAme hatAM. e ja rIte siddhasenanI prazastimAMne muMja ane prabhAcaMdranI pratimAne tribhuvanagirine svAmI kaImarAja e be kAMto judI judI vyaktio che ane kAMte eka ja vyaktinAM be nAme che. kadAca kaImarAjasaMmAnita dhanezvara ane muMjasaMmAnita dhanezvara e be 143. sanmatiTIkA 0 308 nuM TiNa bIjuM. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 - sanmati prakaraNa judA paNa hoya. game tema ho chatAM uparanI badhI hakIkata uparathI ekaMdare abhayadevane ItihAsa A pramANe phalita thAya che. teo caMdrakulIya ane caMdragachanA pradyumnasUrinA ziSya hatA. temane samaya vikramanI dazamI sadIne uttarArdha ane agiyAramI sadInA pUrvArdha sudhIno che. temanA vidyA ziSyo ane dIkSA ziSyone parivAra bahu meTo ane aneka bhAgomAM vahecAyele hato. e parivAramAM ghaNuM vidvAna thaI gayA che ane temAMnA keTalAke rAjAo samakSa samAna paNa meLavyuM hatuM. temanI jAti ke mAtApitA ke janmasthAna viSe kazI ja jANu nathI, chatAM teonuM vihArakSetra rAjaputAnA ane gujarAta hatAM ema mAnavAmAM prabaLa kAraNe che. sanmatitakanI TIkA uparAMta temanI bIjI kRti hovAnuM kAMI pramANu nathI. prazastio pramANe ziSya parivAra siddhasenI prazasti mANijyacakinI prazasti prabhAcakanI prazasti 1 abhayadeva abhayadeva abhayadeva 2 dhanezvara jinezvara dhanezvara 3 ajitasiMha ajitasena ajitasiMha 4 vardhamAna vardhamAna , vardhamAna 5 devacaMdra zIlabhadra zIlabhadra bharatezvara zrIcaMdra pUrNabhadra jinezvara 6 caMdraprabha 7 bhadrezvara 8 ajitasiMha vairasvAmI bharatezvara caMdra jinabhadra nemicaMdra dhamaSa prabhAcaMdra pavAdeva 9 devaprabha 10 siddhasenasUri sAgareMdu sarvadeva mANakacacaMdra Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULa ane TIkAgraMthane paricaya mAtra vicAra ke mAtra zabdaracanA e graMtha nathI, paNa vyavasthita Akho pramANabaddha vicAra ane tene darzAvanAra samucita zabdavinyAsa e banne maLIne graMtha kahevAya che. ahIM mULa sanmati ane tenI TIkA e ane prastuta graMthanA zAbdika ane Arthika svarUpane lagatI keTalIka babatono paricaya karIe te pahelAM traNa bAbato sAmAnyapaNe darzAvavAnI che: (1) racanAne uddeza (2) preraka sAmagrI; ane (3) racanAnI asara. (1) jaina darzananA prANarUpa ane jaina AgamanI cAvIrUpa anekAMtadaSTinuM vyavasthita rIte navesara nirUpaNa karavuM; takazelIe tenuM pRthakkaraNa karI tAkikemAM tenI pratiSThA sthApavI; dazanAMtaramAM jaina darzananuM sthaLa zuM che, athavA jaina darzana sAthe dazanAMtare ze saMbaMdha che, e darzAvavuM; anekAMtadaSTimAMthI phalita thatA bIjA vAdanI mImAMsA karavI; pitAnA samaya sudhImAM dArzanika pradezamAM carcAtA muddAone anekAMtadaSTie nirUpavA; ane pitAne phurela navIna vicAraNAene prAcIna tema ja pratiSThita anekAMtadaSTinA nirUpaNano Azraya laI vidvAne samakSa mUkavI, e mULagraMthanI racanAnI pAchaLa rahele mULakAra siddhasenano uddeza che. mULagraMthanI racanAnA upara kahela uddeza uparAMta TIkAnI racanA pAchaLa TIkAkArano uddeza jarA vadhAre che; ane te e ke pitAnA samaya sudhImAM dArzanika pradezamAM carcAyelA ane vikAsa pAmelA badhA ja vAde viSe laMbANa ane UMDANathI carcA - khaMDanamaMDana karI, te dareka vAda paratve jaina maMtavya darzAvavuM ane e rIte anekAMtavAdanI carcAmAM navA aneka muddAone samAsa karI temAM vizALatA AvI. 145 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 sanmati prakaraNa " (2) koI paNa viziSTa graMthakAra jyAre kAMI race che tyAre tene mukhya uddeza pite mAnelI vicAra5raMparAnuM vizeSatva batAvavAnuM hoya che. e vicAra paraMparA taddana navI nathI hotI, chatAM viziSTa graMthakAra temAM navInatva ANe che. tenAM kAraNe A pramANe - (F) pUrvanI badhI virodhI ane aviredhI paraMparAone abhyAsa, (4) UMDuM nirIkSaNa, (4) khaMDana dvArA, virodhIonA AkSepanA parivAra dvArA, ke sarakhAmaNIdvArA pitAnI vicAraparaMparAnA vizeSatvanuM sthApana ane (2) pratibhA-janita navI goThavaNI agara navuM phuraNa. veda ane upaniSadanA abhyAsanA pariNAme mImAMsAsu jamyAM. pUrvanI tarkaparaMparAo, padArthavicAraparaMparAo ane sAdhakanA mArgonI paraMparAonA abhyAsane pariNAme nyAya, vizeSika, sAMkhya ane yegasUtro jamyAM. Agama ane piTakanA abhyAsanA pariNAme pAchaluM jena tathA bauddha tarkasAhitya jagyuM. navasajana vakhate sarjakane amuka pUrva paraMparA viSe baLavAna Adara hoya che ane chatAM tene temAM UNapa bhAse che. e UNapa dUra karavAnuM baLa te pitAnAmAM jue che, tyAre te AjubAju vahetI vicAradhArAomAMthI amuka upAdAna laI, tenI sAthe potAnI pratibhA joDI, pite dhArela sarjana kare che ane ghaNI vAra te pratiSThita bane che. siddhasena ane abhayadeve e ja karyuM. e mULakAra ane TIkAkAranA samaya vacce aMtara hatuM te pramANamAM paristhiti paNa judI hatI; vaiyaktika zaktibheda uparAMta lekanI mAgaNI paNa judI judI hatI. tethI ja banne graMthe vacce mULa - TIkAno. saMbaMdha hovA chatAM guru ziSyanI jema moTuM aMtara paDyuM che. samakAlIna graMthonAM sane paNa ghaNI vAra dezabheda ane jarUriyAtabhedane kAraNe bhinna bhinna prakAranAM bane che. prAkRta ane saMskRta bhASAnA UMDA abhyAsa uparAMta te bhane bhASAmAM racAyelAM potapotAnA samaya sudhInAM jaina-jainetara darzananI vividha zAkhAonA dArzanika graMtharAzine. abhyAsa (jene kAMIka khyAla pariziSTa naM0 6 ane 10 uparathI Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane DhIkAthane paricaya 147 AvI zakaze) teNe ja siddhasena ane abhayadevane graMtha racavAmAM mukhya preraNA ApI che. (3) mULa graMtha sanmati racAya ke satvara ja tenI asara ajaba rIte jaina vADmaya upara thaI. sAtamA saikAthI mAMDI cAlu sadI sudhInA pratiSThita ane abhyAsI zvetAMbara, digaMbara vidvAnomAMthI keIe 144sanmatine jaina darzananA eka prabhAvaka graMtha tarIke varNavya che, to keI 14bIjAe pitAnA vicAronI puSTimAM tene AdhAra lIdho che; 146ane tenA upara TIkA racI che to vaLI bIjA 147Ie sanmatine Azraya laI aneka navAM svataMtra prakaraNo racyAM che; koIe sanmatimAMnA amuka judA paDatA khAsa vicAranuM khaMDana karavA prauDha ane abhyAsapUrNa prakaraNa 148racyAM che, to koIe pAchI e ja vicArone 14"samanvaya karI tenI pratiSThA vadhArI che. TUMkAmAM ema kahI zakAya ke jaina vADmayamAM takazelInI jAmela pratiSThA moTe bhAge sanmatinI racanAne ja AbhArI che jaina vAya upara TIkAnI racanAnI asara mukhyapaNe traNa bAbatomAM thayelI najare paDe che. dazamA saikA pachInA jenuM vAyamAM prasanna zailIe saMskRta bhASAmAM lakhavAnI je rIte dekhAya che, vizALa ane vizALatara parimANavALA graMthe racavAnI je bhAvanA jaNAya che, ane vividha jainetara darzananA graMthane abhyAsa karI te mAraphata jaina sAhitya vikasAvavAnI je tIvra vRtti udaya pAmelI anubhavAya che, e badhAmAM sanmatinI prastuta TIkAnI asarane khAsa phALo che. A vAta 144. jinadAsagaNimahattara vageree. 145. haribhadra, gaMdhahastI vageree. 146. malavAdI, sumati vageree. 147. u0 cavijayajIe. 148. jinabhadragaNuM, kSamAzramaNa vageree. 149. juo jJAnabiMdu pR0 164. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanamati prakaraNa e TIkA ane te pachInuM jaina saMskRta vAya sarakhAvavAthI spaSTa jANuM zakAya tema che. 1. zAbdika svarUpa graMthanA zAbdika svarUpane lagatI nAma, bhASA, racanAzailI, parimANa ane vibhAga e pAMca bAbato upara ahIM vicAra karavo dhAryo che. nAma prathamanA cAra bhAgonI zarUAtamAM savitaraNa ane pAMcamA bhAgamAM sanmatigharA evuM nAma chapAyeluM joI vAcakane e parivartananuM kAraNa jANavAnI IcchA thAya e svAbhAvika che. sameti e nAmanA aucitya viSe sahaja zaMkA hovA chatAM pahelAM tenI pasaMdagI karavA ane chapAvavAnAM traNa karANe hatAM - (1) saMpradAyamAM vidvAna gaNAtA dareka sAdhune meDhethI sammati e eka ja nAmanuM saMbhaLAvuM, (2) likhita pratienA moTA bhAgamAM sammati e nAmane ullekha ane (3) zvetAMbara, digaMbara saMpradAyanA prAcIna graMthe uparAMta chellAmAM chellA upAdhyAya yazovijayajI jevAnA graMthamAM Apela avataraNomAM paNa "sammati" evA ullekhanuM najare paDavuM. je puSTa pramANane lIdhe pAchaLathI nAma badalI chapAvavAno IrAde thayo, te e che ke, 150dhanaMjayanAmamAlAmAM mahAvIranAM aneka nAmemAMnuM eka nAma sanmati che. A vAta jANamAM AvatAM ja prathamanA sammati nAmanA aucitya viSe je zaMkAo AvatI, te dUra thaI gaI ane ema lAgyuM ke graMthakArane kharuM nAma ramati e ja abhipreta hovuM joIe. kAraNa ke eka bAju e nAma mahAvIranuM vAcaka hoI graMthane mahAvIra sAthe saMbaMdha darzAve che, ane bIjI bAju 150, dhanaMjayanAmamAlA: sanmatirmahativIro, mahAvIro'ntyakAzyapaH / / 116 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane DhIkAcathane paricaya 149 te zreSTha mati agara zremativALe evo artha zleSa dvArA sUcavI, graMthakartAnuM yogya sthAna darzAve che. sanmati e mahAvIravAcaka nAma temanAM mukhya siddhAMtanA pratipAdaka graMtha sAthe jeTaluM vadhAre baMdha bese che, teTaluM sammati nAma baMdha besatuM nathI. A aucitya spaSTa thatAM ja likhita pratiomAM keTaleka sthaLe samati e ullekha maLe teno khulAso thaI gaye ane ema lAgyuM ke khare pATha sanmati ja hovo joIe. sanmatinA sthAnamAM sammati e pATha kema dAkhala thaye teno vicAra karatAM ema lAge che ke, mULa graMtha prAkRtamAM hoI graMthakAre tenuM prathama nAma prAkRta ja javuM hovuM joIe ane evA prAkRta nAmano ullekha kavacita maLe paNa che. saramata e saMskRta rUpanuM prAkRta vyAkaraNanA niyama pramANe sarU evuM ja rUpa bane che. jyAM sudhI e prAkRta nAma prAkRtarUpe ja vyavahAramAM rahyuM, tyAM sudhI to temAM kaze ja bhrama dAkhala na thaye; paNa jyAre tenA uparathI saMskRta rUpa banAvI vyavahAra karavo zarU thaye, tyAre jeo mahAvIranuM saMskRta nAma sanmati che evuM nahotA jANatA, teo mAtra rU nA sthAnamAM jIta mUkI sama e prAkRtanA sthAnamAM samata evuM ja saMskRta rUpa samajavA, belavA ane lakhavA lAgyA. A kAraNathI saMskRta bhASAmAM paNa lekhakene hAthe sampati evuM rUpa lakhAvA lAgyuM ane pariNAme ghaNA vakhatathI likhita pratiomAM e rUpa meTe bhAge vaparAyuM. tenuM ekaMdara pariNAma e AvyuM ke eka ja likhita pratimAM keTaleka sthaLe samaMti ane kyAMka samati evA banne pAThe dAkhala thayA ane sAmAnya vyavahAra temaja bolacAlamAM ramati e eka ja nAma AvyuM ane e ja nAmazramamAM kAraNa banyuM. digaMbaraparaMparAmAM ramata e nAma bhagavAna mahAvIranA eka nAma tarIke prAcInakALathI ja 151viziSTa graMthamAM prasiddha hatuM; tethI jyAM temanA sAhityamAM prasaMga Avyo che, tyAM prAyaH sarvatra sanmati evuM eka ja rUpa maLe che. 151. juo mahAvIracaritranA zleka pahelAne digaMbarIca hidI anuvAda, Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 : samati prakaraNa zvetAMbara paraMparAmAM je e rUpanI mahAvIranA nAma tarIke vizeSa prasiddhi hata, to ukta bhrama thavA na pAmata e khulluM che. prAkRtamAM samara ane saMskRtamAM sanmati eTaluM ja nAma prAcIna graMthonA avataraNa uparathI nizcita thAya che. tema chatAM tenI sAthe tarja zabadane vyavahAra bahu ja prasiddha thaI gayA che ane e vyavahAra graMthano viSaya jatAM tema ja graMthakAranI takedaSTi jotAM barAbara baMdha besato paNa che; tethI ja e pracalita vyavahArane mAna ApI ame samatA evuM nAma pahelA cAra bhAgomAM chApeluM. paNa chellA pAMcamA bhAgamAM samata- e ja prAcIna nAma chApyuM che. pAMcamA bhAgamAM trIjA kAMDanI zarUAtanA pAnA upara samitikarama nAma chApeluM che paNa bahAranA ane aMdaranA pUTha upara tathA prastAvanAmAM paNa keTaleka sthaLe pUrvanA adhyAsathI tarja zabda emane ema paDI rahele hamaNAM ja dekhAya che. tene vAMco sudhArIne vAMcaze. sanmati nAmane prastuta graMtha prakaraNa kahevAya che. ane tene TIkAkAree prathamathI ja prakaraNa tarIke nirdeza paNa karyo che. prakaraNano sAmAnya artha eTale ja karI zakAya ke koI paNa eka viSayane mukhyapaNe avalaMbI, ati vistAra na karatAM gadya ke padyamAM tenuM vivecana karanAra graMtha te prakaraNa. TIkAmAM dareka kAMDane cheDe ApelA ullekha parathI e to nakakI che ke TIkAkAre pitAnI TIkAnuM "tatvavadhavidhAfyano" evuM nAma rAkheluM che. TIkAkAre potAnI prastuta sanmatinI vyAkhyA mATe TIkA zabda nahi paNu vRtti zabda vAparela che. TIkAkAra abhayadevane je chUTochavAye bahu thaDe paricaya maLe che, temAM temanI kRti tarIke 152"vAtAvarane ja ullekha che. vicAra karatAM spaSTa lAge che ke prastuta "tattvabedhavidhAyinI " sanmativRttinuM "vAdamahArNava" evuM bIjuM anurUpa nAma pAchaLathI 15ra. juo TipaNa 139-140-141 muM. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane TIkAyanA paricaya prazastilekhaka vidvAnoe athavA bIjA keAI e ApeluM che. A mAnyatAnI sAbitImAM atre traNu dalIle ApavAmAM Ave cheH-- . (1) prastuta abhayadevanI kRti tarIke kayAMya paNu temanA paricayamAM sanmatinI ati mahatI ane ati gaMbhIra ' tattvAdhavidhAyinI ' nAmaka TIkAnA ullekhatuM na heAvuM ane mAtra vAdamahAva'nA ullekhanuM hovuM; (2) tattvoAvidhAlayanI TIkAmAM ApelA badhA ja vAdya bahu lAMkhA ane bahu jaTila hoI te mATe vAdamahAva nAmanuM vadhAre aucitya; ane (3) syAdvAdamajarI153 AdimAM vAdamahANu va nAmanI sAthe maLI AvatA avataraNanuM akSarazaH tattvavidhAyinI TIkAmAM upalabdha thayuM. tattvameAdhavidhAyinI e nAmamAM tattva zabdathI zarU thatA ' tattvasaMgraha,' 'tattvavezAradI,'Adi prasiddha graMthAnA nAmasAdazyanA padmA che. 151 bhASA sanmatinI bhASA prAkRta che; e zaurasenI, mAgadhI paizAcI Adi viziSTa prAkRta nathI paNu sAmAnya temaja vyApaka prAkRta che enuM svarUpa graMthakArane samaya niNI ta karavAmAM upayogI thaI zake nahi; kAraNa ke je bhASAe eka vAra vyavahAramAMthI khasI zAstrIyatAnuM rUpa dhAraNa kare che, temanA viziSTa abhyAsI vidvAne game te samayamAM rahIne paNu dhAre tA abhyAsane khaLe potAnAthI ghaNA pUvatI samayamAM vaparAyelI bhASAne upayeAga karI tevI ja racanA karI zake che. Ama hovA chatAM samatinI bhASAnA upalabdha svarUpa uparathI eTaluM avazya kahI zakAya ke, dakSiNa hiMdustAnamAM racAyela ane sacavAyela prAkRta jaina graMthAmAM je viziSTa 'da'kAra Adi lakSaNA che, te sanmatimAM nathI; tethI uttara ke pazcima hiMdustAnamAM graMtharacanAnA saMbhavane puSTi maLe che.) e graMthanI sAcavaNI ane pracAra mukhyabhAge uttara ane pazcima hiMdustAnamAM thayAM che, e to enI upalabdha pratie, enA TIkAkAre ane pAchaLanA graMthAmAM thayelA tene vizeSa parimANumAM upayAga e badhAthI spaSTa ja che. 1pa3. jIe TippaNa 142 mu Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15ra sanmati prakaraNa bhASAnA saMbaMdhamAM ahIM eka prazna vicAravA jevo che; ane te e ke, graMthakAranI upalabdha nizcita kRtiomAM sanmati sivAyanI badhI ja kRtio saMskRtamAM che, tethI graMthakAra saMskRtanA viziSTa prabhAvavALA samayamAM thayA hoya agara te temanA upara saMskRta bhASAne viziSTa prabhAva hoya ema mAnI zakAya kharuM? alabatta ema ja lAge che. prAcIna jaina vADramaya prAkRta bhASAmAM ja lakhAtuM e nirvivAda che. upalabdha samagra jaina sAhityamAM vAcaka umAsvAtinI kRtio e ja prathama jaina saMskRta kRtio che. temanA pahelAM keIe saMskRta graMthe lakhyA hatA tevuM pramANa hajI maLyuM nathI. tethI atyAre ema kahevAmAM kaze bAdha nathI ke jenA sAhityamAM saMskRta bhASAne sauthI prathama sthAna ApanAra vAcaka umAsvAti che. temaNe jaina sAhityamAM saMskRta bhASAnuM dvAra khulluM karyA pachI prAcIna prathA pramANe prAkRta graMtharacanA thatI rahevA sAthe saMskRtamAM paNa thavA lAgI. (siddhasena divAkara janmathI ja saMskRta bhASAnA ane dArzanika viSayane abhyAsI hatA. jaina dIkSA svIkAryA pachI temaNe prAkRtane viziSTa abhyAsa karI lIdho khare, chatAM temanA upara viziSTa saMskAre te saMskRtanA hatA. A kAraNathI temanI saMskRta kRtio vadhAre maLe che. prAkRtamAM atyAre nirvivAda rIte temanI kRti sanmati ja che.) temAM prasaMga ane abhyAsane laI jo ke prAkRta zabdo vaparAyelA najare paDe che, chatAM keTalAMye evAM prAkRta rUpe che ke je temanA uparanA viziSTa saMskRta prabhAvanI sAkSI154 pUre che. (TIkAnI bhASA te saMskRta che. emAM zaMkarAcArya ane vAcaspatimizra jevA prauDha vidvAna dvArA kheDAyelI dArzanika saMskRta bhASAne paripAka dekhAya che.) racanAlI (sanmatinI AkhI racanA padyamaya che. temAM badhAM ja paDyo AryAdamAM che. atihAsika vidvAnI samayanirNaya paranI eka 154. suvafAchiyAno, vimagavAya, Ajano ityAdi. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane TIkAthathanA paricaya 15 kasoTI, graMthakAre karela chaMdanI pasaMdagI e paNu che. paraMtu A graMthamAM vaparAyela chaMdu samayaniyanI bAbatamAM upakAraka thaI zake tema nathI; kAraNa ke AgalA ane pAlllA prAcIna graMthAmAM anuSTupa tema ja upajAti Adi chaMdomAM prAkRta racanA maLI Ave che, chatAM eka dara padyamaya prAkRta racanAeAmAM prAcIna samayathI mAMDI aDhAramI sadI sudhI moTe bhAge AryAM chaMda ja vaparAyelA che. prAkRta padyakRtimAM AryAnuM prAdhAnya jotAM ema lAge che ke e chaMda bIjA badhA chaMdo karatAM prAkRta bhASAne vizeSa anukULa che. tethI ja graMthakAre e chaMdanI pasaMdagI karelI. che. enI pasaMdagImAM samayane vizeSa prabhAva hoya tema lAgatuM nathI. e chaMdobaddha racanA uparathI je eka sAmAnya anumAna sphure che te e che ke, jema brAhmaNu vidvAnAmAM sUtraracanAnI jAmelI pratiSThAe vAcaka umAsvAtine saMskRtamAM jaina sUtra racavA preryA, tema dAnika kSetramAM chaMdobad racanAnI namatI pratiSThAe divAkarazrIne paNa chaMdobadgha racanAmAM dAnika carcA karavA preryAM. graMthakAranI sAme chaMdobaddha graMthAmAM nAgArjunanI madhyamakakArikA jevA bauddha graMthA ane rikRSNanI 'sAMkhyakArikA' Adi jevA vaidika graMthA tema ja kuMdakuMdanA 'pravacanasAra ' paMcAstikAya jevA jana graMthA paNa haze ema lAge che. TIkAnI racanA padyamAM nahi paNa gadyamAM che. zarUAtamAM maMgala ane pratyeAjanasUcaka padyo ane aMtanI prazastinAM traNa padmo khAda karIe te AkhA ja graMtha nirapavAdapaNe gadyamaya che, emAM vacce yatratatra puSkaLa padyo Ave che kharAM; paNa te te| TIkAkAranAM potAnAM nathI, mAtra avataraNurUpe lIdhelAM che. TIkAnI gadyazailI 'prameyakamalamAM ane ' nyAyakumudacaMdrodaya' jevI prasanna temaja apUrNa che. dazamA saikA pahelAMnA zvetAMbarIya saMskRta vADmayamAM prastuta TIkAnI kakSAmAM mUkI zakAya evI zailIvALA khIjo graMtha hajI kAI jovAmAM Avye nathI. A TIkAmAM agiyAramA saikA pachInA graMthAmAM dekhAya che teve zabdAMbara ke virAdhIe pratyenI kaTAkSamayatA nathI. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 sanmati prakaraNa parimANa graMthanuM parimANu vasubaMdhunI "viMzikA" ke "trizikA" Adi jevuM taddana nAnuM, agara pAchaLanA jinabhaNinA "vizeSAvazyaka" jevuM ati moTuM nathI; paNa kuMdakuMdanA "pravacanasAra' Adi graMtha jevuM madhyamasaranuM che. enAM 167 padyo hovAnuM prathama bhAganA nivedanamAM jaNAvyuM che; paraMtu kharI rIte 16 6 padyo ja che, kAraNa ke TIkAvALI koI paNa pratimAM je eka padya nathI te mULamAtranI likhita ane mudrita pratimAM dekhAya che. e eka padya graMthanA aMtima padyanI pahelAM AveluM che ane tenA upara TIkA na hovAthI te game tyAre pAchaLathI prakSipta thayeluM che. e nirvivAda che.(e padyamAM anekAMtavAdanuM sayuktika gaurava pradarzita karavAmAM AveluM che ane tene namarakAra karavAmAM Avyo che. te uparathI ema lAge che ke keI anekAMtapriya kuzala vidvAne graMthanA svarUpa ane anekAMtanA mahattvathI AkarSAI, e padya racI mULamAM dAkhala karI dIdhuM hovuM joIe. e padya A che: jeNa viNA logassa vi vavahAro savvahA Na NighaDai / tassa bhuvaNekkaguruNo Namo aNegaMtavAyassa // artha:-jenA vinA lekene vyavahAra paNa sarvathA siddha nathI thato, te bhuvananA ekamAtra guru - pUjya anekAMtavAdane namaskAra ho. ( TIkAnuM parimANa 25,000 leka jeTaluM che) dazamA saikA pahelAMnA tAMbarIya ke digaMbarIya vADmayamAM je sauthI vadhAre moTA saMskRta graMthe maLe che, temAM eka graMtha parimANunI dRSTie prastuta TIkAnI barAbarI karI zake tevo nathI. dezanA sekA pahelAMnA keI brAhmaNa, bauddha ke jana saMskRta darzanagraMthanuM parimANa 25,000 zloka jeTaluM hoya evI khAtarI karAvanAra pramANu adyApi maLyuM nathI. tethI ema kahI zakAya ke, kadAca abhayadeve pitAnA pUrvavatI ane samasamI vidvAne sAthe graMthaparimANunI bAbatamAM paNa harIphAI karavA dhArI heya ane temAM sauthI mokhare AvavAne prayatna paNa karyo hoya. pahelI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane DhIkAthane paricaya 155 sadIthI mAMDI dazamI sadI sudhInA bhAratIya saMskRta dArzanika vADmayamAM je krame krame parimANano uttarottara prakarSa thato Avyo che, tenuM paryavasAna A TIkAmAM dekhAya che. vibhAga (mULa graMtha "sAMkhyakArikA" jevo saLaMga avibhakta nathI paNa pravacanasAranI peThe traNa vibhAgamAM vahecAyelo che. mAtra mULanI ane TIkAvALI badhI pratiomAM traNa vibhAgane kAMDa nAmathI nirdezavAmAM AvyA che. TIkAkAre te traNa vibhAgane aMte anukrame prathama varSam, dvatIyam, tRtIyam eTaluM ja lakhyuM che, paNa e kAMDane viSayasUcaka kAMI vizeSaNa ApyuM nathI. paraMtu mAtra mULa padyonI maLela eka likhita pratimAM ane mudritamAM prathamakAMDane navuM ane dvitIya kAMDane bIvaDayuM tarIke nidezela che; paNa trIjA vibhAgane cheDe nathI sAmAnya kAMDa zabda, agara nathI vizeSaNayukta kAMDa zabda. naya e nAma pahelA vibhAganuM yathArtha che, kAraNa ke temAM nayanI ja carcA Ave che; paraMtu bIjA vibhAgane jIvakAMDa kahela che te barAbara nathI; kAraNa ke e vibhAgamAM jIvatattvanI carcA ja nathI. emAM te saLaMga ane mukhya carcA jJAnanI che. tethI je e vibhAgane jJAnakAMDa agara upaga-kAMDa kahevAmAM Ave te ja te barAbara gaNAya. vaLI trIjA vibhAganA aMtamAM kAMI vizeSanAma nathI te uparathI ema lAge che ke, graMthakAre to mAtra traNa vibhAgane kAMDa tarIke ja oLakhAvyA haze ane keIe pAchaLathI viSayanI dRSTie navuM jevAM vizeSanAma lagADI dIdhAM haze ane tema karavAmAM bIjA kAMDane bIvaDAM kahevAnI ayathArthatA AvI haze; athavA te lekhakonI kAMIka bhUla thaI haze. vizeSanAma dAkhala karanAre trIjA kAMDane vizeSanAma ApyuM haze ke nahi, ane ApyuM haze to tenA pachInA utArAomAM te kema sarI gayuM haze, ahevuM kaThaNa che. eno vizeSa nirNaya karavA mATe to mULanI aneka prAcIna, arvAcIna likhita pratio meLavavI joIe. .WWW.jainelibrary.org Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 156 e traNe vibhAgane viSayAnurUpa nayamImAMsA,jJAnamImAMsA ane jJeyamImAMsA evAM je nAma mudrita bhAgAmAM ApelAM che, te ame ja saralatA ane spaSTatA khAtara yeAjela che. kAMDa saMjJA athaveda, zatapatha brAhmaNa Adi prAcana vaidika graMthAmAM ane rAmAyaNa jevAM prAcIna kAvyamAM prasiddha che ja. kAMDa zabdane prayAga araNyavAsanuM pariNAma che. prAcIna jaina vADmayamAM paNa kAMye kAMDa nAmanA prayoga dekhAtA nathI, jyAM sudhI ame jANIe chIe tyAM sudhI jaina graMthAmAM kAMDa nAmane prayAga sauthI pahelAM sanmatimAM ja dekhAya che. A hemacaMdre potAnA kAzamAM kAMDa nAme vibhAge karyAM che, paNu te teA pAchaLanI vAta che ane te bahudhA amara, trikAMDa Adi kAzagraMthenuM ja anukaraNa che. alabatta kAMDanuM prAkRta 4 ke DayaM che tene kAMIka najIka avA prAkRta zabda gaDikA che je daSTivAdanAmaka lupta mahAna AramA jaina aganA bhAgeA mATe vaparAyAnI yAdI maLI Ave che. gaMDikAnuM saMskRta "DikA kalpI zakAya ane karkADakA zabda upaniSadonA amuka maMtrarUpa bhAga mATe vaparAyelA dekhAya che; eTale daSTivAdanA khAsa bhAge mATe prasid gaDikA zabda e kaDikAnI pratikRti che, kAna nahu e khullu' che. ' AkhA sanmati graMthane sutta kahevAmAM Ave che. dareka gAthAne paNu sutta kahela che. sutta e zabda prAkRta ane pAlI bhASAmAM prasiddha che. jaina dareka Agama atyAre eka akhaMDa sutta kahevAya che. jemakeAcArAMga sutta, sUtrakRtAMga sutta i.; paraMtu tenA viziSTa nAnA nAnA bhAgAmAM sutta zabdanI prasiddhi tA dhaNuA jUnA vakhatathI cAlI Ave che. pAlI pikamAMnA keAI eka AkhA graMtha sutta kahevAtA nathI, phakta tenAM amuka amuka prakaraNA ja sutta nAmathI jANItAM che, jema*- brahmAkSa sutta, siMhanAdasutta i. sutta e prAkRta ane pAlIpadanuM sarakRtarUpa sUtra ane sUkta banne thAya che. jaina ke kara+ vADmayamAM vaparAyela sutta padanuM jyAM jyAM sa MskRtarUpa vyAkhyAkA e karyuM che, Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane DhIkAthane paricaya 157 tyAM tyAM sarvatra sUtra evuM ja saMskRta rUpa lIdheluM che; kyAMya sUvata evuM rUpa lIdheluM najare nathI paDatuM. paraMtu saMskRtajavI vaidika vAmayamAM sUvara ane sUtra e banne saMskRtarUpe ghaNA lAMbA vakhatathI vaparAtAM Ave che. veda jevA sarvaprAcIna graMthamAM amuka viziSTa bhAgane mukta kahela che, je maMDalane bhAga hoya che ane jemAM aneka RcAo AvelI hoya che. sUtra zabda to TUMkAM kAM gadya vAkyo mATe pANinIya Adi vyAkaraNa graMthamAM ane zrauta, smAta tathA darzana Adi sUtramAM ja vaparAyela che. je ke jaina ane bauddha graMthomAM jUnA vakhatathI vaparAyela sutta zabda atyAre e banne saMpradAyamAM saMskRta sUtrarUpamAM ja avatare che; chatAM je ane jevaDAM prakaraNa mATe sutta zabda vaparAyelo che, tenI sAthe vedanA sUkta nAmathI oLakhAtAM prakaraNonI tulanA karIe, te evI kalpanA thAya che ke prAcIna sUktanuM ja sutta e prAcIna rUpa na hoya ? ane pachIthI sUtrakALamAM sUtra zabdanI baMdhAyelI pratiSThAne lIdhe ja sattanuM sUtrarUpamAM saMskaraNa thayuM na hoya ? astu, game te he. ahIM mukhya prastuta eTaluM ja che ke sanmati e Akho graMtha jema sUtra kahevAya che, tema tenI dareka gAthAne paNa sUtra kahela chee padya chatAM ane padyamAM sUkta zabdane vaidika pravega prAcIna kALamAM hovA chatAM, jana paraMparAe e saraNI svIkArI nathI ane saMskRtamAM ekamAtra sUtra zabdano vApara teNe apanAvyuM che. jema "vyAkaraNamahAbhASya, "nyAyamaMjarI" Adi keTalAka TIkAgraMthamAM mULa karatAM judo vibhAga pADavAmAM Avyo che, tema prastuta TIkAmAM karavAmAM AvyuM nathI. AmAM te TIkAkAre mULanA kAMDa vibhAgane anusarIne ja traNa vibhAga karelA che. dareka kAMDa pUrNa thatAM TIkAkAra paNa prathaf InTa karI potAnI TIkAno vibhAga samApta kare che; tethI vibhAganI bAbatamAM TIkA kAMI vizeSatva dharAvatI nathI. 2. Arthika svarUpa (mULa ane TIkA ane graMthane mukhya viSaya anekAMta hovAthI ahIM Arthika svarUpane lagatA mukhya be ja muddA carcavA prApta thAya Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 sanmati prakaraNa che. pahele anekAMta, ane bIje anekAMtanA saMbaMdhI viSaya. anekAMtanA muddAnI carcAmAM tenuM svarUpa, tene aitihAsika vikAsa, ane tenI dazanAMtaramAM maLI AvatA anekAMtavAda sAthe sarakhAmaNa e traNa bAbata upara anukrame vicAra karIzuM; ane anekAMtane saMbaMdhI viSayo e muddAnA nirUpaNamAM anekAMtamAMthI phalita thatA vAdo, anekAMtanA AdhAramAMthI utpanna thatI darzanajJAnamImAMsA, ane anekAMta tathA ekAMtanAM udAharaNo temaja tenI pUrNatA ane vikalatA e traNa bAbata upara anukrame vicAra karIzuM. (4) anekAMta koI paNa vastune tenI aneka (saMbhavatI badhI) bAjuethI tapAsavI - jevI athavA tema jovAnI vRtti rAkhI svaFT OAtha te prayatna karavo, e ja anekAMtadaSTi che. bhagavAna mahAvIranA pahelAM bhAratIya vAkyamAM anekAMtaSTi na hatI, ema te na ja kahI zakAya; paNa prAcIna jana Agamane temanA pUrvavata ane samasamayavatI vikAsa bIjA darzanika sAhitya sAthe sarakhAvI jotAM e te spaSTa ja lAge che ke, anekAMdaSTinuM spaSTa ane vyavasthita nirUpaNa te bha0 mahAvIranA upadezarUpa manAtAM jana AgamamAM ja che. upalabdha jaina aMgagraMthamAM anekAMtadRSTinI ane temAMthI phalita thatA bIjA vAdenI carcA che kharI; paNa te TUMkI, bahu ja ochI vigatavALI ane ochAM udAharaNe vALI che. Agama uparanA niyukti, bhASya ane cUrNirUpa prAkRta sAhityamAM e carcA saheja laMbAyelI najare paDe che kharI, chatAM temAM tazailI ane dArzanika saMdharSaNa bahu ja ochAM che. paraMtu jaina vADmayamAM saMskRta bhASAne ane te dvArA taka zailI temaja dArzanika saMgharSaNane praveza thatAM ja e anekAMtanI carcA Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane DhIkAcathane paricaya 159 vistare che, temAM hakIkato umerAya che ane tenA mULa kAThA pramANe aneka sapramANa vicAra5raMparAo temAM sthAna meLavI egya rIte goThavAI jAya che. A saMskRtajanita vikAsano pahele dAkhale vAva umAsvAtinA tattvArthAdhigamasUtranA bhASyamAM155 maLe che. tyArabAda guptakALa ane bauddhividyApIThane lIdhe pUrva temaja uttara hiMdustAnamAM, tathA pUrva ane uttara bauddhavAdIonAM saMdharSaNane lIdhe dakSiNa hiMdustAnamAM saMskRta vADmayane ane temAMya khAsa karIne tarkavidyAne je baLa maLyuM, tenI asara jana vADmaya upara paNa jhapATAbaMdha ane moTA pramANamAM thaI. ene lIdhe ja ApaNe siddhasena ane samaMtabhadra, malavAdI ane pUjayapAda, siMhakSamAzramaNa ane haribhadra, akalaMka ane vidyAnaMdI, prabhAcaMdra ane abhayadeva Adi aneka vidvAno dvArA racAyelA dazamA saikA sudhInA saMskRta jana vADmayamAM uttarotara vadhAre ne vadhAre vikAsa pAmatI anekAMtanI carcA joI zakIe chIe. aMgathI mAMDI cUNi sudhInA zvetAMbarIya sAhityamAM ane pravacanasAra Adi prAcIna digaMbarIya sAhityamAM anekAMta ke nayavAdanI carcAmAM je aupaniSada adhvaMtatAvALI vicAradhArAono samanvaya nathI dekhAte. te samanvaya 156siddhasena ane samaMtabhadranI 1pasyAdvAdacarcAmAM AchA Acho dekhAya che. ane e ja adaitamImAMsAno samanvaya pAcho 158 haribhadra 15 akalaMka, 16vidyAnaMdI temaja 161 abhayadevanA nayavAdanirUpaNamAM spaSTa tema ja vistArapUrvaka dekhAya che. brahmAta, 155. 1, 34-35. 5, ra9 ane 31. 156. samati kAMDa 1 gAtra 27, 51 ane kAMDa 3 gA0 48. 157. AptamImAMsA lo0 24 thI. 158. zAstravArtAsamuccaya lo543 thI. 159. ladhIyazvarI zlo0 3 pR0 para. 160. tattvArtha zlokavAtika 1, 33 no bloga pa3, pR. ra71. 161. satiTIkA pR0 271. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " -16 samiti prakaraNa zabdAta, kavyAta vagere adde tenAM je nAme prAkRta jaina vADmayamAM nathI dekhAtAM, te ja nAme vistRta zAstrArtha sAthe pAglA saMskRta jena vAlmamAM dekhAya che ane e badhA vAde saMgrahanayanA udAharaNa tarIke gokvAI jAya che. prAkRta jana vADmayamAM RjusUtranayanA udAharaNa tarIke sAmAnya rIte je bauddha darzananuM ja nAma hatuM, tene sthaLe pAchalA saMskRta jana tarka graMthomAM bauddhadarzananI mAdhyamika Adi cAra zAkhAo Ave che.12 ane abhayadevadeva jevA vistAraci AcAryo e samanvayane laMbAvI ukta cAre zAkhAone RjusUtranayathI mAMDI evaMbhUta sudhInA cAre temAM kaIne kaI rIte goThavI devAne, prayatna kare che. A to lagabhaga dazamA saikA sudhInA anekAMtavAdanA vikAsanI vAta thaI, paNa tyArabAdanA aDhAramA saikA sudhInA sAhityamAMya e vikAsa thayele joI zakAya che. vAdidevasUri, A0 hemacaMdra ane chelle upAdhyAya yazovijayajInA sAhityamAM anekAMtane lagatI je carcAo maLe che, temAM pAllA sAhityanA vArasAgata samanvaya uparAMta bIje paNa samanvaya vadhelA dekhAya che. dArzanika kSetramAM jema jema navI navI vicAradhArAo udaya pAmatI gaI, agara te vizeSa ane vizeSa vikAsa pAmatI gaI tema tema jaina AcAryo abhyAsa karIne e vicAradhArAone potAnA anekAMtanirUpaNamAM eka agara bIjI rIte samAvatA ja gayA. dvaitAdvaita, daita, viziSTAdvaita, zuddhAdvaita, AdinI uttaramImAMsAgata je carcAo dakSiNa hiMdustAnamAM lagabhaga dazamA saikA pachIthI vikAsa pAmelI che, temane kevalAdvaita peThe syAdvAdanA nirUpaNumAM samAsa nathI dekhAto; tenuM kAraNa e che ke, e mImAMsAgata carcAone abhyAsa karanAra prabaLa jaina vidvAne dakSiNa hiMdustAnamAM pAkyA ja nahi; ane pazcima hiMdustAnamAM je prakhara abhyAsI jaina vidvAno thayA, temane e daitAdvaita Adi maMtavyavALA pradhAna there abhyAsa karavAnI khAsa taka ja na maLI. je zAMkaramatanI peThe niMbAka, mava, rAmAnuja 162. sanmati 1, 5 nI TIkA. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane TIkAthane paricaya 161 ane vallabhanA matane abhyAsa jaina AcAryoe karyo hota, te temanA graMthamAM e mate nayavAdanA nirUpaNaprasaMge sthAna pAmyA vinA kadI ja na raheta; eTaluM ja nahi paNa anekAMtavAdamAM rahelI vizAla samanvayazakti ane jaina AcAryoe matamatAMtarene nayavAdamAM goThavavAnI karelI pravRttino ItihAsa jotAM ema kahevuM e jarAya vadhAre paDatuM nathI ke, je jaina AcAryoe pArasI, IslAmI, khristI dhamane abhyAsa karyo hata, te temanA nayavAdanirUpaNamAM e dharmone samanvaya paNa kyArano ya thaI gayo hota. have ahIM prazna e che ke, A jaNAvela ane kAMtanA aitihAsika vikAsamAM mULa sanmatitarka ane TIkAnuM sthAna zuM che ? pAMcamA saikAnA mULa sanmatimAM163 nyAya, vaizeSika, sAMkhya ane bauddha darzanane ja spaSTapaNe samanvaya che, tyAre dazamA, agiyAramA saikAnI tenI TIkAmAM e cAre darzane uparAMta pUrvamImAMsA, uttaramImAMsA, zabdAta ane mAdhyamika Adi cAre judI judI zAkhAonAM maMtavyone vistArapUrvaka samanvaya thayela che. sarakhAmaNuM 1. atyAre sAmAnya mAnyatA evI pravarte che ke, anekAMtadaSTi e jenadarzananuM ja eka tattva che ane te mAtra jaina sAhityamAM ja kheDAyela che. A mAnyatA keTalI nirAdhAra che e jaNAvavA janetara darzanamAM maLI AvatA anekAMtagAmivAda sAthe jena anekAMtavAdanI sarakhAmaNI karavI Avazyaka che. jo ke sAmAnya rIte keI paNa jenetara darzanamAM eka athavA bIjI rIte anekAMdaSTi sAthe barAbara baMdha bese evA vicAro maLI ja Ave che, ane jenA anekAMtavAdanA vikAsanI asarane lIdhe niMbAkI, rAmAnuja ane vallabhanAM darzanamAM tevA vicAre vizeSataH maLI Ave che; chatAM ahIM to bauddha, sAMkhya yoga, ane pUrvamImAMsakadarzana sAthe ja kaMIka sarakhAmaNI karavA dhArI che. 3 gAthA 48 thI 51. 163. kA sa-11 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 sanmati prakaraNa jainadarzanamAM anekAMtadaSTi zabda che ane bauddha darzanamAM madhyama pratipadA-madhyamamArga zabda che. vastunI koI paNa eka bAju tarapha na DhaLatAM tenI aneka bAju tarapha najara rAkhavI, e anekAMtadaSTi zabdane sIdho artha che. e baMne zabdanA sIdhA arthamAM je sAmya che, te karatAM vadhAre sAme to temanI pAchaLa rahelI bhAvanAmAM che. anekAMtadaSTi ane madhyamamAga e banne vAdo eka ja bhAvanAnAM phala che ane te bhAvanA eTale satyanirUpaNanI bhAvanA. sAtvika buddhinuM valaNa tatvagAmI hoI te haMmezAM yathArthatAnI dizA ja pakaDe che, eTale mahAvIra ke buddhanI sAtvika buddhimAMthI janmelI sAmyabhAvanAne pariNAme A banne samAnArthaka vAdo jamyA hoya e svAbhAvika ja che. ATaluM sAmya chatAM e baMne vAdenAM vicArakSetro judAM judAM che e ApaNe jaina sAhitya ane bauddha sAhityamAM AvelI e vAdane lagatI carcAthI jANI zakIe chIe. jana AgamomAM anekAMtadaSTinuM vicArakSetra prameyatattva che, eTale te pradhAnapaNe prameyanA svarUpane ja vicAra kare che ane tenuM utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka athavA zAzvata-azAzvata svarUpa nakkI kare che; tyAre bauddha piTakamAM madhyama pratipadAnuM vicArakSetra pradhAnapaNe jIvanavyavahAra che; tethI ja te jIvanavyavahArane lagatA saMkalpa, vAcA, AjIva Adi niyamonuM svarUpa vicAre che ane ghaDe che. e kharuM che ke, kALakrame vikAsa thatAM anekAMtadaSTinA vicArakSetramAM tattvajJAna uparAMta AcAra paNa dAkhala thayuM che, chatAM tene mukhya jhukAva te haMmezAM tattvajJAna tarapha ja rahyo che. e vAta anekAMtadaSTinAM ane temAMthI phalita thatA naya, saptabhaMgI Adi vAdonAM udAharaNo jenAra mATe dIvA jevI che. tyAre madhyama mArganI bAbatamAM ethI UlaTuM che. AcAra eTale jIvanavyavahAra uparAMta tattvajJAnanA pradezamAM lAgu paDavAnI zakti dharAvato madhyamapratipadAmArga TheTha sudhI AcArapradezamAM ja kheDAyela rahyo che ane tene tattvajJAna paratve kaze ya upaga thayAnuM pramANu bauddha sAhityamAM jaNAtuM nathI. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane TIkAthane paricaya 163 sAMkhya, yoga ane pUrvamImAMsaka darzananA sAhityamAM anekAMtadRSTisUcaka kaI khAsa zabda nathI, chatAM temAM anekAMtadaSTigAmI vicAre bahu che ane te suspaSTa che. sAMkhyogane pariNAmavAda ane pUrvamImAMsakane upAda - bhaMga - sthitivAda14 ke jeo 15upaniSadanI kSarAkSarabhAvanAmAMthI udaya pAmyA che, te banne jana anekAMtadaSTi karatAM jarAye judA paDatA nathI. alabatta emanA viSayapradezamAM ane kheDANamAM aMtara che. te aMtara e che ke, sAMkhyayugano pariNAmavAda cetana - jIvatattvane sparza na karatAM mAtra acetana - prakRtine ja sparza pravarte che, temaja pUrvamImAMsako utpAda - bhaMga - sthitivAda cetanane sparza karato hoya tema jaNAtuM nathI, tyAre jana anekAMtavAda cetana, acetana badhAM ja tane sparzIne pravarte che. kheDANunI bAbatamAM te bhAre moTo taphAvata che. sAMkhya, yoga ke pUrvamImAMsaka darzananA sAhityamAM prameyanI carcA prasaMge pariNAmavAda ke utpAda- bhaMga - sthitivAdanuM nirUpaNa Ave che te uparAMta e vAda viSe vadhAre samajUtI ApanArA keI nAnA ke moTA svataMtra graMthe nathI; tyAre jene darzananA sAhityamAM tethI UlaTuM che. emAM te anekAMtadaSTinuM sthApana karavA, tenA uparanA AkSepa dUra karavA, tenI bArIkIo ane vizeSa tAo samAvavA temaja temAMthI phalita thatA bIjA vAdone carcA seMkaDo nAnA moTA graMthe ane prakaraNe lakhAyelAM che. e kheDANunI svAbhAvika asara bIja janetara darzane upara ati spaSTapaNe thayelI che. AnI khAtarI zrIbhASya, aNubhASya Adi vaidika graMtha jevAthI thaI zakaze. (a) sabaMdhI viSaya mULa ane TIkAnA mukhya viSaya anekAMtane lagatI traNa bAbatone pAchaLa vicAra karyo. e ja mukhya viSayanA samarthana mATe graMthakAre 164. juo mImAMsAzlokavArtika pU. 619, 165. zvetAzvatara u0 18. bhagavadgItA a0 8 zloka 4, 15, 16. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 164 graMthanA traNe kAMDAmAM je tenA samadhI viSayenuM nirUpaNa karyuM che, te kAMDavAra mULa ane TIkAmAMthI anukrame ahIM darzAvavuM prApta thAya che. phalita vAdA (prathama kAMDamAM pra'thakAre anekAMtavAdamAMthI phalita thatA be vAdAnI mukhya carcA karI che. emAM pahelA nayavAda che, ane bIjo saptabhaMgIvAda che. anekAMtadaSTinI AdhArabhUta je be dRSTine AgameAmAM vAraMvAra ullekha Ave che, te sAmAnyagrAhI -- dravyAstika ane vizeSagrAhI - paryAyAstika dRSTinuM pRthakkaraNa karI temAM graMthakAre 166nayAnI vaheMcaNI karI che. potAnA samaya sudhInAM tattvadarzanene samanvaya karavAnI bhAvanAmAMthI bha. mahAvIre anekAMtadaSTinI sthApanA karI hatI; tethI te samayamAM prasiddha danAne temanA vicAranI sthUlatA sUkSmatAne krame sAMta bhAgamAM goDavI anekAMtadaSTinA aMga tarIke sthAna ApavAmAM AvyuM hatuM, je. sAta bhAgA jaina AgamamAM sAta nayanA nAmathI prasiddha che. dRSTinuM pRthakkaraNu ane temAM nayanI vaheMcaNI karavAmAM siddhasenanI e vizeSatAe che. eka to e ke Agamaprasiddha sAta nayene cha ja nayAmAM sa}lavA; ane khIjI vizeSatA e ke prAcIna paraMparA pramANe dravyAstikadaSTinI sImA RjIsUtranaya sudhI hatI tene badale vyavahAranaya sudhI ja AMdhavI. A che vizeSatAone lIdhe sanmati pramANe siddhasenanuM maMtavya ema phalita thAya che ke, naigama e kAI judA svataMtra naya nathI; paNa saMgrahathI eva'bhUta sudhInA cha ja no svataMtra che ane dravyAstikadaSTinI maryAdA vyavahAranaya sudhI ja che, RjjusUtrathI mAMDI adhA ja nayeA paryAyAstikanayanI maryAdAmAM Ave che. siddhasena pahelAM SagneyavAda kAI nA hatA ema adyApi jANavAmAM AvyuM nathI; kadAca ene ja lIdhe siddhasena SaDvayavAdI kahevAyA hoya. siddhasene vyavahAranaya sudhI ja bAMdhelI dravyAstikadaSTinI maryAdA tenA pachInA sAhityamAM bahu ja pratiSThita thayelI che; kAraNu ke siddhasenanA virAdhI manAtA jinabhadra 166, sanmati kA0 1, gAthA 4-5. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane DhIkAcathane paricaya kSamAzramaNa jevAe paNa pitAnA bhASyamAM prAcIna maryAdA uparAMta e maryAdAne paNa svIkAra kare che, ane digaMbarIya sAhityamAM te eka siddhasene bAMdhelI maryAdAne ja svIkAra dekhAya che; ane te paNa siddhasenanA pUrvavata digaMbarIya AcAryonA graMthamAM nahi, paNa siddhasena pachI thayelA temaja khAtarIthI siddhasenanA graMthane jenAra 127vidyAnaMdI ane 168mANijyacaMdranA graMthamAM ja te siddhasenIya maryAdA dekhAya che. nayavAdanI carcAmAM siddhasene mukhya cAra vAta jaNAvI che - (1) mULa be dRSTione saMbaMdha, (2) vastunA lakSaNanuM be daSTie vaDe pRthakkaraNa ane be dRSTiemAM ja te lakSaNunI pUrNatA, (3) kaMI paNa eka ja dRSTinA svIkAramAM baMdhamokSanI anupatti ane (4) chUTA maNi ane temanA hAranA daSTAMta dvArA chUTA temaja sammilita nAnI kiMmatanI AMkaNI. tyArabAda siddhasene saptabhaMgIvAda cacI tene paNa mULa be dRSTiomAM je che; vizeSamAM temaNe upalabdha prathamanA sAhityamAM nahi dekhAtI evI vyaMjana ane arthaparyAyanI spaSTa carcA karI temAM saptabhaMgI utArI che; chevaTe temaNe jainadarzana pramANe kAMI bAhya ke atyaMtara jevuM svataMtra tattva che ke nahi e jaNAvI anekAMtadaSTivALA saMbhASaNanI vAstavikatA svIkAravA chatAM adhikArI joI eka eka nayavAdanI sArthakatA paNa jaNAvI che. - mULakAre pahelA nayakAMDamAM varNavelI badhI ja vastuonuM spaSTIkaraNa te TIkAkAre karyuM ja che; paraMtu te uparAMta temaNe pitAnA samaya sudhInA dArzanika kSetramAM baLapUrvaka carcAtA ane jainadarzananA prAmAyane ADe AvatA agara te tenAM phalita thayelAM maMtavyone bAdhaka thatA aneka dArzanika vAdone keTalIka gAthAonI vyAkhyA karatAM, keI paNa rIte gAthAnA mULa zabda sAthe saMbaMdha joDIne agara te bIjI rIte saMbaMdha bAMdhIne dAkhala karyA che. e ja rIte 167. juo "tatvArthacchukavArtika', nacacarcA. - 168. juo "parIkSAmukha". Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanamati prakaraNa AgaLanA kAMDanI TIkAmAM paNa emaNe karyuM che. kyAMka kyAMka to emaNe pitAnA zvetAMbarIyatvaabhinivezane vaza thaI digaMbara saMpradAya sAthenI matabhedavALI AcAra paratvenI bAbatonA paNa lAMbA lAMbA vAdo gaThavyA che. jenadarzananuM prAmANya, puruSapraNIta ane te paNa sarvajJapuruSapraNata Agamane mAnavA upara avalaMbeluM che. A prAmANyane mImAMsakane mukhya cAra vAdo ADe Ave che: aparuSeyavAda, temAMthI phalita thato svata:prAmANyavAda ane zabdanityatvavAda, tema ja sarvajJatvanA asaMbhavane vAda. A cAra vAdonuM nirasana karI, TIkAkAre janadarzananuM prAmANya siddha karavA bahu ja lAMbI ane bahuzrutatvavALI zAMtirakSitane "tattvasaMgrahane anusaratI ja carcA karI che. jenadarzana jagatane bhraSTA tarIke koI vyaktivizeSane nathI svIkAratuM, vaLI te AtmAne dehapramANa mAne che ane mukta avasthAmAM sukhAnubhava paNa svIkAre che; tethI A maMtavyane bAdhaka thatA niyAyikavaizeSikanA IzvarakartavavAda, AtmavyApakatAvAda, ane mukta avasthAmAM sukhAbhAvavAdanuM savistara nirasana karI, chevaTe jaina maMtavya darzAvyuM che. pahelI gAthAnI TIkAmAM mukhyapaNe goThavelA ukta vAdomAM vacce prasaMga laI TIkAkAre bIjA paNa jainadarzananA virodhI vAdanuM khaMDana karI, te te bAbatamAM janadarzana zuM mAne che e spaSTa karyuM che. bIjI gAthAnI TIkAmAM temaNe mukhyapaNe zabda, artha ane te benA saMbaMdhanI mImAMsA ati vistArathI karI che; Ama karatAM temaNe zabda, tenA artha ane tenA saMbaMdhanA svarUpa viSe jeTajeTalA matamatAMtaro pracalita hatA, ane je pitAnI jANamAM AvyA, te badhAne paraspara nirAsa karI chevaTe e bAbatamAM jainadarzanane zuM mAnya che e darzAvyuM che. trIjI gAthAnI TIkAmAM temaNe zuddha kavyAstikanayarUpe brahmAdvaitavAda, tathA azuddha dravyAstikanayarUpe sAMkhyasaMmata prakRtipuraSadaitavAda cacI, paryAyAstika naya dvArA e banne vAdonuM nirasana karI, chevaTe dravyAstika paryAyAstika ubhayanuM prAmANya sthApyuM che. pAMcamI gAthAnI vyAkhyAmAM temaNe paryAyAstikanA bheda tarIke RjusUtra Adi cAra nAnuM nirUpaNa Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 4. mULa ane TIkAthane paricaya karatAM bauddhasaMmata kSaNabhaMgavAda, vijJatimAtravAda ane zunyavAdane bahu ja UMDANu temaja vistArathI carcA che; ane bauddhadarzananI sautrAMtika, gAcAra, vaibhASika ane mAdhyamika e cAre mahAyAna zAkhAonAM maMtavyanuM savistara varNana karyuM che. chaThThI gAthAnI vyAkhyAmAM temaNe mULa be nemAM cAra nikSepanI vahecaNIne prasaMge bhatRharisaMmata zabdabrahmavAda ane bauddhasaMmata kSaNabhaMgavAda AdinI vistRta carcA karI che; ane vacce vacce bIjA paNa darzanAMtarIya nAnA moTA vAdo carcA, chevaTe e dareka bAbatamAM janadazana zuM svIkAre che e ja sthApita karyuM che. sattAvIzamI gAthAnI vyAkhyAmAM temaNe sAMkhya, vaizeSika ane bauddha Adi saMmata satkArya, asatakArya Adi vAdenuM nirasana karI tasvAdvaita, dravyAAta, pradhAnAdvaita, zabdAdvaita ane brahmAdvaita Adi vAdanuM nirasana karyuM che, ane e uparathI sUcavyuM che ke jenadarzana e dareka bAbatamAM zuM mata dharAve che. batrIzamI gAthAnI vyAkhyAmAM temaNe vyaMjanaparyAyanI carcA prasaMge vAcaka-zabda ane tenA vAcca-artha tathA vAcyavAcaka saMbaMdhanA svarUpanI mImAMsA karI che, temAM temaNe vaiyAkaraNane sphoTavAda, vaizeSikena anityavarNavAcakavavAda, mImAMsakono nityavarNavAcakavavAda tathA saMbaMdhanityatvavAda carcA aMte anekAMtadaSTie jainadarzanasaMmata te badhAnuM svarUpa darzAvyuM che. chatrIsamI gAthAnI vyAkhyAmAM temaNe saptabhaMgInuM pheTana karatAM tenA samarthana mATe bahu jhINavaTathI akalaMka jevAe carcelI vividha apekSAone vistArI varNavI che. A ATha gAthAo sivAyanI bIjI gAthAonI vyAkhyA bahudhA mULa graMthane sphaTa karanArI TUMkI ja che; ane jyAM saheja lAMbI che tyAM paNa mukhyapaNe janaAgamanAM maMtavya calAM hoI, temAM kaI dazanAMtaravAda dAkhala karela nathI. dazanajJAnamImAMsA anekAMta e mRtapramANa che; te dravyArthika paryAyArthika e be daSTie upara avalaMbita che. e banne dRSTie anukrame sAmAnya bedha ane Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa vizeSa bedhane lIdhe pravarte che. A baMne prakAranA be janazAstramAM anukrame darzana ane jJAnanA nAmathI oLakhAya che. anekAMtanA svarUpanuM varNana karatAM siddhasene bIjA kAMDamAM anekAMtanI aMgabhUta darzanajJAnamImAMsA hAtha dharI che. e AkhAya kAMDamAM teo e ja mImAMsA kare che. A mImAMsAmAM paNa siddhasene pitAnuM viziSTa adbhuta rIte dAkhavyuM che. darzana ane jJAna bannenI utpatti kramathI thAya e mata prathamathI ja AgamaparaMparAmAM prasiddha hata; e bannenI utpatti sAthe ja thAya che e mata paNa prathamathI cAlyo Avato. A bane tenI sAme siddhasene pitAne darzanajJAnane abhedavAda mUkayo. e vAdanI sthApanA emaNe prastuta bIjA kAMDamAM karI che; e sthApanA tarkabaLa upara avalaMbita che, chatAM lokomAM zAstrAdhAra batAvavAnI jAmelI pratiSThAnA baLe siddhasenane pitAne vAda zAstravAkyomAMthI siddha karavAnI pharaja pADI che, tethI ja teo pitAnA vAdanuM samarthana karatAM pUrvApara zAstravirodha na Ave te mATe pAribhASika zabdonI vyAkhyA pitAnI - Dhabe navesara kare che ane darzanazAnane kramavAda tema ja sahavAdanuM bahu ja mArmika rIte khaMDana kare che. darzanajJAnano abhedavAda ja prastuta kAMDane mukhya viSaya che; chatAM temAM siddhasene prasaMge zraddhA ane jJAnanA akayaviSayaka pitAne mata paNa jaNAvI dIdho che. darzana ane jJAna temaja zraddhA ane jJAnano abheda e ja prastuta kAMDagata siddhasenanI mImAMsAnI vizeSatA che. jo ke cUrNine AdhAre naMdIsUtranI TIkA karanAra yAkinIsU nuM haribhadra, navAMgIvRttikAra abhayadeva ane temanA anugAmI malayagiri darzanajJAnaviSayaka sahavAda siddhasena ane abhedavAda vRddhAcAryane varNave che; chatAM sanmatinA TIkAkAra abhayadeva te siddhasenane ja amedavAdanA puraskartA tarIke jaNAve che. A bAbatamAM haribhadra ane malayagiri karatAM abhayadevanuM ja kathana vadhAre vAjabI mAnavAnAM traNa kAraNe che:-(1) kramavAda ane sahavAdanA nirasana pachI chevaTa sudhI amedavAdanuM samarthana, (2) abhayadeva sanmatinA TIkAkAra hoI temane Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 4. mULa ane DhIkAcathane paricaya maLela tenI prAcIna TIkAonA vArasAne lIdhe ane temaNe karela tenA UMDA abhyAsane lIdhe temanAmAM ja haribhaka karatAM vizeSa- yathArthatAne saMbhava ane (3) abhedavArane puraskartA tarIke siddhasenanI ja janaparaMparAmAM prasiddhi ane yazovijayajI jevAnuM te bAbatamAM akamaya. siddhasena amedavAdanA prasthApaka che kharA; temaNe te ja mATe sanmatinuM bIjuM kaDa rahyuM che e paNa kharuM; chatAM jinabhagaNi kSamAzamaNa jevAe pitAnA bhASyamAM ane vizeSaNavatI graMthamAM abhedavAdanuM khaMDana karatAM temaja Agamasiddha kramavAdane sthApita karatAM amedavAdIonI je je dalIle TAMkI che, ane temanA je je matabheda varNavyA che, e badhAno saLaMga vicAra karatAM ema to lAge ja che ke, siddhasenanA pUrvavatI nahi te chevaTe samasamayavarta ane uttaravatI keTalAka AcAryo abhedavAdanI taraphadArI karanArA paNa thayelA hovA joIe; ane sanmatinA bIjA kAMDa uparAMta amedavAdanuM samarthana karanArAM bIjo prakaraNe ke TIkAo siddhasenanAM agara bIjA keI AcAryonAM hevAM joIe. game tema che, paNa atyAre ApaNI sAme to siddhasenanA e viziSTa vAdane darzAvanAra prastuta bIjuM kAMDa ja che. ' - bIjA kAMDanI vyAkhyAmAM TIkAkAre pahelI ane paMdaramI sivAya bAkInI badhI ja gAthAonI spaSTIkaraNuM pUratI TUMkI vyAkhyA lakhI che. temAM koI khAsa vAdo dAkhala karyA nathI. paMdaramI gAthAnI vyAkhyAmAM prasaMga UbhuM karI temaNe digaMbaraparaMparA sAthe zvetAMbaraparaMparAnA matabhedavALA kevaLikalAhAraviSayaka eka ja vAdanI carcA karI che, paraMtu pahelI gAthAnI vyAkhyAmAM to temaNe vAdasaMgrahanI bAbatamAM hada ja karI che. pramANunA sAmAnya svarUpa viSe, tenA bheda viSe ane tenI saMkhyA viSe jena tarkazAstrI je je maMtavya dharAve che, te badhAM ja maMtavyone savizeSa sthApavA mATe TIkAkAre samakAlIna jainetara badhAM ja darzananA te te bAbatanA badhA ja vAde ati vistAra ane viziSTa goThavaNapUrvaka carcA che; ane e rIte e vyAkhyAmAM AkhuM Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa bhAratIya pramANuzAstra upasthita karyuM che. prastuta bIjA kAMDamAM mULakAranI vizeSatA je abhedavAdanI sthApanAnI mAnavAmAM Ave, to TIkAkAranI vizeSatA A pramANuvAdasaMgrahamAM mAnavI joIe. anekAMtanI khUbI ane ekAMtanI khAmI anekAMtadaSTie geyatattva kevuM hovuM joIe enI carcA pradhAnapaNe trIjA kAMDamAM che, paraMtu sAthe sAthe anekAMtavAdanuM upapAdana karI zakAya evA bIjA paNa aneka viSayo emAM lIdhelA che. jema gautame pitAnA nyAyasUtra 4-1-14 mAM abhAvakAraNuvAda, izvarakAraNuvAda, AkasmikavavAda Adi ATha vAde mUkI chevaTe pitAnuM maMtavya prakaTa karyuM che; vaLI jema samaMtabhadra AptamImAMsAmAM saptabhaMgInA nirUpaNane prasaMga laI temAM sata asata, advaita daita, ekatva pRthaphatva, nityatva anityatva, daiva puruSArtha Adi aneka vAda laI chevaTe temAM anekAMtadRSTie potAnuM maMtavya sthApyuM che, tema siddhasene paNa sAmAnya ane vizeSavAda, astitva ane nAstitvavAda, AtmArUpavAda, dravya ane guNano bhedabhedavAda, taka ane AgamavAda, kAya ane kAraNane bhedabhedavAda, kALa Adi pAMca kAraNuvAda, AtmAnA viSayamAM nAstitva Adi che ane astitva Adi cha vAde vagere aneka viyenuM sUkSma, vistRta tathA spaSTa nirUpaNa karatAM ekAMta ane anekAMtanAM udAharaNo ApI tenA deSaguNo batAvyA che. tathA ekAMtavAdInI vijeyatA ane anekAMtavAdInI ajeyatA temaNe sUcavI che. temaNe ukta vAda uparAMta anekAMtane bahAne ja keTalIka sAMpradAyika paristhitinuM nirUpaNa karavAno paNa prastuta kAMDamAM baLavAna prayatna karyo che. ekadezIya sUtrAbhyAsathI ke arthatya sUtramAtranA pAThathI ke bahuzrutatva ane parivAranA abhimAnathI AgamA thaI zakAtuM nathI, e temaNe bahu ja bhArapUrvaka jaNAvyuM che, ane tAtvika prarUpaNa kevI rIte karI zakAya e paNa batAvyuM che. sva-para darzananA abhyAsa vinAne kriyAkalApa vyarthaprAya che ane jJAna temaja kriyA bane maLIne ja kAryasAdhaka bane che ItyAdi bAbate jaNAvI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. mULa ane DhIkAthane paricaya 171 chevaTe temaNe anekAMtarUpa jinavacananI kalyANakAmanA karI graMtha pUrNa karyo che. trIjA kAMDamAM siddhasenanI pratibhA aneka rIte camakatI dekhAya che. kAraNa ke emAM emaNe je paryAyArthikanI peThe guNArthika trIje naya judo manAvA viSenI carcA upADI che, te temanI pahelAMnA keI AcAryanA graMthamAM jovAmAM AvI nathI. vidyAnaMdIe tattvArthaplekavArtikamAM e carcA uThAvI che te samatine ja AbhArI lAge che. zraddhAvAda ane tarkavAda vaccenA jhaghaDAnuM nirAkaraNa karavA emaNe hetuvAda ane ahetuvAdanI je maryAdA goThavI che, te anekAMtadaSTine zobhAve tevI che. alpazratanA abhyAsIne, thaDA abhyAsamAM bahuzrutapaNuM mAnanArane, mAtra ziSya parivArathI moTapa mAnanArane, artha jJAna vinAnA mAtra sUtrapAThanA abhyAsIne, sva-para darzanane abhyAsa choDI mAtra kriyAkAMDamAM kRtArthatA mAnanArane ane mAtra zAsanabhaktimAM anekAMtakuzaLatA samajanArane temaNe je sAcI ane sacoTa vAta karI che, te temanuM spaSTa jJAna ane nIDarapaNuM sUcave che. TIkAkAre trIjA kAMDamAM ATha gAthAonI vyAkhyAmAM aneka jAtanA vAdo ane zAstrArthe gaThavyA che; bAkInI ekasaTha gAthAonI vyAkhyA te vizada chatAM tevA zAstrArthavALI nathI. ogaNapacAsamI gAthAnI vyAkhyAmAM AkhuM kaNAdarzana mUkI tenI lAMbI samAlocanA karI che. temaja sAmAnya padArthanI carcAne prasaMge "tattvasaMgraha" ane "prameyakamala0 mAM carcAyelI evI brAhmaNatva jAtinI paNa carcA karIne jAtivAdane virodha karyo che. pacAsamI gAthAnI vyAkhyAmAM nyAya, vaizeSika, bauddha ane sAMkhyane sat temaja asata vAdanuM laMbANathI nirUpaNa karI, chevaTe svasammata sadasavAda sthApyo che. trepanamI gAthAnI vyAkhyAmAM kALa, svabhAva, nivRtti, karma ane puruSa e pAMca aikAMtika kAraNavAdane mUkI, temanuM khaMDana karI, aMtamAM kAraNusamavAyavAda sthApyo che. chappanamI gAthAnI vyAkhyAmAM hetvAbhAsanI saMkhyA viSe bIjA vAdIo sAthe Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17ra sanmati prakaraNa laMbANathI carcA karI che. sAThamI gAthAnI vyAkhyAmAM pharI ekAMtakSaNikatva ane ekAMtaakSaNikatvane zAstrArtha cheDyo che. samI gAthAnI vyAkhyAmAM pharI ekAMtakSaNikatva ane ekAMtaakSaNikatvane zAstrArtha cheDayo che. tresaThamI gAthAnI vyAkhyAmAM jaina darzanasaMmata sAta taravAnA nirUpaNa prasaMge jIva ane ajIva be tattvamAM kaNAda Adi darzanene mAnya padArtho kevI rIte samAI jAya che te khUba spaSTatAthI batAvI, janadarzanaprasiddha cAra dhyAna ane temanA bhedaprabhedanuM savistara varNana karyuM che. tyArabAda e ja gAthAnI vyAkhyAmAM vAcyanuM svarUpa nakkI karavA laTa AdinA arthavicAra viSenA aneka mImAMsaka pakSa mUkIne upara vidyAnaMdIe aSTasahastrImAM karI che evI niganI vistRta carcA karI che. pAMsaThamI gAthAnI vyAkhyAmAM digaMbara sAthe matabhedavALA nigraMthe vastrapAtra dhAraNa karavAnA, strIne muktino adhikAra hovAnA ane pratimAne vastrAlaMkAra dhAraNa karAvavAnA vAde bahu laMbANathI dAkhala karyA che. 19mI gAthAnI vyAkhyAmAM vaLI saptabhaMgI AdinI spaSTa carcA karI anekAMtanuM svarUpa darzAvyuM che. chevaTe nigrahasthAnanA svarUpanI bauddha ane nyAyavAdIo sAthe dIrdha carcA karI TIkA pUrNa karI che. prastuta TIkAmAM AvelA vAdo bahudhA tattvasaMgraha, nyAyamumudacaMdaya, prameyakamalamArtaDa, siddhivinizcaya Adi graMthamAM che; paraMtu e graMtha karatAM prastuta TIkAnI vizeSatA bhASA para, zailI paratve, graMtha ane graMthakAronAM nAma temaja avataraNanA ullekha para ema aneka rIte che. mULa traNe kAMDanA viSayonuM ane TIkAmAM vaparAyelA zAstrAthIya viSenuM A ati TUMka citraNa che. enA viSayane kramika ane vadhAre khyAla meLavavA IcchanArane graMthanuM adhyayana karavuM na hoya, te paNa viSayAnukrama jevAthI ghaNe khyAla AvI zakaze. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ batrIzIone paricaya - AcArya siddhasenanI upalabdha batrIzIo ekavIza ane temAM nyAyAvatAra' meLavIe to bAvIza che. A batrIzIonA avalokananuM sAmAnya ane TUMka tAraNa ahIM ApavAmAM Ave che. enA traNa bhAga che: 1. siddhasenanA jIvananI mAhitIne khare AdhAra to emanA graMtha ja gaNAya. emanA graMthamAM batrIzIonuM rathAna sanmati karatAM ghaNuM dRSTie caDe paNa che; tethI emanuM avalokana ahIM prastuta ja nahi paNa ati Avazyaka che. mATe ja e viSe ahIM zeDe prayAsa karelo che. atyAre bhAvanagara jinadharmapracAraka sabhAthI prakAzita mudrita AvRtti amArI sAme che. emAM je krame batrIzIo che, te ja kramamAM te racAI hoya .ema lAgatuM nathI. pAchaLathI lekhakee agara vAcakoe te krama beThavyA hoya ema lAge che. keTalIka batrIzIone aMte nAma chapAyelAM che; tyAre keTalIkane aMte nathI. saMbhava evuM lAge che ke, e nAma pAchaLathI keIe cha lagADI dIdhAM haze. kahevAya che badhI ja batrIzIo; chatAM emAM kayAMka kyAMka padyanI vadhaghaTa che. batrIza batrIzane hisAbe bAvIza batrIzIonAM kula - padyo 704 thavAM joIe; paNa upalabdha mudrita batrIzIomAM emanI saMkhyA 65nI maLe che. 21 mI batrIzImAM eka padya vadhAre eTale tetrIza padyo che; tyAre 8, 11, 15, ane 19 e cAra batrIzIomAM 32 karatAM ochAM paDyo che. padyonI A vattIochI saMkhyA batrIzIonA racanA samacathI ja haze ke pAchaLathI vadhaghaTa thaI haze ke mudraNanI AdhArabhUta prationA apUrNapaNane lIdhe ja mudrita AvRttimAM e AvI haze, e atyAre kahevuM kaThaNa che. chatAM ema lAge che ke A vadhaghaTanI ghAlamela racanA pachI ja keI kAraNathI thaI hovI joIe. A badhI ja batrIzIe siddhasene janadIkSA svIkAryA pachI ja racI heya ema na kahI zakAya. saMbhava che ke temaNe emAMnI keTalIka batrIzIo 173 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 samati prakaraNa 1. graMthakartA siddhasenanA yuganI keTalIka paristhitinA sUcanane lagato. 2. sikasenanI yogyatA ane sthitine lagato. 3, batrIzIonA paricayane lagata. . (1) batrIzIonuM vAMcana ane manana karatAM temanI racanAnA yuga viSe mana upara sAmAnya chApa paDe che ke je samayamAM saMskRta bhASAnuM utthAna ane kheDANa khUba ja thayuM haze, je samayamAM dArzanika vicAre saMskRta bhASAmAM karavAnI ane temane padya sudhAMmAM gUMthavAnI pravRtti jozabhera cAlatI haze, je samayamAM dareka saMpradAyanA vidvAno pitapotAnA saMpradAyanI sthApanA, puSTi ane pracAra mATe taka ane khAsa karI vAdazAstrane UMDe abhyAsa karI te mAraphata pitAnA maMtavyanuM samarthana ane paramaMtavyanuM khaMDana karavAmAM ja kRtakRtyatA mAnatA haze, je samayamAM koI paNa vidhI saMpradAye pratiSThita karelI bhAvanA ane vicArasaraNIne baLe pitAnA saMpradAyanA pAyA hacamacavAno saMbhava Ubho thatAM ja e bhAvanAo ane vicArasaraNIone pitapitAnI Dhabe laI levAnI ane temane pitAnA saMpradAyanuM valaNa ApavAnI bIja saMpradAyanA vidvAnene pharaja paDatI haze, je samayamAM pUrvAzramamAM paNa racI hoya ane pAchaLathI temaNe agara temanA anugAmI ziSyae temanI e badhI ja kRtiono saMgraha karyo hoya ane te sacavAI rahyA hoya. dArzanika vibhAgamAM jaminIya jevA prasiddha darzananI batrIzI nathI dekhAtI te ema sUcave che ke kadAca lupta batrIzIomAM e paNa gaI heya. | mudrita batrIzIo ati azuddha ane saMdigdha che. keTaleka sthaLe to seMkaDo vAra zrama karyA pachI paNa artha samajAyo nathI ane ghaNe sthaLe e saMdigdha rahyo che. jUnI ane aneka likhita prati ekatra karI, pAThAMtare meLavI, pachI vAMcavAmAM Ave to ghaNe aMze saMdeha ane bhrama TaLe. atyAre batrIzIne lagatuM amAruM badhuM kathana A zuddha, azuddha ane ardhazuddha pAThanI pUrI ke adhUrI atyAra sudhInI amArI samajane AdhAre thayeluM che. emAM pheraphAra ane sudhArAne ghaNe avakAza che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. atrIzIonA paricaya 175 vaidikadazananI prasiddha zAkhAe ane mahAyAna saMpradAyanI badhI ja bauddhazAkhAnA (mAtra pustakaiA ja nahi paNa) anugAmI prakAMDa vidvAne astitva dharAvatA haze ane potapotAnI zAkhAnu mahattva sthApavA tema ja sAcavavA vAdamAM UtaratA haze, je samayamAM vAdivavAda mATe rAjasabhA agara tevI ja prabhAvazALI bIjI sabhAonA Azraya levAtA haze ane prabhAvazALI sabhAdhyakSane potAnA tarapha AkarSavA tenI prazaMsAmAM stutiprathA racavAnI agara khIjI tevI pravRtti thatI haze, je samayamAM nyAya-pramANucarcA-khAsa karIne parArthInumAnacarcA ane tene lagatA vAdavivAdanA niyameAnI vicAraNA vadhAre thatI haze tema ja te viSayanAM zAstro racavA tarapha vizeSa dhyAna apAtuM haze, te samayamAM prastuta khatrIzIe racAI hoya ema lAge che. (2) batrIzIonA vAcana uparathI tenA praNetAne lagatI je nava bAbateA sphuTa thAya che, te A pramANe (ka) nAma khatrIzIonI racanA vakhate kartAnuM siddhasena nAma prasiddha hatuM; kAraNa ke pAMcamI batrIzIne cheDe te nAmanA ullekha che. (kha) gati -- zruti ane upaniSadone maulika abhyAsa tema ja saMskRta bhASAnuM prabhutva pUrvAzramamAM ` temanA brAhmaNutvanI sUcanA Ape che. . - (ga) satravAya teo janasaMpradAyanA te| hatA ja paNa temAMya zvetAMbara hatA, digaMbara nahiM ja; kAraNa ke digaMbara paraMparAmAM mAnya nahi ane zvetAMbara AgamAne nivivAda mAnya evI mahAvIranA gRhasthAzrama tathA camaredranA zaraNAgamananI vAta tera va ve che. (dha) abhyAsa ane pAMDitya - temanA tatkAlIna badhAM ja vaidika da nAnA, mahAyAna saMpradAyanI badhI ja zAkhA ane Avika darzananA maulika UMDA abhyAsa hovA uparAMta jaina darzanane talasparzI abhyAsa hatA; kAraNa ke teo te badhAM ja danAnAM maMtavyeA. TUMkamAM ---- 2. jIe batrIzI 2, 3 5, 6. ---- Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 sanmati prakaraNa paNa spaSTapaNe pratipAdaka paddhatithI nAnAM nAnAM prakaraNamAM varNave che. ane tema karI badhA ja vidvAnone sarva darzanano abhyAsa sulabha karavAne TUMke mArga khulluM mUke che. - (Da) svamAva - temane svabhAva sadA prasanna ane upahAsazIla haze. kAraNa ke teo ghaNI vAra eka sAmAnya vastune evI Dhabe varNave che ke jene sAMbhaLatAveMta game te gaMbhIra mANasa eka vAra te khaDakhaDATa hasyA sivAya bhAgye ja rahI zake. * (ca) raSTi - temanI dRSTi samAcaka hatI eTale teo tarka dvAre kaI paNa vastunuM nirbhaya parIkSaNa karatAM chatAM teo sAMpradAyikatAthI mukta na hatA; kAraNa ke temanI daSTi para saMpradAya upara AkramaNa karatI vakhate tene tIvra Azraya le che, tyAre svasaMpradAyanI takabaLe sAbita na thaI zake evI bAbatone mAtra zraddhAne AdhAra laI tenA uparathI tArkika paravAdIo sAme tarkabaLathI ja siddhAMta sthApe che.* arthAt svasaMpradAya ane parasaMpradAyanI bAbato viSenI parIkSA karatI vakhate temanI tarkabudinI tulA eka sarakhI nathI dekhAtI. (cha) rAga, samA ane vAvazoSTino varavA - teone koI paNa rAjAne khAsa paricaya hato, kAraNa ke teo stuti kaI rAjAne viSe ja race che. rAjasabhAne paricaya paNa te stuti uparathI ane vAda viSayaka batrIzIo uparathI spaSTa thAya che. vAdagoSThimAM to temane aMgata ja UbhA rahevAno ane bIjAonI evI gaNio najare jevAne khUba ja prasaMga Avyo hoya ema lAge che. kAraNa ke teo vAdanA niyamanuM ane jalpavitaMDAnA doSonuM najare joyuM hoya evuM tAdaza varNana kare che. (ja) pratimA - temanI pratibhA navasarjanakAriNe hatI ema lAge che. kAraNa ke temaNe stutio racavAmAM pUrvAcAryonuM anukaraNa 3. dA. ta... batrIzI 6, 1, tathA 8, 1; 12, 1. 4. dA. ta. ba0 1, 14. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. batrIzIono paricaya : 10 kareluM chatAM temAM bahu ja khUbI ANI che ane bIjAoe kahela vastune taddana navI rIte ja kahI che; keTalAMka maMtavya te taddana apUrva ja temanI kRtiomAM dekhAya che ane cAlu prathA viruddha vicAro mUkavAnuM pratibhAbaLa paNa temanAmAM che. (4) taravajJamati -emanI bhagavAna mahAvIra pratyenI bhakti mAtra zraddhALunI bhakti nathI paNa tattvajJanI bhakti che. kAraNa ke temaNe pitAnI stutiomAM je bhaktibhAva ThAlavyo che, tenI pAchaLa prerakatattva mukhyapaNe mahAvIranA tattvajJAnanuM UMDuM ane marmagrAhI bhAna ja che. mahAvIranA tatvajJAnanI je je bAbateo temanA hRdaya upara UMDI asara karI ane jene lIdhe teo jainadarzanarasika thayA, te bAbatanI vizeSatA camatkArika rIte varNavIne teo mahAvIra pratyenI potAnI jAgatI zraddhA ane bhaktine pragaTa kare che. kharI rIte teo stutine bahAne mahAvIranA tattvajJAnanA utkRSTapaNAne darzAvavAno prayatna kare che. [3] batrIzIonA paricayane bahiraMga ane aMtaraMga e be bhAgamAM vaheMcI AgaLa cAlIe. * (ka) batrIzIonI bhASA saMskRta che paNa te sAdhAraNa kakSAnI na hatAM dArzanika ane AlaMkArika pratibhAsaMpanna vidvAna kavine Aje tevI prauDha ane gaMbhIra che. padyono baMdha kAlidAsanAM pagho jevo suzliSTa ane rIti vidaprAya che. prApya batrIzIomAM lagabhaga 17 chedo vaparAyelA che. vastucarcAvALI sAtamI sivAya badhI ja dArzanika batrIzIomAM phakta anuTupa chaMda che ane temAM prAraMbha tathA aMte bheda paNa nathI; tyAre stuti, samIkSA ane prazaMsAtmaka batrIzIomAM judA judA de che ane temAM moTe bhAge prAraMbha temaja aMte Idabheda paNa che ja. (kha) viSayanI dRSTie sthUla vargIkaraNa karIe to prApya batrIzIonA mukhyapaNe traNa varga paDe che. pahelI pAMca, agiyAramI ane ekavIsamI e sAta stutyAmaka che; chaThThI ane AThamI samIkSAtmaka che, ane bAkInI badhI dArzanika temaja vastucarcAtmaka che. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati praphara tyAtmaka vargamAM agiyAramI Ave che te kAI rAjAnI stutirUpe che, ane mAkInI badhI bhagavAna nhAvIranI stutirUpe che. temAM je ekavIzamI mahAvIradvAtriMzikA Ave che tenI bhASA, racanA ane vastunI bIjI trIzI sAthe sarakhAmaNI karatAM ema lAge che ke, te khatrIzI kAI judA ja siddhasenanI kRti che; ane game te kAraNathI divAkaranI manAtI kRtiomAM dAkhala thaI divAkarane nAme caDI gayelI che. pa samIkSAtmaka vargamAM chaThThI khatrIzI zAstranA praNetAnI samIkSA kare che, tyAre AThamI batrIzI japAtmaka vAdakathAnA gurudeASAnI samIkSA kare che. dAnika ane vastucaryAtmaka vargamAM sAtamI khatrIzA vAdakathAne lagatA niyamAnuM svarUpa varNave che; tyAre khajI badhI dArzanika che. dArzanikamAM cha batrIzI te atyAre spaSTapaNe jainetara darzInI carcAvALI che, jemAM veda nAmanI batrIzI upaniSadamAnya saguNu ni puruSatattvanuM svarUpa vadhu ve che, bAramI nyAyadaza nanuM, teramI sAMkhyadarzananuM, caudamI vaizeSikadaza nanuM, padaramI bauddananuM, seALamI (!) kadAcit niyati (AjIvika) dananuM svarUpa Alekhe che, bAkInI dazamI, sattaramI aDhAramI, ogaNIzamI, vIzamI ane khAvI.mI e cha tA phakta jainadarzanane lagatI bhAse che; temAM bAvIzI phakta jainasammata nyAya- pramANuvidyAnuM nirUpaNa kare che. 17 1. hRtyAtma mayUranuM sUrya zataka, bANunuM caMDIzataka, samatabhadra ane jamUkavinAM jinazataka temaja rAmacaMdra bhAratInuM yuddhaviSayaka bhaktizataka e stutirUpa che. paNa temAM prastuta khatrIzAnI peThe tattvajJAnamUlaka stuti nathI, tethI prastuta khatrIzI sAthe emanI 5. upalabdha ekatrIzamI ane bAvIzamI uparanI TIkA upalabdha che ane mudrita che. ekavIzamI khatrothI upara seALamA sakAnA uddayasAgarasUri ( vidhipakSIya-AMcalika)nI TIkA che. 26 mI khatrIzI nyAvatAra upara prasiddha AcAya siddhinI TIkA che. khIjI eke batrIzI upara kAInI TIkA hajI sudhI jANI sAMbhaLI nathI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 279 5. batrIzIone paricaya sarakhAmaNuM asthAne che. evI sarakhAmaNa mATe yogya te samaMtabhadranuM svayaMbhUrotra che. svayaMbhUstotramAM kaI ekanI nahi paNa evAze tIrthakaronI stuti che, tyAre prastuta batrIzIpaMcakamAM phakta mahAvIranI stuti che. svayaMbhUstotramAM kula padyo 143 che, tyAre prastuta batrIzIenAM pA 160 thAya che. ATalA taphAvata uparAMta banemAM aneka prakAranuM arthasUcaka sAmya che. temAM chaMda, upakrama, upasaMhAra, keTalAka khAsa zabdo, zelI, temaja vakalpanA ane upAdAnanI bAbatanuM samAnapaNuM sarakhAmaNI karanAranuM mukhyapaNe dhyAna kheMce che. jema svayaMbhUstotramAM aneka chaMdanI pasaMdagI che, temaja batrIzIpaMcakamAM paNa che. svayaMbhUstotranI zarUAta svayaMbhU zabdathI thAya che ane samApti (le. 102) zleSamAM kartAnA samatabhadra nAma sAthe 6. samAna arthavALAM padya - svayaMbhUstotra batrIzI jino jitakSullakavA dizAsanaH 5 prpshcitkssullktrkshaasnaiH| 1,9 samantabhadram 243 samantasakSiguNam 1, 2 naitat samAlIDhapadaM tvadanyaiH / 41 parairanAlIDhapathastvayoditaH 1. 13 jine tvayi suprasannamanasassthitA tvayi prasAdodayasotsavAH sthitAH / - vayam 129 tvadAzrayakRtAdarAstu vayamadya vIra sthitI: 2, 2 mayApi bhaktyA pariNU yase'dya / 35 na kevalaM zrAddhatayaiva nUyase . 1,4 vAksiMhanAdaiH 38 sufsanA: 9ta: rU, radda siMhanAda zabda bauddhapiTakamAMnA manijhamanikoyamAM siMhanAdasuttamAM bahu pahelethI prasiddha che ane azvaghoSe paNa tene lIdhe che. nardra siMhanAduM 0 1 0 84. gItA 1, 12 mAM paNa e zabda che pomAM AvelA samAna zabdo svayambhU svayaMbhU 1 batrIzI 1, 1 vasuvi6 , , 3 5, 5 iti nirupama 5, 72 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa thAya che. batrIzIpaMcakamAM paNa ema ja che; emAM paNa pahele svayaMbhU zabda che ane aMte leSamAM (ba0 5, 32) kartAnuM siMhasena nAma che. * aneka samAna zabda bannemAM eka athavA bIjI rIte vaparAyelA khAsa dhyAna kheMce che. tattvajJAna dvArA stutya devanI mahattA jaNAvatAM amuka prakAranuM tattva te ja pratipAdana karyuM che, bIjA keIe nahi evI a gavyavacchedanI zailI bannemAM ekasarakhI che, je zailIne AgaLa jatAM vidyAnaMdIe AptamImAMsAmAM ane hemacaMdra pitAnI bIjI kAtrizikAmAM apanAvI che. "he prabhu! tArI spardhAthI tArI barAbarI karavA nIkaLela bIjA tapasvIo chevaTe hArI tAre zaraNe AvyA." A AkhI vastu bannenI stutimAM jevI ne tevI che.8 samaMtabhadra ane siddhasena banee pitA potAnI stutimAM ddhanA sahastrAkSapaNAnI prasiddhi upara je kalpanA karI che, te biMbapratibiMba jevI che. banne stutikAranI stutinuM arthopAdAna mukhya paNe tattvajJAna che. banne jaNa jena tattvajJAnanA AtmArUpa anekAMtanI viziSTatA aneka rIte darzAvI, te dvArA tenA prarUpaka tarIke potapotAnA stutya devonuM mahatva gAya che. bannenI stutiomAM jyAM ane tyAM stutine bahAne jana tattvajJAnanAM vividha aMge ane jena AcAranA vividha aMzonI ja 7. sarakhA batrIzI 1, 26-27-28; 3, 20,sAthe svayaMbhU, 19, 25,33. 8. " yamIzvaraM vIkSya vidhUtakalmaSaM tapodhanAste'pi tathA bubhUSavaH / vanaukasa : svazramavandhyabuddhayaH zamopadezaM zaraNaM prpedire"|. svayaMbhU0 134. " anye'pi mohavijayAya nisIDya kakSAmabhyutthitAstvayi virUDhasamAnamAnAH / aprApya te tava gatiM kRpaNAvasAnA saMvameva vIra zaraLa yuddhahaste: "2, 20. 9, ravayaMbhU 89 ane batrIzI 5, 15. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. batrIzIono paricaya viziSTatA najare paDe che. kharI rIte bane stutionuM Arthika upAdAna ekamAtra jana tatvajJAna ane jaina AcAra che.10 svayaMbhU brahmA, mahezvara - ziva ane puruSottama - viSNu e paurANika trimUtinI deva tarIke je bhAvanA lokamAnasamAM pratiSThita thaI hatI ane je bhAvanA saddhamapaMDarIka11 jevA jajUnA bauddha graMmAM bauddha vidvAna dvArA buddhanI sAthe joDAyelI ApaNe joIe chIe, te bhAvanAne te ja paurANika zabdomAM laI, siddhasena12 ane 13samaMtabhadra. bannee ochAvattA pramANamAM pitAnA stutya deva tIrthakaramAM jena zailIe baMdhabesatI karI lokone ema sUcavavAne prayatna karyo che ke, tame je brahmA, mahezvara ane viSNune mAno cho, te trimUrti to kharI rIte jaina tIrthakara ja che; bIjA koI nahi. e ja rIte lokomAM pratiSThA pAmela IMdra, sUrya vagere vaidika devone tathA AdisAMkhya - kapila jevA tatvajJa maharSine temaja saddhama-pracAraka tarIke emera khyAti pAmela tathAgata - sugatane e banne stutikAe ochAvattA pramANamAM apanAvI, pitAnA stutya tIrthakaramAM temane vAstavika artha 14dhaTAvI, lokone temAM ja temane sAkSAtakAra karI levA sUcavyuM che. A ja vastu bhaktAmara (23 - ra6) ane kalyANa maMdira (18)mAM paNa ApaNe joIe chIe. 10. dA2 ta2 svayaMbhU 14, 22, 23, 24, 25, 33, 41, 42, 43, 44, 52, 54, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 82, 98, 99, 100, 101, 118, 119, 120 ane batrIzI 1, 20, 24, 26, 28, 29. 2, 25. 3, 3, 8 10, 11. 4, 19 vagere. 11. "gva huM pitA svayaMmU: visa: sarvajJAna nAtha: " ItyAdi. saddharma puMDarIka 50 326 - amarakezamAM paNa buddhanA nAma tarIke aThavavAdI ane vinAyaka zabdano upayoga thayelo che. kharI rIte to e bane zade vadika saMpradAyanA che. 12. 1, 1, 2, 1. 3, 1. 13. svayaMbhU0 1. 14. sarakhAvo 1, 1, 2, 1, 19, svayaMbhU0 3, 5. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18ra samati prakaraNa - upaniSada ane gItAnA abhyAsanI UMDI chApa prastuta stutipaMcakamAM15 ja nahi paNa, bIjI aneka batrIzIomAM spaSTa dekhAI Ave che. paraMtu svayaMbhUstotramAM tevI nathI. brAhmaNa dhamamAM pratiSThita AzramavyavasthAnA anugAmI kAlIdAse lagnabhAvanAnuM aucitya jaNAvavA mahAdeva ane ajanA lagnakAlIna nagarapravezane prasaMga laI prasaMge laI te prasaMgathI harSosuka thayelI strIonA avalokanakautukanuM je mArmika zabdacitra 1kheMcyuM che, tevuM citra azvaSanA 17kAvyamAM ane siddhasenanI 18stutimAM paNa che. 15. batrIzI ( gItA " avyaktamavyAhatavizvalokamanA- "anAdimadhyAntamanantavIryamanantabAhuM fmadhyAntamapuSyAm 1, 1. rAjAsUryane tram a0 11, 19. samantasakSiguNaM nirakSaM svayaM- sarvendriyaguNAbhAsaM srvendriymaM sarvAtAvamAsam" 1, 2. vinatam" a0 13, 14. zvetAzvatara a. 13, 16-17. vicAmaravaram 2, 1. mAjiM tu maheravara zvetA 04,1 brahmAkSaram 2, 1. kaTha. 1, 2 ane 15. gItA 8, 15 3, 8 zvetAga 1, 2, 6, 1 * 10 23-24 gItA 6, 11-13. tA. 4, 10-11 10, 28 gItA 2, 40 . 13, 32 kaTha0 2, 5 16. kumArasaMbhava sAga 7 zla0 56. raghuvaMza sarga 7 zla0 5. 17. buddhaca0 saga 8, zla0 20. 18. ba0 5, 10-11, AmAMne dazame zloka sAdaranadanA 6, 4 nI chAyA che. jemake- " apUrvazokopanataklamAni natrodakaklinnavizeSakANi / vivavatarAmAnyavAnanAni vidyApAli thAyaf" | 5, 10 "sA khedasaMsvinnalalATakena niHshvaasnisspiitvishesskenn| .. . vintavikSe muna tathau martArama=virAmanA sa4e06 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. batrIzIonA paricaya 183 kera eTale ke azvadyeASa ane siddhasena ane zramadharmAMmAM pratiSThita ekamAtra tyAgAzramanA anugAmI hAvAthI emanuM e citra vairAgya ane gRhatyAga sAthe baMdha bese tevuM hoI, temAM buddha ane mahAvIranA gRhatyAgathI khinna ane nirAza thayela strIonI zAkanita ceSTAonuM sUcana che. vasa tatilakA chaMdavALI bIjI khatrIzI vAMcatAM ja bhaktAmara ane kalyANamaMdiranuM smaraNa thaI jAya che. emAM zabdavinyAsa, zailI, prasAdaguNu ane kalpanAnuM keTaluMka 19sAmya hovA chatAM eka taphAvata dhyAnamAM Ave che; ane te e che ke, e batrIzImAM siddhasenanA sahaja tattvajJAnanI Umi`e dekhA de 20che; tyAre bhaktAmara ane kalyANuma MdiramAM kayAMye tattvajJAnanA unmeSa ja nathI. kalyANumaMdira siddhasenanI kRti hota, te temAM tenuM saja tattvajJAna ekAda vAra tA AvyA vinA na ja raheta, ema kahevAnuM mana thaI jAya che. trIjI trIzInA AraMbhamAM puruSottamatvanI je bhAvanA mahAvIramAM AreApAI che, te gItA (a0 15) mAMnA puruSottamanA ane yAga sUtra (1, 24) mAMnA puruSavizeSanA nane AbhArI hoya evI kalpanA thAya che. vaitAlIya chaMdamAM cethI stuti vAMcIe chIe, tyAre viSayabheda chatAM rAkhtabadha ane raNakAranI samAnatAne lIdhe kAlIdAsanA (kumArasaMbhava sa` 4) rativilApa ane ( raghuvaMza sa8) avilApanuM tathA azvazreSavaNui ta ( sauMdaranaMda saga 8 ) naMdanA zrIvidhAtanu smaraNu thayA vinA rahetuM nathI. 19, sarakhAvA khacitra mitra 2, 8; bhaktAmara 15; kalyANama'0 20. a. kSagena 2, 23; kalyANamaM bleka 11, 15. zailI mATe kha0 2, 15; bhaktAmAra 29; kalyAN ma`0 7. kalpanA mATe ma0 27 28-29; bha0 17-18-19, 20. kha0 2, 19, 22, 25, 31. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 sanmati prakaraNa je ke pAMce stutio eka pachI eka kamathI chapAyela hoI ApaNane atyAre saLaMga eka stutirUpe ja prApta thAya che; chatAM e darekane Adi aMta jotAM e badhI svataMtrapaNe ja judI judI racAyelI ane pachI ja eka sAthe goThavAyelI hoya ema lAge che. pAMcamI stuti je ke batrIzazlekapramANa eka nAnI kRti che, chatAM temAM gRhathAzrama, gRhatyAga, kaThora sAdhanA mATe vanavihAra, thayela bhayaMkara parISahe ane te upara meLavele vijaya, prApta thayela divya jJAna ane te vaDe lekemAM karela dharmapracAra e mahAvIranA jIvanane lagatI bAbatanuM taddana TUMkANamAM kramika varNana hAI ne vAMcatAM ema thaI Ave che ke jANe mahAvIranA jIvananuM TUMkamAM citra kheMcatuM A nAnakaDuM kAvya ja na hoya ? stutipaMcakamAM mukhya vastu stuti che; ane stuti eTale asAdhAraNa guNanuM kathana. tethI e to jovAnuM prApta thAya ja che ke siddhasene pitAnA stutya mahAvIranI asAdhAraNatA kaI kaI rIte varNavI che. A daSTie stutipaMcaka jotAM temAM varNavAyelI asAdhAraNatAne mukhyapaNe cAra bhAgamAM vaheMcI zakAya - (1) saMpradAyasvIkRta zarIranA atizayanA varNana 1dvArA; (2) jIvanamAM banyA tarIke zAstramAM noMdhAyelI adbhuta ghaTanAonA varNana dvArA; (3) anya saMpradAya ane temanA mAnya AcAryone adhikSepa karI svasaMpradAya ane tenA praNetA mahAvIrane caDiyAtApaNAnA varNana dvArA;3 ane (4) AcAra, vicAra, bhASA, dRSTi ane tAtvika siddhAMtanI bAbatamAM anya pravAdIo karatAM mahAvIranI viziSTatAnA varNana dvArA.24 agiyAramI batrIzI pachI guNavacanAtrizikA evuM nAma mudrita che. temAM keI rAjAnI stuti che. jANe ke stutikAra te rAjAnI sAme 21. ba0 1, 14, 22. camakane prasaMga 2, 3; saMgamane parISaha 5, 18, 23. ba0 1, 5, 6, 7, 12. 24. dAta. 1, 18-24 Adi. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. batrIzIonA paricaya 25rahIne ja tenA teja, parAkrama Adi guNAnuM kalpanA ane alaMkArA vaDe aneka judA judA karatA hAya, ema e stuti vAMcatAM lAge che. 2. samIkSAtmaka chaThThI batrIzImAM AptanI samIkSA che, je samatabhadranI AptamImAMsA ane vidyAnadInI AsaparIkSAnI yAda Ape che. A traNemAM AptanuM nirdhAraNa ane Apta tarIkenI chellI pasaMdagI samAna hovA chatAM traNenA mArgamAM theADe thADA phera che. samaMtabhadra sAdhAraNa leAkamAM AptatvanAM sAdhana manAtAM badhAM ja bAhya lakSaNanuM nirAkaraNa karI, AptavanA kharA sAdhaka ekamAtra vItarAgane mukarara kare che; ane tevuM vItarAgapaNuM bIjA kaiAImAM nathI paNa jaina tItha karamAM che ema ra6sthApe che, ane e sthApavA enA anekAMtaspazI zAsananuM mAmi ka rIte vaNu na karatAM potAnuM jaina tattvajJAna temAM gAve che. vidyAnaMdI jaina arihaMtane Apta tarIke nirdhAra karavA mATe vastu te samatabhadranI ja le che; paNa naiyAyikAdisaMmata SThira, sAMkhyasamata kapila ane bauddhasaMmata sugatanA AptapaNAnuM temanAM maMtavyeAmAM virAdha darzAvI khaMDana kare che, ane mImAMsakasa`mata vedanA apauruSeyatva tathA asa`jJavAdane paNa pramANaviruddha batAve che. e rIte te peAtAnI AptaparIkSAmAM vidhI nAnI nAmanirdezapUrvaka savistara khaMDanAtmaka samIkSA kare che; tyAre siddhasena potAnI chaThThI batrIzImAM e ja vastu bIjI rIte mUke che. te jue che ke mahAvIrane Apta tarIke svIkAravA sAme mukhya ADa jUnAne vaLagI rahevAnI ane * jUtAmAM satya jovAnI. parIkSAzUnya zradghA e che. tethI e pahelAM purAtanapaNuM eTale zuM? ane purAtanatA sAthe satyanA sabadha za che enI kaDhAra ane talasparzI samAleAcanA kare 27 che. ema karatAM 25. jIe zlo0 22. 26. e AsamI zlA. 1-7, 27. dA. ta. chaThThI batrIzI zlA0 1, 5, 6, 16, 185 kavisulabha vividha chaMdomAM vadhu na Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 sanmati prakaraNa te duzamana vadhI javAnI ke niMdA thavAnI ke bIjI koI paNa jAtanI paravA karyA sivAya pitAne taka pravAha vahevaDAvye jAya che, ane badhI ja vastu tarkathI parIkSA pUrvaka svIkAravI ke choDavI joIe e sUcavI,. chevaTe tarkanI kasoTIthI pite mahAvIrane ja Apta tarIke svIkAre che. kAlIdAse jUnAmAM guNa jovAnI ane navAmAM khAmI jovAnI aMdhazraddhAne taka pUrvaka niSedha karyo che, paNa te mAtra kAvyane uddezIne ane taddana TUMkamAM ja; tyAre siddhasene purAtatA ane navInatAnI samIkSA karI che, te bahu vividhatAvALI ane sarvaviSayamAM lAgu paDe tevI che. tethI ja ame pahelAM kahI AvyA chIe ke "purANamaye ja sAdhu sarvam' che. kAlidAsanuM padya chaThThI batrIzImAM bhASyAyamANa thayeluM bhAse che. kAlIdAsanA e ja padyanuM chelluM pAda e ja bhAvamAM thoDA zAbdika pheraphAra sAthe pahelI batrIzImAM dekhAya 28 che. . AThamI batrIzImAM mAtra paraparAjaya ane svavijayanI icchAthI thatI jalpakathAnI samIkSA che. jalpakathA karanAra sAdaravAdIomAM paNa kevI zatrutA. jAme che, jalpasthA karanArAomAM satya ane Avezane tathA tyAga ane kuTilatAne ke virodha che, e kathA karanAra vAdI vAdane cukAdo ApanAra sabhApatinuM kevuM ramakaDuM banI zAstrone kevI rIte upahAsAspada banAve che, kalyANa ane vAdanA mArgo kevI rIte eka nathI, lALa uDADatI karoDo kalahakathA karatAM eka zAMtikathA kevI rIte caDe che, vAdIne kevI rIte ujAgara karavo paDe che, ane te hArajIta bannema kevI rIte maryAdA khoI bese che, kathAkalahane dhUta vidvAnoe mImAMsA jevA suMdara nAmamAM kevI rIte pheravI nAMkhyo che vagere aneka jAtanA jalpakathAnA deSanuM enI samIkSAmAM mArmika ane manoraMjaka29 uddaghATana che. 28. "parabaLe ramatirmavAsanaiH" a0 , 2. "mUDha: parapratyayavaddhi:" nAvi0 . 2. trastAvanA. 29. ba0 8, 1, 2, 4, 7, 9, 12, 16, 24. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. batrIzIone paricaya . vArzanika ane vastu ramata - sAtamI 30 batrIzIne aMte vAdapaniSad evuM nAma che je barAbara sArthaka che. kAraNa ke emAM vAdakaLAnA rahasyanuM ja TUMkamAM paNa mArmika varNana che. sokreTisanA jamAnAmAM ane te pahelAM paNa prAcIna grIkalekamAM vAdakaLA vikaselI hatI. e kaLAnA zikSako se phIsTa (Sophists) kahevAtA ane teo juvAnone jAheramAM besavAnI ane carcA karavAnI kaLA zIkhavatA. e ja rIte AryAvartamAM brAhmaNakALanA yajJavATakomAM mImAMsA thatI ane upaniSadakALanI brahmapariSadamAM paNa mImAMsA thatI. e mImAMsAthI carcA - kathAnuM svarUpa ghaDayuM ane tenA vAda, jalpa ane vitaMDA jevA prakAro ane tenA niyamo ghaDAyA. ene vikAsa eTale sudhI thayo ke e viSayanAM khAsa zAstro ane khAsa prakaraNe racAyAM, je brAhmaNa ane zramaNanI saMpradAya pracAra tema ja vijayanI 30. sAtamI batrIzInA pahelA padyamAM "dharmAthakItyadhikRtAni " evuM pada che. e ja rIte agiyAramI rAjaprazaMsAbatrIzImAM "mahIpAlesIti" * evuM 22 muM padya che. pro. cAkebInI kalpanA dhamakIti pachI ja siddhasena thayA viSenI jeNe jANI hoya, tene uparanAM pade joI evI kalpanA thaI AvavAno saMbhava che ke siddhasene potAnA vipakSI dhamakIrtinuM sUcana to ukta padethI karyuM na hoya kAlIdAsanA samayane vicAra karanAra keTalAka vidvAne enA kAvyamAMthI skaMda - kumAra, diggAga Adi zabda laI tene AdhAre samaya viSe aneka kalpanAo kare che. koI graMthakAranA samaya viSenuM anumAna kADhavAmAM AvI khAsa zabdaviSayaka paddhati ghaNuvAra anupayogI ja nIvaDe ema te na ja kahI zakAya. paraMtu ahIM eTaluM ja jaNAvavAnuM che ke bIjA balavattara pramANene AdhAre samayane nirdhAra thayo hoya te ja AvI zabdaprayoganI dalIlane enA piSaka tarIke mUkI zakAya. AvI dalIlathI taddana svataMtrapaNe samayane nirdhAra kadI karI zakAya nahi. ame bIjAM sabaLa pramANethI e te batAvyuM ja che ke siddhasena dhamakItinI pahelAM thayela hovA joIe, tethI ukta pade samaya viSenI kalpanAmAM sahAyaka thaI zake tema nathI. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakarajI 199 bhAvatAnA purAvA che31. prastuta khatrIzImAM evA ja sAhitya ane evI bhAvanAnI preraNA che. temAM kartAe spaSTa kahyu che ke jo zAbhAzALI kramAne meLavavAM hAya, teA sabhAomAM vAdavivAda karIne ja meLavavAM yeAgya che, vAdIe sabhAmAM jaI pahelAM zuM tapAsavuM, pachI zuM karavu, kevI rIte khelavuM, kayA guNA dhAraNa karavA, ane kaI bAbata jatI karavI, vagere vAdakathAnAM aneka rahasyA e batrIzImAM kAvyatva sAthe jovA maLe che. navamI vedavAda nAmanI batrIzImAM upaniSadanuM bhrahmatattva prAcIna padyabaddha upaniSadonI Dhabe ane emanA ja zabdomAM mATe bhAge vaNu - vAyeluM che. emAM khAsa karIne zvetAzvatara upaniSadanA AdhAra che; ane kayAMka kayAMka brahmavaNuM navALI prasiddha RgvedanI RcA pazu sAMkaLavAmAM AvI che. e AkhuM vana eTaluM badhuM ane evuM rAdha garbhita che ke te kAI vipakSI dvArA khaMDanadRSTithI lakhAyuM hoya te teve pazu saMbhava lAge che; ane jo te keAI zraddhALu vedAMtI dvArA lakhAyuM hAya tA te tenA UMDA tattvajJAnanI pratIti karAve ema che. bAramImAM nyAyadarzInanuM, teramImAM sAMdaza nanuM, caudamImAM vaizeSikadaza nanuM ane paMdaramImAM audananI zUnyavAdAdi zAkhAenuM varSoMna che. ati azuddhine lIdhe emAMnuM vaktavya taddana spaSTa rIte samajAtuM. nathI; chatAM ya eTaluM te lAge ja che ke e batrIzIe te te daza nanuM pratipAdakasaraNIthI vana mAtra kare che. nyAyakhatrIzI ane vaizeSikabatrIzI anukrame gautama ane kaNAdanAM sUtronA abhyAsanI sAkSI pUre che. sAMkhyabatrIzI jotAM spaSTa lAge che ke enI pAchaLa IzvarakRSNanI kArikAthI judA khIjA kAI sAMkhya graMthanA abhyAsa che; kAra ke IzvarakRSNanI kArikAmAM pramANAnI 32-33 je saMkhyA ane pratyakSapramANatuM je lakSaNa ApavAmAM AvyuM che, te ukta batrIzImAM nathI. 31. nyAyadAna a. 2, 1, 1-3. nAgAnunanI vigrahavyAvratanI, yogAcArabhUmizAstra ane prakaraNAca vAcA. ( jue * Buddhis Logic before Dinnaga ja. rA. e. sA. julAI 1929 pR. 457) 32-33, sarakhAvA IzvarakR. kA 3 ane mU0 13, 5. > Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka 5. batrIzIone paricaya bauddhadarzananuM varNana jotAM ema lAge che ke enI pAchaLa nAgArjunanI madhyamakkArikA jevA tyavAdI graMthe uparAMta bIja vijJAnavAdI graMthane paNa mArmika abhyAsa che. * dazamI batrIzImAM jinapadezanuM varNana che. emAM saMsAranA kAraNabhUta Ata ane raudradhyAna tathA mokSanA kAraNabhUta dharma ane zukla yAnanuM svarUpa varNavAyeluM che. paraMtu e varNanamAM zvetAzvatara 34 ane gItAmAM 5 prasiddha evI sarvagisAdhAraNa ganI sthAna, Asana, ja5, prANAyAma vagere prakriyAnuM digdarzana che ane 3gasUtraprasiddha apara ane para vairAgyanuM spaSTa pRthakkaraNa che. e varNana che te TUMkuM paNa temAM UMDANa ghaNuM bhAse che. soLamI batrIzI tenA chapAyelA nAma pramANe niyativAdane lagatI che; paNa kharI rIte emAM zuM vastu che e azuddhine lIdhe barAbara samajAtuM nathI. vaLI emAM niyati zabda paNa dekhAtuM nathI. tyAre trIjI batrIzImAM niyati zabda vaparAyela che; chatAM be vAta to nakkI ja bhAse che ke, emAM koI dArzanika viSayanI carcA che ane te bahu gUDha tathA tArkika vizleSaNavALI che. * sattaramIthI vIsamI sudhInI cAra batrIzIo ati azuddha hAI - pUrepUrI ane yathArtha rIte samajavI taddana muzkela che. chatAM e cAre jainadarzanane lagatI che e bAbata kazI zaMkA rahetI nathI. sattaramI ane aDhAramI pachI kAMI nAma chapAyela nathI; tyAre ogaNIzamI pachI daSTiprabodha ane vIsamI pachI nizcayAtrizikA nAma chapAyeluM che. vAraMvAra ane bahu parizramapUrvaka jevAthI e batrIzIo viSe je kAMI khyAla Avyo che tenuM TUMka tAraNa A pramANe che:- sattaramI batrIzImAM Asrava ane saMvara e jaina pAribhASika zabdo Ave che jANe emAM vyavahAra ane nizcayathI Asava temaja saMvara tatvanuM nirUpaNa 34. ba0 10, 23 24. 35. yogadarzana 1, 15-16 yazavijayachanI vRtti sAthe ba0 1, 21. 36. bara 3, 8. