________________
પ્રથમ કાંડઃ ૧૯
૨૦૯ कम्मं जोगनिमित्तं बज्झइ बंध-ट्ठिई कसायवसा। . . अपरिणउच्छिण्णेसु य बंध-टिइकारणं णत्थि ॥ १६ ॥ बंधम्मि अपूरन्ते संसारभओघदन्सणं मोज्झं । . बन्धं व विणा मोक्खसुहपत्थणा णत्थि मोक्खो य ।। २० ॥ तम्हा सव्वे वि णया मिच्छादिट्ठी सपक्खपडिबद्धा । अण्णोण्णणिस्सिआ उण हवंति सम्मत्तसब्भावा ।।२१।।
દ્રવ્યાસ્તિક પક્ષમાં સંસાર ન જ ઘટે; પર્યાયાસ્તિકપક્ષમાં પણ ન જ ઘટે. કારણકે એક શાશ્વત – નિત્ય વ્યક્તિવાદી છે અને બીજે ઉચછેદ – નાશવાદી છે. [૧૭] :
નિત્યવાદપક્ષમાં સુખ-દુઃખને સંભવ નથી ઘટતે એકાંત ઉચ્છેદવાદમાં પણ સુખ દુઃખની વિકલ્પના નથી. [૧૮]
ગને લીધે કમ બધાય છે અને કષાયને લીધે બદ્ધ કમમાં સ્થિતિ નિમિત થાય છે, પરંતુ માત્ર પરિણામી અને માત્ર ક્ષણનષ્ટમાં બંધ અને સ્થિતિનું કારણ નથી જ. [૧૯].
બંધ થતો ન હોય તો સંસારમાં ભયપ્રાચુયનું દશન એ મૂઢતામાત્ર છે અને બધા વિના મોક્ષસુખની અભિલાષા. તેમજ મોક્ષ નથી. [૨૦]
તેથી માત્ર પોતે પોતાના પક્ષમાં સંલગ્ન બધાયે નયે મિથ્યાદૃષ્ટિ છે. પરંતુ એ જ બધા નો પરસ્પર સાપેક્ષ હોય, તે સમ્યગુરૂપ બને છે. [૧] - નિરપેક્ષ એવા બને નાના પક્ષમાં અનુભવસિદ્ધ અને શાસ્ત્રીય પ્રવૃત્તિમાં કેવી રીતે બાધ આવે છે, તે અહીં આત્માને લઈ બતાવ્યું છે. જો કેવલ કવ્યાસ્તિક પક્ષ લઈએ, તે તેને મતે આત્મતત્ત્વ એકાંતનિત્ય હેઈ અપરિવર્તનશીલ છે; અને જે કેવલ પર્યાયાસિક પક્ષ લઈએ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
