Book Title: Jiva Ajiva
Author(s): Mahapragna Acharya
Publisher: Anekant Bharati Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005343/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3] = thaSONGS jaina tattvajJAnanuM prathama sopAna - AcArya mahAprajJA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIva-ajIva jaina tattvajJAnanuM prathama sopAna AcArya mahAprajJa anekAnta bhAratI prakAzana amadAvAda 380 015. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ JIVA-AJIVA Acharya Mahapragya Acharya Mahapragya hindI AvRtti: saMpAdaka : muni sumeramala "sudarzana" gujarAtI AvRttiH saMpAdaka-anuvAdaka DaoN. ramaNIka zAha saMsthApaka-nirdezaka zubhakaraNa surANA mUlya rUA. 50/AvRtti: prathama, AcArya mahAprajJano 81mo janmadivasa, 2000. prakAzaka : saMtoSakumAra surANA, nirdezaka, anekAnta bhAratI prakAzana I/2, cAla, kAmadhenu koplekSa sAme, AMbAvADI, amadAvAda - 380015. phonaH 630 77 39 pheksa: 91-79-6380532 E-mail ANEKANT 1001 @ YAHOO-COM akSarAMkana : mayaMka zAha, ramaNIya grAphIksa 44451, grInapArka epArTamenTsa, solA roDa, nAraNapurA, amadAvAda - 380 063. phona : 745 16 03 mudraka : mAruti prinTarsa ena. Ara. esTeTa, abhaya esTeTanI sAme, tAvaDIpurA, dUdhezvara roDa, amadAvAda phonaH pa62papapa9, 2621314 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prastuti paDhamaM nANaM tao dayA jaina darzanano A samanvayAtmaka siddhAMta che. jJAna vinA AcaraNa zakya nathI ane AcaraNa vinA jJAnanI sArthakatA nathI. eTale jJAna ane AcaraNa baMneno samanyava Avazyaka che. AdhyAtmika kSetramAM jJAnanuM tAtparya che mokSa ane tenA sAdhano saMyama, ahiMsA AdinuM jJAna. te mATe anivAryache jIva ane ajIvanuM jJAna. bhagavAna mahAvIre kahyuM che. jo jIve vina yANAi ajIve vi na yANai / jIvAjIve ayANaMto so hu nAhii saMjamaM // je jIvane nathI jANato, ajIvane nathI jANato, jIvAjIvane nathI jANato te saMyamane kevI rIte jANI zake? eTalA mATe ahiMsaka manuSya mATe, ahiMsA-sAdhanAmAM jIva ane ajIvanuM jJAna hovuM anivArya che. AnuM vivecana jaina darzanamAM vizada svarUpe upalabdha che. bhinna bhinna dRSTikoNathI temanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. pacIsa bola nAme A nAnakaDo thokaDo- stoka kRta che. temAM pacIsa bola - pacIsa vAkyono saMgraha che. saMgrahakartAe jIva-ajIvanuM vizleSaNa saraLa ane vaijJAnika rIte prastuta karyuM che. pacIsa bolonuM saMkSipta vivaraNa A pramANe che Jain Educationa International 1. jIvanI utpattinA cAra mukhya sthAnono nirdeza. 2. indriyonA AdhAre jIvonuM vargIkaraNa. 3. sthAvara ane trasa jIvonuM svarUpa-vivaraNa. 4. indriyo ane temanA peTA vibhAgo. I For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSA. 5. cha paugalika zaktio (paryAmio)nuM svarUpa ane kArya. 6. dasa jIvanazaktio (prANo)nuM svarUpa ane kArya. paryApti ane prANano saMbaMdha. AyuSyaprANanuM vizada vivecana. 7. pAMca prakAranA zarIro ane temanuM svarUpa. 8. manoyoga, vacanayoga ane kAyayoganuM vizada vivaraNa. 9. pAMca prakAranAM jJAna, traNa prakAranAM ajJAna ane cAra prakAranAM darzana (sAmAnya bodha)nuM vizada vivecana. 10. ATha prakAranAM karma, temanI niSpattio, temanuM svarUpavarNana ane karmabaMdhanA vividha hetuono ullekha. * karmanI mukhya dasa avasthAonuM vivaraNa. * AtmA ane karmanA saMbaMdhanI vizada jANakArI. kArya-niSpattinAM pAMca kAraNono ullekha. 11. AtmavikAsanI cauda bhUmikAo (guNasthAno)nuM vivaraNa ane temanA adhikArIonI carcA. guNasthAnonA kAlamAna Adi. 12. indriyonA viSayo ane temanuM svarUpa. 13. dasa prakAranAM mithyAtva. nava tattva ane temanAM bheda-prabhedo. mokSanA cAra sAdhaka tattvonuM vizleSaNa. 15. AtmAnAM astitvanAM sAdhaka-bAdhaka pramANo. AtmA amUrta che, to pachI padArtha kevI rIte ? AtmAnuM parimANa vagere vagere. covIsa daMDako (karma-phaLa bhogavavAnAM sthAno)no nirdeza ane bheda-prabhedo. 17. cha vezyAo ane temanAM lakSaNa. 18. traNa prakAranI dRSTionuM vivecana. samyaktanAM lakSaNa, dUSaNa ane bhUSaNa . 19. cAra prakAranAM dhyAnanuM vivaraNa. 14. * IV Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. vizvanAM ghaTaka cha dravyonuM vivecana. kALa-vibhAga, pudgala dravyanI vibhinna avasthAo ane temanuM svarUpa. be rAzi - jIva ane ajIvanuM varNana. 22. zrAvakanA bAra vratonuM svarUpa ane temanI dhArmika, sAmAjika tathA rASTrIya dRSTie upayogitA. 23. pAMca mahAvratonuM svarUpa. 24. tyAganA vibhinna prakAronuM varNana, tyAga karavAnA vividha mArga. 25. pAMca prakAranAM cAritra ane temanuM svarUpavarNana. A rIte pacIsa bolomAM samyapha jJAna, samyaka darzana ane samyapha cAritranuM ja nirUpaNa che. temanAM pariprekSyamAM temanA sAdhaka-bAdhakasthaLono meM vistAra karyo che. | vi.saM. 2002mAM AcAryazrIno cAturmAsa zrI DuMgaragaDhamAM hato. jIva-ajIvanuM A vivecana taiyAra hatuM. tyAM DaoN. jeThamalajI bhaMsAlI tathA temanA aneka sahayogI vyaktioe te dhAraNa karyuM ane saMpAdana jeThamalajI bhaMsAlIe karyuM. tenuM prathama saMskaraNa zrI jaina zvetAmbara terApaMthI sabhA, zrI DuMgaragaDhathI prakAzita thayuM. sahu tenAthI lAbhAnvita thayA. tadanantara dhArmika parIkSAmAM teno samAveza thayo ane hajAro chAtra-chAtrAoe tenA mAdhyamathI jaina dharmanA mULabhUta tathyo jANyAM. muni sudarzane te sAdyopAMta vAMcyuM ane atra-tatra Avazyaka saMzodhana tathA saMpAdana karyuM. -AcArya mahAprajJa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke be bola kare jaina dharmavicAra-tattvavicAramAM AtmA-jIva kendrasthAne che. anAdikALathI jIva ajIva sAthe saMkaLAyo ane saMsAracakra zarU thayuM. ajIvana sANasAmAMthI jIva chUTe eTale mokSa. ajIvano kAraso che karmano ane te kArasAmAMthI chUTavA mATenuM sAdhana che dharma. jina-bhagavaMtoe manuSya-lokamAM Avo dharma kALa-kALe sulabha banAvI Apyo che. A dharma-mArgache-ahiMsA, tapa ane saMyamano. A dharma-mArgane jANavA mATe jIva, ajIva ane te baMne vacceno saMbaMdha jANavo anivArya che. jIva eTale zuM, tenA prakAro keTalAM, te kyAM-kyAM hoya che, tenAM zarIra ane Indriyo kevA prakAre bane che, karma zuM che, keTalAM prakAranA che, kevI rIte jIva sAthe joDAyela che, temAMthI chUTavA mATe jIve zo prayatna karavo-A badhA praznonI samajUtI jaina AcAryo- munivaro dezakALAnusArI zailImAM ApatA AvyA che. ahIM pUjya AcAryazrI mahAprajJajIe prAcIna paccIsa bolanA saMgrahano AdhAra laI jIva ane ajIvanA svarUpanuM vizada vizleSaNa karyuM che. A paccIsa bolomAM jIva ane ajIvane lagatA vividha muddAo mAtra TUMkANamAM ApelA hatA temano vistAra karI jIva ane ajIvane lagatI lagabhaga saghaLI bAbatonuM AcAryazrIe nirUpaNa karyuM che. AcAryazrIe potAnI prastAvanAmAM jaNAvyuM che tema A vivecana cheka vi.saM. 2002mAM taiyAra thayela. AcAryazrInI prathama racanA hovA chatAM temanI saraLa ane talasparzI zailInA AmAM darzana thAya che. zrI zubhakaraNajI surANAe kahyuM ke A graMthanI hindImAM to aneka AvRttio thaI gaI che tyAre meM temane vahelI take A graMtha gujarAtImAM paNa prakAzita thAya te mATe Agraha karyo. temaNe A kAryamane ja soMpyuM. amane AnaMda che ke AcAryazrInA jIvananA eMzI varSanI pUrti prasaMge A gujarAtI AvRtti pragaTa thAya che. gujarAtI vAcakone jaina dharma-darzananA UMDANamAM javA mATe A anuvAda prathama sopAna tarIke avazya upayogI thaze. ramaNIka zAha pUrvAdhyakSa, prAkRta-pAli vibhAga, gujarAta yunivarsiTI, amadAvAda. IV Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - yugapradhAna AcAryazrI mahAprajJanA 81mA janmadivasa prasaMge pUjya mA sva. zrImatI ratanI devI bacchAvata, dharma patnI zrI hajArImalajI bacchAvata (janmaH 10-4-1932, svargavAsaH 10-4-2000) nI puNyasmRtimAM :zraddhAnata : sampatamala bacchAvata. suzIlakumAra bacchAvata bacchAvata TreDarsa 88, nyu klotha mArkeTa, amadAvAda - 380 002. phonaH 2160973(o.) 216004(phekaTarI) 2866907 (rahe.) 2867764 (rahe.) anekAnta bhAratI prakAzana zrI mIThAlAla poravAla siMgala TrAnsaporTa koporezana zrI caMdanamala bhaMvaralAla surANA aruNA prosesarsa prA. li. zrI kAntibhAI ane zrImatI pallavIbahena khokhANI sArATogA, keliphorniyA, yu. esa. e. VII Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 16 21 26 32 36 47 54 81 86 pahelo bola - gati cAra bIjo bola - jAti pAMca trIjo bola --kAya che cotho bola - indriya pAMca pAMcamo bola - paryApti che chaThTho bola - prANa dasa sAtamo bola - zarIra pAMca AThamo bola - yoga paMdara navamo bola - upayoga bAra dasamo bola - karma ATha agiyAramo bola - guNasthAna cauda bAramo bola - pAMca indriyonA trevIsa viSayo teramo bola dasa prakAranAM mithyAtva caudamo bola - nava tattvanA 115 bheda paMdaramo bola - AtmA ATha soLamo bola - daMDaka covIsa sattaramo bola - vezyA cha aDhAramo bola - dRSTi traNa ogaNIsamo bola - dhyAna cAra vIsamo bola - dravya cha ekavIsamo bola - rAzi be bAvIsamo bola - zrAvakanA bAra vrato trevIsamo bola - pAMca mahAvrata covIsamo bola - bhAMgA 49 pacIsamo bola - cAritra pAMca pariziSTa - pacIsa bolaH AdhArasthaLa - - 113 121 128 132 136 140 158 161 170 174 179 182 VUI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelo bola gati cAra 1. naraka gati 2. tiryaMca gati 3. manuSya gati 4. deva gati jaina darzanamAM jIvanA be prakAra mAnavAmAM AvyA che - siddha ane saMsArI. pratyeka vastumAM kaMIka bhinnatA che, te tenI asamAnatAnA AdhAre pAmI zakAya che. asamAnatA vijAtIya vastuomAM maLe, emAM to Azcarya ja zuM? paraMtu sajAtIya vastuomAM paNa te prApta thAya che ane tenA ja AdhAre ekajAtIya vastuonuM paNa pRthak pRthapha vargIkaraNa karavAmAM Ave che. jIvanuM lakSaNa cetanA - upayoga che. te jIvamAtramAM maLe che. sAmAnya caitanyanI dRSTie badhAM jIvo samAna che - ekajAtIya che; paNa Atma-zuddhi sahamAM eka sarakhI nathI jovA maLatI. eTalA mATe jIvonA be varga karavAmAM AvyA che - siddha jIva ane saMsArI jIva. je AtmAo karma- rajane dhoI -mAMjIne saMpUrNapaNe ujajavaLa banI jAya che, temane siddha kahe che. AvA AtmAo anaMta che. te siddha AtmAo lokanA uparanA aMtabhAgamAM rahe che. temane = A pahelo bola - 1 dara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janma, jarA, mRtyu, zoka, bhaya vagere kaMIpaNa hotuM nathI. pratyeka siddhano Atma-vikAsa samAna hoya che. siddhonA paMdara bheda caramasaMsAra-avasthAnI apekSAthI karavAmAM Ave che; jema ke - gRhasthanA vezamAM mukti meLavanArA gRhaliMga-siddha, jaina-muninA vezamAM mukti meLavanArA svaliMga-siddha ane anya sAdhuonA vezamAM mukti meLavanArA anyaliMga-siddha kahevAya che. tevI ja rIte strI-janmamAM, puruSa-janmamAM tathA kRtrima napuMsaka-janmamAM mukta thanArA kramaza: strI-siddha, puruSa-siddha ane napuMsaka-siddha kahevAya che. siddha thayA pachI temanuM saMsAracakra sadA mATe baMdha thaI jAya che. dagdhe bIje yathAtyantaM, prAdurbhavati nAMkuraH / karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhavAMkuraH / / - jevI rIte bALI dIdhelAM bIjamAM aMkura phUTato nathI, tevI ja rIte karma-bIja baLI jAya tyAre AtmAmAM bhavAMkura (janmamRtyunI paraMparA) pedA thato nathI. jemane karma-maLa lAgelo hoya che te jIvo saMsArI kahevAya che. saMsArI jIva vividha prakAranAM karma-pudgalothI jakaDAyelAM hoya che, eTalA mATe temanI sthiti eka samAna nathI hotI. koI jIva eka indriyavALo hoya che to koI pAMca indriyavALo, koI kasa, koI sthAvara, koI samanaska, koI amanaska. A rIte saMsArI jIvonA agaNita prakAro pADI zakAya che. ApaNe jANIe chIe ke AtmA amara che. amuka marI gayo che, amuka janmo che -- e paNa jANIe chIe. amara padArthanuM mRtyu nathI hotuM ane mRtyu vinA koI pedA thatuM nathI, to pachI AtmAnAM maraNa ane janma kevI rIte thAya che? janma ane maraNathI AtmAnuM astitva TALI zakAtuM nathI. te to AtmAnI avasthAo che - AtmAne eka janma-sthitimAMthI bIjI janma-sthitimAM pahoMcADanAra che. saMsArI jIvonI mukhya bhavasthitio (janma-sthitio) cAra che. temane cAra gati kahevAmAM Ave che - 1. naraka gati, 2. tiryaMca gati, 3. manuSya gati ane 4. deva gati. | jIva-ajIva re la = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gati zabdano artha che cAlavuM, eka sthAnethI bIjA sthAne javuM. paraMtu ahIM gati zabdano vyavahAra eka janma-sthitimAMthI bIjI janma-sthitimAM athavA eka avasthAmAMthI bIjI avasthAmAM javAnA arthamAM thayo che. jevI rIte manuSya-avasthAmAM jIva manuSyagati kahevAya che ane te ja jIva tiryaMca avasthAne pAme tyAre ApaNe tene tiryaMca gati kahIzuM. ApaNA A manuSya-lokanI nIce sAta pRthvIo che, je naraka te kahevAya che. temAM utpanna thanAra jIvone naraka-gati kahevAya che. deva-avasthAne deva-gati ane manuSya-avasthAne manuSya-gati kahe che. eka indriyavALA jIvothI laIne be, traNa, cAra ane pAMca A prakAre badhI indriyavALA jIvo jemAM janma dhAraNa kare che, tiryaMca-gati che. manuSya ane tiryaMca-gati ApaNI AMkhonI sAme che. naraka ane deva-gati jo ke ApaNI pratyakSa nathI to paNa ApaNe tenA astitvano inkAra nathI karI zakatA. AtmA ane puNyapApa che, to pachI naraka ane svargane kema na mAnI zakAya ? saMsAranA badhA jIvo potAnA karmAnusAra temAM paribhramaNa karatA rahe che. 1. naraka-gati - naraka sAta che ratnaprabhA, zarkarAprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama:prabhA, mahAtamaHprabhA. 2. tiryaMca-gati eka indriyavALA jIvothI mAMDIne pAMca indriyovALA khecara (AkAzacArI) sudhInA je jIvo darzAvavAmAM AvyA che te tiryaMca gati che. 3. manuSya-gati manuSyanI avasthA prApta karavI te manuSya-gati che. manuSya be prakAranA hoya che saMjJI ane asaMjJI. je manuSyone mana hoya che, te saMjJI kahevAya che ane jemane mana nathI hotuM te asaMzI kahevAya che. saMjJI manuSya garbhathI pedA thAya che ane asaMjJI manuSya manuSya-jAtinA maLa, mUtra, zleSma Adi cauda sthAnomAM pedA thAya che. te atyaMta sUkSma hoya che, eTale ApaNane dekhAtA nathI. pahelo bola 0 3 Jain Educationa International ------ For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. deva-gati je jIvo devayonimAM pedA thAya che, te deva-gati che. devatA cAra prakAranA hoya che - bhavanapati, vyaMtara, jayotiSka ane vaimAnika. 1. bhavanapati devatA dasa prakAranA hoya che - asurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vitakumAra, agnikumAra, dIpakumAra, udadhikumAra, dikakumAra, vAtakumAra ane svanitakumAra. teo nIcenA lokamAM hoya che. 2. vyaMtaranI ATha jAtio che- pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara, DiMpuruSa, mahoraga, gaMdharva. teo tirachA-lokamAM hoya che. 3. jayotiSka pAMca prakAranA hoya che - caMdra, sUrya, graha, nakSatra ane tArA. teo tirachA-lokamAM hoya che. 4. vaimAnika devo be prakAranA hoya che - kalpopapanna ane kalpAtIta. kalpopapanna bAra che --- saudharma, IzAna, sanakumAra, mAhendra, brahma, lAntaka, zukra, sahasrAra, Anata, prANata, AraNa ane azruta. A bAra deva-loka che. temAM je devatA pedA thAya che teo kalpapapanna kahevAya che. temAM svAmI-sevaka vagereno kalpa (vyavasthA) hoya che, eTalA mATe temane kalpopapatra kahe che. temanAthI upara nava raiveyaka ane pAMca anuttara-vimAnamAM utpanna thanAra devo kalpAtIta hoya che, temAM svAmI-sevaka vagereno koIpaNa vyavahAra hoto nathI. AthI teo ahamindra (svayaM Indra) kahevAya che. te badhA UparanA lokamAM hoya che. badhA saMsArI jIvo pote karelA karmo anusAra eka gatimAMthI bIjI gatimAM parivartita thatAM rahe che; Ama eka ja jIva kyAreka manuSya, kyAreka devatA, kyAreka tiryaMca ane kyAreka nAraka banI jAya che. prazna- jIva eka janmamAMthI bIjA janmamAM, eka gatimAMthI bIjI gatimAM jatAM kevI rIte jAya che ? uttaraH jIva eka janmamAMthI bIjA janmamAM javA mATe je gati kare che tenuM nAma aMtarAla-gati che. te be prakAranI hoya che : Rju Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane vakra. aMtarAla-gati samaye sthULa zarIra hotuM nathI, te mRtyu samaye chUTI jAya che. kArpaNa ane tejasa - A be sUkSma zarIro jIvanI sAthe rahe che. te samaye gatinuM sAdhana kArmaNa-zarIra hoya che. pUrva zarIrane choDIne bIjA sthAnamAM janAra jIva be prakAranA hoya che--eka to te ke je sthaLa ane sUkSma baMne prakAranA zarIrone sadA mATe choDIne bIjA sthAnamAM cAlyA jAya che ane bIjA te ke je prathamanA sthULa zarIrane choDIne navuM sthULa zarIra prApta kare che. prathama prakAranA jIva mukta hoya che ane bIjA prakAranA jIva saMsArI kahevAya che. mokSa-gatimAM janAro jIva Rju-gatithI ja jAya che, vakra-gatithI nahIM. punarjanmane mATe sthAnAMtaramAM janArA jIvonI Rju ane vakra - baMne gatio hoya che. Rju ane vakra-gatino AdhAra utpatti-kSetra che. jyAre utpatti-kSetra mRtyu-kSetrAnI samazreNImAM hoya che to jIva eka ja samaye tyAM pahoMcI jAya che. jo utpatti-kSetra viSama-zreNImAM hoya to tyAM pahoMcavAmAM jIvane eka, be ke traNa vaLAMka levA paDe che. Rju-gatithI sthAnAMtara karatI veLAe jIvane navo prayatna karavo paDato nathI. te pUrva-zarIrane choDe che tyAre tene temAMthI (pUrvazarIramAMthI utpanna vega maLe che ane te dhanuSyamAMthI chUTelAM bANanI jema sIdho navA sthAnamAM pahoMcI jAya che. vakra-gati vAMkI-cUkI hoya che. temAM vaLavAnuM sthAna AvatAM ja pUrva-daha-janita vega maMda paDI jAya che ane sUkSma-zarIra (kArmaNazarIra) dvArA jIva navo prayatna kare che. A kArpaNa-yoga kahevAya che. vaLAMkanA sthAnamAM jIva kArmaNa-yoga vaDe navo prayatna karI potAnA gaMtavyasthAnamAM pahoMcI jAya che. aMtarAla-gatinuM kAlamAna jaghanya eka samaya ane utkRSTa cAra samayanuM che. jyAre Rju-gati hoya tyAre eka samaya ane jayAre vakra-gati hoya tyAre be, traNa ke cAra samaya lAge che. je vakragatimAM eka vaLAMka hoya tenuM kAlamAna be samaya, jemAM be vaLAMka hoya tenuM kAlamAna traNa samaya ane jemAM rANa vaLAMka hoya tenuM kAlamAna cAra samayanuM hoya che. = dasa pahelo bola - 5 ra = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mokSa-gatimAM janArA jIva aMtarAla-gati vakhate sUkSma ane sthaLa badhA prakAranA zarIrothI mukta hoya che. AthI temane AhAra levAnI jarUra hotI nathI. saMsArI jIva sUkSma-zarIra sahita hoya che. AthI temane AhAranI AvazyakatA hoya che. Rju-gati karanArA jIvo je samayamAM prathamanuM zarIra choDe che te ja samayamAM bIjA janmamAM utpanna thaIne AhAra le che. paraMtu be samayanI eka vaLAMkavALI, traNa samayanI be vaLAMkavALI ane cAra samayanI traNa vaLAMkavALI vakra-gatimAM anAhAraka sthiti jovA maLe che. kramazaH pahelIno pahelo, bIjIno pahelo ane bIjo tathA trIjIno bIjo ane trIjo samaya anAhAraka arthAt AhArazUnya. hoya che. jIvanI aMtarAla gati gati vaLAMka samaya AhAra-anAraka Rju-gati nahIM eka AhAraka vakra-gati eka be prathama samaya anAhAraka bIjo samaya AhAraka vakra-gati be traNa prathama-bIjo samayaanAhAraka, trIjo samaya AhAraka. vakra-gati traNa cAra bIjo-trIjo samaya anAhAraka, pahelo-cotho samaya AhAraka. traNa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjo bola jAti pAMca 1. ekendriya 2. dIndriya 3. trIndriya 4. caturindriya 5. paMcendriya cetanA AtmAnuM lakSaNa che. teno vikAsa prANImAtramAM samAna nahIM, paraMtu tAratamya-yukta hoya che. vikAsanI pahelI zreNI indriya-jJAna che. viziSTa jJAna to koImAM hoya ke na hoya paraMtu indriya-jJAna to avikasita AtmAmAM paNa hoya che. teno jo abhAva hoya to jIva ane ajIvamAM koI bheda ja na rahe. indriyo (tvacA, jIhA, nAka, AMkha ane kAna) vaDe jIvanA je vibhAga thAya che tene jAti kahe che. jAti zabdano artha sadazatA - samAnatA che; jema ke- gAya jAti, azva jAti. gAya jAtimAM kALI, pILI, sapheda vagere badhI gAyono samAveza thAya che. azva jAtimAM judA judA prakAranA badhA azvono samAveza thAya che, tevI ja rIte ekendriya-jAtimAM pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatinA badhA jIvono samAveza = ha bIjo bola 7 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI jAya che. A rIte dvIndriya jAtimAM be indriyavALA jIvono, TIndriyamAM traNa indriyo vALA jIvono, caturindriyamAM cAra indriyovALA jIvono ane paMcendriyamAM pAMca indriyovALA jIvono samAveza thAya che. indriya-vRddhino krama e che ke ekendriya jAtimAM eka sparzana-indriya hoya che ane dvIndriyamAM jIbha, trIndriyamAM nAka, caturindriyamAM AMkha ane paMcendriyamAM kAna - A rIte kramazaH eka eka indriya vadhatI jAya che. je jIvomAM mAtra eka sparzana-indriya hoya che, te jIvonI jAti che--ekendriya. pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati vagere. je jIvomAM sparzana tathA rasana- e be indriyo hoya che, te jIvonI jAti che - hIndriya. chIpa, zaMkha, kRmi, udhai vagere. je jIvomAM sparzana, rasana tathA dhrANa - e traNa indriyo hoya che, te jIvonI jAti che--trIndriya. kIDI, makoDA, jU, lIkha, cAMcaDa vagere. je jIvomAM sparzana, rasana, dhrANa tathA cakSu - e cAra indriyo hoya che, te jIvonI jAti che-caturindriya. mAkhI, maccha2, bhamarA, tIDa, kaMsArI vagere. je jIvomAM sparzana, rasana, dhrANa, cakSu tathA zrotra -- e pAMca indriyo hoya che, te jIvonI jAti che - paMcendriya. tIrthaMca-masya, magara, gAya, bheMsa, sarpa, pakSI vagere tathA manuSya, deva ane nArakI. tIrthaMca jIva traNa prakAranA hoya che , jema ke - 1. jalacara-pANImAM rahenArA mAchalI, kAcabA, magara vagere, 2. sthalacara- sthaLa arthAt bhUmi para vicaranArA. e be prakAranA hoya che; jema ke - 1. catuSpAda - cAra pagavALA jIvuM-ajIva 08 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. parisarpa - sarakIne cAlanArA 'catuSpAda'nA cAra vibhAga karavAmAM Ave che H jene eka kharI hoya--ghoDA, gadheDA (ka) ekakhura vagere. - (ga) gaMDI-pada (kha) dvibhura -- jene be kharI hoya --gAya, bheMsa vagere. * goLa pagavALA--hAthI, UMTa vage2e. (gha) sanakha-pada-- nakha sAthenA pagavALA--siMha, vAgha, kUtarAM, bilADAM vagere. -------------- 'parisarpa'nA be vibhAga karavAmAM Ave che H (ka) bhuja-parisarpa -- je bhujAonA AdhAre cAle che noLiyA, uMdara vagere. (kha) ura-parisarpa-- je chAtInA AdhAre cAle che--sarpa vagere. 3. nabhacara -AkAzamAM vicaranArA jIvo. temane khecara ke pakSI paNa kahe che. temanA cAra bheda che : (ka) carma pakSI cAmaDAnA pagavALAM. cAmAcIDiyAM vagere. -------- (kha) romapakSI haMsa, cAtaka vagere. (ga) samudgapakSI temanI pAMkho sadA avikasita rahe che. arthAt DabbAnA AkAra jevI emanI pAMkho sadA DhaMkAyelI rahe che. A pakSIo manuSyakSetrathI haMmezAM bahAra ja hoya che. .2 Jain Educationa International - ### (gha) vitata-pakSI je pakSIonI pAMkho haMmezAM khullI ke vistRta rahe che temane vitata pakSI kahe che. te paNa manuSyakSetranI bahAra ja rahe che. manuSya--manuSyanA be bheda che--saMmuzcima ane garbhaja. saMmucchima--te manuSyanA maLa, mUtra, zleSma AdimAM utpanna thAya che. teo manarahita che. temane asaMjJI manuSya paNa kahe che. garbhaja--A manuSyanA garbhamAM utpanna thAya che. te bIjo bola = 9 For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manasahita hoya che, AthI temane saMjJI manuSya kahevAmAM Ave che. te be prakAranA hoya che : (1) karmabhUmika-asi (talavAra vagere zastra calAvavAM), masi (lekhana), kRSi, vANijaya-vyavasAya ane zilpa-kalA Adi vaDe jayAM jIvana-nirvAha karavAmAM Ave tene karmabhUmi kahevAmAM Ave che. temAM rahenArA manuSyo karmabhUmika kahevAya che. (2) akarmabhUmika-jayAM asi, masi vagere karmonI vyavasthA na hoya, jyAM jIvana-nirvAhanuM mukhya sAdhana prAkRtika pedAza (kalpavRkSa) hoya, tene akarmabhUmi kahevAmAM Ave che. te bhUminA manuSyo akarmabhUmika kahevAya che. jIva-ajIva10 - - - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trIjo bola kAya che 1.pRthvIkAya 2. apUkAya 3. tejasUkAya 4. vAyukAya 5. vanaspatikAya 6. trasakAya saMsArI jIvonA A cha samUho che. te vividha prakAranA pudgalomAMthI banelA zarIronA AdhAre karavAmAM AvyA che. kAya zabdano artha zarIra che. jemanuM zarIra pRthvI, mATI vagere che tevA jIvo pRthvIkAya kahevAya che. pANI-zarIravALAM akAya, agnizarIravALAM tejasUkAya, vAyu-zarIravALAM vAyukAya, vanaspatizarIravALAM vanaspati-kAya ane halana-calana karI zakanArA zarIravALAM trasakAya kahevAya che. AmAM pahelAM pAMca kAya sthAvara che. jemanAM sukha-dukha sAkSAt joI na zakAya, je cAlatAM-pharatAM na hoya, te jIvo sthAvara kahevAya che. je jIva sukha-du:kha pragaTa kare che ane jemanAmAM sukhanI pravRtti ane du:khanI nivRtti mATe cAlavA-pharavAnI zakti hoya che te jIvo trasa kahevAya che. sAme AvavuM, pAchA pharavuM, zarIrano saMkoca karavo, = ; trIjo bola0 11 ra = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIrane phelAvavuM, avAja ka2vo, bhayathI Ama-tema dhUmavuM, bhAgI javuM, AvavA-javAnuM jJAna thavuM A badhAM trasa jIvonAM lakSaNa che. agni ane vAyu, A baMne halana-calana kare che, paNa sukhaduHkhanI pravRtti ke nivRtti mATe nahIM. eTalA mATe temane vAstavika trasa kahI na zakAya. te gatitrasa che. -- jIva potAnA karmo anusAra je je pRthvI, pANI vagerene zarIrarUpe prApta kare che te te saMjJAo vaDe temanuM nAmakaraNa karavAmAM Ave che. 'kAya' zabdano artha samUha paNa che. tenAthI e jANI zakAya che ke mATInI eka gAMgaDI ane pANInA eka TIpAmAM asaMkhya jIvo hoya che. temanA alaga-alaga zarIro samudAya-rUpamAM rahe che. prazna--jo mATInI eka gAMgaDI ke pANInAM eka TIpAmAM asaMkhya jIvo hoya che, to temanA zarIra keTalAM thayAM ? uttara--asaMkhya. jyAre A asaMkhya jIvonuM ekIsAthe jJAna karAvavAnI AvazyakatA hoya che tyAre ApaNe badhA jIvonuM abheda dRSTithI 'pRthvIkAya' 'akAya' vagere zabdo vaDe jJAna karAvI zakIe chIe. 1. pRthvIkAya--mATI, paththara, hiMgaLoka, haratAla, hIrA, pannA, kolaso, sonu, cAMdI vagere badhA pRthvIkAyika jIvo che. mATInI gAMgaDImAM asaMkhya judA judA jIvo hoya che. pRthvIkAyika jIvone jyAM sudhI virodhI zastra nA lAge tyAM sudhI pRthvI sacitta (sajIva) hoya che. virodhI zasranA yogathI te acitta (nirjIva) thaI jAya che. 2. akAyavarasAdanuM pANI, jhAkaLanuM pANI, samudranuM pANI, kUvA, vAva, taLAva, nahero ane nadInuM pANI vagere badhAM apriyaka jIva che. pANInA eka TIpAmAM judA-judA asaMkhya jIvo hoya che. jyAM sudhI virodhI zasra nA lAge tyAM sudhI pANI acitta hoya che. virodhI zasranA yogathI te acitta thaI jAya che. 3. tejaskAya--agni, vIjaLI, ulkA vagere badhAM tejas jIva-ajIva 7 12 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAyika jIvo che. agninAM eka nAnakaDA evA taNakhAmAM judAjudA asaMkhya jIvo hoya che. temane jyAM sudhI virodhI zastra nA lAge tyAM sudhI agni sacitta hoya che. virodhI zastranA yogathI te acitta banI jAya che. 4. vAyukAya--vAyunA mukhya pAMca bheda che : (1) utkalikA vAyu--je vAyu aTakI-aTakIne cAle. (2) maMDalikA vAyu--je vAyu cakrAkAre cAle. (3) ghana vAyu--je vAyu ratnaprabhA Adi pRthvInI athavA vimAnonI nIce hoya che. A vAyu jAmelA baraphanI jema gADha che ane AdhArabhUta che. (4) guMjAvAyu--je vAyu cAlatAM-cAlatAM avAja kare. (5) zuddha-vAyu--je vAyu uparokta guNothI rahita tathA maMda maMda cAlanAra hoya. vAyukAyamAM paNa judA-judA asaMkhya jIvo hoya che. jyAM sudhI virodhI zastra nA lAge tyAM sudhI vAyu sacitta hoya che. virodhI zasranA AghAtathI te acitta thaI jAya che. 5. vanaspatikAya--kerI, drAkSa, keLAM, zAkabhAjI, baTATA, DuMgaLI, lasaNa vagere vanaspatikAya che. temanA be bheda pADavAmAM Ave che--sAdhAraNa ane pratyeka. sAdhAraNaH-jemAM eka za2I2mAM anaMta jIva hoya tene sAdhAraNa vanaspatikAya kahe che. badhA prakAranAM kaMdamULa sAdhAraNa vanaspati che. pratyekaH-jemAM eka eka zarIramAM eka eka jIva hoya tene pratyeka vanaspatikAya kahe che. jema ke (1) vRkSa--AMbA vagere. (2) latA--kArelA, kAkaDI vagere. (3) tRNadharo vagere. (4) hitkAya--coLI vagere pAMdaDAMvALA zAka. (5) jalaruhapANImAM pedA thanAra kamaLa vagere. trIjo bola 0 13 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyeka vanaspatimAM za2I2nuM nirmANa ka2nA2 mULa to eka ja jIva hoya che. paraMtu tenA Azrita asaMkhya jIvo hoya che. dvIndriya vagere jIvomAM A pramANe nathI hotuM. temAM pratyeka jIva potAnA zarIranuM svataMtra nirmANa kare che. vanaspatikAyika jIvonI utpattimAM mukhyapaNe ATha prakAra mAnavAmAM Ave che : (1) agrabIja vanaspati--tevI vanaspati ke jeno cheDo ja bIjarUpa hoya. jema ke koraMTa (kAMTAseriyo)nuM vRkSa vagere. (2) mUla-bIja-vanaspati--te vanaspati ke jenuM mULa ja bIja hoya. jema ke kaMda vagere. (3) pUrva-bIja-vanaspati--te vanaspati ke jemanI gAMTha ja bIja hoya. jema ke zeraDI vagere. (4) skanda-bIja vanaspati--te vanaspati ke jenA skaMda ja bIja hoya. jema ke thora vagere. (5) bIja-ruha-vanaspati--te vanaspati ke je bIjamAMthI utpanna thAya. jema ke ghauM, java vagere. (6) samrUzcima vanaspati je vanaspati potAnI meLe ja pedA thaI jAya che. jema ke aMkura vagere. (7) tRNa-vanaspati----ghAsa vagere. (8) latA-vanaspati--caMpA, camelI, kAkaDI, cIbhaDAM, tarabUca vagerenA velAM. vanaspatimAM judA-judA aneka jIvo hoya che. jyAM sudhI temane virodhI zastrothI AghAta nA lAge tyAM sudhI vanaspati sacitta hoya che. virodhI zasranA AghAtathI te acitta banI jAya che. vanaspati-kAyamAM anaMta jIvo hoya che. bAkInI pAMca kAyamAM asaMkhya jIvo hoya che. pRthvI, pANI vagere je ApaNe joIe chIe te pRthvIkAyika, aAyika vagere jIvonA za2I2o che. eka jAtinA jIvo potAnI tathA bIjI jAtinA jIvone mATe zasrarUpa hoya che. je rIte zastra dvArA manuSyono nAza thAya che te rIte paraspara virodhI svabhAvanA jIvo ekabIjAno zastranI mAphaka jIvaajIva 7 14 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAza kare che. jema ke virodhI svabhAvavALI be mATInA jIva ekabIjAnA ghAtaka che; agnikAyika jIva jalakAyika jIvo mATe zastra che, te ja rIte jalakAyika jIvo agnikAyika jIvo mATe zastra che. sacitta mATI vaDe je sacitta mATInA jIvono nAza thAya che te svakAya-zastra kahevAya che tathA agni vaDe mATInA jIvono nAza thAya che tyAre te parakAya-zastra kahevAya che. vAyukAyanuM zastra vAyukAya ja che. sacitta vAyuthI je vAyuno nAza thAya che te svakIya-zastra ane acitta-vAyuthI je vAyuno nAza thAya che te parakAya-zastra che. (6) trasakAya-dvIndriyathI mAMDIne paMcendriya sudhI samasta hAlatA-cAlatA, ghUmatA-pharatA jIvo TAsakAyika jIva kahevAya che. A jIvonI utpattinA mukhyapaNe ATha prakAra che : (1) aMDaja-te trasa jIvo ke je IMDAmAMthI pedA thAya che, jema ke--pakSI, sarpa vagere. (2) potaja-te trasa jIvo je potAnA janma-samaye khullAM aMgosahita hoya che, jema ke-hAthI vagere. (3) jarAyuja-te trasa jIvo je potAnA janma samaye mAMsanA astarathI lapeTAyelAM hoya che, jema ke -manuSya, gAya, bheMsa vagere. (4) rasaja-te trasa jIvo je dahIM vagere rasomAM utpanna thAya che, jema ke-kRmi vagere. (5) svadaja-te trasa jIvo je parasevAthI utpanna thAya che, jema ke--jU, lIkha vagere. (6) samUcchima-te trasa jIvo je nara-mAdAnA saMyoga vinA ja utpanna thAya che, jema ke-mAkhI, kIDI vagere. (7) ubhija-te trasa jIvo je pRthvIne phADIne nIkaLe che, jema ke--tIDa, pataMgiyA vagere. (8) aupapAtika-te trasa jIvo je garbhamAM rahyA vinA ja sthAnavizeSamAM utpanna thAya che, jema ke-deva ane nArakI. = sa trIjo bola - 15 : - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriya pAMca 1. sparzana indriya 2. 2sana indriya 3. ghrANa indriya 4. cakSuH indriya 5. zrotra indriya pratyeka jIva traNe lokanA aizvaryathI saMpanna hoya che, eTalA mATe tene indra kahe che. te (Indra ke jIva) je cihna vaDe oLakhAya che tene indriya kahe che. A 'indriya' zabdanI vyutpatti che. cotho bola jene potAnA eka viSayanuM jJAna thAya che, tene indriya kahe che. A indriyanI paribhASA che. je indriyathI sparzanuM jJAna thAya te che sparzana indriya--stvacA. je indriyathI rasanuM jJAna thAya te che rasana indriya--jillA. je indriyathI gaMdhanuM jJAna thAya che te che ghrANa indriyanAka. je indriyathI rUpanuM jJAna thAya che te che cakSuH indriya--AMkha. je indriyathI zabdanuM jJAna thAya che te che zrotra indriya--kAna. indriyanA be bheda che : (1) dravyendriya--nAka, kAna vagere indriyonI bahAranI ane aMdaranI paudgalika racanA (AkAravizeSa)ne dravyendriya kahe che. jIva-ajIva 0 1 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) bhAvendriya-AtmAnA pariNAmavizeSa (jANavAnI yogyatA ane pravRtti)ne bhAvendriya kahe che. dravyendriyanA be bheda che : (1) nivRtti dravyendriya-indriyanI AkAra-racanAne nivRttidravyendriya kahe che. AkAra be prakAranA hoya che : bAhya ane AtyaMtara. bAhya AkAra judA-judA jIvonA judA-judA hoya che, jema ke zrosendriyano AtyaMtara AkAra kadaMbanA phUla jevo, cakSurindriyano masUranI dALa jevo, dhrANendriyano atimuktaka puSpanI caMdrikA jevo, rasanaindriyano khurapI jevo hoya che. mAtra sparzana indriyano AtyaMtara AkAra aneka prakArano hoya che. te potAnA zarIranA AkAra jevo hoya che. (2) upakaraNa-dravyendriya-AtyaMtara-nivRttinI aMdara potapotAnA viSayane grahaNa karavAmAM samartha je paugalika zakti hoya che tene upakaraNa-dravyendriya kahevAmAM Ave che. prazna- AtyaMtara-nivRtti-dravyendriya ane upakaraNadravyendriyamAM zuM taphAvata che? uttara-AtyaMtara-nivRtti che AkAra ane upakaraNa che tenI aMdara vidyamAna potapotAnA viSayone grahaNa karanArI paugalika zakti. vAta-pitta vagere vaDe upakaraNa-dravyendriya nAza pAme to Abhyatara-dravyendriya hovA chatAM paNa viSayonuM grahaNa thatuM nathI. udAharaNArtha-bAhya nivRtti che talavAra, AtyaMtara-nivRtti che talavAranI dhAra ane upakaraNa che talavAranI chedana-bhedana-zakti. bhAvendriyanA be bheda che : (1) labdhi-bhAvendriya-jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmano kSayopazama thavAthI sparza Adi viSayo jANavAnI je zakti 1. kSaya ane upazama vaDe kSayopazama zabda bane che. jayAre kSayayukta upazama hoya che tyAre tene kSayopazama kahe che. kSayano artha che-AtmA sAtheno karmano saMbaMdha chUTI javo ane upazamano artha che karmano AtmA sAthe saMbaMdha rahetAM chatAM tenI AtmA para phaLarUpe asara na thavI te. kSayopazama mAtra ghAti-karmano ja thAya che. kSayopazamamAM pradezodaya rahe che ane upazamamAM pradezodaya raheto nathI, A ja kSayopazama ane upazama vacceno taphAvata che. kSayopazamathI AtmAnI je avasthA thAya che tene kSAyopazamika-bhAva kahe che. == cotho bola0 17 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che tene labdhi-bhAvendriya kahe che. (2) upayoga-bhAvendriya-jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI prApta zaktinI pravRttine upayoga-bhAvendriya kahe che. prazna--labdhi ane upayogamAM zuM taphAvata che? uttara-labdhi che cetanAnI yogyatA ane upayoga che cetanAno vyApAra prakArAntarathI labdhi-bhAvendriyano artha che-svarUpanI prApti arthAt AtmasvarUpanuM eTaluM pragaTa hovuM ke jenI pravRttithI jIva sparza, gaMdha, rUpa, rasa ane zabdane jANI zake. ane temane jANavAnI je pravRtti che te upayoga-bhAvendriya che. udAharaNa tarIke -koI vyaktie eka dUrabInayaMtra kharIduM, A to thaI prApti ane te yaMtrathI teNe dUra rahelAM padArthonuM nirIkSaNa karyuM, e thayo upayoga. prazna-indriyanA nivRtti, upakaraNa, labdhi ane upayoga- A cAra bheda karavAmAM AvyA che, teno AdhAra zuM? uttara-jANavAno guNa cetanAno che, jaDano nahIM. cetanAno jyAM sudhI pUrNa vikAsa thato nathI tyAM sudhI te je viSaya para dhyAna Ape che tene ja jANI zake che. bIjAne nahIM. A upalabdhi ane upayogano AdhAra che. cetanane je jJAna karavAnI kSamatA ke yogyatA prApta thAya che, te labdhi-indriya che, A yogyatAnI prApta thavA chatAM evI vAta nathI ke ApaNe niraMtara te viSayanuM jJAna karatAM rahIe. je samaye je indriyane upayogamAM lAvIe te samaye tenA dvArA jJAna karI zakIe chIe--A upayoga-indriya che. indriya-jJAna svataMtra nathI, tene potAnA viSayanI jANakArI mATe paugalika-indriyonI madada levI paDe che. jANavAnI kSamatA hovAM chatAM paNa jo AMkhano goLo vikRta thaI jAya to cakSuindriya potAnA viSayanuM jJAna nathI karI zakatI. AthI karIne nivRttiindriyanI paNa AvazyakatA jANI zakAya che. nivRtti rahevA chatAM paNa kyAreka-kyAreka indriya potAnA viSayane grahaNa nathI karI zakatI. AthI jANI zakAya che ke nivRtti sivAya eka bIjI paNa zakti che je jANavAmAM upakAra kare che. te upakaraNa-indriya che. jIva-ajIva18 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivRtti ane upakaraNa-indriya jJAnanAM sAdhana che, labdhi jJAnanI zakti che ane upayoga te zaktinuM kAryarUpamAM pariNamana che. A cAre maLIne potapotAnA viSayanuM jJAna karI zake che. eka-be-traNa nahIM.' A pAMca indriyo sivAya eka vadhu indriya paNa che jene mana kahevAmAM Ave che. mana jJAnanuM sAdhana che, paNa sparzana vagerenI jema te bAhya sAdhana na hoI AMtarika sAdhana che, AthI tene aMtaHkaraNa paNa kahevAmAM Ave che. manano viSaya bAhya indriyonI jema sImita nathI. bAhya indriyo mArA mUrta-amUrta padArthone ja grahaNa kare che ane te paNa AMzika rUpamAM. paraMtu mana mUrta-amUrta badhA padArthone grahaNa kare che ane te paNa aneka rUpamAM. mananuM kAma vicAra karavAnuM che. te badhA viSayomAM vikAsa-yogyatA anusAra vicAra karI zake che. te indriyo dvArA jANavAmAM AvelA viSayonuM AlocanAtmaka jJAna kare che, eTalA mATe te no-indriya athavA ISad indriya (indriya jevI) kahevAya che ane te ciMtanamAM svataMtra hoya che, eTalA mATe te anIndriya paNa kahevAya che. 1. A viSayamAM anya darzanonuM maMtavya kaMIka juduM che. teo mAne che ke indriyo pote jaDa che, paraMtu mananA saMyogathI jJAna kare che. A praznanuM jaina-darzana AvI rIte samAdhAna kare che-je dazyamAna bAhya indriyo che, te jaDa che, paraMtu temanI sahAyatAthI je jJAna karanArI zakti che te jaDa nathI. je pote cetana nathI hotuM te koInA sahayogathI paNa jJAna karI zakatuM nathI. jo jaDa vastumAM paNa saMyogathI jJAna-zakti AvI jAya to to jaDa ane cetanamAM atyaMtAbhAva (trikAlavartI virodhI rahI ja na zake. AthI kahI zakAya ke je jANe che te indriyo cetana che, jaDa nahIM. = cotho bola - 19 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International indriyanA bheda-prabhedo indriya A dravyandriya bhAvendriya For Personal and Private Use Only jIva-ajIva - 20 nivRtti upakaraNa upayoga bAhya AtyaMtara AMkha, nAka jillA kAna (kadaMbanA phUlanA AkAra samAna) AMkha (masUranI dALanA AkAra samAna). (atimuktaka phUlanA AkAranI (khurapInA AkAranI samAna) tvacA (aneka prakAranA AkAra) tvacA samAna) Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMcamo bola paryAti cha 1. AhAra-paryApti 2. zarIra-paryApti 3. indriya-paryAmi 4. zvAcchozvAsa-paryApti 5. bhASA-paryApti 6. manaH-paryApti paryAptino artha che--jIvanopayogI paugalika zaktinA nirmANanI pUrNatA. jyAre jIva eka sthULa zarIrane choDIne bIjuM zarIra dhAraNa kare che tyAre bhAvi jIvana-yAtrAnA nirvAha mATe potAnA navIna janmakSetramAM ekasAthe Avazyaka paugalika sAmagrInuM nirmANa kare che. tene athavA tenAthI utpanna thanArI zaktine-paugalika zaktine paryApti kahe che. chae payaktiono prAraMbha eka kALamAM thAya che, paraMtu temanI pUrNatA kramazaH thAya che, eTalA mATe kramano niyama rAkhavAmAM Avyo che. AhAra-paryAptine pUrNa thavAmAM eka samaya ane zarIra Adi 1. jaina siddhAMtamAM sahuthI sUkSma arthAt avibhAjya(jenA vadhu bhAga na thaI zake tevA) kALanuM nAma "samaya" che. = ka pAMcamo bola- 21 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMceyamAMthI pratyekane aMtarmuhUrta lAge che. 1. makAna banAvanAra sahuthI pahelAM tenI sAmagrI-lAkaDuM, IMTa, mATI, patthara, cUno vagere ekaThI kare che. te ja rIte jIva janma grahaNa karatI veLAe AhArane yogya pagalo grahaNa kare che. te muddagalone athavA temanI zaktine kahe che-AhAra-paryAti. 2. AhAra-patimAM badhI paryAptione yogya pudgala grahaNa karAyelAM hoya che. amuka lAkaDuM staMbha banAvavA mATe yogya che, amuka kabATa banAvavA mATe yogya, amuka patthara paTTIo ke dIvAlone mATe yogya che. A vibhAganI jema che -zarIra-paryApti. AhAra-paryAptimAM je pugalo zarIranI racanA karavA mATe samartha hoya che te pugalo athavA temanI zarIra banAvavAnI zaktine kahe che-zarIra-paryApti. 3. dIvAlo ke oraDo banAvatI vakhate temAM praveza ane nigamanano haka rAkhavAmAM Ave che, daravAjA banAvavAmAM Ave che. gharanA jevA ja AkAravALI zarIra-paryAptimAM daravAjA-samAna indriya-paryApti che. parokSa jJAnavALo AtmA bAhya indriyo dvArA ja vastuonuM jJAna karI zake che. 4-5. zvAsozvAsa-pati ane bhASA-paryAptinuM svarUpa pUrvokta udAharaNa vaDe ja samajavuM joIe; kema ke A baMnemAM paNa indriyanI jema ja praveza ane nirgama thAya che. 1. be samayathI mAMDI be ghaDI (48 miniTomAM eka samaya kama-eTalA kALane aMtarmuhUrta kahe che. aMtarmuhUrtanA traNa bheda che : (1) jaghanya aMtarmuhUrta-be samayano kALa. (2) utkRSTa aMtarmuhUrta--be ghaDImAM eka samaya kama eTalo kALa. (3) madhyama aMtarmuhUrta-jaghanya ane utkRTanI vacceno kALa. 2. bahArano vAyu zarIranI aMdara laI javo ane aMdaranA vAyune zarIranI bahAra kADhavo te zvAsocchavAsa kahevAya che. A kArya mAtra phephasAo dvArA ja nathI thatuM, paraMtu cAmaDInA chidro dvArA paNa thAya che. ApaNAM samagra zarIra vaDe zvAsocchavAsanI kriyA thatI rahe che. jo phephasAne ja zvAsocchuvAsanuM sAdhana mAnI laIe to to vanaspati-kAyamAM zvAsocchavAsanI kriyA na hovI joIe ema mAnavuM paDe, kema ke vanaspati-kAyamAM phephasAM hotAM nathI. paraMtu jaina-siddhAMta anusAra vanaspati-kAyamAM paNa zvAsocchavAsa hoya che, AthI mAnavuM paDaze ke zvAsocchavAsa prANInA samagra zarIrathI thato rahe che. = 3 jIva-ajIva rara che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. makAna taiyAra thayA pachI, A oraDo ziyALAmAM garama rahe che, A unALAmAM ThaMDo rahe che, A zayanagRha che, A rasoDuM che ityAdi vicAronI samAna che, manaH-paryApti. heya (choDavAyogya vastuo)no parityAga ane upAdeya (grahaNa karavAyogya) vastuono svIkAra karavAnuM jJAna, manaHparyAptinA AdhAre karavAmAM Ave che. uparyukta vivecana anusAra paryAptionI nIce mujaba paribhASA karI zakAya : (1) je pudgala-samUha vaDe zarIra vagere pAMca paryAptione yogya pudgala grahaNa karavAnI kriyAnI paryApti athavA pUrNatA thAya che tene AhAra-paryApti kahe che. (2) zarIrane yogya pudgalonI zarIranA aMgopAMgonI racanA karanAra kriyAnI paryApti thAya che je pudgala-samUha vaDe, tene kahe che, za2I2-5ryApti. (3) tvacA Adi indriyonI racanA karanAra kriyAnI paryApti thAya che je pudgala-samUha vaDe, tene kahe che, indriya-paryApti. (4) zvAsocchvAsane yogya pudgalonuM grahaNa ane utsarga (tyAga) karanAra zakti--kriyAnI paryApta thAya che je pudgalasamUha vaDe, tene kahe che--zvAsocchvAsa-paryApti. (5) bhASAne yogya pudgalonuM grahaNa ane utsarga karanAra kriyAnI paryApti thAya che je pudgala-samUha vaDe, tene kahe che bhASA-paryApti. (6) manane yogya pudgalonuM grahaNa ane utsarga karanArI kriyAnI paryApti thAya che je pudgala-samUha vaDe, tene kahe che-- manaH-paryApti. prazna--paryAptio pUrNa thayA pachI temanAthI jIvone zuM lAbha thAya che? uttara--AhAra-paryApti vaDe jIva prati-samaya AhAra 1. audArika, vaikriya, AhA2ka ane chae paryAptione yogya je pudgalonuM grahaNa thAya che tene AhAra kahe che. AhAra traNa prakAranA che--oja AhAra, pAMcamo bola 0 23 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnI kriyA kare che, potAne yogya pagalone grahaNa kare che ane temanA dvArA ja gRhIta AhAra khoLa (asAra maLa-mUtrarUpa) ane sAra (rasarUpa)mAM vibhAjita thAya che. zarIra-paryApti vaDe te AhAranuM sAta dhAtuonA rUpamAM pariNamana thAya che. indriya-paryApti indriyonA viSayo jANavAmAM sahAyaka bane che. zvAsocchavAsanI kriyA, bolavAnI kriyA, AlocanAnI kriyA kramazaH zvAsocchavAsa-paryApti ane manaH-paryAptinI sahAyatAthI thAya che. pati prANadhArIonuM eka vilakSaNa lakSaNa che. prANIdhArIo sivAya A lakSaNa anyatra kyAMya maLatuM nathI. paryAtio dvArA prANadhArIomAM vibhinna pudgalonuM grahaNa, pariNamana ane utsarga thatAM rahe che. AhAra-paryApti vaDe ApaNe AhArane yogya pudgalone laIe chIe, temane AhAranA rUpamAM pariNata karIe chIe ane choDI daIe chIe. zarIra-paryApti vaDe zarIrane yogya pagalone laIe chIe, zarIranA rUpamAM pariNata karIe chIe, ane asAra pugalone choDI daIe chIe. roma AhAra ane kavala AhAra.oja AhAra-kAzmaNayoga vaDe prathama samayamAM je pudgala-samUha grahaNa karavAmAM Ave che, te che-oja AhAra,roma AhAra-sparzana-indriya dvArA je pugala-samUha grahaNa karavAmAM Ave che, te che-roma AhAra. romakUpa vaDe kSaNe-kSaNe pugalonuM grahaNa thatuM rahe che. sUryanA tApathI saMtapta ane tarasyo vaTemArgu vRkSanI chAyAmAM jaIne romakUpa vaDe ThaMDakanA pugalone grahaNa kare che ane parama zAMtino anubhava kare che. prakSepa athavA kavala-AhAra-te AhAra je moM vaDe grahaNa karavAmAM Ave athavA to je bAhya sAdhano vaDe zarIramAM prasiddha karavAmAM Ave. nAka vaDe rabbaranI naLIthI athavA gudA vaDe athavA iMjekzana vaDe je AhArano zarIramAM praveza karAvavAmAM Ave che te badho AhAra kavalaAhAranI zreNImAM Ave che. eka AhAra mAnasika che je devatAono hoya che. = ta jIva-ajIva - 24 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriya-paryApti vaDe indriyane yogya pudgalone laIe chIe, indriyanA rUpamAM pariNata karIe chIe, ane choDI daIe chIe. zvAsocchvAsa-paryApti vaDe zvAsocchvAsane yogya pudgalone laIe chIe, zvAsocchvAsanA rUpamAM pariNata karIe chIe, ane choDI daIe chIe. bhASA-paryApti vaDe bhASAne yogya pudgalone laIe chIe, bhASA-rUpamAM pariNata karIe chIe, ane choDI daIe chIe. manaH-paryApti vaDe mAnasa-vicArone yogya pudgalone laIe chIe, mAnasa-vicAronA rUpamAM pariNata karIe chIe, ane choDI daIe chIe. OM Jain Educationa International pAMcamo bola For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chaThTho bola prANa dasa 1. zrotrendriya prANa 2. cakSurindriya prANa 3. dhrANendriya prANa 4. rasanendriya prANa 5. sparzanendriya prANa 6. manobala prANa 7. vacanabala prANa 8. kAyabala prANa 9. zvAsocchavAsa prANa 10. AyuSya prANa prANa arthAt jIvana-zakti. jenA saMyogathI A jIva jIvanaavasthA pAme che ane jenA viyogathI maraNa-avasthA pAme che, tene prANa kahe che. prANa jIvananuM bAhya lakSaNa che. A jIvo che, jIve che-evI pratIti prANo dvArA ja thAya che. prANo vinA koI paNa jIvita rahI zake nahIM. prANonI kriyA thatI rahe che-A ja saMsArI-jIvanuM jIvana che. pAMceya indriyonI je jJAna karavAnI zakti che tene kahe che - , pAMca indriya-prANa. manana karavA, bolavA ane zArIrika kriyA * jIva-ajIva - 26 che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnI zaktine kahe che- manobala, vacanabala ane kAyabala. bala ane prANano artha eka ja che. pugalone zvAsocchavAsa svarUpe grahaNa karavA ane choDavAnI zaktine kahe che-zvAsocchavAsa prANa. amuka bhavamAM, amuka kALa sudhI jIvita rahevAnI zaktine kahe che--AyuSya-prANa. prazna-prANa ane paryAptimAM zuM taphAvata che? uttara-prANa jIvanI zakti che ane paryAmi jIva vaDe grahaNa karAyelAM pugalonI zakti che. pati sahakArI kAraNa che ane prANa kArya che. AtmAnI je je mAnasika, vAcika ane kAyika pravRtti thAya che, te te badhI bAhya dravyApekSI hoya che-pudagalonI sahAyatAthI ja thAya che. vimAna AkAzamAM tyAre UDI zake che jyAre tene peTrola vagere bAhya sAmagrInI sahAyatA maLe. jIvanI mana, vacana ane zarIra sAthe saMbaMdha rAkhanArI koIpaNa pravRtti evI nathI ke je pudgala-dravyanI sahAyatA vinA thaI zake. AthI karIne saMsAra-avasthAmAM jIva ane pudgalano ghaniSTha saMbaMdha rahe che. jIva adazya padArtha che ane pudgala dRzya padArtha, A kAraNe keTalAka lokone jIvanA astitvanA viSayamAM saMdeha thAya che, paraMtu temaNe eTaluM to samajI levuM joIe ke je kaMI khAvA-pIvAnI, cAlavA-pharavAnI, bolavA vagerenI pravRtti dekhAya che, te kriyA che. teno kata adazya jIva che. jIva jyAM sudhI zarIramAM rahe che tyAM sudhI A kriyAo thAya che. A kriyAonuM saMpAdana karanAra zakti prANa athavA jIvana-zakti kahevAya che ane A kriyAonA saMpAdanamAM je paugalika zaktionI sahAyatA maLe che, temane paryApti kahevAmAM Ave che. prazna-kayA-kayA prANanI kaI-kaI paya ikAraNa che? uttara-pAMca indriya-prANanuM kAraNa che-indriya paryApti. manobala, vacanabala ane kAyabalanuM kramazaH kAraNa che-manaHparyApti, bhASA-paryApti ane zarIra-payami. zvAsocchavAsa-prANanuM kAraNa che--zvAsocchavAsa-paryApti. AyuSya-prANanuM kAraNa che-- AhAra-paryAmi, kema ke AhAra-patinA AdhAre ja AyuSyaprANa TakI rahe che. = 00 chaThTho bola - 27 7 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANa athavA jIvana-zaktine samajavA mATe mRtyu zuM che te samajavuM paNa jarUrI che. vartamAna zarIra-vijJAna anusAra to magaja, hRdaya ane phephasAnuM kArya-saMcAlana baMdha thaI jAya te ja mRtyu che. jyAre A mAnava-mazInanI khAsa-khAsa kaLo jIrNa thaI jAya che tyAre A AkhuM mazIna baMdha paDI jAya che. mAnava-za2I2nAM khAsa aMgo hRdaya, phephasAM ane magaja che. jyAre koI bimArI ke durghaTanAthI A traNe jakhamI ke jIrNa thaI jAya che athavA temanI zakti kSINa thaI jAya che tyAre temanuM kAma baMdha thaI jAya che--A ja che mRtyu. paraMtu A siddhAMtathI ulaTA evA ApaNane evAM paNa aneka udAharaNa maLe che ke hRdayanI gati keTalAya kalAka sudhI baMdha rahyA pachI paNa manuSya jIvita rahI zake che. aDatAlIsa kalAka sudhI zvAsanI gati ane hRdayanI gati ekadama baMdha rahyA pachI paNa mAnavI jIvato rahevA pAmyo che. evA paNa keTalAya udAharaNa che jemAM mANasa cAlIsa divasa sudhI peTI(jemAM havA aMdara javA ane bahAra nIkaLavA mATe koI chidra paNa na hoya)mAM baMdha rahyA pachI paNa jIvato nIkaLyo che. jaina siddhAMta anusAra jIvana-zaktino sauMta magaja, hRdaya ane phephasAM ja nathI paraMtu dasa prANo che. A dasemAMthI koI eka zaktinuM kAma baMdha thaI javAthI mRtyu thatuM nathI. jyAM sudhI AyuSya-prANa kriyAzIla hoya tyAM sudhI koI eka zaktinuM kAma baMdha thaI javA chatAM paNa prANI jIvita rahI zake che. uparokta udAharaNamAM cAlIsa divasa sudhI peTImAM baMdha prANInI pAMce indriyo--hRdaya, phephasAM ane magaja--badhAMe kAma baMdha karI dIdhuM hatuM. bAhya paudgalika sAmagrInA abhAvamAM teo potAnuM kAma karI zakatAM na hatAM. chatAM paNa te vyaktimAM AyuSya-prANa potAnI kriyA karI rahyo hato, ane tenA ja AdhAre tenuM jIvana TakI rahyuM hatuM. jevo tene bAhya vAtAvaraNano anukULa yoga prApta thayo ke tarata ja tenI avaruddha jIvana-zaktio pharI kriyAzIla banI gaI. zarIranI samasta kriyAo ane samasta aMgonuM kAryasaMcAlana tyAM sudhI thaI zake che jyAM sudhI AyuSya-prANa kriyAzIla hoya che. Jain Educationa International jIva-ajIva 028 For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenA samApta thatAM ja samasta kriyAo saMpUrNa rUpe baMdha thaI jAya che ane ApaNe kahIe chIe ke te prANInuM mRtyu thaI cUkyuM che. - prazna - (ka) zarIra hRSTa-puSTa che. magaja, hRdaya, phephasAM, pAMca indriyo vagere badhAM svastha che. koI khAsa bimArI ke durghaTanA paNa nathI thatI. chatAM paNa evo svastha prANI acAnaka marI jAya che, ema kema? (kha) zarIra vRddha che. deha jarjarita che. bhayAnaka vipatti AvI paDI che, bhayAnaka bimArI paNa thaI che, chatAM paNa te nathI marato. jIvana-kALa vadhAryuM ja jAya che. tenuM kAraNa zuM? (ga) kahevAya che ke manuSyanuM AyuSya jeTaluM hoya che, teTaluM ja te jIve che. AyuSyamAM koI eka miniTa paNa vadhArI-ghaTADI zakatuM nathI. chatAM paNa ApaNe joIe chIe ke agnimAM kUdavAthI cokkasa mRtyu thaze, tIvra viSa khAvAthI maraNa ja thaze. tenuM rahasya zuM? uttara-AyuSyanA pudgalo alpa hoya che tyAre svastha prANI paNa durghaTanA vinA ja mRtyu pAme che. AyuSyanA pugalo adhika hoya che tyAre durghaTanA ane roga thavA chatAM paNa prANI AzcaryapUrNa rIte jIvita rahI jAya che. AyuSya be prakAranuM hoya che : (1) apavartanIya-je AyuSya baMdhakAlIna sthiti pUrNa thayA pahelAM paNa bhogavI zakAya te apavartanIya AyuSya che. (2) anAvartanIya-je AyuSya baMdhakAlIna sthiti pUrNa thayA pahelAM na bhogavI zakAya te anAvartanIya AyuSya che. AgAmI janmanuM AyuSya vartamAna janmamAM ja nizcita thAya che. te samaye jo pariNAma maMda hoya to AyuSyano baMdha zithila thAya che, jethI nimitta maLatAM AyuSyanI bAMdhelI kALamaryAdA ghaTI jAya che. tenAthI ulaTuM agara pariNAma tIvra hoya to AyuSyanuM baMdhana paNa gADha hoya che, jethI karIne nimitta maLavA chatAM paNa bAMdhelI kALamaryAdA ghaTatI nathI. tIvra pariNAma janita gADha baMdhavALuM AyuSya zastra, viSa, durghaTanA vagerenA prayoga thavA chatAM paNa potAnI niyata kALamaryAdAthI pahelAM pUruM thatuM nathI, paraMtu hu chaThTho bola - 29 4 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMda pariNAmajanita zithila baMdhavALuM AyuSya zastra, viSa ane durghaTanAno yoga thatAM ja potAnI niyata kALamaryAdA samApta thayA pahelAM ja aMtarmuhUrtamAtramAM bhogavI levAya che. AyuSyanA A zIdhra bhogane apavartanA athavA akAlamRtyu kahe che ane niyata sthiti sudhI AyuSya bhogavavAne anapavartana athavA kAlamRtyu athavA svAbhAvika mRtyu kahe che. apavartanIya AyuSya sopakrama(upakrama-sahita) hoya che. tIvra zastra, tIvra agni vagere je nimitto vaDe akAlamRtyu thAya che, te nimittonI prApti thavI te upakrama che. anapavartanIya AyuSya sopakrama ane nirUpakrama--be prakAre hoya che. A AyuSyane akAlamRtyu lAvanArA ukta nimittonI prApti thAya che ane nathI paNa thatI. ukta nimitta maLavA chatAM paNa anapavartanIya AyuSyavALAnuM AyuSya pUrNa nathI thatuM, teo jIvatAM ja rahe che. teo akAlamRtyu koI paNa hAlatamAM prApta karatAM nathI. dareka prakAranI durghaTanAmAM teo bacI jAya che. nAraka, deva, asaMkhyAta varSajIvI manuSya ane tiryaMca, carmazarIrI ane triSaSTizalAkApuruSa anapavartanIya AyuSyavALA hoya che. temanI AyuSya-sthiti jeTalI niyata hoya che teTalI ja rahe che. tenI pahelAM teo koIpaNa hAlatamAM marI zakatAM nathI. sAmAnya manuSya ane tiryaMca apavartanIya ane anapavartanIya-baMne prakAranA AyuSyavALA hoya che. nimitta maLavAM chatAM temanuM akAlamRtyu thaI paNa zake che ane nimitta maLavAM chatAM akAlamRtyu nathI paNa thatuM. karmavAda anusAra AnuM spaSTIkaraNa e rIte thaze ke je AyuSyakarma cirakAla sudhI bhogavavAnuM hoya che, te ekIsAthe jaldI bhogavI levAmAM Ave che. teno koIpaNa bhAga bhogavyA vinAno raheto nathI. udAharaNArtha- (1) jema ke koI ghAsanA saghana DhagalAmAM eka bAjuthI nAnakaDo agnino taNakho mUkI de to te taNakho eka-eka taNakhalAne kramazaH saLagAvato-saLagAvato te AkhA DhagalAne saLagAve temAM ghaNo samaya lAgI zake che, paraMtu te taNakho jo ghAsanA zithila DhagalAmAM - = jIva-ajIva 30 ja - - - ------ -- - - -- - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUkavAmAM Ave to keTalIka ja kSaNomAM Akho Dhagalo saLagI jaze. (2) be samAna vastranA TukaDA samAna pANImAM bhIMjavavAmAM AvyA. temAMthI eka kapaDAMne phelAvIne sUkavavAmAM Ave ane bIjAne saMkelIne. paheluM kapaDuM jaldI sukAze ane bIjuM ghaNA vakhata pachI. pANInuM parimANa ane kapaDAnI zoSaNakriyA sarakhI ja hovA chatAM paNa kapaDAMnA saMkoca ane vistArane kAraNe sukAvAmAM samayano taphAvata paDe che. te ja rIte samAna parimANayukta apavartanIya ane anapavartanIya AyuSyanA bhogavavAmAM paNa mAtra samayano taphAvata paDe che, bIjuM kaMI nahIM. = A chaThTho bola0 31 3 == - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra pAMca 1. audArika 2. vaikriya 3. AhAraka 4. taijasa 5. kArmaNa jenA vaDe cAlavuM, pharavuM, khAvuM-pIvuM vagere kriyAo thAya che, prati kSaNa jIrNa thavuM jeno svabhAva che, je za2I2-nAmakarmanA udayathI bane che ane je saMsArI AtmAonuM nivAsa-sthAna hoya che, tene zarIra kahe che. sAtamo bola AtmA rUparahita che. tene ApaNe joI nathI zakatA. paNa saMsArI AtmAone eka dRSTikoNathI rUpayukta paNa mAnavAmAM Ave che. eTalA mATe te ApaNI pratyakSa paNa che. saMsAranA samasta AtmAone zarI2 hoya che. zarIrane ApaNe joIe chIe, tyAre AtmAno ApaNane enI meLe ja bodha thaI jAya che. AtmA svayaM zarIranuM nirmANa karI tene potAnI samasta jIvanakriyAnuM sAdhana banAve che. AthI tenA cAlyA gayA pachI te kriyAono nAza thaI jAya che. e nizcita che ke zarIra AtmAothI sarvathA judu che. AtmAo jJAnamaya che ane zarIra jJAnazUnya che jIva-ajIva 032 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paugalika che. AtmAne paugalika sukha-duHkhano jeTalo paNa anubhava thAya che te badho zarIra dvArA ja thAya che. eTalA mATe zarIranI paribhASA paNa A prakAre karavAmAM Ave che - pautnisuhAnubhavaIdhanaM zarIram' audArika zarIra je zarIra dhULa pudgalomAMthI niSpanna thAya che te audArika zarIra che. vaikriya Adi cAreya zarIra sUkSma, sUkSmatara pudgalonAM banelAM hoya che. audArika zarIra AtmAthI chUTuM paDyA pachI paNa TakI zake che, paraMtu vaikriya vagere zarIro AtmAthI alaga thatAM ja vikherAI jAya che. audArika zarIranuM chedana-bhedana karI zakAya che, paraMtu anya zarIromAM chedana-bhedana saMbhavatuM nathI. mokSanI prApti paNa mAtra audArika zarIra vaDe ja thaI zake che. audArika zarIramAM hADakAM, mAMsa, rakta Adi hoya che. teno svabhAva che gaLavuM, saDavuM ane vinAza pAmavo. vaikriya zarIra je zarIra vaDe nAnA thavAnI, moTA thavAnI, sUkSma thavAnI, sthULa thavAnI, ekarUpa thavAnI, anekarUpa thavAnI vagere vividha kriyAo karI zakAya che te vaikriya zarIra che. je zarIramAM hADakAM, mAMsa, rakta na hoya tathA je maryA pachI kapUranI mAphaka UDI jAya tene vaikriya zarIra kahe che. AhAraka zarIra caturdaza pUrvadhara muni Avazyaka kArya karavA mATe je viziSTa pugalonuM zarIra banAve che, te AhAraka zarIra che.' 1.tattvomAM koI zaMkA thAya tyAre tIrthakara athavA kevalInI samIpe javA mATe labdhidhArI muni potAnA zarIramAMthI eka hAthanuM pUtaLuM bahAra kADhe che ane te pUtaLAne tIrthakara ke kevalI pAse mokale che. jo tyAMthI tIrthakara ke kevalI vihAra karI gayA hoya to te sthAna para pelA eka hAtha lAMbAM pUtaLAmAMthI hAthanuM pUtaLuM bahAra kADhe che. te pUtaLuM tIrthakara ke kevalInI pAse jaIne praznano uttara laIne eka hAthavALA pUtaLAmAM praveza kare che ane pharI eka hAthanuM pUtaLuM te muninA zarIramAM praveza karI praznano uttara Ape che. A samagra kriyA atyaMta alpakALamAM ja sampanna thaI jAya che. praznakartAne patto paNa nathI lAgato ke meM uttara vilaMbathI meLavyo che. = dara sAtamo bola - 33 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taijasa zarIra je zarIra AhArAdi pacAvavAmAM samartha hoya che ane je tejomaya che te taijasa zarIra che. tene vidyuta zarIra paNa kahevAmAM Ave che. kArmaNa zarIra jJAnAvaraNIya vagere ATha karmonA pudgalasamUha vaDe je zarIra bane che te kArmaNa zarIra che. temAM taijasa ane kArmaNa-A be zarIro pratyeka saMsArI AtmAnA pratyeka kALe vidyamAna hoya che. audArika zarIra janmasiddha hoya che. vaikriya zarIra janmasiddha ane lablisiddha baMne prakAranA hoya che. AhArakazarIra yogazaktithI prApta thAya che. pravAharUpamAM AtmA ane zarIrano saMbaMdha anAdi che ane vyaktirUpe sAdi. audArika, vaikriya ane AhAraka zarIranAM aMgopAMga hoya che. bAkInA zarIronAM nathI hotAM. audArika vagere cAre zarIronuM nimitta che kAzmaNazarIra. kArmaNazarIranuM nimitta che Azrava. jIva eka zarIrane tyajIne bIjA zarIramAM kevI rIte praveza karI zake? A samasyA keTalAya AtmavAdIone paNa jaTila jaNAya che, paNa kArmaNazarIranuM jJAna thAya eTale A samasyA saraLatAthI ukalI jAya che. jyAM sudhI mukti nathI thatI tyAM sudhI AtmA azarIrI paNa nathI hoto. AtmA eka sthULa zarIrane tyajIne bIjA sthULa zarIramAM tyAre ja praveza karI zake che jyAre kArmaNazarIra AtmAnI sAthe lAgeluM rahe. taijasa ane kArmaNa zarIra atyaMta sUkSma zarIro che. AthI samagra lokanI koIpaNa vastu temanA pravezane aTakAvI zakatI nathI. sUkSma vastu vagara avarodhe sarvatra praveza karI zake che, jema ke-ati kaThora loDhAnA goLAmAM agni. taijasa ane kArmaNa--A be zarIro badhA saMsArI jIvone * pravAharUpe sadA hoya che. audArika vagere badalatAM rahe che. eka sAthe eka saMsArI jIvane ochAmAM ochA be ane vadhumAM vadhu cAra sudhI zarIra hoI zake che, pAMca kyAreya nahIM. ja jIva-ajIva 0 34 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka sAthe be--taijasa ane kArmaNa. eka sAthe traNa-taijasa, kArpaNa ane audArika. athavA taijasa, kArpaNa ane vaikriya. eka sAthe cAra-taijasa, kArmaNa, audArika ane vaikriya. * athavA taijasa, kArmaNa, audArika ane AhAraka. - = sAtamo bola0 35 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AThamo bola yoga paMdara manoyoganA cAra bhedaH 1. satya manoyoga 2. asatya manoyoga 3.mizra manoyoga 4. vyavahAra manoyoga vacanayoganA cAra bhedaH 5. satyavacana yoga 6. asatyavacana yoga 7.mizravacana yoga 8. vyavahAravacana yoga kAyayoganA sAta bheda: 9. audArika kAyayoga 10. audArika-mizra kAyayoga 11. vaikriya kAyayoga 12. vaikriya-mizra kAyayoga 13. AhAraka kAyayoga 14. AhAra-mizra kAyayoga 15. kArpaNa kAyayoga jIva-ajIva 0 36 e Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIra, vacana ane mana vaDe thanAra Atmaprayatnane yoga kahe che. Atmaprayatna potAnuM saMcAlanakArya paudgalika-zaktinI sahAyatAthI kare che, eTalA mATe te paudgalika-zakti paNa yoga tarIke oLakhAya che. jaina paribhASAmAM temane kramazaH bhAvayoga ane dravyayoga kahe che. A baMne sAdhano vinA zArIrika, vAcika ane mAnasika koIpaNa kriyA thaI zakatI nathI. manoyogaH mana vaDe thanAra AtmAno prayatna manoyoga che. te be prakArano che. -dravya manoyoga ane bhAva manoyoga. mananI pravRtti mATe je manovargaNAnA pudgala grahaNa karavAmAM Ave che, temane kahe che dravya-manoyoga. te gRhIta pudgalonI sahAyatAthI je manana thAya che, te bhAva-manoyoga che. manoyoganA cAra bheda che H 1. satya manoyoga--satya viSayamAM thanArI mananI pravRtti. 2. asatya manoyoga--asatya viSayamAM thanArI mananI pravRtti. 3, mizra manoyoga--keTalAka aMze satya ane keTalAka aMze asatya--AvA mizra aMzomAM thanArI mananI pravRtti. 4. vyavahA2 manoyoga--manano je vyApAra satya paNa nathI ane asatya paNa nathI, te che vyavahAra manoyoga. Adeza-upadeza devAno vicAra karavo te vyavahAra-manoyoga che. vacana yoga : bhASA vaDe thanAra AtmAno prayatna vacana-yoga che. te be prakArano che- dravya vacanayoga ane bhAva vacanayoga. bhASAvargaNAnA pudgalone dravya vacanayoga kahevAmAM Ave che ane jIvano bhASA-pravartaka prayatna thAya che te bhAva-vacanayoga kahevAya che. vacanayoganA cAra bheda che satya vacanayoga, asatya vacanayoga, mizra vacanayoga ane vyavahA2 vacanayoga. satya vacanayoga-satya bhASA bolavI, satya bhASAnA dasa bheda che H Jain Educationa International AThamo bola 0 37 For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) janapada-satya-je dezamAM jevI bhASAno bolavAmAM upayoga thato hoya te dezamAM te janapada satya che. jema ke "cokhA' zabda mAravADamAM "sAru'nA arthamAM ane mevADamAM "bhAta'nA arthamAM vaparAya che. (2) sammata-satya--prAcIna vidvAnoe je zabdano je artha mAnI lIdho che. te arthamAM te zabda sammata satya che. kamala ane deDako baMneya paMka (kAdava)mAM utpanna thAya che to paNa paMkaja kamaLane ja kahe che, deDakAne nahIM. (3) sthApanA-satya-koIpaNa vastunI sthApanA karIne tene te ja nAmathI kahevI te sthApanA satya che. "ka" A AkAravizeSane ka" kahevo. ekanI AgaLa be mIMDA lagADavAthI so ane traNa mIMDA lagADavAthI eka hajAra kahevuM. zataraMjanA mahorAne hAthI, ghoDo, UMTa, vajIra vagerethI oLakhavA. (4) nAma-satya-guNavihIna hovA chatAM paNa koI vyaktivizeSanuM ke vastuvizeSanuM tenuM nAma rAkhI, te nAmathI bolAvavuM te nAma satya che. koI dhanahInanuM nAma lakSmIpati hoya to tene lakSmIpati kahevo. (5) rUpa-satya-koI rUpavizeSane dhAraNa karavAthI te vyaktine te rUpavizeSathI saMbodhavo, jema ke sAdhuno veza joIne koI vyaktine sAdhu kahevo. (6) pratIti-satya(apekSA satya)-eka vastunI apekSAe bIjI vastune nAnI-moTI, halakI-bhAre vagere kahevuM te pratItisatya che. anAmikA AMgaLIne kaniSThAnI apekSAe moTI ane madhyamAnI apekSAe nAnI kahevI. (7) vyavahAra-satya, loka-satya-je vAta vyavahAramAM bolAya te vyavahAra-satya che, jema ke pahoMce che to gADI ane kahe che DuMgaragaDha AvI gayuM. mArga to sthira che, cAlI nathI zakato, chatAM paNa ApaNe kahIe chIe ke A mArga DuMgaragaDha jAya che. saLage to che parvata upara rahelA lAkaDAM paraMtu ApaNe kahIe chIe-parvata saLagI rahyo che. paDe che to pANI, paNa ApaNe kahIe chIe- nevAM paDe che. = , jIva-ajIva 38 che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) bhAva-satya-koI vastumAM je bhAva mukhyarUpe maLe che tene AgaLa karI tenuM pratipAdana karavuM te bhAva-satya che. badhA dazyamAna padArtho pAMca raMganA hoya che, chatAM paNa koIne kALo, koIne sapheda kahevo. jema ke, popaTamAM ghaNAM raMga hoya che, paNa tene lIlo kahevo. (9) yoga-satya---yoga arthAtu saMbaMdha vaDe koI vyaktivizeSane te nAmathI bolavavo te yoga-satya che. jema ke, adhyApakane adhyApanakALa sivAya paNa adhyApaka kahevo. (10) upamA-satya-koI eka bAbatamAM samAnatA hovAthI eka vastunI bIjI vastu sAthe tulanA karavI ane tene te nAme oLakhavI te upamA-satya che. upamA cAra prakAranI hoya che-- (ka) sat (vidyamAna)ne asat (avidyAna)nI upamA, jema ke, tIrthaMkaramAM eTaluM baLa hoya che ke teo merune daMDa ane pRthvIne chatra banAvI zake che paNa teo tevuM karatAM nathI. ahIM sat baLanI asat vaDe upamA apAya che. (kha) asatune sanI upamA, jema ke sUryano pazcima dizA sAthe saMgama joIne pUrva dizAe potAnuM moTuM kALuM karyuM, kAraNa ke IrSyA vinAnI strIo hotI nathI. A vAkyamAM asat ISyane sat ISyanI upamA che. (ga) asatune asatanI upamA, jema ke-caMdananuM phUla AkAzakamaLanI samAna suvAsita che. na to caMdanane phUla hoya che, na AkAzamAM kamaLa. ahIM asat vaDe asatnI upamA che. (gha) sane sanI upamA, jema ke-AMkho kamaLa samAna vikasita che. asatya vacanayoga-asatya bhASA bolavI. enA dasa bheda che : (1) krodha-mizrita-je vacana krodhamAM bolavAmAM Ave. (2) mAna-mizrita-je vacana mAna ke ahaMkAranA AvezamAM AvI jaIne bolAya. (3) mAyA-mizrita-kapaTa-sahita bolavuM, bIjAne chetaravA = = 7 AThamo bola939 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe judu ja bolavuM. (4) lobha-mizrita-lobha khAtara bolavuM. (5) rAga-mizrita-prema, mohane vazIbhUta thaI bolavuM. (6) dveSa-mizrita-Sasahita bolavuM. (7) hAsya-mizrita-hasavAmAM bolavuM. (8) bhaya-mizrita-bhayapUrvaka bolavuM. (9) AkhyApikA-mizrita-vArtA kahetI veLAe asaMbhavita vAto kahI devI. (10) upaghAta-mizrita-jenAthI prANIonI hiMsA thAya tevI bhASA bolavI. mizra-vacanayoga-mizra bhASA bolavI. je bhASAmAM keTaluMka satya ane keTaluMka asatya hoya che, tene mizrabhASA kahe che. tenA dasa bheda che : (1) utpanna-mizrita-jeTalA bALakono janma thayo che tenAthI vadhu-ochA batAvavA. (2) vigata-mizrita-A ja rIte maraNanA viSayamAM vadhu ochA batAvavA. (3) utpanna-vigata-mizrita-janma-mRtyu baMnenA viSayamAM vadhu-ochI saMkhyA batAvavI. (4) jIva-mizrita-jIva-ajIvanI vizALa rAzi joIne kahevuM "are, A keTalo moTo jIvono samUha che !' (5) ajIva-mizrita-kacarAno Dhagalo joIne Ama kahevuM A badhuM ajIva che !" paraMtu AmAM paNa ghaNA jIvo hoI zake che. (6) jIvAjIva-mizrita-jIva-ajIvanI rAzimAM ayathArtha rUpe ema batAvavuM ke AmAM ATalA jIva che ane ATalA ajIva. . (7) anaMta-mizrita-baTATA, kAkaDI vagereno samUha joIne kahevuM "A badhuM to anaMtakAya che.' (8) pratyeka-mizrita-kAkaDI, baTATA vagereno samUha joIne kahevuM "A badhuM to pratyeka-kAya che." para e jIva-ajIva 0 40 3 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) addhA-mizrita--divasa-rAta vagere kALanA viSayamAM mizra-vacana bolavuM--jema ke divasa ugavAno hoya chatAM paNa sUtelo puruSa kahe 'haju to praha2--rAta bAkI che.' (10) addhAddhA-mizrita--divasa ke rAtanA eka bhAgane advrAddhA kahe che. divasa ugyo ja hoya to paNa mAlika nokarane kahe che 'are ! bapora paDI gaI. ane haju sudhI dIvo baLe che !' vyavahAra-vayana-yoga--(vyavahAra bhASA) vyavahAra bhASA--na satya, na asatya evI bhASA bolavI. Adeza, upadeza Apavo. tenA bAra bheda che H (1) AmaMtriNI--saMbodhana karavuM, jema ke--'he prabhu !' (2) AjJApanI--AjJA devI, jema ke- -'A kAma karo.' (3) yAcanIyAcanA karavI, jema ke--'amane A vastu Apo.' (4) pracchanI--pUchavuM, koI viSayamAM zaMkA thavAthI pUchIne tenuM samAdhAna karavuM. (5) prajJApanI--prarUpaNA karavI, jema ke- -jIva che, ajIva che vagere. (6) pratyAkhyAnI--tyAga karavo, jema ke--'huM amuka vastu nahIM khAuM.' (7) icchAnulomA--icchAnusAra anumodana karavuM, jema ke-- koIe pUchyuM 'huM amuka kAma karuM ke nahIM ?' tyAre tene javAba devo--'tuM kara. huM tArA kAmanuM anumodana karuM chuM.' (8) anabhigRhatA--potAnI saMmati na darzAvavI, jema ke-- koIe pUchyuM, 'huM A kAma karuM ?' to javAba devo 'jevI tArI icchA.' (9) abhigRhitA--saMmati ApavI, jema ke--'A kAma tAre ka2vuM joIe.' (10) saMzayakAriNI--je zabdanA aneka artho hoya teno prayoga karavo, jema ke--'saiMdhava lAva.' ahIM 'saidhava' zabdathI saMdeha thaI jAya ke ghoDo ke mIThuM ? AThamo bAla 0 41 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) vyAkRta--vistA2sahita bolavuM jenAthI spaSTa samaja paDe. (12) avyAkRta--ati gaMbhIratApUrvaka bolavuM ke je samajavuM ati muzkela paDe. kAya-yoga kAyA (zarIra)nI pravRtti mATe je za2I2-vargaNAnA pudgala grahaNa karavAmAM Ave che, te che dravyakAyayoga ane te pudgalonI sahAyatAthI jIvanI je pravRtti thAya che te che bhAvakAyayoga. kAyayoganA sAta bheda che : (1) audArika kAyayoga--audArika zarIravALA manuSyo ane tiryaMcomAM za2I2-5ryApti pUrNa thayA pachI je halana-calananI kriyA thAya che, te che audArika kAyayoga. (2) audArika mizra-kAyayoga--A cA2 prakAre thaI zake che H (ka) manuSya ane tiryaMca gatimAM utpanna thatI vakhate jIva AhAra laI le che, paraMtu za2I2-5ryAptino baMdha pUrNa nathI thaI zakato, te avasthAmAM kArmaNa-kAyayoganI sAthe audArika-mizra hoya che. (kha) vaikriya-labdhivALA manuSyo ane tiryaMco vaikriya-rUpa banAve che, paraMtu jyAM sudhI te pUrNa nathI thatuM tyAM sudhI vaikriya-kAyayoganI sAthe audArika-mizra-kAyayoga hoya che. (ga) viziSTa zakti-saMpanna yogI AhA2ka-labdhi prayoje che, paraMtu jyAM sudhI AhA2ka-zarIra pUruM banI nathI jatuM, tyAM sudhI AhAraka-kAyayoganI sAthe audArika-mizra-kAyayoga hoya che. (gha) kevalI-samuddAtanA bIjA, chaThThA ane sAtamA samayamAM kAryaNanI sAthe audArika-mizra-kAyayoga hoya che. (3) vaikriya-kAyayoga--devatA ane nArakImAM za2I2-5ryAsi pUrNa thaI gayA pachI vaikriya-zarIranI tathA manuSya ane tiryaMcamAM labdhijanya vaikriya-zarIranI je kriyA thAya che, te vaikriya-kAyayoga che. (4) vaikriya-mizra-kAyayoga-- A be prakAre thaI zake che : Jain Educationa International jIva ajIva 42 sa For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ka) devatA ane nArakImAM utpanna thanArA jIvo AhAra laI le che, paraMtu zarIra-paryApti pUrNa nathI bAMdhatAM, te avasthAmAM kArmayoganI sAthe vaikriya-mizra-kAyayoga hoya che. (kha) audArika zarIravALA manuSyo ane tiryaMco potAnI viziSTa zaktithI vaikriya rUpa banAve che ane tene pharI sameTI le che, paraMtu jyAM sudhI audArika-zarIra pharI pUrNa na banI jAya tyAM sudhI audArika kAyayoganI sAthe vaikriya-mizra-kAyayoga hoya che. (5) AhAraka-kAyayoga-jayAre AhAraka zarIra pUruM banIne kriyA kare che, tyAre tene kahe che AhAraka-kAyayoga. (6) AhAraka-mizra-kAyayoga-je samaye AhAraka-zarIra potAnuM kArya karIne pAchuM AvI audArika-zarIramAM praveza kare che, te samaye audArikanI sAthe AhAraka-mizra-kAyayoga hoya che. (7) kArmaNa-kAyayoga- (ka) jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM javA mATe Rju gati athavA vakra gati dvArA gamana kare che. eka samayavALI Rju gatimAM jIva anAhAraka nathI rahetuM, paraMtu vakra gatimAM jaghanyapaNe eka samaya ane utkRSTapaNe be samaya anAhAraka rahe che-koI paNa prakAranA AhArane grahaNa nathI karatuM. evA samaye thanAra yoganuM nAma che kAzmaNa-kAyayoga. (kha) jyAre kevalI samudyAta kare che te samaye trIjA, cothA 1.kevalI samudyAta AyuSya-karmanI sthiti ane dalikothI jyAre vedanIya karmanI sthiti ane dalika vadhAre hoya che tyAre temane aMdara-aMdara barAbara karavA mATe kevalI samuddAta thAya che. jyAre mAtra aMtarmuhUrta AyuSya bAkI rahe che tyAre samudyAta thAya che. samudyAtanA AThasamaya lAge che. pahelA samayamAM Atmapradeza zarIranI bahAra nIkaLIne daMDAkAre phelAI jAya che. te daMDa lokapramANa UMco-nIco hoya che, paNa tenI jADAI zarIranA mApe hoya che. bIjA samayamAM te daMDa pUrvapazcima ke uttara-dakSiNa phelAIne kapATAkAra (kamADanA AkArano) banI jAya che. trIjA samayamAM kapATAkAra Atmapradeza pUrva-pazcima ane uttara-dakSiNa phelAIne maMthAkAra (maMthaNInA AkArano) banI jAya che. cothA samayamAM khAlI jagyAmAM phelAIne Atmapradeza samasta lokamAM vyApta thaI jAya che. je rIte prathama cAra samayomAM Atmapradeza kramazaH phelAya che tevI ja rIte aMtanA cAra samayomAM kramazaH saMkocAya che. pAMcamA samayamAM pharI maMthAkAra, chaThThA samayamAM kapATAkAra, sAtamA samayamAM daMDAkAra ane AThamA samayamAM pahelAMnI mAphaka zarIrastha thaI jAya che. = = AThamo bola 43 che. For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane pAMcamA samayamAM kArmaNa-kAyayoga hoya che. prazna-cAra zarIranI jema ja taijasa zarIrano yoga kema nahIM? uttara-taijasano kArmaNayogamAM samAveza thaI jAya che. je samaye audArika, vaikriya ane AhAraka hoya che, te samaye to teo potAnuM kAma kare ja che, paraMtu je samaye eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM javAnA samaye) teo nathI hotA tyAre kArmaNa zarIra dvArA je vIrya (zakti)no vyApAra thAya che, te taijasa-zarIra dvArA thAya che, eTale taijasa-kAyayogano samAveza kArmaNa-kAyayogamAM thaI jAya che. prazna-mana zuM che? uttara-jenA dvArA manana karavAmAM Ave, vicAravAmAM Ave, te mana che. mana pAMca indriyonA viSayonuM ane atirikta viSayanuM jJAna kare che. mAnasa-jJAna indriya-jJAnanI jema vartamAna sudhI ja sImita nathI hotuM, paraMtu saikAlika hoya che. mananuM svarUpa mana jJAna che ane jJAna AtmAno guNa che. guNa guNIthI koI apekSAe bhinna hoya che, jayAre koI apekSAe abhinna. jo guNa guNIthI saMpUrNapaNe bhinna mAnavAmAM Ave to A guNa A dravyano che evo saMbaMdha paNa thaI zake nahIM ane jo sarvathA eka ja mAnI levAmAM Ave to A guNa che ane A guNI che evuM kahI zakAya nahIM. AthI karIne guNIthI guNa kathaMcita bhinna hoya che ane kathaMcita abhinna hoya che. mana AtmAthI kadApi pRthaka nathI thaI zakatuM, A apekSAe te AtmAthI abhinna che ane te AtmAno guNa che e apekSAe te AtmAthI bhinna che. mananA vibhAgo mananA be vibhAga che dravya mana (Objective Mind) ane bhAva mana (subjective Mind). dravya manano saMbaMdha mastiSka ane indriyo sAthe che tathA bhAva manano saMbaMdha AtmAnI sAthe che. bhAva mana ke AtmA alaga-alaga nathI, baMne eka che. jenA vaDe vicAra karI zakAya tevI Atmika zaktine bhAva mana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che. vicAra karavAmAM sahAyaka thanAra sUkSma paramANuone dravya mana kahe che. bhAva mana to badhA jIvone hoya che, paraMtu ati vRddha AdamI pagathI cAlavAnI zakti hovA chatAM paNa lAkaDInI sahAya vinA cAlI nathI zakato, tevI rIte bhAva mana hovA chatAM paNa dravya mana vinA "spaSTa vicAra' karI zakAto nathI. dravya mananI apekSAe ja jIvonA saMjJI ane asaMjJI evA be bheda karavAmAM Ave che. jJAna-krama ApaNane bahAranI duniyAnuM jJAna indriyo dvArA thAya che. indriyo A jJAnane mastiSka sudhI pahoMcADe che. mastiSka dravya manane, dravya mana bhAva manane ane bhAva mana AtmAne te jJAna . mokalI Ape che. AMkha } <- kAna } AtmA- bhAvamana<- dravyamana<- mastiSka {<- nAka } <-bahAranI duniyA {<- jIbha } <- sparza } jo dravyamAna na hoya to AtmAne indriyajanya jJAna thaI zakatuM nathI. saMsArI samanaska AtmAne dravyamana cokkasa hoya che. te mukta AtmAne nathI hotuM. AthI mukta AtmAne Indriya-jJAna paNa nathI hotuM. te to saMpUrNa jJAnamaya che. manano vyApAra sparza, rasa, gaMdha, rUpa, zabdamAM indriyajJAnanI pravRtti thayA pachI mananI pravRtti thAya che. jyAre indriyo potapotAnA viSayanuM jJAna karI le che tyAre te viSayo upara manana karavAnuM mananuM kAma che, te sivAya ciMtana vageremAM mananI pravRtti svataMtra paNa hoya che. mananuM parimANa manana karavAmAM sahAyatA karanAra pudgalomAMthI niSpakSa dravyamana arthAt paugalika mana zarIravyApI che ane je manana karanAruM bhAvamana arthAt jIvamana che te Atma-pradezavyApI che. indriyo dvArA grahaNa karAyelA badhA viSayomAM mananI gati che ane = 7 AThamo bola045 0 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te manane zarIravyApI mAnyA vinA ghaTI zake nahIM. mana zarIranI aMdara sarvatra vyApeluM che, koI khAsa sthAnamAM nahIM. zarIranA judA judA sthAnomAM rahelI indriyo dvArA grahaNa karAyelA badhA viSayomAM mananI gati che-- yatra pavanataMtra mana:" jIva-ajIva 0 46 4 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamo bola upayoga bAra pAMca jJAna 1. mati jJAna 2. zruta jJAna 3. avadhi jJAna 4. mana:paryava jJAna 5. kevaLa jJAna traNa ajJAna : 6. mati ajJAna 7. zruta ajJAna 8.vibhaMga ajJAna cAra darzanaH 9. cakSuH darzana 10. acakSu darzana 11. avadhi darzana 12. kevala darzana jJAna upayoga zabdano artha che--kAmamAM lAvavuM. jJAna ane darzanane kAmamAM lAvavAnuM nAma upayoga che. jANavuM AtmAno guNa che. vastuomAM be mukhya dharma hoya che-ekAkAratA ane bhinnIkAratA. ApaNe ekAkAratA vaDe padArthone jANIe chIe. te jANavAnI kriyAne darzana athavA sAmAnya bodha kahe che. bhinnakAratA vaDe jANavAne jJAna athavA sAkArabodha kahe che-jema ke ApaNe eka pariSada athavA eka bAgane joIe chIe, te ApaNo sAmAnya bodha (darzana) che. ane te pachI jayAre ApaNe tenA bhinna-bhinna vyaktio ke vRkSone jANIe chIe, te ApaNo vizeSa bodha (jJAna) = 3 navamo bola -47 -- - - - - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. athavA ema samajIe ke ApaNA jJAnanA mukhya viSaya be che. -sAmAnya ane vizeSa. vizeSanI upekSA karIne sAmAnyanuM jJAna karavuM te darzana che ane sAmAnyanI upekSA karIne vizeSanuM jJAna karavuM te jJAna che. jJAnanA pAMca prakAra che--mati, zruta, avadhi, manaHparyava ane kevaLa. 