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 sanmati prakaraNa karAtuM hoya ema lAge che. saMsAranA kAraNanuM ane mekSanA upAyanuM nirUpaNu e ja e batrIzIne viSaya lAge che. Aryo - zreSThamati puruSe deSone chaDe che; tyAre pRthajane - sAdhAraNa mANaso ghara Adi (sagAM parivAra) ne chAMDI nIkaLI jAya che. paraMtu paropakAramagna puruSo to e baMnenuM anusaraNa kare che. (16) A uktimAM kartAe vyavahAra ane nizcaya baMne prakAranI pravajyAne samanvaya karele lAge che. . karmanuM samAna ke asamAna phaLa je nimittanA saMbaMdhane AbhArI che, te nimittanuM jJAna meLavavuM ja joIe. kAraNa ke vastu jANanAra pachIthI saMtApa pAmato nathI. jIva manathI ja viSayone bhegave che ane manathI ja tyaje che. ema hovAthI kamanuM nimitta zarIramAM che ke bahAra che, bahu che ke DuM che e zI rIte jANI zakAya ? (17 18) Ama kahI graMthakartA "mana gva maLyA tArAM vaghokAyo." e siddhAMtanuM spaSTIkaraNa karatA hoya ema lAge che. .mamatvathI ahaMkAra nahi paNa ahaMkArathI te mamatA mAnavAmAM Ave che. kAraNa ke saMkalpa-ahaMkAra vinA mamatA saMbhavatI ja nathI; tethI ahaMkAramAM ja aziva-duHkhanuM mULa che. (19). Ama kahI siddhasena ahaMkArane ja badhA denuM mULa sUcave che. ane tenA nivAraNanA upAya tarIkenI nAmartta' huM nathI ja evI baudabhAvanAne laI tene janadaSTie apanAvatAM kahe che ke, e bhAvanAne abhAva ane bhAvarUpe svIkAravAmAM Ave che. Ama kahI kartA sukhaduHkhanuM svarUpe vaNa che. te jJAna ane kriyA baMnenI sammilitabhAve sArthakatA batAvatAM kahe che ke, jema reganuM mAtra jJAna e reganI zAMti karI nathI zakatuM, tema AcaraNatya jJAna viSe paNa samajavuM xxxx (27) aDhAramI batrIzImAM anuzAsana-tAlIma karatI vakhate keTakeTalI bAbatenuM dhyAna rAkhavuM joIe e jaNAvavA siddhasene deza, kALa, paraMparA AcAra, umara ane prakRti tarapha dhyAna kheMcyuM che. (1) Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 che. A zIe paricaya emaNe zAsana karanAramAM keTalA guNa hovA joIe e jaNAvatAM kahyuM che ke jenAmAM aMdara ane bahAranI zuddhi hoya, saumyatA hAya, jemAM teja ane karuNA baMne haya, je pitAnA ane pArakA prayajanane jANavA uparAMta vAkpaTu heya, temaja jeNe AtmA upara kAbU meLavyo hoya te ja zAsaka thaI zake. (2) emaNe zaikSa - umedavArane prakAre batAvatAM kahyuM che ke, keI ApaApa utpanna thayela sadehavALo hoya che, to koI bIjAnA prayatnathI saMdehavALo hoya che. koImAM graMtha-zabda dhAraNa karavAnI zakti hoya che, te kaImAM artha dhAraNa karavAnI zakti hoya che. tyAre bIjA kaImAM graMtha ane artha bane dhAraNa karavAnI zakti hoya che. xxx(5) AcAranuM varNana karatAM te kahe che ke ziSyanA AcAra temanA projana pramANe aneka prakAranA che xxx(6). tyArabAda AvatA gItArtha ane Asevana parihAra e zabda (14-15) khAsa jana paraMparAnA ja bedhaka che. - 19 mI batrIzImAM janadarzanaprasiddha jJAnadazanacAritrane mekSamArga tarIke prathama nirdeza che (1). pachI jhINuM jJAnamImAMsA che. dravyamImAMsA paNa emAM prasaMge AvI che, jemAM janazAstra prasiddha che dramAMthI chevaTe jIva ane pudgala e be ja dravyanA astitva upara bhAra mukAyo hoya evuM ApAtataH bhAna thAya che. (24-26) emAM dravyaparyAya, vyaMjanaparyAya, sakalAdeza, vikalAdeza (31) e pAribhASika jaina zabda che ja. vIsamI batrIzImAM mahAvIranuM zAsana kevuM che e jaNAvatAM siddhasena kahe che ke, "jemAM dravya ane paryAya temaja, utpAda, vyaya ane dhrauvyanuM ni paNa hoya, te badhuM vardhamAnanuM ja zAsana che. (1) emAM emaNe vivAda karatA vAdIone anulakSI kahyuM che ke, "badhA vAdIonA vaktavyaviSayamAM pramANe pravarte te che ja. chatAM e bApaDA nAma ane AzayabhedathI vivAda karyA kare che." (4) Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati praNa kahe che ke, AkhAM ke emaNe dASAnI zAMtinA upAye jaNAvatAM kahyuM che ke, " je jJAna athavA AcArathI dASA TaLe, te tenI zAMtinA upAye che. xxx(f) adhAvAnA ane chUTavAnA prakAra jaNAvatAM teo saMsAranAM ane mekSanI prAptinAM nimitto sarakhAM ja vattAM nathI. (7) emAM sanmati trIjuM kAMDa gA 48-49 nA jevA ja bauddha, sAMkhya ane kaNAda matano nirdeza che. (12) emAM sakalAdeza ane vikalAdeza zabdo paNu Ave che ja. che; AvIzamI dvAtriMzikAmAM pramANunI carcA zarU karI chevaTe temAM parAthaeNnumAnanI ja carcA lakhAvelI che. temAM jaina dRSTie pakSa, sAjya, hetu, dRSTAMta, hetvAbhAsa vagerenAM lakSaNa che ane chevaTe temAM nayavAda ane anekAMtavAda vaccenuM aMtara bahu ja spaSTa rIte batAvavAmAM AvyuM che. e graMtha jainanyAyanA abhyAsa karavA mATe racAye hAya ema lAge che. e graMtha gUjarAtI vivecana ane prastAvanA sAthe judA paNa prakAzita 7 thayelA che. ekadara labhya batrIzIomAM aneka sthaLe evA vicAre che ke je sanmatika sAthe arAmara38 maLe che. 193 37. jaina sAhityasa zodhaka khaMDa 3 aMka paheleA. 38. 'dA. ta. :~ khatrIzI 1, 20 3, 6, 28 1, 29 ane 1, 27 sukhalAla ane becaradAsa sanmati 3, 50 3, 53 3, 65 3, 6 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa asAdhAraNa guNonA kathana vaDe zAsananI stuti karavArUpa maMgala - siddhaM siddhatthANaM ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / kusamayavisAsaNaM sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM / / 1 / / bhava- rAgadveSanA jItanAra jinenuM arthAt arihaMtanuM zAsana - dvAdazAMga zAstrasiddha arthAt pitAnA guNathI ja pratiSThita che. kemake te abAdhita arthonuM sthAna - pratipAdaka che. pAse AvelAone arthAt zaraNathIone te sarvottama sukhakAraka che ane ekAMtavAdarUpa mithyA matanuM nirAkaraNa karanAruM che. [1] ahIM zAsananA cAra asAdhAraNa guNa kahevAmAM AvyA che : 1. guNasiddhatA; 2. yathArthavastupratipAdakatA; 3. zaraNAthIne sukhapradAna ane 4. mithyA matAnuM nivArakapaNuM. [1] uddeza jaNAvavApUrvaka prakaraNa racavAnI pratijJA - smyprmtthvitthrvihaaddjnnpjjuvaasnnsynno| AgamamalArahiyao jaha hoi tamatthamunnesu // 2 // .. Agamane samajavAmAM gaLiyA baLada jevA susta manavALA paNa, je arthanuM pratipAdana karavAthI zAstranA vAstavika padArthone vistArathI prakAzita karanAra zAstrajJa lekanI upAsanA karavA mATe tatpara thAya, te athanuM huM pratipAdana karIza. [2] graMthakAra pitAnI racanone uddeza jaNAvatAM kahe che ke, keTalAkane Agamone abhyAsa karavAmAM rasa nathI paData; ane tethI teo te Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samati prakaraNa tarapha AkarSAtA nathI. evAo paNa zAstrIya rahasyane prakAzita karanAra vizeSajJa dhRtadharanI upAsanA karavA, ane tema karI temanAM vaktavyone samajavA lalacAya, te mATe prastuta prakaraNa racavAmAM Ave che. [2] prakaraNanA pratipAdya mukhya viSayane nirdeza - titthayaravayaNasaMgaha-visesapatthAramUlavAgaraNI / davyaTThio ya pajjavaNao ya sesA viyappA siM / / 3 / / tIthakanAM vacanonA sAmAnya ane vizeSarUpa rAzionA mULa pratipAdaka dravyArthika ane paryAyArthika naya che. bAkInA badhA e enA ja bhede che. [3] ahIM traNa bAbate sUcavavAmAM AvI che: 1. graMthane mukhya viSaya; 2. anya nAne mukhya mAM samAveza; ane 3. mukhya nanuM svarUpa. AkhA graMthamAM chUTA chUTA aneka viSaya carcelA che, paNa te prasaMgavazAta. mukhya pratipAdana te anekAMta daSTinuM ja che. anekAMtanuM spaSTIkaraNa nayenA nirUpaNathI ja thaI zake. nA aneka che paNa e badhAne samAsa TUMkamAM be namAM thaI jAya che. e ja be nA mukhya che. te 1. kavyAstika ane 2. paryAyAstika. pravyAstika naya eTale abhedagAmI dRSTi; ane paryAyAstika naya eTale bhedagAmI daSTi. manuSya kAMI paNa vicAre agara bole che, tyAre kAM to abheda bAju DhaLIne ane kAM te bheda bAju DhaLIne. abheda bAju DhaLI karavAmAM AvelA vicAro ane te vaDe pratipAdana karelI vastuo saMgraha - sAmAnya kahevAya che. bheda bAju DhaLI karavAmAM AvelA vicAre ane te vaDe pratipAdana karavAmAM AvelI vastuo vizeSa kahevAya che. avAMtara dRSTie sAmAnya ane vizeSanA caDatA UtaratA game teTalA vargo pADavAmAM Ave, chatAM e badhA vargo TUMkamAM be rAzimAM samAI Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : ja 197 jAya che. te ja e rAzi anukrame saMgrahaprastAra ane vizeSaprastAra che. zAstranAM vacanA mukhyapaNe e e ja rAzimAM AvI jAya che; kema ke, keTalAMka sAmAnyaedhaka hAya che ane keTalAMka vizeSamedhaka hoya che. e bhaya rAzimAM samAI jatAM badhAM zAstrIya vacaneAnI preraka dRSTi paNa mukhyapaNe e che : 1. sAmAnya vacanarAzinI preraka je abhedagAmI dRSTi, te dravyAstika naya; ane r. vizeSa vacanarAzinI preraka je bhedagAmI dRSTi, te paryAyAstika naya. A e nayeA ja samagra vicAra athavA vicArajanita samagra zAstravAkacanA AdhArabhUta hAvAthI, temane zAstranA mULa vaktA kahela che. e e nayAnuM nirUpaNu ane tenA samanvayamAM ja anekAMtavAdanuM pavasAna hAvAthI, anekAMtavAdanA nirUpaNu mATe pahelAM AdhArarUpe e be nayAnI ja carcA ahIM upADavAmAM AvI che. [3] vyAstika nayanA bhedo davvaTTiyanayapayaDI suddhA saMgahaparUvaNAvisao / paDirUve puNa vayaNatthanicchao tassa vavahAro // 4 // draSyAstika nayanI zuddha prakRti e saMgrahanI prarUpaNAnA viSaya che; ane vastudITha thanAra zabdAnizcaya e teA sagrahane vyavahAra che. [4] ahIM e vAtA kahevAmAM AvI che: 1. dravyAstikanA bhedo; ane 2. temanA paraspara sabaMdha. vaigamane bAda karatAM bAkInA mAMthI saMgraha ane vyavahAra e pahelA e naya dravyAstika nayanA bhedA che. jagata e kAMI kAI paNa jAtanA ekaca vinAnuM mAtra chUTA jarA paNu bhedane chUTA AMkADAtI peThe bhedarUpa nathI, tema ja sparza 1. prastuta 4, 5 ane 6 gAthA sAthe vizeSAvazyaka bhASyanI 75mI gAthA sarakhAvAM. * Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 sanmati prakaraNa na hoya tevuM akhaMDa abhedarUpa paNa nathI; paraMtu emAM bheda ane abheda bane anubhavAya che. jayAre daSTi vastuonA paraspara bhedane mUkI kevaLa temanA abhedane avalaMbI pravarte che, tyAre tene badhuMye kevaLa sata rUpa bhAse che. satagrAhaka dRSTi game teTalI vizALa hoya, chatAM levuM mUkavuM Adi lekavyavahAra to bhedane ja AbhArI che. tethI jyAre kAMI paNa vyavahAra karavAnuM hoya che, tyAre dRSTi kAMIka bheda tarapha DhaLe che; ane prathama grahaNa karela satarUpa akhaMDa tattvanA prayojana pramANe jIva, ajIva Adi bhedone avalaMbe che. ahIM sattArUpa tattvane akhaMpaNe grahaNa karanAra prathama daSTi te saMgraha naya che, ane te ja zuddha dravyAstika naya che; ane sattAne jIva, ajIva Adipe khaMDita karI, te dvArA vyavahAra calAvavA mathatI parimita abhedaspazI bIjI daSTi e vyavahAra naya che. vyavahAra e parimita hevAthI aparimita saMgrahane ja aMza che. tethI je ke te zuddha dravyAstikano eka parimita khaMDa che, chatAM saMgraha ane vyavahAra e banne dravyAritaka nayane anukrame zuddhaaparimita ane azuddhaparimita aMze kahI zakAya. [4] RjusUtranA bhede - mUlaNimeNaM pajjavaNayassa ujjusuyavayaNavicchedo / tassa u saddAIA. sAhapasAhA suhumabheyA / / 5 / / trAjusUtra nayane arthAt tadanusarI je vacanavibhAga, e paryAyanayane mULa AdhAra che; ane zabda Adi naye te te jusUtranI ja uttarottara sUkSma bhedavALI zAkhA-prazAkhA * ahIM paNa be vAta kahI cheH 1. paryAyAstikanA bhedo; ane 2. temano paraspara saMbaMdha. saMgraha ane vyavahAra pachInA RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e cAra nayone paryAyAstikanA bheda kahyA che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : huM 99 DAI paNa sAmAnya tattvane avAMtara jAti ke guNu AdinI vizeSatAothI vibhAga karavAmAM Ave, chatAM jayAM sudhI e vibhAgamAM kALakRta bhedanuM tattva na Ave, tyAM sudhInA e badhA vibhAgo vyavahAra nayanI kiTamAM mUkavAmAM Ave che. kALakRta bhedane avalakhI vastuvibhAga zarU thatAM ja RjusUtra naya mAnavAmAM Ave che, ane tyAMthI ja paryoyAstika nayanA prArabha lekhAya che. tethI ja ahIM RjIsUtra nayane paryAcAstika nayanA mULa AdhAra kahyo che. pachInA zabda Adi je traNa nayeA che, te jo ke sIdhI rIte RjusUtra nayane avalakhI cAlatA hovAthI tenA ja bhedo che, chatAM RjusUtra Adi cAre nayAne paryAyAstikanA prakAro lekhI zakAya. je STi tattvane phakta vartamAna kALa pUratuM ja svIkAre che ane bhUta tathA bhaviSya kALane kAnA asAdhaka mAnI temane svIkAra nathI karatI, te kSaNika dRSTi RnusUtra naya kahevAya che. e dRSTie mAnela vamAnakAlIna tattvamAM paNa je daSTi liMga ane puruSa Adi bhede bheda ka2e che, te zabdanaya. zabdanaye mAnela samAna liMga vacana AdivALA aneka zabdonA eka arthamAM vyutpattibhede - paryAyabhede je *STi abheda kalpe che, te samabhirUDha naya. samaddhei svIkArela eka paryAyazabdanA eka arthamAM paNa je dRSTi kriyAkALa pUratuM ja a tattva svIkAre che ane kriyAzUnya kALamAM nahi, te evabhUta naya kahevAya che. A rIte uta cAre nayAnuM svarUpa hAvAthI e spaSTa thAya che ke, zabda Adi traNa naye mAtra vartamAnakALaspI RRjutra naya upara uttarAttara sUkSma vizeSatAone laI cAle che; ane tethI te tenA ja vistAra che. RjusUtra naya eka vRkSa jevA che; ane zabdanaya tenI zAkhA - DALa che. samabhirUddha tenI prazAkhA-DALakhI che ane evata e tenI pratizAkhA - DALakhuM che. [5] nikSepomAM vayAjanA nAmaM ThavaNA davie tti esa davvaTTiyassa nikkhevo / bhAvo upajjavaTThiassa parUvaNA esa paramattho / / 6 / / Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prah nAma, sthApanA ane dravya e dravyAstikanA nikSepa che; ane bhAva tA paryAyAstika nayanI prarUpaNA che. e ja paramAtha che. [6] 200 ahI nikSepanA avazya saMbhavatA prakAre ane temAM nayane vibhAga e e bAbata jaNAvI che. nikSepanA eAmAM ekba je cAra prakAre sarvatra sabhave che ane karavAmAM Ave che, te ja ahIM gaNuAvyA che. keAI pazu sAtha ka zabdanA atha vicAravA hAya, tyAre te emAM e cAra prakAranA ja maLI Ave che. te prakAre, zavAsthya asAmAnyanA nikSepo --vibhAgA kahevAya che. je nAmamAtrathI rAjA hoya, te nAmarAjA; je rAjananuM citra ke khIjI kaiAI pratikRti hoya, te sthApanA rAjA; je AgaLa jatAM rAjA thanAra hoya agara je hamaNAM nahi 1. zabdanA artha karavAmAM garabaDa na thAya ane vaktAnA abhiprAya ze' che e kharAkhara samajAya, evI bhAvanAmAMthI niyuktikAzanA samayamAM nikSepanA vicAra spaSTapaNe zAstramAM gUMthavAmAM AnyA che. kAI paNa rAkhyuM ke vAcanA atha karatI vakhate te.zabdanA jeTalA avibhAga sabhavI zakatA hAya te jaNAvI, temAMthI prastutamAM vaktAnA kayA artha' vikSita che ane karyeA a` sagata che e nakkI karavu', emAM ja nikSepaviSayaka vicArasaraNInI upayeAgitA che. dAkhalA tarIke jIvanA guNA jJAna vagere che evuM vAkaya heAya; temAM sadeha thAya ke jIvazabdathI ahIM zuM kahevAnuM che ? tyAre vicAraka jaNAve che ke, ahIM jIva nAmanI koI vyakti, jIvanI sthApanA ke dravyajIva vivakSita nathI, paNa caitanya dhAraNa karanAra tattva arthAt bhAvajIva ja vivakSita che. ane te ja prastuta vAkayamAM saMgata che. A rIte dareka zabdanA atha viSe goTALA UbhA thatAM nikSepavAdI spaSTapaNe vikSita atha jaNAvI goTALA dUra karI zake che, e ja nikSepanA vicAranI upayogitA che. anekAka zabda Ave tyAM vivakSita ane nica karavAnA ghaNA upAye| alakArazAstramAM batAvelA che; paNa jaiva niyuktithA sivAya koI paNa vaidika ke bauddha graMthamAM nikSepa jevI vicArasaraNI levAmAM AvI nathI. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : 7 paNa prathama rAjA hatA, te dravyarAjA; ane je hamaNAM rAjapada anubhavate hoya, te bhAvarAjA. rAjA zabdArthanA A cAra nikSepa thayA. temAM pahelA traNa nikSepomAM kaIne kaI jAtane abheda - dravya hevAthI te traNe dravyAstika nayanA viSaya manAya che; ane bhAvanikSepamAM bheda - paryAya hovAthI te payayAstika nayane viSaya manAya che. jenuM, nAma rAjA hoya, te vyaktine joI lo ke tenA nAma sAthe tene abheda karI kahe che ke, "e rAja che'; te ja rIte citra joI tenI sAthe. asalI rAjAne abheda karI leke citrane uddezI bole che ke, "A rAjA che'; e ja pramANe vartamAnamAM rAjA na hovA chatAM bhUta ane. bhAvine vartamAna sAthe abheda karI loke bhUta ane bhAvI rAjAne jeI kahe che ke, "A rAjA che. A traNe sthaLe abhedane vicAra pradhAna che; paNa bhAvanikSepamAM tema nathI. emAM te vartamAnamAM rAjapadane anubhava karavAnI vizeSatAne lIdhe bheda ja mukhya che. tethI cAra nikSepamAM upara pramANe nayaneka vibhAga karavAmAM Avyo che. [6] bane nayane viSaya ekamekathI judo nathI ja evI carcAno upakrama. vacanaprakAmAM nayAjanA -- * pajjavaNissAmaNNaM vayaNaM davaTThiyassa 'atthi' tti| avaseso vayaNavihI pajjavabhayaNA sapaDivakkho / / 7 / / paryAya- vizeSathI taddana mukta evA sAmAnyanuM pratipAdaka je astitva che evuM vacana, te dravyAstika nayanuM arthAt te nayane Azrita che. bAkInA badhA vacanaprakAro paryAyane sparza karatA hovAthI pratipakSasahita arthAt dravyAstika ane paryAyAstika banne nayane Azrita che. [7] - saMgraha ane vizeSa rUpe be prastAramAM vahecI nAMkhela zAstrIya ane laukika vAkyomAM naya utArI ema batAvavAmAM AvyuM che ke, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 sanmati prakaraNa kayA prakAranuM vAkya kayAM nayane viSaya hoI zake. jemAM koI paNa jAtane vizeSa, parimitatA, khaMDa ke vibhAga nathI, evuM sattA sAmAnya te ja mahAvyApaka sAmAnya che. tevA sAmAnya agara tenA vicAranuM pratipAdaka je "asti" ke tenA jevAM "sata" ItyAdi vacane che, te badhAM dravyArthika nayanAM vacane samajavAM. e sivAyanAM jIva, ajIva, mukata, saMsArI, paramANu, skaMdha, guNa Adi bIjAM je vacana che, te badhAM keI ne koI prakAranAM maryAdita sAmAnyanAM ja bedhaka hovAthI, temanA arthamAM vizeSano, vibhAgane, khaMDane ke bhedane sparza AvI ja jAya che. tethI teo mAtra vyAstikanayAvalaMbI na kahevAtAM dravyAritaka paryAyAstika ubhayanayAvalaMbI che. kAraNa ke temanA pratipAdya vatva Adi artha amuka rIte sAmAnya hovA chatAM paNa pitA karatAM vistRta sAmAnyane eka vibhAga ja che. * ahIM eka vAta samajI levI ghaTe ke "asti' vagere mahAvyApaka sAmAnyavAcI vacane mAtra dravyAstikanayAvalaMbI che; tema koInuM paNa sAmAnya na banI zake evA chellA avibhAjya vizeSanuM vAcaka vacana paNa mAtra paryAyAstikanayAvalaMbI che. madhyavatI badhAM ja vacane sAmAnyarUpa vizeSanAM pratipAdaka hovAthI ubhayanayAzrita che. [7]. eka nayanA viSayamAM bIjA nayanA pravezanuM svarUpa - pajjavaNayavokkataM vatthu davvaTTiyassa vynnijjN| . jAva daviovaogo apcchimviyppnivvynno||8|| jenI pachI vikalpajJAna ane vacanavyavahAra nathI e arthAt chellAmAM chelle dravyaupayoga - sAmAnya bAdha jyAM sudhI pravarte che, tyAM sudhInI vastu dravyAstika nayanI vAcya che; ane te paryAyAstika naya vaDe AkrAMta che. [8] jemAM paryAyAstika nayane praveza saMbhave che evI vyAstika nayanA viSayanI maryAdA ahIM batAvavAmAM AvI che. jyAM jyAM Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : 9 203 sAmAnyabuddhi thAya, te badhA dravyAstikanA viSaya che. upanya vizeSathI mAMDI anukrame caDatAM caDatAM sarvavyApaka sattA - sAmAnya sudhI sAmAnya upayoga thato hovAthI, te badho viSaya vyAstikanuM vaktavya che. ane e ja badhA viSaya paryAyAkrAMta havAthI paryAyAstika nayano paNa grAhya bane che. arthAta aMtima vizeSa sivAyanI badhI vastuo vyAstikanuM vaktavya che. kAraNa ke te badhAmAM sAmAnya upayoga pravarte che; te chatAM e badhI vastuo viSe paryAya nayanI paNa gati che. kAraNa ke, dravyAstika naye je je vastune sAmAnyarUpe jANI hoya, te ja vastune paryAyAstika naya vizeSarUpe jANato hovAthI, dravyAstikane badho viSaya paryAyAstikane viSaya bane che ja. paraMtu paryAyAstika nayanI bAbatamAM ema nathI; kAraNa ke bIjA badhA viSayomAM ubhaya nayanI pravRtti hevA chatAM eka viSaya evo che ke jyAM phakta paryAya naya pravarte che. te viSaya eTale aMtima vizeSa. aMtima vizeSamAM sAmAnya upaga na ja saMbhave, paNa paryAyabuddhi te thAya ja. tethI aMtima vizeSa sivAyanA badhA viSaya ubhayanayasAdhAraNa che. [8] bane nayanA viSayanA mizritapaNAnI carcAne upasaMhAra- davvaDhio tti tamhA natthi Nao niyama suddhjaaiio| Na ya pajjavaDhio NAma koi bhayaNAya u viseso||6|| tethI dravyAstika naya niyame karI vizuddha jAtIya arthAt virodhI nayanA viSayasparzathI mukta nathI ja, te ja rIte koI paryAyAstika naya paNa vizuddha jAtIya nathI. vivakSAne lIdhe ja banene bheda che. [1] kavyAstika ane paryAyAstika evA nayanA be bhAga pADavAthI ane temane sAmAnya tathA vizeSa rUpe viSayaviveka karavAthI ema jaNAvAne saMbhava che ke, ukta be naye ane temanA viSayone kaze ja Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 sanmati prakaraNa saMbaMdha nathI; te saMbhava dUra karI vastusthiti ahIM spaSTa karI che. kharI rIte koI sAmAnya vizeSa vinAnuM ane keI vizeSa sAmAnya vinAnuM hotuM ja nathI, paraMtu eka ja vastu keI apekSAe sAmAnya to bIjI apekSAe vizeSa rUpa hoya che. tethI dravyAritaka nayane viSaya paryAyAstika nayanA viSayasparzathI ane paryAyAstika nayane viSaya dravyAstika nayanA viSayasparzathI mukta na ja hoI zake. evI vastu sthiti hovA chatAM be nayane je bheda karavAmAM Ave che, tenuM tAtparya viSayanA gauNapradhAna bhAvamAM ja che. jyAre vizeSa rUpane gauNa rAkhI mukhyapaNe sAmAnya rUpane avalaMbIne dRSTi pravarte, tyAre te dravyAstika; ane jyAre sAmAnya rUpane gauNa karI vizeSa rUpane mukhyapaNe grahaNa karI dRSTi pravarte, tyAre te paryAyAstika ema samajavuM. [9] baMne naye eka bIjAnA viSayane kevI rIte jue che tenuM kathana - davvaTThiyavattavvaM avatthu NiyameNa pjjvnnyss| taha pajjavavatthu avatthumeva davvaTThiyanayassa // 10 // drAstikanuM vaktavya paryAyAstikanI dRSTimAM niyamathI avastu che, tevI rIte paryAyAstikanuM vaktavya vastu dravyAtikanI dRSTimAM Avatu ja che. [1] vivakSAthI baMne nayanA viSayane je bheda kahevAmAM Avyo che, tenuM spaSTIkaraNa ahIM che. dravyAstika naya vastune mAtra sAmAnya rUpe jue che, tyAre paryAyAstika naya e ja vastune mAtra vizeSa rUpe jue che. AthI eka nayanuM vaktavya svarUpa bIjA nayanI dRSTimAM avastu che. e ja eka viSayamAM pravartamAna baMne nene ane temanA pratipAgha aMzane bheda che. [10] baMne na eka ja vastunAM kevAM kevAM bhinna rUpane sparze che tenuM kathana - Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : 11 upa (ppa)jjati viyaMti ya bhAvA niyameNa pjjvnnyss| davvaTThiyassa savvaM sayA aNuppannamaviNaLeM / / 11 / / paryAyAstikanI draSTimAM badhA padArtho niyamathI utpanna thAya che ane nAza pAme che. dravyAstikanI draSTimAM badhI vastu hamezane mATe utpatti ane nAza vinAnI ja che. [11] eka naya vastunA sthira rUpane grAhaka che; tyAre bIjo tenA asthira rUpane grAhaka che. [11]. sat - saMpUrNa vastunuM lakSaNa - davvaM pajjavaviuyaM davvaviuttA ya pajjavA nntthi| .. uppAya-TThii-bhaMgA haMdi daviyalakkhaNaM eyaM / / 12 / / dravya e utpAda, nAza evA paryAya vinAnuM nathI; ane paryAya e dravya-dhavAMza vinAnA nathI. kAraNa ke utpAda, nAza ane sthiti e traNe dravya - satanuM lakSaNa che. [12] lakSaNa dvArA vastunuM yathArtha pUrNa rUpa ahIM batAvyuM che. keI vastu utpAda vinAza vinAnI mAtra sthira nathI. tema ja kaI vastu sthiratA vinAnI mAtra utpAda-vinAzavALI nathI. kAraNa ke varastune svabhAva ja evo che ke, te mULa rUpe sthira chatAM nimitta pramANe jude 1. sarakhAvo paMcAstikAca 1, 12; tathA tatvArtha sUtra 5. 29. utpAda-sthiti-bhaMgane je jaina graMthomAM samarthanAtmaka vicAra dekhAya che, tenI sAme nAgArjuna jevAonI viruddha vicAraparaMparA hatI. nAgArjunanI madhyamakakArikAmAM sarakRtaparIkSA nAmanuM eka prakaraNa che. (pR. 45-57) temAM vastunA lakSaNa tarIke manAtA utpAda-sthiti-bhaMgane nirAsa karavAmAM Avyo che. A nirAsa tenA pachInA bIjA bauddha graMthomAM paNa dekhAya che. evI viruddha paraMparA sAme potAnA pakSane bacAva karavA jana tArkika vidvAnoe utpAdAdi tripadInA samarthana mATe sarvatra prayatna karela che. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 samati prakaraNa jude rUpe badalAtI rahe che; tethI eka ja vastumAM sthirapaNuM ane asthirapaNuM e viruddha nathI, paNa vAstavika che. ane e be rUpe hoya te ja vastu pUrNa bane che. [1] baMne naye chUTAchUTA mithyAdaSTi kema bane che tene khulAse - ee puNa saMgahao pADikkamalakkhaNaM duveNhaM pi| tamhA micchaddiTThI patteyaM do vi mUlaNayA / / 13 / / e utpAda, vyaya ane sthiti traNe ekabIjA sAthe maLIne ja rahe che, tethI bane nayane paNa chUTe chUTo viSaya satanuM lakSaNa nathI thato, mATe e bane mULa na chUTA chUTA mithyASTi che. [13]. baMne na chUTA chUTA mithyAdaSTi hevAnuM kAraNa e che ke, baMnemAMthI eke nayane viSaya satanuM lakSaNa banato nathI. kavyArthikane viSaya sAmAnya laIe ke paryAyAcikano viSaya vizeSa laIe, paNa te eke satanuM lakSaNa nathI ja. satanuM lakSaNa te sAmAnya, vizeSa baMne maLIne ja bane che. tethI keI eka chUTo naya je vastunA saMpUrNa svarUpanA pratipAdanane dAvo kare, te te mithyAdaSTi che. [13] bane namAM yathArthapaNuM kevI rIte Ave che teno khulAso - Na ya taio atthi Nao Na ya sammattaM Na tesu paDipuNNaM / jeNa duve egantA vibhajjamANA annegnto|| 14 // trIje naya nathI ja; e be nomAM yathArthapaNuM nathI samAtuM ema paNa nathI. kAraNa ke, bane ekAMte vizeSa rUpe grahaNa karAtAM ja anekAMta bane che. [14] sata e sAmAnya vizeSa ubhayAtmaka che. tene grAhaka je kaMI naya heya te alabata saMpUrNa vastugrAhI hovAthI tene samyaganaya kahI Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 prathama kAMDa 15 zakAya; paNa e te naya saMbhava ja nathI. kAraNa ke saMpUrNa sata nuM grAhI jJAna naya nahi paNa pramANu hoI zake. tyAre prazna thAya che ke, je trIjo naya nathI ja ane baMne nene mithyAdaSTi kahe che, te zuM nayajJAna samyaga rUpa na hoI zake ? Ano uttara e che ke, hoI zake; paNa "te kevI rIte ?" e ja samajavuM joIe. je be nAne mithyAdaSTi kahevAmAM AvyA che, te ja be nemAM samyapaNuM paNa che ja. mithyApaNuM ane samyapaNuM e baMne viruddha dharmo eka AzrayamAM kevI rIte saMbhave? ene uttara e che ke, jyAre e baMne no eka bIjAthI nirapekSa thaI mAtra svaviSayane ja sarUpe samajavAno Agraha kare, tyAre te baMne pitapatAnA grAhya eka aMzamAM saMpUrNatA mAnatA hovAthI miththArUpa che; paNa jayAre e ja be ne paraspara sApekSapaNe pravarte, arthAt bIja pratipakSI nayanA viSayanuM nirasana karyA sivAya te viSe mAtra taTastha rahI pitAnA vaktavyanuM pratipAdana kare, tyAre baMnemAM samyaphapaNuM Ave ja. kAraNa ke, e baMne naye eka eka aMzagrAhI chatAM eka bIjAnI avagaNanA karyA vinA pitA potAnA pradezamAM pravartatA. hevAthI sApekSa che, ane tethI te baMne yathArtha che. [14]. mUla no sAthe uttara nAnI samAnatAnuM kathana - jaha ee taha aNNe patteyaM duNNayA gayA sabve / haMdi hu mUlaNayANaM paNNavaNe vAvaDA te vi / / 15 / / jevI rIte e be naya, tevI rIte bIjA badhA paNa na chUTA chUTA dunaya che. kAraNa ke, teo paNa mUla nAnA ya viSayane pratipAdana karavAmAM lAgelA che. [15] nirapekSapaNe pravRtti e ja nayana durnacapaNanuM bIja che. e bIja je uttara na mAM hoya, to teo paNa badhA durnaya - mithyA samajavA. kAraNake, saMgraha Adi uttara nAnuM pratipAdya vastu kAMI judu Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 sanmati kaccha nathI; teo paNa mUla nayanA pratipAdya viSayane ja prarUpavA pravarte che. tethI je teo paNa virodhI nayanA viSayane avagaNa, pitAnA viSayamAM ja pUrNatA mAne, te mithyArUpa bane e svAbhAvika che. [15] uttara namAM saMpUrNa samrAhI keI eka naya nathI evuM karI -kathana - savvaNayasamUhammi vi Natthi Nao ubhyvaaypnnnnvo| mUlaNayANa u ANaM patteya visesiyaM biti / / 16 / / badhA nAnA samUhamAM paNa UbhayavAda- sAmAnya vizeSa ubhayapane jaNAvanAra naya nathI. kAraNake te dareka naya mUla naya vaDe grahaNa karAyela viSayane ja vividha rUpe kahe che. [16] mUla be naya uparAMta trIje kaI mUla naya to ubhayagrAhI nathI ja saMbhavate, paNa be mUla nayanA uttarabhedarUpa je saMgraha Adi cha che, temAM paNa koI e naya nathI ke je vastunA sAmAnya vizeSa ubhayAtmaka svarUpanuM pratipAdana kare. AnuM kAraNa e che ke, dareka uttara naya pote je je mUla nayane bheda che, te te mUla nayanA grAhya viSayane ja judI judI rIte varNave che. uttara nanuM kArya kAMI mUla nayanA pradeza bahAra nathI, e to phakta pitApitAnA mUlanayagRhIta aMzane ja kAMIka vadhAre vadhAre jhINavaTathI carce che. tethI teomAM ubhayavAdajJApakapaNuM na ja hoI zake. [16] koI paNa eka nayanA pakSamAM saMsAra, sukhaduHkhasabaMdha, mekSa Adi na ja ghaTI zake evuM kathana - Na ya davvaTThiyapakkhe saMsAro va pjjvnnyss| sAsayaviyattivAyI jamhA uccheavAIA / / 17 / / suha-dukkhasampaogo Na jujjae NiccavAyapakkhammi / egaMtuccheyammi ya suha-dukkhaviyappaNamajuttaM / / 18 / / Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDaH 19 209 kammaM joganimittaM bajjhai baMdha-TThiI ksaayvsaa| . . apariNaucchiNNesu ya baMdha-TiikAraNaM Natthi // 16 // baMdhammi apUrante saMsArabhaoghadansaNaM mojjhaM / . bandhaM va viNA mokkhasuhapatthaNA Natthi mokkho ya / / 20 // tamhA savve vi NayA micchAdiTThI sapakkhapaDibaddhA / aNNoNNaNissiA uNa havaMti sammattasabbhAvA / / 21 / / dravyAstika pakSamAM saMsAra na ja ghaTe; paryAyAstikapakSamAM paNa na ja ghaTe. kAraNake eka zAzvata - nitya vyaktivAdI che ane bIje ucacheda - nAzavAdI che. [17] : nityavAdapakSamAM sukha-duHkhane saMbhava nathI ghaTate ekAMta ucchedavAdamAM paNa sukha duHkhanI vikalpanA nathI. [18] gane lIdhe kama badhAya che ane kaSAyane lIdhe baddha kamamAM sthiti nimita thAya che, paraMtu mAtra pariNAmI ane mAtra kSaNanaSTamAM baMdha ane sthitinuM kAraNa nathI ja. [19]. baMdha thato na hoya to saMsAramAM bhayaprAcuyanuM dazana e mUDhatAmAtra che ane badhA vinA mokSasukhanI abhilASA. temaja mokSa nathI. [20] tethI mAtra pote potAnA pakSamAM saMlagna badhAye naye mithyAdRSTi che. paraMtu e ja badhA no paraspara sApekSa hoya, te samyagurUpa bane che. [1] - nirapekSa evA bane nAnA pakSamAM anubhavasiddha ane zAstrIya pravRttimAM kevI rIte bAdha Ave che, te ahIM AtmAne laI batAvyuM che. jo kevala kavyAstika pakSa laIe, te tene mate Atmatattva ekAMtanitya heI aparivartanazIla che; ane je kevala paryAyAsika pakSa laIe, Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 sanmati prakaraNa te tene mate te mAtra kSaNabha'gura che. A banne pakSamAM sasAra, sukhaduHkhanA saMbaMdha, sukhanI prApti ane duHkhanA tyAga mATenA prayatna, ka`nA baMdha, tenI sthiti, meAkSanI icchA ane mekSa e kazuM ja ghaTI na zake, kAraNake, ekAMtanitya pakSamAM phUTasthapaNAne lIdhe AtmAmAM kaSAyavikAra ke lepane saMbhava ja nathI; ane anitya pakSamAM kSaNabhaMguratAne lIdhe AtmA dareka kSaNe nAza pAmI navA navA utpanna thatA hovAthI, dhruvatva sAthe baMdha ese evA anusadhAna, icchA, prayatna Adi kAI bhAve! na ja ghaTI zake. tethI ja e banne nA jo nirapekSapaNe potapeAtAnA viSayamAM pravate, te te mithyASTi che; ane paraspara sApekSapaNe pravarte, te ja samyagdaSTi che. [17-21] e ja nayA kayAreka samyagdaSTi hotA nathI ane kayAreka hAya che, tenA kAraNanuM dRSTAMta dvArA samarthana jahaNeyalakkhaNaguNA veruliyAI maNI visaMjuttA / reNAvalivavaesa na lahaMti mahagghamullA ji / / 22 / / taha NiyayavAyasuviNicchiyA vi aNNoSNapakkhaNiravekkhA / sammaddaMsaNasaddaM savve vi gayA Na pAveMti / / 23 // jaha puNa te ceva maNI jahA guNavisesabhAgapaDibaddhA / rayaNAvali' tti bhaNNai jahaMti pADikkasaNNAu / / 24 / / taha savve NayavAyA jahANurUvaviNiuttavattavvA / sammaddaMsaNasaddaM lahanti Na visesasaNNAo / / 25 / / ' 1jevI rIte aneka lakSaNa ane guNavALAM vaiya vagere ratnA bahu kImatI heAvA chatAM chUTAM chUTAM hAya, teA ratnAvalI - hAra nAma nathI pAmatAM; [22] 1. sarakhAve vizeSAvazyaka bhASya gA. 2271. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : 22 211 tevI rIte badhA no pitapotAnA pakSamAM vadhAre nizcita chatAM paNa aMdaroaMdara ekabIjA sAthe nirapekSa hoI, "samyagdazana" vyavahAra pAmI zakatA nathI. [3] vaLI jema te ja maNie derAmAM khAsa khAsa bhAga pADI te pramANe goThavavAmAM AvyA hoya, to "ratnAvalI" ema kahevAya che, ane pitAnAM judAM judAM nAme cheDI de che; [24] tema badhA nayavAde ghaTatI rIte goThavAI vyavasthita athavALA thAye, te "samyagadazana vyavahAra pAme che; vizeSa saMjJA nathI pAmatA. [25] rano game tevAM pANIdAra ane kImatI hovA chatAM jyAM sudhI badhAM chUTAM chUTAM hoya, tyAM sudhI te hAra nathI kahevAtAM ane hAranI kiMmata nathI meLavI zakatAM. te ja rane jyAre yogya rIte parevI goThavI devAmAM Ave che, tyAre teo pitAnuM khAsa nAma choDI hAra nAma dhAraNa kare che ane yogya kiMmata meLave che. te ja pramANe nayanuM che. dareka nayavAda potapotAnA pakSamAM game teTale majabUta hoya; chatAM jyAM sudhI te bIjA pakSanI darakAra na kare, tyAM sudhI paraspara nirapekSa badhA vAdo samyagdarzana nathI kahevAtA; paNa jyAre te badhAne viSaya aMdaroaMdara eka bIjA sAthe goThavAI jAya che, ane badhA judA judA viSayanA pratipAdaka hevA chatAM mukhyapaNe eka ja vastunuM pratipAdana karavA mATe sApekSapaNe pravartatA hoya che tyAre te dareka pitAnuM khAsa nAma choDI samyagdarzana nAma dhAraNa kare che. rananuM hArapaNuM parevaNI ane geThavaNa upara avalaMbe che; tema nayavAdanuM samyagdaSTipaNe temanI paraspara apekSA upara avalaMbe che. [22-25] dAMta mUkavAnI sArthakatA sAbita karavA tenA guNanuM kathana - Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21ra sanmati prakaraNa loiyaparicchayasuho nicchayavayaNapaDivattimaggo ya / aha paNNavaNAvisau tti teNa viistthmuvnniio|| 26 / / 1daSTAMta e laukika - vyavahArajJa ane parIkSaka - zAstrane sahelAIthI samajAya te nizcayakArI vacananA bodhane upAya ane sthApanAne viSaya che, tethI nizakapaNe ahI te je che. [26] - daSTAMtamAM vyavahAra ane zAstra bannemAM kuzala janene saraLatAthI samajAvavAno guNa che. tenAmAM sAyane nizcaya karavAmAM upayogI thavAnuM arthAta vyAptijJAna pragaTAvavAnuM sAmarthya che ane tenA vinA - pakSanI sthApanA nathI banatI. tethI ja niHsaMkecapaNe ahIM ratnAvalInuM daSTAMta graMthakAre mUkeluM che. [26] sApekSapaNuM na hoya te mithyAdaSTi ja che, e vastunuM keTalAka prasiddha vAdo dvArA spaSTIkaraNa - iharA samUhasiddho pariNAmakao vva jo jahi attho| te te na ja te te veva va tti niyameLa mitta ra7 | prathama kahyuM tethI UlaTI rIte mAnIe, eTale ke avayavI.. rUpa athavA pariNAmarUpa je kAya je kAraNamAM thAya che te kAya te kAraNarUpa ja che, athavA te kArya kAraNarUpa ja nathI, athavA kAya kAraNa abhinna ja che, ema je ekAMtathI mAnavuM, te mithyAtva che. [27] judA judA nayavAde je sApekSa pratipAdana kare, to ja samyagdaSTi bane che ema ratnAvalInA daSTAMtathI kahevAmAM AvyuM che. e ja kathanane 1. sarakhAvo nyAyasUtra 1,1,25. 2. sarakhAvo. siddhasenIca batrIzI pahelI, zloka 20. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 prathama kAMDaH 28 daDha karavA keTalAka pracalita vAda laI ahIM vicAra karavAmAM Avyo che. kAryakAraNabhAvane je dArzanika siddhAMta che, temAM sAMkhya Adi keTalAka vAdIo kAryane sata mAne che. kAraNa ke teo pariNAmavAdI heI kahe che ke, "kAraNa pite ja kAryarUpa pariNAma pAme che. vaizeSika Adi keTalAka vAdIo kAryane asata kahe che. kAraNa ke teo AraMbhavAdI hevAthI avayava dvArA avayavIrUpa kAyarane AraMbha thAya che ema mAne che. vaLI keTalAka atavAdIo mAtra eka dravya svIkAratA hovAthI, kAryo ane kAraNa jevuM kAMI nathI ja ema mAne che. pariNAmavAda pramANe dahIM e dUdhane pariNAmamAtra che ane tethI te banemAM bheda ja nathI. avayavI kAryavAda pramANe kapaDuM e sUtrasamUha uparathI baneluM eka kArya che ane tethI te kAraNathI bhinna ja che. advaitavAda pramANe kAya ke kAraNanI kalpanA peTI che; badhuM mAtra kAvyarUpa ja che. A traNe vAde laI graMthakAra kahe che ke, e vAde pitapotAnA pakSanuM ekAMtapaNe samarthana karatA hoya ane bIjo pakSa mizyA che ema kahetA hoya, te e traNe vAdo sApekSa pratipAdana na karatA hovAthI mithyA ja che. - sApekSa pratipAdana eTale pitAnA pakSanuM evI rIte pratipAdana karavuM ke jethI bIjA pakSanI maryAdAne bhaMga na thAya ane pitAnA pakSanI maryAdA paNa sacavAya. [27] anekAMta maryAdA ane tenI vyavasthA kema kare tenuM kathana - NiyayavayaNijjasaccA savanayA paraviyAlaNe mohaa| te uNa Na diTThasamao vibhayai sacce va alie vA / / 28 / / 1badhA no pitapotAnA vaktavyamAM sAcA che ane bIjAnA vaktavyanuM nirAkaraNa karavAmAM khATA che; anekAMtazAstrane 1. sarakhAvo vizeSAvazyaka bhASya gAtra 2272. , Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra14 sanmati prakaraNuM jJAtA te na "A sAcA che" ane "A beTA che" e vibhAga nathI karatA. [28] dareka nayanI maryAdA tipitAnA viSayanuM pratipAdana karavA pUratI che. e maryAdAmAM rahe tyAM sudhI te badhA sAcA che. e maryAdAne. bhaMga karI jyAre teo bIjA pratipakSanayanA vaktavyanuM nirAkaraNa karavA lAge, tyAre teo mizyA thaI jAya che. A kAraNathI dareka nayanI maryAdA samajanAra ane temane samanvaya karanAra anekAMta badhA nAnuM vaktavya jANavA chatAM A eka naya satya ja che ane bIje asatya ja che e vibhAga nathI karate; UlaTuM te te koI eka nayanA viSayane bIjA vidhI nayanA viSaya sAthe sAMkaLIne ja te satya che evuM nirdhAraNa kare che. A rIte anekAMtA vAdI kAryane kathaMcita ja sata yA asat kahe tema ja dravyane advaita ke daita paNa karthacita ja kahe. 28] bane mUla nAnI viSayamaryAdA - davvaTThiyavattavvaM savvaM savveNa nniccmviyppN| .. Araddho ya vibhAgo pajjavavattavvamaggo ya / / 26 // badhuM. badhe prakAre hamezAM bhedarahita hoya te dravyAstikanuM vaktavya che; ane vibhAga - bheda zarU thayuM ke te paryAyAstikanA vaktavyane mAga bane che. [29] jagata te bhedabheda ubhayaspa che, paNa temAM jyAre badhuM kaI paNa jAtanA bheda vinA mAtra sarpa dekhAya, tyAre te dravyAstikane viSaya che. arthAta abheda sudhI ja kavyAstikanI maryAdA che. jyAre vaLI satanA dravya guNa Adi agara bhUta vartamAna Adi bheda karavAmAM Ave che, tyAre ja paryAyAstikanA viSayane mArga zarU thAya che. arthAta medathI ja paryAyAstikanA viSayanI maryAdA zarU thAya che. [29] For Private & Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'prathama kAMDaH 30 - 215 bhedanuM vizeSa varNana - jo uNa samAsao cciya vaMjaNaNiao ya atthaNiao y| atthagao ya abhiNNo bhaiyavvo vaMjaNaviyappo / / 30 / / vaLI te vibhAga saMkSepamAM vyajananiyata - zabdasApekSa ane aniyata - zabdanirapekSa che. arthagata vibhAga abhinna che; ane zabdagata bheda bhAjya-bhinna tathA abhinna che. [30] dareka padArtha bhedabheda ubhayAtmaka che. temAM jyAre abheda upara sUkSma vicAraNAthI kAla deza Adine lIdhe bhedonI kalpanA karavAmAM Ave che, tyAre te bhede vicAranI sUkSmatA pramANe uttarottara vadhatA ja jAya che. abhinna - sAmAnya svarUpa upara kapAyelI e anaMta bhedanI paraMparAmAM jeTale sadazapariNAmapravAha keI paNa eka zabdane vAcya banI vyavahArya thAya che, teTalo te pravAha vyaMjanaparyAya kahevAya che; ane ukta bhedanI paraMparAmAM je bheda aMtima hevAthI avibhAjya hoya athavA je bheda avibhAjya na chatAM avibhAjaya je bhAse, te arthaparyAya kahevAya che. dA. ta. cetana padArthanuM jIvatva e sAmAnya rUpa che; tenI kAla karma Adi upAdhita saMsAritva, manuSyatva, puruSatva, bAlava Adi anaMta bhedevALI nAnI moTI aneka paraMparAo che. temAM puruSa puruSa" evI samAna pratItine viSaya ane eka puruSazabdano pratipAgha evo je sadazaparyAyapravAha che, te vyaMjanaparyAya; ane e puruSarUpe sadaza pravAhamAM bIjA bAlya, yauvana Adi agara tethI paNa sUkSmatama bhede rahelA che, te badhA arthapayAya. vyaMjanaparyAyane abhinna - bhinna kahyo che tene bhAva e che ke, puruSarUpa paryAya zabdavA sadaza pravAhanI dRSTie eka che chatAM temAM bIjA bAlya Adi aneka nAnA bheda bhAsatA hevAthI te bhedya paNa che. e ja rIte bAlaparyAya zabdavAcya sadazapravAharUpe eka hevAthI abhinna chatAM temAM tatkAlajanma stanadhatva Adi bIjA bhedane lIdhe Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 . sanmati prakaraNa te bheda hovAthI bhinna paNa che. e ja rIte dareka vyaMjanaparyAya - vyavahArya paryAyanI bAbatamAM ghaTAvI levuM. arthaparyAyane abhinna kahyo che tene bhAva e che ke, bhedanI paraMparAmAM je bheda aMtima hevAthI abhedya hoya, te bheda pite bIjAno aMza chatAM ane bIjA bhedethI juda hevA chatAM mAtra pitAnA bhedaka aMzane na dharAvatA hovAthI abhinna che. [30] eka ja dravya aneka kema bane che tene khulAso - egadaviyammi je atthapajjayA vayaNapajjayA vA vi|| taiyAyamUyI tAvayaM ta yuvaDuM vaM rU ? eka dravyanI aMdara je atIta vartamAna ane anAgata evA athaparyAya tema ja zabda- vyaMjanaparyAya hoya che, te dravya teTaluM thAya che. [31] - kaI paNa paramANu jIva Adi mULa dravya vastutaH akhaMDa hovAthI vyaktirUpe bhale eka ja hoya, tema chatAM temAM traNe kALanA zabdaparyAya ane arthaparyAya anaMta hoya che, tethI e eka dravya paNa paraparyAye judu juduM bhAsamAna thavAthI ane juduM juduM manAvAthI paryAnI saMkhyA pramANe anaMta bane che. arthAta amuka eka paryAyasahita te dravya karatAM bIjA vivakSita paryAyasahita te dravya ane, te karatAM trIjA vivakSita sahita te dravya juduM che. ema vizeSyabhUta dravya eka hevA chatAM vizeSaNabhUta paryAnA bhedane lIdhe te juduM juduM mAnavA jatAM paryAya jeTalI saMkhyAvALuM bane che. [1] vyaMjaparyAyane dAkhala - purisammi purisasaddo jammAI mrnnkaalpjjnto| tassa u bAlAIyA pajjavajoyA bahuviyappA // 32 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : 33 217 janmathI mAMDI maraNu samaya sudhI puruSanI aMdara puruSa evA zabda vaparAya che; tenA ja khAla vagere aneka prakAranA paryAya - azeA che. [32] puruSarUpe janma lIdho tyArathI mAMDI maraNu paryaMta te java puruSa puruSa 'evA samAna zabdathI vyavahArAya che ane 'puruSa puruSa evI samAna pratItine viSaya ane che; tethI jIvaneA e puruSarUpa sadazaparyAyapravAha vyaMjanaparyAya che. temAM je bIjA khAlya, yauvana, vRddhatva Adi aneka prakAranA sthUla paryAye ke tethI khIjA sUkSma paryAyeA bhAse che, te badhAye puruSarUpa vyaMjanaparyAyanA avAMtara -- peTA paryAya che. arthAt kAI paNa eka bya janaparyAya laI e, te tenA bIjA bhedo zakaya hovAthI tene aneka paryAyo saMbhave ja che, [32] vyaMjanaparyAyamAM ekAMta abhinapaNuM svIkAratAM ze dveSa Ave tenuM kathana asthi ti NivviyappaM purisaM, jo bhai purisakAlammi / so bAlAiviyappaM na lahai tullaM va pAvejjA / / 33 / / je vaktA puruSane tenI puruSadazAmAM vidhirUpe mAtra abhinna kahe che, te mAla Adi bhede jANavA nathI pAmatA, tethI te tulya ja prApta kare che. [33] jo puruSarupa vyaMjanaparyAyane ekAMtapaNe abhinna mAnavAmAM Ave, to tene atha e ja thAya ke tenA avAMtara paryAyeA nathI; ane ema mAnavA jaI e teA pariNAme e puruSarUpa paryAya paNa siddha na thAya. kAraNa ke puruSatva eTale aneka avAMtara pA~yAne samudAya. have je avAMtara paryAya ja na hoya, te samudAyarUpa puruSaparyAya na ja hAI zake; tethI ekAMta abhinna mAnatAM avAMtara papaiyAne lepa thavAne lIdhe Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra18 samiti prakaraNa chevaTe vyaMjanaparyAya paNa avAMtara paryAyanI tulya TimAM eTale lepa dazAmAM mUkAya. [3] cAlu dAkhalAmAM vyaMjanaparyAya ane arthaparyAyanuM spaSTapaNe pRthakkaraNa - vaMjaNapajjAyassa u 'puriso' 'puriso' tti . nniccmviyppo| , bAlAiviyaSpaM puNa pAsaI se atthapajjAo / / 34 / / vyaMjanaparyAyanI apekSAe jenArane hamezAM "puruSa" ema nivikala5-abhinna bhAse che, vaLI te bAlAdi vikalapane * jue che te to tenA athaparyA che. [3] : eka ja puruSavyaktimAM nirvikalpa - abhinna ane savikalpa - bhinna evI buddhi thAya che. jyAre puruSa e prakAranI nirvikalpa buddhi thAya che, tyAre tene viSaya purUSaparyAya e abhinna vyaMjanaparyAya che. ane te ja puruSa vyaktimAM puruSapratIti vakhate je bAla Adi aneka vikapa - bhedo najare paDe che, te badhA puruSarUpa vyaMjanaparyAyanA arthaparyA che; arthAta ekAkAra buddhithI grahaNa karAtA vyaMjanaparyAyamAM bhAsatA bheda e te vyaMjanaparyAyanA artha paryAya che. [34] . ekAMtamAnyatAvALAmAM azAstrAva deSanuM kathana - saviyappa-NivviyappaM iya purisaM jo bhaNejja aviyappaM / saviyappameva vA NicchaeNa Na sa nicchio samae / / 35 // e prakAre savikalpa ane nivikalpa ubhayarUpa puruSane je mAtra nivikalpa kahe, athavA savikalpa ja kahe, te zAstramAM avazya nizcita - sthira buddhi nathI. [35] puruSa e to mAtra eka dAkhalo che. kharI rIte badhA vyaMjanaparyAye puruSanI peThe abhinna ane bhinna ubhayarUpa che, tema chatAM je tene ekAMta abhinnarUpa ja athavA bhinnarUpa ja mAne, tene viSe Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : 36 219 khAtarIthI ema kahevuM joIe ke tevo ekAMtadaSTivALo anekAMtazAstranuM . mama nathI jAti. [35]. sAta bhaMganuM svarUpa - atyaMtarabhUehi ya Niyaehi ya dohi samayamAIhi / vayaNavisesAIyaM davvamavattavvayaM paDai / / 36 / / aha deso sabbhAve deso'sabbhAvapajjave nniyo| naM daviyamatthi Natthi ya AesavisesiyaM jamhA / / 37 / / sabbhAve AiTTho deso deso ya ubhayahA jss| . taM atyi avattavvaM ca hoi daviaM viyappavasA / / 38 / / AiTTho'sabbhAve deso deso ya ubhayahA jss| taM Natthi avattavvaM ca hoi daviyaM viyappavasA / / 3 / / sabbhAvA'sabbhAve deso deso ya ubhayahA jss| taM atthi Natthi avattavvayaM ca daviyaM viyappavasA / / 40 / / arthAtarabhUta - paraparyAya ane nija - svaparyAya e banne vaDe (judu judu vivakSita dravya asat ane sat che tathA) eka ja sAthe vivakSita thayeluM dravya vacanavizeSathI atIta thaI avaktavya bane che. [36] jene eka deza- bhAga sadUbhAvaparyAyamAM niyata hoya ane eka deza abhAvaparyAyamAM niyata hoya, te dravya asti ane nAstirUpa che; kAraNa ke te vivakSAthI viziSTa bane che. [3] jene eka bhAga astirUpe ane eka bhAga ubhayarUpe vivakSita che, te dravya vikalpane lIdhe asti avaktavya bane che. [38] Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rara : sanmati prakaraNa - jene eka bhAga nAstirUpe ane eka bhAga ubhayarUpe vivakSita che, te dravya vikalpane lIdhe nAsti avaktavyarUpa bane che. [39] je dravyano eka bhAga astinAstirUpe ane eka bhAga ubhayarUpe vivikSita che, te dravya vikalpane lIdhe asti nAsti ane avaktavyarUpa bane che. [40] kaI paNa vastunuM tene eka dharmane laI bhAva ke abhAvarUpe, vAstavika kathana te bhaMga. evA bhaMga mULamAM che ane bahu te traNa che; paraMtu e bhaMgarUpa vAkyonA arasaparasa mizraNathI ane saMcAraNathI vadhAremAM vadhAre sAta vAkyo bane che. e ja sAta prakAranI vAkyaracanA saptabhaMgI kahevAya che. - jema ke, AtmA nitya che, anitya che, avaktavya che, nitya tathA anitya che, nitya tathA avaktavya che, anitya tathA avaktavya che ane nitya anitya tathA avaktavya che. AtmA game teTalI judI judI dazA anubhave chatAM e tattvarUpe nathI kyAre ya navo utpanna thatA ane nathI taddana nAza pAmate, tethI e dravyArthika dRSTie nitya ja che. e ja rIte te tasvarUpe anAdi anaMta hevA chatAM nimittAnusAra judI judI dazAo anubhave che, tethI te paryAyArthika dRSTie anitya ja che. eka eka daSTi laI tene vicAra karatAM tene nitya paNa kahI zakAya ane anitya paNa kahI zakAya. paNa e bane dRSTie eka ja sAthe ame tenuM nirUpaNa karavuM hoya, te zabda dvArA ema karavuM zakya ja nathI; tethI e apekSAe tene avyakta ja kahI zakAya. banne dRSTi sAthe lAgu pADI kramathI nirUpaNa karavuM hoya, te tene e apekSAe nitya tathA anitya ja ema kahI - 1. sarakhA vizeSAvazyaka gA. 223ra ane sanmati pU. 441. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prathama kAMDa : 40 rara1 zakAya. eka dravyArthika dRSTi judI laIne ane banne dRSTione akramathI eka sAthe laIne nirUpaNa karavuM hoya te nitya tathA avaktavya ja kahI zakAya. e ja rIte paryAyArthika dRSTi judI laIne ane banne dRSTi akramathI sAthe laIne vicAra karatAM anitya tathA avaktavya ja kahI zakAya. ane banne daSTine kramathI sAthe laIne tema ja akramathI sAthe laIne vicAra karatAM nitya anitya tathA avaktavya ja kahI zakAya. * uparanA bhaMgomAM joI zakAya che ke nitya, anitya ane avaktavya e traNa mukhya che; bAkInAM vAkyo te paraspara UlaTA sulaTA mizraNathI thayelAM che. tithI mUlabhUta traNa bhAganuM svarUpa samajAtAM bAkInA badhA bhaMgenuM svarUpa samajAI jAya che. pahele bhaMga AtmA nityarUpa hevAnuM vidhAna kare che ane bIje tethI UlaTuM eTale te rUpe na hovAnuM paNa vidhAna kare che. A banne vidhAno vAstavika te ja kahI zakAya ke je te bAdhita na hoya. tasvarUpe AtmAnuM zAzvatapaNuM pUrvAparanA anusaMdhAnathI siddha che ane avasthAbhedathI azAzvatapaNuM paNa anubhavasiddha che; eTale je tasvarUpe anityapaNuM ane avasthAbhedarUpe nityapaNuM mAnavAmAM Ave, to ja e bhago avAstavika Thare. eka ja AtmAnA viSayamAM nitya havA ane na hovAnAM banne vidhAno paraspara vidhI chatAM asaMdigdha che; kAraNa ke te daSTibhedasApekSa hAI kharI rIte aviredhI ja che. A bhAvanuM sUcana karavA mATe ja dareka bhaMga sAthe zarUAtamAM "apekSAvizeSa" ane aMtamAM "ja" zabda vaparAya che. tethI ekaMdara pahelA bhaMganI vAkyaracanA "AtmA apekSAvizeSe nitya ja che' evI bane che. e ja pramANe AgaLanA bhaMgamAM paNa joDavuM. saMskRtamAM "kathaMcita" zabda athavA "rayAta" zabda vAparI caMfja nitya ' athavA sthAnnitya jIva' ema bolavAmAM Ave che. judI judI apekSA vaDe vicAra karatAM je je svarUpa siddha thatuM hoya te svarUpa egya zabdathI jaNAvI zakAya; paNa e badhI apekSAovaDe eka sAthe ane ame vicAra karI svarUpa jaNAvavuM hoya, te te Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa mATe je te zabda na maLe ane tethI te dRSTie "avaktavya ja che" ema kahevuM prApta thAya che. Aja ja trIjo bhaMga che ane te pitAnI daSTie vAstavika ja che. manuSya viSe sAta bhaMga nIce pramANe bane - apekSAvizeSa manuSya ja che, amanuSya ja che, avaktavya ja che, manuSya tathA amanuSya ja che, manuSya tathA avaktavya ja che, amanuSya tathA avaktavya ja che ane manuSya amanuSya tathA avakatavya ja che. manuSyapaNuM eTale amuka cokkasa AkAra ane guNadharmanuM hovuM ane bIjA AkAra tathA guNadharmanuM na hovuM. tethI ja phalita thAya che ke manuSya e svarUpathI manuSya che, pararUpathI nahi; tema ja svarUpa ane pararUpathI tenuM akrame - eka sAthe nirUpaNa karavuM hoya, te tene avaktavya ja kahevuM paDe. A rIte manuSya, manuSya ane avaktavya e traNa mULa bhaMga thatAM ja bAkInA paNa bhaMga banI jAya che. [36-40 artha paryAya ane vyaMjanaparyAyamAM sAta aMgenI vahecaNa- evaM sattaviyappo vayaNapaho hoi asthpjjaae| vaMjaNapajjAe uNa saviyappo Ninviyappo ya // 41 // ' e rIte sAte prakArane vacanamAga atha paryAyamAM hoya che ane vyaMjanaparyAyamAM te savikalpa tathA nivikalpa vacanAmAga hoya che. [1] - paryAya eTale bheda yA vizeSa. bheda hoya eTale te deza, kALa yA svarUpathI parimita hoya ja; ane je parimita hoya, te amuka svarUpa dhAraNa karavA chatAM bIjA svarUpothI zunya ja hoya. e rIte bhedamAM amuka svarUpe astitva ane bIjA svarUpe nAstitva siddha thAya che. e ja astitva ane nAritatvane lIdhe kayAreka te asti to kyAreka te nAsti zabdathI vyavahArAya che; ane tenuM Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : 41 * 22 e astitva ane nAstitva akramathI - eka sAthe na kahI zakAvAne lIdhe e bheda avaktavya paNa che. te rIte asti, nAsti ane avaktavya e traNa bhaMga paryAyamAM siddha thatAM, bAkInAM cAra paNa siddha thaI jAya che. sAta bhaMga paryAyamAM hovAnuM kahyuM che te phakta arthaparyAmAM samajavuM, vyaMjanaiyamAM nahi. kAraNa ke vyaMjanaparyAya eTale zabdasApekSa arthAta zabdapratipAdya paryAya. je paryAya zabda dvArA pratipAdyarUpe vyaMjanaparyAya kahevAto hoya, te vaktavya hovAthI tene avaktavya kema kahI zakAya ? tethI avaktavya ane avakatavyamizrita pAchaLanA traNa bhaMge vyaMjanaparyAyamAM nathI saMbhavatA emAM phakta savikalpa - nAsti ane nirvikalpa - ati e be bhaMga saMbhave che ane bahu te savikalpa ane nirvikalpa ubhayarUpa trIjo bhaMga paNa ghaTAvI zakAya. A ja kAraNathI arthaparyAyamAM sAta ane vyaMjanaparyAyamAM be aMge kahyA hoya tema lAge che.1 puruSazabdano vyaMjanaparyAya puruSatva ane ghaTazabdano ghaTava e bane sadaza paryAya pravAharUpe eka eka hovAthI nirvikalpa - sAmAnyarUpa che; ane dara kSaNe navA navA utpanna thatA paryAya dvArA bhinna thatA hevAthI savikalpa - vizeSarUpa paNa che. e rIte e bane paryAye savikalpa nivikalparUpa hovA chatAM avakatavya nathI. kAraNa ke te paryA anukrame puruSa ane ghaTazabda dvArA kahevAtA hovAthI vaktavya che; paraMtu dara kSaNe utpAda ane vinAza pAmatA evA je zabdanirapekSa artha paryA che, temAM te avaktavya Adi bhage paNa ghaTAvI zakAya. [1] kevala paryAyArthika nayanI dezane e pUNa nathI evuM kathana - 1. ahIM prastuta gAthAne je bhAva lakhe che te ja graMthakArane vivakSita che ke nahi e ghaNuM vicAryA chatAM nakkI karI zakAyuM nathI. TIkAkAra zrIabhayadevasUrie ane zrIyazovijayajI upAdhyAye paNa A gAthAne atha cokkasa nathI lakhyuM. temaNe paNa mAtra kalpanAo deDAvI che, mATe vicArakee paraparA jANavA prayatnazIla thavuM. juo "dravyaguNaparyAyarAsa' DhAla 4, dUha 13. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 sanmati prakaraNa ... jaha daviyamappiyaM taM taheva atthi tti pjjvnnyss| Na ya sasamayapannavaNA pajjavaNayamettapaDipuNNAM / / 42 // je dravya je prakAre apita-upasthita hoya, te dravya tema ja che ema paryAyArthika nayanI dezanA che. paNa dravyanirapekSa arthAt mAtra paryAya nayamAM pUrNatA pAmatI e dezanA te svasamayanI prarUpaNa nathI. [4] kevala dravyArthika nayanI dezanAnuM je vaktavya che, tenuM yukti vaDe kathana - paDipuNNajovvaNaguNo jaha lajjai bAlabhAvacarieNa / kuNai ya guNapaNihANaM aNAgayasuhovahANatthaM / / 43 // juvAnInI avasthAne prApta thayelo puruSa jevI rIte bAlapaNanI ceSTA vaDe zaramAya che, tevI ja rIte bhAvi sukha meLavavA mATe guNonI abhilASA kare che. [3] paryAyArthika naya indriyagocara pratyakSa rUpane ja svIkArta hovAthI tenI daSTie traNe kALamAM sthAyI evuM kaI tattva nathI. e phakta vartamAna kALamAM dekhAtAM svarUpane ja mAnate hevAthI, tenI dRSTimAM atIta ane anAgatanA saMbaMdha vinAnI phakta vartamAna vastu satya che; tene mate dara kSaNe vastu judI judI che. tethI UlaTuM dravyArthika naya traNe kALamAM sthAyI evA eka dhruva tattvane ja jue che, tethI tenI dRSTimAM saikAlika bhedo jevI kAMI vastu ja nathI. dravyArthika naya eka saikAlika sthAyI tatvane siddha karavA yukti ApIne kahe che ke, jyAre kaI puruSa juvAna thAya che ane guNadoSanI 1. gAga 2 ane 3 ne bhAvArtha ahIM bhege Ape che. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , 225 prathama kAMDaH ja parIkSA karavA jeTalI buddhi keLavAya che tyAre tene pitAnI bAla avasthAnI bhUle yAda Ave che ane tethI te zaramAya che; e ja rIte tene viveka tene bhAvi sukha meLavavA mATe guNa keLavavA prere che. A rIte juvAnImAM bhUtakALanA devasmaraNathI thatI glAni ane bhAvi sukhanI AzAmAMthI utpanna thatI guNaci e bane juvAnImAM vartamAna puruSane bhUta ane bhaviSya sAthe saMbaMdha joDe che; kAraNa ke je te pahelAM na hoya ane teNe bhUla na karI hota to Aje zAne zaramAya ? ane je te bhAvimAM rahevAno na ja hoya te konA sukha mATe atyAre te sAdhana meLavavA Iche? tethI puruSa e dhruva ja che. e rIte prathama dezanA bhedaspazI hovAthI mAtra uparanA bAlya yauvana Adi bhAvone judA judA satya mAne che, ane bIjI dezanA abhedasparzI hovAthI aMdaranA vaikAlika dhruva aMzane satya mAne che. A banne dezanA pitapitAnA pradezamAM samartha hovA chatAM judI judI hoya te adhUrI ja che. tethI te nirapekSa hoya to jaina prarUpaNAmAM sthAna nathI pAmatI. [42-43] kharI rIte puruSa kevA svarUpavALe che tenuM kathana ane te dvArA jIvanA svarUpane nizcaya - ... ya hoi jovvaNattho bAlo aNNo vi lajjai Na tenn| Na.vi ya aNAgayavayaguNapasAhaNaM jujjai vibhatte // 44 // jAi-kula-rUva-lakkhaNa-saNNA-saMbaMdhao ahigayassa / bAlAibhAvadiTThavigayassa jaha tassa saMbaMdho / / 45 / tehiM atItANAMgaiyadosaguNaduguMchaNa'bbhuvagamehi / taha baMdha-mokkha-suha-dukkhapatthaNA hoi jIvassa / / 46 / / juvAnImAM vatate puruSa e bALa ja nathI arthAta bhinna che, tema ja te mAtra bhinna nathI, kAraNa ke bhinna hoya Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 226 teA te khALacaritrathI zaramAya nahIM. te ja rIte yuvaka ane vRddha atyaMta bhinna hAya, tA bhAvi ummara mATe guNAnI sAdhanA paNa na ja ghaTe (mATe te abhinna che.) [44] jAti, kula, rUpa, lakSaNa, nAma ane sabadha vaDe ekarUpa jaNAyela ane khAla vagere dRSTa avasthA vaDe nAza . pAmela evA te puruSane je prakAranA sabadha ghaTe che; [45] tathA e atIta doSanI jugupsA ane bhAvi guNanI pasaMdagI vaDe te puruSanA je prakAranA sabadha ghaTe che; arthAt jema puruSamAM bhedAbhedanA sabadha madha bese che, tema jIvamAM adha, mAkSa, sukha ane duHkhanI bhAvanA hAya che. [46] * ahIM puruSamAM bhedAbheda e prakAre sAdhavAmAM AvyA che. prathamane dAkhalo laI e. emAM bALaka ane yuvaka vaccenA bheda spaSTa che. e bheda chatAM jo bhUta-bAhya ane vartamAna-yauvana vacce . eka tattva na hoya, agara vata mAna ane bhAvi-vRddhatva vacce eka tattva na hoya, te prathamanA dASasmaraNathI javAnImAM je zarama thAya che te, ane yuvAnImAM bhAvi sukha mATe je prayatna dekhAya che te, kadI ja.na ghaTe; tethI puruSa e bhedAbheda ubhayarUpa che. jAti, kula, rUpa, tala Adi lakSaNa, nAma, ane khIjA putra-pitA AdinA sabaMdhe puruSane abhinnarUpa sAkhita kare che; te ja rIte alpa yauvana Adi avasthAo je eka pachI eka AvI AvIne cAlI jAya che, te puruSane bhinnarUpa siddha kare che. mAtra zarIravatI jAti, kula tathA khAlya, yauvana Adi bhAvA ja puruSane bhinnAbhinnarUpa siddha kare che ema nathI; paNa keTalAka AMtarika bhAvA paNa puruSanuM evuM svarUpa siddha kare che. bhUta deASAnI dhRNA ane bhAvi guNAnI spRhA e AMtarika bhAvA pazu puruSanuM bhinnAbhinnarUpa sAbita kare che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : 7 : rara0 jema puruSa bhinAbhinna hoya te ja tenA ukta bAhya ane AMtarika badhA bhAvonI saMgati thaI zake, tevI rIte jIvatatvane bhinnabhinna mAnavAthI ja tenAmAM baMdha ane mekSa ghaTAvI zakAya; tema ja tenAmAM dekhAtI duHkha-parihAranI ane sukhaprAptinI icchI tathA pravRtti paNa ghaTAvI zakAya. tethI manuSyanI peThe Atmatattva paNa ekAMta bhinna ke ekAMta abhinna na hatAM bhinnabhinna ubhayarUpa che. [44-46] - jIva ane pudgalanA kathaMcita bhedabhedanuM samarthana - aNNoNNANugayANaM 'imaM va taM ba' tti vibhayaNamajuttaM / / jaha duddha-pANiyANaM jAvaMta visesapajjAyA / / 47 // . rUAi pajjavA je dehe jIvadaviyammi suddhmmi| te aNNoNNANugayA. paNNavaNijjA bhavatthammi // 48 // dUdha ane pANInI jema aMdaroaMdara otaprota thayela padArthamAM "A" ane "tuM" e vibhAga karo egya nathI. jeTalA vizeSa dharyA hoya teTalo avibhAga samaje. [7] - zarIramAM je rUpa vagere paryA che ane je paryAya vizuddha jIvanamAM che, te aMdaroaMdara maLela svarUpe ja saMsArI jIvamAM varNavavA. [48] * "AtmavyamAM baMdha mokSano adhikAra ane sukhaprApti tathA duHkhayAgano prayatna ghaTAvavA mATe puruSanA dAkhalAthI bhedabheda - utpAdavyaya-dhrauvya sAdhavAmAM AvyA che paNa e dAkhale , barAbara nathI. kAraNa ke dASTAMtika eka ja AtmadravyamAM bhedabheda siddha karavAne che; tethI daSTAMta paNa bhedabhedanA nizcayavALuM koI eka ja tattva hovuM joIe. tyAre ahIM UlaTuM che. puruSa eTale mAtra deha ke mAtra tagata jIva ema nahi, paNa e to jIva ane deha ubhayarUpa che. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 sanmati prakaraNa : bAlya, yauvana, vArdhakaya Adi judI judI avasthAe je puruSamAM bheda, darzAvavA levAmAM Ave che, te te dehagata hovAthI dehane bheda darzAvI, zake; ane bhUta doSanuM smaraNa athavA bhAvi guNanI. spRhA vagere je bhAvo puruSamAM abheda darzAvavA levAmAM Ave che, te te mAtra jIvanA dharmo hoI tene ja abheda darzAvI zake. eTale puruSadaSTAMtamAM je bheda kahyuM, te te tenA dehamAM che, ane abheda kahyo, te e dehagata jIvamAM che. paNa keI puruSanAmaka eka tatvamAM bhedabheda nathI. te pachI e dAkhalo laI AtmadravyamAM bhedabheda zI rIte sAbita karI zakAya ? " evI zaMkAno javAba ApavA graMthakAra kahe che ke, jIva ane deha dUdha-pANInI paDe ekabIjAmAM evA otapreta che ane ekabIjAnA prabhAvathI evA baddha che ke, te bannene "A deha ane pelo jIva' evo dezakRta bhAga pADI chUTA pADI zakAya tema ja nathI. eTaluM ja nahi paNa je bAlya yauvana Adi avasthAo ane varNa gaMdha Adi guNone dehadharma tarIke levAmAM Ave che, te mAtra dehane ja dharma che ane te dharmo upara jIvanI kazI ja asara nathI, ema na kahI zakAya. te ja rIte je jJAna, smaraNa, sukha, duHkha Adi bhAvane jIvanA paryAya tarIke levAmAM Ave che, te paryAya mAtra jIvanA che ane temAM dehanI kazI ja asara nathI ema paNa na kahI zakAya. kharI rIte saMsArI jIvamAM je zarIragata ke Atmagata paryAye anubhavAya che, te badhA karma pudgala ane jIva ubhayanA saMganuM pariNAma hovAthI mAtra ekaekanA na mAnatAM ubhayanA ja mAnavA joIe. tethI kahevAtA dehagata paryAye pugala uparAMta jIvanA paNa che; ane kahevAtA chavagata paryAye jIvanA havA uparAMta dehane paNa che. Ama havAthI, bAlya yauvana Adi bhAvo dehanI peThe tagata jIvamAM paNa bheda dazAve che; ane bhUtasmaraNa adi bhAvo jIva uparAMta tenA Azraya zarIramAM paNa abheda darzAve che. tethI jIva ane deha ubhayarUpa puruSamAM bhedabheda che ema mAnavAmAM kazI aDacaNa nathI. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa : 49 229 java ane tenA Azraya dehanA dezakRta vibhAga zakaya na hovA chatAM tAttvika dRSTie anenAM lakSaNA judAM hAvAthI ane bhinna tA - che ja. saMsAra avasthAnA badhA jIvapA~yA karmAdhIna hovAthI ane badhA sthUla sUkSma kapudgalakRta paryAyA ghvAdhIna hovAthI jIva - ane kama zarIranA jeTalA paryAyeA saMbhavI zake, te badhA avibhaktarUpe etapreAta jIva ane kama bannenA gaNAvA joI e. A kAraNathI puruSarUpa dAMta ane AtmadravyarUpa dAItikamAM apekSita 'sAmya che ja. AtmA amRta che tethI bhUta kama pudgala sAthe tene sabaMdha zI rIte hoI zake, e praznanA uttara vastu svabhAvamAM che. [47-48] jIva ane pudgala dravyanA aitaprAtapaNAne lIdhe kevA kuvA zAstrIya vyavaGAre thAya che tenuM kathana ' evaM ' ege AyA ege daMDe ya hoi kiriyA ya 1 karaNaviseseNa ya tivihaMjogasiddhI vi aviruddhA / / 46 / / ema hAvAthI - eka AtmA, eka krUDa ane, eka kriyA" evA vyavahAra siddha thAya che. tema ja karaNavizeSane lIdhe trividha cAganI siddhi paNa aviruddha che. [49] sthAnAMga Adi zAstromAM AtmA eka che, daMDa eka che, kriyA eka che," evA paNu vyavahAra thayelA che; tema ja AtmAmAM yAga traNa prakAranA che evuM paNu zAsrakathana che. A badhu jIva ane pudgala dravyane paraspara atyaMta bhinna mAnavAthI na ghaTI zake. kAraNa ke daMDa eTale mana, vacana ane kAyA, ane e traNa tA pudgalaska dharUpa hovAthI vastutaH aneka pudgala dravyA che. tema ja kriyA paNu mana, vacana ane rArIrane Azrita hovAthI aneka che, eTale e. anekane eka kema kahI zakAya? e ja rIte yAga eTale spaMdamAna AtmavIya, Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 samati prakaraNa ene trividha paNa kema kahI zakAya kAM te e vIrya AtmarUpe hoI eka kahevAya ane kAM te zaktirUpa anaMta kahevAya; paNa trividha te kema kahevAya? * paratu AtmA ane pudgala dravyane paraspara abheda mAnavAthI 'uparanA praznagata virodhane avakAza ja nathI raheto. mAnasika vAcika ane kAyika dravya aneka hovA chatAM ane tajAti kriyAo aneka hovA chatAM paNa eka Atmatatva sAthe saMbaddha hovAthI te dravyo ane kriyAne paNuM eka daM' ane eka kriyA kahyAM che, te ghaTe che ja. e ja pramANe mana vacana ane zarIrarUpa trividha pudgalAtmaka karaNa - sAdhananA saMbaMdhane lIdhe AtmavIyane paNa trividha garUpe kahevAmAM kaze bAdha nathI. [49]. amuka tatva bAhya che ane amuka AtyaMtara che evA vibhAga ' viSe khulAso - Na ya bAhirao.bhAvo abbhaMtarao ya asthi smymmi| virya pukha paduSya ho maMtaravisaro 50 | " siddhAMtamAM bAhya ane AMtryatara bhAva e bheda nathI, paraMtu neIdriya-manane AzrIne AtyaMtarapaNane vizeSa che. [50] sukha dukha Adine anubhava karanAra koI tatva AMtarika ja che; ane rUpa Adi guNa dhAraNa karanAra pudgala bAhya ja kahevAya che. have je prathama kahyA pramANe AtmA ane pudgalane paraspara praveza mAnavAmAM Ave te, pudgala e jIvamAMnA pravezane lIdhe AbhyataMra kahevAvuM joIe ane jIva e pudgalamAMnA pravezane lIdhe bAhya kahevAvo joIe. ane jo ema thAya, te je bAhya AvyetarapaNAnI vyavasthA che, te jana zAstramAM zI rIte ghaTaze, evI zaMkAne uttara ahIM ApavAmAM Avyo che. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa pa1 23. jaina zAstramAM amuka padArtho bAhya ja che ane amuka niyata padArtho AtyaMtara ja che, e svAbhAvika vibhAga nathI. enuM kahevuM e che ke, je mAtra manane viSaya hoI bAhya IdriyothI grahaNa na karAya, te AtyaMtara; ane je bAhya IdriyethI grahaNa karI zakAya evo hoya, te bAhya. A vyAkhyA pramANe pugala paNa AtyaMtara hoI zake ane jIva paNa bAhya kahevAI zake. je karma Adi pudgala bAhya IdriyonA viSaya nathI, te atyaMtara ja che; ane AtmA sUkSma chatAM pudgala dvArA tenI ceSTAo bAhya IdriyothI grahaNa thaI zakatI hovAthI dehadhArI rUpe te bAhya paNa che. [5] pratyeka nayanI dezanA pramANe zuM zuM phalita thAya che tenuM kathana - davaTTiyassa AyA baMdhai kammaM phalaM ca veei|. ., bIyassa bhAvamettaM Na kuNai Na ya koi veei // 11 // davaTThiyassa jo ceva kuNai so ceva veyae nniymaa| aNNo karei aNNo paribhuMjai pajjavaNayassa / / 52 / / dravyAstika nayanI dRSTie AtmA che, mATe te kama bAMdhe che ane phala anubhave che. bIjA paryAyAstika nayanI dRSTie phakta utpatti che, tethI nathI keI badha karatuM ke nathI koI phala jogavatuM. [1] dravyAstika nayanI daSTie, je kare che te ja avazya bhagave che. paryAyAstika nayanI daSTie, kare che anya ane bhegave che anya. [52] dravyAstika naya sthira tattva svIkAre che, tethI tenI dezanA pramANe keAI kama bAMdhanAra ane bhegavanAra eka Azraya che ema kahevAne tathA je kama bAMdhe che te ja phaLa bhegave che ema kahevAne Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNe 232 avakAza che. paraMtu paryAyAstika nayanI dezanA pramANe te eTaluM ye kahevAne avakAza nathI. kAraNu ke te kSaNikavAdI hAvAthI tene mate vastu utpanna thaI brIje ja kSaNe nAza pAme che; eTale karanAra kANu ane bhagavanAra kANu ? jo utpattikALamAM ja kartApaNuM ke bhAtApaNuM mAnIe, teAye vadhAremAM vadhAre eTaluM ja kahI zakAya ke karanAra kAI eka che ane bhegavanAra kAI bIjo che. pahelI dezanAmAM Azraya sthira hovAthI ekamAM katRtva-bhakatRtvanI kalpanAne sthAna che; chatAM emAM khAmI e rahe che ke, AtmA aikAMtika phUTastha hoya te te sthira chatAM avasthAbheda zI rIte prApta kare? ane tema karyAM vinA kartRtva bhakatRtva kevI rIte ghaTe? tethI e khAmI dUra karavA eNe. khIjI dezanAnA avasthAbhedavAda svIkAravA joIe. khIja dezanAmAM kAI eka evA sthira Azraya ja nathI ke jyAM bhinna bhinna samayabhAvI katRtva bhokatRtva dhaTAvI zakAya. tethI teNe paNa sthira tattva svIkAravA pahelI dezanAnA Azraya levA joIe. Ama hovAthI jaina zAstramAM e ane dezanAone sthAna che. [51-para] jaina dRSTinI dezanA kevI che tenuM kathana je vayaNijjaviyappA saMjujjaMtesu honti eesu / . sA sasamayapaNNavaNA titthayarA''sAyaNA aNNA / / 53 / / e anne naye sayukta thavAne lIdhe vakatavya vastune jaNAvanAra vicAranA ane vAkacanA je prakArA thAya che, te svasamaya - jaina dRSTinI dezanA che; bIjI tItha karanI azAtanA che. [53] . - dravyAstika ane paryAyAstika ane nirapekSa nayanI dezanA vastunuM saMpUrNa svarUpa prakAzita karatI na hovAthI adhUrI ane mithyA che. tethI UlaTuM, eka khIjAnI maryAdA svIkArI pravatatA e banne namanI Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama kAMDa 54 23. sApekSa daSTi vastunuM saMpUrNa svarUpa jaNAvatI hovAthI pUrNa ane yathArtha che. evI daSTimAMthI je vicAre agara vAkya phalita thAya che, te ja jaina dezanA che. jema ke, AtmAnA nityanI bAbatamAM te apekSAvizeSe nitya paNa che ane anitya paNa che; mUrtavyanI bAbatamAM te kathaMcita mUrta che ane karthacita amUrta che; zuddhatvanI bAbatamAM te . kathaMcita zuddha ane kathaMcita azuddha che; pariNAmanI bAbatamAM te kathaMcita vyApaka ane kathaMcita avyApaka che; saMkhyAnI bAbatamAM te kathaMcita eka ane kathaMcita aneka che, vagere aneka muddAo paratvenAM vA ane vicAre. ' AvA samavayasUcaka vicAre ane vAkyo je pramANamUlaka hoya, te ja jaina dezanAmAM sthAna pAme che; mAtra bhinna bhinna matanA saMgrahanI pramANuvidha udAratAne lIdhe nahi. tethI ekAMtika agara samanvayasUcaka dekhAtAM paNa vAkyo pramANabAdhita hovAthI jena dRSTinI avajJA ja kare che. jemake "AtmA nitya ja che" evo agara AtmA anitya ja che" e ekAMtika vicAra tema ja "AtmA svabhAve mUrta che ane parabhAve amUrta che; svAbhAvika rIte te azuddha che, paraMtu pAdhika rIte te zuddha paNa saMbhave che vagere khoTI apekSAvALA samanvayAbhAsI vicAre. [53] ' , '' jena dRSTinI dezanAmAM apavAdane paNa sthAna che tenuM kathana - purisajjAyaM tu paDucca jANao paNNavejja annnnyrN| parizmA nimitte rASTrI so visAM vA 44 . abhijJa vakatA puruSasamUhane AzrI bemAMthI harakoI eka nayanI dezanA kare; kAraNa ke te vaktA zrotAnI buddhine saskArI banAvavA mATe vizeSa paNa batAvaze. [54] jaina daSTi pramANe anekAMtabedhaka vAkyo belavAM joIe e kharuM; chatAM ghaNI vAra zrotAone adhikAra joI eka nayAzrita Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 sanma ta prakaraNa vAkyo paNa uccAravAmAM kazI aDacaNa nathI. anekAMtakuzala vaktA jyAre ema jue che ke, bhinna bhinna saMskAravALA zrotAo aneka che, agara ema jue ke amuka zretA dravyavAdane ane amuka zrotA paryAyavAdane te svIkAre ja che, tyAre te asvIkRta aMzanuM ja zrotA samakSa pratipAdana kare che. tethI kyAreka te dravyavAdI zrotA samakSa mAtra paryAyanuM ane paryAyavAdI zrotA samakSa mAtra dravyanuM sthApana kare che. kAraNa ke te ema samaje che ke, ema karavAthI zrotAnI eka dezanA tarapha DhaLelI, ekAMgI buddhi bIjI bAjunA jJAnathI saMkArI thaze ane pariNAme te anekAMta daSTine sparzaze. AvI samajathI karAyelI eka nayanI dezanAne paNa jana zAstramAM sthAna che ja. [4]. prathama kAMDa samAsa Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya kAMDa darzana ane jJAnanuM pRthakkaraNa- jaM sAmaNNaggahaNaM daMsaNameyaM visesiyaM NANaM / voTTa vi jayA so vAva thAmbhAgo / zai. sAmAnyanuM je grahaNa te dazana, ane vizeSanuM grahaNa te jJAna che. e bane e be no judo judo athabadha che. [1] ahIM jainazAstrasiddha be bAbata kahI che. 1. darzana ane jJAnanI vyAkhyA; ane 2. temanI namAM vahecaNuM. kaI paNa vastune bedha karavA pravartatI cetanA te vastune sAmAnyarUpe ane vizeSarUpe grahaNa kare che; enuM te sAmAnyagrahaNa jaina paribhASAmAM darzanane nAme prasiddha che; ane vizeSagrahaNa jJAnane nAme prasiddha che. e sAmAnyagrAhI darzana nAmane vyApAra dravyAstika dRSTine preraka che; ane vizeSagrAhI jJAna nAmane vyApAra paryAyAstika dRSTine preraka che. tethI darzane e dravyAstika nayamAM ane jJAna e paryAyAstika nayamAM mAnavAmAM Ave che. [1] * eka ja viSaya para darzanakALamAM ane jJAnakALamAM zuM che taphAvata hoya che tenuM kathana davvaTThio vi hoUNa daMsaNe pajjavaDhio hoi| . uvasamiyAIbhAvaM paDucca NANe u vivarIyaM / / 2 / / AtmA dazana vakhate dravyAstika-sAmAnyarUpe bhAsamAna chatAM pazamika Adi bhAvonI apekSAe paryAyAstika-vizeSa 235 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra36 . sanmati prakaraNa rUpa paNa hoya che. jJAna vakhate te tethI UlaTuM che, arthAt vizeSarUpe bhAsita chatAM te sAmAnyarUpa hoya che. [2] anya viSaya hoya ke AtmA hoya paNa te badhA sAmAnya vizeSa ubhayAtmaka che; tethI prazna thAya che ke, jyAre cetanA e viSayane sAmAnyarUpe grahaNa kare che ane jyAre vizeSarUpe grahaNa kare che, tyAre e be sthiti vacce e viSayamAM kAMI taphAvata hoya che. khare? ene uttara ahIM Apela che. darzana ane jJAnakALamAM grAhya vastumAM kAMI khAsa phera paDato nathI; phera paDato hoya to te eTale ja ke jyAre amuka viSaya darzanamAM sAmAnyarUpe bhAsita thAya che, tyAre tenuM vizeSa rUpe kAyama hevA chatAM mAtra te vakhate te bhAsita thatuM nathI. e ja rIte jJAnakALamAM vizeSa rUpa bhAsita thAya che, ane sAmAnya rU5 kAyama chatAM te vakhate bhAsita thatuM nathI. dAkhalA tarIke AtmA laIe. te jyAre sAmAnya grahaNamAM caitanya Adi sAmAnya svarUpe bhAse che, tyAre paNa te pathamika kSAyika Adi bhinna bhinna vizenI apekSAe vizeSAtmaka hoya che ja; mAtra e vizeSa te vakhate bhAsamAna nathI hatA. tethI UlaTuM, jyAre ukta vizeSo vizeSagrahaNa kALamAM bhAsamAna thAya che, tyAre paNa caitanya Adi sAmAnya svarUpa hoya che ja, chatAM te vakhate te bhAsamAna nathI thatuM. sArAMza e che ke, darzanakALamAM viSayane vizeSa aMza abhAsamAna hoI gauNa che, ane jJAnakALamAM - tene sAmAnya aMza gauNa hoya che. 2] - darzana ane jJAnanA samayabhedanI maryAdAnuM kathana - . maNapajjavaNANato NANaMssa ya darisaNassa ya viseso| . kevalaNANaM puNa daMsaNaM ti NANaM ti ya samANaM / / 3 / / jJAna ane dazanane vizleSa eTale kALabheda mana 5ryAya jJAna sudhI che, paraMtu kevaLajJAnanI bAbatamAM darzana ane jJAna Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya kAMDa : 3 237 e bAne samAna che arthAt e bane samakALa che athavA eka che. [3] darzana ane jJAnanI pUrvokta (prastuta kAMDanI prathama gAthAmAM AvelI) pAribhASika vyAkhyA jotAM tema ja darzanamAM vizeSanuM ane jJAnamAM sAmAnyanuM bhAna nathI thatuM e thana jotAM traNa prazno thAya che. zuM darzana ane jJAna e baMne eka ja cetanAnA bhinna bhinna samayabhAvI vyApAra che? ke zuM te baMne ekasamayabhAvI vyApAra che? ke zuM te eka ja cetanA vyApAranA grAhya sAmAnya-vizeSa-rUpa viSayanA bhedanI apekSAthI be judAM judAM nAmo che? e praznano uttara ApavA graMthakAra matabheda vinAnI bAbata pahelAM mUke che ane pachI matabhedavALI bAbata para pitAne siddhAMta rajU kare che. * , jana zAstramAM pAMca jJAne ane cAra dazane jANItAM che, temAMthI manaparyAyajJAna sudhInAM cAra jJAna e darzanethI bhinna samayamAM thanAra che ane tethI te darzana karatAM bhinna che ja. ATalI bAbata te nirvivAda che. eTale ema phalita thayuM ke, chAghasthika arthAta sAvaraNa upayogamAM jJAna ane darzana baMne upage paraspara bhinna che, eTaluM ja nahi paNa te bhinna bhinna samayavatI paNa che. paraMtu nirAvaraNa upayoganI bAbatamAM graMthakAra cAlu paraMparAthI pitAne matabheda darzAvatAM kahe che ke, kevaLa upaganI bAbatamAM ema nathI. emAM te jJAna kahe ke darzana kaho baMnene artha tulya ja che. A kathanane phalita artha e che ke, nirAvaraNa cetanano upayoga chAghasthika upaga karatAM judA prakArane heya che. tethI te sAmAnya ane vizeSa baMnenuM grahaNa kare che; ane tethI ja sAmAnyagrahaNa aMzane laI te darzana ane vizeSagrahaNa aMzane laI te ja jJAna kahevAya che. AthI kevalya avasthAmAM 1. juo tatvArthasUtra a. 2 sU0 9. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 samati prakaraNa darzana ane jJAna e be upayogo nathI judA judA samayamAM thanArA, ke nathI eka ja samayamAM judA judA thanArA. [3] samAcanA mATe Agamika kramavAdI pakSane ullekha - keI bhaNaMti 'jaiyA jANai taiyA Na pAsai jiNo' tti / suttamasaMvamAM tiya rAsAyamI 4 . tIrthakaranI AzAtanAthI bhaya khAnAra ane tethI ja sUtranuM avalaMbana karanAra keTalAka AcAryo ema kahe che ke, sarvajJa jyAre jANe che arthAt vizeSa grahaNa kare che, tyAre darzana eTale sAmAnya grahaNa karatA nathI. [4] A graMthakAra kevaLa upaganI bAbatamAM pitAnI pahelAM pracalita be pakSamAMthI ahIM pahelAM kramavAda pakSane le che ane te zuM mAne che te jaNAve che. kramavAdI kahe che ke, vastusthiti ja evI che ke cetanA sAmAnya ane vizeSanuM grahaNa eka samayamAM karI zakatI ja nathI. tethI te chAghasthika hoya ke nirAvaraNa, paNa tenA darzana ane jJAna e baMne vyApAra kramavatI ja hovAnA. Ama kahevAmAM kramavAdIne khAsa Teke mUtrapAThane che. teo sUtranA upadezaka tIrthakaronA maMtavyane lepa thavAthI rakhe temanI AzAtanA thAya evA bhayathI sUtrane je. 5raMparAgata zabdArtha cAlyo Ave che, tenA AdhAre pitAne pakSa mUke che. potAnA pakSanI puSTimAM teo keTalAMka sUtre darzAve che jema ke - ___kevalI NaM bhaMte ! imaM rayaNappa puDhadi AgArehi hehi uvamAhiM viTThatehiM vaNehiM saMThANehiM pamANehi paDoyArehiM jaM samayaM jANati taM samayaM pAsai ? jaM samayaM pAsai taM samayaM jANai ?" noramA ! jo ti samA " " se kepaTTeNaM saMte ! evaM vuccati - kevalI NaM imaM rayaNappabhaM puDhavi AgAhiM jauM samayaM jANati no taM samayaM pAsati ja samayaM pAsati no te samathe nAgati ? Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " dvitIya kAMDa : 5 - jorAsAre che je mati, mAre je mati, se tegaDeNaM jAva No taM samayaM jANati evaM jAva ahe sattamaM / evaM sohammakappaM jAva. accuyaM gevijjagavimANA * aNuttaravimANA IsIpabbhAraM pUDhavi paramANupoggalaM dupadesiyaM khaMdhaM jAva aNaMtapadesiyaM khaMdha" / - prajJAvanA 30, , pRSTha 136 che prazna - he bhagavana! kevalI AkAra hetu upamA daSTAMta varNa saMsthAnA pramANa ane pratyavatAra vaDe A ratnaprabhA pRthvIne je samaye jANe che, te samaye jue che ? ane je samaye jue che, te samaye jANe che?" - "uttara - he gautama! e artha samartha nathI." ja prazna - he bhagavana ! kevalI AkAra vagere vaDe A ratnaprabhA. pRthvIne je samaye jANe che, te samaye jatA nathI; ane je samaye jue che, te samaye jANatA nathI, tenuM zuM kAraNa?" "uttara - he gautama ! tenuM jJAna sAkAra che ane tenuM darzana anAkAra che. tethI teo je samaye jANe che, te samaye jotA nathI; ane je samaye jue che, te samaye jANatA nathI. e pramANe yAvata adhaH saptamI pRthvI ane saudharma kalpathI yAvata ISatrA bhAra pRthvI ane paramANu pudgalathI anaMtapradezika rakaMdha sudhI jANavAne ane jevAne krama samajI le." bhagavatIsUtranA 14 zatakanA dazamA uddezamAM ane 18 zatakanA AThamA uddezamAM A jAtanAM aneka sUtra Ave che.. samAcana mATe sahavAdI pakSane ullekha - kevalaNANAvaraNakkhayajAyaM kevalaM jahA nnaannN| taha daMsaNaM pi jujjai NiyaAvaraNakkhayassaMte / / 5 / / bhaNNai khINAvaraNe jaha maiNANaM jiNe Na saMbhavai / taha khINAvaraNijje visesao daMsaNaM natthiM / / 6 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 sanmati prakaraNa suttammi ceva sAI apajjavasiyaM ti kevalaM vuttaM / . suttAsAyaNabhIrUhi taM ca daTTabvayaM hoi|| 7 / / saMtammi kebala dasaNammi NANassa saMbhavo Natthi / - kevalaNANammi ya daMsaNassa tamhA saNihaNAiM // 8 / / kevalajJAnAvaraNanA kSayathI utpanna thanAra kevalajJAna jevI rIte hovuM ghaTe che, tevI rIte potAnA AvaraNanA kSaya pachI keivaladazana paNa hovuM ghaTe che. [1] kahe che ke kSINaAvaraNavALA kevalImAM jema matijJAna nathI saMbhavatuM, tema kSINaAvaraNavALAmAM kALabhedathI darzana nathI. [6] kevala e sAdi anaMta che ema sUtramAM ja kahyuM che. sUtranI AzAtanAthI bInArAe te sUtra paNa vicAravuM joIe. [7] - kevalazana hoya tyAre jJAnane saMbhava nathI, tema ja kevalajJAna vakhate dazanane paNa saMbhava nathI, tethI e bane aMtavALAM kare che. [8] ' ' | mukhyapaNe yuktibaLane avalaMbato eka bIjo sahavAdI pakSa hato tene ja graMthakAra ahIM kramapakSanI sAme samAcaka tarIke mUkI tenI pAse kramavAda viruddha kahevaDAve che. sahavAdI ahIM kramavAdI sAme traNa dalIle mUke che, te A pramANe 1. je kAraNe amuka kSaNamAM kevalajJAna che te ja kAraNe te ja kSaNamAM kevaladarzana hovuM ja joIe. kevalajJAna hevAnuM kAraNa je tenA AvaraNane kSaya che, te AvaraNakSaya samAna hovAthI te ja kSaNamAM kevaladarzana zA mATe na hoya? kharI vAta to e che ke, jema Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIca kAMDa : 9 vastusvabhAvane lIdhe anAvRta sUrya ekasAthe tApa ane prakAza prakaTAve che, tema nirAvaraNa cetanA eka ja sAthe jJAna-darzana zA mATe na pravartAve? 2, samagra jJAnAvaraNa karmone kSaya karela hovA chatAM jema kevalImAM mati zrata Adi jJAna kevalajJAnathI judAM nathI saMbhavatAM, tema darzanAvaraNa karmane kSaya thayela hovA chatAM kevalImAM jJAnathI judA samayamAM darzana na ja hevuM ghaTe. ane 3. AgamamAM kevalajJAna, kevaladazana banene sAdi anaMta kahyAM che ane kramavAda pramANe te te sAdi sAMta kare che, kema ke, kramavAdamAM kevaladarzana vakhate kevalajJAnane ane kevalajJAna vakhate kevaladarzanane abhAva ja hoya che. tethI temane mate e Agamavidha spaSTa che. e Agama A pramANe che-- "vALo puchA " "jayanA! tAtA pArvAsaNa" | prajJApa0 50 18, sU0 241, pR0 389 / prazna - he bhagavan! kevalajJAnI kevalajJAnI e pramANe kAlathI kyAMthI kyAM sudhI kahevAya ? " uttara-he gautama ! kevalajJAnI kAlathI sAdi ane aparyAvasita - avinAzI che." virodhI pakSane prazna karI siddhAMtane upanyAsa - dasaNaNANAvaraNakkhae saMmANammi kassa puvvarN| hojja samaM uppAo haMdi due tthiA uvaogA / / 6 / / dazana ane jJAnanA AvaraNane kSaya tulya chatAM bemAMthI pahelAM kenI utpatti thaze? ema kaI pUche, te javAba e ja ApavuM paDaze ke bannenI sAthe utpatti thaze; te teoe paNa jANavuM ja joIe ke be upage nathI ja. [9] eka pagavAdI siddhAMtI, sahavAdInI dalIlathI kramavAdIne parAstA karavA prazna kare che ke, je kevalajJAnAvaraNa ane kevaladarzanAvaraNa Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 sanmati prakaraNa banene kSaya eka ja sAthe thayela che, te pratibaMdhakano abhAva bane mATe samAna hovA chatAM pahelAM kenI utpatti mAnaze? paheluM kevalajJAna ane pachI kevaladarzana thaze ema kahevAne kazuM ja kAraNa nathI; chatAM je tame kramavAdI ema kahezo ja, te te tamAro pratipakSI ema kAM na kahe ke paheluM kevaladarzana ane pachI kevalajJAna pragaTaze? tethI tame A praznane khulAso kare ke, banne upayoganuM kAraNa AvaraNakSaya eka ja vakhate hovA chatAM u5ttimAM krama zAne lIdhe che? kramavAdanI e mukelI sahavAdamAM nathI; kAraNa ke, te bane upagonI utpatti eka ja kSaNamAM eka ja sAthe svIkAre che. chatAM sahavAda paNa yuktisaMgata nathI ema jaNAvavA siddhAMtI tene kahe che ke, bhale tArA pakSamAM utpattikramano doSa kramavAdanI piThe na hoya, tathApi tuM je upagabheda mAne che, te ja beThuM che. kharI rIte kevaladazAmAM eka ja upayoga che. [9]. virodhI pakSa sAme siddhAMtIe mUkelA de- jai savvaM sAyAraM jANai ekkasamaeNa savvaNNU / jujjai sayA vi evaM ahavA savvaM Na yANAi / / 10 / / parisuddhaM sAyAraM aviyattaM daMsaNaM annaayaarN| Na ya khINAvaraNijje jujjai suviyattamaviyattaM / / 11 / / addiDha aNNAyaM ca kevalI eva bhAsai sayA vi| egasamayammi haMdI vayaNaviyappo na saMbhavai / / 12 / / agNAyaM pAsaMto addiTuM ca arahA viyaannNto| kiM jANai kiM pAsai kaha savvaNNu tti vA hoi / / 13 / / kevalaNANamaNataM jaheva taha daMsaNaM pi paNNattaM / sAgAraggahaNAhi ya NiyamaparittaM aNAgAraM // 14 / / Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 dvitIca kAMDaH 104 je sarvajJa eka samayamAM sarva sAkAra jANe che, te e pramANe sadAye hevuM ghaTe athavA badhuM na jANe. [10] sAkAra - jJAna e parizuddha - vyakta hoya che ane anAkAra- dazana e avyakta hoya che. paraMtu kSINaAvaraNavALAmAM vyakta ane avyakta e bheda hovo na ghaTe. [11] kevalI ja sadAye aNadIThuM ane aNajANyuM bele che evuM prApta thatuM hovAthI, kevalImAM eka samayamAM ja jJAta ane dRSTa vastune upadeza karavAnI mAnyatA nahi ghaTe. [1] - ajJAtane jete ane aSTane jANa kevalI zuM jANe ane zuM jue, temaja te savajI kevI rIte heI zake? [13] jevI rIte kevalajJAnane tevI ja rIte kevaladazanane paNa anaMta kazuM che; paraMtu anAkAra-dazana sAkAra grahaNathI niyama karI alpa viSayaka ja TharavAnuM. [14] siddhAMtI graMthakAra pitAne eka pagavAda siddha karavA ane pakSe upara pAMca deze ekasarakhI rIte mUke che, te A pramANe 1. kramavAda hoya ke sahavAda, bannemAM upagabhedanI mAnyatA samAna havAthI bannene eTaluM te mAnavuM ja paDe che, kevalajJAna viSya mAtra vizeSa ane kevaladarzanane viSaya mAtra sAmAnya che; arthAta e bane vAdamAM kevalajJAna ane kevaladarzanarUpa banne upaga mati Adi jJAnanI peThe sarva viSayamAMthI phakta eka eka bhAganA grAhaka che. ATaluM mAnyuM eTale te bane vAdamAM kaI paNa eka upayoga sarvagrAhaka na 'hevAthI temane mate sarvApaNuM ane sarvadaza paNuM zI rIte ghaTI zake ? have je e ghaTAvavA pratyeka samayamAM saMpUrNa jagatane sAmAnya vizeSa ubhayarUpe dareka upayoga grahaNa kare che ema mAnavAmAM Ave, to haMmezAM Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 samati prakaraNa sarvajJapaNuM ane sarvadazIpaNuM ghaTAvavA mATe te ja rIte eka upayoga dvArA sarva vastunuM grahaNuM mAnavuM ja paDaze; ane ema mAnatAM ekepagavAdane svIkAra thaI jaze. 2. sAkAra grahaNa ane nirAkAra grahaNamAM taphAvata eTale ja hoya che ke, paheluM vyakta hoya che ane bIjuM avyakta. have je kevalImAM AvaraNano sarvathA vilaya thayuM che, te tenA upayogamAM vyaktapaNuM ane avyaktapaNAno bheda zI rIte hoI zake? kAraNa ke, e bheda te AvaraNakRta che. 3. AgamamAM kevalI viSe kahevAmAM AvyuM che ke te pratyeka samaye jJAta ane daSTa vastunuM ja kathana kare che. A Agamakathana kramavAda ke sahavAda eke pakSamAM saMgata thaI zakatuM nathI. kramavAdamAM amuka samaye je jJAta che, te te samayamAM daSTa nathI; ane bIje samaye je daSTa che, te jJAta nathI. eTale je je bhASaNa kevalI karaze, te pitAnA bodha pramANe ja karaze. ema hovAthI emanuM bhASaNa ajJAta bhASaNa ane adaSTa bhASaNa hevAnuM. sahavAdamAM banne upayago sAthe pravartatA hovA chatAM banenI viSayamaryAdA sAmAnya-vizeSarUpe vahecAyelI hovAthI, je aMza jJAta haze te daSTa nahi hoya, ane je daSTa haze te jJAta nahi hoya eTale te vAda pramANe paNa haMmezAM kevalI adaSTa ane ajJAta-bhAvI ja Tharaze. 4. upagabheda hovAne lIdhe kramavAda ke sahavAdamAM ema mAnavuM prApta thAya che ke, kevalI ajJAta aMzane jue che ane adaSTa aMzane jANe che; AvuM mAnavA jatAM ema phalita thAya che ke, eka eka bhAga te bane upayogane viSaya thayA sivAya rahI ja jAya che. to pachI sarvane jANavAthI sarvattapaNuM ane sarvane jovAthI sarvadazapaNuM je mAnavAmAM Ave che, te kema ghaTaze? UlaTuM jJajJa paNuM ane afpaNuM kevalImAM prApta thaze. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIca kAMDaH 15 25 5. zAstramAM jJAna ane darzane bannene anaMta kahyAM che. have je banne vAda pramANe upagabheda mAnIe, te e kathana saMgata nahi thAya; kAraNa ke anAkAragrAhI darzana sAkAragrAhI jJAna karatAM avazya parimita viSayavALuM ja hevAnuM. eDopagapakSamAM eka ja upayoga saMpUrNa jagatane sAmAnya vizeSa ubhayarUpe dara kSaNe grahaNa karate hevAthI, te ja kevalajJAna ane te ja kevaladarzana kahevAvAne lIdhe, uparane eke doSa nathI Avato. [10-14] kramavAdI pakSe karele bacAva ane tene siddhAMtIe Apele uttara- bhaNNai jaha cauNANI jujjai NiyamA taheva evaM pi| mauT; gaMgALI nava vara taya vi . ? kamavAdI kahe che ke, jevI rIte caturgAnI ghaTe che tevI rIte e paNa samajavuM. siddhAMtI kahe che ke, jema savajJa pacajJAnI nathI kahevAtA temaja e paNa samaja 15] kramavAdI kahe che ke, jema keI cAra jJAnavALo chadrastha kramathI upayogamAM vartatA hovA chatAM cAre jJAnanI zakti satata hovAne lIdhe sAdi aparyAvasita jJAnavALA, sadA jJAnopalabdhivALa, vyakta bodhavALo, jJAtadaSTabhASI temaja jJAtA ane draSTA kahevAya che, tevI rIte upayogane krama hovA chatAM kevalI paNa zaktinI apekSAe aparyAvasita jJAnadazanavAna , sadA sarvajJa sarvadazI, vyaktabodhavAna, jJAtadaSTabhASI, jJAtA draSTA kahevAze. te pachI ukta deze kramapakSamAM kevI rIte lAge? kramavAdInA A bacAvane radiyo ApatAM siddhAMtI kahe che ke, zaktinI apekSA kevalImAM levI na ghaTe; nahi te zakti hovA chatAM arihaMta paMcajJAnI kema nathI kahevAtA ? tethI ema mAnavuM joIe ke, sAdi aparyavasita jJAna, sarvajJa sarvadazIpaNuM Adi je sarvajJamAM vyavahArAya che, te labdhinI apekSAe nahi paNa upaganI apekSAe ja ghaTAvavuM. [15] Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa pUrva daSTAMtanuM vizadIkaraNa ane upasaMhAra - paNNavaNijjA bhAvA samattasuyaNANadaMsaNAvisao / ohimaNapajjavANa u aNNoNNavilakkhaNA visao / / 16 / / tamhA cauvibhAgo jujjai Na u NANadaMsaNajiNANaM / sayalamaNAvaraNamaNaMtamakkhayaM kevalaM jamhA / / 17 / / samasta zratajJAnarUpa buddhine viSaya zabdapratipAdya bhAve che ane avadhi tathA mana:paryAyane viSaya aMdaroaMdara vilakSaNa evA padArtho che. [16] . tethI jinonA jJAnadazanamAM cAra jJAnanI mAphaka vibhAga nathI ja ghaTato; kAraNa ke te kevala, sakala, anAvaraNa, anaMta ane akSaya che. [17] chaThThI gAthAmAM kahevAmAM AvyuM che ke, je kevalajJAna ane kevaladarzanane mati AdinI peThe kramavatI mAnavAmAM Ave, to te akrame mAtra vizeSagrAhI ane mAtra sAmAnyagrAhI hAI asarvaviSayaka kare; ane je upaga asarvaviSayaka hoya che to kSINaAvaraNavALAmAM matiAdinI peThe saMbhavI ja na zake. A kathanamAM matiAdinA daSTAMtathI kramavatI kevalaupayoganA asarvArthapaNAnI Apatti sarvajJamAM ApavAmAM AvI che. tethI e daSTAMtamAM sarvArthapaNuM kevI rIte che e jaNAvavA graMthakAra kahe che ke, mati ane zratano viSaya phakta abhilAya padArtho che; kAraNa ke te bane jJAna parimitaparyAyasahita ja sarva dravyone jANI zake che. e ja rIte avadhino viSaya phakta pudgala ane mana:paryAyano viSaya phakta ciMtanapagI mane dravya che, badhAM kaze nahi. tethI cAre kramavatI jJAnanuM parimitaviSayagrAhIpaNuM spaSTa che. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya kAMDa : 18 27 jema asarvArthapaNAne lIdhe tema ja kSayopazama Adi kAraNabhedane lIdhe mati Adi cAre jJAnomAM paraspara bheda che, tema kevalajJAna kevaladarzanamAM kramasahita ke kamarahita koI paNa jAtane paraspara bheda hAI na zake; kAraNa ke te nathI asarvArtha ke nathI lApazama Adi ukta kAraNabheda. tethI sAmAnya vizeSa ubhayagrAhI eka ja kevaLabedha mAne joIe. [16-17. Agamavirodhane parihAra- paravattavvayapakkhA avisiTThA tesu tesu suttesu / atthagaIa u tesi viyaMjaNaM jANao kunni|| 18 / / te te sUtromAM paravaktavyanA pakSe jevA ja abhyapagame - vacano bhAse che, tethI jJAtA puruSa athanI saMgati pramANe ja te sUtronI vyAkhyA kare. [18] pAchaLanI yuktiothI kevaLajJAna ane kevaladarzanane abheda siddha thAya che kharo, paNa sUtranA pATha sAthe virodha Ave tenuM zuM karavuM ? kAraNa ke, kevalImAM upagabhedanAM pratipAdaka sUtro spaSTa che. e zaMkAnuM nivAraNa karavA graMthakAra kahe che ke, je eka vAra vastu pramANathI amuka spa siddha thatI hoya ane pachI kAMI zAstravirodha dekhAya, to te sthaLe zAstranI vyAkhyA anya pramANe sAthe virodha na Ave tevI ja rIte karavI joIe. prastutamAM aneka yukti pramANathI abheda siddha thata hovAne lIdhe zAstrIya bhedapratipAdaka vAkayanI vyAkhyA kuzaLa puruSe yuktipramANone bAdha na Ave tevI rIte karavI joIe. tethI je je sUtromAM jJAna-darzananA bhedabodhaka vacano che te badhAM kaNAda Adi anya darzananAM maMtavya jevAM che. te anya darzane asarvajJamAM jJAnanuM ayugapapaNuM mAne che, tenA jevo ja bhAva janasUtromAM varNavela che. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 sanmati prakaraNa tethI 14 samayaM nAga; A sUtramAM adhUrA kevalIpadane sarvajJa artha na karatAM zrutakevalI, avadhikevalI ane manaH paryAyakevalI e trividha kevalI artha le. e artha letAM ukta sUtrane bhAva ema phalita thAya che ke, ukta traNe kevalI je samaye darzana kare che, te samaye jJAna nathI karatA; * ane je samaye jJAna kare che, te samaye darzana nathI karatA. [18] svapakSamAM AvatI zaMkAnuM siddhAMtI dvArA samAdhAnajenn maNovisayagayANa daMsaNaM Natthi davvajAyANa / to maNapajjavaNANaM NiyamA NANaM tu NiddiLaM / / 16 / / je kAraNathI mana:paryAya jJAnanA viSayabhUta thayelA dravyasamUhanuM darzana nathI, tethI mana:paryAya jJAnane niyame jJAna ja kahyuM che. [19] je kevalo paga eka ja hoya ane te ekamAM ja jJAnadarzana bane zabdone vyavahAra svIkAravAmAM Ave, te eka ja manaHparyAya upagamAM paNa e be zabdane vyavahAra svIkArI, kevalajJAna kevaladarzana e bhedavyavahAranI peThe mana:paryAyajJAna mana:paryAyadarzana evo vyavahAra kema karavAmAM nathI Avyo ? e AzaMkAne utara ahIM siddhAMtI Ape che. * manaH paryAya upayogane viSaya manamAM upayogI thatA mane vargaNAnA skaMdhe che. te upaga pitAnA grAhya skaMdhone vizeSa rUpe ja jANe che, sAmAnya rUpe nahi. manaHpayayadvArA ukta dravyanuM sAmAnyape bhAna nA thatuM hovAthI ene zAstramAM jJAna ja kahela che, darzana kahela nathI. kevala upaganI bAbatamAM ethI UlaTuM che; te eka hovA chatAM reya padArthone sAmAnya ane vizeSa ubhaya pe rahe che, tethI temAM darzana ane jJAna ane zabdane vyavahAra saMgata che. [19] 1. A sUva mATe jue pAnuM 238. ' Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 dvitIca kAMDaH 2002 eka chatAM bhinna kahevAnuM bIjuM kAraNa-- cakkhuacakkhuavahikevalANa samayammi dNsnnviappaa| paripaDhiyA kevalaNANadaMsaNA teNa te aNNA / / 20 / / zAstramAM cakSu, acakSu, avadhi ane kevala vaDe dazananA bhedo kahelA che, tethI e kevala jJAna ane dazana bhinna che. [2 yuktithI kevalapiga eka ja che ema siddha thayeluM hovA chatAM, kevalajJAna ane kevaladarzana ane bhinna che evI mAnyatA haDha thavAnuM kAraNa phakta zAstravyavahAra che. jaina zAstramAM darzananA cAra bhedamAM kevaladarzana juduM gaNaveluM che; je vastutaH bheda na hoya te zAstrakAroe ja kevalajJAna kevaladarzana judAM kema kahyAM ? e prazna ubhave khare. paNa tenuM samAdhAna pahelAM apAI gayuM che ane te e ke sAmAnya ane vizeSa e be grAhya aMzonA bhedanI apekSAe eka ja grAhaka upagamAM darzana ane jJAna zabdane bhinna bhinna vyavahAra zAstrakAroe karela che, nahi ke grAhaka bhedanI apekSAe. ri] ekadezImatanuM varNana- dasaNamoggahamettaM 'ghaDo' tti NivvaNNaNA havai NANaM / jaha ettha kevalANa vi visesaNaM ettiyaM ceva / / 21 // daMsaNapuvvaM gANaM NANimittaM tu daMsaNaM nntthi| teNa suviNicchiyAmo daMsaNaNANANa. aNNattaM / / 22 / / jevI rIte avajhaDamAtra e dazana che, ane " A ghaTa. che evI nizcayAtmaka vaNanA-mati te jJAna che, tevI rIte ahIM kevalajJAna ke kevaladazananI bAbatamAM paNa eTale ja vizeSa che. [21]. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2pa0 sanmati prakaraNa jJAna dazanapUvaka che, paraMtu dazana jJAnapUrvaka nathI; tethI ame yathArtha paNe nizcaya karIe chIe ke, dazana ane jJAna (kevalamAM) bheda nathI (pAmatAM). [2] keI bIje vAdI kevalajJAna kevaladarzanane abheda mAne che, paNa teNe abheda siddha karavA mATe je dAkhala Ape che, te siddhAMtane mAnya nathI; tethI tenuM nirAkaraNa karavA ahIM ekadezIne matano ullekha siddhAMtI kare che. ja nathI. tethI tenA mATe je khalanane abheda mAra ekadezI kahe che ke, jema matiupaga eka chatAM tene prAthamika avagraha-nirvikalpa bhAga e ja darzana che, ane pachIne -savikalpa bhAga e ja jJAna che; arthAta vastutaH mahinAmaka eka ja sudIrgha upagavyApAramAM pUrvavatI aspaSTAMza ane uttaravatI spaSTAMzane lIdhe ja darzana ane jJAna evA be zabdo jAya che, te ja pramANe ahIM kevalanI bAbatamAM samajavuM joIe. arthAta kevalapiga eka che, chatAM bhinna bhinna grAhyanI apekSAe darzana ane jJAna judA judA nAmathI vyavahArAya che. kevalImAM vAstavika rIte jJAna darzanane abheda mAnavAmAM na Ave, te eka zAstrIya niyamane bAdha Ave che ane te e ke sarvatra jJAnane darzana pachI ja mAnavAmAM AvyuM che. have je jJAna darzana ane bhinna hoya, te kevalImAM paNa e ja krama pramANe darzana pachI jJAnanI utpatti mAnavI paDe; paNa tema mAnI zakAya evuM nathI. kAraNa ke badhI labdhio sAkAra upaga - jJAnarUpe ja prathama prApta thatI hovAthI, kevalalabdhine AraMbha paNa sAkAro pagathI thavAno; ane tema thAya te jJAnapUrvaka darzana mAnavuM paDe, je asvAbhAvika che. svabhAva to e che ke, keI paNa jJAtA vastune sAmAnyarUpe ja grahaNa karIne pachI vizeSarUpe grahaNa kare che. [21-22] Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya kAMDa H 234 251 ekadezIe Apela daSTAMtanI samAlocanA- jai oggahamettaM daMsaNaM ti maNNasi visesiaM NANaM / maiNANameva daMsaNamevaM sai hoi nipphaNNaM / / 23 / / evaM sesidiyadaMsaNammi niyameNa hoi Na ya juttaM / aha tattha NANamettaM gheppai cakkhummi vi taheva // 24 / / avagrahamAtra e darzana ane vizeSagrahaNa e jJAna che ema je tuM mAne, te tethI phalita thAya che ke matijJAna ja dazana che. [3] e ja pramANe zeSa idrinA darzanamAM paNa niyamathI phalita thaze. paraMtu te yukta nathI. have je temAM anya iMdriAnA viSayamAM jJAnamAtra mAnavAmAM Ave, to netranA viSayamAM paNa tema ja mAnavuM ghaTe. [24] ekadezIsammata abheda to siddhAMtIne paNa mAnya che; paraMtu teNe Apela chAMta siddhAMtIne grAhya nathI. tethI e pitAnI aruci jaNAvavA te dAMta mAnatAM zuM zuM aniSTa prApta thAya che e samAlocanA dvArA jaNAve che. - siddhAMtI ekadezIne kahe che ke, jo tuM matinA avagrahamAtra aMzane darzana ane vizeSagrahaNane jJAna mAnIza, te cakSuIdriyanA viSayamAM cAkSuSa avagraha matijJAna e ja cakSudarzana ema phalita thaze. te ja rIte bIjI IniA viSayamAM paNa thavAnuM. eTale zretraja avagraha mati e ja zretradarzana ane dhrANaja avagraha mati e ja ghANadarzane ItyAdi mAnavuM prApta thaze. paraMtu zAstramAM kyAMye zrotradarzana brAhudarzanane vyavahAra nathI, eTale tema mAnI levuM yogya nathI. je zretradazana ghANadazana Adi vyavahAra na hovAthI ane zrotravijJAna ane dhrANuvijJAna Adi vyavahAra hovAthI avagrahamAM darzananI mAnyatA Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra5ra samati prakaraNa phakata cakSudriya pUratI che ema tuM kahIza; te sAme ame ema kahI zakIzuM ke e pakSapAta zA mATe ? tethI zrotra AdinI piThe cakSunI bAbatamAM darzanane vyavahAra na mAna. eTale chevaTe tuM avagrahane darzana mAnatAM cakSudarzana cakSudarzana Adi kema ghaTAvIza? kAM te tAre cakSudarzananI piThe zretradarzana ghANadarzana Adi bIjI IdrinAM darzane paNa mAnavAM paDaze ane kAM te cakSudarzananI mAnyatA paNa jatI karavI paDaze. eTale ekaMdara zAstramAM cakSudarzana cakSudarzana evAM be nAma che tenI upapatti thavI tAre mane kaNa che. ri3-24] siddhAMtIne khulAsonnaannN appuDhe avisae ya atthammi sadasaNaM hoi / mottUNa liMgao jaM aNAgayAIyavisaesu // 25 / / anAgata Adi viSayamAM liga - hetu baLathI je jJAna thAya che, tene choDIne aspaSTa ane aviSaya evA padArthamAM thanAruM jJAna te dazana che. [25 . je jJAna ane darzana upayogane paraspara bhinna na mAnavAmAM Ave, tema ja matinA avagrahamAtra aMzane paNa darzana kahevAmAM na Ave, te pachI zAstramAM je cakSudarzana cakSudarzana evAM be nAmo khAsa judA judA upagaarthamAM vaparAtAM dekhAya che, temanI upapatti tame zI rIte karavAnA ? e praznane uttara ApavA siddhAMtI pitAne mata jANuM-- vatAM kahe che ke, alabatta jJAna ane darzana e be bhinna bhinna prakAranA upayoga nathI ja. tema ja matijJAnanA prAthamika avagrahamAtra aMzane paNa darzana kahevuM ane te rIte darzana zabdanA prayoganI sArthakatA. siddha karavI e paNa barAbara nathI. tema chatAM zAstramAM vaparAtA e bane zabdonI arthamaryAdA evI che ke jethI banne zabdanA prayoganI sArthakatA paNa siddha thAya che ane yuktisiddha abhinna upaga mAnavAmAM Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 253 dvitIya kAMDaH 26 kazI aDacaNa nathI AvatI. te mATe darzana zabdanI vyAkhyA siddhAMtI evI kare che ke anumAnarUpa jJAnane choDI je aprApyakArI cakSu ane mana dvArA jJAna thAya che, te ja anukrame cakSudarzana ane acakSudarzana kahevAya che. A vyAkhyA pramANe potAne nahi aDakelA evA caMdra sUrya Adi dUrastha padArthomAM cakSu je jJAna utpanna kare che, te cakSudarzana kahevAya che, ane keI paNa bAhya idrayanA viSaya na banI zake tevA paramANu vagere sUkSma tathA vyavadhAnavALA padArthomAM manadvArA je ciMtanAtmaka bodha thAya che, te acakSudarzana kahevAya che. acakSudarzanamAM mAtra manajanya jJAna levAmAM Ave che; bIjI kaI IdriyathI janya jJAna levAmAM nathI AvatuM. tethI vastutaH phalita ema thAya che ke, aprApyakArI Idriyo be che ane te be iti dvArA thanAra jJAna ja cakSudarzana acakSudarzana zabdanAM pratipAdya che. alabatta eTale phera jarUra che ke, aprAptapadArthaviSayaka cakSujanya badhuM ja jJAna cakSudarzana kahevAya che tema IdriyagrAhyapadArthaviSayaka badhuM manajanya jJAna aca@darzana kahevAtuM nathI. tethI ja anumAna choDIne ema kahyuM che. hetukArA je bhUta vartamAna ke bhaviSya viSayanAM vividha anumAna thAya che, jevAM ke nadInuM navuM pUra jeI uparavAsa varasAda thayAnuM ke khAsa vAdaLAM caDela joI takALamAM varasAda thavAnuM ke dhUmADe joI rasoDAmAM Aga hovAnuM vagere, te badhAM IdriyagrAhyaviSayaka mane janya jJAna hovA chatAM acakSudarzana kahevAtAM nathI. sArAMza e che ke, acakSudarzanathI mane janya bhAvanAtmaka jJAna ja phakta levuM. [25] atiprasaMganuM nivAraNa- maNapajjavaNANaM daMsaNaM ti teNeha hoi Na ya juttaM / bhaNNai NANaM NoiMdiyammi Na ghaDAdayo jamhA / / 26 / / ukta vyAkhyA pramANe mana:paryAyajJAna dazana che ema ahIM mAnavuM paDaze; parantu ema mAnavuM nathI. kahe che Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 sanmati prakaraNa ke jJAna nadriya - mana viSe ja pravartamAna che. kAraNa ke ghaTa vagere tenA viSaya nathI. [26] - "Idriya vaDe aspaSTa ke agrAhya viSayanuM jJAna ja darzana che" evI darzananI vyAkhyA karatAM te mana:paryAyajJAna paNa darzana kahevAze. kAraNa ke e jJAna je pArakAnA mana dvArA ciMtita thatA ghaTa Adi padArthomAM pravarte che, te padArtho grAhaka AtmA agara tenA manane aDakelA hoya ema te nathI ja. ahIM ISTrapati karyo paNa cAle tema nathI, kAraNa ke zAstramAM mana paryAya sAthe darzanazabdano vyavahAra kyAMya dekhAto nathI, te pachI ukta vyAkhyA pramANe vyavasthA zI rIte thaze ? e zaMkAnuM nivAraNa karavA siddhAMtI kahe che ke, zaMkA ja asthAne che, kAraNa ke je ema kahevAmAM AvyuM ke mana:paryAya e aspaSTa ghaTAdi padArthomAM pravarte che, te ja khoTuM che. mana:paryAyane viSaya parakIya mana dvArA ciMtita thatA padArtho nathI paNa e padArthonI ciMtAmAM lAgela parakIya madravya ja che. manaHparyAyajJAnI para dvArA ciMtita thatA bAhya padArthonuM jJAna kare che khare; paNa te manaH paryAya dvArA nahi kinuM anumAna dvArA prathama te e parakIya manadravyane sAkSAta jANe che ane pachI te uparathI te ciMtita thatA bAhya padArthonuM anumAna kare che; eTale ciMtita padArtho mana paryAyane viSaya ja nathI; ane je viSaya che te parakIya mane dravyo to taddana askRSTa te nathI ja; kAraNa ke te dravya grAhaka AtmA vaDe sparzAvela mane vahunAM sajAtIya hAI spaSTa jevAM che. tethI mana:paryAyamAM darzanane prasaMga ja nathI. [26] karela vyavasthA mATe vizeSa khulAso - maisuyaNANaNimitto chaumatthe hoi atthauvalaMbho / egayarammi vi tesiM Na daMsaNaM daMsaNaM katto? // 27 / / ' chadmasthamAM mati ane zrutajJAnane lIdhe athane upalabha thAya che, te bemAMthI ekamAM dazana kayAMthI ja rahe ? [7] Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvittIya kAMDa : 289 55. eka bAju yuktithI dana ane jJAna e anne bhinna che ema siddha thAya che. kAraNa ke mAtra avagraharUpa jJAna darzIna che evI vyavasthA paNa aDacaNuthI mukta nathI, ane khIjI bAju chadmasthamAM mati ane zrutane lIdhe ja apratIti mAnavAmAM Ave che. have jo mati ane zrata e emAMthI eke upayogamAM darzana zabdanA arthanI maryAdA AMkavAmAM na Ave, te vyavahAra ja kevI rIte saMgata thAya ? tethI pALa je dazananI vyAkhyA ApI tenA arthanI maryAdA bAMdhavAmAM AvI che te mAnavI ja joIe. [2] zrutajJAnadarzana kema na kahevAya ? e zaMkAnA uttara- jaM paccakkhaggahaNaM Na inti suyaNANasammiyA atthA / tamhA daMsaNasaddo Na hoi sayale vi suyaNA / / 28 / / zrutajJAna dvArA gRhIta thatA padArthA je mATe pratyakSa grahaNane prApta nathI thatA, tethI ja saghaLAya zrutajJAnamAM darzanazabda lAgu nathI thatA. [28] iMdriyA vaDe aspRSTa ane agrAhya viSayenuM anumAnathI juduM je jJAna te darzana che' evI vyAkhyA pramANe teA zrutajJAna paNu darzana kare che, kAraNa ke tenA viSayeA kAMI badhA ja spaSTa ke iMdriyagrAhya nathI hotA; to pachI mati zruta ekemAM darzanazabda nahi ghaTe ema. te zI rIte kahI zakAya ? e zaMkAne javAba eTalo ja che ke, zrutajJAna aspRSTa viSayeAne RNu kare che kharuM, paNa pratyakSarUpe nahi kintu parAkSarUpe; ane dana zabdanI ukta vyAkhyAmAM to pratyakSa grahaNu levAnuM che tethI saghaLuMya zrutajJAna darzana zabdanI amaryAdA bahAra rahe che. [28] avadhidarzananI vyavasthA jaM appuTThA bhAvA ohiNNANassa hoMti paccakkhA / tamhA ohiNANe daMsaNasaddo vi uvautto // 26 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa je mATe askRSTa padArtho avadhijJAna vaDe pratyakSAA che, tethI avadhijJAnamAM paNa dazanazabda vaparAyela che. [2] ukta vyAkhyA pramANe avadhidarzana zabdane zAstrIya vyavahAra aMdha besavAmAM kazI ja aDacaNa AvatI nathI. kAraNa ke Idriya vaDe aspRSTa ane agrAhya evA paramANu Adi padArthone avadhijJAna pratyakSapaNe grahaNa kare che, tethI darzananI ukta vyAkhyAmAM paNa avadhijJAna AvI jAya che. [29]. eka ja kevaLaupagamAM jJAna-darzanazabdanI upapattijN appuDhe bhAve jANai pAsai ya kevalI NiyamA / tamhA taM gANaM daMsaNaM ca avisesao siddhaM // 30 / / kevaLI niyamathI askRSTa padArthone je mATe jANe ane jue che, tethI te bheda vinA ja jJAna ane dazana siddha thAya che. [3] je kevaLI hoya che te saMpUrNa jagatane vizeSa ane sAmAnya ekasAthe avazya pratyakSapaNe grahaNa kare che, ane e badhuM jagata kAMI tenA AtmAthI sparzAyeluM nathI; tethI tenuM saMpUrNa jagata viSayaka grahaNa e askRSTa-viSayaka pratyakSa grahaNa che. mATe te eka ja grahaNa eTale upaga apekSAvizeSe jJAna ane darzana banne zabdane samAnapaNe vAcya siddha thAya che. e grahaNamAM vizeSAhitAne lIdhe jJAnazabda ane sAmAnyagrAhitAne lIdhe darzanazabda vaparAya che. eTale bannene pratipAgha upayoga eka che. mAtra e banne zabdanA pravRttinimitta dharmo upayogamAM judA che, tethI eke pagavAdamAM kazI anupatti nathI. [30] zAstramAM AvatA virodhane parihAra- sAI apajjavasiyaM ti do vi te sasamayao havai evaM / paratitthayavattavvaM ca egasamayaMtaruppAo / / 31 / / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya kAMDaH 32-3 257 svasiddhAMta pramANe e jJAna dazana ane sAdi anata che; ema hovAthI zAstramAM je eka samayane aMtare utpatti saMbhaLAya che, tene paradazananuM maMtavya samajavuM. [31] yuktithI abheda siddha thaye chatAM zAstravirodha te rahe ja che; kAraNa ke jyAre kevalI jANe che tyAre jetA. nathI ane jue che tyAre jANatA nathI, evuM samayAMtarathI jJAna darzananI utpattivALuM kathana te zAstramAM che ja. eTale e virodhanuM zuM karavuM e praznano uttara siddhAMtI ahIM Ape che. te kahe che ke, yuktithI je jJAna darzana ane zabdane pratipAgha eka ja upayogaSpa artha siddha thAya che, te ja svasiddhAMta che, ane je eka vAra svasiddhAMta nakkI thaye, to pachI bIjuM vidhI varNana nayavAdasApekSa che ema ja mAnavuM joIe. tethI je kevalajJAnadarzananI krame utpatti jana pravacanamAM najare paDe che, te darzana nAMtaranAM maMtavya che. zAstramAM badhAM vaNane koI svasiddhAMta ja nathI hatAM. emAM ghaNuM bAbate svasiddhAMtane amAnya ane darzanAMtarane mAnya evI paNa hoya che. tene viveka karI zAstranuM tAtparya zodhavAmAM ja yuktinI sArthaktA che. abhedapakSamAM sAdianaMtapaNAnuM kathana kevalarUpe ghaTADavuM arthAta darasamaye upayogane utpAda ane vinAza hovA chatAM paNa te kevalape dhruva-anaMta hovAthI sAdi anaMta che ja. [31]. zraddhA arthamAM vaparAtA darzana zabdanuM spaSTIkaraNa- evaM jiNapaNNatte saddahamANassa bhAvao bhAve / purisassAbhiNibohe daMsaNasaddo havai jutto / / 32 // sammaNNANe NiyameNa daMsaNaM daMsaNe u bhynnijjN| sammaNNANaM ca imaM ti atthao hoi uvavaNNaM // 33 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa zabda e pramANe jinakathita padArthAM viSe bhAvathI zraddhA karatA puruSanuM je abhiniSedharUpa jJAna temAM dezana yukta che. [32] 250 sabhyajJAnamAM niyamathI dazana che, paratu dRza`namAM samyagajJAna vikalpya che -- arthAt che ane nathI paNa. tethI ja samyajJAna5 A samyagdarzana arthe baLathI sASita thAya che. [33] jainazAstramAM darzana zabda khAsa pAribhASika che. enI paribhASA pramANe te zabdanA e atha khAsa levAya che. eka aa sAkArathI bhinna evA nirAkAra upayega; ane bIjo atha zraddhA. pahelA atha viSe graMthakAre peAtAnA matabheda batAvI tene sthAne tene ze| a mAnavA joI e, e pAchaLa sAbita karI dIdhuM; arthAt temaNe ema jaNAvyuM ke, daza nazabdanA artha jJAnazabdanA athabhUta sAkAra upayega karatAM bhinna nirAkAra upayoga evA nathI, paNu jJAnazabdapratipAdya upayAga ja apekSAvizeSe darzana zabdanA pratipAdya bane che. e ja pramANe khInna anA viSayamAM peAtAnA matabheda khatAvatAM graMthakAra ahIM peAtAnuM vaktavya spaSTa kare che, te kahe che ke, meAkSanA traNa upAye| paikI prathama upAyabhUta samyagdarzana je samyagnAnathI judu manAya che, te kharI rIte juduM nathI; samyajJAna ja samyagdarzana che. alabatta kayuM samyagnAna samyagdarzana mAnavuM e prazna thaze; paNa tene uttara e che ke, jinakathita tattva viSe je apAyAtmaka nizcaya hoya te ja samyagdarzana kahevAya che. samyagdarzana e viziSTa rucirUpa che, paNa ruci e kAMI jJAnathI judI vastu nathI. jineAkta padArtho viSe je vAstavika ane aTala nizcaya thAya che, te ja matirUpa jJAna ruci hAI samyagdarzana che; tethI kama`prakRtimAM danAvaraNu ane dRrzInamAhanIya e anne sthaLe darzana zabdanA artha jJAnathI bhinna nathI, ema samajavu joIe. . Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya kAMDaH 346 259 e kharuM ja ke je je samyajJAna che, te badhAM samyagdarzana che ja; paNa badhAM darzane kAMI samyajJAna nathI. kAraNa ke, je darzana ekAMtaviSayaka rucispa haya, te mithyAjJAna hoI samyajJAna nathI hotuM; mAtra anekAMtaviSayaka rucipa darzana ja samyajJAna hoya che. tethI chevaTe phalita e thAya che ke, jinekta tatvaviSayaka yathArtha darzana anekAMtarucipa hevAthI samyajJAnapa ja che, nahi ke samyajJAnathI juduM; mATe samyagdarzananA athae anekAMta tattvanA avadhAraNa vAste ja prayatna karavo joIe. [32-33] sAdi aparyAvasita zabdamAM thayelI koInI brAMtine ulekha ane tenuM nivAraNakevlnnaannN sAI apajjavasiyaM ti dAiyaM sutte / tettiyamittottUNA kei visesaM Na icchaMti / / 34 // je saMghayaNAIyA bhavatthakevalivisesapajjAyA / te sijjhamANasamaye Na hoti vigayaM tao hoi // 35 // siddhattaNeNa ya puNo uppaNNo esa atthapajjAo / kevalabhAvaM tu paDucca kevalaM dAiyaM sutte // 36 // sUtramAM kevalajJAna sAdi aparyavasita batAveluM che teTalA mAtrathI gAviSTha thayelA keI vizeSa arthAt payavasAnarUpa paryAya nathI mAnatA. [34] . bhavastha kevalImAM hanana vagere je vizeSa paryA hoya che, te siddha thatI vakhate nathI rahetA; tethI te kevala vigata - naSTa thAya che. [35] vaLI A (kevalabedhapa) athaparyAya siddhapaNurUpe utpanna thAya che; kevaLapaNane AzrI sUtramAM kevalane (apaya. vasita) batAveluM che. [36] Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 sanmati prakaraNa - sAdi eTale AdivALuM arthAta utpanna thanAra; aparyAvasita eTale paryavasAna vinAnuM arthata nAza na pAmanAra-anaMta. A pramANe sAdi ane aparyAvasita zabdano artha che, ane sUtramAM kevalajJAna kevaladarzana banene sAdi aparyavasita kahelAM che. e joI ke koI AcAryo kevalajJAna ane kevaladarzanamAM sAdi aparyAvasitapaNuM ghaTAvavA ema mAne che ke, e bane AvaraNanA kSaya pachI utpanna thatAM hovAthI sAdi che; paNa pharI AvaraNa AvatuM na hovAthI ane AvaraNane abhAve te bannenA kSayane pharI saMbhava na hovAthI te banne eka vAra utpanna thayA pachI kadI nAza pAmatAM ja nathI. eTale ke kevalajJAna kevaladarzana ane eka vAra utpanna thAya che, paNa pachI kadI ja nAza pAmatAM nathI, e rIte ja temanuM sAdi aparyavasitapaNuM che. A artha ghaTAvanArane siddhAMtI kahe che ke, tame te sAdi aparyAvasita zabdArthanA mehamAM vastutatva ja bhUlI jAo cho ane anyathA kalpanA kare che. vastutattva zuM che ? ane sAdi aparyavasitapaNuM ghaTAvavA mATe kharI kalpanA zI che ? e sAhajika praznano uttara A pramANe che - jainamata pramANe je padArtha utpAda vyaya ane dhrauvyAmaka na hoya, te sata ja nathI. kevalaparyAya sataspa hevAthI te paNa utpAda vyaya ane prauvyAtmaka he ja joIe, e to vastusthiti thaI. kevalImAM dehAvasthA vakhate je saMhanana parimANa Adi dehagata vizeSo hoya che, te vizeSa siddhi prApta thatAM ja deha sAthe nAza pAme che. dehAvasthAmAM dehanA dekhAtA vizeSa AtmAnA paNa che, kAraNa ke deha ane Atmapradeza vacce kSIranIra jevo saMbaMdha hovAthI ekanA paryAye te bIjAnA che ja. Ama hovAthI e paryAye naSTa thayA eTale te rUpe AtmA paNa na rahyo. arthAta te pe nAza pAme, ane AtmA kevalarUpa hovAthI kevala paNa nAza ja pAmyuM. vaLI te ja AtmA siddha thaye eTale siddhaparyAya temAM utpanna thaye, tethI te kevala paNa Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya kAMDaH 37-4ra ra61 utpanna thayuM. A rIte bhavaparyAyano nAza ane siddhatvaparyAyanA utpAdanI daSTie AtmAnA pUrva kevalajJAnadarzanaparyAyane nAza ane navIna kevalajJAnadarzanaparyAyane utpAda siddha thAya che. eTale ke kevalajJAna kevaladarzana mAtra sAdi nathI paraMtu te saparyAvasAna paNa che. ema hoya te zAstramAM temane aparyavasita kema kahyAM che, e praznane uttara paSTa che; ane te e ke, dara kSaNe jJAnadazanaparyAya utpatti ane nAza pAmavA chatAM kevalape-sattApe dhruva che. tethI te anaMta che arthAta kevalabedha eka vAra apUrva utpanna thavAne lIdhe sAdi che ane pachI paryAyape utpAda ane nAzavAna hovA chatAM sattApe dhuva heI apaya vasita cha. [34-36] jIva ane kevalanA bhedanI AzaMkA ane tenuM daSTAMtapUrvaka nirasana- jIvo aNAiNihaNo kevalaNANaM tu sAiyamaNaMtaM / ia thorammi visese kaha jIvo kevalaM hoi / / 37 / / tamhA aNNo jIvo aNNe NANAipajjavA tassa / uvasamiyAIlakkhaNavisesao kei icchanti / 38 / / aha puNa puvvapayutto attho egaMtapakkhapaDisehe / taha vi uyAharaNamiNaM ti heupaDijoaNaM vocchaM / / 36 / / jaha koi saTThivariso tIsaivariso NarAhivo jaao| ubhayattha jAyasaddo varisavibhAgaM visesei // 40 // evaM jIvaddavvaM aNAiNihaNamavisesiyaM jamhA / rAyasariso u kevalipajjAo tassa saviseso / / 41 / / jIvo aNAinihaNo 'jIva' tti ya Niyamao Na vttvyo| jaM purisAuyajIvo devAuyajIviyavisiTTho // 42 / / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26ra samati prakaraNa jIva e anAdinidhana che ane kevalajJAna te sAdi anata che; e prakAra mATe bheda hovAthI jIva e kevalapa kevI rIte hoI zake ? [37] tethI aupazamika Adi lakSaNabhedane lIdhe jIva e bhinna che, ane tenA jJAna Adi paryAye bhinna che, ema kaI mAne che. [38] ekAMta pakSanA pratiSedha vakhate A bAbata pahelAM kahevAI gaI che, chatAM hetune sAdhya sAthe saMbadha darzAvatuM A udAharaNa te kahIza. [39] jema kaI sATha vaSane puruSa trIza varSe rAjA thaye (ema kahevAmAM) bannemAM arthAt manuSya ane rAjAmAM vaparAyele "jAta-thaye" zabda varSane vibhAga batAve che;-[40] e pramANe kaI paNa prakAranA vizeSa vinAnuM jIvadravya anAdinidhana che, mATe je rAjasadaza kevalI paryAya te te tene vizeSa che. [1] anAdinidhana e jIva "A jIva ja che" arthAt mAtra sAmAnyarUpa ja che ema ekAMtathI kahI na zakAya; kAraNa ke puruSAyuSka jIva devAyuSka jIvathI bhinna vyavahArAya jIva kevalarUpa che e abhedakathanane asaMgata batAvavA kaI kahe che ke, jIva e dravyarUpa hoI anAdi anaMta che, ane kevala e sAdi anaMta paryAyarUpa che. banne vacce ATale badhe taphAvata che te pachI jIvane kevalarUpa kema kahI zakAya ? arthAta dravya ane paryAyane abheda kema mAnI zakAya ? Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya kAMDaH 37-jara 263 A sivAya banne vacce lakSaNabheda paNa che. kevala Adi paryAye sAyika Adi bhAvavALA hoya che, tyAre jIva pariNAmika bhAvavALo che. tethI jIva ane tenA jJAna Adi paryAye paraspara bhinna ja che, ema mAnavuM joIe. A prakAranA ekAMtabhedavAdane niSedha karatAM graMthakAra kahe che ke, jo ke dravya ane paryAyanA ekAMtabhedaviSayaka matane niSedha prathama ja (dravyalakSaNa vakhate kAMDa 1, gA. 12 mAM) karavAmAM Avyo che, chatAM vizeSa spaSTatA khAtara daSTAMta ApI te dvArA hetunI sAdhya sAthe vyApti ahIM batAvavAmAM Ave che. jema sATha varSanI ummarane koI puruSa trIsa varSe rAjA bane, tyAre ema kahevAya che ke, A manuSya rAjA thaye; tema jIvarUpe bhavya jIva anAdi hovA chatAM jyAre kevalajJAna pragaTe che, tyAre ema kahevAya che ke "A jIva kevalI tha'. daSTAMtamAM vivakSita vyakti manuSyarUpe prathamathI ja hatI ane pachI paNa che; temAM mAtra arAjaparyAya gaye che ane rAjaparyAya Avyo che; dArzatikamAM jIva dravya prathamathI paNa hatuM ane pachI paNa che; mAtra akevalaparyAya gaye ane kevalaparyAya thaye. A bane sthaLe paryAya ane sAmAnyane paraspara abheda hevAthI ja paryAyanA utpAda ane nAzane sAmAnya utpAda nAza mAnI ema nibaMdha vyavahAra thAya che ke, "A mANasa arAjA maTI rAjA thayo ane "A jIva chadmastha maTI kevalI thayo. arthAta sAmAnya dhruva chatAM pUrva paryAya rUpe naSTa ane uttara paryAya rUpe utpanna thayuM kahevAya che, te ja dravya ane paryAyane abheda sAbita kare che, mATe "dravya e mAtra dravya rUpa ja ' ema na kahI zakAya. je tema hoya te anAdianaMta chatra dravya jIvarUpe mAtra eka ja che ema mAnavuM paDe; ane tema mAnatAM A vartamAna puruSadehadhArI jIva pUrva devadehadhArI jIvathI bhinna che evo vyavahAra kadI prAmANika na Thare. kAraNa ke banne avasthAmAM jIva te eka ja che; Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 264 eTale te bhedavyavahAra zI rIte pAmI zake ? ane bhedavyavahAra te prAmANika che ja; tethI mAnavuM joI e ke, dravya ane paryAya paraspara abhinna che. Ama mAnavAthI javarUpe eka hAvA chatAM puruSaparyAya ane devaparyAya paraspara bhinna hovAthI e paryAyeAthI abhinna evA jIva paNu puruSa ane deva rUpe bhinnapaNAne vyavahAra nirmAdhapaNe pAme che. A uparathI kUlita ema thayuM ke sat hevAne kAraNe paryAya e dravyathI ane dravya e paryAyathI abhinna che; jema manuSya ane tenA ArAjatva Adi paryAya. tema ja sat hovAnA kAraNe kevalajJAna paryAya ane dravya e ane paraspara abhinna hovAthI kevalarUpa jIva ema kahevuM asaMgata nathI. ahIM jIvamAM kaivalanA abheda siMdgha karI zakAya evuM- sAmAnyane vizeSathI abhinna siddha karanAra -- anumAna A pramANe derI zakAyaH sAmAnya e vizeSAthI abhinna che; zAthI je temAM vizeSone lIdhe bhedavyavahAra prAmANikapaNe thAya che; jema eka ja manuSya kyAreka arAjA ane kyAreka rAjArUpe vyavahAra pAme che tema eka ja jIva kyAreka akevalI rUpe ane kyAreka kaivalIrUpe vyavahArAya che. mATe te jIvadravya kevala ane DevalaparyAyathI abhinna che. jo e paryAyathI mAtra bhinna ja che ema svIkArIe, te| paryAyAnA bheda paryAyAmAM ja rahe ane jIvamAM vyavahAra ja pAme. [3742] -- abhinna paryAyAnI bhinnatAnuM upapAdana~~ saMkhejjamasaMkhejjaM anaMtakappaM ca kevalaM jANaM / taha rAgadosamohA aNNe vi ya jIvapajjAyA / / 43 / / kaivalajJAna e sakhyAta asakhyAta ane anata prakAranuM che; tevI rIte rAga dveSa ane meha rUpa bIjA paNa jIvaparyAye. samajavA. [43] zAstramAM kevalajJAnane sakhyAta asa MkhyAta ane anaMta prakAranuM kahyuM che; te ja pramANe rAga dveSa ane meha rUpa vaibhAvika paryAyAne paNa Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvitIya kAMDaH 43 25 saMkhyAta asaMkhyAta ane anaMta prakAranA kahyA che. pratyeka paryAyamAM je A saMkhyAbhedanuM zAstrIya kathana che, te sUcave che ke bhagavAnanI draSTimAM dravya ane paryAyane mAtra abheda nathI, paNa bheda sudhdhAM che. bheda vinA saMkhyAnuM vaividhya saMbhavI ja na zake. tethI dravya ane paryAyanI vacce abhedanI peThe bheda paNa mAnavo joIe, eTale ke te bane kathaMcita bhinna abhinna che. [43] dvitIya kAMDa samApta Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDa sAmAnya ane vizeSa e bannenA paraspara abhedanuM samarthana- sAmaNNammi viseso visesapakkhe ya vayaNaviNiveso / davvapariNAmamaNNaM dAei tayaM ca Niyamei / / 1 / / egaMtaNivvisesaM eyaMtavisesiyaM ca vayamANo / davvassa pajjave pajjavA hi daviyaM Niyattei / / 2 // sAmAnyamAM vizeSaviSayaka vacanane ane vizeSamAM sAmAnyaviSayaka vacanane je prayoga thAya che, te anukrame sAmAnyadravyanA pariNAmane tenAthI bhinna rUpe darzAve che; ane tene vizeSane sAmAnyamAM niyata kare che. [1] - ekAMta nivizeSa evA sAmAnyanuM ane ekAMta vizeSanuM pratipAdana karanAra dravyanA paryAyone enAthI khaseDI mUke che ane paryAthI dravyane khaseDI mUke che. [2] . dareka vyavahAra jJAnamUlaka che. vyavahAranI abAdhitatA e ja jJAnanI yathArthatAne purAvo che. vastunuM svarUpa kevuM che e nakakI karavAnuM ekamAtra sAdhana yathArtha jJAna che. ATale sarvasAmAnya siddhAMta che. sata dravya Adi kaI paNa para-apara sAmAnya vyavahAramAM te vizeSa rUpe ja Ave che, ane pRthvI-ghaTa Adi koI paNa vizeSa sAmAnya rUpe vyavahArAya che ja. vaLI A vyavahAra bAdhita paNa nathI, tethI pUrvokta sarvasAmAnya siddhAMtane AdhAre ema mAnI zakAya che ke, sAmAnya uparAMta tene pariNAma vizeSa paNa che. ane tema chatAM te vizeSa sAmAnya svarUpathI judo nathI. arthAta sAmAnya e vizeSamAM otapreta . : Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kaDaH 34 267 che ane vizeSe e abhinna sAmAnyanI bhUmikA upara ja rahelA che. tethI vastumAtra paraspara avibhAjya evA sAmAnya vizeSa ubhayarUpa siddha thAya che. have je vizeSa vinAnuM kevaLa sAmAnya hoya, te mAtra sAmAnyaviSayaka pratItine AdhAre vyavahAra karanArane vizeSe choDI ja devA paDe; eTale tene pratIti ane vyavahArasiddha kaDuM kuMDala Adi aneka AkArone vicAra ane vANImAMthI pheMkI daI mAtra senuM che eTale ja sAmAnya vyavahAra kare prApta thaze. e ja rIte sAmAnya vinAnA kevaLa vizene svIkAranAre vicAra ane vANImAMthI suvarNarUpa sAmAnya sava pheMkI daI mAtra kaDuM kuMDala Adi AkAre ja vicArapradezamAM lAvavA paDaze, ane temane ja vANImAM mUkavA paDaze. paraMtu anubhava te evo che ke, koI paNa vicAra athavA vANI mAtra sAmAnya ke mAtra vizeSane avalaMbI pravartatAM nathI; tethI e bane bhinna chatAM paraspara abhinna che ema siddha thAya che. [1-2] pratItyavacana kone kahevAya ane te zA mATe ?- paccuppannaM bhAvaM vigayabhavissehiM jaM samaNNei / eyaM paDuccavayaNaM davvaMtaraNissiyaM jaM ca / / 3 / / davvaM jahA pariNayaM taheva atthi tti tammi smymmi| vigayabhavissehi u pajjaehiM bhayaNA vibhayaNA vA / / 4 / / je vacana vatamAna paryAyane bhUta ane bhaviSya paryAya sAthe samanvaya kare che, ane je vacana bhinna dravyamAM rahela sAmAnya samanvaya kare che, te pratItyavacana che. (kAraNa ke-) je samayamAM je dravya je rUpe pariNAma pAmyuM hoya, te samayamAM te te rUpe ja che. bhUta ane bhaviSya paryAye sAthe Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 samati prakaraNa te bhajanA eTale abheda tathA vibhAjanA eTale bheda paNa che. [3] je vacana pratItipUrvaka arthAta vastunA vAratavika bedhapUrvaka belavAmAM Ave, te pratItyavacana. e ja vacana Aptavacana che. kaDuM bhAMgI kuMDala banAveluM hoya ne temAMthI AgaLa hAra banavAne hoya, tyAre dekhItI rIte vartamAna kaMDalane AkAra e bhUtakAlIna kaDAnA AkAra ane bhAvI hAranA AkAra karatAM judo te che ja; chatAMye enI sAthe ekarUpa paNa che. kAraNa ke, e traNenuM dravya juduM nathI. traNe AkAramAM e ja suvarNa anugata hovAthI e traNe AkArone ekabIjAthI taddana bhinna ane vicchinna kema kahI zakAya ? e ja nyAye kaI paNa eka dravya upara kAlakramathI dekhAtA tenA aneka vizeSa vizeSarUpe paraspara bhinna ane vicchinna hovA chatAM e dravyarUpe te teo ekAtmaka ja che ema mAnavuM joIe. Ama havAthI ja vartamAna paryAyane bhUta-bhAvI sAthe ane bhUta-bhAvI paryAyane vartamAna sAthe samanvaya darzAvanAra vAkyane ja pratItyavacana kahela che. e ja pramANe eka ja samaye dezabhedanA vistAra upara patharAyela kALI dhoLI nAnI moTI Adi aneka vyaktio vyaktirUpe bhinna dekhAvA chatAM ge AdirUpe samAna paNa bhAse che. tethI evI paraspara bhinna ane vicchinna dekhAtI vyaktiomAM paNa amukarUpe eka nyAyaprApta hevAthI, e rIte temane samanvaya karanAra vacana te paNa pratItyavacana che. [34] eka vastumAM astipaNuM ane nAstipaNanI upapatti- parapajjavehiM asarisagamehi NiyameNa Niccamavi ntthi| sarisehiM pi vaMjaNao atthi Na puNa'tthapajjAe // 5 // paccuppaNNammi vi pajjayammi bhayaNAgaI paDai davvaM / jaM egaguNAIyA aNaMtakappA guNavisesA / / 6 / / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269 tRtIya kAMDaH 56 kaI paNa vastu vijAtIya bhAsatA evA paraparyA vaDe hamezAthe niyamathI nathI. sajAtIyamAM paNa vyaMjanaparyAyathI te vastu che, arthaparyAyathI nathI ja. [5] vartamAna paryAyamAM paNa dravya bhajanAgati eTale ubhayapatAne sparze che. kAraNa ke guNanA vize eka guNathI laI anata prakAranA hoya che. [6] kaI paNa vastu vyavahArane viSaya bane che, te tenA pratiniyata svarUpane lIdhe ja. pratiniyata svarUpa eTale cakkasa svarUpa; nahi ke mAtra bhAvAtmaka agara nahi mAtra abhAvAtmaka. A ja tava vastumAM asti nAsti ubhayapatA dvArA ahIM darzAvavAmAM Avela che. vastu e paraparyAyape avazya nathI ja, ane svaparyAyape che. je paryAye vijAtIya heya (vilakSaNa buddhijanaka) te paraparyAya ja che; ane je sajAtIya (sadabuddhijanaka) hoya temAM vyaMjanaparyAya ane arthaparyAya e bene samAsa thAya che. temAMthI vyaMjanaparyAyarUpe vastu che ane arthaparyAyape vastu nathI. A vyavasthA eka dAkhalA dvArA spaSTa karIe. e pUrvavata kaDA ane uttaravatI hArasvarUpa paraparyAyape nathI, tema ja ghaTa paTa Adi samakAlIna paraparyAyape paNa nathI ja; arthAta te badhA vijAtIya paryAyathI kaMDalane AkAra bhinna ja che. - kuMDalaAkAramAM pariNata suvarNa e sata, dravya, senuM, kuMDala Adi aneka zabdathI vyavahArAya che. e zabdonI pratipAdanamaryAdAmAM je je artha samAya che, te vyaMjanaparyAya che. eTale vyaMjanaparyAyamAM te te zabdanA pratipAgha badhA artho AvI jatA hovAthI, te sadauparyAya che. tethI kuMDala vyaMjanaparyAyape che eno artha e thayo ke kuMDala kahevAtAM ane kuMDalape pratIta thatAM badhAM ja kuMDala kuMDala nAme ekalpa hoI bhinna nathI, ane eka kuMDala vyakti paNa kuMDalasvarUpa banI jyAM sudhI Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra70 samati prakaraNa te pe raheze tyAM sudhI kuMDala nAme eka ja che. kuMDala evA eka zabdathI pratipAdita thavAne lIdhe ane "A kuMDala" che evI eka prakAranI buddhinA viSaya thavAne lIdhe badhAM kuMDala agara racanAthI bhaMga sudhInA kAraNanuM eka ja kuMDala ekapa che, chatAM jyAre zabdamaryAdA choDI AgaLa jaIe tyAre tema nathI dekhAtuM. kAraNa ke kaI paNa eka kuMDala enA amuka vivakSita samayamAM pUrva ane uttaravatI samayanA pariNAmathI bhinna ja che. dara samaye pariNAma thatuM rahetuM hevAthI pUrva ane uttaravata samayanA pariNAmapa artha paryAya karatAM vartamAna samayagata pariNAmarU5 arthaparyAya bhinna ja che. tethI eka zabdapratipAghatvanI daSTie kuMDala kuMDala vacce ane eka ja kulaAkAranAM pUrva uttara tema ja vartamAna pariNAme vacce bheda na bhAsavA chatAM arthagata tAtvika daSTie e badhAmAM bheda bhAse ja che. e ja sadaza arthaparyAyarUpe nAstitva che. samayabhede pariNAmabheda hovAthI pUrva ane uttarakAlIna kuMDalapariNAmarUpa arthaparyAya karatAM vartamAna kuMDala pariNAmaspa arthaparyAya bhinna che eTaluM ja nahi paraMtu ekasamayavatI be kuMDala vyaktiomAM amuka vivakSita kuMDalapariNAmarUpa arthaparyAya e bIjA kuMDala pariNAma arthaparyAyathI bhinna ja che. kAraNa ke e banne kuMDala vyakitao suvarNarUpa samAna dravya ane kuMDalarUpa samAna AkAra temaja pItavarNa mRdusparza Adi samAna guNadharmone lIdhe tulya hevA chatAM tattvataH bhinna ja che. kAraNa ke bannenuM dravya juduM hoI AkAra paNa bhinna ja che, ane pILAza ke mRdutA tulya jaNAvA chatAM vastutaH emAM aMtara avazya heya che. eka jevo jaNAto pIta varNa ke mRdu smaza aneka vyakitaemAM taratamabhAve rahele hoya che. ekanI pILAza karatAM bIjAnI pILAza ane bIjA karatAM trIjAnI pILAzamAM saMkhyAta asaMkhyAta anaMta guNu ke bhAga pramANu caDA-UtarI hoya che. [56] Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 78 271 eka ja puruSamAM bhedabhedanI vyavasthA- kovaM uppAyaMto puriso jIvassa kArao hoi / tatto vibhaeyavvo parammi sayameva bhaiyavvo // 7 // kepapariNAma utpanna kare te puruSa jIvane kAraka thAya che tethI te bhedagya che ane parabhavamAM pote ja hAI abheda gya che. [7] saMsArI AtmA pitAnI bhAvIdazA pote ja saraje che, tethI te bhAvI ajayamAna dazApa kArya karatAM sajakaavasthAtmaka kAraNupe bhinna che ema mAnavuM joIe. kAraNa ke kAryakAraNabhAva bhedagarbhita ja hoya che, tema chatAM te je sajakaavasthAvALe AtmA bhAvI sujyamAna avasthAmAM vartamAna hoya che, bIje kaI nahi; tethI dazAbhede bheda hovA chatAM banne dazAmAM mULa tattva eka ja hevAthI kartA e kAryathI abhinna paNa che. jema mUpiMDa piMDarUpe ghaTaspanuM kAraNa hoI te banne bhinna che, chatAM piMDa ane ghaTa bane dazAmAM eka ja mRttikA anugata hevAthI te pe ghaTa ane piMDa abhinna paNa che. tema ja jyAre ke AtmA prasAda krodha Adi zubha azubha pe pariName che, tyAre te pariNamAnusAra pitAnI bhAvI rithati ghaDe che. e rIte te bhAvI sthitino kartA hoI tethI bhinna hovA chatAM vastutaH bane avasthAmAM anugata pote ja hovAthI abhinna paNa che. [7] dravya ane guNanA bhedabhAvane pUrvapakSape nirdeza - rUva-rasa-gaMdha-phAsA asamANaggahaNa-lavakhaNA jamhA / tamhA davvANugayA guNa tti te kei icchaMti / / 8 / / je mATe rU5 rasa gadha ane spaza e dravyathI bhinnapramANagrAhya tema ja bhinna lakSaNavALA dekhAya che, te mATe te guNe dravyanA Azrita che ema kaI mAne che. [8] Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra72 samati prakaraNa vaizeSikAdi darzanAntaranA anuyAyI ane keTalAka jaina darzanAnuyAyI vidvAne paNa mAne che ke, je bhinna bhinna pramANathI grAhya hoya agara jenAM lakSaNe bhinna hoya tenA vacce bheda ja hoya che, jema ke thAMbhalA ane dhaDA vacce; te ja pramANe dravyanA grAhaka pramANa karatAM spa AdinuM grAhaka pramANa bhinna che. kAraNa ke, ghaTa Adi dravya netra spazana e be indriyathI grAhya bane che ane eka mAnasa anusaMdhAnane viSaya bane che, tyAre pa sparza Adi guNo phakta ekaeka idriyagrAhya che ane ubhayaIdriyajanya grahaNanA mAnasa anusaMdhAnanA viSaya banatA nathI. e ja rIte bannenAM lakSaNe paNa judAM che. dravya e guNAzraya ane kriyAzraya che, jyAre guNe e dravyamAM rahenArA tathA svayaM nirguNa ane niSkriya che. tethI ja dravyane Azare rahelA guNa e tenAthI bhinna che ema ja mAnavuM yogya che. [8] dravya ane guNanA bhedanA nirA prasaMge guNa ane paryAyanA abhedanI carcA - dUre tA aNNattaM guNasadde ceva tAva pAricchaM / kiM pajjavAhio hojja pajjave ceva guNasaNNA / 6 / / . do uNa NayA bhagavayA davaTThiya-pajjavaTThiyA niyayA / etto ya guNavisese guNaTThiyaNao vi jujjNto||10|| 1. mULa gAthAmAM to "ke" evA arthavALuM vendrita pada che. ahIM TIkAkAre karela artha levAmAM Ave che. kayA jaina vidvAnone lakSIne TIkAkAre svayUro artha karyo haze e kahI na zakAya. koI evA paNa jina vidvAne agara temanA graMthe TIkAkAra sAme hoya ke jeo vizeSika AdinI peThe guNene dravyathI bhinna mAnatA hoya. kuMdakuMda, umAsvAti vagere guNone bhinna mAne che chatAM teo ekAMtavAdI to nathI ja; eTale temane lakSone TIkAkAra svayUzca kema kahI zake? Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatIya kaMDa 95 ra73 jaM ca puNa arihayA tesu tesu suttesu goyamAINaM / pajjavasaNNA NiyamA vAgariyA teNa pajjAyA / / 11 // parigamaNaM pajjAo aNegakaraNaM guNa tti tullatthA / taha vi Na guNa 'tti' bhaNNai pajjavaNayadesaNA jamhA / / 12 / / jaMpanti atthi samaye egaguNo dasaguNo aNaMtaguNo / rUvAI pariNAmo bhaNNai tamhA guNaviseso / / 13 / / guNasaddamaMtareNAvi taM tu pajjavavisesasaMkhANaM / sijjhai NavaraM saMkhANasatthadhammo 'taiguNo' tti // 14 / / jaha dasasu dasaguNammi ya egammi dasattaNaM samaM cev| ahiyammi vi guNasadde taheya eyaM pi daTThavvaM / / 15 / / dravya ane guNene bheda dUra rahe, pahelAM guNazabdanA viSayamAM ja vicAra karavAne che. te e ke, zuM guNa e saMjJA paryAyathI bhinna arthamAM prayukta che, ke paryAyaarthamAM ja prayukta che? [9] bhagavAne dravyAstika ane paryAyAstika e be ja naya nakakI karela che. je enAthI - paryAyathI guNe jude hota, te guNAstika naya paNa temaNe nakkI kare ghaTato hato. [1] . paraMtu je mATe arihate te te sUtromAM gautama vagere vAste paryAyasaMjJA nakkI karI ane tenuM ja vicecana karyuM che, tethI ema mAnavuM joIe ke paryApe ja che, arthAta paryAyathI guNa judA nathI. [11] - paryAya eTale vastune vividharUpe pariNamAvanAra, ane guNa eTale vastune anekarUpa karanAra, A rIte e bane Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 : sanmati prakaraNa zabda tulyAka ja che, ema chatAM ya e guNa ema nathI kahevAtA. kAraNa ke dezanA to paryAyanayanI ja che, guNustikanayanI nathI. [12] kaI kahe che ke AgamamAM rUpAdipariNAma ekaguNa kALe, dazaguNa kALo, anataguNa kALe ityAdi prakAre vyapadezAvela che. tethI paryAyathI guNano bheda kahevAmAM Ave che. [13] - pAdinA bedhaka guNazabda sivAya paNa je ekaguNakAlaka, dazaguNakAlaka vagere vacana che, te paryAyagata vizenI saMkhyAnuM bedhaka siddha thAya che (nahi ke guNAstikanayanuM bedhaka). vizeSa e che ke, A teTalA gaNu che eTalA kathanamAtrathI to sakhyAna (gaNita) zAstra prasiddha sakhyA dharma ja sUcavAya che. [14] jevI rIte guNazabda adhika hovA chatAM daza vastuomAM ane dazaguNa eka vastumAM dazamaNuM samAna ja che, tevI ja rIte e paNa (ekaguNa kALe dviguNa kALo vagere) samajavuM. [15] dravya ane guNanA bhedanI carcAne prasaMge e be vacce bheda mAne ke nahi, tene nirNaya karavA mATe pahelAM e jevuM prApta thAya che ke, zAstramAM vaparAyela guNazabda mAtra paryAya arthano bedhaka che ? ke te paryAyathI bhinna evA keI arthane bedhaka che ? A be vikalpamAM siddhAMta evo phalita thAya che ke, te paryAyathI bhinna evA dravyagata dharma - arthane bedhaka nathI. kAraNa ke, bhagavAne zAstramAM je nayadezanA karI che, tenI zabdamaryAdA jotAM ema lAge che ke, temanI dRSTimAM dravyanA dhama tarIke guNa ane paryAya vacce kazo ja bheda nathI, arthAta banne eka ja che. kAraNa ke, temaNe dravyAstika ane paryAyAstika evA be nayavibhAga karyA che. je temanI dRSTimAM guNazabdane artha paryAyathI bhinna evo koI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 9-15 ra5 dravyagata dharma heta, te teo paryAyAstikanI peThe trIjo guNAstikanaya paNa kaheta. paraMtu Agamagata sUtromAM gautama Adi gaNadhare samakSa bhagavAne te vaNuparyAya gaMdha paryAya vagere zabdo vAparI temAM paNa Adi sAthe paryAyazabda ja lagADele che ane te zabdanuM nirvAcana kareluM che; kayAMye varNaguNa gaMdhaguNa Adi kahI vaNuM Adi sAthe guNazabda lagADyo nathI. tethI e khulluM che ke, bhagavAnanI dRSTimAM guNazabdane pratipAdya artha varNaAdi paryAyo ja che, tethI bhinna koI dravyadharma nathI. guNa ane paryAya zabdanI niyukita joIe teye banene artha sarakho ja nIkaLe che. koI paNa dravyanuM sahabhAvI ke kramabhAvI bhedomAM badalAtA rahevuM te paryAya, ane kaI paNa dravyanuM aneka rUpamAM mukAtA rahevuM te guNa; A rIte paryAya ane guNa bane zabdane artha che ke tAtvika rIte bhinna nathI, chatAM bhagavAne to paryAyananI dezanA karI che, arthAt va gaMdha rasa Adi badhA dravyadharmone paryAyazabdathI ja varNavyA che, ane guNazabdathI kayAMye varNavyA nathI. tethI paryAyathI bhinna evA guNa nathI eTaluM phalita thAya che. ahIM guNa ane paryAya vacce bheda mAnanAra zaMkA karatAM ema kahI zake ke AgamamAM rUpanA viSayamAM eka guNa kALuM, diguNu kALuM, anaMtaguNa kALuM vagere je vyavahAra che, temAM guNazabda vaparAyela che tethI e mAnavuM joIe ke guNazabdanI dezanA paNa bhagavAne karI che ane tene artha paryAyathI bhinna che. eno uttara e che ke, te te sthAnamAM rUpa Adi bedhaka guNazabda vinA ja arthAt varNa guNa gaMdhaguNa rasaguNa vagere prayoga vinA ja je eka guNa kALuM, diguNa kALuM, anaMtaguNa kALuM Adi vacanamAM guNazabda vaparAyele che, te varNaAdi paryAnA paraspara taratamabhAvarUpa vizenI saMkhyAne bedhaka siddha thAya che; arthAta eka varNaparyAya karatAM bIjA sajAtIya vaparyAyamAM je vaiSamyanuM pariNAma che, tene bedhaka siddha Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 sanmati prakaraNa thAya che, ane vaiSamyanuM saMkhyAtmaka parimANu e te gaNitanI vatu che. < A padArthoM bIjA amuka padA karatAM ATalA guNA che' ema kahyuMvAthI e padArtha khIjA padArtha karatAM kAI bAbatamAM eTalA guNA caDiyAtA ane bIjo padArtha pahelA padArtha karatAM eTalA gaNA UtaratA che, arthAta e e padArthanA amuka rUpe rasa Adi sajAtIya dharmo vacce keTalu caDatA--UtaratApaNuM che te ja sUcavAya che; ethI kAMI paryAyathI bhinna evA kAI dravyadhama guNarUpe siddha thatA nathI. judI judI paDelI daza vastuomAM A daza cIjo che evA vyavahAra thAya che. ane kAI eka ja vastu parimANumAM khIjI vastu karatAM dazaguNI hoya, tyAre temAM A dazaguNu che evA vyavahAra thAya che. A ane vyavahAramAM pahelA karatAM khIjAmAM guruthabda vadhAre che, hatAM dakSapaNAnI sakhyA te bannemAM samAna ja che. arthAta pahelA sthaLamAM dhI gata dRzatva sakhyA mATe dRza zabda vaparAyelA che; ane khIjA sthaLamAM dhI eka ja chatAM tenA parimANunuM tAratamya batAvavA guNuzabda sAthe dazazabda vaparAyelA che. te ja pramANe paramANu ekaNu kALA, dazaguNu kALA, anaMtaguNu kALA vagere prayAgasthaLAmAM paNa guNuzabda jude vaparAyA chatAM tene paryAyazabdanA dravyagata dha rUpa artha karatAM tevA dAI judA atha nathI. tyAM judA judA sajAtIya paryAyA vacce je vaiSamya - prakarSApakanuM pariNAma che, tenA ja mAtra kheAdhaka guNuzabda che. eTale ekaMdara phalita e thAya che ke, paryAyazabdanA pratipAdyathI bhinna evA kAI dravyagata dha rUpa artha guNuzabdane pratipAdya nathI. uparanA vicArathI jo ema siddha thayu ke dravyagata badhA ja dharmone jaina zAstramAM paryAya kahela che, ane e paryAyeA ja guNuzabdanA paNu pratipAdya che, te have dravya ane guNune bheda mAnave ke abheda e khAmatamAM niNu Mya evA thAya che ke, guNu e dravyathI bhinna nathI paNu abhinna che. kAraNa ke guNu eTale paryAya ja ane paryAya te dravyarUpa ja che, tema ja dravya e paryAyarUpa ja che. AtmA jJAnarUpa ja che, Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra77 tRtIya kaDaH 168 darzana svarUpa ja che vagere vyavahAromAM ane ghaDe lAla che, poLo che vagere vyavahAramAM te te dravya te te paryAyarUpe vyavahAratuM heI, dravya ane paryAyane abheda siddha ja che; ane je paryAyano abheda siddha heya, te guNa tethI judA na hovAne lIdhe tene paNa dravya sAthe abheda ApoApa siddha thAya che. [9-15] - dravya ane guNane ekAMta amedavAdInuM ja vizeSa kathana- eyaMtapakkhavAo jo uNa davva-guNa-jAibheyammi / aha puvvapaDikkuTTho uAharaNamittameyaM tu / / 16 / / upa-putta-g-mavI-mALanuM pupurisaMvaMdho ! Na ya so egassa piya tti sesayANaM piyA hoi / / 17 / jaha saMbaMdhavisiTTho so puriso purisabhAvaNira iso| taha davamiMdiyagayaM rUvAivisesaNaM lahai / / 18 / / vaLI je dravyajAti ane guNajAtinA bheda viSe ekAMta pakSapAta che, e pahelAM ja dUSita karyo che. have ahIM je kahevAnuM e to phakata adasAdhaka udAharaNa mAtra che. [16] pitA, putra, pautra, bhANeja ane bhAIne eka ja puruSa sAthe jude jude saMbadha mAnavo joIe. kAraNa ke te eka bApa che tethI bAkI badhAne bApa nathI thato. [17] jevI rIte puruSarUpe samAna hovA chatAM judA judA saMbaMdhane lIdhe bhinna bane che, tevI rIte eka ja dravya iMdrithone prApta thavAthI pa vagere bhedone prApta kare che. arthAt rU5 rasa Adi aneka vizeSarUpe vyavahArAya che. [18] Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2008 sanmati prakaraNa siddhAMtInuM kathana-- hojjAhi duguNamaharaM anaMtaguNakAlayaM tu jaM davvaM / Na u harao mahallo va hoi saMbaMdhao puriso // / 16 / / je kAI dravya dviguNu madhura ke anataguNu kALuM hAya te, tema ja kAI puruSa nAnA athavA mATe hoya che te, sabadhamAtrathI te na ja ghaTe. [19] ` ekAMta abhedavAdIneA acAva-- bhaNNai saMbaMdhavasA jaha saMbaMdhittaNaM aNumayaM te / NaNu saMbaMdhavisesaM saMbaMdhivisesaNaM siddhaM / / 20 / / amAru ema kahevuM che ke, jo sabadhasAmAnyane lIdhe sAmAnya saMbadhIpaNu tamane mAnya hAya, tA e ja nyAye sabavizeSane lIdhe vizeSa saMbadhIpaNuM siddha thaze. [20] siddhAMtInuM kathana-- jujjai saMbaMdhavasA saMbaMdhivisesaNaM Na uNa eyaM / NayaNAivisesagao ruvAivisesapariNAmo / / 21 / / sabadhavizeSane lIdhe vizeSasabadhapaNuM ghaTe, paraMtu rUpa Adi vizeSa pariNAma netra AdinA vizeSasabadhane lIdhe che e bAbatamAM e nahi ghaTe. [21] ekAMta abhedavAdIne prazna ane tene siddhAMtIe dIdhela uttara-bhnnnni visamapariNayaM kaha evaM hohis tti uvaNIyaM / taM hoi paraNimittaM Na vatti ettha'tthi egaMto / / 22 / / ame ema pUchIe chIe ke, e dravya vizeSapariNAmavALu kevI rIte banaze ? AnA uttara anekAMtavAdI AptAe Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 22 ra79 Ape che ke te viSama pariNAmavALuM para nimittothI thAya che ane nathI thatuM, A viSayamAM kaI ekAMta nathI. [22] pALanI carcAthI paryAya ane guNa e bane zabda ekAka siddha thayA, paNa mukhya prazna to hajI Ubhe ja che ane te e ke, dravya ane guNane ekAMtabheda je kAInA mata tarIke mUkavAmAM Avyo che, te svIkAra ke nahi. Ane uttara siddhAMtI Ape te pahelAM ekAMtaabhedavAdI ema Ape che ke, dravyanI jAti ane guNanI jAti vacce ekAMta bheda mAnavAnA pakSane te prathama ja1 eTale sAmAnya vizeSano abheda darzAvatI vakhate dUSita kavAmAM Avyo che, tethI banne vacce abheda ja ApoApa phalita thAya che. ahIM te amAre e abhedanuM vizeSa spaSTIkaraNa ja karavuM bAkI rahe che, je nIcenA udAharaNathI thaI jAya che. jevI rIte koI eka ja puruSa bhinna bhinna vyaktio sAthe judA judA saMbaMdhane lIdhe pitA, putra, pautra, bhANeja, mAmo, bhAI Adi aneka rUpe vyavahAra pAme che; te amuka eka vyaktine pitA che tethI kAMI badhAone pitA nathI banate; tema ja ekano mAne che, tethI badhAone mAme nathI banate; te puruSarUpe saunA pratye samAna ja che, mAtra te te vyakti sAthenA judA judA saMbaMdhane lIdhe te judA judA vyavahAra pAme che; te ja rIte koI paNa dravya e tattvataH eka sAmAnya vastu ja che, temAM sahaja keI vizeSo nathI; tema chatAM jyAre te ja dravya iMdriyenA saMbaMdhamAM AvI netragrAhya bane che. tyAre spa kahevAya che. ane jayAre dhrANu ke rasana Adi iMdriyane viSaya bane che, tyAre gaMdha ke rasAdi svarUpe vyavahArAya che; arthAta badhAM dravya mAtra sAmAnya5 hAI, temAM sahaja vizeSa kaMI nathI. je vizeSa kahevAya che, te bhinna bhinna IdriyonA saMbaMdhathI thatA bhinna bhinna bhAsone AbhArI che. 1. prastuta kAMDa gAthA -2. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 sa ati prakaraNa mATe guNa jene jena AgamamAM paryAya kahe che, te tattvataH dravyathI bhinna nathI; eTale dravyajAti ane guNajAtine bheda vAratavika nathI paNa eka kavyajAti ja che, jene dravyAkaeNta paNa kahI zakAya. amedavAdI dvArA ekAMta bhedanuM nirasana karAvI have te abhedamAM paNa ekAMtapaNAne doSa na Ave te mATe anekAMtavAdI siddhAMtI ekAMta abheda sAme kahe che ke, je ekAMtadravya eTale sAmAnya ja mAnavAmAM Ave, ane temAMthI vAratavika vize pheMkI daI mAtra bAhya upAdhio vaDe ja vizeSa vyavahAranI upapatti karavAmAM Ave, to be phaLane rasaneMdritha sAthe saMbaMdha samAna hovA chatAM eka karatAM bIjuM bamaNuM madhura che ane bIjA karatAM paheluM aDadhuM madhura che te anubhavasiddha bheda zI rIte ghaTaze ? kAraNa ke, madhura e rasa che ane te te rasaneMdriyanA saMbaMdhajanita vizeSa uparAMta dravyAdvaitavAdamAM bIju kazuM ja nathI, ane saMbaMdha to bane phaLo sAthe sarakho ja che. e ja pramANe je netranA saMbaMdhajanita vizeSa uparAMta pa jevuM kaMI tatva dravyamAM vAstavika na hoya, te netranI sAthe sarakho saMbaMdha dharAvanArA aneka padArthomAM eka anaMtaguNa kALe ane bIje tethI ochI ochI kALAzavALo dekhAya che, te kevI rIte ghaTaze ? eTaluM ja nahi paNa daSTAMta tarIke levAmAM Avela puruSanI bAbatamAM paNa pUchI zakAya ke, je puruSa e sAhajika vizeSa vinAnI mAtra sAmAnyAtmaka ja vastu hoya, ane bhinna bhinna vyakitao sAthenA saMbaMdhane lIdhe ja te bApa beTA Adi vizeSarUpe bhAsatI hoya, to pachI puruSa nAne ke moTo kahevAya che te evA saMbaMdhane lIdhe kema ghaTaze ? arthAta eka puruSa UMcAImAM bIjathI nAnuM ane trIjAthI meTa dekhAte ane kahevAte hoya, te sthaLe enuM ladhutva ane mahattva e vAstavika na hoI che parasApekSa ja bhAsamAtra hoya, to te ja puruSa kayAreka vaLI prathamanA bIjA puruSa karatAM moTo ane prathamanA trIjA puruSa karatAM nA dekhAya tema ja kahevAya che, te zI rIte ghaTaze ? kAraNa ke, je bIjA puruSanA Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. vatIya kAMDaH 22 saMbaMdhane lIdhe ja laghutra mAnavAmAM AvatuM, te ja puruSane saMbaMdha have mahattvane sAdhaka kema banI zakaze ? ane jene saMbaMdha prathama mahattvasAdhaka hatuM, tene ja saMbaMdha have ladhutvasAdhaka kema banaze? tethI daSTAMtabhUta puruSamAM ke daskRtika phaLa Adi vastuomAM mAtra sAmAnya tattva na svIkAratAM, vizeSo paNa vAstavikapaNe temAM che evuM svIkAravuM joIe. anya vastuonA saMbaMdho te te vizeSonA mAtra vyaMjaka bane te uparathI kAMI vyaMjaka saMbaMdhone svIkArI, vyaMgya vizeSa uDADI mUkI zakAya nahi. kAraNa ke, je vizeSa e pite ja brAMta haze, te eke eke te khoTA TharatAM chevaTe sAmAnya paNa khoTuM ja karaze. kAraNa ke, sAmAnya eTale samAna agara eka; ane je bheda na hoya, te kenuM samAna ane kenuM eka kahI zakAya? tethI vizeSa - guNa ane sAmAnya - dravya. bane vAstavika hAI bhinna chatAM abhinna che ema mAnavuM joIe. eTale abhedane ekAMta paNa bAdhita hAI ravIkAravo yogya nathI. ahIM ekAMtaabhedavAdI siddhAMtIne pitAnA pakSanA bacAva mATe. ema kahe che ke, jo tame ema mAnatA ho ke dareka vastu keI ne kaI prakAranA saMbaMdhavALI te che ja ane temAM paraspara saMbaMdha-- paNuM ghaTe che ja, te ame e ja mAnyatAne laMbAvI AgaLa vadhI ema kahIzuM ke, saMbaMdhanA vaividhyane lIdhe saMbaMdhI vastumAM vaividhya zA mATe siddha na thAya ? Ane uttara siddhAMtI ema Ape che ke, alabatta vizeSa vizeSa prakAranA saMbaMdhane lIdhe eka ja vastu vizeSa vizeSa prakAre vyavahArAya che; jema eka ja mANasa lAkaDInA saMbaMdhathI lAkaDIvALo ane cepapaDInA saMbaMdhathI copaDIvALo kahevAya che. paraMtu ame je aneka vastuonI kALAzamAM vaiSamya batAvyuM che, tenI indriyanA saMbaMdhamAtrathI upapati zI rIte thaze ? kAraNa ke ochI vadhatI kALAzavALI e badhI vastuo eka ja vakhate eka ja puruSanI nayaneMdriya sAthe ekasarakhe saMbaMdha dharAve che. e rIte eka ja puruSanI rasaneMdriyano viSaya banatAM Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28ra sanmati prakaraNa be phaLomAMnA madhura rasanA vaiSamyanuM upapAdana rasananA saMbaMdhamAtrathI zI rIte thaze ? mATe vizeSanuM vyaMgyapaNuM bhale vyaMjakAdhIna hoya, chatAM teonuM astitva te svataHsiddha che ema phalita thAya che. vizeSe e ja guNa paryAye agara pariNAmo. tethI dravya ane temanA vacce ekAMtabheda ke ekAMtaabheda na mAnatAM te kathaMcita ja mAnavo joIe. ahIM siddhAMtI sAme eka prazna Ubho thAya che ane te e ke, tame dravyamAM je paryAnuM vaiSamya sahaja mAne che, te kevI rIte thaze? kAraNa ke, jema keI eka vastumAM ThaMDaka ane garamI banene saMbhava viruddha ja che, tema eka ja phaLa Adi vastumAM mAdhurya ke amlatAnuM vaiSamya paNa viruddha ja che. Ane uttara ApatAM siddhAMtI kahe che ke, keI paNa vastumAM amuka guNanuM je vaiSamya hoya che, tene AdhAra dravya, kSetra kALa Adi AjubAjunA bAhya saMjoge upara che; vaLI e viSamya bAhya saMjogene ja AbhArI che ema paNa nathI, kAraNa ke emAM e vastu pote paNa nimitta che ja. tethI keI paNa vaiSamya pariNAmane mAtra bAlyanimittajanya ke mAtra svAzrayabhUtavaratujanya na mAnatAM ubhayajanya ja mAnavo joIe. [16-22]. koI bhedavAdIe bAMdhela dravya ane guNanA lakSaNanI tathA tenA bhedavAdanI samAlocanA davvassa ThiI jamma-vigamA ya guNalavakhaNaM ti vattavvaM / evaM sai kevaliNo jujjai taM No u daviyassa / / 23 / ' davvatthaMtarabhUyA muttA'muttA ya te guNA hojja / jai muttA paramANU Natthi amuttesu aggahaNaM / / 24 // bhedavAdI kahe che ke, dravyanuM lakSaNa sthiti ane guNanuM lakSaNa utpatti tathA vinAza ema kahevuM joIe. siddhAMtI kahe che ke, je ema mAnaze te te lakSaNa kevaLa dravya ane kevaLa Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kaDaH 234 283 guNa e banne judA judAmAM ghaTaze, paraMtu eka samagra sat vastumAM nahi ghaTe. [2] vaLI dravyathI bhinna evA te guNe kAM te mUtta kAM to amRtta hoya. je te mUtta hoya te kaI paramANu ja na rahe; ane amUtta hoya to tenuM jJAna ja na thAya. [2] kaI bhedavAdI sthiratAne dravyanuM lakSaNa ane utpatti-vinAzane guNanuM lakSaNa kahe che. tenI sAme graMthakAra kahe che ke, e baMne lakSaNa dravya ane guNanA ekAMtabheda upara avalaMbita che. tethI te kevaLa dharma - guNazanya AdhAramAM ane kevaLa dharma - AdhArazUnya guNamAM ja ghaTe. paraMtu dharma ane dharme evI rIte kevaLa ekAMtabhinna che ja nahi, e te paraspara abhinna paNa che; tethI dharmI paNa dharmanI peThe utpAdana vinAzavAna che ja ane dharma paNa dharmanI peThe sthira che ja. eTale dharmIne mAtra sthira kahevAmAM ane dhamane mAtra asthira kahevAmAM lakSaNanI apUrNatA che. pUrNa lakSaNa te paraspara abhinna dhama dharmI ubhayakSa vastu maLI tenuM bAMdhavAmAM Ave te ja ghaTI zake. evuM lakSaNa vAcaka umAsvAtie tattvArtha sUtra 5, 29 mAM bAMdhyuM che. te kahe che ke, je utpAdavyaya-dhrauvyayukta hoya te sata - dhamadhamI ubhayarUpa vastu. bhedadaSTie bAMdhelAM ukta be lakSaNomAMthI eke lakSaNa A sAta vastune lAgu nathI ja paDatuM. * bhedadaSTine dUSita banAvavA tenA upara racAyelAM lakSaNamAM avyAptideSa batAvyA uparAMta graMthakAra bIjI rIte paNa deSadarzana karAve che. te bhedavAdIne pUche che ke, dravyathI bhinna mAnelA guNone tame mUrta - IdriyagrAhya mAne che ke amUrta--IdriyagrAhya ? je mUrta kaheze te paramANu atIMdriya dravya manAya che te ja nahi rahe. kAraNa ke mUrta-- IdriyagrAhya guNanA AdhAra hovAthI paramANu pite paNa IdriyagrAhya banaze ane tema thAya te atIdiyatva javAne lIdhe temanuM paramANutva Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra84 sanmati prakaraNa kyAM rahyuM che je guNone amUrta kaheze, te te kadI IDiyajJAnanA viSaya na ja banavA joIe; tyAre ghaTa paTAdimAM tethI UlaTuM che. tethI ekAMta bhedapakSamAM guNone kevaLa mUrta ke kevaLa amUrta svIkAravAmAM ukta deze AvatA hovAthI temane abhinna mAnavA joIe tema mAnatAM ukta deSa nathI AvatA. jyAM dravya pite ja mUta - IdriyagrAhya heya, tyAM tenA guNe mUrta ane jyAM dravya pite ja amUrta hoya tyAM tene guNe amUrta, Ama hovAthI atIMdiya paramANunA guNe atIndriya ja che ane aMtiyaka ghaTapaTa AdinA guNa aikiyaka che. [23-24] prastuta carcAnuM prajana- sIsamaIvipphAraNamettattho'yaM kao samullAvo / iharA kahAmuhaM ceva patthi evaM sasamayammi / / 25 / / Na vi atthi aNNavAdo Na vi tavvAo jiNovaesammi / taM ceva ya maNNaMtA avamaNNaMtA Na yANaMti / 26 / / A prabaMdha ziSyanI buddhinA mAtra vikAsa mATe che. nahi te svazAstramAM e rIte kathAnA AraMbhane ja avakAza nathI. kAraNa ke- jena upadezamAM nathI bhedavAda ke nathI amedavAda. te ja che ema mAnanArAo matavya vastunI avajJA karatA hoI, kazuM ja jANatA nathI. [25-26] dravya ane guNanA bheda tathA abheda upara ATalI badhI lAMbI carcA karyA pachI.graMthakAra pote ja tenA prayajana viSe kahe che ke, kharI rIte AvI carcAne jena siddhAMtamAM sthAna ja nathI. kAraNa ke emAM kayAMye guNa - guNIne mAtra bheda ke mAtra abheda mAnavAmAM ja nathI AvyuM. jeo guNane guNIthI bhinna ja athavA guNasvarUpa ja mAne Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDa : 27-8 205 che, teo te vastunI yathArthatAnA lepa karatA hAvAthI kharI rIte ajJAna ja che. eTale jaina zAstramAM ekAMtavAdane sthAna ja nathI. tema hatAM ahIM je ekAMtavAdanA pUrva pakSanI bhUmikA upara vistRta carcA karavAmAM AvI che, tenuM prayeAjana phakta jijJAsu ziSyAnI vicArazakita vikasAvavI eTaluM ja che. eTale teoe jANavuM ghaTe ke, e pU`pakSA jainamatAzrita nathI paNu anyamatAzrita che. bhedavAda e vaizeSika nyAya Adi dazanAnI chAyA che ane abhedavAda e sAMkhya Adi dazAnI chAyA che. e banne vAdanA samucita samanvayamAM jaina anekAMta dRSTi rahelI che. [25-26] anekAMtanI vyApakatA bhayaNA vihu bhaiyavvA jai bhayaNA bhayai savvadavvAI / evaM bhayaNA Niyamo vi hoi samayAviroheNa // / 27 // NiyameNa saddahaMto chakkAe bhAvao na saddaha / haMdI apajjavesu vi saddahaNA hoi avibhattA / / 28 / / jema anekAMta sava vastuone vikalpanIya kare che, tema anekAMta paNa vikalpanA viSaya thavA cAgya che. ema hAvAthI siddhAMtane virAdha na Ave tevI rIte anekAMta e ekAMta paNa hAya che. [27] cha kAyAne niyamathI zraddhatA puruSa bhAvathI zraddhA nathI ja karatA, kAraNa ke vibhAgA - paryAyAmAM paNa avibhakta zraddhA thAya che. [28] anekAMtadRSTi te eka prakAranI pramANapaddhati che. te evI vyApaka che ke, jema e anya badhA prameyAmAM lAgu paDI tenuM svarUpa nakkI kare che, tema te potAnA viSayamAM paNa lAgu paDe che ane potAnuM Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 sanmati prakaraNa svapa vizeSa skuTa kare che. prameyamAM lAgu paDavAne artha e che ke, temanA viSayamAM je svarUpa para judI judI daSTio baMdhAyelI hoya agara baMdhAvAne saMbhava hoya, te badhI daSTione yogya rIte samanvaya karI arthAta te dareka dRSTinuM sthAna nakkI karI, prameyanuM ekaMdara svarUpa kevuM hovuM joIe te sthira karavuM. jema ke jagatanA mULa tattva jaDa ane cetananA viSayamAM aneka dRSTie pravarte che. keI emane mAtra abhinna kahyuM che te kaI mAtra bhinna. keI emane mAtra nityakSa mAne che te koI mAtra anityapa. vaLI keIemane eka mAne che to kaI aneka kahe che. A ane AnA jevA bIjA aneka vikalpanuM svarUpa, tAratamya ane aviradhIpaNuM vicArI samanvaya kare ke e to sAmAnya dRSTie jotAM abhinna, nitya ane eka che, tema ja vizeSa dRSTie jotAM bhinna, anitya ane aneka paNa che. A prameyanA viSayamAM anekAMtanI pravRttine eka dAkhala thaye. e ja pramANe anekAMtadaSTi jyAre pitAnA viSayamAM pravarte che, tyAre pitAnA svarUpa viSe te jaNAve che ke, te aneka daSTione samuccaya hoI anekAMta te che ja, tema chatAM e eka svataMtra daSTi hoI teTalA pUratI ekAMta dRSTi paNa che. e ja rIte anekAMta eTale bIjuM kAMI nahi paNa judI judI daSTipa ekamane sAce saravALo. Ama hovAthI te anekAMta hovA chatAM ekAMta paNa che ja. alabata emAM eTalI vizeSatA che ke, temAM samAtuM ekAMtapaNuM yathArthatAnuM virodhI na hovuM joIe. sArAMza e che ke, anekAMtamAM sApekSa (samyapha ) ekAMtene sthAna che ja. jema anekAMtadaSTi e ekAMtadaSTi upara pravartatA matAMtaronA abhinivezathI bacavAnI zikSA Ape che, tema te anekAMtadaSTine nAme baMdhAtA ekAMtagrahothI bacavAnI paNa zikSA Ape che. jenA pravacana anekAMtarUpa che ema mAnanArA paNa jo temAM AvelA vicArone ekAMtae prahaNa kare, te te sthaLa daSTie anekAMtasevI chatAM tAtvika daSTie Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIya kAMDaH ra9-30 287 ekatI ja banI jAya che ane tethI te samyagdaSTi nathI hote. dAkhalA tarIke jJAna ane AcAranI eka eka bAbata ahIM laIe. jaina zAstramAM saMsArI jIvanA cha nikA ( jAtio) batAvela che ane AcAranI bAbatamAM kaheluM che ke, hiMsA eTale vaghAta ane te adhamanuM kAraNa che. A banne vicArone ekAMtarUpe grahaNa karavAmAM yathArthatAne lepa thato hovAthI, anekAMtadaSTi rahetI ja nathI. jIvanI cha ja jAtio che athavA cha jAtio ja che evuM ekAMta mAnatAM caitanyape jIvatattvanuM ekatva bhulAI javAya che ane mAtra bheda ja dRSTimAM Ave che. tethI pRthvIkAya Adi cha vibhAgane ekAMtarUpe grahaNa na karatAM temAM cetanyarUpe svatattvanuM ekapaNuM grahaNa karavuM e ja yathArtha che; ane e ja rIte AtmA eka che tathA aneka che evAM zAstrIya bhinna bhinna vAkone samanvaya thAya che. te ja pramANe jIvaghAtane ekAMta hiMsApe samajavAmAM paNa yathArthatAne lepa thAya che; kAraNa ke prasaMgavizeSamAM jIvane ghAta hiMsApa nathI paNa banata. keI apramatta muni saMpUrNa jAgRta rahyA hatAM ane saMpUrNa yatanA rAkhavA chatAM jyAre jIvane nathI bacAvI zakato, tyAre tenA dvArA thayelo e ghAta hiMsAkeTimAM nathI AvatuM. tethI kayAreka chavaghAta e ahiMsA paNa che. mATe jIvaghAtane ekAMta hiMsApe ke ekAMta ahiMsApe grahaNa na karatAM yogya rIte ubhayasvarUpa samajavAmAM ja anekAMtadaSTi che ane te ja samyagdaSTi che. [27-28]. prameyanI bAbatamAM anekAMtadaSTi lAgu pADavAnA keTalAka dAkhalAo- gaiparigayaM gaI ceva kei NiyameNa daviyamicchaMti ) taM pi ya uDDhagaIyaM tahA gaI annahA agaI // 26. guNaNivvattiyasaNNA evaM dahaNAdao vi daTThavvA / jaM tu jahA paDisiddhaM davvamadavvaM tahA hoi // 30 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 sanmati prakaraNa kuMbho Na jIvadaviyaM jIvo vi Na hoi kuMbhadaviyaM ti| tamhA do vi adaviyaM aNNoNNavisesiyA hoti / / 31 / / kaI gatipariNuta dravyane gativALuM ja mAne che. te paNa UdavagativALuM hoI te rIte gatimat che ane bIjI rIte agatimatu che. [29]. e rIte guNathI siddha saMjJAvALA dahana vagere samajavA. kAraNa ke je dravya - bhAva je prakAre niSiddha hoya te te prakAre adravya - abhAvAtmaka hoya che. [30] ghaDe e chavadravya nathI ane jIva paNa kuMbhadravya nathI. tethI paraspara bhinna evA e bane paNa te te rUpe adravya che. [31] jemAM anekAMtadaSTi lAgu karavI hoya tenuM svarUpa bahu bArIkIthI tapAsavuM. tema karavAthI sthULa daSTie dekhAtA keTalAka virodho ApaApa sarI jAya che ane vicAraNIya vastunuM tAttvika svarUpa cakkasa rIte dhyAnamAM Ave che. A vastusthiti spaSTa karavA graMthakAra ahIM gatiyukta dravyane, dahana pavana Adi saMjJAono ane java ghaTa AdinI bhAvAtmakatAne ema traNa dAkhalAo anukrame le che. koI paNa sthULa daSTie vicAranAra jyAre amuka vastune gativALI jue, tyAre te ema ja mAne ane kahe ke A vatu gativALI ja che ane temAM gatine abhAva nathI. A mAnyatA keTale aMze sAcI che te tapAsavA jarA UMDA UtaratAM ja dekhAya che ke taNakhaluM jyAre gatimAM hoya che tyAre paNa te kAMI pUrva pazcima UMce nIce Adi badhI dizA - vidizAomAM gati karatuM nathI hotuM. je e UMce UDatuM hoya che, te te nIcI dizAmAM gati nathI ja karatuM; je te pUrva dizAmAM jatuM hoya che, te pazcima dizAmAM tenI gati nathI ja. e ja Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tutIya kAMDaH 29-31 289 rIte kaI paNa eka ja dizAmAM eka kALe gati saMbhavatI hevAthI te vakhate te vastumAM bIjI dizAonI apekSAe gati nathI ja. A pramANe sUkSma dRSTithI dekhAyelA sApekSa gati ane tenA abhAvane lIdhe sthULa daSTie eka ja vastumAM bhAsele gati-agatine virodha ApoApa TaLI jAya che, ane e vastu kaI rIte gativALI ane kaI rIte gati vinAnI eka ja kALamAM che, e svarUpa anekAMtadaSTie nakkI thaI jAya che. agni e lAkaDAM vagerene dahe - baLe che mATe te dahana che ane kacarAne uDADI anAjane sUpaDAnI peThe sApha kare che mATe vAyu e pavana che. dahana pavana Adi zabdanI vyutpatti jANanAra je sthULa daSTivALe hoya, te dahanane adahana ane pavanane apavana kahetA koIne sAMbhaLI jarUra virodha mAne ane kahe che, ema kahevuM te khoTuM che. A sthaLe zuM satya che te jANavuM hoya, te thoDA prazno ja karavA asa che. agni bALe che mATe ja dahana kahevAya che ne ? je emAM hoya te te ghAsa vagere baLavA lAyaka vastuone bALe che paNa AkAza AtmA Adi amUrta vastuone kyAM bALe che ? eTale te dAhya vastuonI apekSAe dahana hovA chatAM adAhya vastuonI apekSAe dahana nathI; paNa A rIte jotAM dahana e yaugika nAma he jayAM dAha na karI zake tyAM te e nAma dhAraNa na ja karI zake. eTale eka ja agnimAM dahanapaNuM ane adahanapaNuM sApekSa rIte che : temAM kaze ja virodha nathI. e vAta anekAMtadaSTi siddha kare che. e ja yukita pavanamAM lAgu paDe che. jIva e eka svataMtra dravyabhAvAtmaka vastu che, e ja rIte ghaTa Adi gugala paNa svataMtra dravya hoI bhAvAtmaka vastu che. e bane dravyane kaI abhAvAtmaka kahe te sthULa dRSTivALAne virodha ja dekhAya; ane te ema kahe ke je jIva e dravya che, te abhAvAtmaka kema haI zake ? e ja rIte ghaTa paNa pudgaladravya heI abhAvAtmaka kema sa-19 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290. samati prakaraNa haI zake ? tene dekhAte A virodha keTale aMze ThIka che te jovA e banne dravyonI sarakhAmaNuM karavI paDaze. jIva dravya che ane ghaTa paNa dravya che e kharuM; paNa zuM bane dravyo sarvIze samAna ja che? je anubhava ema kahe ke, e bannemAM taphAvata paNa che ane te e ke ekamAM caitanya che ne bIjAmAM nathI, ane bIjAmAM 5 Adi mUta guNe che te pahelAmAM nathI; te e kathanane artha e ja thAya che ke, jIva e caitanyape che ane pa Adi guNaravarUpe nathI. e pramANe ghaTa pa Adi paugalika dharmasvape che ane caitanya nathI. A sarva jotAM je pahelAM bhAvAtmaka ane abhAvAtmakapaNA vacce virodha dekhAto hato, te rahete ja nathI ane e bane aMze sApekSapaNe goThavAI jAya che ane nakkI thAya che ke, chevadravya caitanya svarUpe bhAvAtmaka hovA chatAM je paulika svarUpe te nathI te svarUpe te AbhAvAtmaka paNa che. e ja nyAya ghaTa Adi paugalika dravyomAM lAgu paDe che. [29-31] dravyagata utpAda ane nAzanA prakArouppaao duviyappo paogajaNio ya vIsasA ceva / tattha u paogajaNio samudayavAyo aparisuddho / / 32 / / sAbhAvio vi samudayakao vva egaMtio (egattio)vva hojjAhi / AgAsAIANaM tiNhaM parapaccao'NiyamA // 33 / / vigamassa vi esa vihI samudayajaNiyammi so u duviyppo| samudayavibhAgamettaM atyaMtarabhAvagamaNaM ca // 34 // utpAdae prayatnajanya ane visasika (aprayatnajanya - svA bhAvika) ema be prakAra che. temAM je prayatnajanya che, te to samudAyavAda nAmathI jANItuM che ane te aparizuddha paNa kahevAya che. [32] Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etIya kAMDaH 3ra-4 291 svAbhAvika vaisika) utpAda samudAyakRta ane aikatvika ema be prakAra che. aikatvika utpAda AkAza vagere traNa dravyamAM paranimittajanyarUpe aniyamathI dekhAya che. [33] vinAzane paNa e ja prakAra che. samudAyakRta utpAdamAM eTale prayatnajanya ane svAbhAvika ane prakAranA samudAyakRta utpAdamAM te vinAza babbe prakAra che. eka te samudAyanA mAtra vibhAgarU5 che ane bIjo artha taraparNanI prApti rUpa che. [34] IzvarakAraNavAdI darzanenA mata pramANe prANInA prayatnathI dekhAtA ane prArthanA prayatna vinA ja janya dekhAtA dareka janya padArthane utpAda ane vinAza IzvarAdhIna hAI Izvaraprayatnajanita che ja, e mata jaina darzanane mAnya nathI e batAvavA graMthakAra kahe che ke, saghaLA padArthone utpAda ane vinAza mAtra prayatnajanya nathI, kAraNa ke IzvaranuM kavi saMbhavatuM ja nathI; tethI anubhava pramANe jyAM koI paNa prANIne prayatna hoya, tyAM utpAda ane vinAza prayatnajanya mAnavA ane jyAM keIne prayatna na hoya tyAM utpAda ane vinAza aprayatnajanya mAnavA e ja yogya che. eTale ekaMdara janya padArthanA utpAda ane vinAza banne prAyogika (prayatnajanya) ane vaiaisika (aprayatnajanya ke svAbhAvika) ema babbe prakAranA che, e ja phalita thAya che. tene vizeSika Adi dazananI peThe mAtra prAyogika mAnavA e anubhavaviruddha che. utpAda ane vinAzanuM vizeSa svapa- samuci - chUTA chUTA rahelA avayanA maLavAthI samudAyarUpe padArthane je utpAda thAya che, te sAmudAyika utpAda che. tene ja janadarzanamAM skaMdha, ane nyAya Adi darzanemAM avayavI kahe che. e Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 sanmati prakaraNa utpAda krAI eka ja dravyane Azrita na hAvAthI azuiddha paNu kahevAya che. e ja pramANe samudAya skaMdha ke avayavarUpe utpanna thayela padArthanA je nAza thAya che, te sAmudAyika nAza che. sAmudAyika utpAda ke vinAza anne janmakadhasApekSa hAvAthI ane tevA skaMdha pudgala dravyamAM ja saMbhavatA heAvAthI, e banne mRta dravyamAM ja ghaTI zake, amRta mAM nahi. kAraNu ke amUta dravyanA janya skadhara sa MbhavatA ja nathI. sAmudAyika utpAda ane vinAza ane tema ja vesasika ambe prakAranA che. ghaTa paTa Adi je sadhA kAI ne kAInA prayatnathI ane che tema ja nAza pAme che, te sAmudAyika utpAda ane vinAza prAyeAgika che; ane vAdaLAM pahADa Adi spadhA je DAInA prayatna vinA ja utpanna thAya che ane nAza pAme che, te sAmudAyika utpAda ane vinAza vaisika che. prAyAgika aitti - kAI khIjA dravya sAthe maLI ska MdhatvanuM rUpa dhAraNa karyAM vinA ja rahela arthAt svataMtra eka eka dravyavyaktimAM je utpAda ane vinAza sabhave che, te aitvika utpAda ane vinAza che. e utpAda ane vinAza kadhAzrita na heAI parizuddha paNu kahevAya. AvA utpAda ane vinAzanA viSaya amRta dravya ane temAM paNu je amRta dravya mAtra eka eka vyaktirUpa che te ja hAI zake. tethIja AkAza, dharma ane adhama e traNu astikAyamAM ekatvika utpAdana ane vinAza kahevAmAM AvyA che. A utpAda ane vinAza mAtra vairusika hoya che, prAyeAgika nathI hoto. kAraNu ke AkAza Adi ukta traNe dravyo pariNAmI hAvA chatAM gatikriyA vinAnAM hAvAthI temAM pudgalanI peThe prayatnane avakAza ja nathI. kriyAzIla pudgala ane caitanyanI avagAhana tema ja gati-sthiti kriyAmAM dezabhede ane kALabhede taTastha nimitta anavuM ke na banavuM e ja AkAza Adi ukta traNe dravyAnA utpAda ane vinAza che, je mAtra parasApekSa hAI aniyata che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 3ra4 23 1vinAza viSe khAsa bAbata jANavAnI e che ke, prAyeAgika ane vaiasika ane prakArane sAmudAyika vinAza samudAyavibhAgamAtra ane arthAtarabhAvaprApti ema ae prakAranA che. samudAyanA bhaMga thavAthI avayaveAnuM chUTA paDI javuM ane skadhapaNuM tyajI devuM e samudAyavibhAga mAtrarUpa nAza kahevAya che. enA prAyeAgika dAkhalA prayatnathI makAna tUTavAne lIdhe IMTa vagere avayavAnuM chUTA paDavuM te che; ane naisasika dAkhalA prayatna vinA ja vAdaLu' vIkharAvAthI ke pahADa tUTavAthI tenA avayavanuM judA paDavuM te che. avayavAna vibhAga thayA sivAya ja skaMdhadravyanuM pUrva AkAra cheoDI bIjA AkAramAM badalAI javuM te athAM tarabhAvaprAptirUpa vinAza che. Ane prAyogika dAkhalA kaDAnuM kuMDala khanAvavuM te che; ane vAsika dAkhalA maraknuM pANI ane paNInuM havArUpamAM bhautika saMyeAge ke RtunA prabhAva AdithI badalAI javuM te che. ahIM e prazna thAya che ke, saMsArI tema ja mukta AtmAmAM je paryAyAne utpAda vinAza thAya che tene, ane chUTAM chUTAM svataMtra paramANuemAM je paryAyanA utpAda vinAza thAya che tene prAyogika ke vaijJasika utpAda vinAzamAM ahIM kayAMya aema nathI mUkayA ? Ane uttara vicAratAM graMthakAranA e Azaya hoya tema lAge che. IzvaranA ta sAme prAyeAgika ane vaisikanI carcA heAvAthI jemAM jemAM izvaranA katRtva viSenI kAInI mAnyatA hoya, te te padArthonA ja utpAda vinAza ahIM prastuta che; tethI paramANu ke cetana dravyane ahIM lIdhAM nathI. kAraNa ke, DhAI zvirakAravAdI paramANu ke cetana dravyane janma ja nathI mAnatA. avayavImAtrane izvarajanya mAnanAra vaizeSika Adi che ane kAzane Izvarajanya mAnanAra aupaniSada darzana che. tethI mRtadravyamAMthI paramANune ane amRta dravyamAMthI AtmAne choDIne ja ahIM 1. prastuta vinAza ane utpAdana badhA vicAra, * tattvAya bhASya vRtti a0 5, 29, pR0 383 mAM che. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa carcA karI hoya evo saMbhava che. je dravya skaMdhalpa che tenI ja carcA prastuta che. paramANu te skaMdha ja nathI. AtmA AkAzanI peThe pradezane anAdi skaMdha che khare, chatAM tenA utpAda-vinAzane ja vicAra sAtamI gAthAmAM AvI jatuM hovAthI ahIM tene lIdhe na hoya. te pite ja pitAnI avasthAne karyA hovAthI tenA paryAyone utpAda vinAza tenA prayatnanI apekSAe prAyogika ja kahI zakAya. jIva kaI paNa dazAmAM vartate kema na hoya chatAM tenA paryAye tenA viryajanita hAI prAyogika ja che; pachI te vIrya abhisaMdhija vIrya che ke anabhisaM. dhija vIrya [32-34]. utpatti nAza ane sthitinA kALabheda AdinI carcA- tiNNi vi uppAyAI abhiNNakAlA ya bhiNNakAlA y| atyaMtaraM aNatyaMtaraM ca daviyAhi NAyavvA / / 35 / / jo AuMcaNakAlo so ceva pasAriyassa vi Na jutto| tesiM puNa paDivattI-vigame kAlaMtaraM Natthi / / 36 / / uppajjamANakAlaM uppaNNaM ti vigayaM vigacchaMtaM / daviyaM paNNavayaMto tikAlavisayaM visesei / / 37 // utpAda vagere traNene kALa abhinna paNa che ane bhinna paNa che. tema ja temane dravyathI bhinna tema ja abhinna jANavA. [35] je AkucanakALa che, te ja prasaraNane paNa yukta nathI; vaLI te AkuMcana ane prasaraNanA utpAdaane vinAzamAM kALanuM aMtara - bheda nathI. [36] 1. A mATe juo tatvArtha bhASya vRtti pR0 389-390. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 3pa7 utpanna thaI rahela dravyane A utpanna thayuM che ane utpanna thanAra che) tema ja nAza pAmeluM che, nAza pAmI rahyuM che ane nAza pAmanAra che) e rIte jaNAvate puruSa te dravyane trikALanA viSayarUpe viziSTa banAve che. [37] satanuM lakSaNa utpAda nAza ane sthiti evuM karavAmAM AvyuM che. tenuM vizeSa spaSTIkaraNa karatAM graMthakAra jaNAve che ke, lakSaNabhUta utpAda Adi traNe aMzeno kALa ekabIjAthI bhinna paNa che ane abhinna paNa che; tema ja e lakSaNa lakSyabhUta dravya - satathI bhinna paNa che ane abhinna paNa che. - dareka vastu dravya ane paryAya ubhayarUpa hoI tenuM saMpUrNa svarUpa te ubhayamAM ja samAya che. paryAye keTalAka paraspara virodhI hAI kramavartI hoya che te keTalAka avirodhI hoI sahavartI hoya che. kramavartI be paryAne laI tenA utpAda ane vinAzanA samayane vicAra karIe, te te samakAlIna che ema kahevuM joIe. kAraNa ke anaMtara pUrvaparyAyanI aMtima kAlasImA te ja uttara paryAyanI Adi kAlasImA heya che. paraMtu koI paNa eka paryAyane laI tenA utpAda vinAzanA samayane vicAra karIe, te jaNAze ke te banne bhinnakAlIna che. kAraNa ke, eka paryAyanA kALanI Adi sImA ane aMtima sImAM judI judI hoya che. pUrva paryAyanI nivRtti ane uttara paryAyanI utpatti je samayamAM thatI hoya che, te ja samayamAM te vastu amuka sAmAnyarUpe sthira paNa hoya che. tethI e rIte jotAM utpAda vinAza ane sthiti e traNe samakAlIna che. paraMtu koI eka ja paryAyane laI sthitine vicAra karIe, te tenA utpAda ane vinAzanI peThe tenI sthitine kALa bhinna che ema lAgaze; arthAta tene utpAda eTale prAraMbha samaya ane vinAza eTale tene nivRttisamaya ane sthiti eTale prAraMbhathI nivRtti sudhI sAmAnyape rahevAne tene badho samaya e : Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 - sanmati prakaraNa traNe bhinna che. graMthakAra A bAbatane eka AMgaLInA dAkhalAthI vadhAre spaSTa kare che. AMgaLI e eka vastu che, te jyAre vAMkI hoya tyAre sIdhI nathI rahI zakatI ane jyAre sIdhI hoya tyAre vAMkI nathI rahI zakatI. vakratA ane saraLatA eka ja vastumAM eka kALe saMbhavatAM na hovAthI kamavata che. AMgaLImAM vakratAparyAyanA vinAza ane saraLatAparyAyanA utpAda vacce samabheda nathI ja. e baMne eka ja samayamAM eka ja kriyAnAM thatAM be pariName che. e ja samaye AMgaLI to AMgaLIpe sthira hoya che ja, tethI AMgaLImpa eka vastumAM te eka ja samaye utpAda vinAza ane sthiti ghaTI jAya che, tethI UlaTuM tene eka ja vakratA ke saraLatA paryAyane laIe, te temAM utpAda vinAza ane sthitine kALabheda ghaTe che. AMgaLI vAMkI maTI sIdhI thaI te tenA saraLatAparyAyane utpAdasamaya, amuka vakhata sIdhI rahI pAchI vAMkI. thAya tyAre te tenA saraLatAparyAyano vinAza samaya ane sIdhI thavAnA kSaNathI mAMDI sIdhI maTI javAnA kSaNa sudhIno vacalo eka5 sIdhI rahevAne gALe te saraLatAparyAyane sthitisamaya e kALabheda thaye. ukta bhinnakAlIna ke ekakAlIna utpAda nAza ane sthiti e traNe eka sat - dhamI dravyanA dharmo hevAthI tenAthI bhinna paNa che ane abhinna paNa che. bhinna eTalA mATe ke te tenA aMza che, ane abhinna eTalA mATe ke te aMza hovA chatAM pitAnA dhamIbhUta layamAM ja samAI jAya che, tenAthI juduM astitva dharAvatA nathI. koI eka dravyane trikAlavatI vaspa vizeSathI aMkita karavuM hoya - samajavuM hoya to A pramANe samajavuM joIe. makAnapa eka dravyaparyAya laI vicArIe ke jyAre te banatuM hoya che tyAre eka saLaMga AkhA makAnarUpe utpamAna (banatuM) che; temAM jeTajeTalo bhAga banyo hoya teTalA bhAgarUpe e banatuM ja makAna utpanna (banyuM) che; ane je bhAga hajI banavAno che tenI apekSAe te makAna utpasyamAna (bananAra) che. A Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIya kAMDaH 38 ra7 rIte te utpanna thatA makAnamAM IMTa Adi avaya tipitAnI vizakalita - chUTApaNuM avasthA choDatA hevAthI avayava e vigata (nAza pAmI rahyuM che ane jeTalo bhAga banyA hoya teTalAmAM avayonI vizakalita avasthA nAza pAmelI hovAthI te bhAgamAM te vigata (nAza pAmeluM) che; tema ja je bhAga banavo bAkI hoya, temAM avayavonuM vizakalitapaNuM javAnuM hovAthI te bhAgamAM te vigamiSyata (nAza pAmanAra) che. e ja pramANe e makAnamAM saikAlika rithati ghaTAvI zakAya. AthI UMDA UtarI vizeSa vicAra karanAra ekeka utpadyamAna utpanna ane utpazyamAnamAM saikAlika vigama ane tevA pratyeka vigamamAM saikAlika sthiti paNa ghaTAvI zake. paraMtu e sthUla ke sukSma keI paNa vicAramAM je eka sAmAnya bAbata ahIM dhyAnamAM rAkhavAnI che te e che ke, TUMkAlika utpAda nAza ane sthiti eka AdhAramAM ghaTAvavA mATe kAM te keI eka dravyaparyAya 1 le ane kAM te kaI eka guNaparyAya le. kAraNa ke kevaLa dravya ke kevaLa guNamAM e ghaTavAne saMbhava nathI. ane jayAre koI dravyaparyAya ke guNaparyAya laI, e ukta vikalpa ghaTAvavAmAM Ave che, tyAre te paryAya bIjA badhA sajAtIya vijAtIya paryAyathI bhinnarUpe ja grahaNa thAya che. A vicAra varatune vizeSarUpe grahaNa karavAnA upAyamAtra che. [36-37] vaizeSikaAdisammata dravyo pAknI prakriyAnI carcA- davvaMtarasaMjogAhi keci daviyassa beMti uppAyaM / uppAyatthA'kusalA vibhAgajAyaM Na icchaMti // 38 // 1. aneka paramANu vagere sajAtIya vra uparathI je kaMdhaparyAya thAya che te, tema ja jIva ane pudagala jevAM vijAtIya Ta maLavAthI je manuSyatva Adi parcA thAya che, te dravyaparyAya kahevAya che; ane dravyamAM vartatA varNa Adi agara cetanA Adi guNonuM je hAni vRddhi Adipa pariNamana thayA kare che, te guNaparyAya kahevAya che. A mATe juo "pravacanasArane bIjo adhikAra gAga 1, amRtacaMdranI TIkA. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298, sanmati prakaraNa aNu duaNuehi davve Araddhe tiaNuyaM' ti vveso| tatto ya puNa vibhatto aNu tti jAo aNU hoi // 36 // bahuyANa egasadde jaha saMjogAhi hoi uppAo / NaNu egavibhAgammi vi jujjai bahuyANa uppAo / / 40 / / egasamayammi egadaviyassa bahuyA vi hoMti uppAyA / uppAyasamA vigamA ThiIu ussaggao NiyamA / / 41 / / vAya-ma-vacana-vijyA-davArU-visano vAva saMjoyabheyao jANaNA ya daviyassa uppAo // 42 / / kaI vAdI eka dravyane bIjA dravya sAthe soga thavAthI ja navIna dravyanI utpatti varNave che ane dravyane vibhAgathI "utpanna thanAra nathI mAnatA. teo utpattinA svarUpathI anabhinna che. (kAraNa ke-) be paramANuonA maLavAthI AraMbhAyela dravyamAM A aNu che e vyavahAra thAya che ane aneka prayaNukanA maLavAthI AraMbhAyela dravyamAM A vyaka che e vyavahAra thAya che. vaLI te tyaNukathI vibhakta thayela aNu e aNu utpanna thaye ema vyavahArAya che. [38-39] bahumAM eka zabdanA thatA prayogane lIdhe je . sAgathI utpatti thAya che ema mAnavAmAM Ave, te kharekhara ekanA vibhAgamAMthI bahunI paNa utpatti ghaTe che. [40] 1. ahI gAthAmAM aNu zabda che tene paramANu ane dvacaNuka e banne artha karavA. je aNutvaparimANavALuM hoya, te badhuM ja aNuka kahevAya che, mAtra paramANu nahi. kacaNukamAM paNa aNutvaparimANa mAnavAmAM AvyuM che. caNukathI paramANu paNa chuM paDe ane kacaNuka paNa, tethI bane jAta kahevAya. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 38ra eka samayamAM eka dravyamAM bahu paNa utpAda heAya che. vinAze paNa utpAda jeTalA ja hoya che ane sthitio teTalI ja sAmAnyarUpe niyata che. [1] zarIra, mana, vacana, kriyA, japa Adi ane gatinA vizeSathI tema ja saragavibhAgathI ane jJAnanA viSayatvathI dravyane utpAda che. [2] janya dravyanI utpattinI bAbatamAM pariNAmavAda, samUhavAda ane AraMbhavAda evI mukhya traNa prakriyAo che. sAMkhya Adi pariNAmavAdI che, kAraNa ke teo kAryakravyane kAraNane mAtra pariNAma eTale mAtra rUpAntara mAne che. bauddha Adi samUhavAdI che, kAraNa ke teo sthULa dekhAtA dravyane sUkSma avayano samUha mAtra mAne che. teo nathI mAnatA avayavadravyanuM kaI pAntara ke nathI mAnatA te uparathI apUrva avayavI dravyanI utpatti. vaizeSika Adi AraMbhavAdI kahevAya che, kAraNa ke teo kAyadravyane kAraNane mAtra pariNAma ke mAtra samUha na mAnatAM kAraNo uparathI banela eka apUrva avayavI dravya ja mAne che. jenA darzana ukta traNe pakSene pitAnI viziSTa rIte svIkAre che tema chatAM tene vaizeSika AdinA AraMbhavAda sAme kAMIka kahevAnuM che ane te ja A sthaLe graMthakAre batAvyuM che. * AraMbha eTale apUrva kAryadravyanI utpatti. AvI utpatti vaizeSika Adi dazamAM saMgajanita ja mAnavAmAM Ave che. teo kahe che ke, jyAre keI nAnuM ke meTuM dravya navuM bane che, tyAre te aneka avayabhUta dravyanA sAgathI ja bane che ane vibhAgathI kaI dravya nathI 1. jana darzana janya dravyane skaMdha evA khAsa nAmathI oLakhAve che, chatAM te tene pariNAma paNa kahe che, samUha paNa kahe che ane avayavI paNa kahe che. kAraNa ke tene mate skadhanuM banavuM eTale te sApe pariNamavuM ke viziSTa samUha rUpe goThavAvuM ke avayavIbhAvane pAmavuM e badhuM eka ja che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 sanmati prakaraNa banatuM. ghaTa jevuM eka dravya phUTavAthI je kaTakAo dekhAya che, te temane mate ghaTanA vibhAgamAMthI sIdhAM utpanna thayela navAM dravyo nathI paNa mULa AraMbhaka paramANuonA vibhAga dvArA dhaNuka AdinA nAzane krame ghaTane nAza thaI zeSa rahela paramANuo uparathI pharI ThayaNuka AdinI sRSTi dvArA anukrame saMgathI banelA e kaDakAo che. A matane nirAsa karatAM graMthakAra e matavAdIone utpattinA svapathI anabhijJa kahI pitAno pakSa sthApita karavA mATe kahe che ke - jema avayavonA saMgathI kAryakravyane AraMbha dekhAya che, tema kAcaMdravyamAMthI avayavo chUTAM paDavAne lIdhe paNa navuM dravya bane che. arthAta avayavonA saMganI pake vibhAgamAMthI paNa kAryakravyane AraMbha anubhavasiddha che. te pachI mAtra saMyogajanya dAda mAnavAne ze artha ? be paramANuonA saMgathI AraMbhAyela dravyamAM "A dUSaNaka thayuM " e prakArano vyavahAra jema thAya che, agara aneka dvataNukanA saMgathI AraMbhAyela dravyamAM "A caNaka utpanna thayuM" e prakAranA vyavahAra jema thAya che, tema caNuka ke bIjA koI moTA dravyaskaMdhamAMthI vibhAga pAmelA - chUTA paDelA nAnA khaMDomAM paNa "A aNu thayA, evo vyavahAra thAya che ja. tethI soga ane vibhAga ubhayajanya datpatti mAnavI e ja yukta che. kadAca pUrvapakSI evI dalIla kare ke, ghaNA taMtuomAM dazAvizeSa eka kapaDuM che evI ekAkAra pratIti ane eka kapaDAzabda prayoga dekhAya che, tethI aneka avayavonA saMgathI eka dravyanI utpatti mAnavAne Teke maLe che; e Teke vibhAgathI katpatti mAnavAmAM kyAM che ? te tene uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, vibhAgajanya dravyotpatti mAnavAmAM paNa evo Take che ja, kAraNa ke koI eka skaMdhadravya tUTatAM tenA vibhAgamAMthI aneka dravyane utpAta paNa tAti ane vyavahArasiddha che; eka ghaTa phUTatAM ghaNuM kakaDAnI utpatti bhedapratIti Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para Apa koI paNa eka kavyA parvata ubhAvI ane tRtIya kAMDa : 3842 301 ane bhedavyavahArathI siddha ja che, tethI dravyaspattine saMyogajanya ke vibhAgajanya mAnavAmAM sarakhI ja dalIla che. kaI paNa eka dravyamAM dara samaye eka utpAda, eka nAza ane eka sthiti saMbhavatAM hovAthI anaMtakALanA anaMta samaye laI vicAratAM temAM anaMta utpAda, anaMta nAza ane anaMta sthitio ghaTI zake kharI; paNa eka ja samayamAM temAM anaMta utpAda Adi mAnavAmAM Ave che te kevI rIte ghaTe? e praznano uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, eka samayamAM paNa eka dravyamAM anaMta utpAda Adi ghaTe ja che. kAraNa ke kaI paNa eka dravya vivakSita eka ja samayamAM sahabhAvI anaMta paryAyarUpe pariName che tyAre eka ja sAthe pUrvavata anaMta paryAyanA anaMta nAze ane uttaravatI anaMta paryAyanA anaMta utpAde temAM hoya che ja, e ja rIte te te vizeSa pe pariNAma pAmatuM te dravya anaMta sAmAnyarUpe sthira hoI anaMta sthitie paNa dhAraNa kare che ja. tethI eka ja samayamAM eka ja dravyamAM utpAda Adi traNe anaMta havAmAM kazuM ja bAdha nathI. A muddo eka chavadravya laI spaSTa karavAmAM Avyo che. saMsArI java eTale dehadhArI, cetana. enA paryAya eTale kevalapudgalAzrita ke kevalacetanAzrita paryAye nahi paNa yathAsaMbhava ubhayAzrita samajavAnA che. mana vacana ane kAya Adipa vividha pariNati paulika hovA chatAM te kASAyika pariNAma ane vIryavizeSanA dUra ke najIkanA saMbaMdha vinA saMbhavatI na hovAthI, cetanAzrita paNa che. e ja rIte jJAna ane vIryavizeSa Adi pariNati cetanAzrita hovA chatAM karmayugalasApekSa hoI pagalAzrita paNa che ja. eka saMsArI javadravyamAM je samaye sUkSma ke sthULa deharUpe pugala pariName che, te ja samaye manovaNAnA pugale manarUpe ane vacanavargaNAnA putra vacana pe pariName che, te ja samaye zarIra ane AtmAnA pArasparika saMbaMdhathI asaMkhya AtmapradezamAM kAyika Adi kriyAo thAya che, te Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 sanmati prakaraNa ja samaye rUpaAdi aneka paryAye paNa taratamabhAve pariNamana pAmatA heya che, te ja samaye bhAvi gatine anukULa evA karmabaMdha karmodaya Adi paryAye paNa thatA hoya che, te ja samaye levAtA anaMtAnaMta paramANuonA nava nava saMyego utpanna thatA hoya che ane chUTA paDatA pUrvasaMyukta paramANuonA vibhAga thatA hoya che, te ja vakhate taratamabhAvathI vividha viSayaka jJAna Adi paryAne ane svaparajJAnaviSayatva 5 Adi paryAne AvirbhAva thatuM hoya che. A ane AnA jevA bIjA anaMta sahavatI navIna paryAnA utpAde, pUrva paryAnA vinAze ane pUrvottara paryAyamAM anugata sAmAnyarUpe sthitio e badhuM eka ja samayamAM saMbhavatuM hoI eka saMsArI jevadravya keI paNa eka ja janmaAdinA samayamAM anaMta utpAda, vinAza tathA sthitiyukta ghaTI zake che. [38-42] zraddhApradhAna ane buddhipradhAna AgamanuM pRthakkaraNaduviho dhammAvAo aheuvAo ya heuvAo ya / tattha u aheuvAo bhaviyA'bhaviyAdao bhAvA / / 43 / / bhavio sammaiMsaNa-NANa-carittapaDivattisaMpanno / NiyamA dukkhaMtakaDo tti lakkhaNaM heuvAyassa // 44 / / jo heuvAyapakkhammi heuo Agame ya Agamio / so sasamayapaNNavao siddhaMtavirAhao anno // 45 // dhama-vastapratipAdaka je Agama, te ahetuvAda ane hetuvAda ema be prakAra che. temAMthI ahetuvAda che tene viSaya bhavya abhavya Adi padArtho che. [3] bhavya e samyagdarzana, samyajJAna ane samyakracAritranI prAptivALe thaI avazya duHkhane ata karanAra thAya che; te hetu vAnuM lakSaNa che. [44] Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 435 37 je hetuvAdanA viSayamAM hetuthI ane AgamavAdanA viSayamAM mAtra AgamathI pravarte che, te svasamaya - siddhAMtane prapaka - ArAdhaka che ane bIje siddhAMtane virAdhaka che. [45] manuSyanA svabhAvamAM zraddhA ane buddhi e bane ta che, paNa kaImAM zraddhA mukhya bhAga bhajave che te kaImAM buddhi. vyaktinI peThe samUhamAM paNa kayAreka zraddhAnA te kayAreka buddhinA ukekane yuga Ave che. zraddhAyuganA mANaso buddhi ane tarkanI sAme thaI tenI pravRttine virodha kare che; ane buddhiyuganAM mANaso zraddhAnI pravRttine virodha kare che. A pramANe zraddhA ane buddhinuM cakra upara nIce thayA kare che. mAtra zraddhALI thavuM ke mAtra buddhijIvI thavuM e bane ekAMtanA paraspara virodhI evA apUrNa cheDAo che. mAtra buddhijIvI thavAmAM apUrNatAmAM pUrNatA mAnI levAnuM agara te pitAnAthI caDiyAtI zaktine inkAra karavAnuM abhimAna AvatuM hovAthI ghaNuM sAcI bAbate chUTI javAne doSa khule che; ane mAtra zraddhAjavI thavAmAM taddana parAzrayIpaNuM tema ja pitAnAthI sAdhI zakAya teTalA buddhivikAsane paNa nAza saMbhava hovAthI temAM asatya vastuonA svIkArane doSa khullo che. Ama hovAthI satyanuM samatolapaNuM sAcavavA graMthakAra anekAMtadaSTine Azraya laI zraddhA ane buddhi bannene Adara kare che. ane ApaNuM jevA sAdhAraNa manuSya mATe zraddhAnuM kSetra kayuM ane buddhinuM kSetra kayuM, e pRthakakaraNapUrvaka batAvI, zraddhA ane buddhi bannenA vAstavika upagane mArga darzAve che, ane tema karI zraddhAyuga ane buddhiyuganA virodhane TALI, banne yugane jIvanamAM samanvaya karavAnuM sUcave che. graMthakAra kahe che ke, zAstramAM keTaleka bhAga ahetuvAda che, te bIje keTaleka bhAga hetuvAda che. je viSayomAM ApaNu jevA sAdhAraNa manubenA pratyakSa ke anumAna jJAnane avakAza ja nathI ane je mAtra Agamakathita hoI Agama upara vizvAsa keLavIne ja mAnavA yogya che, Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa 304 tevA padArthInuM nirUpaNu karanAra zAstra te ahetuvAda; ane je padArthone ApaNA jevA sAdhAraNa manuSyeA pratyakSathI jANI zake ke anumAnathI sAdhI zake, agara to jene svIkAravAmAM Agama upara vizvAsa 3LavavAnI jarUra nathI rahetI, tevA padArthanuM nirUpaNu karanAra zAstra te hetuvAda. ahetuvAda zAstrane zraddhAthI ja svIkArI temAM kahela bhAkhatA zraddhAthI ja mAnI levI, ane khIjI rIte chevaTanuM divya jJAna na thAya tyAM sudhI tevI bAbate - upara muddhi ke tarkanA prayAga na karavA; ane hetuvAda zAstra hoya tyAM temAM kahelI bAbA pratyakSa ane anumAnathI tapAsI khAtarI karavI ane pachI ja tenA upara zraddA keLavavI. Ama apUNu' sAdhake eka bAju zraddhA ane bIjI bAju buddhi bannene vikAsa karatA javuM ane e rIte krame krame bannenA viSayanuM aMtara teADI, zradghA ane buddhinA abheda sAdhavA. ahetuvAda ane hetuvAdanuM pRthakkaraNa karI tene samajAvavA bannenA dAkhalAe ApatAM graMthakAra kahe che ke, zAstramAM je bhavya ane abhavya evA be vibhAga karI jIvanI e svataHsiddha jAtA darzAvavAmAM AvI che, te ahetuvAdanA viSaya che. kAraNa ke, badhA jIva bhagya ja ke badhA jIva abhavya ja kema nahi? e praznanA uttara kaI paNu takathI ApI zakAtA ja nathI. bhavya ane abhavya evI e jIvanI jAtA svIkAravAmAM AgamanuM prAmANya ane tenA vaktAnuM Aptatva mAnI levu e eka ja upAya che. bhavya abhavyanI jAtanA vibhAganuM kAraNu buddhithI zodhI zakAya tema ja nathI. ene mAnavAmAM vAnA eve svabhAva che ane svabhAva sava nagamya che" evA vizvAsa rAkhavA e eka ja upAya che. tethI bhavya abhavyanI jAtinA vibhAga darzAvanAra zAstrIya vacanAne ahetuvAda samajavAM. e ja rIte sAdhAraNa vanaspatimAM anaMta jIve che ane pratyekamAM eka jIva che evu zAstrIya kathana te paNa ahetuvAda che. bhaga abhavyane jAtivibhAga ane tenAM zAstrokta lakSaNA mAnI lIdhA pachI jyAre e samyagdarzana Adi lakSaNA DhAImAM dekhAya, tyAre te joI Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 435 ema anumAna karavuM ke, A jIva samyagdarzana Adi guNavA heI bhavya che, ane te kayAreka khAtarIthI saMsArane aMta karaze; te hetuvAda che. e ja rIte jyAM jIvanuM lakSaNa na dekhAya tyAM achavapaNAnuM anumAna karI te pudgala Adi padArthone ajIva mAnavA, te hetuvAdanI maryAdA che. ahetuvAda ane hetuvAdanI viSayamaryAdA jANI laI, je hetuvAdanA viSayamAM ja hetu tarka ke yuktine pravega kare, ane AgamanA viSayamAM mAtra Agamane AdhAra le paNa temAM hetuno prayoga na kare, te ja vaktA jaina siddhAMtanI prarUpaNAne adhikArI che ane te ja navacanane ArAdhaka che. tethI UlaTuM, je vaktA ahetuvAdanA viSayamAM hetune prayoga kare, ane hetuvAdanA viSayamAM mAtra Agama upara AdhAra rAkhe, te anekAMtazAstranI prarUpaNAne adhikArI na hoI, tenI prarUpaNa karavA jatAM te teno virodhaka bane che ema samajavuM. dAkhalA tarIke va ajavA Adi nava mAM jIvatattva yuktithI siddha thaI zake paNa tenA svalpa ane prakAranI bAbatamAM sarvatra yuktivAda na cAlI zake. jIvana asaMkhyAta pradezo che, te pratyeka pradezanuM amuka svarUpa che, kama ane jIvane saMbaMdha anAdi che, anaMta negedika cho eka ja zarIramAM rahe che, vagere bAbate kevaLa AgamavAda upara je avalaMbita che. e ja rIte ajIva tattvanI bAbatamAM dharmAritakAya AdinuM astitva yuktithI siddha thaI zake chatAM tenuM svarUpa te chevaTe AgamavAda upara ja avalaMbita che. asava Adi tomAM paNa amuka aMza yuktisAya heya chatAM bIje keTaloka bhAga AgamavAdane ja viSaya hoya che, tethI e bane vAdaLI viSayamaryAdA samajIne ja pratyeka tattvanuM nirUpaNa karavAmAM te te vAdane Azraya karavAmAM Ave, te ja zretAone jana pravacana upara AdarazIla karI zakAya; nahi to UlaTA teo asaMbhava asaMgati Adi doSe joI zAstra uparanI AsthA gumAvI bese. [43-45] Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa - nayavAdane lagatI carcA- parisuddho nayavAo, AgamamettatthasAhao hoi / so ceva duNNigiNNo doNNi vi pakkhe vidhammei / / 46 / . jAvaiyA vayaNavahA tAvaiyA ceva hoMti NayavAyA / jAvaiyA NayavAyA tAvaiyA ceva parasamayA // 47 // jaM kAvilaM darisaNaM eyaM davaTThiyassa vattavvaM / suddhoaNataNaassa u parisuddho pajjavaviappo / / 48 / / dohi vi Naehi NIaM satthamulUeNa taha vi micchattaM / jaM savisaappahANattaNeNa aNNoNNaNiravekkhA / / 46 / / parizuddha nayavAda e kevala zrutapramANanA viSayane sAdhaka bane che; vaLI te je khoTI rIte mUkavAmAM AvyuM hoya, te banne pakSone ghAta kare che. [46] - jeTalA vacanonA mAge che teTalA ja nayavAde che ane jeTalA nayavAde che teTalA ja parasama che. [47] - je kapila (kapile kaheluM sAMkhya) dazana che e dravyAstikanayanuM vaktavya che. zuddhodananA putra arthAt buddhanuM darzana te parizuddha paryAyanayane vikalpa che. [48] - je ke ulUke arthAt kaNade bane nathI pitAnuM zAstradazana prarUpyuM chatAM te mithyAtva arthAt apramANa che; kAraNa ke, e banne potapotAnA viSayanI pradhAnatAne lIdhe aMdaroaMdara ekabIjAthI nirapekSa che. [49]. ahIM nayavAdanI carcAmAM mukhya traNa bAbata kahevAmAM AvI che. parizuddha ane aparizuddha nayavAdanuM pariNAma, parasamayanuM vAsta Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 69 37, vika parimANa tathA tene AdhAra, ane prasiddha parasamaye - darzananI nayavAdamAM janA. pramANunI dareka vastu ane dharmAtmaka siddha che; tenuM kaI paNa eka vivakSita aMzarUpe pratipAdana karavAno abhiprAya te nayavAda che. je e abhiprAya ekAMzasparza hovA chatAM te vastunA bIjA avivakSita aMzaparatve mAtra udAsIna hoya, arthAta te aMzanuM nirasana karavAno Agraha na dharAvato hoya, ane pitAnA vaktavya pradezamAM ja pravartate heya, te te parizuddha nayavAda che. tethI UlaTuM, je abhiprAya pitAnA vaktavya eka aMzane ja saMpUrNa mAnI tenuM pratipAdana karavA sAthe ja bIjA aMzonuM nirasana kare, te aparizuddha nayavAda che. pari. zuddha nayavAda eka aMzane pratipAdaka chatAM Itara aMzone nirAsa na karate hovAthI tene bIjA nayavAde sAthe virodha nathI hota; eTale chevaTe te mRtapramANunA akhaMDa viSayane ja sAdhaka bane che; arthAta - nayavAda je ke heAya che aMzagAmI, paNa je te parizuddha eTale itarasApekSa hoya, to tenA vaDe chevaTe zratapramANasiddha anekadharmAtmaka AkhI vastunuM ja samarthana thAya che. sArAMza e che ke, badhA ja parizuddha nayavAde pitApitAnA aMzAbhUta vaktavya dvArA ekaMdara samagra vastunuM ja pratipAdana kare che; e ja parizuddha nayavAdanuM phaLa che. tethI UlaTuM aparizuddha nayavAda mAtra pitAthI judA paDatA bIjA pakSanuM ja nahi paNuM svapakSa sudhdhAMnuM nirasana kare che. kAraNa ke, te je bIjA aMzane avagaNI pitAnA vaktavyane kahevA mAge che, te bIjA aMza sivAya tenuM vaktavya saMbhavI ja nathI zakatuM; eTale bIjA aMzanuM nirasana karavA jatAM te pitAnA vaktavya aMzanuM paNa nirasana karI ja bese che. vastunuM samagra svarUpa aneka sApekSa aMzothI ghaDAyeluM che eTale jyAre e sApekSa aMzane ekabIjAthI taddana chUTA pADI devAmAM Ave, tyAre temAMthI eke rahete ke siddha thatA nathI. tethI ja ema kahyuM che ke, aparizuddha eTale bIjAnI paravA na karato nayavAda pitAnA ane bIjAnA ema banne pakSanAM mULa ukhADe che. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa vacanane AdhAra vaktAnA abhiprAya upara che; tethI kAI paNu eka vastuparatve jeTalA vacanaprakArA maLI Ave agara te| sabhavI zake, teTalA ja te vastuparatve baMdhAyelA judA judA abhiprAyA che, ema samajavuM joie. abhiprAyA eTale nayavAda. vacananA prakAza jeTalA ja nayavAda samajavA. e badhA ja nayavAda aMdarA dara ekabIjAthI nirapekSa rahe, te te ja parasamaye eTale jainetara dRSTi che. tethI paraspara virAdha karatA ke dAdara pakSa-pratipakSapaNuM dhAraNa karatA jeTalA nayeA hAya, vAstavika rIte teTalA ja parasamaye che; arthAt ekabIjAnu' nirasana karatI jeTalI vicArasaraNI maLe, agara saMbhave, teTalAM ja te vastuparatvedanA ane e ajana. jaina darzana te aneka te virodhI davenA samanvayamAMthI udbhavatuM hevAthI, eka ja che. ajaina ane jaina darzanonu niyAmaka tattva virAdha ane samanvaya che. potAnA vakatavyanA pratipAdanamAM jene uddeza parivarodhanA hoya, te ajaina dana; ane jene uddeza samanvayanA hoya te jaina darzana. 39 sAMkhyadarzana AtmA Adi tattvA paratve nityatvavAdI ane bauddhadarzana anityatvavAdI che. e banne dRSTi parasamaya che; kAraNu ke tee ekabIjAne avagaNe che. e mane dRSTienA samanvaya karatAM jaina darzana kahe che ke, AtmA Adi taaAmAM nityatva che. pazu te dravyAstika dRSTie; ane temAM anityatva paNa che paraMtu te paryAyAstika daSTie. A pramANe sAMkhya ane bauddha ane darzAnAnA samanvaya upara je ene siddhAMta DAyeA che ke AtmA Adi tattvA apekSAvizeSe nitya paNa che ane anitya pazu che, te siddhAMta ja jaina siddhAMta. . ahIM prazna thAya che ke, eka ja vastuparatve nityatva anitya Adi virAdhI dharmInA samanvayamAM ja jo jainardiSTa AvatI hAya, tA vaizeSika darzanane paNa jainadarzana kahevuM paDaze; kAraNu ke e na paNa mAtra nityatva ke mAtra anityatva na svIkAratAM nityatva anityatva, anne Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDa : 469 309 svIkAre che, tene uttara e che ke, vaizeSikadaza namAM niyatva ane anityatva e vidhI e zAnuM pratipAdana hovAthI emAM dravyAstika ane paryAyAstika banne nayAne sthAna che kharuM; paNu e ane nayA potapotAnA viSayanu svataMtrapaNe ja pratipAdana kare che. kAraNa ke, vaizeSikadana ema mAne che ke, je paramANu AtmA Adi padArtho nitya che, te nitya ja che; ane je ghaTa paTa Adi padArtho anitya che, te anitya ja che; eTale nitya manAyela padAtha mAM anityatvane ane anitya manAyela padArthomAM nityatvane sthAna ja nathI. AkhA dana paratve nityatva anitya antane svIkAra hovA chatAM, vastuparatve e ane dharmAM ekabIjAthI chUTA ane svataMtrapaNe ja svIkArAyelA che. tethI e danamAM upalaka daSTie nitaMtra ane aniyaMtvagAmI banne naye| dekhAvA chatAM, tAttvika rIte temAM samanvaya pAmelA nathI; mATe ja vaizeSika dAna e jainadarzana nathI. jainadarzana kAI paNu eka ja vastuparatve e vidhI dekhAtA dharmonA samanvaya apekSAvizeSathI kare che; ane vaizeSika darzana vastubheda viredhI dharmanA bheda svIkAre che. A ja bannemAM taphAvata che. e ja pramANe sAmAnya vizeSanI khAkhatamAM paNa khulAsA che. vaizeSikadana vastumAM thatA sAmAnya ane vizeSa vyavahAranA niyAmaka tarIke e vastumAM ekabIjAthI nirALAM sAmAnya evAM sAmAnya ane vizeSa e svataMtra tattvA svIkAre che; jyAre jaina darzana e ja vyavahAranA niyAmaka tarIke vastumAtrane vizeSa ubhayasvarUpa svIkArI le che ane kahe che ke taddana svataMtra evA sAmAnya vizeSa judA dharmo keAI paNa vastumAM saMbhavI ja na zake. [46-49 ] kA svarUpa paratve ekAMta ane anekAMta dRSTinA taphAvata---- je saMtavAyadose sakkolUyA bhaNati saMkhANaM / saMkhA ya asavvAe tesiM savve vi te saccA / / 50 / / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa te u bhayaNovaNIyA sammaiMsaNamaNuttaraM hoMti / jaM bhavadukkhavimokkhaM do vi na pUreMti pADikkaM // 51 // natthi puDhavIvisiTTho 'ghaDo' tti jaM teNa jujjai annnnnno| jaM puNa 'ghaDo' tti puvvaM Na Asi puDhavI tao aNNo / / 52 / zAka-bauddhI, aulU-vaizeSike sAMkhyanA sAdapakSamAM je doSo kahe che, ane vaLI te sAMkhya bauddha ane vaizeSikanA asadvAdapakSamAM je deSo kahe che, te badhAye sAcA che. [50]. - te sAda ane asaddhAda bane anekAMtadaSTie goThavAya tyAre ja sarvottama samyagdazana bane che; kAraNa ke e bane eka eka judA saMsAranA duHkhathI chUTakAre sAdhatA nathI. [51] je mATe ghaTa e pRthvIthI bhinna nathI tethI te tenAthI abhinna ghaTe che; vaLI je mATe pRthvI e pahelAM ghaDo na hatI tethI tenAthI bhinna che. [2] ahIM be vAto batAvavAmAM AvI che. ekAMtadaSTimAM AvatA deSane anekAMtadaSTimAM sthAna nathI ja; ane anekAMtaSTi pramANe phalita thatuM vastunuM svarUpa. kArya ane kAraNane bhedabheda viSe aneka daSTie pravarte che. bauddha ane vaizeSika darzana bhedavAdI hoI kAraNa ane kArya bhinna bhinna che ema mAne che, tethI ja teo asata eTale utpatti pahelAM kAraNamAM nahi evA apUrva ja kAryanI utpatti svIkAre che. tethI UlaTuM, sAMkhe abhedavAdI heI kAraNa ane kArya abhinna che ema mAne che ane tethI ja teo sata eTale utpatti pahelAM paNa kAraNamAM vidyamAna evA kAryanI utpatti varNave che. bauddha ane vazeSika pitAnA pakSanuM sthApana karatAM sAMbenA satakAryavAdane dUSita karavA kahe che ke, Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 52 e kAraNamAM utpatti pahelAM paNa kArya sata-vidyamAna hoya, te utpatti mATe prayatna nakAme che; temaja utpatti pahelAM paNa sata hevAthI kAraNamAM kArya dekhAvuM joIe ane kAryasApekSa badhI kriyAo, ane badhA vyavahAre kAryanI utpatti pahelAM paNa thavA joIe ItyAdi. e ja rIte sAMkhe pitAnA pakSanuM sthApana karatAM bauddha ane vaizeSikenA asAdane dUSita karavA kahe che ke, je asata kAryanI utpatti thatI hoya, te game te kAraNamAMthI game te kAya kema nathI nIpajatuM ? mATImAMthI ghaTa ja ane sUtaramAMthI kapaDuM ja thAya che evo niyama zA mATe ? tema ja je asata vastunI utpatti thatI hoya, to mANasane zIMgaDAM kema na Ave? vagere. A bane dRSTio eka bIjAne je deSa Ape che te badhA ja sAcA che, kAraNa ke e daSTie ekAMgI hAI bIjI bAju jatI ja nathI. e UNapane lIdhe svAbhAvika rIte ja temAM deSa AvI jAya che. paraMtu e bane daSTio samanvayapUrvaka goThavavAmAM Ave, te eka bIjAnI UNapa TaLI jAya che ane te pUrNa bane che, eTale te dene jagyA ja rahetI nathI. jemake, kAya ane kAraNa e bhinna che chatAM abhinna paNa che. bhinna hovAthI utpatti pahelAM kArya asata che, abhinna hovAthI sata paNa che. sata che te zaktinI apekSAe eTale utpatti mATe prayatnanI apekSA rahe ja; ane tethI ja utpatti pahelAM avyakta dazAmAM vyaktakArya sApekSa vyavahAra nathI saMbhavatA. e ja rIte asata che te utpattinI apekSAe; zaktinI apekSAe te kArya sata ja che; tethI ja dareka kAraNamAMthI dareka kAryanI utpattine agara manuSyazRMga jevI atyaMta asata vastunI utpattine avakAza ja nathI. je kAraNamAM je kArya pragaTAvavAnI zakti , temAMthI prayatna thayA pachI te kAya pragaTe, bIjuM nahi. A rIte sata ane asatavAdane samanvaya thatAM ja dRSTi pUrNa ane zuddha thatI hovAthI FOT " Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 sanmati prakaraNa temAMthI deSa sarI jAya che. eka eka chUTe vAda game teTale prabaLa dekhAto hoya, chatAM te ekadezIya mAnyatA upara baMdhAyele hAI yathArtha jJAna pUruM nathI pADI zakato; ane teTalI khAmIne lIdhe paraMparAe te pitAnAmAM baddha thanArane kalezamukta paNa nathI karI zakate. jyAre sama nvaya e, daSTinI vizALatA upara racAyele hAI yathArtha jJAna pUra pADe che ane mANasane saMkucitatAjanita lezabaMdhanamAMthI chUTo anekAMtadaSTi pramANe ghaTarUpa kArya e pRthvIrUpa kAraNathI abhinna ane bhinna philita thAya che. abhinna eTalA mATe ke mATImAM ghaDo janmAvavAnI zakti che ane ghaDe bane che tyAre paNa e mATI vinAne nathI hoto. bhinna eTalA mATe ke utpatti pahelAM mATI ja hatI ane ghaDe najare paDato na hato ane tethI ja ghaDAthI sadhAnArAM kAme paNa thatAM na hatAM. [50-52 ] karaNaviSayaka vAdonuM ekAMtane lIdhe mithyApaNuM ane anekAMtane lIdhe samyapaNuM- kAlo sahAva NiyaI puvakayaM purisakAraNegaMtA / micchattaM te cevA (va) samAsao hoMti sammattaM / / 53 / / * kAla, svabhAva, niyati, pUvakRta - adaSTa ane puruSarUpa kAraNa viSenA ekAMtavAde mithyAtva - ayathArtha che; ane te ja vAde samAsathI - paraspara sApekSapaNe maLavAthI samyakatva - yathArtha che. [3] kAryanI utpatti kAraNane AbhArI che. kAraNuM viSe paNa aneka mate che. temAMthI ahIM pAMca kAraNavAdone ullekha che. 1. A badhA kAraNavAda zvetAzvatara upaniSadamAM che; adhyAya 1. AnI vadhAre sarakhAmaNuM mATe juo sanmati TIkA pR0 710, TippaNa pa. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDa: 53 313 kAI phAlavAdI che; jee phakta kAlane ja kAraNa mAnI tenI . puSTimAM kahe che ke, judAM judAM kaLA, varasAda, zaradI, garamI vagere adhu Rtubhedane ja AbhArI che ane Rtubheda eTale kALavizeSa. DhAI svabhAvavAdI che; je phkata svabhAvane ja kArya mAtranuM kAraNu mAnI tenA samarthanamAM kahe che ke, pazuonu sthaLagAmIpaNuM, pakSIonu gaganagAmIpaNuM ane phaLanuM kAmaLapaNuM temaja kAMTAnuM tIkhApaNuM - aNIdArapaNuM e badhuM prayatna ke kAI khIjA kAraNathI nahi paNu vastugata svabhAvathI ja siddha che. - kAI niyativAdI che; te niyati sivAya khIjA kazAne kAraNu na mAnatAM potAnA pakSanI puSTimAM kahe che ke, je sAMpaDavAnuM hoya te sAruM ke narasuM sAMpaDe ja che, na thavAnuM thatuM nathI ane thavAnuM maTatuM nathI; tethI te adhuM niyatine AbhArI che, emAM kALa svabhAva ke khIjA eke kAraNune sthAna nathI. kAI adRSTavAdI adRSTane ja kAraNu mAnI tenI puSTimAM kahe che. ke, badhA mANusA pUrva saMcita karma yukta janme che ane pachI tee peAte dhAyu na heAya tevI rIte sacita karmAMnA pravAhamAM taNAya che. mANusanI buddhi svAdhIna nathI, pUjita sa MskAra pramANe ja te pravate che; mATe adRSTa ja badhAM kAryAMnu kAraNa che. karNa puruSavAdI puruSane phakta kAraNu mAnI tenI puSTimAM kahe che. ke, jema kareALiyeA badhA tAMtaNA saraje che, jema jhADa badhA phaNagA pragaTAve che, tema ja zvara jagatanA sarjana pralaya ane sthitinA kA~ che. Izvara sivAya bIjuM kazu ja kAraNa nathI. je kAraNarUpe khIju rRkhAya che, te paNu Izvarane ja adhIna che; tethI badhu' ja phakta IzvarataMtra che. A pAMce vAdA yathArtha nathI, kAraNa ke te dareka potAnAM matavyo uparAMta bIjI bAju joI zakatA na heAvAthI apUNu che; ane chevaTe adhA pArasparika virAdheAthI ja haNAya che. paNa jyAre e pAMce vAdo Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ati prakaraNa paraspara vireAdhIpaNuM choDI eka ja samanvayanI bhUmikA upara AvI UbhA rahe che, tyAre temAM pUrNatA Ave che ane pArasparika virodha ja rahe cheeTale te yathArtha bane che. e sthitimAM kALa svabhAva Adi ukta pAMce kAraNenuM kAryajanaka sAmarthya je pramANusiddha che, te svIkArAya che ane eka pramANasiddha kAraNane apalopa thato nathI. [53] AtmA viSe nAstitva Adi cha pakSanuM mithyApaNuM ane astitva Adi cha pakSanuM samyaphapaNuM patthi Na Nicco Na kuNai kayaM Na veei Natthi NivvANaM / Natthi ya mokkhovAo cha mmicchattassa ThANAI / / 54 / / atthi aviNAsadhammI karei veei atthi NivvANaM / atthi ya mokkhovAo cha ssammattassa ThANAiM // 55 / / AtmA nathI, te nitya nathI, te kAMI karato nathI, te karela kamane vedata nathI, tene nirvANa - mekSa nathI ane mokSane upAya nathI, e cha mate mithyAjJAnanAM sthAne che. [54] AtmA che, te avinAzI che, te kare che, anubhave che, tene nirvANa che, ane mokSane upAya che, e cha mate yathArtha jJAnanAM sthAne che. AdhyAtmika vikAsanI saMpUrNatA sAdhavAmAM je pakSanA Agraha eka ke bIjI rIte ADe Ave che, ane je Agrahe temAM sahAyaka thAya che, te baMne prakAranA AgrahanuM ahIM kathana che. sAdhanAmAM bAdhaka anArA Agraha bhrAMta dRSTi upara racAyelA hoI ayathArtha, ane abrAMta dRSTi -upara racAyelA sahAyaka Agraho yathArtha che. te anukrame A pramANe 1. ema mAnavuM ke AtmA jevuM kAMI tattva ja nathI te anA-tmavAda; 2. ema mAnavuM ke Atmatattava che che kharuM paNa te nitya na Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatIya kAMDaH 55 315 hAI vinAzI che te kSaNikAtmavAda, 3. ema mAnavuM ke AtmA che te nitya paNa te phUTastha hoI kazuM kartava nathI dharAvatA te akartavavAda 4. ema mAnavuM ke AtmA kAMIka kare che kharo paNa te kSaNika heI agara nilepa hoI kAMI vipAka anubhava nathI te atRtvavAda; 5. ema mAnavuM ke AtmA haMmezAM ja kartA ane bhaktA rahetA hovAthI tenA svarUpanI peThe rAga dveSa Adi dene aMta ja nathI Avate te anirvANuvAda; 6. ema mAnavuM ke svabhAvathI AtmA kayAreka mekSa pAme che paNa tene meLavavAne bIje kaze ja upAya nathI te anupAyavAda. A chamAMthI koI paNa eka vAdane Agraha baMdhAI jAya, te kAM te AdhyAtmika sAdhanamAM pravRtti ja na thAya ane te te vizeSa AgaLa na cAle ane chevaTa sudhI te Take ja nahi; tethI enA sthAnamAM anukrame nIcenA Agraha Avazyaka che: 1. AtmA che ema mAnavuM; 2. te che eTaluM ja nahi paraMtu avinAzI che ema mAnavuM; 3. te mAtra avinAzI ja nahi paNa kavazakita dharAve che ema mAnavuM; 4. te jema katva zakita dharAve che tema bhakatRtvazakita paNa temAM che ema mAnavuM; 5. katRtva ane bhakatRtva zakti hovA chatAM kayAreka pravRttinA preraka rAga dveSa Adi doSone aMta zakya che ema mAnavuM; ane 6. te aMtane upAya che ane te AcarI zakAya evo che ema mAnavuM. A chaye Agraho sAMdhakane zraddhA arpe te dvArA sAdhanAmAM AgaLa vadhavA prere che, tethI te samyapha che. [54-55]. vAdamAM anekAMtadaSTinA abhAve AvatA de- sAhammau vva atthaM sAhejja paro vihammao vA vi| aNNoNNaM paDikuTThA doNNavi ee asavvAyA // 56 // davvaTThiyavattavvaM sAmaNNaM pajjavassa ya viseso / ee samovaNIA vibhajjavAyaM viseseMti // 57 / / Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samati prakaraNa heuvisaovaNIaM jaha vayaNijjaM paro niyattei / jai taM tahA purillo dAiMto keNa jivvaMto / / 58 / / eyaMtA'sabbhUyaM sabbhUyamaNicchiyaM ca vayamANo / loiya-paricchiyANaM vayaNijjapahe paDai vAdI / / 56 / / para arthAt ekAMtavAdI sAdhamyathI ke vaidhamyathI atha. -sAdhyanuM sAdhana kare, tyAre paraspara athaDAtA e banne asaddhAda Thare che. [56] dravyAstikanuM vaktavya sAmAnya ane paryAyAstikanuM vaktavya vizeSa che. e bane nirapekSapaNe chUTA chUTA javAmAM Ave, te ekAMtavAdane viziSTa banAve che arthAt UbhuM kare che. [5] (vAdI dvArA) hetanA viSayarUpe mUkavAmAM Avela sAdhyane para - prativAdI je rIte AkSepa samajI dUSita kare che, je vAdIe te sAdhyane te ja rIte darzAvyuM hoya, te te keInAthI jitAta ? arthAt kAIthI na jitAta. [58] ekAMta asatya belanAra ke satya chatAM anizcita bolanAra vAdI laukika ane parIkSAnA AkSepano viSaya bane che. [1] vAdabhUmimAM UtaranAra vAdI je anekAMtadaSTi rAkhyA vinA temAM Utare, te te kadI saphaLa na thAya; UlaTuM asavAdI Thare, hAre ane ziSTonI niMdAnuM pAtra bane, e vastu ahIM batAvavAmAM AvI che. - koI paNa vAdI pitAnA pakSanuM sAdhana bhale sAdhamya ke vaidhamya daSTAMtathI kare, paNa jo teno pakSa ekAMta haze, to bIjA virodhI pakSa sAthe athaDAze ane chevaTe e bane asAda - mithyA siddha karavAnA. mATe anumAnamAM je sAya mUkavuM te ekAMta daSTie na mUkavuM. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIya kAMDaH 569 317 dravyAstikane viSaya kevala sAmAnya ane paryAyAstikane viSaya kevala vizeSa e bane jo ekamekathI chUTA pADI kaI paNa vastumAM sAdhavAmAM Ave, te tenAthI ekAMtavAda ja Ubhe thAya ane anekAMtadaSTi lepAya. tethI e baMnenuM paraspara sApekSapaNe ja sAdhana karavuM prApta thAya che. kaI vAdI pUrvapakSa karatAM hetuthI siddha karavA dhArelA pitAnA sAdhyane je ekAMtape che, te prativAdI tenI khAmI joI tenA pakSane teDI pADe che ane te hAra khAya che, AvI vastusthiti che. have je e ja pUrvapakSIe prathamathI ja potAnA pakSamAM khAmI na rahe te mATe anekAMtadaSTie sAdhya kyuM , te game tevA prabala prativAdIthI paNa tene hAra khAvI na paDaMta e khulluM che. mATe vAdamAM UtaranAra anekAMtadaSTie ja sAdhyane upanyAsa kare; jethI te kadI na hAre. ekAMtapaNAne lIdhe je nitAMta cheTuM hoya tenI te vAta ja zI ? paNa ekAMtarUpe sAcuM hovA chatAM je tene anizcita - saMdigdharUpe vAdagoSTImAM mUkavAmAM Ave, te te vAdI vyavahArakuzaLa ane zAstrakuzala badhA ja sabhyonI dRSTimAM UtarI paDe che; tethI mAtra anekAMdaSTi rAkhavI eTaluM ja basa nathI paNa e dRSTi sAthe asaMdigdhavAdIpaNuM paNa vAdagoSTImAM Avazyaka che. [56-59] . tattvaprapaNAnI gya rItanuM kathana- davvaM khittaM kAlaM bhAvaM pajjAya-desa-saMjoge / bhedaM ca paDucca samA bhAvANaM paNNavaNapajjA / / 60 / / padArthonI prarUpaNAne mAgadravya, kSetra, kAla, bhAva, paryAya, deza, saMjoga ane bhedane AzrIne ja yogya thAya che. [60] . padArthonI anekAMtadaSTipradhAna praspaNa gya rIte karavI hoya, te je je bAbate tarapha dhyAna avazya rAkhavuM ghaTe, te bAbatene ahIM Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 samati prakaraNa nirdeza che. evI bAbate ATha che. te A pramANeH 1. dravya padArthanI mULajAti; 2. kSetra -sthitikSetra; 3. kAla-samaya; 4. bhAva-padArthagata mULazakti; 5. paryAya - zaktinAM avirbhAva pAmatAM kAryo; 6. deza - vyAvahArika jagyA; 7. saMjoga - AjubAjunI paristhiti ane 8. bheda - prakAre. . dAkhalA tarIke dhyAna tyAga Adi keI cAritrAzanA adhikAranuM nirUpaNa karavuM hoya, agara AtmatatvanuM svarUpa batAvavuM hoya, te ochAmAM ochuM uparanI ATha bAbate upara barAbara lakSya rAkhavAthI ja te vizada rIte ane abrAMta rIte thaI zakaze. [6] mAtra eka eka nayAzrita sUtramAM saMpUrNa sUtratvanI mAnyatAthI AvatA de - pADekkanayapahagayaM suttaM suttaharasaddasaMtuTThA / viviyanAmathI nahAmamittavivastI dara , sammaiMsaNamiNamo sayalasamattavayaNijjaNiddosa / attukkosaviNaTThA salAhamANA viNAseMti / / 62 // eka eka nayamAgane Azrita evA sUtrane bhaNuM jeo sUtradharazabdathI saMtuSTa thaI jAya che, teo vidvAnogya sAmarthya vinAnA rahI jAya che, ane tethI teonI pratipatti Agama pramANe ja vibhakta heya che, arthAt mAtra zabdaspazI hoya che. [61]. pitAnI baDAI hAMkatA teo AtmatkaSathI naSTa thaI saMpUrNa dharmomAM samAtA vaktavyane lIdhe nirdoSa evA e samyagadazana- anekAMtadaSTine nAza kare che. [2] kaI paNa eka vastu para jeo badhI daSTione vicAra karyA vinA ekAda daSTine pakaDI le che, ane te daSTinA samarthaka sUtrane Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 tRtIya kAMDa 13 abhyAsa karI pitAne sUtradhara manAvI teTalAmAM ja saMtuSTa thaI jAya che, temAM anekAMtadaSTiyogya vidvattAnuM sAmarthya nathI ja AvatuM ane tethI teonuM jJAna mAtra zabdapATha pUratuM vizada hoya che; svataMtraprajJAjanya vizadatA nathI AvatI. eTale teo ceDAmAM ghaNuM mAnI phulAI jAya che ane pitAnI baDAI hAMkatAM chevaTe anekAMtadaSTine nAza ja kare che. [61-62] zAstraprapaNAnA adhikArI thavA mATe Avazyaka guNa Na hu sAsaNabhattImattaeNa siddhaMtajANao hoi / Na vi jANao vi NiyamA paNNavaNANicchio NAmaM // 63 // mAtra AgamanI bhaktithI kaI siddhAMtane jJAtA nathI thatuM tema ja tene jJAtA paNa kAMI niyamathI prarUpaNAne yogya nathI. banato. [63] . kAI mAtra zAstrabhaktithI prerAI tenI prapaNAne adhikAra pitAmAM mAne che; ane keItheDuM jJAna thayuM eTale tene adhikAra pitAmAM mAne che. te bannene lakSI graMthakAra kahe che ke, zAstranI yathAvat prapaNAne adhikAra meLavavA mATe tenuM pUrNa ane nizcita jJAna joIe. e kAMI mAtra zAstranI bhaktithI ke tenA thoDA ghaNuM jJAnathI siddha nathI thatuM; kAraNa ke bhakti chatAM ghaNAmAM zAstranuM jJAna nathI hotuM ane zAstranuM jJAna dharAvanAra badhA ja kAMI niyamathI prapaNuM karavAnI lAyakAta nathI dharAvatA. evI lAyakAta zAstromAM paNa viralane ja hoya che ke jeo anekAMtadaSTine sparzanArA hoya che. [63] tanA pUrNa ane nizcita jJAna mATe zuM karavuM tenuM kathanasuttN atthanimeNaM na suttametteNa atthapaDivattI / atthagaI uNa NayavAyagahaNalINA durabhigammA / / 64 / / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 320. sanmati prakaraNa tamhA ahigayasutteNa atthasaMpAyaNammi jaiyavvaM / / AyariyadhIrahatthA haMdi mahANaM vilaMbenti / / 65 / / sUtra e arthanuM sthAna che. paNa mAtra sUtrathI arthanI pratipatti thatI nathI; arthanuM jJAna paNa gahana nayavAdane Azrita hoI dulabha che. [6] - tethI sUtra zIkhelAe atha meLavavA prayatna kare; kema ke akuzala ane duSTa AcAryo AthI zAsananI viDaMbanA kare che. [65 koI sUtrapAThanA abhyAsamAtrathI tattvajJatAne dAvo kare, te tene uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke, sUtrapATha e arthanuM pratipAdaka hoI tene AdhAra che kharI; paraMtu mAtra sUtrapAThathI arthanuM pUrNa ane vizada jJAna thaI zakatuM nathI. evuM jJAna gahana nayavAda upara AdhAra rAkhatuM hovAthI, tene meLavavuM kaThaNa che. je nayavAdamAM barAbara praveza thAya, te ja evuM jJAna sulabha thAya. - tethI je tanuM pUrNa ane vizada jJAna meLavavA Icche, teNe sUtrapATha zIkhI lIdhA pachI paNa tene nayasApekSa pUrvApara aviruddha artha jANavA mATe prayatna kare ja joIe; are te mATe teNe nayavAdamAM praveza karavo ja joIe. jeo ema nathI karatA ane akuzala chatAM dhRSTa thaI zAstraprarupaNa kare che, teo pravacanane bIjAnI dRSTimAM utArI pADe che. [64-65] gaMbhIra ciMtana vinAnA bAhya ADaMbaramAM AvatA denuM kathanajh jaha bahussuo sammao ya sissagaNasaMparivuDo ya / aviNicchio ya samae taha taha siddhaMtapaDiNIo / / 66 / / Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIya kAMDaH 67 caraNa-karaNappahANA sasamaya-parasamayamukkavAvArA / caraNa-karaNassa sAraM NicchayasuddhaM Na yANaMti / / 67 / / siddhAMtamAM nizcita nahi thayelo kaI jema jema bahuzrutarUpe manAtA jAya ane ziSyasamUhathI vIMTaLAte jAya, tema tema te siddhAMtane zatru bane che. [66] jeo vrata ane tenA piSaka niyamomAM magna che ane svasiddhAMta tema ja parasiddhAMtanA ciMtananuM kArya cheDI beThA che, teo nizcayaSTithI zuddha evuM vrataniyamanuM phaLa ja nathI jANatA. [67] jeo padavI ane ziSya parivAranA mehamAM rata che temane, tathA jeo zAstrIya ciMtana choDI mAtra kriyAmAM rata che teone lakSI graMthakAra kahe che ke, siddhAMtanA ciMtana vinAne puruSa jema jema tevA lekamAM bahuzruta tarIke mAnya thato jaze ane tevA ja ziSyone ekatrita karI teone netA thate jaze, tema tema te jaina siddhAMtane zatru ja thavAne. bahuzrutapANAnI chApa ke moTe ziSya parivAra e kAMI siddhAMtanA nizcita jJAnanAM kAraNa nathI; UlaTuM bAhya ADaMbara ane daMbha tevA nizcita jJAnanA bAdhaka ja thAya che. vrata-niyame ane temane lagatA vividha AcAmAM rata thaI tattvaciMtana cheDanArA e vrata-niyama ane AcAranA phaLathI vaMcita rahI jAya che. emanuM phaLa tanuM yathArtha jJAna meLavI, te pramANe vizadaruci keLavI, Atmazuddhi karavI e che. have je zAstraciMtana ja choDI devAmAM Ave, te tanuM sAmAnya jJAna paNa na saMbhave; sAmAnya jJAna na hoya eTale e taronuM vizeSarUpe vizada jJAna kayAMthI ja saMbhave ? evA vizada jJAna vinA vAstavika tatvaci - samyagdarzana paNa Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNa na ja saMbhave; ane enA vinA Atmazuddhi paNa aTake. tethI AtmazuddhinA lakSathI vrata-niyama aMgIkAra karanAra mATe jarUra che ke teNe tatvaciMtana kadI na choDavuM. - je svataMtrapaNe tatvaciMtana karavA asamartha hoya, teNe paNa chevaTe yogya guru vagerene Azraya laI tattvaciMtananA vAtAvaraNamAM jIvana vyatIta karavuM e ja vrata-niyamane saphaLa banAvavAne rAjamArga che. [67] ekalA jJAna ane ekalI kriyAnA anupayogIpaNAnuM kathana- NANaM kiriyArahiyaM kiriyAmattaM ca do vi egaMtA / asamatthA dAeuM jamma-maraNadukkha mA bhAI / / 68 / / kriyA vinAnuM jJAna ane mAtra jJAnazUnya kriyA e bane ekAMte hoI, janmamRtyunA duHkhathI nibhayapaNuM ApavA asamartha che. 6i8]. pAkSI gAthAmAM kriyA sAthe jJAnanuM AvazyakapaNuM batAvyuM che. ahIM e bannene samanvaya sAdhavA anekAMtadaSTine upayoga karavAnI sUcanA che. AtmAnI zaktione ekasarakho vikAsa sAdhyA sivAya kaMI paNa phaLa prApta karI zakAya nahi. enI zaktio mukhya be che. eka cetanA ane bIjI vAya. e bane zaktio arasaparasa evI saMkaLAyelI che ke, ekanA vikAsa vinA bIjane vikAsa adhUro ja rahI jAya che. tethI bane zaktione sAthe ja vikAsa Avazyaka che. cetanAne vikAsa eTale jJAna meLavavuM ane vIryane vikAsa eTale e jJAna pramANe jIvana ghaDavuM. sUjha na hoya to jIvana yogya rIte ghaDAya kema? ane sUjha hoya chatAM te pramANe vartavAmAM na Ave te tethI jIvanane zuM lAbha? eTale ja kahevAmAM AvyuM che ke jJAna ane kriyA e banne ekAMto arthAta jIvananA chUTA chuTA cheDAo che. e bane cheDAe gya rIte goThavAya Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 dharAvaNa , tIya kAMDaH 69 te ja te phaLasAdhaka bane, anyathA nahi. A bAbatamAM aMdha-paMgunyAya prasiddha che. [68] upasaMhAramAM jinavacananI kuzaLakAmanA- bhaI micchAdasaNasamUhamaiyassa amayasArassa / jiNavayaNassa bhagavao saMviggasuhAhigammassa / / 66 / / mithyAdarzananA samUharUpa, amRta (amarapaNuM) ApanAra ane mumukSuo vaDe anAyAsathI samajI zakAya evA pUjya jinavacananuM bhadra ha. [6] ahIM jinavacananI kuzaLakAmanA karatAM graMthakAre ene traNa vizeSa ApyAM che: 1. mithyAdarzananA samUhamaya e vizeSaNathI ema sUcavyuM che ke, jenadarzananI khUbI ke vizeSatA, chUTI chUTI ane ekabIjIne avagaNatI heITI karatI aneka vicArasaraNIone yogya rIte goThavI, temanI upagitA sAdhavAmAM ja che. 2. saMvignasukhAdhigamya e vizeSaNathI ema sUcavyuM che ke, jainadarzana e aneka paraspara virodhI daSTione samucita saravALo heI, game teTaluM jaTila hovA chatAM paNa e mumukSataTastha mATe vagara mahenate samajI zakAya tevuM che. ene samajavAne adhikAra lezazAMti (mumukSapaNA)mAM rahe che. 3. amRtasAra e vizeSaNathI ema sUcavyuM che ke, jemAM madhyasthapaNuM kendrasthAne che ane tethI je madhyastha vaDe ja samajI zakAya tevuM che, te jinavacana lezane nAza karavA dvArA amarapaNuM meLavI ApavAnI, je adhikArI 'upaga karavA dhAre te, zakti dharAve che. A traNe vizeSaNone lIdhe ja enI pUjyatA che. [69] - tRtIya kAMDa samApta Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanAnA vizeSa zabdonI sUci akalaMka 125, 127, 159 akSapAda 131 akSara 26 aja 135, 182, 183 ajitasiMha 144 ajitasena 144 - aNubhASya 163 atharvaveda 156 advaitamImAMsA 159-160 advaitavAda 112 anaMtanAtha 13 anityavarNavAcakavavAda 167 anuNya 153, 177 anekArtha saMgraha 49 anekAMta 159-165, 167 anekAMta jayapatAkA 114, 124, 125 Ti anekAMtaSTi 145, 170 anekAMtavAda 111-2, 1pa4 anyayogavyavada 130, 180 aparavairAgya 189 apauruSeyavAda 112, 166, 185. abhayacUlA 17 abhayadeva 74 Ti0, 89, 100, 109, 114, 122-4, 137, 140-4, 146-7, 154, 159, 160; -navAMgItikAra 168 abhAvakAraNanAda 170 abhidhAnarAje 140 Ti. abhedavAda 120, 125, 168-9 amadAvAda 13, 21 amarakoza 5 Ti, 156, 181 Ti. amarasiMha 63 Ti. agavyavaheda 130 alaMkAra patra avaMti 53, 95 avaMtisukamAla 93 0i, 94, 95 azoka 35 azvaghoSa 134-5, 179 Ti, 182-3 aSTasahastrI 65 0i, 114, 172 asatkArya 167 asavaMzavAda 185 asaMga 72, 13ra-3, 138 astitva ane nAstitvavAda 170 ahetuvAda 171 aMka 30 aMga 159 A0 14, 24-5 AkasimakatvavAda 170 24 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara5 uttarAdhyayana 141 uttaramImAMsA 50, 160, 162 uttahiMdustAna 151, 159, 160 utpAdabaMga-sthiti-vAda 162 3 udayasAgarasUri 178 Tiva upajAti 15 Agama 146, 158, 164, 166 AgamavAda 112, 170 AcArAMga 89, 93 0i, 102, - 129, 156 Avaka 113, 175, 178 ( juo niyati) ANaMdasAgarajI 13 AtmarUpavAda 170 AtmavyApakatAvAda 166 AdisAMkhya - kapila 181 AptaparIkSA 185 AptamImAMsA 109-113, 159 Ti, 170, 180, 185 A0 prati 14, 22 (juo A0) AryabhaTTa 35 AryasiddhAMta 35 Arca suhatI (juo suhastI) AryAda 152 AvazyakacUNi 93 Tiva Asrava 189 IsiMga 66 Tiva.. islAmI dhama 161 iDiyana hisTorikala kavArTala 133 Ti Idra 180-1 IzvarakatvavAda 166 Izva2kAraNavAda 170 IzvarakRSNa 153, 188 ujajayinI, urjAnI, ujajainI 61, 76, 7, 81, 84, 88, 89, 93 Ti0, 5 uDiyAlipi 26 Tiva upaniSad 50, 146, 156, 163, 175, 178, 182, 188 upayogAbhedavAda 58 Tiva umAsvAti 103-4, 106,7, 152-3, 159 veda 15 cAe 157, 188 *sUtranaya 160, 114 RSabhadeva 84, 87, 89 ekAMtavAda 111-2 e pIgrAphIA haDikA 29 Tiva evaMbhUtanaca 160 ejhA 19 kaccha 13 kacchapI pustaka 9, 10 kaThaupaniSada 182 Ti. kaNAda 117, 131, 171-2, 188 kathAvali 5, 86, 114, 115 karNATaka 87 kamarAja 143 kapila 117, 185 kamalazIla 137. karmAra (gAma, nagara) 78,79, 89, 93 kalakattA 13 kalpasUtra 90-1 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 326 kalyANamaMdira 83,97,99, 1008, 102, 181, 183 kalyANavijayajI 58 >=i0, 92 Ti kasAyapAhuDa 126 kaDa 156 kathArikAkuDaga 94 kaeNmikA 5, 6 kAgaLa 4 kAThiyAvADa 13, 68 kAtyAyana 76, 89 kAMDa 156 kAMtivijayajI kAmarUdeza 78 13 kAraNasamavAyavAda 171 kAraNakAMtavAda 112 kA kAraNabhedAbhedavAda 100 kAlidAsa 62, 63 8i0, 94 ai0, 95, 134-5, 177, 182, 187, 186, 187 Ti. kAvyaprakAza 142 kAvyAla kAra 138 0 kALa Adi (pAMca) kAraNavAda kAzItI * Keith, sUci 170 Indian Logic and Atomism 7 Ti0 kuTuMbezvara 93 Ti kuMDaMga 95 187 kuMDagezvara 81, 86, 89, 93, 95 kumAra kumArasa'bhava 134, 182 Ti0, 183 kumAli 116 0i kumudacaMdra 77, 89, 90, 99, 102 kuM'DagrAma 93 Ta0 kuMdakuMda 1037, 120, 124, 154 kRpAca67 13 kevalAdvaita 160 valivalAhAra 169 kevalApayeAga 120 kAcaDA 13 kalATa 3 *mavAda 120-1, 125, 168-9 kramApayeAgavAda 68 krAujha 62 0, 93 kSaNabhagavAda 167 kSapaNaka 61, 63 0 kSamAzramaNa (jIe jinabhadra) khaMbhAta 15 khaDiyo 9 khAkhA 17 khristI 161 gaTTa bhilla R gaDikA 156 gaDI pustaka 9 gadhavatI ghATa 93 Ta gaMdhahastI 89, 101, 102, 119, 125, 147 Ti0 gabhIravijayajI 13 gAyakavADa eri. sirIjha 136 0 gAMTha 5 giranAra 90 gItA 179 80, 182-3, 189 guNadhara AcAya 126 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guvacanadvAtriMzikA 62, 184 gulAmavijayajI 13 guptakALa 259 guptavaza 94 gujarAta 13, 144 geAkaLabhAI 13 geAnI 17 gauDa 93 gautama 70, 170, 188 yAtra 25 graMthI 7 grIka leAkA 187 ghaTakara 3 catuvi'zati prakhadha 75, 87, 97 care 175, 184 Ta cAMcaLabahena 13 caDIzataka 178 caMdra 144 cadrakulIca 144 cadragaccha 142, 144 caMdragupta 62 Ti, 94 caMdraprabha 144 cadraprabhasUri 86 cittoDa 93 citrakUTa 78, 89, 93 cIna 13-7 cIra jIlAla 21 cUrNi` 57, 158-9, 168 da 153 Na 5, 8 chAMdogya 105 Ti sUci jhivADI pustaka 10 jayadhavalA 1267 jayavijayajI 13 ja. sa. e. sA. 70, 72, 133 Ti, 137 Ti0, 188 di. jalpA 186 jammUkavi 178 ja'bhUvijaya 66 Ti jAkuTi 85 jAtivAda 171 jIta5 60 Ta jinadAsa,jinadAsagaNi 327 mahattara 57, paTi0, 60, 61 Dhi, 119, 147 Ti0 jinabha, jinabhadragaNi kSamAzramaNa 60, 61 Ti0, 68, 115, 1179, 122-3, 144, 147 Ti0, 154, 165, 169 jinavijayajI 60 Ti0, 61 Dhi0, 68 Ta jinazataka 178 jinezvara 143, 144 jIvasamAsavRtti 42 jIgalizAra 50, 69, 73, 101 nujabaLa 8 jaina, "anekAMtavAda 161; Agama, vADmaya, zAsra,sAhitya,sUtra 103, 130, 145, 151, 1534, 156-8, 160, 168; - AcA 161; - tItha kara 110, 181, 1856-darzana, TTi 50, 109, 138, 145-7, 161, 165-7, Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 172, 175, 1778, 180-1, 190-26 - paraparA 115, 95, 120, 169; ~ sapradAya 175 jaina graMthAvali 56 Ti0 jainadhama prasAraka sabhA 173 Ti. jainasAhitya sAdhaka 16 Ti0, 192 i jene dravyAkaraNa 76, 180 i jaimini 112, 131 jJAnabiMdu 123 Ti0, 147 Ti jyAtiSa 50 TikeTa 135 TaccI, prA0 70, 133 Ti0, 166 DhAkurasIhe ThAkarazI 16 DabhAI 13, 21 DemI 8 DahelAnA bhaMDAra 13 sUci tattvakhAdhavidhAcinI 140-1, 143, 150-1 tattvavezAradI 151 tattvasa'graha 39, 64 0i, 116 Ti0, 137, 166, 101-2 tattvasaMgrahapa'jikA 137 Ti0 tattvAdvaita 167 tA 67, 107 tattvAthaTIkA 119 0 101 tAya bhAkhya tattvA bhASyavRtti 98 0, 125 tattvAtha vivecana 101 tattvAtha zlAkavAtika 128 Ti0, 159 Ti0, 165 Ti, 171 159 tattvArthAdhigamasUtra tathAgata 71 Ti, 181 ta 150, 170 tA. 14 tADapatra 4, 6, 14 tAlarAsaka 84, 89, 93 trikAMDa 156 triMzikA 1334, 154 tripATa 11 tripATha 11 tribhuvanagiri 143 trimUrti 181 dakSiNa 13, 84-6, 87 dakSiNa hiMdustAna 15, 160 dakSiNApatha 85 dRbhavatI 21 deza nagraMthA 157 daza najJAnamImAMsA dAvakAlika Wang dazAsUNi 58 kiMva kaDa 47 ddigaMbara - AcAya 101, 125, 127; - - paraMparA, sapradAya 56, 67, 101, 109, 120, 126, 140, 1489, 169, 172, 175; -- sAhitya 119, 128, 154, 159, 165 dimAga 66 Ti, 73, 135-8, 187 divAkara, siddhasena 56, 66, 69, 167 30 74-89, 91-3, 96-102, 125, 153, 178 (jIe siddhasena) Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ divekara 137 Tika dRSTiprabodha 189 daSTivAda 156 devacaMdra 144 devanadI 66, 108 devanAgarI 26 devapALa 78, 87, 89, 93 devaprabha 144 devarSi 76 devazrI 76 devasuMdarasUri 16 dravyAta 160, 167 draviDI 39 divyaguNa-bhedabhedavAda 170 dvArnAizikA 131, 180 dvAdazAniyacakra 69, 114 dvata 160 dvaitAdvaita 160 - dha jaina TIcarsa opha akabara ra9 Ti dhanaMjaya 85 dhanaMjayanAmamALA 148 dhanezvara 143-4 dharaNe 83 dhamakIti 69, 115, 1379, 187 Tiva dharmaghoSa 144 ghamalipi 35 dharmasaMgrahaNI 119 Ti, 124 dharmottara 115 dhavalA 126-7 dhyAna 172, 189 dhruva 136 Tiva naya 128, 155, 171 nayacakra 65, 124, 128 nayavAda 164-5 nayaratna 61-2, 159, 161 . navAMgIvRttikAra abhayadeva 168 nadIcUNi 57, 58Ti, 119 Ti nadITIka 123 ki nadIsUtra pa7, 91, 168 nAgarIpracAriNe patrikA 62, 92 Ti nAgArjuna 132, 153, 188 Ti, 189 nArasiMha 95 nAsadIyasUkta 105 niMbArka 160-1 niAkasa 4 nityavarNavAcaMkavAda 167 niyati (AjIvika) darzana 178, 189 niga 172 niyukti 118, 158 nivANakalikA 91 Tiga nizItha 57 nizIthacUrNi 57, 58 Tiva nizIthabhASya 60 nizcacalAviMzikA - 189 nemicaMdra 144 nigamana, 128 niyAcika 112, 166, 185 nyAya 50,72, 131 Ti,146,161, 171-2, 178, 188 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAkumudacaMdrodaya 153, 172 . nyAyagamAnusAraNuM 65 nyAcapraveza 71 Ti7, 72, 80, 81, 136.8 nyAcabatrIzI 188 : nyAyabiMdu 70, 115, 138 nyAyamaMjarI 157 nyAcamukha 71 Ti, 72, 136, 138 nyAcavArtikatAtparyaTIkA 51 nyAyasUtra 70, 170 nyAyAvatAra 70, 72, 83, 96, 97, 99, 100 Ti0, 105, 109, 124, 126, 129, 136, 138, 173, 178 Ti pAdalipta 66, 76, 88 pAdalipta sUri 85, 91 pAnuM 3 pArasa 17 pArasI 161 pArasaMcika 81, 89 paNa 3 pArzvanAtha 84, 86, 87, 96 pArzvanAthacaritra 64 0i, 142 pAlaNapura 13 pAlipiTaka 156 piTaka 146 pizAcamukatezvara 95 puNyavijayajI 12 puraNacaMdra 13 purAtattva trimAsika 12 puruSottama - viNa 181, 183 puSpadaMta 126 pUjyapAda 66, 108, 159 pRnA 13 pUrNabhadra 144 pUrvamImAMsA 50, 161, 163 peThANa 85, 88 pizAcI 151 pauruSeyavAda 112 prakaraNa 150 prakaraNAyavAcA 71, 188 Ti prakRtipuruSatavAda 166 prajJaptipravezikA 19 prati 3 prati 11 patta 3 padmadeva 144 paramabhAgavata 94 Tiva paravarAgya 189 pariNAmavAda 163 pariziSTaparva 94 Tiva parIkSAmukha 165 Tiva pazcima hiMdustAna 151. 