Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 666666 00000000ODOA 0666666666666Sbe mApatI sUga HINa saMgraha bhAga trIjo
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAsanapati zrI mahAvIrasvAmite namaH zAstravizArada jainAcArya zrI vijayadhasUrIzvarAya namaH zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhAga trIjo ( zataka 12 thI 20) harI, amRta munirAja zrI vidyAvajyajI mahArAjanA ziSyaratna nyAya-vyAkaraNa-kAvyatI panyAsa zrI pUrNAnaMdavijayajI mahArAja (kumAra zramaNa )
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : zrI jagajIvanadAsa kasturacaMda zAha C/o. zrI vidyAvijayajI smAraka graMthamALA Po, sAThaMbA ( sAbarakAMThA) vAyA : dhanasurA A. P. Ry. prathamavRtti H 2,000 I. sa. 1979 : vi. saM. 1935 vIra saM. 2505 : dharma saM. 17 mUlya: rUpiyA dasa zAha giradharalAla phulacaMda sAdhanA mudraNAlaya | dANApITha pAchaLa bhAvanagara 364001
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ sama paNa zAMta svabhAvI, prasannacitta, samAja hitecchuM, parama pUjya jainAcArya 1008 zrI vijayapremasUrIzvarajI mahArAjanA * 24 bhago mA bhASAnuvAda pUrNo'yaM, samyagdRSTayA vivecitaH / granthaH tArtIyiko bhAgaH paJcamAGgasya pAvanA // 1 // dharma bhakti suziSyasya jainAcAryasya dhImataH / samaya'te mayA premNA premasUreH karAmbuje / / 2 / / viMzati zataka yAvat granthe'smin me parizramaH / tvadAziSA susampannaH bhavatvapre'pi sA sadA / / 3 / / lavIya, ... 5. pUrdhAnar :
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainI vANI stuti - jIyAt jIyAt sadA jIyAt jainI vANI jagattraye / .. saMsAratApa gdhAnAM jauvAnAM saukhyadAyinI // 1 // mahAdhIrA ca gambhIrA trilokI dravyasAdhikA / vANI tIyakRtAM mAnyA devadAnavamAnavaiH // 2 // ahaMdvaktraprasUtA yA kamAghadAhane kSamA / moha krodha zame mukhyA mokSamArga vidhAyikA // 3 // manmatijJAnalAbhArthe bhASAnuvAda gumphitA / . kyAkhyAprajJaptiH pUjyA sA pUrNAnanda dadAtu me // 4 // jainIvANI prathayatu sukha mAdRzebhyo janebhyaH, -pUrNAnandA jinavaramukhe zobhamAnA sadaiva / pApAsavinaya rahitaH krodhamAyAsubaddhaiH,.. sevyA pUjyA nahiM bhavati yA durjanaH sA satIva // 5 / / '
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ # # # # # # # # # # # + + + + + + + + + + + + + jagapUjya sva. zrI vijayadharmasUrIzvarajI ma. + + + + + + + + + + + + + + + 1 + 4 + + + 1 + 4 ++ + + + + + + + + ++ + + + + ++ + ++ E + + + + + + + ++ + + + + + + + + + + + + + + +++
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Gan tha vijayadharmasUrI stuti $3 jAto yanmukhabhAbharairabhibhavAd mlAno'ntarinduH zucA yad dehadyutitojjanatitarAM bhasmIbabhUvasmaraH / yad bhAgyArjana cintayA suragaNo'svapno'vinidro'bhavat jJAnAdvaitamataM punaH prakaTitaM vyApterbhuvo yaddhiyA // 1 // prauDhapratApabhAjo jagadupakArA jayanti te guravaH / zAstravizArada jainAcArya zrI vijayadharmasUrIndrAH || 2 || pramANaparibhASA TIkAkAra nyAyavizArada dhyAyatIrthaM munirAja zrI nyAyavijayajI. (()
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 guru vaMdanA -brahmacarya dharmanI sAdhanAthI jemanA mana, vacana ane zarIra prabaLa purUSArthamaya hatAM. -AgamajJAna dvArA jeo pravRttizIla hovA chatAM paNa pitAnA AtmAmAM suvyavasthita hatAM. -svArtha tyAgapUrvaka jeo parArthavyasanI hatAM -jemanI vANImAM mIThAsa, AMkhamAM eja, kapALamAM camaka, hRdayamAM dayA, haTha para sarasvatI ane hAthamAM lakSamIdevIne vAsa sadaiva' hato. -jemanA jIvanamAM ahiMsAne pracAra, saMyamanuM sthApana che ane tapanuM ArAdhana mukhya hatuM. te parama pUjya gurudeva 1008 zrI vidyAvijayajI mahArAjane mArI bhAvabharI vaMdanA heje. lI. sevaka pUrNAnaMdavijaya
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ` m m m m m m ` m h m ` h ` m w m y m h h 3
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhakIya nivedana zataka 12 thI 20 sudhI vistRta ane sarvAMgrAhya vivecanathI pUrNa ' bhagavatI sUtra sAra sa`graha 'nA trIjo bhAga prakAzita thatAM mArA AnandanI sImA rahetI nathI. 42 varSanA cAritra paryAyamAM jaina vANImAM sa` zreSTha dvAdazAMgI ane temAM paNa bhagavatIsUtranI yatkiMcit aMze paNa huM sevA karI zakayo chuM tathA patithI laI sarvasAdhAraNa jJAna jijJAsuone eka uttamAttama bheTa ApI rahyo chuM mATe AvA pavitra kAmAM mane zA mATe Ananda na thAya ? tema chatAM mArA kAyamAM je bhAgyazALIonA mane sahakAra maLyuM che temane saunA huM RNI chuM. : (1) svapnamAM paNa zraddheya, dhyeya, smaraNIya paramapUjya gurudevazrI vidyAvijayajI ma.nA asIsa AzIrvAMda mArA kSayeApazamanu mukhya kAraNa banyuM che te vinA mArA jevA niHsahAya ane pramAdrIne AvA utsAha kayAMthI Ave? (2) mane khelatA baMdha karIne lekhanakArya mAM utAranAra sva. manasukhalAla mahetA, AnAthI pahelA prakAzita thayelA bhagavatIsUtranA prakAzA, lekhake tathA mArA kAne prAtsAhita karanArA muMbainA sa MdhA tathA bIjA puNya zAlIonuM smaraNa bhUlAya tema nathI.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (3) mArI vinaMtIne mAnya karI presa kApInuM' cekiMga tathA prastAvanA lakhI ApanAra pUjaya AcArya zrI vijayakIcindrasUrIzvarajInA upakAra zI rIte bhUlAya ? (4) mane bhagavatIsUtranA ceAgAhana karAvanAra pUjya zAMtamUrti jainAcArya zrI vijaya premasUrIzvarajI ma. tathA vijaya sudhasUrIzvarajI ma.nI smRti bhUlAya tema nathI. ( ) mArA vivecanamAM bhagavatIsUtra mULa ane TIkAnA sa'pUrNa bhAva utAravAmAM, temaja mArI yathAmatie nyAya ApavAmAM, me pramAda karyAM nathI. tema chatAM mati ajJAnanA kAraNe yA presa doSanA kAraNe kSati rahI gaI hAya tA vAMcako daragujara kare. vivecana kevu rahyuM che? tenA niyata sAratattvane grahaNa karanArA vAMcako ja jANI zakaze? * chevaTe mane madhI rIte sahAyaka thanArA viDaleAnu abhivandana tathA khIjA saunuM abhinandana karIne virAma pAmuM chuM. zAsanamAtA zrI padmAvatI mAtAne mArI prArthanA che ke, huM cothA bhAgamAM bhagavatIsUtranI pUrNAhuti karI zaku te mATe mArA sahAyaka banajo. 2035, ASADhI pUrNimA zAMtAvADI jaina upAzraya, aMdherI ( vesTa ), su`baI-58 pIna kADa na. 400 058 ** lI: 5. pUrNAnaRRvijaya ( kumArazramaNa )
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ pahelA bhAganA udghATana prasaMge rArIvalI-jAmalIgalI) grantha lekhaka tathA uddaghATaka zrImAna khubacaMda rAjI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ che prakAzakIya nivedana goooooooooooooooooooooooooooooooooooooood vAcakenA karakamaLamAM amArUM nivedanapatra mukatAM amane Aje AnaMdane pAra nathI. kemake nAnakaDuM amArUM Ima ane saMgha paNa nAne chatAM amAre utsAha atyadhika hevAthI, parama pUjya paMnyAsajI zrI pUrNAnaMdavijayajI(kumArazramaNa) tathA vayevRddha munirAja zrI devavijayajI mahArAjanI preraNA prApta karIne amArA saMghe "zrI vidyAvijayajI smAraka graMthamALA" nAmanI saMsthA ubhI karI, te samaye amArI haraNaphALane khyAla amane kyAreya AveluM na hatuM ke samAjane atI upayogI nAnA moTA prakAzane sAthe dvAdazAMgImAM sarvazreSTha, arthagaMbhIra, dravyAnuyegapUrNa vyAkhyA prajJapti (bhagavatI sUtra) upara vizALa, vizada ane sarvagrAhya vivecanAtmaka graMthanI abhUtapUrva bheTa karavAne avasara amane prApta thaze. che paraMtu jIvanamAM satyazraddhA, zAsananI vaphAdArI ane cadvidha saMghanI yathAzakti sevA karavAno nikhAlasa bhAva vartate hoya te te kAryomAM zAsanadevanI kRpA utaryA vinA keI kALe rahetI nathI, amArA mATe Ama ja thayuM che anyathA bhagavatI satra sAra saMgrahanA trIjA bhAganuM prakAzana karavA mATe Ave apUrva lAbha amane kyAMthI maLI zakavAne hatuM? nA be bhAga prakAzita karyA pachI te graMthanI prazaMsAnA patra ane e paNa amane maLatA rahyAM che, pariNAme amAre utsAha vadhate ja gayo ane Aje zataka 12 thI 20 sudhIne : ! = = .
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ te trIjo bhAga caturvidha saMghanA karakamaLamAM arpita karI rahyAM chIe. AzA ane vizvAsa che ke baMne bhAganI mAphaka A prastuta graMtha paNa prazaMsanIya banaze. - - svargamAM birAjamAna, parama pUjya, gurUdeva zrI vidyAvijayajI mahArAjane asIma upakAra amAro saMgha kyAreya bhUlI zake tema nathI. tevI rIte temanA varad haste vi. saM. 1994nA mAgasara sudi 10nA pavitra divase karAMcI (siMdha) mukAme dIkSita paMnyAsajI zrI pUrNAnaMdavijayajI mahArAja paNa bhUlAya tema nathI. A ' zAsanadevane pharI pharI eka ja prArthanA che ke amane tathA amArA sAMThabA saMghane uttamattama sAhityasevA karavAne lAbha maLatA rahe. amArI pravRttimAM sahAyaka saMghone tathA vyakti vizeSa puNyazAlione ame AbhAra mAnIe chIe ane prArthIe chIe ke bhaviSyamAM paNa amArI sevAnI kadara karatA rahe. bhAvanagara sAdhanA mudraNAlayanA mAlika zrI giradharabhAIe A kAma pitAnuM samajIne zIghratAthI karI ApyuM che te mATe AbhAra. jekeTa uparane triraMgI samavasaraNane bleka paramapUjya zAMta svabhAvI, jainAcArya zrI durlabhasAgarajI mahArAjanI asIma kRpAthI ame meLavI zakyA chIe, te mATe temane upakAra bhUlAya tema nathI. lI. jagajIvanadAsa kasturacaMda zAha saM. 2035, prakAzaka ASADhI pUrNimA sAThaMbA (sAbarakAMThA)