1. matijJAna indriya ane mananI sahAyatAthI thanAra vartamAnakALavartI jJAna matijJAna che. tenA cAra prakAra che : avagraha, IhA, avAya, dhAraNA. viSaya (zeya vastu) ane viSayI (jANanAra)no yoga sAmIpya athavA saMbaMdha thavAthI vastunuM je svarUpamAtra grahaNa karavAmAM Ave che, tene avagraha kahe che. te be prakArano che--vyaMjanAvagraha ane arthAvagraha. zabda vagerenI sAthe upakaraNa-indriyano saMbaMdha thAya che, tene vyaMjana kahe che. tenA vaDe je zabda vagerenuM aspaSTa jJAna thAya che, tene vyaMjanAvagraha kahe che. vyaMjanAvagraha thayA pachI ane kyAMka kyAMka (cakSu ane mananA bodhamAM) tenA abhAvamAM paNa vyaMjanAvagraha vaDe kaMIka spaSTa anirdezya sAmAnyamAtra arthanuM grahaNa thAya che, tene arthAvagraha kahe che. avagraha vaDe jANelA arthanI vizeSa AlocanA karavAne IhA kahevAmAM Ave che. IhA vaDe jANelA arthano vizeSa nirNaya ka2vAnI kriyAne avAya kahe che. te avAya ja jyAre dRDhatama avasthAmAM pariNata thaI jAya che, tyAre tene dhAraNA kahe che. avagraha vagerenA ghotaka bIjA zabdo : avagraha--prAthamika jJAna. IhA--vicAraNA. avAya--nizraya. Jain Educationa International jIva-ajIva 048 * For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhAraNA-indriyajJAnanI sthitizilatA avagraha, IhA, avAya ane dhAraNA-A cAreya paryAyane grahaNa kare che, saMpUrNa dravyane nahIM. temane teo paryAya dvArA ja jANe che. indriya ane manano mukhya viSaya paryAya ja che. AMkhe AmraphaLanuM grahaNa karyuM, teno artha eTalo ja che ke AMkhe AmraphaLa joyuM. saMpUrNa AmraphaLane grahaNa nathI karyuM. AmraphaLamAM rUpa ane AkAra sivAya sparza, rasa, gaMdha Adi aneka paryAyo che, jemane jANavAmAM AMkha asamartha che. e ja rIte sparzana, rasane ane dhrANa indriya kramaza: koI vastunA sparza, rasa ane gaMdha paryAyane ja jANI zake che. koIpaNa eka indriya te vastunA badhA paryAyone jANI zakatI nathI. mane paNa koI vastunA khAsa aMzano ja vicAra karI zake che. eka sAthe badhA aMzono vicAra karavA mATe mana paNa asamartha che. kAna, jIbha, nAka ane tvacA (sparzana)-A cAra indriyo prApyakArI che-viSayanI sAthe saMyoga thavAthI ja teo temane grahaNa karI zake che. jyAM sudhI zabdanA pugala kAnamAM na jAya, khAMDa jIbha upara rAkhavAmAM na Ave, phUlanI gaMdhanA pagalo nAka vaDe sUMghAya nahIM, pANI zarIrane sparze nahIM, tyAM sudhI na to zabda saMbhaLAze, na khAMDano svAda Avaze, na phUlanI sugaMdha anubhavAze ke na pANI ThaMDu che ke garama tenI jANa thaze. AMkha ane mana aprApyakArI che. temane vyaMjanAvagraha nathI hoto. te baMne saMyogo vinA ja ucita sAmIpyamAtrathI grAhya viSayane jANI le che. ThIka ThIka dUrathI ja AMkha vRkSa, parvata vagerene grahaNa karI le che ane mana to hajAro gAu dUra rahelI vastunuM paNa ciMtana kare che. AthI netra tathA manane aprApyakArI mAnavAmAM AvyAM che. 2. zrutajJAna je jJAna zrutAnusArI che--jenA vaDe zabda-arthano saMbaMdha jANavAmAM Ave che ane je matijJAnanI pachI thAya che, te zrutajJAna che. agni zabdane sAMbhaLIne Ama jANavuM ke A zabda agnino bodhaka che athavA agni joIne ema vicAra karavo ke A agni = 3 navamo bola 049 3 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdano artha che-A rIte zabda vaDe arthanuM ane artha vaDe zabdanuM jJAna karavuM tathA temanI sAthe saMbaMdha rAkhanArI anya anya vAto para vicAra karavo te zrutajJAna che. mati ane zrutajJAnano gADhatama saMbaMdha che. A baMnene alagaalaga karavA saMbhavita nathI. A baMne kAryakAraNanA rUpamAM che : matijJAna kAraNa che, zrutajJAna kArya che. matijJAna mAtra manana che ane potAne mATe upayogI che. te manana varNamAlAnA saMyogathI zrutajJAna banI jAya che ane Adeza, upadeza vagere aneka rUpe bIjAone upayogI banI jAya che. Adeza-upadezanA saMbaMdhamAM je bolavAnuM hoya che te zrutajJAna nahIM, te vacanayoga che. paraMtu bolavAno je artha che te zrutajJAna che ane zabda te arthane pragaTa karavAnuM sAdhana che tathA dravyazrata che. 3. avadhi-jJAna - indriya ane mananI sahAyatA vinA dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdApUrvaka je jJAna mUrti padArtho (pudgalo)ne jANe che, tene avadhi-jJAna kahe che. avadhijJAnI sUkSmamAM sUkSma pudgalone jANI le che. 4. mana 5ryava-jJAna indriya ane mananI sahAyatA vinA dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI maryAdApUrvaka je jJAna samanaska (saMjJI) jIvonA manamAM rahelA bhAvone jANe che, tene mana:paryava jJAna kahe che. mana:paryavajJAnI samanaska jIvonA manogata vicArone spaSTa rUpe dravyamananA sahAre jANI zake che. 5. kevaLajJAnaH mUrta-amUrta, sUma-dhULa vagere samasta padArtho ane samasta paryAyo jenA vaDe jANI zakAya che te kevaLajJAna che. 6. ajJAna: ajJAna traNa prakAranuM che--mati-ajJAna, zruta-ajJAna ane vibhaMga-ajJAna (avadhi-ajJAna). ahIM ajJAna zabdamAM banatAM naga samAna'no artha abhAva nahIM paNa kutsA che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna-jJAna kutsita kevI rIte hoI zake? uttara-jJAna nidita nahIM, paNa mithyAtvanA sahayogathI jJAna paNa ajJAna kahevAya che, nIcanA saMparkathI uttama puruSa paNa nIca kahevAya che. jJAna ane ajJAnamAM mAtra pAtrano bheda che. pAtranA AdhAra para ja jJAnanA be bheda karavAmAM AvyA che. jo pAtra samyasvI hoya to tenuM jJAna jJAna kahevAya che. jo pAtra mithyAtvI hoya to tenuM jJAna ajJAna kahevAya che. te baMneya jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thavAthI ja prApta thAya che, eTalA mATe baMneya upAdeya che, grahaNa karavA yogya che. baMneno guNa jANavAno ja che. eka evuM paNa ajJAna che je tyajavA yogya che. te (ajJAna)no artha che, na jJAna-ajJAna. arthAt jJAnanuM AvaraNa. e jJAnAvaraNIya karmanA udayathI thAya che ane tenAthI jJAnano vikAsa ruMdhAya che. mati-ajJAna, zruta-ajJAna ane vibhaMga-ajJAnano artha pUrvokta mati-jJAna, zruta-jJAna ane avadhi-jJAnanI samAna ja mana:paryava-jJAna ane kevaLa-jJAna-A baMne viziSTa yogIone ja hoya che. teo (viziSTa yogI) kyAreya mithyAtvI hoI zakatA nathI. AthI ajJAnanA mAtra traNa ja bheda hoya che, pAMca nahIM. darzana sAmAnya bodha anAkAra upayoga darzanane kahe che. koI vastune jANavA mATe be rastA che-ekarUpatA, anekarUpatA. jyAre ApaNe eka vastune eka ja rUpamAM jANIe chIe tyAre ApaNuM jJAna sAmAnyagrAhI hovAne kAraNe sAmAnyabodha arthAt darzana kahevAya che. jyAre ApaNe eka ja vastune aneka rUpamAM-judA judA rUpamAM jANIe chIe tyAre ApaNuM te ja jJAna bhinna rUpagrAhI hovAne kAraNe vizeSa bodha arthAt jJAna kahevAya che. darzananA cAra bheda cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana. = navamo bola0 51 pha = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. cakSudarzana cakSu darzanAvaraNIya karmano kSayopazama thavAthI cakSuo dvArA padArthono je sAmAnya bodha thAya che, tene cakSu darzana kahe che. 2. acakudarzana acakSudarzanAvaraNIya-karmano kSayopazama hovAthI cakSu sivAyanI bAkInI sparzana, rasana, dhrANa, zrotrendriya tathA mana vaDe padArthono je sAmAnya bodha thAya che, tene acakSudarzana kahe che. 3. avadhi-darzanaH 'avadhi-darzanAvaraNIya-karmano kSayopazama thavAthI indriya ane mananI sahAyatA vinA rUpI dravyano je sAmAnya bodha thAya che tene avadhi-darzana kahe che. A avadhijJAnanuM sahavartI che. 4. kevala-darzanaH kevala-darzanAvaraNIya-karmano kSaya thavAthI AtmAne je sarva padArthono sAmAnya bodha thAya che, tene kevala-darzana kahe che. e kevala-darzananuM sahavartI che. prazna-cakSu:darzana ane acakSudarzana na kahetAM mAtra indriyadarzana kahI devAmAM Ave to ekamAM ja pAMceya indriyono samAveza thaI jAya. jo ema abhipreta nahotuM to pAMceya indriyonA pAMca bheda kema karavAmAM na AvyA? uttara--darzananI vyavasthA vastunA sAmAnya ane vizeSa- A be svabhAvonA AdhAra para thaI che. cakSu:darzana jo ke sAmAnyabodha che to paNa anya indriyonI apekSAe te adhika vizvasta che. temAM vizeSatAnI kaMIka jhalaka AvI jAya che, tene ja dhyAnamAM rAkhIne cakSudarzanane anya indriyothI judu rAkhavAmAM AvyuM che. prazna-mana:paryava-jJAnanI jema mana:paryava-darzana kema nahIM? uttara-mana:paryava-jJAna mAtra manogata paryAyonuM ja jJAna karAve che. teno viSaya mAnasika avasthAo che je vizeSa ja che. AthI sAmAnya bodha arthAt mana:paryava-darzana hoI zake nahIM. prazna-Indriya-jJAna, cakSu -acakSu-darzana, indriya-paryApti ane indriya-prANamAM zuM taphAvata che? ra jIva-ajIva para che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara-indriya-jJAna be prakAranuM hoya che sAkAra ane nirAkAra. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI ja jJAna prApta thAya che te sAkAra hoya che ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI je bodha thAya che te anAkAra hoya che. paryAya (avasthA) sahita dravyanuM je jJAna karavAmAM Ave che te sAkAra hoya che ane paryAyarahita dravyanuM je jJAna karavAmAM Ave che te anAkAra hoya che. sparza Adino vizeSa bodha jenA vaDe karavAmAM Ave che te indriya vizeSa bodha che ane jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama che. jenA vaDe sparza Adhino sAmAnya bodha karavAmAM Ave che te cakSu-acaku-darzana che ane darzanAvaraNIya karmano kSayopazama che. janma dhAraNa vakhate je pugalo vaDe indriyono AkAra bane che, te indriya-paryApti che ane nAma-karmano udaya che. jJAna ane darzananI prAptimAM jema jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIyano kSaya-kSayopazama apekSita che, tema ja aMtarAyano kSaya-kSayopazama paNa apekSita che. indriya-prANa indriya-jJAnanI zakti che. te aMtarAya-karmanA layopazamathI prApta thAya che. prazna-zarIra, sparzanendriya, kAyabala ane kAyayogamAM zuM taphAvata che? - uttara-zarIra e audArika vagere vargaNAthI banatI paugalika racanA che ane jeTaluM dazyamAna che teTalA sthAnamAM che. sparzanendriya enA be bheda che dravya ane bhAva. dravya-sparzanaindriya AMgaLInA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI che ane te nAmakarmanA udayathI thAya che. bhAva-sparzana-indriya sparzanane jANavAnI zakti che ane te jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che. sparzana-indriya samagra zarIramAM phelAyelI che. tenAthI prANIne sparzano anubhava thAya che. zarIrano koI bhAga evo nathI jemAM sparzana-indriya vidyamAna na hoya. zarIra athavA kAya vinA sparzana-indriya TakI zakatI nathI. chatAM paNa zarIra ane sparzana-Indriya be judI vastuo che. kAyabala e zarIrane pravRtta karanArI zakti che. te aMtarAya-karmanA kSayopazamathI prApta thAya che. kAyayoga-A halana-calananI pravRtti che. = 0 navamo bola 53 da == = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasamo bola karma ATha 1. jJAnAvaraNIya 2. darzanAvaraNIya 3. vedanIya 4. mohanIya 5. AyuSya 6. nAma 7. gotra 8. aMtarAya jIva cetanAmaya arUpI padArtha che. tenI sAthe lAgelA sUkSma malAvaraNane karma kahe che. karma pudgala che, jaDa che. karmanA paramANuone kamaMdaLa kahevAmAM Ave che. AtmA para lAgelI rAgadveSarUpI cikAza ane yogarUpI caMcaLatAne kAraNe karma paramANu AtmAnI sAthe coMTI jAya che. karmabaLa AtmAnI sAthe anAdikALathI coTelA che. temAMthI keTalAMka chUTA paDe che, to keTalAMka navAM coMTI jAya che. A rIte A kriyA barAbara cAlu rahe che. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoganA kAraNe AtmA karma-vargaNA grahaNa kare che ane te ja karma che. karma-vargaNA eka jIva-ajIva 54 che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAranI atyaMta sUkSma raja che jene sarvajJa athavA avadhijJAnI ja jANI zake che. karmanI paribhASAo zubha ane azubha pravRtti vaDe AkRSTa ane saMbaMdhita thaIne je pugala AtmAnA svarUpane AvRtta kare che, vikRta kare che ane zubhAzubha phaLanA kAraNa bane che (zubhAzubha rUpe udayamAM Ave che-) AtmA dvArA gRhIta A pugalonuM nAma che-karma. jo ke A pugalo ekarUpa che to paNa teo je AtmaguNane AvRtta, vikRta ke prabhAvita kare che, tenA anusAra ja te pudgalonuM nAma paDI jAya che. AtmAnA ATha guNa che--kevalajJAna, kevaladarzana, Atmika sukha, lAyaka sakhyatva, aTala avagAhana, amUrtikapaNuM , agurulaghupaNuM ane labdhi. AtmAno pahelo guNa che-kevalajJAna. tene rokanArA pudgalonuM nAma che--jJAnAvaraNIya karma. saMsAramAM jeTalA AtmAo che, te badhAmAM anaMta jJAna vidyamAna che, paraMtu jyAM sudhI jJAnAvaraNIya karma kSINa nathI thatuM tyAM sudhI te jJAna karmathI AvRtta rahe che. ane karmanA kSINa thavAthI ja kevalajJAnanI prApti thAya che. AtmAno bIjo guNa che--kevaladarzana. A paNa jJAnanI mAphaka sarva AtmAomAM vidyamAna che. A bIjA guNane AvRtta karanAra karmapudgalonuM nAma che-darzanAvaraNIya karma. A karmanA kSINa thavAthI ja kevaladarzananI prApti thAya che. AtmAno trIjo guNa che-Atmika sukha. tene rokanArA pudgalonuM nAma che-vedanIya karma. AtmAno cotho guNa che-samya-zraddhA. tene rokanArA pugalonuM nAma che--mohanIya karma. : AtmAno pAMcamo guNa che-aTala avagAhana. A zAzvatasthiratAne rokanArA pugalonuM nAma che-AyuSya karma. AtmAno chaThTho guNa che-amUrtikapaNuM. tene rokanArA = = cha dasamo bola 55 che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudgalonuM nAma che-nAmakarma. nAmakarmanA udayathI ja zarIra maLe che. zarIra-samAviSTa amUrta AtmA paNa mUrta jevo pratIta thavA lAge che. AtmAno sAtamo guNa che-agurulaghupaNuM (na nAnApaNuM, na moTApaNuM). tene rokanArA pudgalonuM nAma che--gotrakama. AtmAno AThamo guNa che--labdhi. tene rokanArA pudgalonuM nAma che-aMtarAyakarma. karma-vargaNAnA pudgalo (karmayogya pudgala) catuHsparzI hoya che, aSTa-sparzI nahIM. prANIo sAthe saMbaMdha rAkhanArA vizvanA samasta yugalone be vibhAgamAM vibhAjita karI zakAya che: 1. aSTa-sparzI-te pugalo ke jemAM varNa, gaMdha, rasanI sAthe halakApaNuM, bhArepaNuM vagere ATheya sparza hoya. 2. catu-sparzI-te pugalo jemanAmAM varNa, gaMdha, rasa tathA zIta, uSNa, snigdha ane rukSa A cAra sparza hoya. karmanA be vargo AtmAnI sAthe coMTanArA karmayugalone be bhAgamAM vaheMcI nAkhavAmAM AvyA che---ghAti karma ane aghAti karma. ghAti karma-je karmapudgala AtmAne coMTIne AtmAnA mukhya ke svAbhAvika guNono ghAta kare che-temane haNe che, temane ghAtikarma kahe che. A kamano mUloccheda thavAthI ja AtmA sarvajJa ke sarvadarzI banI zake che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya-A cAra ghAti-karma kahevAya che. aghAti karma-je karma AtmAnA mukhya guNono ghAta nathI karatAM, temane hAni nathI pahoMcADatAM, te aghAti-karma kahevAya che. ghAti-karmanA abhAvamAM A kamoM ucharatAM nathI, te ja janmamAM nAmazeSa thaI jAya che. vedanIya, AyuSya, nAma ane gotra-A cAra aghAti-karma che. karmo ane temanuM kArya 1. jJAnAvaraNIya-karma AMkha paranA pATA samAna che. je rIte = ==. jIva-ajIva 56 dara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMkha upara pATo bAMdhavAthI jovAmAM aDacaNa paDe che, tevI ja rIte jJAnAvaraNIya-karma jANavAmAM aDacaNa UbhI kare che. 2. darzanAvaraNIya-karma pratihArI samAna che. jema pratihArI rAjAnA darzanamAM vighna nAkhe che, tevI ja rIte darzanAvaraNa-karma jANavAmAM vighna kare che. 3. vedanIya-karma madha lagADelI talavAranI dhAra jevuM che. je rIte madha lagADelI talavAranI dhArane cATavAthI svAda Ave che tenI samAna sAtAvedanIya che; ane jIbha kapAI jAya che tenI samAna asatAvedanIya che. 4. mohanIya-karma madyapAna karavA samAna che. je rIte madyapAna karanArAne sudhabudha rahetI nathI, tevI ja rIte mohanIya-karmanA udayathI jIvonI tattvazraddhA viparIta thaI jAya che ane viSayabhogomAM Asakti rahe che. 5. AyuSyakarma beDI ke heDa samAna che. je rIte lAkaDAnI heDamAM purAyelo AdamI tene toDyA vinA nIkaLI nathI zakato, tevI ja rIte AyuSyakarmane pUruM bhogavyA vinA jIva eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jaI nathI zakato ane AyuSyakarmano kSaya karyA vinA mokSa paNa pAmI zakato nathI. 6. nAmakarma citrakAra samAna che. je rIte citrakAra navAM-navAM citronuM nirmANa kare che, tevI ja rIte nAmakarmanA udayathI vividha prakAranAM zarIra, vividha prakAranAM rUpa ane jAta-jAtanAM aMgopAMga AdinuM nirmANa thAya che. 7. gotrakarma kuMbhAra jevuM che. je rIte kuMbhAra nAnA-moTA jevA icche tevA ghaDA banAve che, tevI ja rIte gotrakarmanA udayathI jIva sArI daSTithI jovAtA, tuccha dRSTithI jovAtA ane UMca-nIca vagere bane che. 8. aMtarAyakarma rAjAnA bhaMDArI (kozAdhyakSa) jevuM che. je rIte rAjAno Adeza thAya to paNa bhaMDArI vinA koI vastu maLatI nathI, tevI ja rIte aMtarAyakarma dUra thayA vinA icchita vastunI prApti thaI zakatI nathI. dasamo bola 57 3 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma-baMdhanA hetu pAMca Azravo che? 1. viparIta zraddhA karavI (mithyAtva). 2. AzA-vAMchA karavI (avirati). 3. Atma-zuddhimAM anutsAha rAkhavo (pramAda). 4. krodha, mAna, mAyA ane lobha vaDe AtmAne malina rAkhavo (kaSAya). 5. sat-asat pravRtti karavI (yoga). A kAraNomAM prANIonI samasta kriyAonuM vargIkaraNa karAyuM che. sAdhAraNa buddhivALI vyakti A badhAne yathArtha rUpe hRdayaMgama karI zake nahIM. eTalA mATe karmabaMdhanA hetuonuM vistRta varNana karavuM Avazyaka che. temanI pUrti mATe ja pratyeka karmabaMdhanA pRthakapRthaka kAraNo batAvavAmAM AvyA che. jema ke - jJAnAvaraNIya karmabaMdhanA kAraNo 1. jJAna-pratyunIkatA-jJAna athavA jJAnI sAthe pratikULa vyavahAra karavo. 2. jJAna-nidvava--jJAna tathA jJAnadAtAno apalApa karavo arthAt jJAnIne kahevuM ke jJAnI nathI. 3. jJAnAntarAya-jJAnane prApta karavAmAM vighna nAkhavuM. 4. jJAnapraSa-jJAna ke jJAnIno dveSa karavo. 5. jJAna-AzAtanA-jJAna ke jJAnInI avahelanA karavI. 6. jJAna-visaMvAdana-jJAna ke jJAnInA vacanomAM visaMvAda arthAt virodha darzAvavo. darzanAvaraNIya karma-baMdhanA kAraNo H 1. darzana-pratyanIkatA-darzana ke darzanI prati pratikULatA rAkhavI. 2. darzana-nidbhava-darzana ke darzanadAtAno apalApa karavo arthAt darzanIne kahevuM ke te darzanI nathI. 3. darzanAttarAya-darzanane prApta karavAmAM vidana nAkhavuM. 4. darzana-praSa-darzana ke darzanI tarapha dveSa rAkhavo. = ( jIva-ajIva 58 che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. darzana-AzAtanA--darzana ke darzanInI avahelanA karavI. 6. darzana-visaMvAdana--darzana ke darzanInA vacanomAM visaMvAda arthAt virodha dekhADavo. vedanIya karma-baMdhanA kAraNo H (ka) sAtAvedanIya karmanA kAraNa cha che--prANa, bhUta, jIva ane sattva~tenA para anukaMpA karavI, arthAt-- 1. prANa, bhUta, jIva, sattvone potAnI asat pravRttithI duHkha na devuM. 2. prANa, bhUta, jIva, sattvone hIna na banAvavA. 3. prANa, bhUta, jIva, sattvonA zarIrane hAni pahoMcADanAra zoka pedA na karavo. 4. prANa, bhUta, jIva, sattvone satAvavA nahIM. 5. prANa, bhUta, jIva, sattvo para lAkaDI vagerethI prahAra na karavo. 6. prANa, bhUta, jIva, sattvone paritApita na karavA. (kha) ukta kAmo karavAthI sAtAvedanIya karmano baMdha thAya che. mohanIya karma-baMdhanA kAraNo H : tIvra krodha, tIvra mAna, tIvra mAyA, tIvra lobha, tIvra darzanamoha, tIvra cAritramoha, tIvra mithyAtva. hAsya, rati Adi tIvra no-kaSAya. AyuSya-karma-baMdhanA kAraNo : (ka) narakAyu baMdhAvA mATe cA2 kAraNa che H 1. mahAAraMbha, 2: mahAparigraha, 3. paMcendriya-vadha ane 4. mAMsAhAra. (kha) tiryaMcAyu baMdhAvA mATe cAra kAraNa che : 1. mAyA karavI, 2. gUDha mAyA (eka kapaTa DhAMkavA mATe bIjuM kapaTa karavuM), 3. asatya vacana bolavuM, 4. kUTa tolamApa karavA. (ga) manuSyaAyu baMdhAvA mATe cAra kAraNa che : 1. prANAdvitricatuH proktAH bhUtAstu taravaH smRtAH / nIvA : vendriyA jJeyA:, zeSA: sattvA vIritA // dasamo bola 0 59 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. saraLa prakRti hovI, 2. prakRtivinIta hovuM, 3. dayAnA pariNAmo rAkhavA, 4. IrSyA na karavI. (gha) devAyuM baMdhAvA mATe cAra kAraNa che : 1. sarAga-saMyama-rAgayukta saMyama pALavo (AyuSyano baMdha na to rAgathI thAya che ke na saMyamathI thAya che, te to sarAgI saMyamInI tapazcaryAthI thAya che ane abhedopacArathI tene sarAga-saMyama kahevAmAM Ave che.) 2. saMyamasaMyamazrAvakapaNuM pALavuM. 3. bAla-tapasyA-mithyAtvInI tapasyA. 4. akAma-nirjarA-mokSanI icchA vinA je kaMI tapasyA karavI. nAma-karma-baMdhanA kAraNoH. (ka) zubha nAmakarma baMdhAvA mATe cAra kAraNa che : 1. kAya-RjutA-bIjAne ThagavA mATenI zArIrika ceSTA na karavI. 2. bhAva-RjutA-bIjAne ThagavA mATenI mAnasikaceSTA na karavI. 3. bhASA-RjutA-bIjAne ThagavA mATenI vacanaceSTA na karavI. 4. avisaMvAdanayoga-kathanI ane karaNImAM visaMvAda na rAkhavo. (kha) ukta kAryo karavAthI azubha nAmakarma baMdhAya che. gotra karma-baMdhanA kAraNoH gotra karmabaMdhanA ATha kAraNo che: 1. jAti, 2. kuLa, 3. baLa, 4. rU5, 5. tapasyA, 6. zruta (jJAna), 7. lAbha, 8. aizvarya. A badhAno mada na karavo ucca-gotra-baMdhanuM kAraNa che ane mada karavo nIca-gotra-baMdhanuM kAraNa che. aMtarAya karma-baMdhanA kAraNoH aMtarAya karmabaMdhanA kAraNe pAMca che- 1. dAna, 2. lAbha, 3. bhoga, 4. upabhoga, 5. vIrya (utsAha athavA sAmarthya)-A badhAmAM vighna nAkhavuM. sa jIva-ajIva 60 3. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmonI mukhya avasthAoH 1. baMdha, 2. udvartana, 3. apavartana, 4. sattA, 5. udaya, 6. udIraNA, 7. saMkramaNa, 8. upazamana, 9. nidhatti, 10. nikAcanA. kamanI A dasa mukhya avasthAo che. 1. baMdha -jIvanA asaMkhya pradezo che. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoganA nimittathI jIvanA asaMkhyAta pradezomAM kaMpana pedA thAya che. A kaMpananA phaLasvarUpe je kSetramAM Atmapradeza che, te kSetramAM vidyamAna anaMtAnaMta karmayogya pugala jIvanA ekaeka pradezanI sAthe coMTI jAya che, baMdhAI jAya che. jIvapradezonI sAthe A karmayugalonuM A rIte coMTI javuM (baMdhAI javuM) ja baMdha kahevAya che. jIva ane karmano A saMbaMdha barAbara evo che jevo dUdha ane pANIno, agni ane tapta lokapiMDano. A prakAre AtmapradezonI sAthe baMdhane pAmelAM kArmaNa-vargaNAnA pugalo ja karma kahevAya che. baMdhanA cAra bheda che- (ka) prakRti-baMdha-jIvanI zubha pravRtti samaye grahaNa karavAmAM AvelA karma-pugala zubha tathA azubha pravRtti samaye grahaNa karAyelAM karma-pudgala azubha hoya che. karma-pugalono jIvanI sAthe saMbaMdha thavAthI jJAnane rokavAno svabhAva, darzanane rokavAno svabhAva-A rIte bhinna-bhinna svabhAvanuM thayuM te prakRti-baMdha kahevAya che. (kha) sthiti-baMdha-jIva vaDe je zubhAzubha karma-pudgala grahaNa karAyelAM hoya, te amuka kALa sudhI potAnA svabhAvane kAyama rAkhIne jIvapradezonI sAthe baMdhAyelAM raheze, te pachI teo zubha ke azubha rUpamAM udayamAM Avaze, A rIte karmonuM nizcita kALa sudhI jIvanI sAthe baMdhAI javuM te sthiti-baMdha che. (ga) anubhAga-baMdha(rasabaMdha)-keTalAka karma tIvra rasathI baMdhAya che ane keTalAka maMda rasathI. zubhAzubha kArya karatI vakhate jIvanI jeTalI mAtrAmAM tIvra ke maMda pravRtti rahe che, tene anurUpa karma paNa baMdhAya che ane temAM phaLa devAnI paNa tevI ja zakti hoya che. (gha) pradeza-baMdha-bhinna-bhinna karyadaLomAM paramANuonI = = . dasamo bola0 61 da. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMkhyAnuM nyUnAdhika hovuM te pradeza-baMdha che. grahaNa karavAmAM AvatA bhinna-bhinna svabhAvamAM pariNata thanAra karma-pudgala-rAzi svAbhAvAnusAra amuka-amuka parimANamAM vaheMcAI jAya che-A parimANa-vibhAga ja pradeza-baMdha kahevAya che. jIva saMkhyAta, asaMkhyAta paramANuothI banelA karma-pugalone grahaNa nathI karato, paraMtu anaMta paramANuvALA skandhane grahaNa kare che. (2) udvartana--sthiti-baMdha ane anubhAga-baMdhanA vadhavAne uddhartanA kahe che. (3) apavartana--sthiti-baMdha ane anubhAga-baMdhanA ghaTavAne apavartanA kahe che. udvartanA ane apavartanAne kAraNe koI karma zIghra phaLa Ape che ane koI lAMbA gALe, koInuM phaLa tIvra hoya che ane koInuM maMda. (4) sattA-baMdhAyA bAda karmanuM phaLa tatkALa nathI maLatuM, keTalAka samaya pachI maLe che. karma jyAM sudhI phaLa na detAM astitva rUpamAM rahe che tyAM sudhI tene sattA kahe che. (5) udaya--sthiti-baMdha pUrNa thayA pachI jyAre karma zubha ke azubha rUpamAM bhogavavAmAM Ave che tyAre tene udaya kahe che. te (udaya) be prakArano hoya che-phalodaya ane pradezodaya, je karma potAnuM phaLa ApIne pachI naSTa thaI jAya che tene phalodaya ke vipAkodaya kahe che. je karma udayamAM AvIne paNa phaLa dIdhA vinA naSTa thaI jAya che, mAtra AtmapradezomAM ja bhogavI levAya che, tene pradezodaya kahe che. (6) udIraNA-abAdhAkAla pUrNa thayA pachI je karmadalika pachI udayamAM AvanArA che, temane prayatnavizeSathI kheMcIne udaya prApta dalikonI sAthe ja bhogavI levAM te udIraNA che. udIraNAne mATe apavartanA vaDe karmanI sthitine ochI karI nAkhavAmAM Ave che. (7) saMkramaNane prayatnathI karmanI uttara-pravRtio potAnI sajAtIya -prakRtiomAM badalAI jAya che, tene saMkramaNa kahe che. eka karma-prakRtinuM bIjI sajAtIya-karma-prakRtimAM parivartita thavuM te saMkramaNa che. krodhanuM mAnanA rUpamAM ane mAnanuM krodhanA rUpamAM badalAI javuM saMkramaNa che. AyuSya-karmanuM saMkramaNa thatuM nathI. darzana = ta jIva-ajIva, 6ra = = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moha ane cAritra-mohanuM paraspara saMkramaNa thatuM nathI. (8) upazama-moha-karmanI sarvathA anudayAvasthAne upazama kahe che. je samaye mohanIya-karmano pradezodaya ane vipAkodaya nathI raheto, te avasthAne upazama kahe che. (9) nidhatti-jemAM udvartana, apavartana sivAya saMkramaNa vagere na hoya tene nidhatti kahe che. (10) nikAcanA-je kamanuM phaLa nizcita sthiti ane anubhAganA AdhAre bhogavavAmAM Ave che, jenA vipAkane bhogavyA vinA chUTakAro nathI maLI zakato, te nikAcita karma kahevAya che. temano AtmA sAthe khUba gADha saMbaMdha thAya che. temanA udvartana, apavartana, udIraNA vagere nathI hotAM. jaina siddhAMtamAM karmavAdanuM te sthAna che je vyAkaraNamAM vibhaktionuM che. saMsArI prANIonI vividhatAnuM kAraNa karma ja che. koI vidvAna che, koI mUrkha che, koI Asakta che, koI virakta che, koIno janma thAya che, koInuM mRtyu thAya che, koIno saMyoga, koIno viyoga, koIno satkAra, koIno tiraskAra. vidvAna dhanahIna che ane mUrkha dhanavAna che. koI lekhaka che, kavi nathI. koI kavi che, vaktA nathI. koI lekhaka che, kavi paNa che, vaktA paNa che. koI yogyatA na hovA chatAM paNa svAmI che ane yogyatAvALo sevaka che-ItyAdi agaNita vividhatAo che. temano AMtarika hetu karma che. paristhitinA sahayogathI te pragaTa thaIne jIvanane prabhAvita kare che. amUrti ane mUrtino saMbaMdha kevI rIte? karma AtmA para anAdikALathI coMTelAM che. koIpaNa saMsArI AtmA karma vinA eka kSaNa paNa saMsAramAM Takato nathI. jeTalA karma-pugala AtmAne coMTyAM che, te badhA avadhi-sahita hoya che. koIpaNa eka karma anAdikALathI AtmA sAthe ekarasa thaIne rahetuM nathI. phalataH ApaNe ema kahevuM paDaze ke AtmA sAthe karmono saMbaMdha pravAharUpe anAdi ane bhinna-bhinna vyakti rUpe sAdi che. tarkazAstrano A eka niyama che ke je anAdi hoya che, teno kadI aMta nathI hoto. e paNa ApaNe jANIe chIe ke AtmAo = ke dasamo bola - 63 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAdikAlIna karmabaMdhana toDIne mukta bane che. AnuM samAdhAna e zabdomAM ja thaI cUkyuM che ke AtmA ane karmano saMbaMdha pravAharUpe anAdi che, vyaktirUpe nahIM. acetana ane rUpI karma-pugala cetana ane arUpI AtmA sAthe kevI rIte saMbaMdha kare che, te paNa koI na ghaTanArI vAta nathI. jo ke AtmA svarUpatAH amUrta che, to paNa saMsArI AtmAnuM svarUpa kamavRtta hovAne kAraNe pUrNarUpe pragaTa thatuM nathI. AthI karIne saMsAramAM rahela AtmAone kathaMcita (koI daSTikoNathI) mUrta paNa mAnavAmAM Ave che. karmano saMbaMdha A koTinA AtmAo sAthe ja hoya che. je AtmAo sarvathA amUrta--karmamukta thaI jAya che, temanI sAthe karma pharI saMbaMdha joDI zakatA nathI. Ano sAra eTalo ja ke karmayukta AtmAne karma lAge che. ema pUchI zakAya ke AtmAne pahelAmAM pahelI vAra karma kevI rIte lAgyAM? paNa jayAre ApaNe AtmA ane karmanI pahela sudhI pahoMcI ja nathI zakatA, kema ke temano prAraMbha che ja nahi, tyAre zrIgaNeza kevI rIte batAvIe? Ano samucita uttara e ja che ke AtmA ane karmano saMbaMdha apazcAnupUrvI che arthAt e saMbaMdha na to pachIno che, na pahelAMno. jo karmonI pahelAM AtmAne mAnIe to pachI tene karmalAgavAnuM koI kAraNa nathI maLatuM. karmone paNa AtmAnI pahelAM nahIM mAnI zakIe kema ke te karyA vinA thatAM nathI ane AtmA vinA temanuM karavAnuM sarvathA asaMbhavita che. A baMnenuM ekI sAthe utpanna thavuM paNa yuktipura:sara nathI. pahelAM to temane utpanna karanAra ja nathI. bIjuM kalpanA karo ke jo Izvarane temano utpAdaka mAnI laIe to paNa ApaNo koyaDo ukalato nathI. ulaTI eTalI vikaTa samasyAo ApaNI sAme AvIne UbhI rahI jAya che ke temano hala kADhI zakAto nathI. izvare zuM samAMthI asanuM nirmANa karyuM ke satunuM parivartana karyuM? esamAMthI sat ane sanmAMthI asat thaI nathI zakatAM, A eka sarvamAnya siddhAMta che. satunuM rUpAMtara paNa zA mATe ane zAnA vaDe karavAmAM Ave? pahelAM zuM hatuM ane pachI zuM karyuM? Ano koI paNa saMtoSajanaka javAba maLI zakato nathI. AthI Ano anAdi (apazcAnupUrvI) saMbaMdha ja saMgata ane yuktiyukta che. che. jIva-ajIva 064 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna-AtmA amUrta (arUpI) che ane karma mUrta (rUpI) che. to pachI A be virodhI vastuono saMbaMdha kevI rIte thaI zake ? uttara-amUrta AtmAnI sAthe mUrta karmanuM baMdhana thaI zake nahIM, paraMtu saMsArI AtmAnA eka-eka Atmapradeza para anaMtAnaMta karmaparamANu coMTelA hoya che, AthI AtmA amUrta hovA chatAM kAmaNazarIranA saMbaMdhathI mUrta jevo hoya che. te kArmaNa-zarIra pravAharUpe anAdi saMbaMdhavALuM che. te kAmaNa-zarIranI vidyamAnatAmAM ja AtmAnA karma-paramANu coTe che. jyAre kArmaNa-zarIrano nAza thaI jAya che tyAre AtmA amUrta thaI jAya che ane evA AtmAne karma paNa pakaDI zakatA nathI. tAtparya e che ke jyAM sudhI AtmAmAM karmabaMdhanuM kAraNa vidyamAna rahe che tyAM sudhI kAmaNa-zarIra vaDe karmapugalo AtmA sAthe saMbaMdha karI zake che, anyathA nahIM. jo ke mukta AtmAo paNa pugala-vyApta AkAzamAM sthita che, paraMtu te AtmAomAM karmabaMdhanA kAraNono atyaMtAbhAva che, eTalA mATe pudgalo tyAM rahevA chatAM paNa unmukta AtmAo sAthe saMbaMdha karI zakatA nathI ane saMbaMdha vinA teo AtmAnuM kaMI paNa karI zakatA nathI. je pugalo AtmapravRtti dvArA grahaNa karavAmAM nathI AvatA, ema ja lokamAM phelAyelAM che, temanAmAM phaLa ApavAnI zakti hotI nathI. saMsArI AtmAomAM karma-baMdhanuM kAraNa vidyamAna hoya che, AthI karma-pugalo te AtmAo vaDe grahaNa karavAmAM Ave che ane te pudgalono AtmA sAthe ekIbhAva thavAthI temanAmAM phaLa devAnI zakti AvI jAya che ane teo yathAsamaya potAnAM phaLa ApIne AtmAthI alaga thaI jAya che. AthI AtmA ane karmanA saMbaMdhano mukhya hetu AtmAnI tadanukULa pravRtti ja che. AtmAnI sAthe karmano anAdi saMbaMdha pravAharUpe che, vyaktirUpe nahIM kema ke badhAM karma avadhi-sahita hoya che. karma-pudgalomAM koI eka paNa evuM nathI je anAdikALathI AtmA sAthe vaLagyuM hoya. sauthI utkRSTa sthiti mohanIya-karmanI che. te paNa utkRSTa rUpe 70 kroDAkroDa sAgara sudhI AtmAnI sAthe saMbaMdhita rahI zake che, tenAthI adhika nahIM. eTalA mATe AtmAnI mukti thavAmAM koI paNa Apatti nathI. = dasamo bola065 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karma-baMdha sahetuka che. jayAM sudhI karmabaMdhanuM kAraNa vidyamAna rahe che tyAM sudhI karma baMdhAtuM jAya che ane potAnuM phaLa devAnI avadhi pUrI thatAM alaga thaI jAya che. jayAre AtmA karma-baMdhanA dvAra rokI de che, karmabaMdhanA kAraNabhUta Azravano nirodha karI de che, te samaye karmano baMdha aTakI jAya che ane je karma pahelAnAM bAMdhelAM hoya che, te udayamAM AvIne naSTa thaI jAya che athavA udIraNAthI udayamAM lAvIne naSTa karI devAmAM Ave che. AtmAnI mukti thaI jAya che. prazna-kamAM jaDa che. teo yathocita phaLa kevI rIte ApI zake ? uttara-e ThIka che ke karma-pugala ema nathI jANatA ke amuka AtmAe A kAma karyuM che eTale tene A phaLa ApIe. paraMtu AtmakriyA vaDe je zubhAzubha pudgala kheMcAI Ave che, temanA saMyogathI AtmAnI tevI ja pariNati thaI jAya che ke jenAthI AtmAne tadanusAra phaLa maLI jAya che. zarAbane nazo karavAnI tAkAtano kyAre anubhava thAya che ane jhera mAravAnuM kAma kyAre zIkhyuM? chatAM paNa zarAba pIvAthI nazo thAya che ane jhera khAvAthI mRtyu. pathya bhojana Arogya devAnuM jANatuM nathI ane davA roga maTADavAnuM nathI jANatI, chatAM paNa pathya bhojanathI svAthyalAbha thAya che ane auSadhisevanathI roga maTI jAya che. bAhya rUpamAM grahaNa karAyelAM pugalonI jyAre ATalI asara thAya che to AMtarika pravRttithI gRhIta karma-pudgalonI AtmA para asara thavAmAM saMdeha kevo ? ucita sAdhanonA sahayogathI jhera ane auSadhinI zaktimAM parivartana karI zakAya che, te ja rIte tapasyA Adi sAdhanothI karmanI phaLa devAnI zaktimAM paNa parivartana karI zakAya che. adhika sthitinA tathA tIvra phaLa denArA karmamAM paNa temanI sthiti ane phaLa devAnI zaktimAM apavartanA vaDe nyUnatA karI zakAya che. prazna-pratyeka AtmA sukha icche che, duHkha nahIM. to pachI te pApanuM phaLa pote ja kevI rIte bhogavaze? uttara-A bAbatamAM eTaluM kahevuM pUratuM thaze ke sukha ane duHkha AtmAnA puNya-pApa anusAra maLe che ke IcchA anusAra? A jIva-ajIva 0 66 ke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jo icchAnusAra maLe to to karmanAmanI koI vastu ja nathI rahetI. basa je kaMI IcchA karI, te maLI gayuM. AvI hAlatamAM to basa icchA ja sAra che. bhale tene ciMtAmaNi kahIe bhale kalpavRkSa. jo karma jevI koI cIja hoya to to tadanusAra ja phaLa maLaze. sArA karmanuM sAruM phaLa haze, kharAbanuM kharAba. "vRddhi manulAriNI'--jevuM karma hoya che tevI ja buddhi thaI jAya che. jevI buddhi hoya che tevuM ja kAma karavAmAM Ave che ane jevuM kAma karavAmAM Ave che tevuM ja phaLa maLe che-A nAnakaDA vAkyathI A viSaya adhika spaSTa thaI jAya che. AthI karmanuM phaLa bhogavavAmAM koI nyAyAdhIzanI jarUra nathI. eka manuSya potAnA pUrvakRta kamoMnA baLe hiMsA kare che, jUThuM bole che, corI kare che, vyabhicAra-durAcAra-sevana kare che. nyAyAdhIzanuM zuM bagaDI jatuM hatuM ke tene karmanuM phaLa devAnA A niMdanIya kAryomAM joDavo paDyo ? nyAyAdhIza to kharAba Adatone choDAvavA mATe karmanuM phaLa Ape che. to pachI hiMsA, corI vagere vaDe karmaphaLa bhogavavAno rasto kema pasaMda karavAmAM Avyo te parama dayALu nyAyAdhIza Izvara dvArA? jaina-darzana anusAra A sRSTi anAdi ane anaMta che. A sRSTino na to kadI AraMbha thayo hato ane na kadI aMta paNa thaze. A sRSTine utpanna karanAra koI nathI. anya darzano anusAra saMsAra sRSTi che-eka kArya che, eTalA mATe teno karyA paNa avazya che ane tenuM ja nAma Izvara che. A tarkane mAnI levAthI ghaNA navA prazno UbhA thAya che. jema ke- jo pratyeka kAryano saMcAlaka izvara hoya to jIvone sukha-duHkha ApavAmAM Izvara upara pakSapAtI thavAno doSa lAge che. je jIvo sukhI che temanA para Izvarane prema che ane je duHkhI che temanA pratye Izvarane dveSa che. AvA izvarano AtmA rAga-dveSathI malina che. AthI ApaNe AvA izvarane paramAtmA kevI rIte mAnIe? jo sRSTi utpanna karanArI koI zaktine mAnIe to teno kartA athavA svAmI paNa koIne mAnavo paDaze ane pachI teno paNa svAmI. A rIte eka pachI eka evA svAmIonI hAra khaDakAI jaze je anaMta sudhI lAMbI thaze, chatAM paNa svAmIno aMta nahIM Ave. Izvarane kartA mAnI levAthI puruSArtha mATe koI sthAna bacatuM = . dasamo bola 067 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. jevI kartAne gamI tevI sRSTi racI kADhI. jaina-darzana anusAra AtmA ja potAnA karmono kartA che ane te ja sukha-duHkhano bhoktA che. 52mAtmA rAga-dveSarahita che, tene saMsA2thI zuM matalaba? prazna--paristhiti anusAra ekasAthe lAkho mANaso marI jAya che. je dharmiSTha che teo du:khI dekhAya che, je pApI che te AnaMda kare che. AthI A badhAMnuM kAraNa paristhiti ja che, karma zA mATe ? uttara-yuddhamAM je ekasAthe lAkho manuSyo mare che tenuM kAraNa AyuSyakarmanI udIraNA che. udIraNAno artha che--niyatakALamAM udayamAM AvatA karmane vizeSa prayatna dvArA te (niyatakAMLa)thI pahelA udayamAM lAvI bhogavI levAM. je je Akasmika ghaTanAo bane che te temAM udIraNAno mukhya hAtha che. paristhiti eka prakAre karmanuM phaLa che. jemanA jevA karma karelAM hoya che temane tevI ja avasthAmAM potAnuM jIvana vitAvavuM paDe che. paristhitinuM je parivartana thAya che tenuM kA2Na to karma ja che. eka jaNa moTA kuLamAM janme che ane aMtamAM dhULa phAkato mare che. eka jaNa garIba gharamAM janme che ane aMtamAM AkhI duniyA para rAjya kare che. koInA jIvanano pUrvArdha sukhamaya che ane koInA jIvanano uttarArdha. koI dhanavAna dezamAM paNa garIba che ane koI garIba dezamAM dhanakube2. dhana che paNa zarIra asvastha che. zarIra svastha che paNa dhana nathI. A badhI paristhitionuM parivartana karma vaDe ja thAya che. eTalA mATe karma ja mukhya che. karma ja paristhitine badalanAra che. karmano prabhAva acUka che. jo pUrvabhavamAM kharAba karmo bAMdhyAM che ane te niyata che, to vartamAnamAM dharmaparAyaNa hovA chatAM paNa teo potAnuM phaLa Apaze ane jo sArAM karma bAMdhyAM che ane niyata che, to vartamAnamAM pApI hovA chatAM teo potAnuM phaLa Apaze. A prasaMgamAM eka vAta vadhu paNa jANI levI joIe--karma para bharoso rAkhI udyamane bhUlI javAnI vAta jaina-darzane kyAreya nathI zIkhavADI. jaina dRSTithI jevuM karma che, tevo ja udyama. karmanI mukhyatA nathI, udyamano virodha nathI, paraMtu baMneno samanvaya che. AtmavikAsa mATe temAM vizALa kSetra che . karmavAdano siddhAMta jIvanamAM AzA, utsAha ane sphUrtino jIva-ajIva 0 68 For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMcAra kare che. tenA para pUrNa vizvAsa thayA bAda nirAzA, anutsAha ane ALasa to TakI ja nathI zakatAM. sukha-duHkhanA mojAM AtmAne vicalita nathI karI zakatAM. * karma ja AtmAne janma-maraNanA cakramAM ghumAve che. ApaNI vartamAna avasthA ApaNA ja pUrvakRta karmonuM phaLa che. manuSya je kaMI pAme che te teNe ja vAvelI khetI che. ApaNe ApaNA vicAro ane vAsanAone anurUpa potAnuM bhAgyanirmANa karIe chIe. Aje ApaNe je kaMI chIe te ApaNAM ja pUrva janmonuM phaLa che. ApaNI vartamAna avasthAne mATe izvara javAbadAra nathI. ApaNe pote ja potAnI A avasthA mATe javAbadAra chIe-jo A tathyane, AtmAnA A gupta bhedane ApaNe sArI rIte samajI laIe to ApaNe ApaNA bhaviSyanuM evuM suMdara nirmANa karI zakIe ke ApaNuM patana to aTakI jaze ane jyAM sudhI jIvananuM lakSya prApta na karI zakIe tyAM sudhI kramazaH UMcA ne UMcA caDhatA jaIzuM.' AtmA koI rahasyamaya zaktizALI vyaktinI zakti ane IcchAne adhIna nathI. tene potAnI abhilASAonI pUrti mATe zaktizALI sattA (Izvara)no daravAjo khaTakhaTAvavAnI jarUrata nathI. AtmotthAnane mATe ke pApono nAza karavA mATe ApaNe koI paNa zaktinI AgaLa na to dayAnI bhIkha mAgavAnI jarUra che, na to tenI sAme rovAnI, gadgad thavAnI ke mastaka namAvavAnI. karmavAda ApaNane batAve che ke saMsAranA badhA AtmAo eka samAna che, badhAmAM eka sarakhI zaktio vidyamAna che. cetana jagatamAM je bhedabhAva najare paDe che tenuM kAraNa A Atmika zaktiono ocho-vadhato vikAsa ja che. karmavAda anusAra vikAsanI sarvocca sImAe pahoMcela vyakti ja Izvara che, paramAtmA che. ApaNI zaktio kamathI DhaMkAyelI che, avikasita che, paraMtu AtmabaLa vaDe karmanuM AvaraNa dUra thaI zake che ane A zaktiono vikAsa karI zakAya che. vikAsanA sarvocca zikhara para pahoMcIne ApaNe paramAtmasvarUpane paNa prApta karI zakIe chIe. pratyeka AtmA prayatnavizeSathI paramAtmA banI zake che. = dasa dasamo bola 069 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzanamAM koI paNa kAryanI utpatti mATe karma ane udyama- e baMne ja nahIM, paraMtu pAMca kAraNa mAnavAmAM AvyAM che, jevAM ke--kALa, svabhAva, karma, puruSArtha ane niyati. kALa bhAgya, puruSArtha ke svabhAva-koI paNa kALa vinA kArya karI zakatuM nathI. zubhAzubha kamoMnuM phaLa tarata ja nathI maLatuM, paraMtu kAlAMtaramAM niyata samaya para ja maLe che. eka navajAta zizune bolavAnuM ke cAlavAnuM zIkhavADavA mATe bhale keTaloya udyama ane prayatna karavAmAM Ave, te janmatAveMta ja bolavAnuM ke cAlavAnuM nathI zIkhI zakatuM. te kALa ke samaya jatAM ja zIkhaze. davA pItAM ja roga maTI jato nathI, samaya lAge che. kerInI goTalIno mahAvRkSanA rUpamAM pariNata thavAno tathA hajAro kerI utpanna karavAno svabhAva che paraMtu to paNa tene vAvatAMnI sAthe ja phaLa nathI maLatuM, samaya lAge che. A pratyeka vastune utpanna karanAra, sthira karanAra, saMhAra karanAra, saMyogamAM viyoga ane viyogamAM saMyoga karanAra kALa ja che. svabhAva kerInI goTalImAM aMkurita thaIne vRkSa banavAno svabhAva che, AthI mALIno puruSArtha kAma lAge che. mAlikanuM bhAgya phaLa Ape che ane kALanA baLathI aMkura vagere bane che. pratyeka vastuno potapotAno svabhAva hoya che. bAvaLanuM vRkSa kadI kerI utpanna karI zakatuM nathI. karma eka jamAnA be bALako che-eka suMdara ane buddhimAna, bIjuM kurUpa ane mUrkha. ema kema? kALa, puruSArtha, svabhAva baMnemAM samAna hatA, chatAM AvuM aMtara kema? eka ja mA-bApanAM raja ane vIrya, eka ja garbhamAMthI utpanna thavuM, eka ja vAtAvaraNa, chatAM aMtara kema? A badho karmano prabhAva che. je jIve pUrva janmamAM sArA karma karyA hatAM tene sAro saMyoga prApta thayo ane jeNe kharAba karma karyA hatAM tene pratikULa saMyoga maLyo. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puruSArtha saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra karma che, paraMtu mukta karAvavAmAM karma samartha nathI. mukti prApta karavAmAM puruSArthanI sattA cAle che. pUrva janmanA sArA udyama ane sArA karmono baMdha thavA chatAM paNa vartamAnanA udyama vinA pUrvasaMcita zubha karma paNa iSTa phaLa ApI nathI zakatAM. tenA mATe udyama jarUrI che. loTa, pANI ane agni badhuM taiyAra hoya to paNa bhAgyanA bharose beThA rahevAthI bhojana banatuM nathI. pIraselI roTalI hAtha halAvyA vinA moMmAM jaI zakatI nathI. vartamAnamAM udyama vinA koI kAma thaI zakatuM nathI. niyatine ghaDanAra puruSArtha ja che, paraMtu ghaDyA pachI te pUrNa svataMtra che. pachI puruSArthanuM tenA para tibhAre jora nathI cAlatuM. niyati nikAcita baMdhavALA karmono samUha niyati che. je karma avazya bhogavavuM paDe, jenI sthiti athavA vipAkamAM kaMI paNa parivartana na thaI zake, te karmanA baMdhane nikAcita baMdha kahe che. je kAryanuM phaLa tadanukULa puruSArthathI viparIta dizAmAM jAya, tene niyatinuM kArya mAnavuM joIe. puruSArtha mAtra niyati sAme niSphaLa jAya che. koI paNa kAryanuM phaLa prApta karavA mATe A pAMca kAraNonI jarUra paDe che; udAharaNarUpe eka vidyArthI meTrikanI parIkSA pAsa karavA icche che. kALa--tene pAsa karavAmAM cha-sAta varSa jarUra lAgaze. svabhAvamananI sthiratA, vAMcavAnI ruci ane zikSaNayogya svabhAva- -e badhAMnI anukULatA rahevAthI ja te nizcita avadhimAM pAsa thaI zakaze nahIM to nahIM. karma--tIkSNa buddhi ane svastha zarIranI jarUra paDaze ane te pUrvakarmonA kSayopazama athavA udaya anusAra maLe che. puruSArtha--udyama karavo paDaze. zALAe javuM tathA pATha yAda karavo paDaze. niyati--uparokta cAreyano zubha saMyoga maLyo che. paraMtu to paNa vacce-vacce vighna AvI paDe che--bimAra thaI jAya, kadAca dasamo bola 0 71 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DaoNkTara sAjo karI de ane te pAsa thaI jAya--kyAreka kyAreka evA vighna paNa AvI zake che ke lAkha prayatna karavA chatAM paNa te dUra nathI thaI zakatAM ane vidyArthI nApAsa thaI jAya che, A niyatinuM kAma che. manuSyanuM jIvana vighna-bAdhA, duHkha ane vipattiothI bhareluM che. temanAM AvavAthI teo gabharAI jAya che. mana caMcaLa banI jAya che. bAhya nimitta kAraNone teo du:khanuM mukhya kAraNa samajI bese che. AthI nimitta kAraNone teo sAcuM-khoTuM suNAve che ane niMde che. AvI jaTila paristhitimAM karmavAdano siddhAMta ja temane sAcA mArga upara lAvI zake che. teno prathama ghoSa che--AtmA potAnA bhAgyano pote ja nirmAtA che. sukha-duHkha tenAM ja karelAM karmonAM phaLa che. koI paNa bahAranI zakti AtmAne sukha-duHkha ApI zakatI nathI. te to nimittamAtra banI zake che. A vizvAsa dRDha thatAM AtmA du:kha ane vipattinA samaye gabharAto nathI. te dRDhatA sAthe te vipattiono dhairyapUrvaka sAmano kare che. potAnAM duHkhane mATe te nimittakA2None doSa nathI deto. A rIte karmavAda ApaNane nirAzAthI bacAve che, du:kha sahana karavAnI zakti Ape che. manane zAMta ane sthira rAkhIne pratikULa paristhitiono sAmano karavAnI zakti Ape che. Jain Educationa International jIva ajIva 0 72 je For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ agiyAramo bola guNasthAna cauda 1. mithyASTi 8. nivRtti bAdara 2. sAsvAdana-samyak daSTi 9. anivRtti-bAdara 3. mizra 10. sUkSma-saMpAya 4. avirata-sabhya dRSTi 11. upazAMta moha pa. dezavirati 12. kSINa moha 6. pramatta-saMyata 13. sayogI kevalI 7. apramatta-saMyata 14. ayogI kevalI Atmika guNonA alpatama vikAsathI mAMDIne tenA saMpUrNa vikAsa sudhInI samasta bhUmikAone jaina-darzanamAM cauda bhAgamAM vaheMcI devAmAM AvI che, jemane guNasthAna kahe che. AtmAnI nirmaLatAthI guNasthAna kramazaH UMcA thatA jAya che ane malinatAthI nIcA. 1. mithyASTi guNasthAna jenI tattvazraddhA viparIta hoya te mithyAdaSTi kahevAya che. tenA guNasthAnane mithyAdaSTi-guNasthAna kahevAmAM Ave che. - mithyAdaSTi vyaktinI kSAyopathamika dRSTinuM nAma paNa mithyAdRSTi che, tene paNa mithyAdaSTi-guNasthAna kahI zakAya che. = agiyAramo bola - 73 = I Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A baMne mithyAdaSTi-guNasthAnanI paribhASAo che. pahelI paribhASAmAM guNI (vyakti)ne lakSyamAM rAkhI tenAmAM prApta thatA guNane guNasthAna kahyuM che ane bIjImAM vyaktine gauNa mAnIne mAtra kSAyopathamika dRSTine ja guNasthAna kahevAmAM AvyuM che. A baMneno artha eka che, nirUpaNanA prakAra be che. pahelI anusAra viparIta dRSTivALA puruSamAM je kSAyopathamika guNa che, te mithyAtvI puruSamAM hovAnA kAraNe mithyAdaSTi-guNasthAna kahevAya che. 2. sAsvAdana-samyagu-daSTi-guNasthAna jenI dRSTi samyaktathI kaMIka svAdasahita hoya che, te vyaktinA guNasthAnane sAsvAdana-samyagdaSTi-guNasthAna kahevAmAM Ave che. samyagu-daSTi vyakti upazama samyaktathI zruta thaIne jyAM sudhI pahelAM guNasthAnamAM pahoMcI jatI nathI tyAM sudhInI te vaccenI avasthAnuM nAma sAsvAdana-samyagna-dRSTi-guNasthAna che. phaLa vRkSa parathI paDe che paraMtu pRthvIne aDe te pahelAMnI avasthAnI mAphaka A bIjuM guNasthAna che. 3. mizra-guNasthAna A AtmAnI saMdehasahita dolAyamAna avasthA che. temAM vicAradhArA nizcita hotI nathI. tattva taraphanI dRSTi mizrita hoya che. samyapha che ke asamyapha-evI rIte saMdehazIla hoya che. A dolAyamAna avasthAvALA vyaktinuM guNasthAna mizra guNasthAna che. pahelA guNasthAna ane A guNasthAnamAM e ja bhinnatA che ke pahelAvALAnI dRSTi tattva tarapha ekAMta rUpe mithyA hoya che ane A guNasthAnavALAnI saMdigdha hoya che. 4. avirata-samyagu-dRSTi-guNasthAna jene samyagu-daSTi prApta thaI hoya paraMtu koI prakAranuM vrata hotuM nathI, te vyaktinA guNasthAnane avirata-samya-daSTi-guNasthAna kahevAmAM Ave che. A vratarahita samyagU-darzananI avasthA che. satya prati AsthA thaI jAya che paraMtu tenuM AcaraNa karavAnI sthiti banatI nathI. AtmAne A ja avasthAmAM potAnuM bhAna thAya che, deha judo che ane AtmA judo che tevo viveka prApta thAya che. mArA jIvananuM lakSya zuM che? huM saMsAramAM zA mATe Avyo chuM? saMsArika == jIva-ajIva 74 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhanothI chUTavAno upAya zuM che ? vagere bAbato para AtmAnuM ciMtana zarU thaI jAya che. mokSa tarapha agresara thavAnI ceSTA thavA lAge che. anya darzano A avasthAne Atmadarzana athavA AtmasAkSAtkAra paNa kahe che. 5. deza-virati-guNasthAna je vyaktinA vrata-avrata baMne hoya, pUrNa vrata na hoya, tenA guNasthAnane dezavirati athavA viratAvirata guNasthAna kahevAmAM Ave che. tene dezavatI, saMyatAsaMtI, vatAvatI ane dharmAdharmI guNasthAna paNa kahe che. temAM satyanA AcaraNano prAraMbha thaI jAya che. 6. pramatta-saMyata-guNasthAna pramAdI sAdhunA guNasthAnane pramatta-saMyata guNasthAna kahevAmAM Ave che. temAM satyanA AcaraNano pUrNa saMkalpa hoya che. jIvana tyAgamaya, sAdhanAmaya banI jAya che. 7. apramatta-saMyata-guNasthAna apramAdI sAdhunA guNasthAnane apramatta-saMyata guNasthAna kahevAmAM Ave che, A avasthAmAM pramAda (anutsAha)no abhAva hoya che AthI A chaThThI avasthAthI paNa adhika vizuddha che. 8.nivRtti bAdara guNasthAna jemAM dhULa kaSAyanI nivRtti thAya che tene (arthAt kaSAya alpAMze upazAMta ke kSINa thAya che) nivRtti bAdara guNasthAna kahevAmAM Ave che. A avasthAmAM AtmA sthULa rUpe kaSAyo (krodha, mAna, mAyA, lobha)thI mukta thaI jAya che. 9. anivRtti-bAdara guNasthAna jemAM dhULa kaSAyanI anivRtti hoya che (arthAt kaSAya thoDI mAtrAmAM rahe che, tene anivRtti-bAdara guNasthAna kahevAmAM Ave che. A avasthAmAM AtmA kaSAyathI ghaNebhAge nivRtta thaI jAya che. AThamA guNasthAnamAM kaSAyanI nivRtti thoDI mAtrAmAM hoya che, eTale tene nivRtti-bAdara kahe che. navamA guNasthAnamAM kaSAya thoDI mAtrAmAM bAkI rahe che, eTale tene anivRtti-bAdara kahela = agiyAramo bola0 75 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. AThamA guNasthAnanuM nAma, je kaSAya nivRtta thayo, tenA AdhAre pADavAmAM AvyuM che. navamA guNasthAnanuM nAma, je kaSAya nivRtta nathI thayo, tenA AdhAre pADavAmAM AvyuM che. 10. sUkSma-saMparAya guNasthAna saMparAmano artha che-lobha-kaSAya. jemAM lobhakaSAya sUkSma aMze vidyamAna hoya, tenA guNasthAnane sUkSma-saMpAya-guNasthAna kahevAmAM Ave che. A avasthAmAM krodha, mAna, mAyA-A traNa kaSAya upazAMta athavA kSINa thaI jAya che, mAtra lobha-kaSAya alpa mAtrAmAM rahe che. 11. upazAMta-moha-guNasthAna jeno moha aMtamuhUrta sudhI upazAMta thaI jAya che, tenA guNasthAnane upazAMta-moha-guNasthAna kahevAmAM Ave che. A avasthAmAM avaziSTa lobhano upazama thAya che, paraMtu samULo viccheda nahIM. te rAkhathI DhAMkelI AganI jema pharI bhabhakI UThe che. 12. kSINa-moha-guNasthAna jenuM moha-karma sarvathA kSINa thaI jAya che, tenA guNasthAnane kSINa-moha-guNasthAna kahevAmAM Ave che. A avasthAmAM moha sarvathA kSINa thaI jAya che. pUrva avasthAmAM saMjavalana-lobhanuM astitva rahetuM hoya che. A avasthAmAM te pUrNa rUpe nAza pAme che. AtmA pUrNa vItarAga banI jAya che. 13. sayogI-kevalI-guNasthAna je kevalI sayogI hoya che; mana, vacana ane kAyAnI pravRttithI yukta hoya che, tenA guNasthAnane sayogI-kevalI-guNasthAna kahevAmAM Ave che. A avasthAmAM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ane aMtarAya--e traNe ghAtI karma sarvathA kSINa thaI jAya che. AtmA sarvajJa, sarvadarzI ane aMtarAyarahita banI jAya che. 14. ayogI-kevalI-guNasthAna je kevalI ayogI hoya che--mana, vacana ane kAyAnI pravRttirahita hoya che, tenA guNasthAnane ayogI-kevalI-guNasthAna kahevAya che. A avasthAmAM kevalI mana, vANI ane kAyAnI haka jIva-ajIva 0 76 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRttino nirodha karIne ayogI banI jAya che. A avasthAmAM te anAdikAlIna karmabaMdhana toDIne sarvathA mukta ane svataMtra banI jAya che. tenuM saMsArI jIvana samApta thaI jAya che. prazna--guNasthAnonA nirmANano AdhAra zuM che ? uttara--AtmAmAM pAMca prakAranuM mAlinya che. paheluM mAlinya che mithyAtva, je samyak zraddhAne AcchAdita karI buddhine viparIta banAve che. bIjuM mAlinya che--avirati, je AtmAne AzAtRSNAnA pAzamAM bAMdhe che. trIjuM mAlinya che--pramAda, je AtmAne satata utsAhabhaMga karI tene pramAdI banAve che. cothuM mAlinya che-- kaSAya, je AtmAne prajavalita kare che. pAMcamuM mAlinya che-- yoga, je AtmAne caMcaLa banAve che. A (mAlinyo)nuM nAma jaina paribhASAmAM Azrava che. Azrava pAMca che--mithyAtva-Azrava, avrata-Azrava, pramAda-Azrava, kaSAya-Azrava ane yogaAzrava. A Azravo tathA mohanIya-karmanI prabaLatA ane nirbaLatA para ja jIvanI cauda avasthAonuM nirmANa thAya che. jeTaluM jeTaluM mAlinya dUra thAya che, teTalI teTalI Atmavizuddhi thAya che ane A ja vizuddhinuM nAma guNasthAna che. guNasthAnono vikAsa-kramaH pahelI avasthAmAM viparIta-buddhi jemanI tema rahe che. bhautikane sAra ane AdhyAtmikane asAra samajavAnI bhAvanA baLavAna banI rahe che. A sAcI vastusthitine phe2vI nAkhanAra manodazA che. AvI paristhiti hovAthI je je jJAnAvaraNIya Adi karmono kSayopazama (parimita rUpamAM abhAva) che, te guNasthAna che. paraMtu je mithyAtva che, tattvajJAna pratye viparIta AsthA che, te guNasthAna nathI. mithyArdaSTimAM samatA che, jethI te guNasthAnano adhikA2I bane che. mithyAdRSTimAM je yathAsthita jJAna ke samyak AcaraNa hoya che, te tenuM guNasthAna che. mithyAtvI gAyane gAya jANe che, bheMsane bheMsa jANe che, ane bIjI paNa je je vastuo je je rUpamAM che te temane tevI ja jANe che. te tenuM jANavuM ThIka che ane guNasthAna che. mithyAtvInuM badhuM ja AcaraNa mithyA nathI hotuM. temAM mokSamArgAnusA2I AcaraNa paNa hoya che. te avasthAmAM alpa vikAsa thAya che; paraMtu e vikAsakramanI koTimAM nathI. agiyAramo bola - 77 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjI avasthA AdhyAtmika vikAsakramanI nahIM, paraMtu AdhyAtmika vikAsanA patananI che. patanano aMtarAla kALa bIjI avasthA che. trIjI avasthA upara utkrAMti ke apakrAMti karanAra AtmAno adhikAra che. utkrAMti karanAra AtmA prathama guNasthAnamAMthI ane apakrAMti karanAra AtmA caturtha guNasthAnamAMthI trIjA guNasthAnamAM AvI jAya che. sthitino paripAka thatA tathA sArI upayukta sAmagrI maLavAthI AtmAno eka AMtarika prayatna thAya che, jemAM graMthi-bheda thaI jAya che--mohanI prabaLa gAMTha je pahelAM kyAreya chUTI na hatI, chUTI jAya che. samyag darzana prApta thaI jAya che. A cothI bhUmikA che. samyak-dRSTi prApta thavAthI saMyamano sAdhika(maryAdita) abhyAsa zarU thAya che. A pAMcamI bhUmikA che. jayAre te saMyamanA niravadhika(amaryAdita) abhyAsamAM pravRtta thAya che tyAre tenI bhUmikA mAtra saMyamanI banI rahe che. saMsArAbhimukhatA chUTI jAya che. tene uttarottara AtmAnaMdano anubhava thavA lAge che. tyAMthI te sAtamI avasthAmAM pahoMcI jAya che. jyAre utsAhamAM kaMIka ochapa AvI jAya che tyAre sAtamImAMthI chaThThI AvI jAya che. pharI utkaTatA Ave eTale sAtamI. sAtamI gaI eTale pharI chaThThI. sAtamI ane chaThThI avasthAno A krama barAbara cAlu rahe che. AThamI avasthAmAM mohane naSTa karavA mATe adhika AtmabaLanI AvazyakatA hoya che. A avasthAmAM abhUtapUrva Atma-vizuddhi thAya che, AthI tene apUrvakaraNa paNa kahe che. emAMthI be zreNIo nIkaLe che. -upazama ane kSapaka. navamImAM krodha, mAna ane mAyAne, dasamImAM lobhane upazAMta tathA kSINa ka2Ine upazama zreNIvALo agiyAramImAM ane kSapaka zreNIvALo bAramImAM cAlyo jAya che. agiyAramI avasthAvALo mohane dabAvato-dabAvato AgaLa vadhe che, eTalA mATe tene aMtarmuhUrta pachI ke guNasthAnathI tenI nIcenA guNasthAnamAM javAnuM avazyabhAvI banI jAya che. bAramI avasthAvALo mohane kSINa karato-karato AgaLa vadhe che, AthI te teramI avasthAmAM saMpUrNa jJAna prApta karI le che. AtmA pahelAM manoyogano te pachI vAdyogano ane te pachI kAyayogano nirodha jIva-ajIva 0 78 * Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI caudamI avasthA prApta karI le che. te alpakAlIna che. tenI pachI AtmA mukta thaI jAya che. mukta AtmAnuM Urdhvagamana zuddha cetananI svAbhAvika gati Urdhva che. AthI mukta AtmA tyAM sudhI cAlyo jAya che jyAM sudhI tenI gatimAM dharmAstikAya sahAyaka bane che. tethI AgaLa gati thaI zakatI nathI, eTalA mATe te zuddha AtmA tyAM ja sthira thaI jAya che. A sthAna lokanA aMtima cheDA para che. tene siddha-gati, siddha-zIlA ke mokSa kahe che. mukta AtmAnI sthiti zarIrano eka tRtIyAMza bhAga(mukha, kAna, peTa vagere) polo hoya che ane be tRtIyAMza bhAga saghana. AtmA je aMtima zarIra vaDe mokSa prApta kare che teno be tRtIyAMza bhAga je saghana hoya che eTalA jIvAtmAnA pradeza siddhasthAnamAM phelAI jAya che. Ane te jIvAtmAnI avagAhanA kahe che. bhinna-bhinna siddhAtmAonA pradezo paraspara avyAghAta rahevAthI ekabIjA sAthe athaDAtA nathI. pratyeka AtmA potapotAnuM svataMtra astitva TakAvI rAkhe che. eka ja oraDAmAM hajAro dIpaka hoya to paNa temano prakAza ekabIjA sAthe athaDAto nathI paraMtu AkhA oraDAmAM pratyeka dIpakano prakAza vyApta thaI jAya che. AvA parama nirmaLa AtmAo vItarAga, vItamoha ane vItaSa hoya che. AthI temanuM A saMsAramAM punarAgamana thatuM nathI. guNasthAnonuM kAla-mAna prathama guNasthAnavALA AtmAonA saMsArabhramaNanI koI sImA hotI nathI. mokSamAM nahIM janArA jIvono A ja akSaya-bhaMDAra che. prathama guNasthAna sivAya koIpaNa avasthAmAM jIva anaMtakALa sudhI rahI zakato nathI. tenI samudra sAthe sarakhAmaNI thAya che ane anya avasthAonI nAnA-nAnA jaLAzayo sAthe tulanA karI zakAya che. A avasthA abhavya jIvo mATe anAdi ane anaMta che ane bhavya-mokSe janArA jIvone mATe anAdi ane sAMta-aMtasahita che. je jIva mithyAtvane tyajIne samyatva prApta karIne pharI mithyAtvI banI jAya che ane te pachI samyakta pharI prApta kare che, temanI - agiyAramo bola0 79 -- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apekSAe paheluM guNasthAna Adi-sahita ane aMta-sahita che, tenA sivAya badhA sAdi-sAMta che--Adi-sahita ane aMta-sahita che. zeSa guNasthAnono kALa bIjA guNasthAnanuM kALa-mAna cha AvalikA. trIjA guNasthAnanuM kALa-mAna aMtarmuhUrta. cothA guNasthAnanuM kALa-mAna tetrIsa sAgarathI kaMIka vadhu. pAMcamA ane chaThThA guNasthAnanuM kALa-mAna karoDa pUrvathI kaMIka ochuM. sAtamAthI bAramA guNasthAnanuM kALa-mAna aMtarmuhurta. teramA guNasthAnanuM kALa-mAna karoDa pUrvathI kaMIka ochuM. caudamA guNasthAnanuM kALa-mAna pAMca hrasvAkSara(a, i, u, R, lU) uccAraNa mAtra Jain Educationa International jIva-ajIva 080 For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAramo bola pAMca indriyonA trevIsa viSayo (1) zrotrejiyanA traNa viSayo che- 1. jIva zabda 2. ajIva zabda 3. mizra zabda (2) cakSurindriyanA pAMca viSayo che- 4. kRSNa varNa pa. nIla varNa 6. rakta varNa 7. pita varNa 8. zveta varNa (3) prANendriyanA be viSayo che - 9. sugaMdha 10. durgadha (4) rasanendriyanA pAMca viSayo che-- 11. amla rasa 12. madhura rasa 13. kaTu rasa 14. kaSAya rasa 15. tikta rasa (5) sparzanendriyanA ATha viSayo che- 16. zIta sparza 17. uSNa sparza 18. rukSa sparza 19. snigdha sparza 20. laghu sparza 21.guru sparza 22. mRdu sparza 23. karkaza sparza pAMca indriyonA viSayo, gocara, kAryakSetra athavA viharaNakSetra trevIsa che. saMkSepamAM zrotrendriyano zabda, cakSu indriyano rUpa, = ha bAramo bola081 3 == Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghANa-indriyano gaMdha, rasanendriyano rasa ane sparzana-indriyano sparza-A rIte pratyeka indriyano eka-eka viSaya che. vistArathI temanA trevIsa bhedo che. saMsAranA badhA padArthone be bhAgamAM vaheMcI zakAya che-mUrti ane amUrta. jemAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya che te mUrta ane jenAmAM varNa vagere hotA nathI te che amUrta. indriyo vaDe mAtra mUrta padArtha ja jANI zakAya che, amUrta nahIM. pAMca indriyonA pAMca viSayo (athavA trevIsa bhedo) alaga-alaga vastu na hoine eka ja mUrta dravyanA paryAyo che. jema ke-eka lADu che. tene bhinnabhinna rUpe pAMce Indriyo jANe che. AMgaLI aDIne teno zIta, uSNa vagere sparza jANe che. jIbha cAkhIne teno khATo-mITho vagere rasa jANI le che. nAka sUMghIne tenI sugaMdha ke durgadhanI jANakArI meLavI le che. AMkha joIne teno lAla, pILo vagere raMga jANI le che. kAna te lADune khAvAthI utpanna thatA avAjane sAMbhaLIne te tAjo che ke keTalAya divasano che te vastu jANI le che. Ama, lADumAM sparza, rasa, gaMdha vagere pAMca viSayonuM sthAna alaga-alaga nathI, paraMtu te badhA tenA badhA bhAgomAM eka sAthe rahelA che. te badhA eka ja dravyanA avibhAjya guNo che. sparza, rasa, gaMdha ane varNae cAra paugalika dravyanA guNo che, ane zabda tenuM kArya che. indriyo bhalene game teTalI catura kema na hoya, paNa potAnA viSayathI judA anya viSayane grahaNa karI zakatI nathI. AMkha kadI sAMbhaLI zakatI nathI ane kAna joI nathI zakatA. pAMceya indriyonA pAMca viSayo sarvathA judA-judA che. zabda zabda anaMtAnaMta pugala-kaMdhomAMthI utpanna thAya che. tenI utpattinA be kAraNo che-saMghAta ane bheda. asaMbaMdhita pudgalono saMbaMdha thavAthI ane saMbaMdhita pugalono saMbaMdha-viccheda thavAthI zabdano janma thAya che. tenA traNa prakAra che-sacitta zabda, acitta zabda ane mizra zabda. jIva vaDe je bolavAmAM Ave che, te che sacitta zabda. jema ke - manuSyano zabda. acitta(jaDa) padArtha dvArA je zabda thAya che te che acitta zabda. jema ke-tUTatAM lAkaDAno avAja. sacitta ane = ( jIva-ajIva 82 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ acitta baMnenA saMyogathI je zabda thAya che te che mizra zabda, jema ke-vAjAMno zabda. zabda mAtra zrotrendriyano viSaya che. rUpa rUpa paudgalika che. tenA be artha che- -AkAra ane varNa. prastuta viSayamAM rUpano artha varNa ja levAno che, AkAra nahIM. varNa svayaM pudgala nathI, paraMtu pudgalano guNa che. varNa pAMca prakArano che-- kRSNa, nIla, rakta, pita ane zveta. sAnnipAtika(ekabIjAmAM bhaLelA) varNa aneka hoI zake che. jema ke -eka gaNA zveta varNa sAthe eka gaNA kRSNa varNano saMyoga thavAthI kApota varNa thaI jAya che. rUpa mAtra cakSuH-indriyano viSaya che. gaMdha gaMdha paNa paudgalika che. tenA be bheda che--sugaMdha ane durgaMdha. sugaMdha iSTa vAsa che. tenAthI mana ane indriya prasanna thAya che. durgaMdha aniSTa vAsa che. tenAthI mana ane indriya vyAkuLa thAya che. gaMdha mAtra ghrANendriyano viSaya che. rasa rasa paNa paudgalika che. te pAMca prakArano che--tikta, kaTu, kaSAya, Amla ane madhura. 1. sUMTha tikta che. 2. lImaDAno rasa kaTu hoya che. 3. haraDe kaSAya-2sa vALI hoya che. 4. AmalIno rasa Amla(khATo) hoya che. 5. khAMDano rasa madhura hoya che. rasamAtra rasanendriyano viSaya che. sparza sparza paNa paudgalika che. tenA ATha bheda che~~ 1. zIta, 2. uSNa, 3. snigdha, 4. rukSa, 5. laghu, 6. guru, 7. mRdu, 8. karkaza. emAM pahelA cAra sparza mULa che ane chellA cAra sparza temanI bAramo bola 083 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahulatAthI bane che. laghutA, gurutA, mRdutA ane karkazatA ApekSika che. vyavahAra-dRSTie padArtha guru, laghu, guru-laghu, agurulaghu cAra prakAranA hoya che. patthara guru che, dIpazikhA laghu che, havA guru-laghu che, AkAza aguru-laghu che. paraMtu nizcayadRSTie na to koI dravya sarvathA laghu ke na sarvathA guru hoya che. patthara vagere guru che to paNa prayogathI upara cAlyA jAya che. AthI te ekAMtarUpe guru nathI. chata uparathI pheMkelo rUno Dhagalo paNa nIce jAya che, AthI te ekAMtarUpe laghu nathI. paraMtu rUnI apekSAe patthara bhAre che ane pattharanI apekSAe rUno Dhagalo halako che. upara tathA nIce javAmAM laghutA tathA gurutA nizcita rUpe kAraNa nathI. mukhyatayA je Urdhvagati pariNAmavALA pudgalo che, te Urdhvagati kare che, ane je adhogati pariNAmavALA che te adhogati kare che. Urdhvagati pariNAma vaDe dhumADo nIcethI upara jAya che ane adhogati pariNAmathI vastu uparathI nIce paDe che. ahIM urdhvagati pariNAma ane adhogati pariNAma ja kAraNa che, gurutA ane laghutA kAraNa nathI. pariNAmanuM parivartana thatuM rahe che. parivartana svAbhAvika paNa thAya che ane prayogathI paNa thAya che. mULa cAra sparzavALA skaMdha aguru-laghu ja hoya che, jema ke--ucchvAsa, kArmaNa, mana ane bhASAnA pudgala-skaMdho. aSTasparzI skaMdha guru-laghu hoya che, jema ke--kAryaNa zarIrane choDIne bAkInA cAra zarIronA pudgalaskaMdho. keTalAka graMthomAM sparzanA lakSa ApA rIte batAvavAmAM AvyA che H uSNa-sparza mRdutA ane pAka karanAra che. zIta-sparza nirmaLatA ane staMbhita karanAra che. snigdha-sparza saMyoga thavAnuM kAraNa che. rukSa-sparza saMyoga nahIM thavAnuM kAraNa che. laghu-sparza Urdhvagamana ane tiryakrUgamananuM kAraNa che. guru-sparza adhogamananuM kAraNa che. mRdu-sparza namananuM ane kaThina-sparza anamananuM kAraNa che. rukSa-sparzanI bahulatAthI laghu-sparza bane che ane snigdhasparzanI bahulatAthI guru-sparza bane che. zIta ane uSNa-sparzanI bahulatAthI mRdu-sparza thAya che. uSNa athavA rukSanI bahulatAthI karkaza-sparza uSNa bane che. A rIte cAra sparza banavAthI sUkSma skaMdha paNa bAdara-skaMdha banI jAya che. Jain Educationa International jIva-ajIva084 For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catu-sparzI skaMdhamAMthI aSTa--sparzI skaMdha banavAnuM kAraNa- zIta uSNa nidha rukSa re sUkSama e cihu mUlagA ! anya cihuM ka kha Da pramukha re, te kima bAdara nIpaje che. lUkha pharza nI jANa re, bahulatAI karI huve laghu / nidha taNo pahicANa re, bahulatAI karI have guru !' sparza vagere paugalika hovAnA kAraNe mUrti che. mUrti hovAnA kAraNe indriya-gamya che. tevo koI niyama nathI ke jeTalA mUrta padArtha hoya te badhAe indriyo vaDe jANI zakAya. paramANu mUrti che to paNa indriya-gamya nathI. anaMta paramANuono eka skaMdha bane che to paNa jyAM sudhI sUkSma pariNAmanI nivRtti ane sthULa pariNAmanI prApti nathI thatI tyAM sudhI te paNa indriya-gamya nathI banato. jeTalA padArtha daSTigocara thAya che te badhA mUrti che ane anaMtapradezI aMdha che. sUkSmAtisUkSma yaMtro vaDe je dRSTigocara thAya che te paNa anaMtapradezI DhaMdha che. paramANu vagere pratyakSa jJAna(avadhijJAna vagere) vinA joI zakAtA nathI. zabda vagere jeTalA paNa indriyaviSayo che, te badhA anaMtapradezI DhaMdha che, AthI indriyajJAnanI sImAmAM che. sthUla pariNAmavALA pudgala-skaMdha Indriyo vaDe jANI levAya che, sUkSma pariNAmavALA nahIM. jo evuM mAnavAmAM Ave to to kahevuM paDaze ke sAmAnyapaNe je AMkhothI dekhAya che, te sthaLa che ane yaMtronI sahAyatAthI dekhAya che te sUkSma che paraMtu vAta evI nathI. dRSTimAM AvanArA badhA sthaLa che bhale te AMkhothI joI zakAya ke bAhya sAdhanonI sahAyatAthI joI zakAya. jo koI ema pUchI bese ke jo te sthULa che to pachI paryApta sahAya vinA najare kema paDatA nathI ? teno uttara e che ke indriya-jJAnamAM bAhya sAdhanonI apekSA rahe che. jyAM sudhI indriyane bAhya sAmagrInI pUrNatA prApta nathI thatI tyAM sudhI te potAnA viSayane pUrNapaNe jANI zakatI nathI. 1. zrImad jayAcAryavRta-bhagavatI joDa zataka, 18/6. = boramo bola 85 3 === Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dasa prakAranAM mithyAtva 1. dharmane adharma samajavo. 2. adharmane dharma samajavo. 3. mArgane kumArga samajavo. 4. kumArgane mArga samajavo. 5. jIvane ajIva samajavo. 6. ajIvane jIva samajavo 7. sAdhune asAdhu samajavo 8. asAdhune sAdhu samajavo 9. muktane amukta samajavo 10. amuktane mukta samajavo viparIta zraddhAnarUpa jIvanA pariNAmane mithyAtva kahe che. je vAta jevI hoya tene tevI na mAnavI athavA ulaTI ja mAnavI te mithyAtva che. teramo bola vastunuM svarUpa lakSaNathI jANI zakAya che. lakSaNa ja vastuno vibhAga kare che. lakSaNanI paribhASA che--ekatra vastuone alagaalaga ka2vI. A bolamAM Avela dharma, adharma, jIva, ajIva vagere vastuonA lakSaNonuM jJAna jarUrI che. tene jANavAthI ja ApaNe bolanA vAstavika rahasyane samajI zakIe chIe. jIva-ajIva 086 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma-adharma jenA vaDe Atma-svarUpanI unnati ane abhyadaya thAya tene dharma kahe che. Atma-svarUpano pUrNa udaya te mokSa. dharma be prakAranA mAnavAmAM Ave che-saMvara ane nirjarA. saMvarano artha che-- navA karmonA pravezane rokavo ane nirjarAno artha che pahelAM baMdhAyelA karmono nAza karavo. saMvarathI Atmika uvaLatAnI rakSA thAya che ane nirjarAthI AtmA uzvaLa thAya che. bIjA zabdomAM saMvara che Atma-saMyama ane nirjarA che sapravRtti. dharmane adharma samajavo ane adharmane dharma samajavo te mithyAtva mArga-kumArga jJAna, darzana, cAritra ane tapa-A cAra mokSanA mArga che, sAdhana che, upAya che. jJAna dvArA AtmA padArthonA vAstavika svarUpane jANe che. darzana dvArA temanA para zraddhA kare che. cAritra dvArA AtmA navIna karmonA pravezane aTakAve che ane tapa dvArA jUnAM karmono vinAza karIne AtmA zuddha thAya che, nirmaLa thAya che. A cAreyane mokSano mArga na samajavo ane temanAthI judI vastune mokSano mArga samajavo te mithyAtva che. jIva-ajIva jaina-darzanamAM jIva-ajIvanA aMtarane bhinna-bhinna dRSTikoNathI khUba bArIkAIthI samajAvavAmAM AvyuM che. Atma-vikAsa tarapha agrasara thanAra vyaktine jIva-ajIvanA vAstavika svarUpanuM jJAna thavuM khUba ja jarUrI che. jIva-ajIvanuM svarUpa jANanAra ja saMyamanuM svarUpa jANI zake che. jIvanuM lakSaNa che cetanA. cetanA-lakSaNa ja jIvane ajIvathI, jaDa padArthathI judo pADe che. jemAM caitanya hoya te jIva che ane jemAM caitanya na hoya te ajIva che. jIvamAM ajIvanI zraddhA karavI ane ajIvamAM jIvano vizvAsa karavo te mithyAtva che. sAdhu-asAdhu sAdhunuM lakSaNa che-saMpUrNa rUpe pAMca mahAvratanuM pAlana karavuM. = ( teramo bola 087 0 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha-A pAMca mahAvratonuM pAlana karanArAne asAdhu ane na pAlana karanArAne sAdhu samajavo te mithyAtva che. mukta-amukta mukta AtmAnuM lakSaNa che-ATha karmothI mukti ke chUTakAro meLavavo. mukta karma-rahita hoya che, je karma-rahita che tene karmasahita samajavo ane je karma-sahita che tene karma-rahita samajavo te mithyAtva che. dharma, mArga, jIva, sAdhu ane mukta-A pAMca tattvo AdhyAtmika bhavananA vizALa staMbho che. jIva ke AtmA mULa bhIMta che. dharma ane mArga-baMne tenI unnatinA sAdhano che. sAdhu AtmonnatinuM kAryakSetra che, kema ke dharma ke mArganI sAdhanA sAdhuavasthAmAM ja sArI rIte thavI saMbhavita che. sAdhanAnuM aMtima lakSya ke utkRSTa phaLa mokSa che. - pha jIve-ajIva 88 8 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caudamo bola nava tattvanA 115 bheda 1. jIvanA 14 bheda 2. ajIvanA 14 bheda 3. puNyanA 9 bheda 4. pApanA 18 bheda 5. AcaraNanA 20 bheda 6. saMvaranA 20 bheda 7. nirjarAnA 12 bheda' 8. baMdhanA 4 bheda 9. mokSanA 4 bheda tattvano artha che -sarvasu. te vastu ke jenuM vAstavika astitva hoya. tattva nava che1. jIva-cetanAmaya avibhAjya asaMkhya-pradezI piMDa. 2. ajIva-acetana tattva.. 3. puNya-sukha ApanAra udIyamAna zubha karma pudgalasamUha. 4. pApa-du:kha ApanAra udIyamAna azubha karma pugalasamUha.. .. . . : = caudamo bola089 3 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. Azrava--karma-grahaNa karanAra AtmAnI avasthA. 6. saMvarakarmanirodha karanAra AtmAnI avasthA 7. nirjarA-karma toDanAra AtmAnI avasthA. 8. baMdha--AtmAnI sAthe dUdha-pANInI jema ekIbhUta thaI janAra karma pudgala-samUha. 9. mokSa--kono AtyaMtika viyoga, Atma-svarUpanuM pragaTIkaraNa. 1. jIva indriyonA AdhAre jIva pAMca prakAranA hoya che. eka indriyavALA jIva be prakAranA hoya che H 1. sUkSma----AMkhothI na dekhAtA--jemanuM zarIra dRSTigocara na hoya te. 2. bAdara-jemanuM zarIra dRSTigocara hoya te. ekendriya sivAya bIjA koI jIva sUkSma nathI hotA. sUkSmano ApaNo artha te jIvo che, je samagra lokamAM phelAyelA che ane te eTalA sUkSma che ke koI paNa rIte sthULa prahAra vaDe mArI zakAtA nathI. AthI temanA vaDe koI paNa manuSya kAyika-hiMsaka nathI banato. bAdara ekendriyanuM paNa eka jIvanuM eka zarIra ApaNI dRSTino viSaya nathI thatuM. ApaNe je joIe chIe te asaMkhya jIvonA asaMkhya zarIrono eka piMDa hoya che. paraMtu samudAyanI avasthAmAM joI zakAya che, teTalA mATe te bAdara ja che. ekendriya sivAya cAra bheda bIjI koI jAtinA hoya to paMcendriyanA hoya che. jema ekendriya jIvanI sUkSma ane bAdara- -e be zreNIo che, tema ja paMcendriya jIva saMzI (samanaska) asaMzI(amanaska)- --A be bhAgomAM vibhAjita che. caturindriya sudhInA jIvone mana nathI hotuM. eTalA mATe mananA AdhAre temanA vibhAgo karavAmAM AvatA nathI. paMcendriya jIva je sammurchana-janmathI utpanna thAya che, temane mana nathI hotuM, bAkInA paMcendriya jIvone mana hoya che. jIva ava090 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvonA cauda bheda A pramANe che- 1-2. sUma-ekendriyanA be bheda-paryApta ane aparyApta. 3-4. bAdara ekendriyanA be bheda-aparyApta ane paryApta. pa-6. dIndriyanA be bheda-aparyApta ane paryApta. 7-8, trIndriyanA be bheda-aparyApta ane paryApta. 9-10. caturindriyanA be bheda-aparyApta ane paryApta. 11-12. asaMjJI paMcendriyanA be bheda- aparyApta ane paryApta. 13-14. saMjJI paMcendriyanA be bheda-aparyApta ane paryApta. uparokta cauda bheda zarIra dhAraNa karanArA prANIonA che. jIva parimANa(saMkhyA)mAM anaMta che. pradeza-parimANa ane cetanAlakSaNathI jIva samAna che, chatAM paNa karmonI vividhatAne lIdhe temanA aneka bheda paDe che. jema ke--koI jIva sUkSma zarIravALo hoya che, koI sthULa zarIravALo. koI eka indriyavALo, koI be, traNa, cAra ane pAMca indriyavALo. koI saMjJI(manasahita) hoya che to koI asaMzI(manarahita). emAM karma-janita bhinna-bhinna avasthAone kAraNe eka ja svarUpavALA jIvo aneka svarUpavALA dekhAya che. A prakaraNamAM jIvanA je cauda bheda karavAmAM AvyA che, te badhA utpattisamaye prApta thatI paugalika racanA(paryAmi)nI dRSTie karavAmAM AvyA che. paugalika racanAnI yogyatA badhA jIvomAM samAna rUpe nathI hotI. eka indriyavALA jIvo AhAra, zarIra, indriya ane zvAsocchavAsa-A cAra payamionA adhikArI hoya che. hIndriyathI laIne asaMjJI paMcendriyanA jIva manaHpayaktine choDIne bAkInI pAMce paryAptionA adhikArI hoya che. saMjJI paMcendriyanA jIvo chaye paryAptionA adhikArI hoya che. je jAtinA jIvomAM jeTalI payaktio thaI zake che. teTalI pAmyA vinA ja je jIvo marI jAya che athavA jyAM sudhI pUrI karI nathI letA tyAM sudhI temane aparyApta kahe che ane je jIvo potAne yogya paryAptione prApta karI le che teo paryApta kahevAya che. pahelI traNa paryAptione pUrNa karyA vinA koIpaNa jIva marI nathI zakato. temanI pUrti pachI = 8 caudamo bola091 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa eka indriyavALA jIvo zvAsocchavAsa paryAtine jayAM sudhI pUrNa nathI karI letA, tyAM sudhI teo aparyApta hoya che ane je pUrNa karI le che, teo paryApta. dvIndriyathI laIne asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvo bhASA-paryAptine jyAM sudhI pUrNa nathI karatA, tyAM sudhI teo aparyApta hoya che. je pUrNa karI le che, te paryApta. saMjJI paMcendriya jIva manaHpayaktine jayAM sudhI pUrNa nathI karatA tyAM sudhI teo aparyApta hoya che ane jeo pUrNa karI le che teo paryApta. 2. ajIva ajIvanA mukhya bheda ane gauNa bheda cauda che: 1. dharmAstikAyanA traNa bheda che-skaMdha, deza, pradeza. 2. adharmAstikAyanA traNa bheda che--skaMdha, deza, pradeza. 3. AkAzAstikAyanA traNa bheda che-skaMdha, deza, pradeza. 4. kALano eka bheda che -kALa. 5. pudgalAstikAyanA cAra bheda che-skaMdha, deza, pradeza, paramANu. skaMdha jenA TUkaDA na hoya, je sarvathA avibhAjya hoya, tene skaMdha kahevAmAM Ave che. keTalAya alaga-alaga avayavo ekaThA thaIne je eka avayavI arthAt eka samUha banI jAya che tene paNa skaMdha kahevAmAM Ave che. paraMtu ahIM pahelI paribhASA ja lAgu paDe che. skaMdha anaMta che ane jAta-jAtanA che. jema ke be paramANuono samUha dvi-pradezI skaMdha, traNa paramANuono samUha tri-pradezI DhaMdha, e rIte asaMkhya, anaMta, anaMtAnaMta paramANuono samudAya kramazaH asaMkhya-pradezI, anaMta-pradezI ane anaMtAnaMta pradezI DhaMdha che. skaMdha be prakAranA hoya che-- 1. svAbhAvika-skaMdha-dhamastikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya ane jIvAstikAyatemanA skaMdho svAbhAvika che. temanuM vibhAjana kyAreya thaI zakatuM nathI. 2. vaibhAvika-skaMdha -pudgalonA skaMdha vaibhAvika che. te samudAyarUpa bane che ane vikherAI jAya che. = 3 jIva-ajIva 92 da Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deza eno artha che-skaMdhano kalpita bhAga. pradeza eno artha che--skaMdhano sahuthI sUkama aMza. paramANu eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane be sparza (zIta ane uSNamAMthI eka tathA snigdha ane rukSamAMthI eka)vALo pradeza ke paramANu eka ja che. paraMtu jyAM sudhI te skaMdhanI sAthe saMlagna rahe che tyAM sudhI tene pradeza ane jayAre aMdhathI alaga thaI jAya che tyAre tene paramANu kahe che. (1) dharmAstikAya jIva ane pugalonI gatimAM tathA halana-calana vageremAM je sahAyaka thAya che tene dhamastikAya kahe che. jema ke mAchalInI gatimAM pANI sahAyaka thAya che. * dhamastikAya sarvalokavyApI tathA asaMkhyAta-pradezI che. te lokanA pratyeka bhAgamAM vidyamAna che. - te bhUtakALamAM hato, vartamAnamAM che ane bhaviSyamAM raheze. AthI te dhruva che, nitya che, zAzvata che ane akSaya che. te arUpI che-varNa, gaMdha, rasa, sparza-rahita che. tenA traNa bheda che-skaMdha, deza ane pradeza. (2) ardhamAstikAya jIva ane pudgalone sthira rahevAmAM je sahAyaka thAya che tene adharmAstikAya kahe che. te paNa asaMkhyAta-pradezI, sakala-lokavyApI, trikAla-sthAyI ane arUpI che. tenA paNa traNa bheda che- skaMdha, deza ane pradeza. (3) AkAzAstikAya jemAM jIva ane pudgala vagere dravyone rahevA mATe sthAna maLe, avakAza maLe, Azraya maLe te AkAzAstikAya che. te loka ane aloka baMnemAM vyApta che. te anaMta-pradezI che, trikAla-sthAyI che = 2 caudamo bola 093 3 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane arUpI che. tenA paNa traNa bheda che--skaMdha, deza ane pradeza. (4) kAla kAla kAlpanika dravya che. sUrya-caMdramAnI gatividhinA AdhAre tenI kalpanA karavAmAM AvI che. tenA skaMdha, deza ane pradeza--e vibhAgo nathI hotA. kAlano sauthI sUkSma bhAga samaya che. je samaya utpanna thAya che, te cAlyo jAya che ane je utpanna thavAno che, te anutpanna che arthAt utpanna nathI thayo ane je vartamAna che, te e ja che. skaMdha samudayathI bane che, eTalA mATe kAlanA skaMdha nathI hotAskaMdha vinA deza paNa nathI hoto. kAlano Avelo samaya cAlyo jAya che, naSTa thaI jAya che, AthI kAlanA pradezo paNa nathI hotA. eTalA mATe kAlano bheda mAtra eka kAla ja che. (5) pugalAstikAya jemAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza hoya tene pugalAstikAya kahevAmAM Ave che. te mUrtimAna-rUpI dravya che, AthI indriyono viSaya che. gaLavuM ane ekaThA thavuM te teno svabhAva che. te samagra lokamAM vyApta che. trikAlavartI che. tenA cAra bheda che--skaMdha, deza, pradeza ane paramANu. 3. puNya puNya zubhakarmano udaya che, pahelA baMdhAyelA zubhakarmo jyAre zubha phaLa Ape che tyAre te puNya kahevAya che. puNyanA nava prakAra anna puNya, pAna puNya, sthAna puNya, zavyA puNya, vastra puNya, mana puNya, vacana puNya, kAya puNya, namaskAra puNya. A bhedo vAstavamAM puNyatattvanA nahi paraMtu puNyanA kAraNonA che. kAraNa paNa upAdAna nahIM paraMtu nimitta che. pratyeka kAryamAM upAdAna, nimitta ane kyAMka kyAMka nirvaka- A traNa kAraNonI AvazyakatA hoya che. ghaDAnuM upAdAna-kAraNa che mATI, nimitta-kAraNa che cAkaDo, pramukha sAmagrI ane nirvatakakAraNa che kuMbhAra. A ja rIte puNyanuM upAdAna-kAraNa che puNyanA rUpamAM pariNata thanA2 5dUgala-samUha, nimitta-kAraNa che che jIva-ajIva 094 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ annapAnAdi padArtha ane nirvataka(utpAdaka)-kAraNa che zubhayoganI pravRtti ane zubha-nAmakarmano udaya. anna puNyanuM nimitta-kAraNa che, pANI puNyanuM nimitta-kAraNa che, tevI ja rIte sthAna, zaiyyA, pATa, bAjoTa, vastra vagere badhAM puNyanAM nimitta-kAraNo che. puNyanA nava bheda munine dhyAnamAM rAkhIne karavAmAM AvyA che, tevuM anumAna karI zakAya che. munine anna-pAna vagerenI AvazyakatA hoya che, sonA-cAMdI vagerenI nahi. AthI AvazyakatA anusAra munine anna-pAna vagerenuM dAna devuM, dAna devA saMbaMdhamAM mana, vacana tathA kAyAnI pravRtti zuddha rAkhavI ane sAdhune namaskAra karavo A zrAvaka-jIvananuM aMga che. puNyanI utpatti dhArmika kriyA vinA thaI zakatI nathI. eTalA mATe tene dharma vinA nahi thaI zakanAruM(dhavinAmavi puSyam) kahevAmAM AvyuM che. jIvanI mAnasika, vAcika ke kAyika je zubha pravRtti hoya che, te dhArmika-kriyA che. tenAthI AtmA vizuddha bane che ane te vizuddhinI sAthe-sAthe zubha-karmano saMcaya thAya che. te zubhakarmanA saMcayane baMdha athavA dravya-puNya kahevAmAM Ave che. pUrvasaMcita zubha-karma jyAre udayamAM Ave che, zubha phaLa Ape che tyAre tene puNya kahevAmAM Ave che. sAdhAraNa rIte (upacArathI) kriyAne arthAt zubha-yoganI pravRttine paNa puNya kahI devAmAM Ave che, paraMtu vAstavamAM kriyA puNyanuM kAraNa che, puNya nahIM. puNya to kriyAjanita phaLa che. phaLa paNa mukhya nahIM, paraMtu prAsaMgika. mukhya phaLa to nirjarA(AtmAnI uvaLatA) che. khetInuM mukhya phaLa anAja hoya che, photarAM nahIM. zubha-yoganI pravRtti AtmAnI ujvaLatA mATe karavI joIe, puNya mATe nahIM. prazna-eka ja zubha yoganI pravRttithI ja nirjarA ane zubhakarmano saMcaya-A be kAma kaI rIte thaI zake? uttara -eka mukhya phaLanI sAthe-sAthe AnuSaMgika phaLa aneka hoya ja che. anAja mATe karelI khetImAM paNa anAjanI sAthe-sAthe aneka prakAranI bIjI vastuo paNa maLe che. munine anna devAnI je pravRtti che te zubha-kAyayoga che ane te puNyanuM kAraNa che. to = = 8 caudamo bola095 3 = - -- - - - - - - -- -- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa kAraNano kAryamAM upacAra karIne te anna devAnI kriyAne ja puNya kahI devAya che. prazna-dharma ane puNyamAM zuM taphAvata che? uttara-sAdhAraNa bhASAmAM dharma ane puNya-A baMne zabdono artha eka ja karavAmAM Ave che, paraMtu tAtvika dRSTie dharma ane puNyamAM AkAza-pAtALanuM aMtara che. mithyAtva, avata, pramAda, kaSAya ane yoga Azravano nirodha karavo te saMvara-dharma che. mana, vacana ane kAyAnI zubha-pravRtti karavI te nirjarA-dharma che. je samaye zubha-yoganI pravRtti thatI hoya che te samaye AtmAnI sAthe je zubha-pugalono saMbaMdha thAya che te dravya-puNya athavA satu-karmano baMdha kahevAya che ane je samaye te saMbaMdhita kama udayamAM AvIne AtmAne phaLa Ape che tyAre te zubha-karmanI udayamAna avasthAnuM nAma puNya che. dharma AtmAnuM ujavaLa pariNAma che ane puNya paugalika che, bhautika sukhanuM kAraNa che. prazna-adharma ane pApamAM zuM taphAvata che? uttara-mithyAtva vagere cAra Azravo ane azubha-yogamaya je Atma-pariNAma che te adharma che ane A AtmIya-avasthAthI ja je azubha-pugala sAthe joDAya che, te azubha-karmano baMdha che ane A baMdha jyAre udIyamAna avasthAmAM Ave che tyAre te pApa kahevAya che. adharma AtmAnuM malina pariNAma che ane pApa, jJAna vagere Atma-guNone AvRtta karanAra tathA duHkha ApanAra pugalasamUha che. prazna-puNyanI utpatti svataMtra che ke nahIM? dharma vinA puNyano baMdha thAya che ke nahIM? uttara-AtmAnI jeTalI kriyAo hoya che tenA be prakAra che- azubha ane zubha. azubha kriyAthI pApa-karmano baMdha thAya che ane zubha-kriyAthI be kArya thAya che-eka mukhya, bIjuM gauNa. zubhayoganI pravRttithI mukhyatve karma-nirjarA thAya che ane tenA prAsaMgika phaLanA rUpamAM puNyano baMdha thAya che. te puNya-baMdhanuM svarUpa che. have A viSayamAM dhyAna devAnI vAta e che ke azubha-pravRttithI to puNyano baMdha thato ja nathI ane jayAM kyAMya zubha-pravRtti hoya che = . jIva-ajIva 096 che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAM nirjarA avazya hoya. nirjarAthI AtmA uzvaLa thAya che, AthI te dharma che. tenA sivAya koIpaNa evuM sthAna bacatuM nathI, jyAM dharmanA sAhacarya vinA puNyano baMdha thato hoya. A paNa nizcita che ke zubha athavA azubha-pravRtti vinA koI kAma thaI nathI zakatuM. AthI dharma vinA puNya nathI-A vAta saiddhAMtika ane tArkika- ubhaya daSTie saMgata che. prazna-keTalAka lokonI evI mAnyatA che ke mithyAtvI dharma nathI karI zakato paraMtu puNya bAMdhe che-enuM samAdhAna kaI rIte thaze? uttara-AtmAno te pariNAma dharma ja che ke je AtmAne uThavaLa banAve che. mithyAtvI zubha-kriyA kare che, tenAthI karma chUTAM paDe che. karma chUTAM thavAthI AtmA ujvaLa thAya che, eTalA mATe tenI zubha-kriyA dharma che. jo mithyAtvInA AtmAnI uvaLatA na mAnavAmAM Ave to pachI AtmA ujjavaLa thayA vinA mithyAtvI mithyAtva choDIne sammasvI kaI rIte banI zake ? 4. pApa pApa azubha karmano udaya che. pahelAM baMdhAyeluM azubha-karma udayamAM AvIne jyAre azubha-phaLa Ape che tyAre te pApa kahevAya che. pApa aDhAra prakAranuM che : 1.prANAtipAta pApa-prANa-viyojanathI AtmA sAthe coMTanAra pugala-samUha. 2. mRSAvAda pApa -asatya bolavAthI " 3. adattAdAna pApa-corI karavAthI 4. maithuna pApa-abrahmacarya-sevanathI 5. parigraha pApa-parigraha rAkhavAthI 6. krodha pApa-krodha karavAthI 7. mAna pApa-abhimAna karavAthI 8. mAyA pApa-mAyA-kapaTa karavAthI 9. lobha pApa-lobha karavAthI 10. rAga pApa-rAga karavAthI , ,, = = . caudamo bola097 3 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. . dveSa pApa dveSa karavAthI AtmA sAthe coMTanAra pudgala-samUha "" 12. kalaha pApa--kalaha karavAthI 13. abhyAkhyAna pApajUTho Aropa lagADavAthI 14. paizUnya pApa--cADI-cUgalI ka2vAthI 15. para-parivAda pApa-niMdA karavAthI 16. rati-arita pApa-- asaMyamamAM ruci saMyamamAM aruci }, 33 ,, 93 93 Jain Educationa International 31 For Personal and Private Use Only ,, 17. mAyA-mRSA pApa--mAyA-sahita asatya bolavAthI 18. mithyAdarzanazalya pApa--viparIta zraddhArUpI zalyathI 33 33 "" 37 "" "" "" A bheda vAstavamAM pApa-tattvanA nathI paraMtu je kAraNothI pApakarma baMdhAya che, te kA2No anusAra badhyamAna avasthAe pApane aDhAra bhAgamAM vibhakta karavAmAM AvyuM che. prANono viyoga karavo te yoga-Azrava kahevAya che ane prANa-viyoga karavAthI je karma baMdhAya che te prANAtipAta-pApa kahevAya che. te pudgala-samUhano AtmAnI sAthe saMbaMdha thavAno hetu prANa-viyojana che. jo AtmA vaDe prANa-viyojana karavAmAM AvatuM nathI, to te pudgala-samUha paNa AtmAnI sAthe saMbaMdha karI zakato nathI. AthI te kriyAthI je karma baMdhAya che, te te ja kriyAnA nAmathI oLakhavAmAM Ave che. 32 je karmanA udayathI jIva hiMsA kare che, asatya bole che tathA te ja prakAranA anya pApo kare che, te karmane prANAtipAta pApa-sthAna, mRSAvAda pApa-sthAna vagere kahevAmAM Ave che. 5. Azrava karma grahaNa karanArI AtmAnI avasthAne Azrava kahevAya che. A jIvanI avasthA che, AthI jIva che. AtmA dvArA je karmapudgalo grahaNa karAya che, te ajIva che. AzravanA mukhya bheda pAMca che H 1. mithyAtva Azrava--viparIta zraddhAna, tattva pratye aruci. 2. avrata Azrava--atyAga bhAva. paudgalika sukho pratye avyakta lAlasA. 3. pramAda Azrava--dharma pratye anutsAha. pramAda AzravanI vyAkhyA prAyaH nidrA, vikathA vagere pAMca pramAdanA rUpamAM upalabdha jIva-ajIva 098 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che ane A paribhASAthI yoga-Azrava tathA pramAda-AzravanA koI bheda ja raheto nathI. bhikSu svAmI anusAra pramAda-Azrava Atma-pradezavartI anutsAha che, nidrA vagere nahIM. nidrA-vikathA vagere mana-vANI ane kAya-yoganAM kAryo che. yogajanita kAryono samAveza yoga-AzravamAM ja thAya che, bIjAmAM nahIM. pramAda ane yoga-Azravano bheda spaSTa che. jevI rIte nidrA vagere nairaMtarika nahIM, paraMtu pramAda-Azrava nairaMtarika che, eTalA mATe temaNe lakhyuM che- tiNa zuM lAge niraMtara pApo re.' 4. kaSAya Azrava-Atma-pradezomAM krodha vagere cAra kaSAyonI uttami. mukhanI ratAza, bhRkuTI vagere je dekhAtA vikAra che, te yoga-Azrava che, kaSAya-Azrava nahIM. kaSAya-Azrava to AtmAnI AMtarika tami che. 5. yoga Azrava-mana, vacana ane kAyAnI pravRtti. tenA be bheda che-zubhayoga Azrava ane azubhayoga Azrava. zubhayogathI nirjarA thAya che. te apekSAe te zubhayoga Azrava nathI paraMtu te zubhakarmanA baMdhanuM kAraNa paNa che, eTalA mATe te zubha-yoga Azrava che. prazna-zubhayoga Azrava kevI rIte? uttara-zubhayogathI be kArya thAya che-zubha karmano baMdha ane azubha karmanI nirjarA. zubha karmano baMdha thAya che, tethI karIne te zubhayoga Azrava kahevAya che, ane karmono kSaya thAya che eTale tene nirjarA kahevAmAM Ave che. vastusthiti ja evI che ke zubhayoga athavA zubha adhyavasAya vinA nirjarA paNa nathI thaI zakatI ane puNyano baMdha paNa nathI thaI zakato. AtmAnI pravRtti be prakAranI hoya che-bAhya ane AtyaMtara. je bAhya pravRtti hoya che tene yoga kahe che ane je atyaMtara pravRtti hoya che tene adhyavasAya kahe che. yoga tathA adhyavasAya--e baMne babbe prakAranA hoya che-zubha ane azubha. temanI azubha pravRttithI pApa-karma baMdhAya che ane AtmA malina thAya che tathA zubha pravRttithI nirjarA thAya che, AtmA ujjavaLa thAya che ane puNya-karma baMdhAya che. eka ja kAraNathI be kAma kevI rIte thaI zake che, teno zAstrIya = caudamo bola099 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAya e che ke zubhayoga mohanIya-karmanA kSaya, upazama athavA kSayopazama vaDe tathA zubha nAmakarmanA udayathI niSpanna thAya che. zubha-yoga kSaya, kSayopazama athavA upazama vaDe niSpanna thAya che, eTalA mATe te (zubhayoga) vaDe nirjarA thAya che ane te udaya vaDe paNa niSpanna thAya che, eTalA mATe tenAthI zubha-karma baMdhAya che. AthI karIne nirjarA ane puNyabaMdhanuM kAraNa je vyavahArika dRSTithI eka ja dekhAya che, paraMtu tAtvika dRSTithI eka nathI. nirjarAnuM kAraNa zubha-yogano kSAyika, lAyopathamika athavA aupathamika svabhAva che ane puNyabaMdhanuM kAraNa audayika svabhAva che. Ane evI rIte samajAvI zakAya ke eka ja zubha-yoga be svabhAvavALo che ane tenA be svabhAva vaDe ja be kAma thAya che, eka svabhAva vaDe nahIM. jema eka ja sUrya potAnA be svabhAvothI be kAma kare che- prakAza Ape che ane garamI vadhAre che. dIvo baLe che, tenAthI prakAza maLe che ane kAjaLa bane che. sthULa dRSTie ema mAnI levAya che ke dIpakanA eka ja svabhAvathI prakAza thAya che ane kAjaLa maLe che, paraMtu vAstavamAM je tejomaya agni che tenA kAraNathI prakAza thAya che ane telanI vATa saLage che te kAraNathI kArbana(kolasAno aMza) ekaTho thaIne kAjaLa bane che. ghauM vAvavAthI ghauM nIpaje che paraMtu sAthosAtha kodarI paNa maLe che. zubha-yoga rUpI ghauM vaDe nirjarArUpI ghauM upaje che paraMtu puNyarUpI kodarIthI rahita nathI upajI zakatA, kema ke zubha-yoganI evI sthiti kyAMya paNa nathI hotI jyAM nAmakarmano udaya na hoya, eTalA mATe jyAM zubha-yogathI nirjarA thAya che tyAM puNya avazya baMdhAya che. A viSayamAM eka vAta bIjI paNa dhyAnamAM rAkhavAnI che ke nirjarA zubha-yogathI thAya che, nahIM ke zubhayoga AzravathI. 1. jayAcArye lakhyuM che zubha yogo ne soya re, kahiye Azrava nirjarA. tAsa nyAya avaloya re, citta lagAI sAMbhalo // zubha jogAM karI tAsa re, karma kaTe tiNa kAraNe kahI nirjarA jAsa re, karaNI lekhe jANavI | te zubha joga karIja re, puNya baMdhe tiNa kAraNe che Azrava jAsa kahI je re, vAruM nyAya vicAriye || . == . jIva-ajIva 0 100 che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna-zubhayogathI nirjarA thAya che ane nirjarAthI mukti prApta thAya che paraMtu zubha-yoganI sAthe-sAthe zubha-karmano baMdha paNa cAlu raheto hoya to mukti kevI rIte thaI zake ? uttara-AtmA karmathI eTalo AvRtta che ke eka sAthe tenI mukti thatI nathI. kramazaH prayatna karatAM karatAM jema jema nirjarA vadhatI jAya che, tema tema AtmA vizuddha banato jAya che. AtmAnI sAthe karma-paramANuono saMbaMdha mukhyatve kaSAya ane yoganI sahAyatAthI thAya che. jayAre kaSAya prabaLa hoya che tyAre karmaparamANu AtmAnI sAthe vadhu saMkhyAmAM coMTe che, vadhu kALa sudhI rahI zake che ane tIvra phaLa Ape che. jyAre kaSAya nirbaLa thaI jAya che tyAre tenuM baMdhana paNa baLavAna nathI hotuM. prazna-zubhayoga muktino sAdhaka che ke bAdhaka? uttara-te sAdhaka paNa che ane bAdhaka paNa. zubha-yogathI nirjarA thAya che, AthI muktino sAdhaka che ane zubha-yogathI puNya baMdhAya che, AthI karIne te muktino bAdhaka che. 1 - IMdhaNa jeTaluM bhInuM hoya che teTalo ja prakAzanI sAthe dhumADo paNa rahe che. barAbara e ja rIte jyAM sudhI AtmAnA kaSAya ane yoga-Azrava prabaLa hoya che tyAM sudhI karmano baMdha paNa prabaLa hoya che. jyAre kaSAyano nAza thaI jAya che tyAre azubha-karmanuM baMdhAvuM to bilakula aTakI ja jAya che ane je zubha-karma baMdhAya che te paNa eTalI ochI sthitinuM baMdhAya che ke pahelA samayamAM baMdhAya che, bIjA samayamAM udayamAM AvI jAya che ane trIjA samayamAM naSTa thaI jAya che. eTalA mATe AtmAnI mukti thavAmAM koI bAdhA AvatI nathI. AtmAnI mukti thavAmAM be bAdhA che : chabasthanA zubha yoga re, karma kaTe che teha thI ! kSayopazama-bhAva prayoga re, ziva sAdhaka che teha huM ! chamasthanA zubha yoga re, puNya baLe che teha thI ! udayabhAva s prayoga re, ziva bAdhaka iNa kAraNe || jayAcAryakRta-sAdhaka-bAdhaka-soraThA ==' caudamo bola - 101 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. karmano baMdha cAlu rahevo. 2. baMdhAyelAM karmono kSaya na thavo. bAramA guNasthAnamAM cAra Azrava tathA azubha yoga Azravano nirodha thaI jAya che, pApa-karmano baMdha thavo aTakI jAya che. mAtra zubha-karmano baMdha rahe che, te paNa atyaMta alpa sthitino(be samayanI sthitino) hoya che. caudamA guNasthAnamAM yogano paNa samagrapaNe nirodha thaI jAya che. yogano nirodha thavAthI zubha karmano baMdha paNa aTakI jAya che, bAkInA karmo kSINa thaI jAya che ane AtmA mukta thaI jAya che. yoga Azrava svataMtra paNa che ane pUrvavartI cAra AzravonuM bAhya rUpamAM pradarzana paNa kare che. AzravanA pAMca mukhya bhedonuM A saMkSipta vivaraNa che. yoga ane AzravanA gauNa(avAMtara) bhedo paMdara che. temanuM vivaraNa A pramANe che-- 1. prANAtipAta Azrava--prANono atipAta--viyoga ka2vo, jIvavadha karavo. 2. mRSAvAda Azrava--jUThuM bolavuM. 3. adattAdAna Azrava--corI karavI. 4. maithuna Azrava--abrahmacarya-sevana karavuM. 5. parigraha Azrava--dhana-dhAnya, makAna Adi para mamatva rAkhavuM. 6. zrotrendriya Azrava--zrotrendriyanI rAga-dveSayukta pravRtti. 7. cakSuHindriya Azrava--cakSuH indriyanI rAga-dveSayukta pravRtti. 8. ghrANendriya Azrava--ghrANendriyanI rAga-dveSayukta pravRtti. 9. rasanendriya Azrava--rasanendriyanI rAga-dveSayukta pravRtti. 10. sparzanendriya Azrava--sparzana indriyanI rAga-dveSayukta pravRtti, 11. mana Azrava--mananI pravRtti. jIva-ajIva 7 102 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. vacana Azrava -vANInI pravRtti. 13. kAya Azrava-zarIranI pravRtti. 14. bhAMDopakaraNa Azrava-bhaMDa-pAtra, upakaraNa-vastra vagerene yatnapUrvaka na rAkhavAM. 15. zuci kuzAgra mAtra Azrava-kiMcit mAtra paNa-thoDIka paNa pApayukta pravRtti. mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane azubha yoga AzravathI azubha karmono baMdha thAya che. zubha karma yoganI pravRttithI zubha karmano baMdha thAya che. te zubha karmanA baMdhanI apekSAe zubha yoga AzravanI koTimAM Ave che. te zubha yoga Azrava kahevAya che. 6. saMvara karmano virodha karanArI AtmAnI avasthAnuM nAma saMvara che. saMvara AzravanuM virodhI tattva che. Azrava karma-grAhaka avasthA che ane saMvara karma-nirodhaka. AzravanI bheda-saMkhyA vIsa che ane saMvaranI paNa bheda-saMkhyA vIsa che. pratyeka Azravano eka-eka saMvara pratipakSI che, jema ke-mithyAtva Azravano pratipakSI samyakta-saMvara che. avrata-Azravano pratipakSI vrata-saMvara che. pramAda-Azravano pratipakSI apramAda-saMvara che. kaSAya-Azravano pratipakSI akaSAya-saMvara che ane yoga-Azravano pratipakSI ayoga-saMvara che. e ja rIte prANAtipAta vagere paMdara AzravonA aprANAtipAta vagere paMdara saMvaro pratipakSI che. saMvaranA vIsa bheda che : 1. samyakta saMvara, 2. vrata saMvara, 3. apramAda saMvara, 4. akaSAya saMvara, 5. ayoga saMvara, 6. prANAtipAta viramaNa saMvara, 7. mRSAvAda viramaNa saMvara, 8. adattAdAna viramaNa saMva2, 9. abrahmacarya viramaNa saMvara, 10. parigraha viramaNa saMvara, 11. zrotrendriya nigraha saMvara, 12. cakSaH indriya-nigraha saMvara, 13. dhrANendriya-nigraha saMvara, 14. rasanendriya-nigraha saMvara, 15. sparzanendriya-nigraha saMvara, 16. mano-nigraha saMvara, 17. vacananigraha saMvara, 18. kAya-nigraha saMvare, 19. bhaMDopakaraNa rAkhavAmAM ayatanA na karavA rUpa saMvara, 20. zuci kuzAgra mAtra doSa sevana = caudamo bola0 103 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na karavA rUpa saMvara. samyatva saMvara viparIta zraddhAnano tyAga karavo te samyatva saMvara che. samyaktanI prApti thavA chatAM paNa tyAga karyA vinA samyakta saMvara nathI thaI zakato. anaMtAnubaMdhI catuSTaya-krodha, mAna, mAyA ane lobha-nA upazama, kSaya tathA kSayopazama vaDe samyaktanI prApti thAya che ane saMvara apratyAkhyAnIya catuSTayanA upazamathI thAya vrata saMvara vyakta ane avyakta AzAno parityAga karavo te vrata saMvara che. je padArtha na to koI vAra upayogamAM levAmAM Avyo hoya ane na kyAreya tenuM nAma paNa sAMbhaLyuM hoya to paNa tenI AzA, tene bhogavavAnI pipAsA ja thatI hoya che, tene jotAM ja lAlasA prabaLa thaI jAya che tenuM kAraNa avyakta AzA ja che. samyakta saMvara ane vrata saMvara-A baMne saMvara tyAga karavAthI thAya che, anyathA nahi. apramAda saMvara Atmapradeza-sthita anutsAhano kSaya thavo te apramAda saMvara che. akaSAya saMvara Atmapradeza-sthita kaSAya(krodha, mAna, mAyA ane lobha)no kSaya thavo te akaSAya saMvara che. ayoga saMvara yogano nirodha thavo te ayoga saMvara che. nava hI padArtha zraddha. yathAtathya ! tiNa ne kahI je samyakta nidhAna ! pache tyAga kare UMdhA saradhaNa taNA | - te samyakta saMvara pradhAna ; } .?' nava-padArtha, saMvara-padArtha, DhAla, 1 (gA) 1) jIvAjIva 0 104 sa = = - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apramAda, akaSAya, ayoga-A TANe saMvara parityAga karavAthI nathI thatA paraMtu tapasyA Adi sAdhano dvArA Atmika u4LatA thavAthI ja thAya che.' samyakta, vrata, apramAda, akaSAya ane ayoga-A pAMca saMvaro uparAMta je paMdara bheda che, te vrata saMvaranA ja che. te paMdara bhedomAM tyAganI apekSA rahe che. sAvadya-yogano tyAga karavAthI ja te saMvaro thAya che. prazna-prANAtipAta vagere paMdara Azrava yoga-AzravanA bhedo che. to pachI prANAtipAta viramaNa vagere paMdara saMvaro ayogasaMvaranA bheda na hotAM vrata-saMvaranA bhedo kema? uttara--avrata-AzravanuM kAraNa sAvadya-yoganI pravRtti che. arthAt prANAtipAta vagere paMdara Azrava che. prANAtipAta vagere paMdara pApakArI pravRttiono tyAga nahIM--e avrata-Azrava che ane e paMdara Azrava pravRttirUpa che. mana, vacana ane zarIranI asat pravRttithI ja hiMsA vagere karavAmAM Ave che. pravRtti karavI te yoga-Azrava che, AthI te badhA tenI(yoga-AzravanI) aMtargata Ave che. te paMdara AvonuM pratyAkhyAna karavAthI atyAga-bhAvanA rUpa avrata-Azravano nirodha thaI jAya che, vrata saMvara thaI jAya che. have prazna e uThe ke temanA pratyAkhyAnathI ayoga-saMvara kema nathI thato? tenuM kAraNa e che ke yaugika pravRtti be prakAranI che-- zubha ane azubha. ayoga-saMvara A baMneno sarvathA nirodha karavAthI thAya che. azubha-pravRttionuM AMzika pratyAkhyAna pAMcamA guNasthAnamAM ane pUrNa pratyAkhyAna chaThThA guNasthAnamAM thAya che, paraMtu zubha pravRtti teramA guNasthAna sudhI cAlu rahe che. teno pUrNa nirodha mukta thatA pahelAM caudamA guNasthAnamAM ja thAya che. AthI karIne prANAtipAta vagere sAvadya pravRttionA pratyAkhyAnamAM pradhAnapaNe vrata-saMvara ja thAya che. yoga para tenI asara mAtra eTalI 1. nava padArtha, saMvara, DhAla 1, gAthA 9 pramAda Azrava ne kaSAya yoga Azrava, ye to nahIM miTe kiyAM paccakhANa ! ye to sahaje miTe che karma alaga huyAM, tiNa rI aMtaraMga kIjo pahicAna ' = caudamo bola0 105 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja hoya che ke mana, vANI ane zarIranI pravRtti azubha nathI hotI. apekSA dRSTie AMzika rUpamAM ayoga-saMvara thaI paNa zake che. paNa te ayoga-saMvarano aMza kahevAya che, ayoga-saMva2 nahIM. 7. nirjarA zubha yoganI pravRttithI thanArI AtmAnI AMzika ujavaLatAne nirjarA kahe che. nirjarA eka ja che, to paNa kAraNane kArya mAnIne tenA bAra bheda karavAmAM AvyA che. je rIte eka ja svarUpavALo agni kASTa, pASANa, chANa tathA taNa vagere kAraNonA bhedathI aneka prakArano kahevAmAM Ave che, tevI ja rIte tapasyAonA bhedathI nirjarA paNa bAra prakAranI kahevAI che. paraMtu svarUpanI dRSTithI te eka ja prakAranI che. nirjarAnA bAra bheda che : 1. anazana traNa ke cAra AhArono tyAga karavo te anazana che. ochAmAM ochuM te eka divasa-rAtanuM ane vadhumAM vadhu cha mAsa sudhInuM hoya che. 2. UNodarI jeTalI mAtrAmAM bhojana karavAnI ruci hoya, tenAthI ochuM khAvuM, peTane kaMIka bhUkhyuM rAkhavuM te UNodarI. 3. bhikSAcArI vRttihAsa-abhigraha karavo, jema ke sAdhu abhigraha kare che ke ATalA gharothI vadhu gharomAMthI Aje bhikSA grahaNa nahIM karuM, Aja jo bhikSAmAM amuka padArtha na maLe to bhojana nahIM karuM vagere. 4. rasa-parityAga vigaI (dUdha, dahIM, mAkhaNa vagere)no tyAga karavo. 5. kAyakleza Asana vagere karavA tathA zarIranA mamatvano tyAga karavo. 1. cAra prakArano AhAra-azana, pAna, khAdya ane svAdya. = jIva-ajIva, 106 che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. pratisalInatA indriyone potapotAnA viSayothI dUra rAkhavI. A cha bheda bAhya tapasyAnA che. te AtmazuddhinAM bahiraMga kAraNo che. te bAhya zarIrane tapAvanArA che, AthI temane bAhyatA kahevAmAM Ave che. 7. prAyazcitta je kAma AcaraNa yogya nathI, tevuM kAma thaI jAya tyAre tenI vizuddhi mATe yathocita anuSThAna karavuM arthAt anucita kArya vaDe malina thayelA AtmAne zubha pravRtti vaDe vizuddha karavo. 8.vinaya vinamratA-mAnasika, vAcika ane kAyika abhimAnano tyAga karavo. 9. vaiyAvRtya AcArya vagerenI sevA karavI. 10. svAdhyAya kALa AdinI maryAdApUrvaka AtmonnatikAraka adhyayana karavuM. 11. dhyAna cittane azubha pravRttimAMthI khaseDI zubha pravRttimAM ekAgra karavuM. 12. vyutsarga kAyAnI pravRtti(halana-calana vagere kriyA) tathA krodha vagerene choDI devA. A cha bheda aMtaraMga tapazcaryAnA che. te AtmazuddhinA aMtaraMga kAraNo che. te AtmAnI AMtarika pravRttione tapAvanArA che. AthI temane AtyaMtara tapa kahevAmAM Ave che. saMvarano hetu nirodha che, nivRtti che. nirjarAno hetu pravRtti che. saMvaranI sAthe nirjarA avazya thAya che. nirjarA saMvara vinA paNa hoya che. upavAsamAM AhAra karavAno je tyAga karavAmAM Ave che te saMvara che. upavAsamAM zArIrika kaSTa thAya che, zubha bhAvanA -=7 caudamo bola 107 7 = For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che, zubha pravRtti thAya che, tenAthI karma nirjaraNa thAya che, tenAthI AtmA ujjavaLa thAya che, AthI te nirjarA che, saMvaranI sAthe thanArI nirjarA che. eka vyakti bhojana karavAno tyAga karyA vinA ja Atmazuddhi mATe bhUkhyo rahe che, A saMvararahita nirjarA che. tAtparya eTaluM ja che nirjarA zubha-pravRtti-janya che. bhale te saMvaranI sAthe hoya ke tenA vinA hoya. nirjarAnA be prakA2 che--sakAma ane akAma. Atma-vizuddhinA lakSyathI karavAmAM AvanArI nirjarA sakAma-nirjarA che ane AtmavizuddhinA lakSya vinA karavAmAM AvanArI nirjarA akAma-nirjarA che. 8. baMdha Atma-pradezonI sAthe karma-pudgalonuM dUdha-pANInI jema maLI javuM, saMbaMdhita thaI javuM, ekIbhAva thaI javo, te baMdha kahevAya che. AtmAnI cAre tarapha pudgalo phelAyelA che, paNa teo AtmAnI zubha ke azubha pravRtti vinA tenI sAthe vaLagI zakatA nathI. jevI rIte telathI bharelA dIvAmAM rahelI vATa paNa telane kheMcI nathI zakatI paNa jevI tene dIvAsaLI cAMpavAmAM Ave che ke tarata ja te saMkocAI-saMkocAIne tela kheMcavA mAMDe che, tevI ja rIte AtmA paNa potAnI pravRtti vaDe karmayogya pudgalane kheMcI le che ane te pudgalo AtmA sAthe joDAI jAya che. A ja baMdha che. te cAra prakArano hoya che H 1. prakRti baMdha--karmono svabhAva, jema ke jJAnAvaraNIya karmano svabhAva jJAnane AcchAdita karavAno che. 2. sthiti baMdha~~~je samaye AtmAnI sAthe karmono saMbaMdha thAya che, te samayathI mAMDIne jeTalA samaya sudhI AtmAnI sAthe coMTelA raheze--te che sthitibaMdha. 3. anubhAga baMdha(rasa baMdha)karmono rasavipAka athavA phaLa devAnI zakti tIvra che ke maMda, te anubhAga baMdha che. 4. pradeza baMdha------baMdhAnArA karma-pudgalonA parimANane pradeza baMdha kahevAmAM Ave che. baMdha zubha ane azubha baMne prakArano hoya che. Jain Educationa International jIva-ajIva 0 108 For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna-baMdha ane puNya-pApamAM zuM taphAvata che? uttara-puNya-pApa zubha-azubha karmanI udayamAna avasthA che ane baMdha puNya-pApanI badhyamAna avasthA che. jayAM sudhI karma-pudgala AtmAnI sAthe baMdhAyelAM, sattA rUpamAM vidyamAna rahe che tyAM sudhI AtmAne sukha-duHkha nathI thatuM. jyAre zubha karma udayamAM Ave che tyAre AtmAne sukha maLe che ane karmonI A ja udayAvasthA puNya che. jayAre azubha karma udayamAM Ave che tyAre AtmAne duHkha thAya che ane kamanI A ja udayAvasthA pApa che. jyAM sudhI karma baMdhAyelAM rahe che tyAM sudhI te baMdha che ane jayAre te baMdhAyelA karmono zubhAzubha udaya thAya che tyAre zubha udayane puNya ane azubha udayane pApa kahe che. 9. mokSa apUrNa rUpamAM karmono kSaya thavo te nirjarA ane pUrNa rUpamAM karmono kSaya thavo te mokSa che. mukta AtmAo jayAM rahe che, te sthAnane upacAra athavA nikaTatAne kAraNe mokSa kahevAmAM Ave che, paraMtu te mokSa tattva nathI. mokSa tatvathI mAtra mukta AtmAono ja artha grahaNa thAya che. mokSa prApta karavAnA upAyo ke sAdhano cAra che: 1. jJAna-je padArthonuM jevuM svarUpa che, temane tevA ja jANavA. 2. darzana-tAttvika ruci, samyaka zraddhA. 3. cAritra-Azravano nirodha karavo. 4. tapasyA-evI tapasyA jemAM koIpaNa prANInI hiMsA na hoya, pariNAma vizuddha hoya. A jIva jJAnathI padArthone jANe che, darzanathI temanA para zraddhA kare che, cAritrathI AvanArA karmone roke che ane tapathI baMdhAyelAM kamane toDIne Atma-vizuddhi kare che. - sAMsArika jIvana saMgharSamaya che, kolAhalamaya che. te Dagale ne pagale du:kha ane vipattiothI bhareluM che. jJAna, darzana, cAritra ane tapa vaDe ApaNe evI sthitimAM pahoMcI zakIe chIe jyAM YOG . . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama zAMti che. te meLavIne jIva kRtakRtya thaI jAya che. A ja sukhanI 52ma sImA che. A ja parama gati che. A ja mukti che, mokSa che, nirvANa che. keTalAka loko svargane ja sukhanI avadhi mAnI bese che. temanI dRSTimAM svarga-sukha ja parama-sukha che, paraMtu te sukhano paNa nAza thAya che, AthI jaina-darzana tene parama-sukha nathI mAnatuM. devatAonuM AyuSya ApaNI apekSAe ghaNuM lAMbuM che, chatAM paNa eka divasa teno aMta Ave ja che. je puNya-baMdhathI svargaloka maLe che, teno bhoga dvA2A kSaya thaI javAthI jIva svargalokamAMthI cyuta thaIne pharI ApaNA ja lokamAM janma le che. AthI pUrNa sukha icchanArA svargasukhane 52ma-sukha mAnI na zake. ApaNe to evuM sukha icchIe chIe ke jeno kyAreya aMta na hoya, jemAM du:khanI saheja paNa bheLaseLa na hoya ane jenAthI vadhIne bIjuM koI paNa sukha na hoya. evuM anaMta sukha mukti sivAya bIje kyAMya nathI maLI zakatuM. keTalAka lokonI mAnyatA evI che ke mukta puruSa 'mahApralaya' sudhI saMsAramAM pAchA pharatA nathI arthAt temanI te sukhamaya sthiti mAtra mahApralaya sudhI ja TakI rahe che. mahApralaya pachI jyAre sRSTi pharI utpanna thAya che tyAre mukta jIva paNa saMsAramAM pAchA phare che. AvI mAnyatAvALAo evo tarka upasthita kare che ke mukta kyAreya pAchA na Ave to eka divasa badhA jIvo mukta thaI jaze ane A saMsAra jIvothI khAlI thaI jaze. jyAre A sRSTi anAdikALathI cAlI AvI che to atyAra sudhImAM badhA jIvo mukta thavA joItA hatA. paraMtu hajI sudhI saMsArano abhAva nathI thayo, tenAthI e ja vastu samajI zakAya che ke mahApralaya pachI jyAre sRSTinuM punaHnirmANa thAya che tyAre te badhA mukta jIvo pharI janma laI saMsArano krama cAlu rAkhe che. A mAnyatA anusAra jo muktinI avidha ke hada mAnavAmAM Ave to to svarga ane mokSamAM koI taphAvata ja nathI raheto. ApaNA AyuSyanI apekSAe devatAonuM AyuSya ghaNuM lAMbuM che ane devatAonA AyuSyanI apekSAe evA mukta jIvonuM AyuSya ghaNuM lAMbuM che. ethI to mukta jIvonuM sukha paNa avidha sahita jIva ajIva 10 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaIne aTakI jAya che. koIne koI divase temanA sukhanI paNa samApti thaI jAya che. AvI dazAmAM to anaMta sukhanI kalpanA paNa jIvane mATe svapravat che. teno artha to e thayo ke jIva anaMtakALa sudhI bhaTakato ja raheze, tenuM bhaTakavAnuM kyAreya baMdha thaze nahIM. tene kyAreya paNa anaMta sukha nahIM maLe. jaina-darzana anusAra anaMta jIva mukta thaI cUkyA che, anaMta jIvo mukta thaze. saMsAramAM anaMta jIvo che ane anaMta jIvonI mukti thavA chatAM paNa anaMta jIvo bAkI raheze. saMsArano aMta kyAreya nahi Ave. te anAdi ane anaMta che. gaNitanA vidyArthIne jo pUchavAmAM Ave ke anaMta saMkhyAmAMthI anaMta bAda karavAmAM Ave to zeSa zuM vadhaze ? javAba maLaze anaMta ja zeSa vadhaze. pachI anaMta jIvovALo saMsAra khAlI kaI rIte raheze? akhila vizvanA jIvonI saMkhyA sAthe jo mukta thanArA jIvonI saMkhyAnI tulanA karavAmAM Ave to te samudranA jaLamAM TIpAM jeTalI paNa nahIM thAya. evI hAlatamAM evI zaMkA karavI ke jIvono mukta thavAno krama barAbara cAlu raheze ane mukta jIvo pharI saMsAramAM pAchA nahIM phare to sAMsArika jIvonI saMkhyA eka divasa zUnya thaI jaze. A to barAbara evuM che ke eka kIDI satata pANI ulecatI rahe to samudranuM pANI eka divasa khalAsa thaI jaze. jaina-siddhAMta anusAra badhA karmo saMpUrNa rUpamAM nAza pAme tyAre ja mokSanI prApti thAya che. jemanA karma saMpUrNa rUpe naSTa thaI cUkyAM che tevA mukta jIvo karmonA abhAvamAM saMsAramAM pharI AvI ja kevI rIte zake ? jo teo pharI saMsAramAM Ave to to pachI kahevuM paDaze ke teo mukta nathI. mukhyatve tattva be che--jIva ane ajIva. paraMtu mokSa-sAdhanAnuM rahasya batAvavA mATe temanA nava bheda karavAmAM AvyA che. A nava bhedomAM prathama bheda jIvano che, aMtima bheda mokSano che. vaccenA bhedomAM mokSanI sAdhaka-bAdhaka avasthAonuM varNana che. AtmAnuM vAstavika svarUpa caitanya che. AtmA potAnA svarUpane pragaTa karavA icche che, paraMtu bAdhaka tattva tene potAnA svarUpa sudhI pahoMcavAmAM vighna nAkhe che. A bAdhaka tattva che ajIva, acetana. Jain Educationa International caudamo bola 0 11 1 For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te acetana hovAne kAraNe svayaM vinna karI zakatuM nathI, paraMtu AtmA ja potAnI pravRtti dvArA tene apanAve che. AtmAnI A avasthA Azrava che. apanAvAyeluM ajIva(pugala) tattva AtmAnI sAthe haLI-maLI jaI tenA svarUpane dabAvI rAkhe che. te avasthA baMdha che. apanAvAyeluM ajIva(pudgala) tattva AtmAnI sAthe niyata kALa sudhI ja rahI zake che, te pachI te jIvane sukha-duHkhano anubhava karAvIne AtmAthI dUra thaI jAya che. A avasthAnuM nAma puNya ke pApa che. jyAre-jyAre A niyamita kALanI avadhi pUrve ja AtmA tene (karma-pugala-samUhane) potAnI zubha pravRtti vaDe alaga karI de che, te avasthA nirjarA che. svarUpa-prakaTananI utkaTa abhilASAthI jayAre AtmA karmane apanAvavAnI pravRttine rokI de che, te avasthA saMvara che. AtmA jyAre navA karma-pugalone grahaNa nathI karato ane pUrva-saMcita karmone toDIne karma-baMdhanamAMthI mukta thaI jAya che te avasthA mokSa che. jIva mULa tattva che. ajIva tenuM virodhI tattva che. baMdha, puNya ane pApa-traNe jIva dvArA thanArI ajIvanI avasthAo che ane AtmAnA svarUpa-prakaTanamAM bAdhaka che. Azrava AtmAnI bAdhaka avasthA che. saMva2 ane nirjarA AtmAnI sAdhaka avasthAo che. mokSa AtmAnuM svarUpa che. che jIva-ajIva 01 12 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMdaramo bola AtmA ATha 1. dravya AtmA 5. jJAna AtmA 2. kaSAya AtmA 6. darzana AtmA 3. yoga AtmA 7. cAritra AtmA 4. upayoga AtmA 8. vIrya AtmA jIvanI jeTalI pariNatio che, judA-judA prakAranI rUpAMtarita avasthAo che, eTalA ja AtmAo che. eTalA mATe ke badhA apratipAdya che-temanuM varNana thaI zakatuM nathI. prastuta bolamAM mukhyapaNe ATha AtmAonuM ja pratipAdana karavAmAM AvyuM che : 1. dravya AtmA-caitanyamaya asaMkhya pradezono piMDa jIva. 2. kaSAya AtmA-jIvanI krodha, mAna, mAyA ane lobhatemanI cAra klAyamaya pariNati. 3. yoga AtmA-jIvanI mana, vacana ane kAyA-A traNanI yogamaya pariNati. 4. upayoga AtmA-jIvanI jJAna-darzanamaya pariNati. 5. jJAna AtmA-jIvanI jJAnamaya pariNati. 6. darzana AtmA-jIva vagere tattvo prati yathArtha ke ayathArtha zraddhA. 7. cAritra AtmA-karmono virodha karanAra jIvanuM pariNAma. 8. vIrya AtmA-jIvanuM sAmarthya-vizeSa. = paMdaramo bola0 113 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmA ane jIva AtmA jIvano paryAyavAcI zabda che. dravya-AtmA ane jIvano eka ja artha che. kaSAya jIvano karma-kRta doSa che. yoga jIvanI pravRtti che. upayoga jIvanuM lakSaNa che. jJAna jIvano guNa che. darzana jIvanI ruci che. cAritra jIvanI nivRttirUpa avasthA che. vIrya jIvanI zakti che. Ano artha e thayo ke dravya-AtmA mULa jIva che ane zeSa AtmAomAMthI koI tenuM lakSaNa che, koI guNa to koI doSa. je rIte eka mULa AtmAnI ahIM sAta mukhya-mukhya pariNatio batAvavAmAM AvI che, te rIte tenuM jeTalA prakAranuM pariNamana thAya che, teTalA ja AtmAo arthAt avasthAo che. sArAMza e thayo ke jIva pariNAmI-nitya che. tenI avasthAo badalatI rahe che ane te avasthAo anaMta che. AtmA zabda te-te zabdono bodhaka che. AtmAnuM astitva AtmA amUrta che. kALo, pILo Adi varNa-rahita che, rUparahita che, AthI indriyo vaDe tenuM grahaNa karI zakAtuM nathI. indriyajJAnano viSaya mAtra mUrta viSaya ja che ane A ja kAraNe indriyajJAnanA pakSapAtIo AtmAnuM astitva mAnatA nathI. teo kahe che, indriya-jJAnathI judI koI vastu ja nathI. paraMtu dhyAnapUrvaka jovAthI A kathana asaMgata pratIta thaze. jJAnanI apUrNatA vastunA abhAvamAM kevI rIte mAnI zakAya ? sUkSma yaMtronI sahAyathI joI zakAtA kITANuono, te yaMtronI avidyamAnatAmAM abhAva kevI rIte mAnI levo ? indriya-jJAna paudgalika sAdhanonI apekSA rAkhe che. sAdhana jeTalAM prabaLa hoya che, jJAna teTaluM ja spaSTa hoya cheparaMtu mAtra mUrta dravyanuM, amUrtanuM nahIM. je padArthone ApaNe sAdhAraNa rIte AMkhothI joI nathI zakatA, temane yaMtronI madadathI joI zakIe chIe ane jemane yaMtronI madadathI paNa joI nathI zakatA temane AtmIya-jJAnano adhika vikAsa thavAthI joI zakIe chIe. teTalA mATe indriyagrAhya nahIM hovAnA kAraNe AtmA ja nathI e vAta koI paNa dRSTie saMgata nathI. 