160 pacapATa 11 paMcapATha 11 paMcavatu 56, 100 Tiva , paMcAstikAca 104-6, 153 paMjAba 13 pAka 129, 141 pATaNa 13, 19, 137 Ti. pAThAMtara 50 pANinIya 157 , Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci 31 pratimA 17ra pratiSThAnapura 85, 89 - pradyumnasUri 86, 143, 144 pradhAnAta 167 prabaMdhaciMtAmaNi 5, 87, 90, prabhAcaMdra 63, 65, 86, 142, 144, 159 prabhAcaMdranI prazasti 142-3 prabhAvaka caritra 63, 65, 75, 86-7, 89-93, 96-7, 102, 114, 142 pramANasamuccaya 45, 69 prameyakamalamArtaDa 153, 171-2 pravacanasAra 104-6, 120 0i, 153, 154-5, 159 pravacanasAroddhAra 141 pravatinIpada 17 prAkRva 74, 80, 88, 103, 147, 149, 15-3 prAgvATa-poravADa 17 prAcIna lipimALA 26, 33 prAyopavezana 85 kAMTiyuM 8 batrIzIe 96, 98, 9, 100, 110-1, 124-5, 130-5, 173 i. balamitra 62, 85 bahirartha parIkSA 64 Ti baMgalA lipi 26 Ti baMgALA 13 baMgIca vizvakoza 95 Ti bA0 14, 20, 25, 27 bANa 18 bAdarAyaNa 131 bAlucara 13 buddha 113, . 135, 162, 178, 181, 183, buddhacarita 134, 182 Tiva buddhiprakAza 66 Tiva mUhura 28-9 Buddhist logic before Dinnaga 188 Tiva bU0 14, 15, 17, 25 bRhathripanikA 64 Ti bahathripaNikAkAra 114 bauddha, dharma, paMtha 5, 138, 185; -darzana, vAda 51, 160-1, 167, 171, 178, 188-9, 190, 192; - vAdIo 65, 135-7; - sAhitya, zAstra 136, 146, : 154, 156-7, 162, 181; - vidyApIThe 159 bIpiTaka 179 Ti bauddhavyaMtara 65 brahmajAlasutta 156 brahma pariSada 187 brahmA 181 brahmatattva 188 brahmAta 159, 166-7 brAhmaNadhama 182 bhaktAmara 181, 183 '. bhaktizataka 178 bhagavaddagItA 163 ki. Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci bhaTTAcArya, pro. vidhuzekhara 135 Ti, marAThA samaca 95 136 mAladhArI 118 bhadrezvara 75, 144 mAladhArI hemacaMdra 42, 123 bharatezvara 144 malayagiri 6 Ti7, 168 bharUca 84, 85, 88-9 mallavAdI 65, 69, 1145, 124, bhatRhari 167 147 Ti7, 159 bhAgavata 41 malleiSaNa 74 Ti, 130 Ti bhAmaha 116 Ti, 1378 mahilaNa prazasti 64 Tiva bhAratIya prAcIna lipimALA 4 Ti, maSI 5 12 maNIpAtra 8 bhAratIya vidyA 61 Ti, 68 Ti mazIbhAjana 8 bhAvanagara 13, 173 Tiva mahaM-mahetA 16 bhAvaratna 63 Tiva mahaNA 17 bhASya 158; - (tasvArtha) 101; mahAkAla 89, 92, 93, 94, 95 -(vizeSAvazyaka) 115 i0, 168 mahAkAlaprAsAda 87 bhASyakAra 115 mahAdeva 135, 182 bhAsvAmI 101 bhAsvAmIziSya 102 mahAbhArata 41, 50 bhA. 14, 21, 25 mahAmati 1ra9 Ti. mahAyAna 163, 175 bhAMDArakara prAcyavidyA saMzodhana mahAvIra 93.0, 113, 135, 148 maMdira 13 -150, 158, 162,175, 1779, bhAMDArakara smAraka graMtha ra9 Ti. 183, 184, 186, 191 bhUtabali 126 mahAvIracaritra 149 Ti8 bheja patra 4. mahAvIradvAviMzikA 178 majijhamanikAya 179 maheyara - ziva 181 matsya 95 mAgadhI 151 madhyamakakArikA 132, 153, 189 mANicaMdra 142-4, 165 madhyamakavRtti pa1 mANijyacaMdranI prazarita 85 madhyamapratipadA 162 mAthurI vAcanA 64, 2 madhyamamArga 1 62 mAdhyamika 160-1, 167 madhya 160 mAlavikAgnimitra 135 Ti, 186 Tiva mayura 178 mALavA 62 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci 333 mAM. 14, 20, 25, 26 mAMDaLa 13, 21 mImAMsaka 166-7, 18pa mImAMsAsUtra 146 mImAMthyArtika 163 Tiva muSTi pustaka 10 musalamAna samaya 95 muMja 143 muMdrA 13 muMbaI 13 mUlAcAra 113 meghadUta 94 Ti, 95 mitreya 132-3, 138 maithilIlipi 26 2i. cazadharmadeva 62 cazevijaya 65, 101, 114, 123, 130-1, 147 Ti, 148, 160, 169, 189 Ti. yAkinIsUnu haribhadra (juo haribhadra) cAkAbI, pra. 69, 72, 100 Ti, 187 Tiva yuktakAMta 93 yugapadupayogavAda 114, 120, 124, yoginataMtra 12 niprAbhUta 59 radhuvaMza 94 Ti, 5 Ti, 134, 182 Ti. 183 rativilApa 183 ratnakaraMDakazrAvakAcA2 73, 109 ratnAkara 129 rAjaputAnA 144 rAjagaccha 142 rAjaprazaMsAbatrIzI 187 rAjapraznIca 5, 6 rAjavAtika 125-6 rAmacaMdra bhAratI 178 rAma (pitA) 86 rAmAnuja 160-1 rAmAyaNa 50, 93, 156 rAyacaMdra graMthabhaMDAra 137 Ti.. revatAcala 85 . ricala 8 la0 14, 17 lakSmI (mAtA) 86 lakhATA 7. lavIyasrayI 126, 159 la0 prati 14, 17 lalitavistara 5 lahiye 36 lipi 26 ga 161, 163 yogadarzana 50, 189 Tiva yogasUtra 146, 189 gAcAra 167 yogAcArabhUmizAstra 70, 72, 188 ligrAsana 5, 8 lIMbaDI 13 lIbaDInA bhaMDAranAM sUcipatra 12 lekhinI 5, 8 leTIna 32, 35 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 sUci vikrama 61, 77, 87, 91 vikrama saMvata 87 vikramavaoNlyuma 62 Tiva : vikramasmRtigraMtha 93 Tiva vikramAditya 62, 76, 85, 89, 89, vikramAka prabaMdha 87 vigrahavyAvatanI 188 Tiva vigrahavyAvartanIkArikA 132 vijayavarmA 78, 89, 93 vijJaptimAtravAda 167 vijJaptimAtratAsiddhi 133 vijJAnavAdI 71 Ti, 73, 133-5, vaja 901 vajasena 90-1 vakkara 113 vaDodarA 13, 41 vataraNuM 5 vararuci 63 Tiva varAhamihira 63 Tiva varNatiraka 5 vardhamAna 144, 191 valabhI 68 vallabha 161 vallabhamata 162 vasaMtatilakA 183 vasubaMdhu 6ra Ti, 66 Ti, 73, 132-4, 154 vasurAta 66 Ti. vastupALa pa3-4 vADa 14, 18, 25 vAkazyapadIya 66 Ti. vAcaspatimizra 15ra vADIpArzvanAtha 13 vAsyAyana 70 vAdamahArNava 143, 150-1 vAdavidhi 133 vAdideva 128-9, 160 vAdirAjasUri 64 Tiva vAdivetALa zAMtisUri 128, 140 vAdopaniSad 187 vAva prati 18, 25 vijayAnaMda sUri 13 vizikA 133-4, 154 vi0 14, 25, 26 vidyAdhara 63, 72 Ti, 73, 76, 85, 88 vidyAdhara gopAla 91 . vidyAdharavara AmnAya 91 vidyAdharI 90 vidyAnaMdI 65 Ti, 125, 128, 159, 165,171, 172,180,185 vidyApITha 39, 101, 137 Ti vidyAbhUSaNa 62 vidhipakSIya AMcalika 178 Ti vinAyaka 181 Ti. vi0 prati 23, 24, 25, 26 vimalanAtha 109 vizAlA 76, 84, 85 viziSTAdvaita 160. vizeSaNavatI 68, 115, 119,121-2, Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUci 365 vizeSAvazyaka bhASya 68, 115-123, zatapathabrAhmaNa 156 154 zatruMjaya lekha 29 Tiva viSaNu 181 zabdanityatvavAda 166 vIranirvANa 126 zabdabrahmavAda. 167 vIrasena 125-6 zabdAdvaita 160-1, 167 varastuti 83, 96 zAstravArtA 116 Tiva, 125 ki. vIla 16 zAstravArtAsamuccaya 124, 159 Ti vRddhavAdI 63, 75 Ti, 76, 79, zAhI 12, 42 85-9, 92, 97, 100, 101 zAMkaramata 160 vRddhAcArya 123 zAMtirakSita 64 Ti7, 166 vRddhicaMdrajI 13 zAMtisUri 128-9, 141-3 veda 50, 146 zivaliMga 83-4, 87, 94 Ti7, 96 dabatrIzI 178 zIlabhadra 104 vedavAda 188 zIlAMka 102, 128 vidarbha 177 zuddhAdvaita 16 vaitAlIya 183 zunyavAda 167, 188-9 vaidya, pre. pI. ela. 47, 69 zeva 95 vaidyaka 50 zaurasenI 151 vaibhASika 167 zravaNabelzala 64 Ti viyAkaraNa 167 zrAvakaprajJapti 103 Tiva rasvAmI 144 zrIcaMdra 144 vaizeSika 50, 72, 112, 131 Tio, zrI tADapatra 18. 146, 161, 166-7, 171, 178 zrI bhAgya 163 vaizeSika darzana 188 zratasena 63 Ti. vaizeSika batrIzI 131 Ti, 188 zrautagraMtha 157 vaiSNava 95 zlokavAtika 128 vyAkaraNa 50 zvetAMbara paraMparA 67, 109, 140, vyAkaraNa mahAbhASya 157 148, 169 vetAMbara saMpradAya 56, 101, 120, zaMkarasvAmI 73, 135, 137 175 zaMkarAcArya upara zvetAMbarIca 119, 153, 154, 159, 2 9-9 , Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 sUci vetAzvatara 163 Ti, 188, 189 ramata 23 vakhaMDAgama 126 samatita 23 darzanasamuccaya 124, 125 Ti samayasAra 106 vanayavAda 128, 164. samarAIzcakahA 56 Ti7, 69 Tiva salAhata pratiSThAna 130 samudragupta 62 Ti, 94 Ti satIzacaMdra vidyAbhUSaNa 61, 70 Tio, sammara 56, 127, 149 115, 135 Tiva samati pa6, 148-150 satkArca 167 sammatitaka 150 sadasavAda 171 sarvajJatvanA asaMbhavane vAda 166 saddhamaMpuMDarika 181 sarvadeva 144 samati ra5, 59, 60, 64 Ti, sarvArthasiddhi 67, 128 65, 68, 68 Ti0, 89, 98 sahavAda 168 Ti7, 99, 100, 104 Ti, saMketa 142 105-7, 109, 111-3, 115-7, saMgama 184 Tiva 119, 122, 131, 14752, saMghavI 13, 17 156, 159, 160-1, 168-9, saMpuTaphalaka 9, 10 171, 192 saMpatti 92 sanmati (sumati) 64 Ti saMbaMdha nityavAda 167 sanmatiTIkA 119 0i, 122 Ti, saMmati 18 saMva2 189 123 Ti, 147, 148, 159 . saMskRta 103, 107, 130, 147, 150, sanmatitaka 3, 15, 26, 60, 89, 15-160, 174, 177 100, 161, 192 sAgaredu 144 sanmatitarpha prakaraNa 148 sANaMda 13 sanmatiprakaraNa 98, 10 sAmAnya ane vizeSavAda 170 sanmattikALa 98, 148, 150 sAMkaLa 5, 8 sanmativRtti 100 Ti, 107 Ti, sAMkhya 50, 113, 131 Ti, 146, 150 161, 163, 166-7, 171, 178, saptabhaMgI 128, 164-5, 167, ' 185, 192 170, 172 sAMkhyakArikA 153, 155 samaMtabha8 73, 740,104-5, 108, sAMkhyadarzana 188 159, 170, 178-181 sAMkhya batrIzI 131 Ti, 188 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAMkhyayeAga 163 sikara 4 siddhaSi 178 80 siddhazrI 85 siddhasena 178 siddhasena 56, 58-61, 62 Ti, 63, 68, 72-4, 76, 80, 85-9, 92 Ti0,94 Ti0,96-9, 102-9, 111, 113-4, 117-120, 122-139, 146-7, 1 59, 164-5, 168-171, 173-5, 1805, 187 Di0, -190-1 siddhasena AcAya sUci 59, 141, 143, 144 siddhasenagaNi 101-2 siddhasena divAkara 56-7, 72-4, 79, 85, 99-102, 126, 5ra siddhasenasuri 56, 77 siddhasenIya prazasti 144 siddhahema 114, 115 siddhivinizcaya 45, 59, 172 f 133 Ti siprA 95 silvana levI siMhakSamAzramaNa 124, 19 siMhanAda sutta 156, 179 Ti0 sihapurI 93 Ti. siMhasUra 101 sugata 181 sukhAbhAvavAda 166 sutta 11 sutta 156 sudharmAsvAmI 91 supararAyala 8. supratibaddha 90 sumati 18, 22, 64 Ti., 147 Ti sumati ( sanmati ) 64 Ti0 surata 13 sUtrakRtAMga 129 sUtrakRtAMga sutta sUrya 186 61-30, sUryazataka pATi 9 17. supA pustaka 10 sAkreTisa 187 sepha (Sophists ) 187 sAmatilaka 16, 17 sAmatilaka sUri 16 Ti0, 17 suvihitasAdhu 28 susthita 90 suhastI 87, 89, 90, 92, 95 rakta 1 57 saDa sUtra 3 1 11, 157 337 156 sAmanAtha 95 sAmasUri 17 saugatadAna 117 sautrAMtika 73, 167 saudarAna6 134, 182 Ti, 183 skaMdra 95, 187 Ti0 skaMdapurANa 93 kiM skaMdila 63-4, 88, 90-2 dilAcAya 76, 87, 91 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 bhatIya 17 staMbhatIrtha -khabhAta 17 stutikAra 98, 101, 108, 109 stutiSacakra 182, 194 sromuktivAda 172 sthavirAvali 91 sphATavAda 1 67 smA 157 smitha, vinsenTa, e. 29 0 syAdvAdacarcA, `159 syAdvAdama'jarI 51, 74 Ti0, 130 0, 151 syAdvAdaratnAkara 45, 129 svataHprAmAAvAda 166 svaca'bhU 130, 179 svayaMbhU-brahmA 181 svaca bhUstAtra 109-112, 180 Ti, 181 Ti0, 182 svAmI samatabhadre 69 Ti0, 101 sUci 179, harica'da 17 haribhadra 9, 56, 64 0, 65, 100, 102, 114, 119, 124, 1400i, 159, 168 savijayajI 13 . hu hA 14, 23 hAlAbhAI 13 hisTarI Apha inDiyana leAjIka 62 Ti., 70, 115 Ti, 135 Ti hiMdustAna 151, 159, 160 hIravijayajI 39 huensIMga 5 huziyArapura 13 hetubiMdu 137 hetuvAda 111, 171 . hetvAbhAsa 171, 192 hemacaMdra 49, 53, 94, 100 Ta., 114, 115, 130, 134, 156, 160, 180 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - sanmati-prakaraNanI sUci akatRtvavAda 315 anaMtaguNa (kALuM) ra74, 28 akuzala (AcArya) 320 , anaMta nAza 301 akevalaparyAya 263 anaMtapradezika skaMdha 239 akSaya 246 anaMtasthiti 301 agatimata 288 anAkAra darzana ra39, 243 agni 289 anAgata 8artha vyaMjana paryAya) 216 acakSu (dazana) 249 anAmata viSaya 252 acakSudazane 25-3 anAja 289 ajIva 202 anAtmavAda 314-5 ajana (darzana) 306-9 anAdinidhana ra62 ajJAta 243 anAvaraNa 246 aNa jAyuM 243 anityavAdI (bauddhadazana) 308-9 aNadIThuM 243 anityapakSa ra09-10 aNu ra98 i. anivavAda 315 atIta (arthavyaMjana paryAya) 216 anizcita (belanAra vAdI) 316 atIndriya paramANu (-nA guNa) anupAyavAda 315 - 283 40 anumAna 253-4, 316 adahana 289 anekAMta 206, 285, i. adRSTa 243, 312 anekAMtaSThi 285-9, 317; achavAdI 313 -gati, agatimAM 288; adravya 288 i -dahana, adahanamAM 289; atavAdI 213 -bhAvAtmakatA ane abhAvAtmaktAmAM adhama 22 28-290; adhaHsaptamI pRthvI 239 -zraddhA ane buddhinA viSayamAM 303; anabhisaMdhijavIca 294 -sadvAda ane asaddhAda aMge 310 anaMta 246, 257, 262 -ane kAryakAraNane bhedabheda 310; anaMta utpAda 301 -ane vAdI 316; 339 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jJAna 320 253 340 sanmati prakaraNa -ne nAza karanAra sUtradhara 319; abhedaspazI dezanA 225 -ane kriyA tathA jJAna 322 , abhokatRtvavAda 315 anekAMtavAdI (Apta) 278 alpapagama 247 anekAMtazAstra 213, 219 amUrta (guNa) 283 apariNAmI 209 amUrta dravya 292 aparizuddha utpAda ra90 amRta ApanAra 323 aparizuddha nayavAda 306 amRtacaMdra 287 Tiva aparyAvasita 259 (juo sAdi amRtasAra 3ra3 aparyAvasita). arAjaparyAya 263 apavane 289 : arihaMta ra73 "apekSA vizeSa" 221 alaMkArazAstra 200 Ti. apramANa (mithyAtva) 306 artha -nI saMgati 247; ne upAlaMbha aprayatnajanya utpAda 290 , ra54;-(sAdhya)nuM sAdhana 316;-nuM aprAptapadArthaviSayaka (cakSujanyajJAna). arthagata vibhAga 215 - aprApyakArI (idri) 253 arthaniyata vibhAga 215 abAdhita vyavahAra 266 arthApacaya 215, 218, 222, 259, abhavya 302, 304 269-70 abhAvAtmaka 269, 288 arthabodha 235 abhijJavakatA 233 artha maryAdA 25 abhinibaMdharUpa jJAna 258 atha vibhAga 200 Ti abhinna 215-8, 283, 294 arthAtarapaNAnI prAptirUpa vinAza abhinnatA ane bhinnatA 310 1. 291 abhilASA (guNenI) 224 arthAtarabhUta (-paraparyAya) ra19 abhisaMdhija vIya ra94 . arpita (-upasthita) 224 abheda 268; avaktavya 219 -dravya guNane 277, 283-4 avaktavyabhaMga 223 abhedapakSa (kevaladarzana-jJAnane) 257 avaktavyamizrita traNa bhaga 223 abhedagya ra71 avagraha 249 abhedavAda (dravya guNana) 284 avadhi 246, 249 amedavAdI 279 i ; -dravyaguNane avadhikevalI ra48 ra79;-kAryakAraNanI 31 I0 avadhijJAna 256 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avadhijJAna 256 avacavI 212, 291, 299 Ti0, 292 avayavI kAvAda 213 vastu .204 avasthA (bAlya vagere) 226 avasthAbhedavAda 232 avAMtara paryAya 217 sanmati-prakaraNanI sUci vibhAga 227 avirAdhI paryAya aviSaya padArthoMnuM jJAna 252 25 avyakta 243 avyAptidoSa (bhedavAdInA lakSaNamAM) 283 asat -nI utpatti 310; -kA 311 asatya khAlanAra vAdI 316 asadbhAvaparcAya 219 asAda 36 asAda pakSa 310 asAdI 316 asarvA paNAnI Apatti 246 asaMkhyAta 264 asa khyAta pradeza 305 asaMdigdhavAdIpaNuM 317 astiavaktavya 219 asti, "che" (evuM vacana) 201 asti-nAsti ane avaktavya 220 asti-nAsti5 219-20 astirUpa 219 asthirUpe 205 aspaSTAMrA (jIe vikalpa bhAga) aspRSTa pudA 256 aspRSTa viSaya 252, 254, 256 . - ahetuvAda 302-3 ahiMsA 287 aMta (duHkhanA) 302 atima bheda 215 atima vizeSa 203 adhapagunyAya 323 A' ane 'te' (eveA vibhAga) 227 AkAra 239 AkAza 291-2 AkucanakALa AkrAMta 202 Aga 253 Agama 241, 274, 302-5; --nI bhakti 319 194 AgamavAda 303 Agavirodha 241 341 AcAraratatA 321 AcAryoM 238 Atmapradeza (ane deha vaccenA saMbadha) 360. AtmA 231, 235, 314; -sa'sArI 271; eka evA vyavahAra 229; nA paryAyeAnA utpAda nArA 293; -nI be rAkti, 322 AtmA 318 Apta 208 Aptavacana 5 230 Abhya tarabhAva Arabha (eTale) 299 AraMbhaka paramANu 300 AraMbhavAda. 299 Ara lavAdI 213 - Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3ra sanmati prakaraNa ArAdhaka 303-305 upaniSada, zvetAzvatara 312 Tiva AvaraNa 240-1 upamA 239 AzAtanA 238; tIrthaMkaranI 232; upaga 241, 245-kevala 237; -sUtranI 240 . - chAbaicchika ke sAvaraNa-nirAvaraNa Asrava 305 237 AMgaLI (-nuM udAharaNa) 296 uparavAsa varasAda 253 iMdriya 251, 253, 277 upalaMbha 254 iviyAgrAhya padArtha 253 upAca vizeSa 203 Izvara -kAraNa 213;-nuM katRtva ra91, upAya mokSanA, traNa 258 293 upAsanA 195 ubhayagrAhI naya 208 IzvarakAraNavAda 291 ubhayajanya, viSamya pariNAma 282 IzvarakAraNavAdI 291-283 ubhayanaya sAdhAraNa viSa 203 Izvarajanya 293 ubhayanayAvalaMbI vacana 202 IzvaraprayatnajanitautpAda ra91 ubhacarU5 219, 267 ISa~AbhArapRthvI 239 ubhayarUpatA 269 iTa 293 ubhayavAdanaya 208 udavAda 209 umAsvAti ra72 Tiva ucachedavAdI 209 , ulUkanuM darzana 306 uttarapaca 263 Urdhvagati 288 utpatti 205, 231, 282, 98; hajusUtra 198-9 jJAnadarzananI kevaLImAM 257; Rtubheda 313 -saMyoga, vibhAgathI ra98 ; eka 298 -asat ane sanI 310 I. "eka AtmA" rarara utpasyamAna 296 ekaThAlIna utpAdavinAza ra96 utpamAna 296 "eka kriyA" rara9 utpanna 296 eka guNa 274 utpAda 205, 205 Ti, 206, 260, "eka daMDa" 229 290-2, ra94-6, 299 ekadezImata, kevaladazana-jJAnanA abhedaudAharaNa 262;-vyaguNanA abhedanuM no 250 ra77, 279 eka nayanI dezanA 234 - - udeza graMthanI racanAne 195 eka mAnasa anusaMdhAna 272 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNanI sUci - 343 347 ekAMta 202, 285; -anekAMta kyAre kathaMcita bhinna abhinna 265 bane 206;-thI mithyAtvanuM daSTAMta kathA 284 212; -dravya viSama pariNAmavALuM kapaDuM 300 thavAmAM ra79; - sApekSa, samyaka karaNavizeSa 229 evA 286; -jJAna ane kriyAnA katRtva IzvaranuM 293 232 kama 209, 231, 314 ekAMta abhedavAdI (dravya guNane) ra70 kamaMpudgalakRtaparyAya 228 ekAMta asatya bolanAra vAdI 316 karma prakRtie 258 ekAMtagraha, anekAMta daSTinA 286 kabaMdha 302 ekAMta nityapakSa 210 kamaM zarIra ra29 ekAMta nivizeSa sAmAnya 266 . karmodaya 302 ekAMtapakSa 262 kaSAya 209 ekAMtabheda (dravya guNo) ra79; -nuM kapiladarzana 306 nirasana 280 kAraka 271 ekAMta bhedavAda 263 kAraNa 212; - vinA ekAMtavAda ekAMtavAda 195;-kAraNa viSe 312; 312 - ane sAmAnya vizeSa 316 kAraNuvAda pAMca 312, 312 Tiva ekAMtavAdI 316 kArya 212 ekAMta vizeSa ra66 kAryakAraNabhAva ra71; -ne siddhAMta ekepayogavAda 243;-nI saMgati 213 256 kAla, -ne AzrIne prarUpaNa 317; ekAgavAdI siddhAMtI 241 - kAraNa 312; -kAraNavAdI evabhUtanaya 199 313; (-jue kALa) aikavika 291;-utpAda, vinAza kASAyika pariNAma 301 292 kALa-AkuMcana-prasaraNane ra94; edricaka guNa 24 -utpAda vagerene 294 otapreta 227 kALabheda - jJAna darzanane ra36; -thI aupathamika 235, 262 dazana 240 lUkyo 310 kALA ra74 kaDuM ra67, 268, ra69, 293 kula 226 kaNAda 247; -nuM darzana 306 kuMDala 267, 268, 269, 293 "katha cit " 221 kuMdakuMda ra72 Ti. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 sanmati prakaraNa kuMbhadravya 288 kSINa AvaraNavALa kevalI 240, kevala 240, 246, 249, 259 243 kevala upayoga 237, 246 kSIranIrasaMbaMdha ra60 kevalajJAna 236, 240, 242, 243, kSetra 317 246, 249, 259, 262, 264 gaNadhara ra75 kevalajJAnadarzanaparyAya 261 gaNita 276 kevalajJAnAvaraNa 240, 241 gaNuM, arthamAM guNa zabda 274 kevalajJAnI 241 gati ra99; -agatimAM anekAMtadaSTi kevaladarzana 240, 242, 243, 249 288 kevaladazanAvaraNa ra41 - gaLiye baLada 195 kevalabAdha 261 garviSTha 259 kevalarUpa (jIva) 262 gaMdha 271; -guNa ra75 - paryAya kevalalabdhi 250 275 kevalIpaca 262-3 guNa 202, 71, ra73-4, 283, kevalI 239, 240, 243, 250 288-nI abhilASA 224; -nA . (juo kevaLI) vizeSa 269; kevalopayoga 248 -eTale paryAya ra73; - gaNuM kevaLapaNuM 259 arthamAM ra34; -eTale 273; kevaLI 256 - ane paryAyane bheda ra74-jAti kepapariNAma 271 ra77; -nuM bhedavAdInuM lakSaNa kamavatI paryAya 25 28-3; -zabdanI niyukti ra75 kramavAda pakSa (kevala upayogamAM) 238 guNaparyAya ra97 kramavAdI 238, 241, 245 guNAstikanaya ra73-4 kriyA ra99 tva 268 jyiAM, eka" evo vyavahAra 229 gautama 239, 241, 273 kriyA ane ciMtana 321-2; vinAnuM ghaTa 249, 254, ra71, 272, 284; - jJAna 322 292 (juo ghaDo) - kaleza-ne nAza 323; -zAMti 323 : --nA kaTakAonI utpatti 300 kSaNanaSTa 209 -ane pRthvInI bhinnatA kSaNikavAdI 232 abhinaMtA 310 kSaNikAtmavAda 315 ghaDA 288 kSAyikabhAva 263 prANaja avagrahamati 251 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 sanmati jhakaraNanI sUci 35 dhrANadarzana 251 262; -ne kAraka ra71; dhrANavijJAna 251 -naidika 305 cakSu 249 chavaghAta ahiMsA kyAre? 287 cakSuIdriya 251 jIvatha 262, 288, 301 cakSudazana 251-3 jIva5ryAya 229, 265 caturkAnI 245 jugupsA (atIta doSanI) 226 caMdrasUrya 253 juvAnI pAmelo puruSa 224, 225 cAkSuSa avagrahamatijJAna 251 jaina anekAMta dRSTi 285 cAra jJAna 246 jaina upadeza ane bheda abhedavAda citra, rAjAnuM 201 ciMtana, -zAstranuM 321; -ane kriyA jaina darsana ra72; -pramANe skaMdha 321 299; ane samanvaya 308; cetanA ane vIrya 322 -ane ajaina darzananuM niyAmaka cetanAzrita pariNati 301 tattva 308 che, kAca 285 jana dRSTi (-nI. dezanA) 232 * * cha mata (anAtmavAda i.) 314 jaina pravacana (-mAM kramotpatti) ra57 chadmastha 245 254 jaina zAstra 237, 276 'chAghasthika ra37, 238 jainetara dRSTie 308 ja" zabda (bhaMganA aMtamAM) 221 jJAta 243 janma 217 jJAtA purUSa 247 janma mRtyunuM du:kha 322 jJAna 240-1, 246, 248-54, 256, janya dravya 299 262, 283; jata-thayo" 262 -eTale 235; -vakhate AtmA jAti ra26 236; ane darzanane vizleSa jina 15; -kathita padArthomAM zraddhA 236;-zabda kevaLa grahaNamAM 256; ra58;- vacananuM bha8 323 -ane darzana, kevaLInAM 257; jinenuM jJAna-darzana 246 - abhinibaMdharU5 258;- nI chava 220, 226, 262, 288, 297 yathArthatAne purA 266; -ane 2i; -vizuddha, rara7; saMsArI AcArane ekAMta 287;-nuM rara7, 301 -ane deha ra27; viSayatva ra99;-vinAnI kriyA -anAdinidhana 222; -kevalarUpa 322 262; -purUSAyuSka ra62; -devAyuSka jJAnAvaraNa karmo ra41 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 346 tad, nava 305 tattvaciMtana 322 tattvAM bhASyavRtti 293 Ti0, 294 Ti0 tattvArtha sUtra 205, 293, 294 Ti0 tIrthaMkara 238 tIthakaranI AzAtanA 232 traNa --upAya, meAkSanA 258; -prakriyAe janma draSyanI utpattimAM 299 trikALa 295 . tripadI 205 Di trividhayeAga 229 sanmati prakaraNa trIjo bhaga 222 trIzava 262 vaikAlika vigama, sthiti 297 caNuka 298, 298 kiM., 300 dezana 238, 2403, 246, 248, 249, 251,253, 255-6, 258; -eTale 235; ane jJAnanI nayAmAM vaheMcaNI 235; -vakhate AtmA 235; -ane jJAna-kALamAM grAhya vastumAM phera ra36; ~ane vizleSa 236; -kALabhedathI 240; "nA bheda 249; "ane jJAna, kaivalImAM bhinna nahi 250; -jJAnapUrNAMka nathI 250; -eTale rapara; ane jJAna kevaLInAM 237; zraddhA atha mAM 258; -nA khe pAribhASika artha' 258; -kyAre sabhyajJAna nahi 258; -kAli 306; -buddhanuM 306; -ulUnuM 306 dezana mAhanIya 258 deza nAvaraNa dezanAMtara darAguNa (gaNu) 274, 276 dahana 288 dahI 213 258; -karmAM 241 257 krUDa 229 dArA nika siddhAMta, kAya -kAraNa-bhAvane 213 dAya 209 dUdha 213, 227 dunaya 207 duHkha 226, 302, dRSTa 243 dRSTAMta 212, 239, 263 dRSTie kA kAraNanA bhedAbhedamAM 310 devAyuSka jIva 262 deza 219, 317 dezanA 232, 274; -paryAcAthikanI 310, 322 234; jana dRSTinI 232-3; -eka nacanI 234 deha ane jIva 227; -ane Atmapradeza 260 dehAvasthA 260 acaNuka 298, 298, Ti0, 300 dvAdazAMga 195 dviguNu kALe ra74; -madhura 278 dveSa 264 dravya 200, 216, 224, 266-7, 269, 2701, 273, 277 8, 283, 288, 291, 294-5, 298-9; -satanuM lakSaNa 205; -avaktec cAre ane 219; -asti Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNanI sUci nAstirUpa kayAre 219; -asti -vizuddha jAtIya nathI 203; avaktavya kayAre 220; -nAsti -ane paryAcA0 bhedanuM tAtparyA avaktavya kayAre 220;-asti 204; -nuM vaktavya 204, 214, nAsti ane avaktavya kayAre 220; 316; -nI dRSTi 205; -nI daSTi -nirguNa che 272; -paryAyane AtmAnI bAbatamAM ra31; abheda 244; -rUpa, gaMdha, rasAdi -sAmAnya ra35; -kApila darzana kayAre kahevAya 279; -nA vizeSa zAne AbhArI ra79; dravyAstika nayAvalaMbI vacana 20 -nuM lakSaNa, bhedavAdInuM 282; dravyAstika pakSa 209 -abhAvAtmaka kayAre 288; -mAM drotpatti 299 - 300 utpAda vinAzane kALabheda 295; dhama ra92; vastu pratipAdaka Agama -na utpAda zAthI ra9; -ne AzrIne prarUpaNA 317 dharmAstikAya 305 divyaupayoga 202, dhUmADe 253 dravyaguNa paryAyarAsa rara3 Tiva dhraSTa (AcArya) 320 dravyajAti raha7 nadInuM navuM pUra 253 dravyanirapekSa dezanA 224 naya 273, 306; -mukhya 196; dravyaparyAya ra95, 297 Ti. -jumUtra Adi 198; -ne vibhAga, nikSepamAM 200; nA dravyarAjA ra01 divyasamUha (mana:paryAyanA viSayabhUta) dunayapaNAnuM bIja 207; -ubha cagrAhI nathI 208; -samyagarUpa dravyadvaita 280 kayAre 209, 211; -nI maryAdA divyAtavAda 280 214;.-dravyA, paryAyA. ra31-2, ra35 dvavyArthika dRSTavya 22. i. nayajJAna 207. dravyArthikanaya 196; -nI dRSTi 224 dravyAtika dRSTi ra35, 308 nacamAga 318 dravyAritaka naya ra73; -eTale 16, nayavAda 211, 250, 306-8, 320 197; -nA bhedo 197; -nA nikSepa navatatva 305 200;-nA viSaya tarIke traNa nikSepa nAgArjuna 205 Tiva 201; -nuM vacana, 201; -nI nAma 200, 226 vAcya vastu ra02; -nA viSayanI nAmarAjA 200 maryAdA 202; -nA viSayo ra03; nAza 205, rahyuM Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 - sanamati prakaraNa nAsti -rUpa rara06 - avaktavyarUpa noIdriya-mana ra30, 254 220 . nyAye 285, 291 nikSepa -vyAstikanA 200; -eTale nyAyasUtra 212 Tiva 200 : pakSa 212 nikSepavAdI 200 / paTa ra92 nikSepa viSacaka vicArasaraNI 200 Ti padArthonI prarUpaNAne mAga 217 nija-svaparyAya 219 para-apa2 sAmAnya ra66; -ekAMtanitya (AtmA) 314 vAdI 316; -prativAdI 316 nitya (AtmAnuM) 233; -vAdI parakIya mane dravya ra54 ' - 308 paradarzana 257 nityavAda pakSa 209 paranimitta ra79; -janma 291 nimitta ra79 paraparyAya 219, 269 niyati 312 -vAdI 313 parabhava ra71 - niyamo-vrato 321 paramANu 202, 276, 283; -nuM niyAmaka tatva, jaina ane ajana acakSu darzana ra53; -nA utpAda | darzananuM 308 vinAza viSe ra93; thI aNu nirAvaraNa upaga cetanA ra37 ra78 i . nirukti (guNa paryAya zabdanI) ra75 'paramANu pudgala 239 nirguNa (dravya) ra72. paravaktavya 247 niyukti graMthe 200 Ti pariNati -cetanAzrita ane pudagalAzrita 30.1 niyuktikAra ra00 Tio parasamaya 306, 308, nirvANa - mekSa 314 para siddhAMta 321 nivikalpa 218; -abhinna pariNAma ra99 Ti; -rUpa kArya 212 ra18; -bhAga matijJAnane 250 pariNAma bheda 270 nizcaya dRSTi 321 pariNAmavAda 299 nizcayAtmaka vaNanA mata 249 pariNAmavAdI 213 niSkriya, dravya ra7ra " parimANa (AtmAnuM) 233 nIrakSIra (saMbaMdha) 260, parizuddha -vyakta 243; -utpAda ane netra 251 vinAza 292; -nayavAda 306; nigama 19, -paryAcanaca 306 . naidika jIva. 305 parIkSaka 212, 316 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samitiprakaraNanI sUci - 39 parokSarUpe zratajJAna rapapa -vaDe AkAMta vastu 2024-vizuddha paryAvasAnarUpa paryAya (kevala jJAnamAM) jAtIya nathI 203; -nuM vaktavya 259 avastu kyAre 204; -nI dRSTi paryAya 205, 227, 266, 285, 205; -nA vaktavyane mArga 214; ra97 Ti;-vizeSathI mukta sAmAnya -nI dRSTi, AtmAnI bAbatamAM 201; -jIvanA tathA vizuddha jIvanA 231; -nuM vaktavya u16 227; -paryavasAnarU5 259; jJAna paryaMcAstika nayAvalaMbI vacana 202 Adi ra62; -arAja, rAja, paryAyAritaka pakSa ane saMsAra 209 akevala, pUrva, uttara puruSa, deva pavana 289 - 263 i0;-jIvanA264;-vartamAna pahADa 292-3 bhUtabhaviSya, 267; -vilakSaNa ane pahele bhaMga 221 zabuddhi janaka 269; -saMjJA paMcajJAnI 245 ane guNa saMjJA 273 i-;-eTale paMcAstikAya 205 Tiva 222, 273, 275; -ane guNano pANI -ane dUdha 227 bheda ra74; -zabdanI niyukti ra75; pAriNAmika bhAva 263. -sahavatI, kamavatI, virodhI, pitA ra77 avirodhI ra95; -pUrvavatI, piMDa 271 uttaravatI 301; -ne AzrIne pItavarNa 270 - prarUpaNA 317 putra ra77 paryAcanaya ra74, 25; -ne mULa pudgala 246, 297; -paramANu 239; AdhAra 198; -no vizeSa 203; -dravya 291; -mavarganA ane -parizuddha 306 : vacanavagaNanA 301 paryAyArthika dRSTi 220; -no preraka : pudgalAzrita pariNati 301 vyApAra ra35; -ane anityatva purUSa 217, 218, 224-6, 27%, 285, 295; -sATha varSane 262; paryAyArthina 196; -nI dezanA224; -kapapariNAma yukta ra71; kAraNa nI dRSTi 224-5 - 312; -kAraNavAdI 313 paryAyAstika-vizeSa 235 puruSadazA ra17 paryAyAstikanaya ra35, 273; eTale ke puruSa samUha (zrotAvarga) 233 196; -nA bhedo 199;-nI 'puruSAyu jIva ra6ra prarUpaNA 200; -ne viSaya 201; pUjyatA jinavacananI 323 -no Azrita vacanaprakAra 201; pUra, nadInuM 253 308 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa0 sanmati prakaraNa pUrvakRta-aSTa 312 - aDAI 318 pUrvaparyAya 263 . bahu 298 pRthvI ane ghaTa 310 bahuzratapaNuM 321 pRthvIkAya 287 baMdha ra09, 226, 231 pautra 217 bAla 35; -vagere paryAya 217; pratiniyatasvarU5 269 -caritra 226; -avasthA 226 pratipakSa sahita 201 bAlapaNa, bAlya -nI ceSTA 224 pratipatti -zabda sparzI 318-arthanI bApa 226, 277 bAhyabhAva 230 prativAdI 316, 317 bIjo bhaMga 221 pratizAkhA 199 buddhanuM darzana 306 pratItyavacana 267 buddhi -no vikAsa 284; -ane ' pratyakSa ra55; -grahaNa 255; -grAhya zraddhA 303 256 buddhiyuga 303 pratyavatAra, 239 bauddha -graMtha 200 Ti, 205 Ti; pradeza, asaMkhyAta 305 . samUhavAdI sauthI ra99; -dazana prabaMdha 284 308; -no sadvAdapakSane virodha pramANu ra07, ra39, 27ra 310; -bhedavAdI 310. pramANapaddhati 285 . bhakti AgamanI 319 prameca ra86 bhagavatIsUtra 239 prayatnajanya (utpAda) ra90-1 bhagavAna 239, 241; -nI dRSTi ra65 prayojana 284 bhajana - abheda 268; -gati 269 prarUpaka (svasamayane) 303 bhadra jinavacananuM 323 prarUpaNa 224,305,317;-saMgrahanI bhayapracurya 209 197; -paryAyAstikanI 200; sva- bhAva jinenuM zAsana 195 samayanI 224-5; -ne adhikAra bhavaparyAya ra61 319 bhavastha kevalI 259 pravacanasAra 297 bhavya 303-4 prazAkhA 198-9 bhaviSya paryAya 267 prasaraNuM 294 bhaMga -eTale ra20; -pahelo, bIje prAyogika (utpAda ane nAza) ra91 ane trIje ra21 i. phala 231 bhAI 277 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa1 sanmati prakaraNanI sUci bhANeja 277 makAna 293, 296 bhAva 200; - bAhya ane AtyaMtara maNi 211 ra30; - parAmika Adi 235; mati upayoga 250 -zabda pratipAdya 246;-(abhAva) matijJAna 240, 249, 251, 254 288; -ne AzrIne prarUpaNA 317 madhyamakakArikA ra05 Ti . bhAvajIva 200 madhyasthapaNuM 323 bhAvanikSepa 201 mana 230, 299 bhAva rAjA 201 mana:paryAya kevalI 248 bhAvAtmaka 269 mana:paryAyajJAna ra36-7, 246, 248 , bhAvaguNa ra26 - 253-4 bhAvIdazA ra71 manuSyatva paryAya 297 Tiva bhAvIsukha 224 manuSyAMga 311 bhinna 215, 218, 262, 265, manajanyajJAna rapa3 ra77, 283, 288, 294 manodravya 246, 254 bhinnakAlIna (utpAda vinAza) ra95 mane varga 248, 254, 391 bhinnatA (ghaTa pRthvInI) 230 maraNa 217 . bhinnabhinna (puruSa) 226 : maryAdita sAmAnya ra0ra bhUtaparyAya 267 mahAsyApaka sAmAnya 202 bheda 294; - aMtima 215; - bAhya mArga -vacananA 306; -padArthonI ane AtyaMtara bhAvano 230; - prarUpaNAne 317 -vibhAjanA 268; -paryAya ane mithyAjJAnanAM sthAna, (cha mata) 314 guNane ra74; -dravya ane guNane mithyAtva 212, 306, 312 ra74; - vyajAti ane guNajAtine mithyAdarzanano samUha 323, ra77; -dravya ane guNane ra83, mithyASTi, 206, 209 284; -ne AzrIne prarUpaNA 317 mukta 202 bhedadaSTi (dravyaguNamAM) 283 mukhya naca 196 bhedogya ra71 mumukSu 323 bhedarahita 214 mUta 283 bhedavAda 284 mUva (AtmAnuM) 233 bhedavAdI 22, 310 mUrtadravya ra93 - bhedaspazI dezanA ra25 mUlanaca 206, 208 bhedabheda -puruSamAM 226; -kArya mupiMDa 271 kAraNane 310 mRdusparza 270 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara sanmati prakaraNa mekSa 209, 226, 228, 314 vacanaprakAra 201 mokSasukhanI abhilASA 209 vacanamArga 306; (sAta prakArano) meha 264 222 yathArtha jJAnanAM sthAna (cha mata) 314 vacanavargaNa 301 yuvaka 226 vacana vizeSa 219 ga 209, 229 vacana vyavahA2 202 yaugika ra89 vanaspati (nA anaMtajIva) 304 ratna 210 varasAda 253 ratnaprabhA pRthvI ra39 varNa ra39; -pIta, 270 ratnAvalI 210 vaNuM guNa 275 rasa 271, 277 varNaparyAya 275 rasaguNa 275 vartamAna -arthavyaMjana paryAya 216 rasoDuM ra53 vartamAna paryAya 267, 279 - rAga 264 vrataniyama 321 - rAgadveSa 195 * varSa 262 rAjaparyAya 263 vAvastu (kavyAstikanI) 202 rAjasadaza kevalaparyAya 262 vAda (kAraNa vinA) 312 rAjA 262 . vAdagejhI 317 rAjAnuM citra 200 vAdabhUmi 316 rAzi 196 : vAdaLAM 253, 292, 293 rU5 226, 227, 271, 274, 277, vAdI 316-7 299 vikalpa 258; 285 lakSaNa ra26; -dravyanuM (bhedavAdInuM) vikalpajJAna 202 282; -guNanuM 282; -sanuM vikAsa (ziSyonI buddhine) 284 * 295; -bhavyanuM 302 vigacchata ra97 lakSaNabheda (jIva ane kevala vacce) / 263 vigata 259, 297 labdhi ra45, 250 vigamita 297 lAkaDAM 289 vijAtIca -paraparyAya ra9 liMga -hetubaLa ra5ra viDaMbanA, zAsananI 320 laukika 212, 316 vibhakta 318 : laukika vAkyo 301 vibhAjanA bheda 26 vaktA 217, ra33 vidhi 217 vacana 299 vinAza 282, ra013, ra94, ra9 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmatiprakaraNanI sUci 353. vibhAga 214-5, rara7, 262, 285 vaya 294; -ane cetanA 3rara -rUpa vinAza 91, ra93; -thI . vIryajanita paryAya 294 dravyanI utpatti 298 : vIya vizeSa 301 virAdhaka 303, 305 vRddha purUSa 226 virodha -sUtranA pATha sAthe ra47; - vaidUrya 210 -zraddhA ane buddhiyugane 303; vibhAvika 264 vidika graMtha 200 -ane samanvaya 303 vaidhamya 316 virodhI paryAya 25 vizeSika darzana 213, 272, ra7ra Ti, vilakSaNa buddhijanaka paryAya 269 285, 291, 300; ane ghaTanA viSama pariNAma ra79 kaTakAnI utpatti 299 -AraMbhavAdI, viSaya (graMthane) 196 ra99; -ane samanvaca 308-9; viSayatva (jJAnanuM). ra99 -jaina zAthI nahi 309; -ane viziSTa ra5 sAmAnya vizeSa 309; -ane vizuddha jAtIya 203 sadvAdapakSa 310; -bhedavAdI 310 vizuddha jIva rara7 vaiRsika ra90-3 vizeSa 262, 266, 299, 316; viSamya prakarSApakarSa ra76. -eTale 196; -nuM grahaNa 236, vyakta 243 ra38 (juesa vizeSagrahaNa); vyaya 206 -kevalajJAna ane darzanane, ra94; * vyavahAra 269; -saMgrahane 197; -aMtima 203; -ekAMta 266; -jJAnamUlaka 266; -nI abAdhitatA -guNanA 269; -paryAyagata ra74; -pariNAma ra78; -kAvyanA ra79 vyavahArakuzaLa- laukika 317 vizeSagrahaNa 251 vyavahAranaya 197, 199 ' vizeSagrAhitA 256 vyaMjaka saMbaMdho 281 , vizeSaparyAya 227, 259 vyaMgya vizeSe 281 vizeSa prastAra 197 vyaMjana niyata (vibhAga) 215 . vizeSasaMjJA 211 vyaMjana paryAya 215, 217, 218, vizeSa saMbaMdhIpaNuM ra78 222-3, 269 * * vizeSAvazyaka 197 Tiva, ra10 0i, vyAkhyAM (sUtronI) ra47. 213 Ti, 220 vyApti 263 vizleSa, jJAnadarzanane ra36 vyAtijJAna 212 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 * sanmati prakaraNuM vrata 312; -niyama 321-2 AtakevalI 248 zakti (AtmAnI) ra3ra : zratajJAna 246, 254, 255 zatra, siddhAMtane 321 - mRtadhara 196 zabda -naca 18-9;-vyaMjanaparyAya 216 zratapramANa 306 zabdagata bheda ra15 zrotA 234 zabdanirapekSa (vibhAga) ra15 zrotraja avagrahamati 251 zrotradarzana 251, zabdapratipAdyabhAva 246 zrotravijJAna ra5 zabdasApekSa (vibhAga) 2015 zvetAzvatara upaniSada 312 Ti.. zabdaspazI (pratipatti) 318 sakala 246 ,, zaraNAthI 195 sajAtIya vyaMjanaparyAya 269 zarama (bAlapaNAnA dezanI) 224 sat -nuM lakSaNa 205; -utpAdavyaya zarIra rara7, ra9 ane dhrauvyAtmaka ra60; -vastu zaMkA (darzananI vyAkhyAmAM) 254 283; -nuM lakSaNa 25; -nI zAco - bauddho 312 utpatti 311 zAkhA 198 sata kAryavAda 310 zAzvata vyaktivAdI 209 [320 sattA sAmAnya 202 zAsana nAguNa 195; -nI viDaMbanA 'saMdeza buddhijanaka paryAya 269 zAstra (jaina) -mAM sthira buddhi 218; sadaza paryAya 269 -ane kevala jJAnadarzanane bheda sabhAva paryAya 219 249; -ane darzananA bhede 249 sanmati TIkA 220 Ti, 312 Ti. zAstrakuzaLa (parIkSaka) 319 savAdapakSa 310 zAstrajJa 1955 saptabhaMgI 220 zAstra prarUpaNuM 320 samakAlIna utpAda vinAza 295 zAstrabhakti 319 samanvaya 286, 287; -sAmAnyano zAstravirodha, 247; -no parihAra 257 zAstrIyavAkyo 201 267, 286; -zraddhA ane buddhine [256 zAstrIya vyavahAra (avadhi darzanano) 303;-ane virodha 308-9; -paMca ziSya -samUha 321; -parivAra 321; kAraNavAdane 314 nI buddhine vikAsa 284 samabhirUDha 199 zuddhatva (AtmAnuM) 233 samayabhede pariNAmabheda 207 zuddhodananA putra -nuM darzana 306 . samudAyakRta utpAda ra91 zraddhA 258, 285, 303 samudAyavAda ra90 zraddhAyuga 303 samudAya vibhAgarUpavinAza ra91, 293 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanmati prakaraNanI sUci 355 samUha ra9 Ti saMsArI ra02 samUhavAda 299 saMsArI AtmA 271 samyapha cAritra 302 saMsArI jIva 220, 301 samyaktra (kAraNa vinA ekAMta. saMskRta parIkSA 205 Tiva vAnuM) 312 saMsthAna 239 saM hanana 259 samyajJAna 258-9, 302 sAkAra 253 samyagdarzana 211, 258, 302, sAkAra upayoga 250 310, 318 sAkAra grahaNa 243 samyagdaSTi 210 288 sAkAra jJAna 243 samyagnaya ra06 sATha varSane purUSa 262 saraLatA paryAya 293 sAta prakArane vacanamArga rarara sarvavyApaka sattA - sAmAnya 203 sAta vAkyo . 220 savikalpa bhAga (bhatijJAna) 250 sAdi anaMta 240, 257, 262 suvikalpa.- bhinna 218 sAdiaparyAvasita 241, 259 sahavatI paryAya 25 sAdi sAMta 241 sahavAdI 241 sAdhana 316 sahavAdI pakSa 239 [ 265 sAdhamya 316 saMkhyA -AtmAnI 233; -nuM dharyuM sAdhya 212, 262, 316 saMkhyAta 254 sApekSa (samyaga ekAMta) 286 saMkhyAnazAstra 274 [ ra74 sApekSa pratipAdana 213 saMkhyAvAcaka -guNa zabda ra74; -dhama sAmAnya 196, 201, 235-6, 238, saMgati, arthanI 247 262, 266-7, 29, 309, 316 saMgraha (naya). 197, 198 sAmAnyagrAhitA 256 saMgraha prastAva * 197, 201 sAmAnya buddhi 303 saMgraha sAmAnya 196 sAmAnya bedha 202 saMjoga 317 sAmAnya saMbaMdhIpaNuM ra78 saMbaMdha 226, 279 - 281 sAmudAyika (utpAda nAza) 291 I0 saMbaMdha vizeSa ra78 sAvaraNa upayoga ra37 saMbadha sAmAnya ra77-8 sAMga (darzana) 213, 285, 299, saMga ra98 308, 310 saMyoga vibhAga 299 i. siddha 259 saMvignasukhAdhigamya 3ra3 siddhatva paryAya 261 saMsAra 209, 310 siddhapaNuM 259 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukha re 356 samati prakaraNa siddha paryAya 260 sthAnAMga 229 siddhasenIya batrIzI 213 Tiva . sthApanA 200, 212 siddhAMta 230, 319, 321 sthApanA rAjA 200 siddhAMtI 245, 282 sthiti 205, 206, 209 282, 299 siddhi (trividha ganI) 229 sthirarU5 205 '. sparza 270, ra7 . suvarNa 267-8 spaSTAMza juo savikalpa bhAga sUpaDuM 289 ' . "syA" 221 sUtra 238, 273, 318-320; -nI svaparyAya 29, 269 AzAtanA 240; -nI vyAkhyA svabhAva 312; -vAdI 313 247; -ane sAdi paryAvasita zabda 259 svacUMthya 272 sUtradhAra (baDAI hAMkanAra) 318 svazAstra ra84. sUtra pATha (ne Teko kramavAdIne) 238 svasamaya 224, 232, 303 sUrya ra53 svasiddhAMta 257, 321 sonuM 267, 269 * svAbhAvika utpAda ra90-1 saudhamakalpa ra39 ra9 Ti hAra 268, 269 skaMdha 202, 239, 248, 291, , hiMsA ra87 skaMdha paryAya 297 Ti0 [314 hetu ra39, 252, 262,303, 316 sthAna (mithyA ane yathArtha jJAnanAM) hetuvAda 302-5 pAna lITI 159 183. 22 183 209 14 224 227 17 232 22 239 : 5 274 20 zuddhi azuddha bauddhi sauMdaranaMda bhaktAmArA pariNAmI puruSa . jIvanamAM azAtanA zuddha bauddha sauMdarAnaMda bhaktAmara apariNAmI puruSa jIvamAM AzAtanA pUrva puDhaviM paryAyathI paryAyathI Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwdainelibrar