________________
૨૧૬
.
સન્મતિ પ્રકરણ તે ભેદ હોવાથી ભિન્ન પણ છે. એ જ રીતે દરેક વ્યંજનપર્યાય – વ્યવહાર્ય પર્યાયની બાબતમાં ઘટાવી લેવું. અર્થપર્યાયને અભિન્ન કહ્યો છે તેને ભાવ એ છે કે, ભેદની પરંપરામાં જે ભેદ અંતિમ હેવાથી અભેદ્ય હોય, તે ભેદ પિતે બીજાનો અંશ છતાં અને બીજા ભેદેથી જુદ હેવા છતાં માત્ર પિતાના ભેદક અંશને ન ધરાવતા હોવાથી અભિન્ન છે. [૩૦]
એક જ દ્રવ્ય અનેક કેમ બને છે તેને ખુલાસો – एगदवियम्मि जे अत्थपज्जया वयणपज्जया वा वि।। તૈયાયમૂયી તાવયં ત યુવડું વં રૂ ?
એક દ્રવ્યની અંદર જે અતીત વર્તમાન અને અનાગત એવા અથપર્યાય તેમ જ શબ્દ- વ્યંજનપર્યાય હોય છે, તે દ્રવ્ય તેટલું થાય છે. [૩૧]
- કઈ પણ પરમાણુ જીવ આદિ મૂળ દ્રવ્ય વસ્તુતઃ અખંડ હોવાથી વ્યક્તિરૂપે ભલે એક જ હોય, તેમ છતાં તેમાં ત્રણે કાળના શબ્દપર્યાય અને અર્થપર્યાય અનંત હોય છે, તેથી એ એક દ્રવ્ય પણ પરપર્યાયે જુદુ જુદું ભાસમાન થવાથી અને જુદું જુદું મનાવાથી પર્યાની સંખ્યા પ્રમાણે અનંત બને છે. અર્થાત અમુક એક પર્યાયસહિત તે દ્રવ્ય કરતાં બીજા વિવક્ષિત પર્યાયસહિત તે દ્રવ્ય અને, તે કરતાં ત્રીજા વિવક્ષિત સહિત તે દ્રવ્ય જુદું છે. એમ વિશેષ્યભૂત દ્રવ્ય એક હેવા છતાં વિશેષણભૂત પર્યાના ભેદને લીધે તે જુદું જુદું માનવા જતાં પર્યાય જેટલી સંખ્યાવાળું બને છે. [૧]
વ્યંજપર્યાયને દાખલ – पुरिसम्मि पुरिससद्दो जम्माई मरणकालपज्जन्तो। तस्स उ बालाईया पज्जवजोया बहुवियप्पा ॥३२॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
