________________
પ્રતિઓને પરિચય આચાર્ય નમઃ પિતાની વૈવાસ્ટિક ટીકામાં (ત્ર ર૧) પ્રાચીએ કહ્યું છે૧૧ એમ કહી જણાવે છે કે, પુસ્તકેના પાંચ પ્રકાર
છે: નંદી, જીવી, પુષ્ટિ, સંપુટ અને સુપર. પુસ્તકોની નાતો આ સ્થળે ટીકાકારે ફક્ત પાંચ પુસ્તકનાં માત્ર
પરિમાણોને પરિચય આપે છે, પણ અહીં જે વિગતથી લખવામાં આવ્યું છે તે, તે તે પુસ્તકના નામ અને વ્યુત્પત્તિને અનુસરીને લખ્યું છે.
જે જાડાઈ અને પહોળાઈમાં સરખું અને લાંબું હોય તેનું નામ fકી પુસ્તક. Tદી શબ્દનો અર્થ ગંડિકા (કાતળી) થાય છે, એથી જે
પુસ્તક ચંડિકા –ગંડી જેવું હોય એને ગંડી પુસ્તક પુરત કહેવામાં આવ્યું હોય એમ લાગે છે. અથવા ગ્રંથિ
ઉપરથી ડ થઈને તેનું ભ્રષ્ટરૂપ ગંડી થયું હોય? એ ગ્રંથિને અર્થ પર્વ–કાતળી કે ગાંઠ થાય છે, એટલે જે પુસ્તક કાતળી જેવું અને જેટલું હોય અથવા જેને બાંધવામાં વિશિષ્ટ ગાંઠને ઉપયોગ થતો હોય તે જરી પુસ્તક હોય એમ જણાય છે. જૈન સાધુઓ બધા ભાર જાતે ઉપાડતા હોવાથી તેઓ પુસ્તકે પણ જાતે ઉપાડતા; તેથી જેમાં ઘણું લખ્યું હોય અને પાનાં એઠાં હોય અને જેને ૧૧. પુસ્તકોના પ્રકાર વિશે પ્રાચીનોની ગાથાઓ આ પ્રમાણે છે–
" गंडी कच्छवि मुट्ठी, संपुडफलए तहा छिवाडी य । एयं पुत्थयपणयं, वक्खाणमिणं भवे तस्स ।। १ ।। बाहल्लपुहत्तेहिं, गंडीपुत्थो उ तुल्लगो दीहो । कच्छवि अंते तणुओ, मज्झे पिहलो मुणेयव्वो ॥ २ ॥ चउरंगुलदीहो वा, वट्टागिई मुट्ठिपुत्थगो अहवा । चउरंगुलदीहो च्चिय, चउरंसो होइ विन्नेओ ॥ ३ ॥ संप डगो दुगमाई, फलगा वोच्छं छिवाडी बुहा बैंति ॥ ४ ॥ तगुपत्तुस्सियरूवो, होइ छिवाडी बुहा बेंति ॥ ४ ॥ दीहो वा हस्सो वा, जो पिहलो होमी अप्पबाहल्लो । તે મુળ સમયસર, fછવાઈપોહ્યું મતદૃ છે જ છે ”
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