'indriyonA padArthonuM bAhya jJAna ja thaI zake che, AthI ApaNe padArthonuM bArIkIthI nirIkSaNa ka2vA mATe yaMtrono AviSkAra karIe jIva-ajIva 0 114 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chIe ane kaMIka aMze temAM saphaLa paNa thaIe chIe. paraMtu temano keTalAka divaso sudhI upayoga karyA pachI temAM koI AkarSaNa bacatuM nathI ane ApaNe pharI navA adhika zaktizALI yaMtrono AviSkAra karIe chIe. A rIte navA-navA AviSkAra karavA chatAM paNa ApaNe anubhavIe chIe ke vAstavika rahasyano--pUrNatAno patto lagAvavAmAM ApaNe haju paNa keTalA asahAya chIe ane aMtamAM ApaNe e pariNAma para pahoMcIe chIe ke ApaNuM yaMtra bhalene game teTaluM zaktizALI kema na hoya, indriya-jJAnathI 52 vastune ApaNe jANI ja nathI zakatA. eTalA mATe ApaNe bhalene keTaloya samaya ke zakti kema na kharcIe, ApaNe te yaMtro vaDe padArthonA asalI svarUpano patto lagAvI ja nathI zakatA. A yaMtro dvArA prApta AjanuM jJAna AvatIkAle ajJAnamAM pariNata thaI jaze. pAchalA varSanuM jJAna Aja ajJAna sAbita thaI cUkyuM che ane A zatAbdInuM jJAna pachInI zatAbdImAM ajJAna pramANita thaze.' anumAna dvArA AtmAno bodha anumAna vaDe paNa AtmAnuM astitva jANI zakAya che. ApaNe havAne joI nathI zakatA, chatAM paNa sparza dvArA teno bodha thAya che. e ja rIte ApaNe AtmAne joI nathI zakatA, chatAM paNa anubhava ane jJAna prApta karavAnI zaktithI tene jANI zakIe chIe. 'eka aMdhArA oraDAmAM paDadA upara sinemAnI tasavIro batAvavAmAM AvI rahI che. ApaNe te tasavIrone joI rahyAM chIe. koIe te oraDAnI bArIo ane bAraNAM kholI dIdhAM. paDadA para have sUryano prakAza paDavA lAgyo ane tasavIro dekhAtI baMdha thaI gaI. tasavIro haju paNa paDadA para che paraMtu ApaNe joI zakatA nathI. A hAlatamAM zuM ApaNe paDadA paranI tasavIronA astitvano asvIkAra karI zakIe chIe ? kyAreya nahIM. e ja rIte ApaNA pUrva-janmanI ghaTanAo ApaNA AtmA sAthe joDAyelI che, paraMtu ApaNe te saMbaMdhamAM jANI zakatAM nathI, chatAM paNa temanuM astitva che. ApaNA vartamAna indriya-jJAne te ghaTanAcakranuM jJAna rokI rAkhyuM che. AthI karIne jyAre ApaNe indriya-jJAnarUpI bAraNAM ane bArIo baMdha karIne mAnasika ekAgratA, Atma-ciMtana athavA dhyAnarUpI kiraNo vaDe jANavAno paMdaramo bola 0 115 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayatna karIe to ApaNA pUrva-janmanA samasta ghaTanAcakranuM, samasta anubhavonuM jJAna prApta karI zakIe chIe.' AtmA amara che AtmAno na to kyAreya janma thayo che ane na kyAreya tenuM mRtyu thaze. te anAdi che, anaMta che. ajanmA che, nitya che, zAzvata che. zarIranuM mRtyu thavA chatAM AtmAnuM mRtyu nathI thatuM. A prakRtino aTala niyama che ke je vyakti jevuM kAma kare che tenuM phaLa paNa te ja bhogave che. kartA eka hoya ane bhoktA koI bIjo, evuM thaI nathI zakatuM. A nyAye A lokamAM, A janmamAM je karmonuM phaLa bhogavavAnuM bAkI rahI jAya che tene bIjA bhavamAM, bIjA janmamAM bhogavavA mATe te AtmAe punarjanma dhAraNa karavo ja paDaze. jIvAtmAnI A dehamAM jevI rIte bALapaNa, juvAnI ane vRddhAvasthA hoya che, tevI ja rIte tene bIjA janmanI paNa prApti thAya che. A zarIramAM bALapaNathI mAMDIne vRddhAvasthA sudhI ApaNe vividha prakAranA parivartano joIe chIe. zarIra ghaNAM aMze badalAI javAM chatAM paNa AtmA nathI badalAto. je AtmA bALapaNamAM ApaNA zarIranI aMdara hato te ja vRddhAvasthAmAM paNa rahe che. jo evuM na hoya to to dasa-vIsa varSa pahelAMnI koI ghaTanA ApaNane yAda ja na rahe. je rIte vartamAna zarIramAM ATaluM parivartana thavAM chatAM paNa AtmA nathI badalAto, te ja rIte maryA pachI bIjuM zarIra maLavAM chatAM paNa te nathI badalAto. vAstavamAM zarIronuM parivartana thatuM rahe che, AtmA teno te ja rahe che. zarIra-zAstra anusAra pratyeka kSaNe ApaNuM mRtyu thaI rahyuM che. ema kahevAya che ke pratyeka sAtamA varSe ApaNA zarIranA samasta padArtho saMpUrNa rUpe badalAI jAya che, chatAM paNa ApaNuM astitva vacamAM ja tUTI javAnA badale TakI rahe che. ApaNe cauda ke ekavIsa varSa pahelAMnI ghaTanAone yAda rAkhI zakIe chIe. AnAthI e ja siddha thAya che ke zarIrathI judI paNa koI vastu evI jarUra che ke je ApaNA astitvane sarvadA TakAvI rAkhe che--te AtmA ja che. koI paNa manuSya ema kyAreya nathI vicArato ke eka divasa huM nahIM rahuM athavA huM pahelAM na hato, paraMtu manuSya dareka vakhate ema Jain Educationa International jIva-ajIva 0116 For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAre che ke huM sadAkALathI chuM ane sadAye rahIza. manuSyanI A svAbhAvika dhAraNAne koI dUra karI zakatuM nathI. prazna--AtmA eka zarIrane choDIne bIjA zarIramAM praveza kevI rIte karI zake che ? uttara--sUkSma zarIra--kAryaNa zarIra vaDe. prazna--AtmA ApaNane dekhAto kema nathI? uttara--te amUrta che. prazna -joyA vinA ja ApaNe AtmAnuM astitva kevI rIte mAnI laIe ? uttara--na jovA mAtrathI koI vastuno abhAva nathI siddha thato. prazna--AtmAne rUpa nathI, AkAra nathI, vajana nathI, to pachI te padArtha che zuM? uttara--rUpa, AkAra, vajana eka padArthavizeSanAM potAnAM lakSaNo che, badhA padArthonAM nahIM. padArthanuM vyApaka lakSaNa arthakriyAkAritva che. padArtha te ja che je pratikSaNa potAnI kriyA karato rahe. padArthanuM bIjuM lakSaNa che--sat. satno artha e che ke padArtha pUrva-pUrvavartI avasthAone tyajato-tyajato ane uttara-uttaravartI avasthAone prApta karato-karato potAnA astitvane na tyAge. AtmAmAM padArthanAM baMne lakSaNo ghaTe che. AtmAno guNa caitanya che. te(AtmA)mAM jANavAnI kriyA niraMtara thatI rahe che. te bALapaNa, juvAnI, vRddhatva vagere avasthAo tathA pazu, manuSya vagere zarIranuM atikramaNa karato chato paNa caitanya-svarUpane akSuNNa rAkhI zake che. AthI AtmA eka svataMtra padArtha che. tatkALa utpanna kRmi vagere jIvomAM paNa janmanI zarUAtamAM zarIranuM mamatva joI zakAya che. A mamatva pUrvAbhAsa vinA saMbhavI zake nahIM. jo pUrvabhavamAM zarI2nI sAthe temano saMbaMdha joDAyelo ja na hoya to pachI tenA bacAvanI preraNA emane kema maLe che ane kema tene surakSita rAkhavAno moha thAya che ? A moha koI kA2NavizeSathI che, niSkAraNa nathI. kAraNa pUrva-janmanAM karmo ane saMskAro che. Jain Educationa International paMdaramo bola 0 117 For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina-darzana anusAra AtmA kamano karyA che ane karmaphaLano bhoktA che. saMsAramAM paribhramaNa karAvanAra ane muktimAM laI janAra AtmA ja che. AtmA nathI, tenuM koIpaNa pramANa yuktisaMgata nathI. AtmA che, tenuM sauthI baLavAna pramANa acaitanya-virodhI caitanya che. caitanya cetanA padArthano ja guNa che. acetana padArtha tenuM upAdAna-kAraNa banI na zake. jaina-darzana anusAra AtmA deha-parimANa che. AtmA na to AkAzanI mAphaka vyApaka che ke na aNurUpa. jayAre AtmAne nAnuM zarIra maLe che tyAre te sUkAM cAmaDAMnI jema saMkucita thaI jAya che ane jayAre tene moTuM zarIra maLe che tyAre tenA pradezo jaLamAM paDelAM telanA TIpAMnI mAphaka phelAI jAya che. AtmAnA pradezono saMkoca ane vistAra bAdhita nathI. dIpakanA prakAza sAthe tenI tulanA karI zakAya che. khullA AkAzamAM rAkhelA dIvAno prakAza amuka parimANano hoya che. te ja dIpakane jo oraDImAM mukI daIe to te ja prakAza oraDImAM samAI jAya che. eka ghaDAnI nIce rAkhIe to ghaDAmAM samAI jAya che. DhAMkaNInI nIce rAkhIe to DhAMkaNImAM samAI jAya che. te ja rIte kArmaNa-zarIranA AvaraNa vaDe Atma-pradezono paNa saMkoca ane vistAra thayA kare che. je AtmA bALaka-zarIramAM rahe che te ja AtmA yuvaka-zarIramAM rahe che ane te ja AtmA vRddha-zarIramAM rahe che. sthaLa-zarIravyApI AtmA kRSa-zarIravyApI banI jAya che. kuSa-zarIravyApI sthaLazarIravyApI banI jAya che. AthI zarIrI AtmAno saMkoca ane vikAsano svabhAva svataH siddha che. A viSayamAM eka zaMkA pedA thaI zake che ke AtmAne zarIrapramANa mAnavAthI te avayava-sahita thaI jaze ane avayava-sahita thaI javAthI te anitya thaI jaze, kAraNa ke je avayava-sahita hoya che, te vizaraNazIla hoya che-anitya hoya che. ghaDo avayavasahita che, AthI anitya che. tenuM samAdhAna e che ke evo koI niyama nathI ke je avayava-sahita hoya che te vizaraNazIla hoya che. ghaDAno AkAra, paTanuM AkAza, A rIte AkAza sa-avayava che ane nitya che, tevI ja rIte AtmA paNa sAvayava ane nitya che. = = jIva-ajIva 0 118 che. For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je avayava koI kAraNe ekaThA thAya che, te ja pAchA judA thaI zake che. je avibhAgI avayavo che, te avayavIthI kyAreya chUTA thaI zakatA nathI. vizvanI koI paNa vastu ekAMtarUpe nitya ane anitya nathI. paraMtu nityAnitya che. AtmA nitya paNa che, anitya paNa che. AtmAnuM caitanyasvarUpa kadApi chUTatuM nathI. AthI te nitya che. AtmAnA pradezo kyAreka saMkucita hoya che, kyAreka vikasita hoya che, kyAreka sukhamAM, kyAreka duHkhamAM vagere kAraNothI paryAyAntarathI AtmA anitya che. AthI syAdvAda-daSTithI sAvayavatA paNa AtmAnA zarIra-parimANa hovAmAM bAdhaka nathI. vyavahArika rUpamAM oLakhANa mATe jIvanAM AvAM paNa lakSaNo batAvavAmAM AvyAM che, jema ke sajAtIya-janma, sajAtIya-vRddhi ane sajAtIya-utpAdana, vijAtIya padArthonuM AdAna ane svarUpamAM pariNamana arthAt grahaNa ane utsarga. sajAtIya-janma arthAta potAnA ja prakAranA koInA zarIramAMthI utpanna thavuM. sajAtIya-vRddhi arthAta utpanna thayA pachI vadhavuM. sajAtIya-utpAdana arthAt potAnA ja jevA koIne utpanna karavuM. vijAtIya-padArthanuM AdAna ane svarUpa-pariNamanano artha che vijAtIya AhArane grahaNa karavo ane tene pacAvIne potAnI dhAtunA rUpamAM pariNata karavo. jaDa-padArthomAM vijAtIya-dravyano svIkAra ane pariNamana jovAmAM AvatuM nathI. prANadhArIomAM vijAtIya vastunuM jevI rIte grahaNa thAya che, tevI rIte utsarga paNa. uparokta lakSaNa prANIomAM ja maLe che, aprANIomAM nahIM. A lakSaNo samasta prANImAtramAM maLatAM nathI, eTalA mATe upalakSaNo che. keTalAka loko jIvane eka prakAranuM zreSTha yaMtra sAbita karavA icche che. evAM aneka yaMtro che je niyamita rUpe potapotAnuM kAma kare che. te ja prakAre manuSya ke prANI paNa sahuthI nipuNa eka yaMtra che, je potAnuM kAma karatuM rahe che. AtmA nAmanI koI sthira vastu nathI-A yuktinI durbaLatA batAvavA mATe uparokta lakSaNo upayogI che. yaMtra bhalene game teTaluM sAruM kema na hoya paraMtu na to te potAnA sajAtIya yaMtromAMthI utpanna thAya che ane na utpanna = 7 paMdaramo bola0119 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thayA pachI vadhe che ane na koI sajAtIya yaMtranuM utpAdana paNa kare che. eTalA mATe AtmA ane yaMtranI sthiti ekasarakhI nathI. A uparAMta khAvuM-pIvuM vagere AtmAnuM koI vyApaka lakSaNa nathI. enjina paNa khAya che, pIve che, chatAM paNa te jIva nathI. mukta jIvo nathI khAtA, nathI pItA, to paNa teo jIva che. e rIte bIjA paNa aneka lakSaNo jIvanI oLakhANa karAvavA mATe prastuta karI zakAya che, paraMtu te badhAmAM jIvanuM vyApaka lakSaNa caitanya ja che. koI paNa jIva evo nathI jemAM caitanya na hoya. eka indriyavALA jIvathI laIne paMcendriya jIvamAM, mana-sahita jIvamAM, atIndriya jIvamAM, pratyakSa jJAnavALA jIvamAM--badhAmAM nyUnAdhika rUpe caitanya ke jJAnanI mAtrA traNe kALamAM nizcita rUpe maLaze. teno artha ema nathI ke je buddhimAna hoya che te ja jIva che. buddhimAna jJAnanA adhika vikAsa vaDe kahevAya che paNa caitanyano artha buddhimAna thavuM nathI, teno artha che--jANavA ke anubhava karavAnI zaktinuM hovuM. ochAmAM ochuM anubhavarUpa jJAna to pratyeka AtmAmAM maLaze ja. Jain Educationa International jIva ajIva 120 For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLamo bola - - daMDaka covIsa sAta nArakIno-daMDaka pahelo bhavanapati devonA daMDaka dasa 1. asurakumAra-daMDaka bIjo 6. dvIpakumAra-daMDaka sAtamo 2. nAgakumAra-daMDaka trIjo 7.udadhimAra-daMDakaAThamo 3. suparNakumAra-daMDakacotho 8.dikakumAra-daMDaka navamo 4. vidyutakumAra-daMDaka pAMcamo 9. vAyukumAra -daMDakadasamo 5.agnikumAra-daMDakachaTTo 10.svanitakumAra-daMDakaagiyAramo sthAvara jIvonA daMDaka pAMca 11. pRthvIkAyadaMDaka bAramo 12. akAya-daMDaka teramo 13. tejasukAya-daMDaka caudamo 14. vAyukAyadaMDaka paMdaramo 15. vanaspatikAya-daMDaka soLamo 16. dIndriyano-daMDaka sattaramo 17. trIndriyano-daMDaka aDhAramo = soLamo bola0 12 1 3 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. caturindriyano-daMDaka ogaNIsamo 19. tiryaMca paMcendriyano-daMDaka vasamo 20. manuSya paMcendriyano-daMDaka ekavIsamo 21. vyaMtara devono-daMDaka bAvIsamo 22. jyotiSka devono-daMDaka trevIsamo 23. vaimAnika devono-daMDaka covIsamo jyAM prANIo potAnA kRta-kamanuM phaLa je eka prakArano daMDa che, bhogave che, te sthAno-avasthAone daMDaka kahe che. jIva potAnA karmAnusAra cAra gatiomAM pharyA kare che. cAre gatione kaMIka vadhu vistRta karavAthI temanA covIsa vibhAga bane che, je covIsa daMDaka kahevAya che. sAta naraka--daMDaka pahelo. nIcenA lokamAM je sAta pRthvIo che, temane naraka kahe che, te kramazaH ekabIjAnI nIce-nIce che. ekabIjAnI vacamAM ghaNuM badhuM aMtara che. A aMtaramAM(vaccenI jagyAmAM) ghanodadhi, ghanavAta, tanuvAta ane AkAza kramazaH nIce-nIce che. te sAta pRthvIo A pramANe cheH 1. ratnaprabhA-ratnapradhAna pRthvI 2. zarkarAmabhA-kAMkarApradhAna pRthvI 3. vAlukAprabhA-retIpradhAna pRthvI 4. paMkaprabhA-kAdavapradhAna pRthvI pa. dhUmaprabhA-dhumADApradhAna pRthvI 6. tama:prabhA-aMdhakAramaya pRthvI 7. mahAtama prabhAgADha aMdhakAramaya pRthvI narakamAM ThaMDI-garamInuM bhayaMkara duHkha che ja, bhUkha-tarasanuM duHkha ethI ya bhayaMkara che. bhUkhanuM duHkha eTaluM adhika che ke agninI jema badhuM ja bhasma karI javA chatAM paNa zAMti thatI che jIva-ajIva, 1rara che - - - - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI, bhUkhanI javALA vadhu ne vadhu prabaLa thaI jAya che. keTaluM ya pANI pIvAmAM kema na Ave, tarasa bujhAtI ja nathI. A duHkho uparAMta bahu moTuM duHkha temane aMdara-aMdaranA vera-jhera ane mArapITathI thAya che. jevI rIte sApa ane noLiyo janmajAta zatruo hoya che, tevI ja rIte nAraka jIvo janmajAta anyonya zatruo hoya che. ratnaprabhAne choDIne bAkInI cha bhUmiomAM na to dvIpa, samudra ke parvata-sarovara che, na gAma, zahero vagere che; na vRkSa, velIo vagere bAdara-vanaspatikAya che, na tIndriyathI mAMDI paMcendriya-paryata tiryaMco che; na manuSya che ane na koI prakAranA devo che. ratnaprabhA sivAyanA bAkInA cha sthAnomAM mAtra nAraka ekendriya jIvo maLe che. A sAmAnya niyamano apavAda paNa che-te sthAnomAM kyAreka koIka sthAnamAM manuSya, deva ane paMcendriya-tiryaMcanuM hovuM saMbhavita che. manuSyanI saMbhAvanA to e apekSAthI che ke kevalI-samuddaghAta karanAra manuSya sarvaloka-vyApI hovAthI te-te naraka-sthAnomAM paNa Atmapradeza phelAve che. te sivAya mAraNAMtikasamudraghAtavALA manuSyo paNa te-te sthAno sudhI pahoMce che. tiryaMconI pahoMca paNa te bhUmio sudhI che, paraMtu te mAtra mAraNAMtika-samudraghAtanI apekSAthI ja che. devonI pahoMcanA viSayamAM evI vAta che ke keTalAka devo kyAreka-kyAreka potAnA pUrvajanmanA mitro ke zatru nArako pAse temane duHkhamAMthI mukta karAvavA ke duHkha ApavAnA uddezyathI paNa tyAM jatAM hoya che. bhavanapati-daMDaka bIjAthI agiyAramA sudhI. bhavanamAM rahevAnA kAraNe teo bhavanapati kahevAya che. temanA bhavanonIcenAlokamAM che paraMtu zreNIbaddha nathI. ekabIjAnAbhavanomAM aMtara che, teTalA mATe temanA dasa vibhAga karavAmAM AvyA che-- asurakumAra, nAgakumAra, suparNakumAra, vighumAra, agnikumAra, = soLamo bola - 123 0= - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpakumAra, udadhikumAra, dikumAra, vAyukumAra, svanitakumAra. che. A badhAne narakanI pachI eTalA mATe batAvyA che ke temanA bhavano pahelA narakanA prastaramAM che. badhA bhavanapatio kumAra" eTalA mATe kahevAya che ke teo dekhAvamAM manohara tathA sukumAra che, temanI gati mRdu ane madhura che tathA teo krIDAzIla che. tiryaMca-daMDaka bAramAthI vIsamA sudhI. tiryaMcamAM daMDaka-sthAna nava mAnavAmAM AvyA che. prazna-tiryaMca koNa che? uttara-deva, nAraka ane manuSyane mukIne bAkInA badhA saMsArI jIvo tiryaMca kahevAya che. deva, nAraka ane manuSya mAtra paMcendriya hoya che paNa tiryaMcamAM ekendriyathI paMcendriya sudhInA badhA prakAranA jIvo hoya che. deva, nAraka ane manuSya lokanA khAsa-khAsa bhAgomAM maLI Ave che. paraMtu tiryaMcanuM sthAna lokanA badhA bhAgomAM che. lokano koI paNa bhAga evo nathI jemAM tiryaMca na hoya. tiryaMcanA nava bheda che 1. pRthvIkAya, 2. apUkAya, 3. tejasUkAya, 4. vAyukAya, 5. vanaspatikAya, 6. kIndriya, 7. trIndriya, 8. caturindriya, 9. tiryaMca-paMcendriya. A badhAnA eka-eka daMDaka hovAthI tiryaMcanA nava daMDaka bane che. manuSya-daMDaka ekavIsamo. manuSya paMcendriyano mAtra eka daMDaka mAnyo che. vyantara-daMDaka bAvIsamo. badhA vyaMtara devo madhya lokamAM rahe che. teo potAnI IcchAthI athavA bIjAnI preraNAthI bhinna-bhinna sthAnomAM jAya-Ave che. teo vividha prakAranA parvato ane guphAonA AMtarA tathA vanonA AMtarAmAM vasavAne kAraNe vyaMtara kahevAya hara jIva-ajIva 0 124 ja Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. te ATha prakAranA che pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kinnara, kiMpuruSa, mahoraga ane gaMdharva. A ATha prakAranA vyaMtaronAM alaga-alaga cihno hoya che. temanAM cihno moTA bhAge vRkSa jAtinA hoya che. temano eka daMDaka mAnavAmAM Avyo che. jyotiSTha-daMDaka trevIsamo. prakAzamAna vimAnomAM rahevAne kAraNe A devo jyotiSka kahevAya che. ApaNane je sUrya-candra dekhAya che, teo jyotiSka devo nathI, teo to temanA vimAna che. tenA para teo kyAreka-kyAreka krIDA karavA Ave che. temano zAzvatika nivAsa pRthvI para hoya che. manuSya-lokamAM je jyotiSko che teo sadA bhramaNakrIDA kare che. teo pAMca prakAranA che-sUrya, candra, graha, nakSatra ane tArA. manuSya-lokanI bahAranA sUrya vagere jyotiSka-vimAno sthira che. temanI vezyA ane temano prakAza paNa eka samAna rahe che. samasta jyotiSkono eka daMDaka mAnavAmAM Avyo che. vaimAnika-daMDaka covIsamo. jyotiSacakrathI asaMkhya yojana dUra chavvIsa devaloka che. temAM utpanna thanArA devo vaimAnika kahevAya che. teo sahuthI adhika vaibhavazALI hoya che. te be bhAgomAM vaheMcAyelAM che-- kalpopapatra ane kalpAtIta. kalpano artha che--maryAdA. kalpopapanna devomAM svAmI, sevaka, moTA-nAnA vagerenI maryAdAo hoya che. kalpAtIta devomAM svAmI-sevakano koI bheda nathI hoto. teo badhA "ahamindra hoya che. kalpopapatra teo bAra prakAranA che-- =0 soLamo bola - 125 == Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. saudharma, 2. IzAna, 3. sanatkumAra, 4. mahendra, 5. brahmaloka, 6. lAMtaka, 7. mahAzukra, 8. sahasrAra, 9. Anata, 10. prANata, 11. AraNa, 12. ayyata. lokAMtika devo paNa kalpopapanna che. te devo brahmaloka nAmanA pAMcamA svarganA trIjA riSTa nAmanA prastaramAM cAre dizAomAM rahe che. teo viSaya-ratirahita hovAne kAraNe devarSi kahevAya che. anyonya nAnA-moTA na hovAne kAraNe teo badhA svataMtra che. teo tIrthaMkaranA gRhatyAga vakhate temanI sAme upasthita rahIne "bukjhaha-bujhaha' zabdo dvArA pratibodha karavAnA potAnA AcAranuM pAlana kare che. kalpopapanna devonI jeTalI paNa jAtio che, te badhAmAM svAmI-sevaka, nAnA-moTAno bheda hoya che. 1. indra-sAmAnika vagere badhA prakAranA devonA svAmI. 2. sAmAnika-teo AyuSya vageremAM indranI samAna hoya che. teo paNa pUjaya hoya che paraMtu temanAmAM Indratva nathI hotuM. 3. trAyanniza -teo maMtrI athavA purohitanuM kAma kare che. 4. pArisada-teo mitranuM kAma kare che. (pariSadanA sabhAsada) 5. AtmarakSaka-teo zastra dhAraNa karIne AtmarakSakanuM kAma kare che. 6. lokapAla-teo sImAnI rakSA kare che. 7. anIka-teo sainika ke senApatinuM kAma kare che. 8. prakIrNaka-teo nagaravAsI ke dezavAsI samAna che. 9. Abhiyogya-teo dAsa, sevaka ke nokaranI jevA hoya che. 10. kilpiSaka-teo aMtyaja samAna hoya che. = che jIva-ajIva, 126 che --- - - -- --- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalpopapanna devomAM A dasa prakAranA bhedo maLe che paraMtu vyaMtara ane jyotiSmomAM mAtra ATha prakAranA bheda maLe che, trAyasi~za ane lokapAla temanAmAM nathI hotA. kalpAtIta A bAra svargonI upara nava caiveyaka devonA vimAno che. loka puruSanA AkAra jevo che. A nava vimAno te puruSanI grIvA----gaLAnA bhAgamAM hovAthI traiveyaka kahevAya che. A nava vimAnonI upara pAMca vimAna bIjAM che-- 1. vijaya, 2. vaijayanta, 3. jayanta, 4. aparAjita, 5. sarvArthasiddha. A vimAno sahuthI uttara--pradhAna hovAne kAraNe anuttara kahevAya che. nIce-nIcenA devothI upara-uparanA devo A sAta vAtomAM adhika-adhika hoya che 1. sthiti--Ayu-kALa. 2. prabhAva. 3. sukha--indriya-janya sukha. 4. dyuti--zarIra, vastra, AbharaNa vagerenuM teja. 5. lezyAnI vizuddhi. 6. indriya-viSaya--dUranA viSayone grahaNa karavAnuM indriya-sAmarthya. 7. avadhi-jJAnanuM sAmarthya. nIcenA devonI apekSAe uparanA devomAM cAra vAto ochI maLe che; jema ke-- 1. gati--gamanakriyA. 2. dehanuM parimANa. 3. parigraha--dhana, saMpatti, vimAna Adi. 4. abhimAna--ahaMkAranI mAtrA. Jain Educationa International soLamo bola - 127 For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattaramo bola lezyA cha 1. kRSNa lezyA 4. tejaslezyA 2. nIla vezyA 5.pA lezyA 3. kApota lezyA 6. zukla lezyA jIvanA zubhAzubha pariNAmone lezyA kahevAmAM Ave che. karmayukta AtmAno pugala-dravyo sAthe ghaniSTa saMbaMdha thAya che. AtmA vaDe pugalonuM grahaNa karAya che ane te pugalo tenA ciMtanane prabhAvita kare che. paudUgalika sahAyatA vinA vicAronuM parivartana nathI thaI zakatuM. sArA pugalo sArA vicAronA sahAyaka bane che ane kharAba pugalo kharAba vicAronA. A eka sAmAnya niyama che. koI kSetramAM evA aniSTa pugalo hoya che ke te zuddha vicArone ekAeka badalI nAkhe che. jaina paribhASAmAM AtmIya vicArone bhAva-lezyA ane temanA sahAyaka pugalone dravya-lezyA kahe che. jo ke AtmAnuM svarUpa sphaTikanI jevuM svaccha che, to paNa karmapudgala vaDe AvRtta thavAne kAraNe tenuM svarUpa vikRta banI rahe che ane te karma-janya vikRtinI nyUnatA-adhikatAnA AdhAre AtmAnA pariNAmo(vicAro) sArA-kharAba thatAM rahe che. vicAradhArAnI zuddhi ane azuddhimAM anaMtagaNo taratama bhAva rahe che. pugala-janita A taratama bhAvane saMkSepamAM cha bhAgomAM vaheMcI nAkhavAmAM Avyo jIva-ajIve 128 sa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. A cha vibhAgone vezyA kahevAmAM Ave che. temAM pahelI traNa adharma-lezyAo che ane chellI traNa dharma-lezyAo che. vezyAonA nAma dravya-lezyAonA AdhAre rAkhavAmAM AvyA che. 1. kRSNa-lezyA kAjaLa-samAna kRSNa ane lImaDAthI anaMtagaNA kaTu yugalonA saMbaMdhathI AtmAmAM je pariNAma thAya che, te kRSNa-lezyA che. 2. nIla-lezyA nIlama jevA nIlA ane suMThathI ya anaMtagaNA tIkhA pugalonA saMbaMdhathI AtmAmAM je pariNAma thAya che, te nIla-lezyA che. 3. kApota-lezyA kabUtaranA gaLA jevA raMgavALA ane kAcI kerInA rasathI ya anaMtagaNA khATA pugalonA saMbaMdhathI AtmAmAM je pariNAma thAya che, te kApota-lezyA che. 4. tejo vezyA hiMgaLoka jevA lAla ane pAkelI kerInA rasathI paNa anaMtagaNA madhura pugalonA saMyogathI AtmAmAM je pariNAma thAya che, te tejo vezyA che. pa.padma lezyA haLadara jevA pILA tathA madhathI anaMtagaNA mIThA pudgalonA saMyogathI AtmAmAM je pariNAma thAya che te padha lezyA che. 6. zukla leyA zaMkha jevA sapheda ane khAMDathI anaMtagaNo gaLyA pudgalonA saMbaMdhathI AtmAnuM ja pariNAma thAya che, te zukla lezyA che. A vezyAonA lakSaNa A prakAre che : mAnasika, vAcika ane kAyika kriyAomAM asaMyama rAkhavo, vagara samaje-vicAre kAma karavuM, krUra vyavahAra karavo vagere kRSNa lezyAnAM pariNAma che. kapaTa karavuM, nirlajja thavuM, svAda-lolupa thavuM, paugalika sukhonI zodha karavI vagere nIla glezyAnAM pariNAma che. == sattaramo bola 0 129 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya karavA ane bolavAmAM vakratA rAkhavI, bIjAne kaSTa pahoMcADanArI bhASA bolavI vagere kApota lezyAnAM pariNAma che. mamatvathI dUra rahevuM, dharmapara ruci rAkhavI vagere tejo vezyAnAM pariNAma che. krodha na karavo, mitabhASI thavuM, indriya-vijaya karavo vagere padma lekSAnA pariNAma che. rAga-dveSa rahita thavuM, AtmalIna thavuM vagere zukla lezyAnA pariNAma che. lezyA-yaMtra lezyA varNa | rasa | gaMdha | sparza kRSNa | kAjaLa samAna lImaDAthI ananta kALo gaNo kaDavo nIla | nIlama jevo sUMThathI anansa- marelA sapa, gAyanI | nIlo gaNo tIkho nI gaMdhathI |jIbhathI kApokabUtaranA gaLA kAcI kerInA rasa anaMtagaNI, anaMtajevo bhUro karatAM anaMtagaNo 1 aniSTa gaMdhI gaNo karkaza tejasa | hiMgaLoka-sidUra pAkI kerInA rasathI jevo rAto |anaMtagaNo mITho ||surabhi- 1 mAkhaNa haLadara jevo madha karatAM anaMta- TIkusumanI | karatAM pILo gaNo mITho gaMdhathI anaMtazukla | zaMkha jevo khAMDa karatAM anaMta-I anaMta gaNo sapheda gaNo gaLyo gaNI sukumAra ISTa gaMdha khATo 5 % } A cha vezyAomAM prathama traNa adharma-lezyAo che ane chellI traNa dharma-lezyAo che. udAharaNa vaDe AnuM tAratamya samajAvavAmAM AvyuM che cha vyaktio jAMbunA bAgamAM jAMbu khAvA gaI. tyAM pahoMcatAM ja pahelI vyakti bolI--"juo, A jAMbunuM jhADa AvI gayuM, - - - - = = jIva-ajIva, 130 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ene kApIne pADI daIe to ThIka thAya. jethI karIne nIce beThAMbeThAM ja sArA jAMbu khAI zakIe." AvuM sAMbhaLIne bIjI vyakti bolI--"tenAthI zuM lAbha? mAtra moTI-moTI DALIo ja kApI nAkhIe eTale kAma cAlaze.' trIjAe kahyuM--"e to ThIka nathI, nAnI-nAnI DALIothI paNa ApaNuM kAma cAlaze.' cothAe kahyuM-mAtra jAMbunA jhUmakhAM ja toDIe to ya pUratuM che.' pAMcamo bolyo--"ApaNe jhUmakhAM toDavAnuM zuM kAma che ? mAtra phaLo ja cUMTI laIe. to ThIka paDaze." chelle chaThTho bolyo-"A badhA vicAro nakAmA che, ApaNe jeTalI jarUra che teTalA phaLo to nIce paDelAM ja che. pachI khAlI-khAlI eTalA phaLa toDavAthI zuM lAbha?' A dRSTAMta vaDe lezyAonuM spaSTa rUpa samajamAM AvI jAya che. pahelI vyaktinA pariNAmo kRSNa lezyAnA che ane kramazaH chaThThI vyaktinA pariNAmo zukla lezyAnA che. A dRSTAMta mAtra pariNAmonI taratamatA darzAvavA mATe che. = ==o. sattaramo bola0 131 u= = = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aDhAramo bola daSTi traNa 1. samyaka dRSTi 2.mithyASTi 3. samyapha-mithyA dRSTi sAdhAraNa rIte daSTino artha che-AMkha. paraMtu ahIM dRSTi zabdano prayoga tattva-zraddhA(tAttvika ruci)nA arthamAM thayo che. samyapha arthAt padArthonAM mULa svarUpane jANanArAnI daSTi samyaka dRSTi hoya che. mithyA arthAta padArthone mithyA mAnanArAnI dRSTimithyA dRSTi hoya che. bAkI tattvomAM yathArtha vizvAsa rAkhanArA tathA koI eka tatvamAM saMdeha rAkhanArAnI dRSTi samyapha-mithyA daSTi hoya che. ahIM samyaktInI dRSTine samyapha-daSTi, mithyAtvInI dRSTine mithyA-daSTi ane samyaka-mithyAtvInI daSTine samyaka-mithyA-daSTi kahI che. traNenI daSTio niravadya ane vizuddha che. A traNe dRSTio mohanIya karmanA kSayopazamathI prApta thAya che. prazna-mithyAtva ane mithyAdaSTimAM zuM taphAvata che? uttara-mithyAtva mohanIya-karmano udayabhAva che ane mithyAdRSTi mohanIya karmano kSayopazama-bhAva che. mithyAtvano artha che - tAtvika zraddhAnI viparItatA ane mithyA-daSTino artha che - = 7 jIva-ajIva 13ra . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mithyAtvImAM maLatI daSTinI vizuddhi, jenI dRSTi samyaka hoya che tene samyakdaSTi, jenI dRSTi mithyA hoya che tene mithyAdaSTi ane jenI dRSTi samyaku-mithyA hoya che tene samyapha-mithyAdaSTi kahI zakAya che. paraMtu ahIM pahelo artha ja ThIka che. ahIM guNInuM nahIM, paraMtu guNanuM pratipAdana che. samyapha-daSTi eka guNa che. tenAthI saMpanna vyaktione samyakvI kahevAmAM Ave che. samyasvI prANI anaMtAnubaMdhI kaSAyathI vimukha banI jAya che. temanA hRdayamAM tIvra krodha, mAna, mAyA, lobha rahetAM nathI. samyatvano hRdayanI saraLatA ane nirmaLatA sAthe ghaNo saMbaMdha che. jenAmAM rAga-dveSanI bhAvanA prabaLa hoya che, temanAmAM yathArtha tattva-zraddhA hoI zakatI nathI. keTalIya vyaktio guru vagereno upadeza sAMbhaLIne rAga-dveSano upazama karIne samyaktano lAbha meLavI zake che ane keTalIya vyaktio pote ja rAga-dveSane upazAMta karatAM-karatAM potAnI nirmaLatAnA kAraNe satya-mArgane pakaDI le che--temanAmAM samyaktano aMkura phUTI nIkaLe che. samyakta eka guNapradhAna vastu che. te koI jAti, samAja athavA vyakti-vizeSane kAraNe prApta thatuM nathI. mAtra Atma-zuddhi vaDe, krodha vagereno ucita upazama thavAthI ja prApta thAya che. eTalA mATe sabhyatvanI oLakhANa mATe pAMca guNAtmaka lakSaNo batAvavAmAM AvyA che : 1. zama-zAMti. 2. saMvega-mumukSA. 3. nirveda-anAsakti. 4. anukaMpA-karuNA. 5. Astikya--satya-niSThA. samyakta AtmIya guNa che, te ApaNane najare dekhAto nathI, to paNa je rIte dhumADA vaDe adazya agninI jANa thaI jAya che tevI ja rIte A pAMca lakSaNo vaDe adRzya samyatvane paNa ApaNe oLakhI zakIe chIe. -=. aDhAramo bola 133 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvanA pAMca doSo hoya che. temanuM AcaraNa karanArA samyaktvamAMthI cyuta thayA vinA rahetA nathI. eTalA mATe samyaktvIe A doSothI bacIne rahevuM joIe 1. zaMkA--lakSya prati saMdeha. 2. kAMkSA--lakSyathI viparIta dRSTikoNa prati anurAga. 3. vicikitsA--lakSyapUrtinA sAdhano prati saMzayazIlatA. 4. parapAkhaMDa-prazaMsA--lakSyathI pratikULa cAlanArAonI prazaMsA. 5. 52pAkhaMDa-saMstava--lakSyathI pratikULa cAlanArAono paricaya. mithyAvAdIonI tevI prazaMsA ane tevo saMparka karavo ke jenAthI mithyAtvane protsAhana maLe. A AtmaghAtI doSothI dUra rahenAra vyaktine samyaktvI samajavI joIe. samyaktvInA pAMca bhUSaNa hoya che : 1. thairya--tIrthaMkara dvArA kathita dharmamAM svayaM sthira rahevuM ane bIjAone sthira karavAno prayatna karavo. 2. prabhAvanA--dharma-zAsananI bAbatamAM phelAyelI bhrAMta dhAraNAonuM nirAkaraNa karavuM ane tenA mahattvane prakAzamAM lAvavuM. 3. bhaktidharma-zAsananI bhakti ke bahumAna ka2vuM. 4. kauzala----tIrthaMkara dvArA kathita tattvone samajavA ane samajAvavAmAM nipuNatA prApta karavI. 5. tIrtha-sevA--sAdhu-sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikA--A cAra tIrtha che, temanI yathocita sevA karavI. samyaktvane sthira rAkhavA mATe cha sthAno jANavA paNa jarUrI che, jevAM ke 1. AtmA che. 2. AtmA dravya rUpe nitya che. 3. AtmA potAnA karmono kartA che. 4. AtmA potAnAM karelAM karmonAM phaLane bhogave che. Jain Educationa International jIvuM-ajIva - 134 For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. AtmA karma-maLathI mukta thaI zake che. 6. AtmAne mukta thavAnAM sAdhano che. mithyAtvI be prakAranA hoya che : 1. Abhigrahika. 2. anAbhigrahika. prabaLa-kaSAyane kAraNe je loko asatyanA pakSapAtI ane durAgrahI hoya che, temane Abhigrahika kahevAmAM Ave che. je satya-tattva parIkSAno avasara na maLavAnA kAraNe ja mithyAtvI che, jenAmAM asatyano koI pakSapAta nathI, teo anAbhigrahika mithyAtvI kahevAya che. - mithyAtvI badhI vAtomAM brAMta rahe che tathA temanI dhArmika pravRttio paNa lAbhadAyaka nathI, tevuM mAnavuM te ekAMta bhrama che. ghaNuMkharuM ema pUchI levAya che ke amuka vyakti samyasvI che ke mithyAtvI, paNa A koI pUchavAno viSaya nathI, A to anubhavagamya che. nizcaya-daSTithI to koNa kahI zake, paraMtu vyavahAramAM mithyAtvI ane samyaktIne oLakhavA mATe bhinnabhinna lakSaNo darzAvavAmAM AvyAM che. jenAmAM jevAM lakSaNa maLe che, temane tevA samajI levA joIe. = aDhAramo bola0 135 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ogaNIsamo bola ---- - - - - - -- - dhyAna cAra 1. ArtadhyAna 3. dharmadhyAna 2. raudradhyAna 4. zukladhyAna dhyAnano artha che-citanIya viSayamAM manane ekAgra karavuM, eka viSaya para manane sthira karavuM athavA mana, vacana ane kAyAnI pravRttiono virodha karavo. dhyAtA dhyAna dvArA potAnA dhyeyane prApta karavAno prayAsa kare che ane temAM saphaLa paNa thAya che. dhyeyanI iSTatA ane aniSTatAnA AdhAre dhyAna paNa iSTa ane aniSTa banI jAya che. sAmAnyapaNe dhyeya aparimita che. jeTalA manuSyo che, te sahunI ekAgratA judIjudI hoya che. temanuM pratipAdana karavuM asaMbhavita che. saMkSepamAM tenA cAra bhAga karavAmAM AvyA che. jeTalI anAtmAbhimukha ekAgratA che; te badhI Arta ane raudradhyAna che; jeTalI AtmAbhimukha ekAgratA che, te badhI dharme ke zukla-dhyAna che. Arta ane raudra saMsAranA kAraNo che, AthI karIne heya che. dharma ane zukla mokSanA kAraNo che, AthI upAdeya che. 1. ArtadhyAna artino artha che-pIDA ke du:kha. temAM thanArI ekAgratAne ArtadhyAna kahe che. duHkhanI utpattinAM mukhya cAra kAraNo che ane = dasa jIva-ajIva - 136 dara Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ja kAraNone laIne Arta-dhyAnanA cAra bheda karavAmAM AvyA che (ka) aniSTavastu-saMyoga--apriya vastu prApta thavAthI tenA viyoga mATe niraMtara ciMtA karyA karavI. (kha) iSTa viyoga--koI iSTa manonukuLa vastunAM cAlyA javAthI tenI punaHprApti mATe niraMtara ciMtA karavI. (ga) pratikULa-vedanA--zArIrika athavA mAnasika pIDA ke roga thAya tyAre tene dUra karavAnI niraMtara ciMtA karatAM rahevuM. (1) bhoga-lAlasA--bhogonI tIvra lAlasAne vaza thaIne aprApta bhogya vastu prApta ka2vA mATe tIvra saMkalpa karavo, manane niraMtara temAM lagAvI rAkhavuM. 2. raudra-dhyAna jenuM citta krUra ane kaThora hoya te rudra hoya che ane temanA dhyAnane raudra-dhyAna kahevAmAM Ave che. hiMsA karavI, jUThuM bolavuM, corI karavI ane prApta viSayone majabUtapaNe saMbhALIne rAkhavAnI vRttithI krUratA ane kaThoratA pedA thAya che ane te ja kAraNe je niraMtara ciMtA thayA kare che te anukrame hiMsAnubaMdhI, anaMtAnubaMdhI, steyAnubaMdhI ane viSaya-saMrakSaNanubaMdhI raudra-dhyAna kahevAya che. 3. dharma-dhyAna dharma-dhyAnanA cAra bheda che H (ka) AjJA vicayavItarAga athavA sarvajJanI AjJA(upadeza) upara ciMtana karavuM. te bAbatamAM niraMtara vicAratAM rahevuM. (kha) apAya vicaya--doSa zuM che? tenuM svarUpa zuM che ? temanAthI chUTakAro kevI rIte thaI zake ? A viSayomAM mana lagAvavuM, niraMtara ciMtana karavuM. 'meM A jIvanamAM Atma-kalyANanuM kayuM kArya karyuM athavA kayuM kAma evuM bAkI che ke je huM karI zakuM chuM chatAM karato nathI ? zuM mArI rabalanA koI bIjo jue che athavA huM pote jouM chuM ? huM kaMI skhalanAne choDato nathI ?'1 1. kiM me kaDaM kiM ca me kiccasesaM, ki sakkaNijyuM samAyAmi kiM me paro pAsai kiM ca appA, kiM cAhuM khalie na vivajjayAmi I ogaNIsamo bola 0 137 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAnA AtmAnI duSTa pravRtti jevo anartha kare che, tevo anartha gaLuM kApanAra paNa nathI karato' AvA prakAranuM ciMtana karavuM te apAya-vijaya dharma-dhyAna che. (ga) vipAka-vicaya-anubhavamAM prApta vipAkomAMthI kayokayo vipAka kayA-kayA karmano che tathA amuka karmano amuka vipAka saMbhave che-enA vicAra mATe manoyoga karavo. (gha) saMsthAna-vicaya-lokanAM svarUpano vicAra karavAmAM manoyoga karavo. 4. zukla-dhyAna zukladhyAnanA cAra bhedo che : (ka) pRthakva-vitarka-savicAra pRthakvano artha che bhinnatA, vitarkano artha zrutajJAna ane vicArano artha che eka arthathI bIjA artha upara, eka zabda parathI bIjA zabda para, arthathI zabda para ane zabdathI artha para, eka yogamAMthI bIjA yoga para ciMtanArthe pravRtti karavI. A dhyAnamAM zratadhyAnanA AdhAra para cetana ke acetana padArthamAM utpAda, vinAza, nizcalatA, rUpItva, arUpItva, sakriyatva, niSkriyatna vagere paryAyonuM bhinna-bhinna rUpe ciMtana karavAmAM Ave che. ciMtananuM parivartana thatuM rahe che. A bhedapradhAna che. (kha) ekatva-vitarka-avicAra ekatvano artha che abhinnatA, vitarkano artha che zrutajJAna ane avicArano artha che eka artha parathI bIjA artha para, eka zabdathI bIjA zabda para, arthathI zabda para ane zabdathI artha para, eka yogathI bIjA yoga para ciMtanArthe pravRtti na karavI. temAM dhyAna karanAra koI eka zabda ane arthane laIne ciMtana kare che. paraMtu bhinna-bhinna zabda, artha, yoga vageremAM saMcAra-parivartana nathI karato. A abheda-pradhAna che.. A bemAMthI pahelA bhedapradhAnano abhyAsa dRDha thaI gayA pachI bIjA abhedapradhAnanI yogyatA prApta thAya che. jevI rIte AkhA zarIramAM phelAyelA sApanA jherane maMtra vagere upAyothI mAtra DaMkhanI . jIva-ajIva, 138 7. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagyAe lAvIne sthApita karavAmAM Ave che, tevI ja rIte samagra jagatamAM bhinna-bhinna viSayomAM bhaTakatA caMcaLa manane dhyAna dvArA koI eka viSaya para coMTADIne sthira karavAmAM Ave che. eka viSaya para sthiratA prApta thatAM ja mana paNa sarvathA zAMta thaI jAya che. mananI caMcaLatA dUra thaI jAya che ane te niSkapa banI jAya che. tenuM pariNAma e Ave che ke jJAnanAM badhAM AvaraNo haTI jAya che. (ga) sUmakriyA-apratipAtI jyAre kevalI sUkSma-zarIra-yogano Azraya laIne bAkInA badhA yogo(mana, vacana ane kAyAnI pravRttio)ne rokI de che tyAre sUkSmakriyA-apratipAtI dhyAna kahevAya che. temAM zvAsocchavAsa jevI sUkSma kriyA ja bAkI rahe che. A avasthAmAM pahoMcelo sAdhaka nIcenI avasthAmAM pharI Avato nathI, AmAM ja sthira banI jAya che. (gha) samucchinna-kriyA-anivRtti jyAre zarIranI zvAsa-prazvAsa vagere sUkSma kriyA paNa baMdha thaI jAya che ane Atmapradeza sarvathA niSThapa thaI jAya che tyAre te samucchinna-kriyA-anivRtti-dhyAna kahevAya che. temAM sthULa ke sUkSma koI paNa prakAranI mAnasika, vAcika ke kAyika kriyA rahetI nathI. A sthiti eka vAra prApta thayA pachI kyAreya jatI nathI. A dhyAnanA prabhAvathI bAkI rahelA sarva karmo kSINa thaI javAthI mokSa thaI jAya che. trIjA ane cothA zukla-dhyAnamAM koI prakAranA zrutajJAnanuM AlaMbana nathI hotuM, AthI e baMne anAlaMbana hoya che. sUkSma-kriyA-apratipAtI ane samucchinna-kriyA-anivRtti sivAya bAkInA badhAM dhyAno ciMtanAtmaka hoya che ane A baMne yoganirodhAtmaka hoya che. kevaLajJAnanI prApti sudhI ciMtanAtmaka dhyAna rahe che. kevalIne mAtra yoganirodhAtmaka dhyAna ja hoya che. mukta thavAnA aMtamuhUrta pahelAM manoyogano, te pachI vacanayogano, te pachI kAyayogano ane tenI pachI zvAsocchavAsano nirodha thaI jAya che. tyAre caudamu ayogI guNasthAna AvI jAya che, AtmAnI badhI pravRttio aTakI jAya che. A AtmAnI zaileSI-menI jevI aDola avasthA che. A avasthA vaDe AtmA mukta bane che. - - ogaNIsamo bola0 139 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsamo bola dravya cha 1. dharmAstikAya 4. jIvAstikAya 2. adharmAstikAya pa. pudgalAstikAya 3. AkAzAstikAya 6. kALa dravya jemAM guNa ane paryAya hoya che tene dravya kahe che. guNa avicchinna rUpe dravyamAM rahenAruM, dravyano je sahabhAvI-dharma arthAt dravyane choDIne anyatra na jaI zakanAro svabhAva che, te guNa kahevAya che. guNa dravyathI kyAreya juduM thaI zakatuM nathI. paryAya dravyanI je judI-judI avasthAo hoya che, temanuM nAma paryAya che. dravya pUrva prApta avasthAone choDe che ane pachI-pachInI avasthAone prApta karatuM jAya che, to paNa potAnAM svarUpane choDatuM nathI. te baMne avasthAomAM potAnAM svarUpane surakSita rAkhe che. sonAnAM rUpamAM pariNata je pugalo che te sonAnI AkRtinA parivartananI sAthe-sAthe vividha prakAranI avasthAo pAme che. sonAnI kyAreka aMguThI banAvAya che, kyAreka baMgaDI to kyAreka - jIva-ajIva . 140 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaDuM. chatAM paNa sonuM sonuM ja rahe che. parivartana to mAtra AkRtionuM thAya che. sonu koI svataMtra dravya nathI, te pugala-dravyanI anaMta avasthAomAMthI eka avasthA che. Aja je pudgala-skaMdho sonAnAM rUpamAM pariNata che, teo paNa eka divasa sonAnAM rUpane choDIne mATInAM rUpamAM badalAI zake che, mATInAM rUpane choDIne pharI koI navuM rUpa dhAraNa karI zake che. A rIte temanuM judI-judI avasthAomAM pariNamana thavA chatAM paNa temanuM dravyatva banI rahe che. pugaladravyanuM lakSaNa varNa, gaMdha, rasa ane sparza che. jyAre te pugalasamudAya sonAnAM rUpamAM rahe che tyAre paNa temAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza maLe che. pharI te pugala-samUha jyAre mATInAM rUpamAM badalAI jAya che tyAre paNa temAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza maLe che. te pugala-samUha bhale koI paNa rUpamAM pheravAI jAya tenuM lakSaNa to tenAthI dUra nahIM thAya. jo te pugala-samudAya, samudAyanI avasthAne choDIne vikharAI jAya, arthAt eka-eka paramANunAM rUpamAM alagaalaga thaI jAya tyAre paNa pratyeka paramANumAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza maLaze. dravyanI avasthA badalatAM rahevA chatAM paNa dravyanuM svarUpa te ja rahe che. dravya nitya paNa che ane anitya paNa. dravya bhinnabhinna avasthAone prApta karatuM rahevA chatAM paNa potAnAM svarUpane tyajatuM nathI, AthI te nitya che ane te judI-judI avasthAone prApta kare che tethI te anitya che. pugala-dravya sivAya bAkInAM pAMca dravyo amUrta(arUpI) che, AthI daSTigamya nathI. pudgala dravya mUrti che, chatAM paNa paramANuo athavA sUkSma skaMdho zaktizALI yaMtronI sahAyatA maLavA chatAM paNa daSTigocara thatAM nathI. je dekhAI zake che, te vyavahArika paramANuo che, vAstavamAM te anaMtapradezI DhaMdho che. vastunI vizeSa jANakArI mATe cauda dvAra batAvavAmAM AvyAM che. eka navIna vastune joIne e jANavAnI IcchA thAya che ke amuka vastu kyAre taiyAra thaI? kevI rIte taiyAra thaI? temAM kayA guNo che? vagere vagere. 1. nirdeza, svAmitva, sAdhana, adhikaraNa, sthiti, vidhAna, sat, saMkhyA, kSetra, sparzana, kALa, aMtara, bhAva ane alpabadutva. -= vIsamo bola. 141 = - - - - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastuta bolamAM mAtra dravya, kSetra, kALa, bhAva ane guNa--A pAMca dvAro vaDe ja dravyanI mImAMsA karavAmAM AvI che. dravya--tenuM svarUpa zuM che ? kSetra--te kayA sthAnamAM prApya che ? kALa--te kyAre utpanna thayuM ? have che ke nahIM ? ane kyAM sudhI raheze ? bhAva--te kaI avasthAmAM che ? guNa--te jagatanuM upakArI che ke nahIM, jo che to kayo upakAra kare che ? A pAMca prazno vaDe cha dravyonuM svarUpa samajAvavuM te A bolano uddezya che. 1. dharmAstikAya ahIM dharmano artha che--je jIva ane pudgalanI gatimAM udAsIna sahAyaka thAya che, te dravya. astikAyano artha che--pradezasamUha. dravyathI dharmAstikAya eka dravya che, arthAt te asaMkhya pradezano avibhAjya piMDa che. eka kahevAno abhiprAya e che ke te eka ja che, bahuvyaktika nahIM. kSetrathI te sakala-lokavyApI che. samagra lokamAM phelAyela che. kALathI te anAdi-anaMta che . te na to kyAreya utpanna thayuM hatuM ane na kyAreya teno aMta thaze. arthAt te trikALavartI che. bhAvathI te arUpI(rUpa-rahita) che. guNathI te cAlavAmAM udAsIna-sahAyaka che. prazna--gatizIla padArtho keTalA che ? uttara---gatizIla padArtho be cheprazna--gati-zakti dharmAstikAyamAM vidyamAna che ke jIva ane -jIva ane pudgala. pudgalamAM? uttara--gati-zakti jIva ane pudgalamAM che, dharmAstikAyamAM nathI. dharmAstikAya mAtra jIva ane pudgalanA halana-calanamAM jIva-ajIva 142 * Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahakArI kAraNa che, jevI rIte-mAchalIo mATe pANI. temanuM upAdAna-kAraNa (AtmIya kAraNa) jIva ane pudgala ja che. dharmAstikAya vinA jIva ane pudgala gamanAgamana karI zakatAM nathI. AthI dharmAstikAyanuM astitva anivArya che. traNe ya kALamAM jIva tathA pugalanI gamana-kriyA vidyamAna rahe che, AthI tenuM trikALavartI hovuM paNa Avazyaka che. jIva ane pudgala saMpUrNa lokamAM gati kare che, AthI dharmAstikAyanuM vizvavyApI hovuM paNa anivArya che. kALo vagere pAMca varNa temAM nathI, AthI tenuM arUpIpaNuM paNa nizcita che. guNanA vinA vastunuM astitva TakI nathI zakatuM. dharmAstikAya vastu che, AthI temAM gati-kriyA sahAyaka guNa vidyamAna rahevo paNa jarUrI che. alokamAM dharmAstikAyano abhAva che, AthI jIva-pugala tyAM jaI zakatAM nathI. 2. adharmAstikAya adharmano artha che-je sthitimAM udAsIna-sahAyaka che te dravya. astikAyano artha che-pradeza-samUha. dravyathI adhamastikAya eka dravya che. arthAt asaMkhya pradezono avibhAjya piMDa che. eka kahevAno abhiprAya e che ke te eka ja che, bahu-vyaktika nahIM. kSetrathI te samasta vizvamAM vyApaka che. kALathI te anAdi ane anaMta che. bhAvathI te arUpI che. guNathI te sthira rahevAmAM udAsIna-sahAyaka che. prazna-sthira padArtho keTalA che? uttara-badhA padArtho sthira che. jIva ane pudgala sivAya bAkInA badhA padArtho to sthira che ja, paraMtu jIva ane pugalamAM paNa niraMtara gati nathI hotI. teo kyAreka gati kare che, kyAreka sthira rahe che. cAlavuM ane sthira thavuM e krama barAbara cAlu rahe che. prazna-adharmAstikAya gatizIla jIvo tathA pudgalonA sthira rahevAmAM ja sahAyaka thAya che athavA svabhAvataH sthira rahenAra padArthonuM paNa sahAyaka thAya che? = = ; vIsamo bola0 143 = == Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara--adharmAstikAya svabhAvataH sthira rahenArA padArthonA sthira rahevAmAM sahAyaka thatuM nathI. te sahAyaka thAya che mAtra gatizIla padArthonA sthira rahevAmAM. je svabhAvataH sthira che, temane sahAyatAnI koI jarUra nathI. sahAyatAnI jarUra te ja padArthone hoya che je haMmezA sthira nathI rahetA. sthira rahevAmAM upAdAna arthAt AtmIya-kAraNa svayaM padArtho ja che, adharmAstikAya mAtra sahAyarUpa che. adharmAstikAya vinA jIva ke pudgalo sthira nathI rahI zakatAM, AthI adharmAstikAyanuM astitva anivArya che. sthiratAnuM astitva saMpUrNa lokamAM che, AthI tenuM sakaLa loka-vyApI hovuM paNa jarUrI che. -A badhuM dharmAstikAyanI mAphaka samajavuM joIe. alokamAM adharmAstikAyano abhAva che, AthI ja tyAM padArthonI sthiratAno prazna paNa nathI, kema ke dharmAstikAyanA abhAvamAM jIva ane pudgala tyAM jaI ja nathI zakatAM. prazna--dharmAstikAya ane adharmAstikAyanuM astitva siddha karavAmAM Agama-pramANa ja upalabdha che ke bIjuM koI pramANa paNa ? uttara--anumAna-pramANa vaDe paNa temanuM astitva siddha thAya che. loka ane alokano vibhAga temanAthI ja thAya che. AkAza loka tathA aloka baMnemAM vyApta che. je AkAzamAM dharmAstikAya ane adharmAstikAya che, temAM jIvo ane pudgalo rahe che, bIje nahIM; eTalA mATe tenuM nAma lokAkAza athavA loka che. jemAM jIva vagere jovAmAM Ave che te loka che. jemAM ukta dravyo nathI tenuM nAma alokAkAza ke aloka che. jo dharmAstikAya ane adharmAstikAyanuM astitva na mAnavAmAM Ave to pachI loka ane alokanA vibhAgane mATe koI paNa padArtha nathI maLato. AthI sahajapaNe evuM anumAna thAya che ke koI evuM dravya che je alokane lokathI chUTo pADI rahyuM che. prazna-aloka che--e siddhAMta aicchika che ke pramANa-siddha? uttara--Agama-pramANa-siddha. prazna-je jaineta2-darzano che, temane zuM aloka mAnavo ja paDaze ? Jain Educationa International jIva-ajIva 0 144 For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttara--je lokane mAne che teo alokane kema nahIM mAne ? zuddha vyutpattivALuM nAma tyAre bane che jyAre teno bIjo koI ne koI pratipakSI padArtha maLe che. pratipakSI padArthanA abhAvamAM koI padArthanuM nAmaka2Na ja thaI nathI zakatuM. prakAzano pratipakSI aMdhakAra che. zAhukArano pratipakSI cora che. uSNano pratipakSI zIta che. mRduno pratipakSI kaThora che. snigdhano pratipakSI rukSa che--vagere. jeTalA zuddha vyutpattika nAmo che, te badhAM ja padArthonA virodhI svabhAvane kA2Ne ApavAmAM AvyAM che, 'loka' zuddha vyutpattika zabda che. AthI alokanA astitvathI ja lokanuM astitva jANI zakAya che, bIjI rIte nahIM. 3. AkAzAstikAya AkAzano artha che--jemAM jIvo ane pudgalone Azraya maLe che, te dravya. astikAyano artha che--pradeza-samUha. dravyathI AkAzAstikAya anaMta-pradezono eka avibhAjya piMDa che. eka kahevAno uddezya e che ke te pRthaka-pRthaka vyakti rUpe nahIM, paraMtu saMlagna ekAkAra che. kSetrathI te loka-aloka baMnemAM vyApta che. kALathI te anAdi ane anaMta che. bhAvathI te amUrta che. guNathI te bhAjanaguNavALuM arthAt avakAzanI kSamatAvALuM dravya che. prazna--AdhAra keTalAM padArtho che ? ane Adheya keTalAM? uttara~eka AkAza-dravya AdhAra che, bAkInA badhAM dravyo Adheya che. AkAza paNa amUrta hovAne kA2Ne ApaNane dekhAtuM nathI. chatAM paNa anumAna ane tarkanA baLa upara tenuM astitva svIkArI levAmAM Ave che. AdhAranA abhAvamAM koI paNa padArtha TakI zakato nathI. ghaDAmAM pANI eTalA mATe rahI zake che ke temAM Azraya devAno guNa vidyamAna che. koI ne koI evo vyApaka padArtha avazya hovo joIe je samasta padArthone Azraya ApI zake. te AkAza ja che. A samagra saMsAra tenA te guNa para pratiSThita che. vIsamo bola 0 145 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trasa, sthAvara vagere prANIono AdhAra pRthvI che. pRthvIno AdhAra jaLa che. jaLano AdhAra vAyu che ane vAyuno AdhAra AkAza che. vAyu, jaLa, pRthvI vagere AdhAra ane Adheya baMne che : AkAza mAtra AdhAra ja che, Adheya nahIM. pRthvI sasa-sthAvara vagere prANIono AdhAra che tathA pote udadhi-pratiSThita che--jaLa upara TakelI che, AthI Adheya che. udadhi--pRthvIno AdhAra che paraMtu svayaM vAyu-pratiSThita che, AthI Adheya che. vAyu-udadhino AdhAra che paraMtu svayaM AkAza-pratiSThita che, AthI Adheya che. AkAza vAyuno AdhAra che ane te Atma-pratiSThita che, AthI Adheya nathI. prazna-AkAza amUrta che to pachI teno AsamAnI raMga kema dekhAya che? uttara-e raMga AkAzano nathI. te jevuM ahIM che tevuM ja sarvatra che. je AsamAnI raMga dRSTigocara thaI rahyo che, te dUra sthita rajakaNono che. rajakaNa ApaNI AsapAsa paNa ghUmatAM rahe che, chatAM paNa sAmIpsanA kAraNe dRSTigocara thatAM nathI. dUratA ane saghanatA thavAnA kAraNe te ja rajakaNo AsamAnI raMganAM dekhAvA lAge che. UMce rahelAM vAdaLo eka saghana piMDanA rUpamAM najare paDe che paNa najIka AvatAM te evAM pratIta thatAM nathI. dUrathI AkAza jamInane aDatuM hoya tema dekhAya che, paraMtu pAse AvatAM evuM nathI. je loko mAtra eka pratyakSa-pramANa ja mAne che temanI mAnyatA che ke je sparza, rasa, rUpa, gaMdha, zabda vagere indriyonA viSayabhUta padArtho che, temanAthI judo koI amUrta padArtha nathI. AthI pratyakSa sivAyanA anya koI pramANanI AvazyakatA nathI. paraMtu jayAre AkAzanA astitvano prazna sAme Ave che tyAre teo moTI mUMjhavaNamAM mukAI jAya che. AkAza athavA temanI jevuM bIjuM koI Azraya ApanAruM dravya mAnavuM ja paDe che ane te draSTigamya nathI hotuM, AthI temanI jANakArI mATe pratyakSa sivAyanA anumAna vagere pramANa mAnavAnI jarUra UbhI thaI ja jAya che. AkAza loka tathA aloka baMnemAM vyApta che. loka-AkAzanA pradezo asaMkhya che. temanuM parimANa cauda raju che. rajuno artha eka kalpanA dvArA samajAvavAmAM Ave che. eka vyakti eka AMkhanA palakArAmAM eka lAkha yojananI gati kare che. A prakAranI zIdhra = 3 jIva-ajIva 146 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatithI cha mahinAmAM te jeTalA kSetranuM avagAhana kare che, teTalA kSetrane eka raju kahe che athavA asaMkhya yojana jeTalAM kSetrane eka raju kahe che. lokAkAzanI tulanA dharmAstikAya, adhamastikAya ane eka AtmAnA pradezanA parimANa vaDe karavAmAM Ave che. dharmAstikAya ane adharmAstikAyanA asaMkhya pradezo che ane ekaeka AkAza-pradeza para temano eka-eka pradeza phelAyelo che. eka AtmAnA pradezo paNa asaMkhya hoya che. kevalI-samudraghAta vakhate lokAkAzanA eka-eka pradeza para AtmAno eka-eka pradeza phelAI jAya che. AkAzano bIjo bhAga, jemAM AkAza sivAya kaMI nathI, tenuM nAma aloka-AkAza che, te lokane cAre bAjuthI ghere che ane anaMta che. 4. kALa mUhurta, divasa, rAta, pakSa, mAsa vagere kALa-vyavahAra mAtra manuSya-lokamAM ja thAya che, tenI bahAra nahIM. manuSya-lokanI bahAra kadAca koI kALa-vyavahAra karanAra hoya ane evo vyavahAra kare to te manuSya-lokanA prasiddha vyavahAra anusAra ja karaze. kALavyavahAra sUrya, caMdramA Adi jayotiSkonI gati para ja AdhAra rAkhe che. mAtra manuSya-lokanA jayotiSko ja gatikriyA kare che, anya jayotiSka gatikriyA nathI karatA. kALano vibhAga jyotiSkonI viziSTa gatinA AdhAra para ja karavAmAM Ave che. divasa, rAta, pakSa vagere je sthULa kALa-vibhAga che, te sUrya vagerenI niyata gati upara AdhArita hovAne kAraNe temanAthI jANI zakAya che. samaya, AvalikA vagere sUkSma kALa-vibhAga temanAthI jANI zakAtA nathI. koI eka sthAnamAM sUryodayathI laIne sUryAstanI vaccenA samayane divasa kahe che. e ja rIte sUryAstathI sUryodaya sudhInA samayane rAta kahe che. divasa ane rAtano trIsamo bhAga mUhurta che. paMdara divasa-rAtano eka pakSa(pakhavADiyuM) bane che. be pakSano eka mAsa, be mAsanI eka Rtu, traNa RtunuM eka ayana, be ayananuM eka varSa, pAMca varSano eka yuga mAnavAmAM Ave che. A badhA kALa-vibhAgo sUryanI gati para AdhAra rAkhe che. je kriyA cAlu che te vartamAnakALa, je thanArI che te bhaviSyakALa ane je thaI cUkI che te bhUtakALa che. = ka vIsamo bola, 147 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALa astikAya nathI. te vAstavika dravya nathI, kAlpanika che. anAgatasyAnutpatteH utpannasya ca nAzataH / pradezapracayAbhAvAt, kAle naivAstikAyatA / arthAt -anAgata-kALanI utpatti thaI nathI, utpanna kALano nAza thaI jAya che ane pradezono pracaya thato nathI, AthI kALa astikAya nathI. dravyathI kALa anaMta-dravya che. kSetrathI te manuSya-kSetra (aDhI dvIpa) pramANa che. kALathI te anAdi-anaMta che. bhAvathI te amUrta che. guNathI te vartamAna guNavALo che. prazna-kALa jyAre vAstavika dravya ja nathI to pachI tenI kalpanA zA mATe che ane tenA anaMta-dravyo kevI rIte thayA tathA te anAdi-anaMta kevI rIte thaI zake ? uttara-kALanA paramANu ane pradeza nathI hotA, AthI te kAlpanika-dravya kahevAya che. kALanI upayogitA svayaM-siddha che, kema ke tenA vinA koIpaNa kAryakrama nirdhArita thaI zakato nathI. nAnAthI mAMDI moTAM kAma saddhAmAM kALanI sahAyatA apekSita hoya che. bhUta(thayuM), vartamAna(che) ane bhaviSya(thaze)-temanA vinA koInuM kAma cAlI zakatuM nathI. A upayogitA pratyakSa-pramANita che. kALanA parama sUkSma bhAganuM nAma samaya che. evA samayo bhUtakALamAM anaMta vyatIta thaI gayA. vartamAnamAM evo eka samaya che. AgAmI kALamAM evA anaMta samaya thaze. AthI kALane dravyadaSTithI anaMta-vyaktika mAnavAmAM Ave che. kALa, jIva ane pudgala je anaMta che tenA upara varte che, eTalA mATe paNa tene anaMta-dravya kahevAmAM Ave che. kALanuM anAdipaNu tathA anaMtapaNu loka-sthiti para AdhArita che. jyAre loka-sthiti anAdi-anaMta che, tyAre kALanuM anAdianaMta hovuM paNa anivArya che. = ra jIva-ajIva . 148 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALa-vibhAga--kALanA vibhAga dvArA ja AyuSya vagerenuM mApa karavAmAM Ave che. te A prakAre che-- avibhAjaya-kALanuM nAma samaya che. samayane samajavA mATe zAstromAM aneka udAharaNo upalabdha che. eka zaktizALI yuvaka eka jIrNatAMtaNAne jeTalA samayamAM toDe che, tenA asaMkhyAtamA bhAganuM nAma samaya che. AMkhanA palakArAmAM je kALa lAge che, tenA asaMkhyAtamA bhAganuM nAma samaya che. vIjaLIno pravAha ati alpa kALamAM lAkho mAIlo sudhI pahoMcI jAya che ane te atyaMta sUkSma kALamAM jeTalA kSetranuM avagAhana kare che jo temanA bhAga karavAmAM Ave to asaMkhya thAya che. A asaMkhyAtamA bhAgane samaya kahe che. A udAharaNonA AdhAra para samayanI sUkSmatAnuM anumAna karI zakAya che.1 je pariNamanano hetu che, vartato rahe che, te kALa lokamAM paNa hoya che ane alokamAM paNa. tene nizcaya-kALa kahe che ane mUhurta, divasa-rAta vagere vibhAgavALo kALa mAtra manuSya-lokamAM ja hoya che, tenI bahAra nahIM. teno AdhAra sUrya ane caMdranI gati che. 1. kALanA vibhAgo-- avibhAjya kALa asaMkhya samaya 256 AvalikA 2223-12 29/3773 AvalikA 4446-2458/3773 AvalikA athavA sAdhika 17 kSullaka bhava athavA eka zvAsocchvAsa 7 prANa 7 stoka 38aaaa lava Jain Educationa International vIsamo bola 0 149 =eka samaya. =eka AvalikA =eka kSullaka bhava (sauthI alpa Ayu) =eka ucchvAsa-nizvAsa eka prANa =eka stoka -eka lava =eka ghaDI (24 miniTa) For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je kALa jANItI saMkhyA vaDe gaNI zakAya che, te saMdhyeya ane je te saMkhyAmAM nathI AvI zakato ane mAtra upamA vaDe ja gaNI zakAya che te asaMkhyeya--jema ke palyopama, sAgaropama vagere. ane je kALano aMta ja nathI, te anaMta kahevAya che. 5. pudgalAstikAya pudgala--je varNa, gaMdha, rasa, sparzayukta hoya ane jemAM ekaThA maLavA tathA judA thavAno svabhAva vidyamAna hoya, tene pudgala kahevAmAM Ave che. paramANu paNa pudgalano vibhAga che, paraMtu ahIM kAya zabdano prayoga karavAmAM Avyo che, AthI astino artha mAtra pradeza ja saMgata che. samudita paramANu ja pradeza kahevAya che, jema ke--be saMyukta paramANuone dvi-pradezI saMdha kahevAmAM Ave che. dravyathI pudgalAstikAya anaMta-dravya che. pudgala-dravya anya dravyonI jema avibhAjya-piMDa nathI paraMtu vibhAjya che. paramANu judA-judA thaI jAya che ane ekatrita thaI pharI skaMdharUpamAM pariNata thaI jAya che. kSetrathI te loka-pramANa che. 77 lava 30 mUhurta 15 divasa 2 pakSa 2 mAsa 3Rtu 2 ayana 5 varSa 70 kroDAkroDa 56 lAkha kroDa varSa asaMkhya varSa 10 kroDAkroDa palyopama 20 kroDAkroDa sAgara anaMta kALa-cakra Jain Educationa International =be ghaDI athavA =65536 kSullaka bhava athavA 16777216 AvalikA athavA =3773 prANa athavA =eka mUhurta (sAmAyika-kALa) =eka divasa-rAta (ahorAtra) -eka pakSa =eka mAsa =eka Rtu =eka ayana =eka varSa =eka yuga -eka pUrva =eka palyopama =eka sAgara =eka kALa-cakra =eka pudgala-parAvartana jIva-ajIva 150 For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna--lo kAkAzanA pradezo asaMkhya che ane pudgalo anaMtAnaMta che. A avasthAmAM loka-pramANa avagAha kevI rIte ghaTI zake ? uttara-pariNamananI vicitratAne kAraNe parimita lokamAM anaMta pugalo rahI zake che. eka paramANu eka AkAza-pradezamAM rahI zake che, tevI ja rIte dvi-pradezI, saMkhyAta-pradezI, asaMkhyAtapradezathI laI anaMta-pradezI DhaMdha paNa paramANunI jema ja saghana pariNatinA yogathI eka AkAza-pradezamAM rahI zake che ane jyAre teo vikasita thAya che tyAre dvi-pradezI be-AkAza pradezamAM tathA asaMkhya-pradezI ane anaMta-pradezI asaMkhya pradezAtmaka lokamAM phelAI zake che. paraMtu teo potAnA pramANathI adhika kSetramAM phelAI zakatA nathI, jema ke -dvi-pradezI DhaMdha be pradezamAM phelAI zake che. traNa pradezamAM nahIM. alpa ane adhika pradezonuM avagAhana karavAmAM saghana ane asaghana pariNati ja kAraNa che. adhika paramANuvALo skaMdha paNa saghana pariNatithI alpa kSetramAM rahI zake che ane tenI apekSAe alpa paramANuvALo skaMdha asaghana pariNatithI tenAthI adhika kSetramAM rahe che. eka ratala pAro jeTalA kSetrane roke che tenAthI adhika eka ratala lo ane tenAthI adhika eka ratala mATI ane tenAthI adhika eka ratala rU; jo ke rUthI mATIno, mATIthI loDhAno ane loDhAthI pArAno pugala-pracaya adhika che. rUthI mATI, mATIthI loDhuM, loDhAthI pArAnI saghana pariNati che, AthI karIne kSetranuM rokANa paNa kramazaH alpa, alpatara thAya che. jevI rIte eka anaMtapradezI skaMdha asaMkhya pradezomAM samAI jAya che, tevI ja rIte anaMtapradeza skaMdha paNa samAI jAya che. eka oraDAmAM jyAM eka dIpakano prakAza vyApI jAya che, tyAM seMkaDo dIpakono prakAza paNa samAI zake che. saghanatama lohapiMDamAM paNa dhamaNanI havAthI prerita agnikaNo ghusI jAya che ane jyAre bujhAvAya che tyAre pANInA sUkSma kaNo te ja lohapiMDanI aMdara ghusI jAya che. AnAthI ema siddha thAya che ke pugala-pariNatinI vicitratA ja alpa ane adhika kSetranA avagAhananuM kAraNa che. kALathI pagalAstikAya anAdi-anaMta che. bhAvathI te rUpI-mUrta che. = = 7 vIsamo bola0151 0 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ guNathI te varNa, gaMdha, rasa ane sparza guNavALo che. ApaNe jemane AMkhothI joIe chIe, jIbhathI cAkhIe chIe, nAkathI sUMghIe chIe, cAmaDIthI aDIe chIe, te badhI vastuo paugalika che eTalA mATe pugala-dravyanuM lakSaNa rUpa, rasa, gaMdha ane sparza batAvavAmAM Avela che. pugala-dravya mUrti che. mUrti te ja dravya hoI zake che jemAM sparza, rasa, gaMdha ane varNa hoya. pudgala sivAya anyapAMceya dravyo amUrta che, arUpI che. temanAmAM sparza, rasa, gaMdha ane varNa nathI hotAM, eTalA mATe ApaNe AtmA ane dharmAstikAya vagerene joI nathI zakatA. kevaLajJAnane choDIne bAkInA cAra jJAnono viSaya mAtra pudgala dravya ja che. amUrta-dravya mAtra kevaLajJAnano viSaya che. zabda, gaMdha, sUkSmatA, sthULatA, chAyA, prakAza, aMdhakAra vagere badhI pudgala-dravyanI avasthAo che. zabda zabda paugalika che. temAM sparza vagere pudgalanA lakSaNo vidyamAna che. paththara sparza-yukta che, tenA saMgharSathI zabda nIkaLe che, te ja rIte zabdanA TakarAvAthI guphA vageremAM paDaghA paDe che. Teliphona, TeligrApha, vAyaralesa, phonogrAma vagere vaDe zabdanuM paugalikatva spaSTa ja che. yaMtra mAtra mUrta-dravyane ja grahaNa karI zake che, amUrta-dravyane nahIM. pudgala sivAyanA anya badhA dravyo amUrta che. AthI zabda paugalika che. baMdha baMdha paNa paugalika che. baMdhano artha che ekatva-pariNAma. A ekatva-pariNAma arthAt pArasparika saMbaMdhathI ja paugalika skaMdha bane che. eka paramANuno bIjA paramANu sAthe saMbaMdha thavAmAM snigdhatva(cikAza) ane rukSatva(khApaNuM)nI apekSA rahe che. mAtra saMyogamAtrathI paramANuonA dvi-aNu vagere skaMdho banatA nathI. snigdhatva ane rukSatva pUrvakathita ATha sparzemAMthI be sparze che. sparza yugalano svabhAva che, eTalA mATe baMdha paNa pugalanI avasthA che. amUrta-dravyono baMdha nathI thato kAraNa ke teo avibhAjya che, temanA koI judA bhAgo nathI. mAtra pugala-dravya ja eka evuM dravya che ke je eka-bIjA sAthe bhaLI jAya che. jayAre === jIva-ajIva 15ra che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta paramANu maLe che tyAre anaMta-pradezI aMdha banI jAya che. keTalAya anaMta-pradezI kaMdho vaDe koI sthira vastunuM nirmANa thaI jAya che. sUkSmatA-sthULatA: sUkSmatA ane sthULatA paNa pugalamAMthI prApta thAya che. pudgala sivAyanA anya dravyo nAnA-moTA, halakA-bhAre nathI hotA. paugalika vastu koI nAnI hoya che, koI moTI. koI halakI hoya che, koI bhAre. je vastunA pudgalo adhika phelAyelA hoya che, te moTI kahevAya che ane je vastunA pugalo saMkucita hoya che, te nAnI kahevAya che. laghusparzavALI vastunuM vajana ochuM hoya che, AthI te halakI kahevAya che ane gurusparzavALI vastunuM vajana adhika hoya che, AthI te bhAre kahevAya che. chAyA chAyA paNa paugalika che. paugalika padArthonA pudgalo pratikSaNa parivartita thatA rahe che. paugalika vastuo cayaapacayadharmavALI ane kiraNayukta hoya che. pratikSaNa emAMthI tadAkAra kiraNo nIkaLyA kare che, je potAne anukULa sAmagrI prApta karIne te ja rUpamAM pariNata thaI jAya che. A paudgalika pariNatinuM nAma chAyA che. asvaccha padArthamAM thanArI chAyA divase zyAma ane rAtre kALI hoya che tathA svaccha padArthamAM chAyA potapotAnA AkAra jevI ja hoya che. prakAza-aMdhakAra prakAza paNa paudgalika che. aMdhakAra prakAza-pratirodhaka (AcchAdaka) pudgala che. aMdhakAra prakAzano abhAva nathI, paraMtu prakAzanuM virodhI bhAvAtmaka dravya che. jevI rIte saghana varasAdanA kAraNe anya padArtho chupAI jAya che ane mAtra varasAda ja dekhAya che, tevI ja rIte saghana aMdhakAra paNa anya padArthone DhAMkI de che ane te ja mAtra najare paDe che. dIvAla, chata vagere jema potAnAthI judI vastuone DhAMkanAra hovA chatAM paNa bhAvAtmaka che, tevI ja rIte aMdhakAra paNa padArthone DhAMkanAra bhAvAtmaka-dravya che. varasAda baMdha thaI jAya tyAre ane dIvAla vagere tUTI jAya tyAre pAchaLanI vastuo jema dekhAvA lAge che, tevI ja rIte aMdhakArano nAza thavAthI samasta padArtho dRSTigocara thavA lAge che. = = vIsamo bola0 15ra za==== - - 1 11 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMdhakAra bhAvAtmaka hoI ja kaI rIte zake, jyAre teno kALo raMga spaSTa najare paDe che ? jenuM astitva ja nathI teno raMga paNa hoI zake ja nahIM. AthI aMdhakAra paudgalika che. pudgalano saMsArI jIvo sAthe ghaniSTa saMbaMdha che ane te aneka prakAre temanA kAmamAM Ave che. 'vyanimitte tti saMsALiAM vIryamuvanAyate' arthAt saMsArI jIvonuM jeTaluM paNa vIrya--parAkrama che, te badhuM pudgalonI sahAyatAthI thAya che. pudgalo kevI rIte saMsArI jIvonA vyavahAramAM Ave che, te samajavA mATe bhinna-bhinna pudgala-vargaNAo jANI levI jarUrI che. vargaNA-samAna-jAtivALA pudgala-skaMdho--temanA aneka bhedo che, jema ke--mano-vargaNA, bhASA-vargaNA, za2I2-vargaNA, audArika-vargaNA, vaikriya-vargaNA, AhAraka-vargaNA, taijasavargaNA, kAryaNa-vargaNA, zvAsocchvAsa-vargaNA. je pudgala-samUhanI sahAyatAthI AtmA vicAra karavAmAM pravRtta thAya che, tene mano-vargaNA kahe che. je pudgala-samUhanI sahAyatAthI AtmA bolavAmAM pravRtta thAya che, tene bhASA-vargaNA kahe che. je pudgala-samUhanI sahAyatAthI AtmAne paudgalika sukhaduHkhanI anubhUti ane tenI halana-calananI kriyA thAya che, tene za2I2-vargaNA kahe che. je pudgala-samUha vaDe ApaNuM zarIra bane che, tene audArikavargaNA kahe che. je pudgala-samUha vaDe ApaNe icchAnusAra AkRtione badalI zakIe--evuM zarIra bane che, tene vaikriya-vargaNA kahe che. je pudgala-samUha vaDe eka vicitra zaktivALuM pUtaLuM banAvavAmAM Ave che, tene AhAraka-vargaNA kahe che. eka viziSTa yoga-zaktivALA yogIne jyAre koI vyakti gahana viSayano prazna pUche che ane te yogI teno javAba devAmAM asamartha hoya che, tyAre AhA2ka-vargaNA vaDe pudgalone grahaNa karIne te yogI eka suMdara AkRtivALuM pUtaLuM banAve che ane tene sarvajJanI pAse mokalIne jIva ajIva 0 154 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pelA praznano uttara maMgAve che. pUtaLuM praznano uttara laIne pAchuM phare che. A rIte yogI praznakartAne yogya uttara ApI de che. A badhI kriyAo eTalA ochA samayamAM thaI jAya che ke prazna pUchanArane to patto ja nathI lAgato ke potAnA praznano uttara meLavavAmAM saheja vilaMba thayo che. je pugala-samUha vaDe taijasa-zarIra bane che, tene taijasa-vargaNA kahe che. je pudgala-samUha vaDe kArmaNa-zarIra bane che, tene kArmaNa-vargaNA kahe che. je pudgalone zvAsocchavAsa-rUpe grahaNa karavAmAM Ave che, temane zvAsocchavAsa-vargaNA kahe che. Adhunika vaijJAniko dvArA saMmata sothI vadhu tattvono pugaladravyomAM samAveza thaI jAya che. vaijJAnikonI paribhASA mujaba tattvo te padArtho che, je koIpaNa rAsAyaNika kriyAthI potAnA svarUpa ane dharmano tyAga karatA nathI. sonuM, cAMdI, loDhuM, gaMdhaka, pAro-- A badhAM tattvo che. temane garama ke ThaMDA karIne tarala athavA bASparUpI banAvI zakAya che, paNa temAMthI koI bIjo padArtha nIkaLI zakato nathI. loDhuM loDhuM ja raheze ane gaMdhaka gaMdhaka ja. bIjo koI padArtha je tattvonA mizraNathI bane che, tene mizra-padArtha kahe che, jevI rIte pANI mizra che. pANInA eka aNumAM be paramANu hAIDrojana ane eka paramANu oksIjanano hoya che. tattva ane mizra(Elements and Compounds)-A baMne varNa, gaMdha, rasa ane sparza-yukta che, AthI pudgala dravyo che. anya dArzaniko je mUrtimAna vastuo mATe bhautika zabdano prayoga kare che, jaina-darzana temanA mATe paugalika zabdano prayoga kare che. 6. jIvAstikAya jIvano artha che-prANa dhAraNa karanAra. astikAyano artha che-pradeza-samUha. prazna-prANa dhAraNa karanArA ja jIvo che, A paribhASAmAM mukta AtmAono samAveza kaI rIte thaze? uttara-prANa be prakAranA hoya che--dravya-prANa ane bhAva= vIsamo bola, 155 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANa. dravya-prANa dasa che, je chaThThA bolamAM kahevAI gayuM che. bhAvaprANa jJAna, darzana vagere che. saMsArI jIvomAM baMne ya prakAranA prANa jovA maLe che. mukta jIvomAM mAtra bhAva-prANa hoya che. dravyathI jIva anaMta-dravya che. kSetrathI te loka-pramANa che. kALathI te anAdi-anaMta che. bhAvathI te arUpI che. guNathI te cetana-guNavALo che. jIvanA pradezo asaMkhya che. AvA asaMkhya-pradezovALA jIvo anaMta che. teo dharmAstikAya vagerenI jema asaMkhya-pradezAtmaka eka ja avibhAjya piMDa nathI. eTalA mATe jIvAstikAyane dravyarUpe anaMta-dravya kahevAmAM AvyuM che. jIvAstikAyane loka-pramANa kahevAno artha e nathI ke eka ja jIva samagra lokamAM vyApta che. Azaya evo che ke lokamAM evuM koI paNa sthAna nathI jayAM jIva na hoya. AtmA na to kyAreya utpanna thayo che ane na koI tene utpanna karanAra che, AthI te anAdi che. je tattvanI Adi nathI, teno aMta paNa nathI hoto. eTalA mATe jIva anaMta paNa che. AtmA amUrta che chatAM paNa sva-saMvedana(potApaNAno anubhava) vagerethI AtmAnuM spaSTarUpe bhAna thAya che. jo AtmA na hoya to huM chuM" evuM jJAna kone thaze? anumAnathI paNa AtmAnuM astitva jANI zakAya che. jyAre ApaNane acetana-padArtha maLyo che to tenuM virodhI koI cetana-dravya jarUra maLavuM joIe. kema ke pratipakSapadArtha vinA mAtra eka dravyanuM astitva jANI zakAya che. jo cetana nAmanuM koI dravya ja nathI to pachI na-cetana-acetana--e zabdanI racanA kayA AdhAra para karavAmAM AvI ? atyaMtabhAva tyAre batAvI zakAya che jyAre ke teno koI virodhI-padArtha hoya. cetana ane acetanamAM atyaMtAbhAva che. AthI cetana-dravyanuM astitva paNa anivArya che. jIvano guNa caitanya che. jIvanA asaMkhya-pradezo che. te badhA ya = e jIva-ajIva, 156 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetanAdharmI che. jIva asaMkhya jJAnamaya pradezono eka avibhAjya piMDa che, paraMtu evuM nathI ke asaMkhya AtmAo maLIne eka AtmA bane che. prANImAtramAM anaMta jJAna vidyamAna che. paraMtu te karmanA AvaraNathI DhaMkAyeluM rahe che. karmanuM AvaraNa jeTaluM baLavAna hoya che, jJAna teTaluM ja adhika dabAyeluM rahe che ane AvaraNa jema-jema durbaLa thatuM jAya che, tema-tema jJAna prakaTa thatuM jAya che. jyAre AvaraNano sarvathA abhAva thaI jAya che tyAre AtmA sarvajJa banI jAya che. AvaraNa adhikamAM adhika hoya tyAre paNa jJAnano keTaloka aMza to prakaTa rahe che ja. jo jJAna sarvathA AcchAdita thaI jAya to pachI jIva ane ajIvamAM taphAvata ja zuM rahe ? eka indriyavALA jIvamAM paNa sparzana indriyanuM jJAna hoya che. AthI karIne cetanAguNa vaDe AtmAne jANI zakAya che ane te guNa trikALavartI che. dravya cha eTalA mATe mAnavAmAM AvyA che ke temanA e guNo bIjA sAthe maLatAM nathI. jemanAmAM trikALa-sahacArI koI paNa vizeSa guNa na hoya, te svataMtra dravya nathI hotuM. ApaNane A vizeSa guNo sivAya koI paNa evo guNa nathI maLato ke je aneka dravyomAM na maLato hoya ane je guNa aneka dravyomAM maLe, tenA vaDe ApaNe koI eka svataMtra dravyanuM astitva mAnI zakatA nathI. eTalA mATe dravya cha ja che. pratyeka dravyanA paryAyo anaMta hoya che. Jain Educationa International vIsamo bola 0 157 For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAzi be 1. jIva rAzi 2. ajIva rAzi jyAre ApaNe duniyAbharanI vastuone pRtha-pRthak karavA lAgIe chIe, tyAre temane keTalAya hajA2 vibhAgomAM vaheMcI nAkhIe chIe, jema ke--manuSya, gAya, bheMsa, UMTa, makAna, koTa, vAsaNa vagere ane jyAre pAchA pharIe chIe--ekIkaraNa tarapha gati karIe chIe, tyAre ApaNane mULa rUpamAM be ja padArtha-vibhAgo maLe che--eka cetana--jJAnavAna AtmAono vibhAga ane bIjo acetana--jJAnarahita jaDa padArthono vibhAga. ApaNe ema nizcayapUrvaka kahI zakIe chIe ke jagatamAM A be vibhAgo sivAya bIjuM kazuM nathI athavA ema paNa kahI zakAya che ke jagatanuM astitva A benA astitva para ja AdhArita che. SaD-dravya ane nava tattva AmanAthI judA nathI. ekavIsamo bola jyAre ApaNe vizvanI sthitine samajavA mATe AgaLa vadhIe chIe, tyAre AnI saMkhyA bethI vadhI cha thaI jAya che. AtmAnI mukti kevI rIte thaI zake che ? jIva ke ajIvanI kaI-kaI dazAo muktinI bAdhaka ane sAdhaka che ? A jIjJAsA temane bemAMthI navamAM laI jAya che. tyAM ajIvanA cAra(ajIva, puNya, pApa ane baMdha) tathA jIvanA pAMca(jIva, Azrava, saMva, nirjarA ane mokSa) vibhAgo banI jAya che. jIva-ajIva 158 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paraMtu vAstavamAM tattvo be ja che. A cha ane nava vibhAgo to eka vizeSa upayogitA athavA samajavAnI sagavaDa mATe karavAmAM AvelA che. ApaNe A baMne vibhinna vargono jANyA vinA e kadI nathI jANI zakatA ke vizvanA kAryasaMcAlanamAM jIva ane ajIvano zuM-zuM upayoga che. dharmAstikAya vizvanI gatizIlatA-sakriyatAmAM sahAyaka che. duniyAmAM je kaMI halana-calana, kaMpana, sUkSmAtisUkSma spaMdana suddhAM hoya che, te badhuM tenI ja sahAyatAthI thAya che. adharmAstikAya barAbara tenuM ja pratipakSI che. sthiratAmAM teno phALo che. bIjA zabdomAM, ApaNe AmAMthI prathamane sakriyatAnuM sahAyaka ane bIjAne niSkriyatAnuM sahAyaka kahI zakIe chIe. jo ke sakriyatA ane niSkriyatA vastuonI potAnI zaktinuM pariNAma che, to paNa temanA sahayoga vinA te thaI nathI zakatI. AkAza Azraya devAne kAraNe upakArI che. A carAcara jagata tenA ja AdhAre TakyuM che. kALa(samaya) vaDe saMsArano badho kAryakrama vidhivat saMcAlita thAya che. A teno spaSTa upakAra che. pudgala vinA dehadhArI prANI potAno nirvAha ja nathI karI zakatA. zvAsa-nizvAsathI mAMDIne khAvAnuM-pIvAnuM, paheravAnuM vagere badhAM kAryomAM paugalika vastuo ja kAmamAM Ave che. zarIra pote ja paugalika che. mana-vacananI pravRtti paNa pudgalonI sahAyatAthI thAya che. AtmAo temano upayoga karanAra che, cetanAzIla che. A cha dravyonA upakArone- kAryone ekatra karavAthI AkhA ya vizvanuM saMsthAna ApaNI AMkhonI sAme AvI jAya che. loka-sthitinI jANakArImAM ajIva aMtargata padArthono jeTalo saMbaMdha che, teTalo jIvanI vibhinna dazAono nahIM. temanI jANakArI to AtmasAdhaka mATe Avazyaka che. jIva ane ajIva-A be to mULa che. puNya-pApa ane baMdha vaDe AtmA baMdhAya che, tene bhautika sukha ane duHkha maLe che. AthI A traNe ya muktinA bAdhaka che. saMvarathI AgAmI karmono nirodha thAya che. nirjarAthI pahelAM baMdhAyelAM karmo nAza pAme che, AtmA ujvaLa bane che. eTalA mATe e baMne mokSanA sAdhaka che. mokSa AtmAnI karma-mala-rahita vizuddha avasthA che. ja ekavIsamo bola, 159 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhAne ApaNe maulika dRSTithI joIe to puNya, pApa ane baMdha-A ajIvanI avasthAo che ane Azrava, saMvara, nirjarA ane mokSa-A jIvanI avasthAo che. cha dravyothI AmAM e vizeSatA che ke emanAmAM jIvano koI paNa vibhAga nathI ane AmanAmAM jIvanI cAra vadhu vizeSa avasthAo paNa batAvavAmAM AvI che. emanAmAM ajIva aMtargata pAMca svataMtra dravyono nirdeza che ane AmanAmAM ajIva(pudgala)nI traNa vadhu vizeSa avasthAo paNa batAvavAmAM AvI che. phaLasvarUpe cha dravyomAM eka dravya jIva ane pAMca dravya ajIva, nava tattvomAM pAMca tattva jIva ane cAra tattva ajIva che. AthI ema siddha thAya che ke vizvamAM mULa tattvavibhAga be ja che -eka jIva-vibhAga ane bIjo ajIva-vibhAga. jIva-vibhAgamAM badhA jIvo ane ajIva-vibhAgamAM badhA ajIvo samAI jAya che. athavA to ema kahevuM joIe ke AmAM samagra loka samAI jAya che. jIva-jIva 0 160 4 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAvIsamo bola zrAvakanAM bAra vrata 1. ahiMsA aNuvrata 7. bhogapabhoga-parimANa vrata 2. satya aNuvrata 8. anarthadaMDa-virati vrata 3. asteya aNuvrata 9. sAmAyika vrata 4. brahmacarya aNuvrata 10. dezAvakAzika vrata pa. aparigraha aNuvrata 11. pauSadha vrata 6. digU-virati aNuvrata 12. atithi-saMvibhAga vrata AcaraNanI pavitratA ja mAnava-jIvananuM sarvasva che. jainadarzanamAM jevuM samyagU-jJAnanuM mahattva che, tevuM ja samyapha-kriyA(sadAcaraNa)nuM mahattva che. phakta jJAnathI ke phakta AcaraNathI mokSa nathI maLato, paraMtu baMnenA ucita saMyogathI ja mokSa maLe che. eka paiDAthI ratha cAlI nathI zakato. jaina-darzana anusAra gRhastha vyApAra vagere vaDe gRha-nirvAha karato-karato paNa dharmanI ArAdhanA karI zake che. Ama to je-je zuddha AcaraNo che, te badhAM dharma ja che. to paNa dharmanA adhikArIonI apekSAe temanAM be bheda karavAmAM AvyA che-pUrNa-dharma ane apUrNa-dharma. pUrNa-dharmanA adhikArI te vyaktio thaI zake che ke jeo potAnI samasta vRttione tyAgatapasyAmAM lagADI pUrNa-saMyamI banI jAya che. apUrNa-dharmanA = = bAvIsamo bola 161 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikArI prANI-mAtra che. udAharaNa svarUpa ahiMsA dharma che. gRhastha ahiMsAnuM pUrepUruM pAlana karI zakato nathI, to paNa anAvazyaka hiMsAne choDI zake che. hiMsA vacce rahelo gRhastha je anAvazyaka hiMsA choDe che, te dharma ja che. eka gRhastha khAvuM-pIvuM, paheravuMoDhavuM vagere kAryomAM thanAra sUkSma jIvonI hiMsA, moTA aparAdhI jIvonI hiMsA tathA pramAdavaza thanArI hiMsA choDavAmAM asamartha hoya che. te dharma nathI paraMtu niraparAdha jIvone jANIbUjhIne mAravAno tyAga kare che, te dharma che. evI ja rIte moTuM jUThANuM, khoTI sAkSI vagerethI bacavuM, moTI corIno tyAga karavo, parastrIno tyAga karavo, parigraha(dhana-dhAnya Adi)no anAvazyaka saMgraha na karavo ane Avazyaka hiMsAno paNa saMkoca karavo te dharma che. gRhastha gRhastha-jIvanamAM rahevA chatAM kSamA kare che, maitrIpUrNa vartana kare che, saraLatAno Adara kare che-vagere badhAM kAmo dhArmika che, AtmAne UMce laI janAra che. dharma eka evuM tattva che, jenAthI AMtarika zuddhi thAya che ane dareka jagyAe, dareka dazAmAM, dareka vyakti te AcarI zake che. dharma koI bAhya-vastu nathI, te potapotAnA AtmAno guNa che. dharmano artha Atma-sAdhanA ane Atma-saMyama dharma-zAstra ane dharma-guru vagere sahu dharmanA vyAvahArika sAdhano che. AtmAne dhArmika banAvavA mATe temanI atyaMta AvazyakatA che. paNa asalamAM to dharma potapotAnA AcaraNo para ja AdhArita che. koI eka mAnavI dharma karavA nathI icchato to tene dharma-zAstra, dharmaguru ke bIjuM koI paNa baLAtkAre dharma karAvI zakatuM nathI. AthI karIne dharmanuM sAdhana upadeza(zikSaNa) darzAvavAmAM AvyuM che. sadaupadeza vaDe manuSya dharmanuM sAcuM svarUpa oLakhI le che ane te pachI te Atma-saMyama ane zuddha-AcArano abhyAsa kare che. ochA-vattA rUpe pratyeka vyaktimAM zuddha AcArano aMza maLe ja che. je gRhasthono Atma-sAdhanA tarapha vadhu jhoka hoya che, teo artha-hiMsAno paNa saMkoca karavA lAge che ane potAnI vRttione adhikAdhika saMtuSTa banAvI le che. kyAMka-kyAMka gRhastho sAdhu-vrata svIkAra karyA vinA paNa saMyamanuM gADha AcaraNa karavAnA kAraNe sAdhu-samAna banI jAya che. teo pratimAdhArI-zrAvaka kahevAya che. jIva-ajIva tA 16 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ame Thera-Thera e batAvatA AvyA chIe ke jIva pAMca jAtanA che, cha jAtanA che, cAra jAtanA che vagere. A badhA bhedo jIvonA indriya, zarIra vagerenI apekSAe pADavAmAM AvyA che. temanuM mULa-svarUpa eka sarakhuM che. koI paNa jIva parimANamAM na to nAno che ke na moTo. badhA jIvonA jJAnamaya asaMkhya pradezo hoya che. te pradezono svabhAva saMkocAvAno ane vikasavAno hoya che. je rIte dIpakano prakAza khullA AkAzamAM vadhAre phelAI jAya che ane eka DhAMkaNAmAM rAkhavAmAM Ave to tenI aMdara ja samAI jAya che, tevI ja rIte AtmA ke je jJAnamaya piMDa che, te eka moTA zarIramAM paNa vyApta hoya che ane nAnAmAM nAnA zarIramAM paNa samAI jAya che. moTuM nAnuM zarIra hovuM potapotAnA karmo para AdhArita che. eTalA mATe moTA jIvone mAravAthI adhika doSa ane nAnA jIvone mAravAthI ocho doSa lAge che ema kahevuM te nizcaya-daSTithI anucita che. hiMsA moTI ane nAnI potapotAnA vicAro anusAra hoya che, jIvo anusAra nahIM. pariNAmo jeTalAM adhika malina hoya che, hiMsA paNa teTalI ja adhika hoya che. moTA jIvone mATe nAnA jIvone mArI nAkhavAmAM koI paNa vAMdho nahIM athavA moTA jIvone mATe nAnA jIvone mArI nAkhavAmAM doSa thoDo che ane lAbha vadhAre che, evo siddhAMta ahiMsAnA sanAtana siddhAMtathI taddana viparIta che. bhagavAna mahAvIre kahyuM che-- je kei khuddagA pANA, ahavA saMti mhaalyaa| . sarisaM tehiM veranti, asarisaM ti ya no vae // -ekendriya vagere kSudra-nnAnakaDAM zarIravALA prANIo hoya athavA paMcendriya vagere sthaLa-moTA zarIravALA prANIo hoya, temane mAravAmAM hiMsA sarakhI ja hoya che ke nathI hotI, tevuM nahIM kahevuM joIe. kema ke hiMsAno doSa "vadha karanAranI bhAvanA tIvra che ke maMda' vagere vividha pravRttio para AdhArita hoya che. eka prAcIna ukti che -"gIvo jIvastha gauvanam' - "jIva ja jIvanuM jIvana che." "masya-galAgala'no paNa Avo ja artha che. jevI rIte eka moTI mAchalI nAnI mAchalIone khAI jAya che, tevI ja rIte moTA jIvo nAnA jIvono bhakSya letA rahe che. manuSyane = bAvIsamo bola 163 ha = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAvuM paDe che, pIvuM paDe che. temAM zAkabhAjI, dANA-pANI, agni, havAnA jIvono vadha thato rahe che. dIndriya vagere moTA jIvonI paNa hiMsA thaI jAya che. A temanI AvazyakatA che-lAcArI che, evuM karyA vinA jIvana-nirvAha thaI ja nathI zakato. manuSyomAM eka kamajorI chupAyelI hoya che. te dareka jagyAe saccAI tarapha AgaLa vadhavAmAM vighna nAkhe che. eTalA mATe temaNe A eka siddhAMta sthApita karI lIdho ke je vastuo temanA jIvananirvAha mATe taddana jarUrI che, temAM hiMsA kevI? Aja A siddhAMta eTalo vyApaka banI gayo che ke sAdhAraNa mANasanI raga-ragamAM e vAta ghuMTAI gaI che ke AvazyakatAnI pUrti karavA mATe koI paNa hiMsA hiMsA nathI. paraMtu asalI vAta kaMIka judI ja che. jo ke hiMsA be bhAgamAM vaheMcI zakAya che, jema ke artha-hisA ane anartha-hiMsA. je AvazyakatA mATe karavAmAM Ave te arthahiMsA che ane je AvazyakatA vinA ja karavAmAM Ave te anarthahiMsA che. artha-hiMsAne gRhastha choDI nathI zakato te judI ja vAta che; paraMtu vastutaH te hiMsA ja che. manuSyonI AvazyakatAo pUrI karavA mATe je hiMsA karavAmAM Ave che, temAM ahiMsA ke dharma kaMI paNa nathI, te mAtra svArtha-hiMsA che. hiMsAmAM dharma nathI hoto, bhale te potAnA mATe karavAmAM Ave, ke pachI bIjAne mATe karavAmAM Ave. eTalA mATe moTAone mATe nAnAonuM gaLuM kApavAno siddhAMta ahiMsAnI daSTie khoTo che. sAdhu-jIvanamAM ahiMsA vagerenuM pUrNa paNe jIvana-paryata pAlana karavAnuM hoya che. temane mahAvrata kahe che. temanuM vivecana trevIsamA bolamAM karavAmAM AvyuM che. samyakvI gRhastha potAnI alpa zakti anusAra zrAvakanA bAra vrato aMgIkAra kare che, temanuM saMkSipta varNana ahIM karavAmAM AvyuM che. vizeSa jANakArI mATe zrImad bhikSusvAmI racita "vAra vrata kI panuM adhyayana karavuM. ahiMsA-aNuvrata zrAvaka nAnA moTA badhA jIvonI mAnasika, vAcika tathA kAyika hiMsAno pUrNa paNe tyAga nathI karato, paraMtu te keTalAka aMze sthULa hiMsAno tyAga karI zake che. hAlatAM-cAlatAM niraparAdha prANIone jANIbUjhIne mArI nAkhavAno tyAga karavo-sthaLa hiMsAno tyAga karavo, ahiMsA-aNuvrata che. = jIva-ajIva . 164 che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satya-aNuvrata zrAvaka sUkSma satya bolavAno tyAga karavAmAM potAne azaktimAna mAne che, paraMtu jo te sAvadhAnI rAkhe to moTuM asatya bolavAno tyAga karI zake che. jenAthI koI nirdoSa prANInI hatyA thAya tevA asatyano tyAga karavo te satya-aNuvrata che. asteya-aNuvrata ghara phoDavuM, tALu toDavuM, lUMTa-phATa karavI, moTI corI karavI vagereno tyAga karavo asteya-guNavrata che. je corIthI rAjaya taraphathI sajA maLe ane loka niMdA kare tevI corI bahu dhRNAspada vastu che. tene choDavI pratyeka zrAvakanI ja nahIM, pratyeka sabhya vyaktinI pharaja che. brahmacarya-aNuvrata viSaya-bhoganI maryAdA nakkI karavI brahmacarya-aNuvrata che. vezyAgamana ane parastrI-bhogano tyAga karavo tathA potAnI strI sAthe paNa bhoganI maryAdA karavI te brahmacarya-aNuvrata che. e ja rIte strI paNa parapuruSa-bhogano tyAga kare che ane potAnA patinI sAthenA bhoganI paNa maryAdA kare che. kAmukatAno jeTalA aMze tyAga karavAmAM Ave che, te brahmacarya-aNuvrata che. aparigraha-aNuvrata sonuM, cAMdI, makAna, dhana vagere badhuM parigraha che. parigrahano saMcaya karavAnI maryAdA karavI te aparigraha-aNuvrata che. duniyAmAM dhana-saMpattinI koI sImA nathI. mAnavI jema jema teno saMcaya karato jAya che tema tema tenI lAlaca vadhatI ja jAya che. A vadhatI jatI lAlasAne rokavA mATe A aparigraha-aNuvratanuM vidhAna che. kyAMka ne kyAMka to mAnavIe saMtoSa mAnavo ja joIe. uparokta pAMca aNuvratonI puSTi mATe kramazaH traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata che. digvirati vrata pUrva, pazcima vagere badhI dizAomAM parimANa nakkI karI tenI bahAra pratyeka prakArano sAvadya kArya karavAno tyAga karavo te = bAvIsamo bola, 165 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ digviti-vrata che. bhogopabhoga-parimANa-vrata paMdara prakAranA karmAdAna ane chavvIsa prakAranA bhogopabhoganI pravRttinI maryAdA karavI te bhogopabhogaparimANa-vrata che. anartha-daMDa-virati-vrata potAnA prayojana mATe manuSya hiMsA karyA vinA rahI nathI zakato, paraMtu prayojana vinA hiMsA karavI kyAM sudhI ucita che? prayojana vinA hiMsAnI pravRtti karavAno tyAga karavo te anarthadaMDa-virati-vrata che. sAmAyika-vrata eka muhUrta(aDatAlIsa miniTa) sudhI sAvadya pravRttino tyAga karI samabhAvamAM sthira thavAno abhyAsa karavo te sAmAyika-vrata che. dazAvakAzika-vrata eka nizcita samaya mATe hiMsA vagereno tyAga karavo te dezAvakAzika-vrata che. sAta vratomAM je tyAga karavAmAM Ave che te samagra jIvana sudhI karavAmAM Ave che, je tyAga be-cAra varSa vagerenI maryAdA bAMdhI karavAmAM Ave che, te badhAM A dazamA vratamAM samAya che. pauSadha-vrata AThama, caudasa, punama, amAsa tathA bIjI koI tithinA divase upavAsanI sAthe sAthe zArIrika TApaTIpa vagere choDIne eka divasarAta sudhI sAvadya pravRttino tyAga karavo te pauSadha-vrata che. cauvihAra-upavAsa vinA pauSadha-vrata thatuM nathI. tivihAra-upavAsa karIne je cAra praharapahora) ke adhika samaya sudhI pauSadhanI upAsanA karavAmAM Ave che te dezAvakAzika-vrata che, pauSadha-vrata nahIM. pauSadhavrata cauvihAra-upavAsanI sAthe ja thaI zake che. teno samaya cAra prahara ke ATha praharano hoya che. 1. paMdara karmAdAna ane chavvIsa bhogopabhogonI jANakArI mATe samAja bhUSaNa zrI chogamalajI copaDA dvArA saMpAdita "zrAvaka-vrata dhAraNavidhi' pustaka juo. jIva-ajI - 166 che Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atithi-saMvibhAga-vrata - sAdhune zuddha dAna devAnI bhAvanA rAkhavI te pratyeka zrAvakazrAvikAnuM kartavya che. sAdhunA nimitte koI vastu banAvavI, potAnA mATe banAvelI vastumAM sAdhu mATe thoDI vadhu vastu banAvI levI, te doSapUrNa pravRtti che. AthI sAdhune azuddha dAna devAno tyAga karavo ane nirdoSa dAna devuM te atithi-saMvibhAga-vrata che. vratonI upayogitA zrAvakanA vratonuM dhArmika dRSTie to mahattva che ja, paraMtu sAmAjika ane rASTrIya dRSTie paNa temanuM mahattva ochuM nathI. jema ke - 1. hiMsAnI bhAvanAthI paraspara vaimanasya vadhe che. tenAthI virodhanI bhAvanA baLavAna bane che. tenAthI mAnavatA nAza pAme che. AthI karIne hiMsA tyajavAlAyaka che. zrAvakanA pahelA vratano udezya che--khetI ne satra mUllu raMga sahu prANIo sAthe mArI mitratA che. koInI ya sAthe verabhAvanA nathI." 2. samAjanA samagra vyavahArano AdhAra satya che. tenA vinA eka divasa paNa kAma cAlI zakatuM nathI. leNa-deNa vinA kAma cAlatuM nathI ane te vizvAsa vinA thaI zakatI nathI ane vizvAsa satya vinA thato nathI. eTalA mATe satya sadA apekSita che. 3. bIjAo para adhikAra jamAvavAthI, lUMTa-phATa karavAthI, dhADa pADavAthI ane sainika AkramaNa karavAthI azAMtinuM vAtAvaraNa pedA thAya che. janatA trAsI jAya che. cAre tarapha bhaya chavAI jAya che. AthI sthAyI zAMti mATe A badhA aparAdhono tyAga karavo badhA mATe anivArya che. zrAvakanA asteya vratanI A eka moTI upayogitA che. corI sAmAjika jhera che. samAjanI unnati mATe paNa A jheranA nAzanI apekSA rahe che. 4. brahmacarya ja jIvana che. tenA vinA manuSya niHsattva, baLahIna, rAMka ane suSupta banI jAya che. brahmacArIno AtmavizvAsa aTala hoya che. tene nyAyamArgathI koI vicalita karI zakatuM nathI. brahmacArInuM AtmabaLa atyaMta viziSTa hoya che. zaktisaMpanna samAjanA nirmANa mATe brahmacaryano bahu moTo phALo che. bAvIsamo bola - 167 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. dhana-dhAnya vagere vastuono AvazyakatAthI vadhu saMgraha karavo sArvajanika hitathI viruddha che. samAjavAdIo kahe che ke eka dhanakubera hoya ane bIjo tadana daridra-AvI vyavasthA ame jovA nathI mAgatA. aparigraha-vratanuM hArda e che ke anAvazyaka vastuono saMgraha na karavo. 6. divrata- A vratathI vistAravAdI manovRtti ochI thAya che. badhI dizAomAM javAnI maryAdA baMdhAI jAya to sahajapaNe ja zoSaNa ane AkramaNa jevI paristhiti dUra thaI jAya. jemanAmAM vistAravAdI bhAvanAo hoya che, teo vyApAra karavA mATe tathA bIjAo para adhikAra karavA mATe dUra dUra sudhI jAya che. paraMtu divratI ghaNe dUra sudhI to jato ja nathI ane jo jAya che to vyApAra ke AkramaNane mATe to jato ja nathI. 7. ema kahevAmAM Ave che ke potAnA dezanA udyogonI vRddhi mATe videzI vastuono upabhoga na karo. bhogya padArthono adhika saMgraha na karo. sAtamA vratane sArI rIte apanAvI levAthI A vAta sahajapaNe ja siddha thaI jAya che. je vyakti pratijJA kare che ke huM potAnA dezamAM banelI vastu sivAyanI bIjI koI vastuno upayoga, nahIM karuM, ATalIthI adhika vastuono upayoga nahIM karuM, tyAre AtmakalyANanI sAthe sAthe dezanI unnati paNa svAbhAvika rIte ja thaI jAya che. 8. gRhastha potAnA svArtha mATe hiMsA kare che, paNa teNe ochAmAM ochuM nirarthaka pApathI to bacavuM ja joIe. prayojana vinA hAlatAMcAlatAM koI jIvane mArI nAkhavo, gALa devI, jhaghaDo karavo, IrSyA karavI, dveSa karavo, vagara kAraNe koInA para pANI nAkhavuM, vanaspatine kacaDatAM cAlavuM, nirarthaka Aga lagADavI, ghI-tela vagerenAM vAsaNo khullAM rAkhavAM-vagere evAM aneka kAmo che jemAMthI bacavuM AtmakalyANa mATe to upayogI che ja, nAgarikadRSTithI paNa upAdeya che. 9. samatA sauthI moTuM sukha che. viSamatAmAM duHkha ja duHkha che. gRhastha samatAnI ArAdhanAthI vaMcita na rahe eTalA mATe navamA vratanuM vidhAna che. eka muhUrta sudhI AtmaciMtana vagere dvArA samatA(sAmAyika)nI ArAdhanA karavAthI vAstavika zAMtino te jIva ajIva : 168 == Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhava thAya che. 10. dainika caryAnI vizuddhi mATe dasamuM vrata che. khAvA-pIvAnA ane anya bhogya padArthonI duniyAmAM kamI nathI. manuSya lolupatAne vaza thaI temano vadhAre ne vadhAre upayoga kare che. paraMtu tenAthI zArIrika ane mAnasika baMne prakAranI hAni thAya che. dasamuM vrata zIkhave che ke bhogya padArthonI asAratAne samajIne AtmasaMyama karatAM zIkho. jo bhogya padArthono tyAga eka sAthe na thaI zake to samaya-maryAdApUrvaka karo. jo adhika maryAdA sudhI na thaI zake to eka eka divasa mATe karo athavA tethI paNa ochA samaya mATe karo. tenAthI AtmakalyANa thaze. sAthe sAthe ja svAthya paNa sudharaze, mAnasika zakti paNa dRDha thaze, AtmabaLa vadhaze. 11. agiyAramA vratamAM varSamAM ochAmAM ochuM eka pauSadhaupavAsa karavo ja joIe. tenAthI Atmika AnaMdano anubhava thAya che. svAthyano paNa tenI sAthe gADha saMbaMdha che. 12. bAramA vratamAM saMvibhAgano upadeza che. potAnA khAvApIvAnI ane paheravAnI vastuono keTaloka aMza munione Apavo te zrAvakano dharma che. A prakAranA dAnathI je kaMI ochuM thAya te pAchuM meLavI levA mATe hiMsA vagere na karatAM Atma-saMyama rAkhavo joIe. gRhasthane mATe bhojana banAvI zakAya che, kharIdIne paNa laI zakAya che, paraMtu sAdhuo evo AhAra kyAreya letA nathI. AthI zrAvakanuM e uttama kartavya che ke te potAne mATe banAvelI vastuono thoDo bhAga sAdhuone dAna Ape. A supAtradAna che, Atma-saMyama che. bAvIsamo bola0 169 = 12 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ trevIsamo bola pAMca mahAvrata 1. ahiMsA mahAvrata 2. satya mahAvrata 3. asteya mahAvrata 4. brahmacarya mahAvrata 5. aparigraha mahAvrata jayAre koI dIkSita thAya che, te samaye te AjIvana pAMca mahAvratonuM pAlana karavAnI pratijJA kare che. te traNa karaNa, traNa yogathI pAMca Azravo (hiMsA, asatya, caurya, maithuna ane aparigraha)nuM pratyAkhyAna kare che. ahiMsA-mahAvrata paheluM mahAvrata ahiMsAnuM che. temAM jIva-hiMsAno sarvathA tyAga karavAmAM Ave che. prazna thAya che-bhojana jIvananuM sarvaprathama sAdhana che, tenA vinA jIvana TakI zakatuM nathI ane bhojana hiMsA vinA thatuM nathI, AvI sthitimAM ahiMsaka sAdhu kevI rIte jIve ? sAdhu na to bhojana banAve che, ne bIjA pAse banAvaDAve che ane na to bhojana banAvanArane sArA samaje che. gRhastha potAne mATe je bhojana banAve che, teno ja thoDo bhAga prApta karI te potAno jIvana-nirvAha kare che. = jIva-ajIva 170 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna--hiMsAthI bacavA mATe sAdhu bhale jAte na pakAve, na bIjA pAse pakAvaDAve ane bhale pakAvanArane sAro na samaje; chatAM paNa hiMsAthI taiyAra thayeluM bhojana te le che, tyAre te te hiMsAnA doSano bhAgI kema na kare? uttara-hiMsAjanita vastune lenAra te ja avasthAmAM hiMsAno doSI bane che, jyAre pratyakSa ke parokSa rUpe te hiMsAmAM teno kaMI paNa phALo hoya. je vyakti potAne mATe banAvelA bhojanane koI paNa avasthAmAM letI nathI te te hiMsAnI bhAgIdAra banatI nathI. gRhastha potAne mATe hiMsA kare che, sAdhu mATe nahIM. kadAca sAdhu mATe koI bhojana banAve ane sAdhu te bhojana laI le to te te hiMsAthI bacI zakato nathI. je samaye gRhasthanA gharethI sAdhu bhojana lAve che, tenAthI pahelAM te vastuo upara sAdhuno na to koI adhikAra hoya che, na to koI saMbaMdha. jyAM sudhI bhojana banAvavAmAM hiMsA thatI rahe che, tyAM sudhI te bhojana sAdhu mATe akalpanIya rahe che ane te taiyAra thaI gayA pachI paNa jyAM sudhI gRhastha potAnI icchAthI nathI Apato tyAM sudhI sAdhu laI zakato nathI. kema ke adatta vastu levI te corI che ane te sAdhu mATe sarvathA tyAjya che. AthI karIne te vastuonI sAthe teno saMbaMdha gRhastha pAsethI te vastuo levAnA samaye ja thAya che, tethI pahelAM nahIM. A rIte sAdhu khAna-pAne saMbaMdhI hiMsAthI bace che. hiMsA be prakAranI che--deza-hiMsA ane sarva-hiMsA. je asatuMprayatnathI koI vyaktinA AtmAne kaSTa thAya te deza-hiMsA che ane je prayatnathI prANanAza thAya te sarva-hiMsA che. sAdhu mATe baMne prakAranI hiMsA sarvathA tyAjaya che. rAtrimAM muni rajoharaNa vaDe jamInane cokhkhI karIne cAle che, jethI hiMsAthI bacAva thaI zake. pRthvI(mATI)mAM jIvo hoya che. AthI sAdhu tAjI khodelI mATIne jyAM sudhI te koI virodhI dravyanA saMyogathI acitta-- jIva-rahita na thaI jAya tyAM sudhI aDato nathI. kUvAnuM pANI, nadInuM pANI, taLAvanuM pANI, varasAdanuM pANI vagere pANI jIva-sahita hoya che. tene kAcuM pANI kahevAmAM Ave che. sAdhu evuM pANI leto nathI. = . na- pa ka 14 4 = - trevIsamo bIla maha1 - - - - - = - - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAcuM pANI ukALavAthI athavA temAM rAkha vagere padArtho nAkhavAthI te pAkuM banI jAya che. sAdhune jo AvuM ukALeluM pANI ke rAkha meLaveluM pANI maLe to te le che. pAkuM pANI acitta--jIva-rahita hoya che. pAkA pANIno upayoga karavA mATe keTaloka vaijJAnika AdhAra paNa che. bimArI phelAvanArAM sUkSma kITANuo athavA chevaTamAM utpanna thanArA kRmi vagerenAM iMDA pAkA pANImAM rahI zakatAM nathI. sAdhu tejaskAya(agni)no paNa prayoga karato nathI. te teno sparza paNa nathI karato. te bhayaMkara ThaMDImAM paNa saLagatA agninI pAse jaI potAnA zarIrane tapAvato nathI. lIlAM zAkabhAjI, phaLa vagere vanaspatikAyanA jIvo che. sAdhu temano sparza paNa nathI karato. agni athavA virodhI dravyonA saMyogathI vanaspati acitta--jIva-rahita thaI jAya che. citta thayA pachI sAdhu te grahaNa karI zake che. A rIte jIvana-paryaMta ahiMsAnuM pAlana karavuM te paheluM mahAvrata che. satya-mahAvrata bIjA mahAvratamAM asatya bolavAno sarvathA parityAga karavAmAM Ave che. dharma-rakSA athavA prANa-rakSA mATe paNa muni asatya bolI zakato nathI. sAdhu evuM satya paNa bolI zakato nathI ke jenAthI koInA paNa AtmAne kaSTa pahoMce. muni adAlatamAM sAkSI ApI zakato nathI. sAcI sAkSI ApavAthI paNa bemAMthI eka vyaktine avazya kaSTa thAya che. koI paNa vyaktine potAnI asat-pravRtti dvArA kaSTa ApavuM te hiMsA che. hiMsAtmaka-vacana asatya che. hiMsA ane asatyanuM AcaraNa sAdhu mATe varSanIya che. acaurya-mahAvrata trIjA mahAvratamAM co2I ka2vAno saMpUrNa tyAga karavAmAM Ave che. adhikA2InI AjJA vinA sAdhu koI paNa makAnamAM rokAI paNa nathI zakato ane te svAmI athavA Azrita vyaktionI anumati vinA koIne dIkSA paNa ApI zakato nathI. adhikArInI AjJA vinA tenuM eka taNakhaluM paNa sAdhu laI zakato nathI. brahmacarya-mahAvrata cothA mahAvratamAM maithuna--abrahmacaryano sarvathA parityAga jIva-ajIva 0 172 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAmAM Ave che. sAdhu strI-jAtino sparza paNa karI zakato nathI, bhalene te tenI mA ke bahena paNa kema na hoya. sAdhu strI sAthe eka Asana upara besI zakato nathI. brahmacarya-vratanA pAlana mATe AcArya bhikSu-racita 'zauta jhI nava vADa'nuM adhyayana karavuM jarUrI che. aparigraha-mahAvrata pAMcamA mahAvratamAM parigrahano sarvathA parityAga karavAmAM Ave che. sAdhu Avazyaka dharmopakaraNa sivAya bIjI koI paNa vastuno saMcaya karato nathI. dharmopaka2Na para paNa te mamatA ke mUrchA karato nathI. prazna--sAdhunA dharmopakaraNo--vastro, pAtro ane pustako zuM parigraha nathI ? uttara--je vastunuM grahaNa mamatva bharelA mana vaDe karavAmAM Ave che tenuM nAma parigraha che. sAdhu mAtra saMyama-nirvAha mATe ja Avazyaka ane maryAdita vastro, pAtro vagere grahaNa kare che. te upakaraNo parigraha nathI, ulaTAM saMyamamAM sahAyaka che. jo temane parigraha mAnI levAmAM Ave to pachI sAdhunAM zarIrane paNa parigraha kema na manAya ? jevI rIte vastro, pAtro parigraha che, tevI ja rIte zarIra paNa parigraha che. vastro, pAtrone ApaNe parigraha mAnIe ane zarIrane parigraha na mAnIe evuM kevI rIte thaI zake ? zarIra anivArya che, AthI te parigraha nathI--A ucita uttara nathI. je choDI zakAya che, te ja parigraha che--parigrahanI A paribhASA paNa ThIka nathI. vAstavamAM je mUrchA(mamatva) che, te ja parigraha che. muni na to lobhanA kAraNe vastro, pAtro grahaNa kare che, na to te badhA para mamatA rAkhe che ane na to temano saMgraha kare che. AthI karIne te dharmopakaraNo parigraha nathI. rAtri-bhojana-virati uparokta pAMca mahAvrato sivAya eka chaThThuM vrata adhika che. temAM jIvana-paryaMta rAtri-bhojanano tyAga karavAmAM Ave che. rAtrimAM koI paNa khAvA-pIvAnI cIja pAse rAkhavI te sAdhu mATe niSiddha che. sAdhu rAtrimAM kaMI paNa khAI-pI zakato nathI. Jain Educationa International trevIsamo bola 0 173 For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ covIsamo bola bhAMgA 49 prajJA be prakAranI hoya che - ' narasA ane pratyAkhyAna-masA. jJaprajJAthI padArthonuM svarUpa jANI zakAya che, pratyAkhyAna-prajJAthI heya(tyavAyogya) vastuno tyAga karavAmAM Ave che. A baMne vacce gADha saMbaMdha che. jJa-prajJA vinA heya ane upAdeya, sArAM ke kharAbanuM jJAna thaI zakatuM nathI ane pratyAkhyAna-prajJA--tyAga vinA karma AvavAnA dvArone baMdha karI zakAtAM nathI. A bolamAM pratyAkhyAna- tyAga karavAno krama darzAvavAmAM Avyo che. moTA bhAge tyAganuM rUpa eTaluM ja samajavAmAM Ave che ke huM amuka kharAba kAma nahi karuM. paraMtu A to tyAganuM sthaLa rUpa che. jyAM sudhI nava-koTivaDe pratyAkhyAnatyAga karavAmAM Avato nathI tyAM sudhI te pUrNa thato nathI. nava koTinuM tyAga yaMtra koTinuM nAma 'bhAMgA rokAnAra bhAMgAnuM vivaraNa aTake 11 12 13 21 22 23 31 32 33 1. eka koTi tyAga- 1 1 -------------------- karuM nahIM kAyAthI. 2.be koTi tyAga- karuM nahIM vacanathI, kAyAthI. 3 2 1 ------- 3.traNa koTi tyAga karuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI 7 3 3 1 -------- = 4 jIva-ajIva 174 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koTinuM nAma 4.cAra koTi tyAga---- karuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. karAvuM nahIM kAyAthI. 5.pAMca koTi tyAga-- karuM nahIM vacanathI, kAyAthI. karAvuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. 6.cha koTi tyAga---- karuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. karAvuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI 7.sAta koTi tyAga-- karuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. karAvuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. anumodana karuM nahIM kAyAthI. 8.ATha koTi tyAga -- karuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. karAvuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. anumodana karuM nahIM vacanathI, kAyAthI. 9.nava koTi tyAga karuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. karAvuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. anumoduM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. Jain Educationa International bhAMgA aTake 9 13 21 25 33 49 rokAnAra bhAMgAnuM vivaraNa 11 12 13 21 22 23 31 32 33 4 3 1 5 4 1 2 1 da 6 da 8 7 " 1 - 3 no 3 1 covIsamo bola 0 175 3 1 1 9 9 3 9 9 3 3 3 1 1 For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -pratyAkhyAnanA 49 bhAMgAnuM vivaraNa aMka bhAgo karaNa yoga pratyAkhyAnanA 49 bhAMgAnuM vivaraNa thAya 11 9 1 1 (1) karuM nahIM manathI (2) karuM nahIM vacanathI (3) karuM nahIM kAyAthI (4) karAvuM nahIM manathI. (5) karAvuM nahIM vacanathI (6) karAvuM nahIM kAyAthI (7) anumoTuM nahIM manathI (8) anumoduM nahIM vacanathI (9)anumoduM nahIM kAyAthI. 12 9 1 ra (10) karuM nahIM manathI, vacanathI, (11) karuM. nahIM manathI, kAyAthI (12) karuM nahIM vacanathI, kAyAthI, (13) karAvuM nahIM manathI, vacanathI, (14) karAvuM nahIM manathI, kAyAthI, (15) karAvuM nahIM vacanathI, kAyAthI. (16) anumoduM nahIM manathI, vacanathI, (17) anumoduM nahIM manathI, kAyAthI, (18) anumoduM nahIM vacanathI, kAyAthI. 13 3 1 3 (19) karuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI (20) karAvuM nahIM manathI, vacanathI, kAyAthI, (21) anumoduMnahIM manathI, vacanathI, kAyAthI. 21 9 2 1 (22) karuM nahIM, karAvuM nahIM manathI (23) karuM nahIM, karAvuM nahIM vacanathI (24) karuM nahIM, karAvuM nahIM kAyAthI (25) karuM nahIM, anumoduM nahIM vacanathI (26) karuM nahIM, anumoTuM nahIM vacanathI (27) karuM nahIM, anumoduM nahIM kAyAthI (28) karAvuM nahIM, anumoduM nahIM manathI (29) karAvuM nahIM, anumoduM nahIM vacanathI (30) karAvuM nahIM, anumoTuM nahIM kAyAthI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMka bhAgo karaNa yoga pratyAkhyAnanA 49 bhAMgAnuM vivaraNa thAya (31) karuM nahIM, karAvuM nahIM-manathI, vacanathI. (32) karuM nahIM, karAvuM nahIM- manathI, kAyAthI (33) karuM nahIM, karAvuM nahIM- vacanathI, kAyAthI (34) karuM nahIM, anumoduM nahIM-manathI, vacanathI (35) karuM nahIM, anumoduM nahIM-manathI, kAyAthI (36) karuM nahIM, anumoduM nahIM-vacanathI, kAyAthI (37) karAvuM nahIM, anumoTuM nahIM-manathI, vacanathI (38) karAvuM nahIM, anumoduM nahIM-manathI, kAyAthI (39) karAvuM nahIM, anumoduM nahIM-vacanathI, kAyAthI. 23 3 2 3 31 3 3 1 (40) karuM nahIM, karAvuM nahIM-manathI,vacanathI, kAyAthI (41) karuM nahI, anumoTuM nahIM- manathI, vacanathI, kAyAthI (42) karAvuM nahIM, anumoduM nahIM-manathI, vacanathI, kAyAthI. (43) karuM nahIM, karAvuM nahIM, anumoduM nahIMmanathI (44) karuM nahIM, karAvuM nahIM, anumoduM nahIM-vacanathI (45) karuM nahIM, karAvuM nahIM, anumoduM nahIM--kAyAthI. (46) karuM nahIM, karAvuM nahIM, anumoduM nahIM-- manathI, vacanathI (47) karuM nahIM, karAvuM nahIM, anumoduM nahIM-manathI, kAyAthI (48) karuM nahIM, karAvuM nahIM, anumo nahIM-vacanathI, kAyAthI. (49) karuM nahIM, karAvuM nahIM, anumoduM nahIM- manathI, vacanathI, kAyAthI. 32 3 3. 2 33 1 3 3 kula yoga 49 - covIsamo bola 199 = Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muni hiMsA vagere pApono tyAga nava koTithI kare che. zrAvaka ghaNuM-kharuM be koTithI laI ATha koTi sudhI tyAga kare che. karavuM-manathI, vacanathI, kAyAthI, karAvavuM-manathI, vacanathI, kAyAthI, anumodana arthAt samarthana karavuM-manathI, vacanathI, kAyAthI, A traNe eka ja zreNImAM Ave che. hiMsA karanAra hiMsaka che, hiMsA karAvanAra paNa hiMsaka che ane hiMsAnuM samarthana karanAra-hiMsAne sArI samajanAra paNa hiMsaka che. A rIte manathI hiMsA karanAra hiMsaka che, vacanathI hiMsA karanAra hiMsaka che ane kAyAthI hiMsA karanAra paNa hiMsaka che. karanAra, karAvanAra ane karavAmAM anumodanA karanAranAM mana, vacana ane kAyAno saMbaMdha karavAthI nava bhAMgA(vikalpa) banI jAya che. karma lAgavAnA A nava mArga che. tyAga dvArA temane rokI zakAya che. temanA virodhane saMvara kahe che. = 3. jIva-ajIva 178 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacIsamo bola cAritra pAMca 1. sAmAyika cAritra 2. chedopasthApya cAritra 3. parihAra-vizuddhi cAritra 4. sUkSma-samparAya cAritra 5. yathAkhyAta cAritra cAritra zabdanA traNa artha che1. AtmAnI azuddha pravRttiono nirodha. 2. AtmAne zuddha dazAmAM sthira rAkhavAno prayatna. 3. jenAthI karmono kSaya thAya che, tevI pravRtti. sAmAyika cAritra samabhAvamAM sthira rahevA mATe saMpUrNa azuddha pravRttiono tyAga karavo te sAmAyika-cAritra che. chedovasthApana vagere cAra cAritra A(sAmAyika)nA ja viziSTa rUpo che. AmAM AcAra ane guNasaMbaMdhI keTalIka vizeSatAo che, AthI tene judI zreNImAM rAkhavAmAM Avela che. sAmAyika cAritra sarva sAvadya yogano tyAga karavAthI prApta na = pacIsamo bola0 179 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. traNa karaNa--karavuM, karAvavuM, anumodana karavuM ane traNa yoga-mana, vacana, kAyAthI pApayukta pravRttino tyAga karavo te sAmAyika cAritra che. AnAthI avrata-Azravano saMpUrNapaNe nirodha thaI jAya che. chedopasthApya cAritra Ano eka artha che - vibhAgapUrvaka mahAvratonI upasthApanA karavI. Ano bIjo artha che.-pUrva-paryAyano cheda thavAthI je cAritra prApta thAya che te cAritra. sAmAyika cAritrAmAM sAvadya yogano tyAga sAmAnya rUpe thAya che. chedopasthApya cAritramAM sAvadya yogano tyAga cheda(vibhAga athavA bheda)pUrvaka thAya che. dIkSA grahaNa karatI veLAe sAmAyika cAritra aMgIkAra karavAmAM Ave che. AmAM mAtra "sabaM sAva no parvavAmi sAvadya yogano tyAga karavAmAM Ave che. paraMtu dIkSita thavAnA sAta divasa ke cha mahinA pachI sAdhakamAM pAMca mahAvratonuM vibhAgapUrvaka AropaNa karavAmAM Ave che. tene chedopasthApya cAritra kahevAmAM Ave che. prathama lIdhelI dIkSAmAM doSApatti AvavAthI tenuM chedana karI pharIthI navA svarUpe ja dIkSA levI te paNa chedopasthApya cAritra che. sAmAyika ane chedopasthApya cAritra chaThThAthI navamAM guNasthAna sudhI hoya che. parihAra-vizuddhi cAritra parihArano artha che-vizuddhinI viziSTa sAdhanA. A vizuddhimaya cAritranuM nAma parihAra-vizuddhi che. A cAritramAM parivAra nAmanI tapazcaryA karavAmAM Ave che. nava muni sAthe maLIne A cAritranI ArAdhanAmAM aDhAra mahinA sudhI kaThora tapazcaryA kare che. prathama cha mahinA cAra sAdhuo tapazcaryA kare che, cAra sAdhuo temanI sevA kare che. eka sAdhune AcArya cUMTavAmAM Ave che. bIjA cha mahinA je cAra sAdhuo sevA karatA hatA, teo tapazcaryA kare che ane jeo tapazcaryA karatA hatA, teo = 3 jIva-ajIva, 180 che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA kare che. AcArya tenA te ja rahe che. trIjA cha mahinAmAM AcAryapada dhAraNa karanAra tapazcaryA kare che ane bAkInA AThamAMthI koI ekane AcAryapada para niyukta karavAmAM Ave che tathA bAkInA sAta sevArata rahe che. tapasyAnuM vidhAna kramAMka kALa jaghanya madhyama utkRSTa grISmakALa upavAsa belA telA 2 ziyALAmAM belA telA colA 3 varSAkALamAM telA colA paMcolA* A cAritra sAtamA ane chaThThA guNasthAnamAM hoya che. sUkSma-saMpAya cAritra je avasthAmAM krodha, mAna ane mAyAno upazama ke kSaya thaI jAya che, mAtra sUkSma lobhano aMza vidyamAna rahe che, te samuThThala avasthAmAM sUkSma-saMpAya nAmanuM cAritrA prApta thAya che. yathAkhyAta cAritra je avasthAmAM moha sarvathA upazAMta ke kSINa thaI jAya che te avasthAne yathAkhyAta cAritra kahe che. tene vItarAga-cAritra paNa kahI zakAya che. temAM pApa-karma lAgavAnuM sarvathA baMdha thaI jAya che. A cAritranA adhikArI be jAtanA munio hoya che-upazAMta mohavALA tathA kSINa mohavALA. upazAMta mohavALA munio te ja bhavamAM mokSamAM jaI zakatA nathI. kSINa mohavALA munio te ja bhavamAM mokSa prApta karI le che. A cAritra agiyAramAthI caudamA guNasthAna sudhI hoya che. sAmAyika-cAritranuM AMzika rUpe pAlana karanAra(bAra vratonuM pAlana karanArA) ke AMzika rUpamAM AraMbha-samAraMbhathI nivRtta thanAra dezavratI-zrAvaka kahevAya che ane pAMca cAritronuM yathAvidhi pAlana karanAra sAdhu kahevAya che. 1. belA- be divasanA lagAtAra upavAsa. 2. telA-traNa divasanA lagAtAra upavAsa. 3. colA cAra divasanA lagAtAra upavAsa. 4. paMcolA pAMca divasanA lagAtAra upavAsa. = pacIsamo bola0 181 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 8. gati NAme NaM bhaMte! kativihe paNNatte ? goyamA ! cavvihe paNNatte, taM jahA -- Nirayagati NAme, pariziSTa paccIsa bola H saMdarbha-sthAna tiriyagati NAme, maNuyagati NAme, devagati NAme / (paNNavaNA pada 23 sU0 39) egeMdiyA, beiMdiyA, teiMdiyA, cauriMdiyA, paMcidiyA / ( AvassayaM - iriyAvahiya suttaM) chajjIvaNikAyA paNNattA, taM jahA-- puDhavikAiyA, AukAiyA, teukAiyA, vAukAiyA, vaNassaikAiyA, (ThANaM 6 / 6) tasakAiyA / kati NaM bhaMte! iMdiyA paNNattA ? goyamA ! paMca iMdiyA paNNattA, taM jahA -- soiMdie, cakkhidie, ghANidie, jibbhidie, phArsidie / (ThANaM 4/3/443) iMdiyapajjattIe, ANApANupajjattIe, (bhagavaI 3/1/17) prANa daza / ( ThANaM 10 / 98 TIkA) paMca sarIrayagA paNNattA, taM jahA orAlie, veDavvie, AhArae, teyae, (ThANaM 5/25) AhArapajjattIe, sarIrapajjattIe, bhAsApajjattIe, maNapajjattIe / kammae / kativihe NaM bhaMte! joe paNNatte ? goyamA ! paNNarasavihe joe paNNatte, taM jahA--1. saccamaNa joe 2. mosamaNa joe 3. saccAmosamaNa joe 4. asaccAmosamaNa joe 5. saccavai joe 6. mosavai joe 7. saccAmosavai joe 8. asaccAmosavai joe 9. orAliyasarIra kAya joe 10. orAliyamIsAsarIra kAya joe 11. veDavviyasarIrakAya joe 12. veuvviyamIsAsarIra kAya joe 13. AhAragasarIra kAya joe 14. AhAragamIsAsarIra kAya joe 15. kammAsarIra kAya joe / (bhagavaI 25/6) aNNANa sAgArovaoge NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ? goyamA ! aTThavihe paNNatte, taM jahA- 1. AbhiNibohiyaNANasAgArovaoge, 2. suyaNANa........ 3. ohiNANa. 4. maNapajjavaNANa 7. suya 5. kevalaNANa........ 6. mati aNNANa 8. vibhaMgaNANa.. I jIva-ajIva 182 Jain Educationa International ............... For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNagArovaoge NaM bhaMte ! kativihe paNNatte ? goyamA ! cauvvihe paNNatte, taM jahA-9. cakkhudaMsaNaaNAgArovaoge 10. acakkhudaMsaNa.... 11. ohidaMsaNa .... 12. kevaladaMsaNa .... / . _ (paNNavaNA pada 29sU0 2-3) 10. kati NaM bhaMte ! kamma-pagaDIo paNNattAo? goyamA! aTu kamma-pagaDIo paNNattAo, taM jahA-NANAvaraNijjaM, daMsaNAvaraNijjaM, vedaNijjaM, mohaNijjaM, Auya, NAma, goyaM, aMtarAiyaM / - (paNNavaNA pada 23 sU0 1) 11. kammavisohi maggaNaM paDucca cauddasa jIvANA paNNattA, taM jahA micchAdiTThI, sAsAyaNasammadiTThI, sammamicchAdiTThI, avirayasammadiTThI, virayAvirae, pamattasaMjae, appamattasaMjae, NiyaTTibAyare, aniyaTTibAyare, suhumasaMparAe, uvasamae vA, khavae vA, uvasaMtamohe, khINamohe, saMjogI kevalI, ajogI kevlii| (samavAo 14/5) 12. indriyonA 23 viSaya. (pa0 23/2) 13. dasavihe micchatte paNNatte, taM jahA--adhamme dhammasaNNA, dhamme adhammasaNNA, amagge maggasaNNA, magge amaggasaNNA, ajIvesu jIvasaNNA, jIvesuajIvasaNNA, asAhusu sAhusaNNA, sAhusu asAhusaNNA, amuttesu muttasaNNA, muttesu amuttsnnnnaa| .. (ThANaM 1074) 14. jIvanA 14 bheda samavAyAMga 14 sU01 ajIvanA 14 bheda paNNavaNA 1/3/36 puNyatattvanA 9 bheda ThA0 9 sU0676 pApanA 18 bheda bha01 u09 AzravanA bheda ThA05/24 saMvaranA bheda ThA05/25 nirjarAnA 12 bheda bha0 25/7 mokSatatvanA yAra me u0 28/2 15. kativihA NaM bhaMte ! AyA paNNattA ? goyamA ! aTThavihA AyA paNNattA, taM jahA-daviyAyA, kasAyAyA, jogAyA, uvaogAyA, nANAyA, daMsaNAyA, carittAyA, vIriyAyA (bhagavaI 12/10/200) . pariziSTa..183 . Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. egA NerayANaM vaggaNA, egA asura kumArANaM vaggaNA cauvIsadaMDao jAva egA vemANiyANaM vaggaNA / ( ThANaM 1 sU0 141 - 164) goyamA ! challesAo paNNattAo, taM jahA -- kaNha lessA NIla kAu teu pamha sukka lessaa| 17. kati NaM bhaMte! lessAo paNNattAo ? (paNNavaNA pada 17 sU0 36) 18. vivihA raiyA paNNattA, taM jahA -- sammAdiTThI, micchAdiTThI, sammAmicchAdiTThI (ThANaM 3/184) 18. cattAri jhANA paNNattA, taM jahA aTTe jhANe, rodde jhANe, dhamme jhANe, sukke jhANe (samavAo 4 / 2) 20. dhammo ahammo AgAsaM kAlo puggala jaMtavo / esa logo ti pannatto jiNehi varadaMsihi // dhammo ahammo AgAsaM davvaM ikkikkamAhiyaM / atANi yadavvANi kAlo puggala jaMtavo // 21. duve rAsI paNNattA, taM jahA-- jIvarAsI ceva, ajIvarAsI ceva 22. zrAvakanAM 12 vrato. 23. paMca mahavvayA paNNattA, taM jahAsavvAo pANAivAyAo veramaNaM musAvAyAo veramaNaM adiNNAdANAo veramaNaM mehuNAo veramaNaM pariggahAo veramaNaM 11 11 ?? 11 Jain Educationa International (uvAsagadasA 28/7/8) bhava-bhava 184. (ThANaM 5/1) 24. bhaga0 8/5/237 25. paMcavihe saMjame paNNatte, taM jahA -- sAmAiyasaMjame, chedovaTThAvaNiyasaMjame, parihAravisuddhiyasaMjame suhumasaMparAyasaMjame ahakkhAyacarittasaMjame For Personal and Private Use Only (samavAyAMga 2 / 2) (uvAsagadasA a0 1) (ThANaM 5/139) Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ abhivaMdanA 'vIsamI sadInA ATha ATha dazaka sudhI prakAza pAtharatI ApanI vizva prabhAvaka prajJAne | amArI koTi koTi vaMdanA. 'koIne Aja ApanAmAM vivekAnaMdanA | darzana thAya che, koI ApanAmAM kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya sajIva thatA anubhave che, to koI Apano 'saMbodhi' graMtha vAMcI aMtaramAMthI uccare che - 'vaMde mahAprazaM jagadguruma.' prekSAdhyAna paddhati, jIvanA 'vijJAna prazikSaNa ane Agama anusaMdhAnarUpI trividha jJAnagaMgA vihAvI Ape amArA jIvana udyAnane sIMcyo che. anekAnta bhAratI prakAzananA mAdhyamathI Aje ApanA caraNamAM pAMca karoDa gujarAtI 'bhASAbhASI jano zraddhA ane samarpaNano. ' arNa arpaNa karatAM atyaMta AnaMda ane gauravanI anubhUti vyakata kare che. l anekAnta bhAratI prakAzanA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only