________________
૪૮
સન્મતિ પ્રકરણ
છે. દંડ આવતાં પહેલાં જુદી જુદી વિગતે જ્યાં એક ખીજી સાથે સબંધ ધરાવતી હોય ત્યાં અધ વિરામના ઉપયાગ કરવામાં આવ્યા છે. પાનાની પુક્તિને છેલ્લા શબ્દ તેની પછીની પંક્તિમાં પૂરા થત હાય તેને સૂચવવા એટલે શબ્દના અધૂરાપણાને દર્શાવવા લહિયા ત્રણ જાતનાં નિશાન વાપરે છે. કાઈ એવા અધૂરા શબ્દની પાસે કયાંય p આવું, કાંય આવું અને કયાંય \ આવું નિશાન કરે છે. આજકાલના મુદ્રણમાં એ નિશાનેાની જગ્યાએ આડે પણ નાના દંડ – નાના ડેશ વપરાય છે; આ મુદ્રણમાં એવે સ્થળે એ આડા નાના દંડના ઉપયાગ કરેલા છે. જ્યાં દ્રન્દ્રસમાસધટક શબ્દો હોય છે ત્યાં ન્દ્ર સૂચવવા માટે તે પ્રત્યેક પૂરા શબ્દની પાળ એવા નાને આડે બ્રેડ મૂકેલા છે.
સંસ્કૃત કે પ્રાકૃત પુસ્તકમાં આવાં નિશાનેાના ઉપયોગ કરવાની પ્રથા આપણે ત્યાં બહારથી ઉછીની આણેલી છે. પ્રવાહને અનુસરીને અમે એ નિશાનાને ઉપયોગ તો કર્યાં છે, પણુ આ પાંચ ભાગોમાં એ નિશાનને ઉપયેાગ ઉત્તરાત્તર આછા જ કર્યાં છે. અમને અનુભવથી જણાયું કે નિશાનેાના ઉપયેાગ ન કરીએ, પણ માત્ર સધિ જ છૂટી કરી દઈએ તે પણ નિશાનાનું કામ સરી જાય એમ છે. સધિ છૂટી કરવી એટલે જ્યાં જ્યાં વાકયોના અત્ય અક્ષર અને પટ્ટીનાં ખીજા વાકયોને આનંદ અક્ષર સધિથી જોડાયેલા હોય ત્યાં તેમને છૂટા પાડવા. આ જાતનું સંધિનું છૂટાપણું અમે અલ્પવિરામની જગ્યાએ રાખ્યું છે, અને અર્ધવિરામની જગ્યાએ એક સળંગ વાકયમાં અંતરંગ સંધિને છોડીને છૂઢ અક્ષરોને સ્થાન આપ્યું છે. પૂર્ણવિરામની જગ્યાએ તે પ્રાથીનેએ ચલાવેલા દડ જ કાયમ રાખ્યા છે. મુદ્રિત થયેલા પાચ્છ્વા ભાગેામાં આપેલી વાકયવિભાગની પદ્ધતિને ધ્યાનપૂર્વક જોનારા અભ્યાસી એ વસ્તુને તુરત જ સમજી શકે એમ છે. દરેક ગ્રંથમાં તેને સમજવાની સગવડ ખાતર આવા વિભાગ કરવા અતિઆવશ્યક છે.
લખેલી પ્રતામાં આવા વિભાગ ન હેાવાથી કંઈ એમ ન સમજે કે એને વાંચનારા ખરાખર અર્થે નહિ સમજી શકતા હૈાય અથવા
''
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