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( zrI bhagavatIsUtra sAra saMgrahanA bhAga 1-2 daLadAra grantharUpe A pahelA pragaTa thaI cUkyA che ane have A trIjo bhAga paNa lagabhaga 600 pRSThone daLadAra-Akaragrantha tarIke pragaTa thaI jijJAsuonA karakamaLamAM rajU thaI rahyo che. | vikrarya paMnyAsajI zrI pUrNanandavijayajI gaNIvarane tAtvika viSayane saraLa ane sAdI bhASA zailImAM rajU karavAnI kaLA hastagata thaI che, jethI prathamanA baMne bhAganI jema A tRtIya bhAga paNa A viSayanA jijJAsuone khUba ja gamI jaze e hakIkata che. zrI bhagavatIjI sUtra eTale dravyAnuyogane ajoDa khajAne. mukhyatve bhagavatIjImAM dravyAdi padArthonI jhINavaTabharI tArika carcA-vicAraNA karavAmAM AvI che, je ke AmAM gaNitAnuga, caraNakaraNAnuga ane kathAnuga paNa prasaMge prasaMge najare caDe che, paNa te gauNa che. zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahanA pahelA, bIjA tathA A trIjA bhAgamAM prathama zatakathI laI vIsa zataka sudhInuM vizada vivecana karavAmAM AvyuM che. jyAM jevuM vivecana karavuM ghaTe tyAM tevuM viziSTa vivecana paMnyAsapravarajIe karyuM che ane jyAM TUMkAvavuM joIe tyAM TUMkAvyuM paNa che. zrI bhagavatIjI sUtra jevA jaTila ane gahana viSaya para kalama calAvavI e kaMI sAmAnya sAdhunuM kAma nathI, te tenA upara lokabhAgya ane vidvadurbhAgya zailimAM ane temAM paNa
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zAstra ane siddhAMtane vaLagI rahI, vaphAdAra rahI viziSTa ane te paNa bedhaprada tathA rasa zailimAM nirUpaNa-prarUpaNa-vivecana karavuM e keTaluM kaThina ane kaparuM kArya che, A vastu sAdhAraNa janatA na samajI zake e svAbhAvika che mATe ja kahyuM che ke - "vidvAna evA hi jAnAti vikajjana parizramama, nahi vadhyA vinAnAti guvI prasavavedanAma ." e AvA bhagIratha kArya mAM gurukRpA, zAradAmaiyAnI mahera, jJAnAvaraNIyAdi karmone kSaye parama, avirata parizrama, khaMta, cIvaTa ane kaMIka karI chUTavAnI tamannA ne dhagaza joIe tyAre ja AvA zubha kAryo nirvidane pAra paDe che, nahitara "sArA kAmamAM se vighana" AdaryA adhurA rahe, evuM paNa bane che. - vivecana paddhatimAM bhASAne khoTo ADaMbara ke vidvatAne DeLa karavAmAM AvyuM nathI. bhASAzali saraLa, gaMgAnA pravAhanI jema svaccha ane suMdara hoI A graMthe A viSayanA jJAnapipAsu-jijJAsuo mATe AzIrvAdarUpa nIvaDaze ema ni:saMdeha huM kahI zakuM chuM. mAtA jema bALaka paranA vAtsalyathI bhejanane keLIye tayAra karI enA mukhamAM mUke che ane bALaka gaTaka karate gaLe utArI de che, tema lekhake vAMcaka jijJAsuo ane tatvapipAsuo upara apAra ne anahada karUNa dAkhavI viSayane sAdI saraLa zailimAM rajU karyo che jethI sahelAIthI sau kaI samajI zake ane tene lAbha laI zake vartamAnakALe AvA tArika ne sAtvika viSayanI jijJAsAmAM ghaNI moTI oTa AvI che. janatAne kathA-vArtA,
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 ToLa Tappa, DITeTIva ke aMgArika kAlpanika nevela-upanyAsa vagere vadhu game che, enuM vAMcana vadhavAthI janamAnasa vadhu ne vadhu vikRta banatuM jAya che. janatA Aje ulTI gaMgAnA pravAhanI jema unmArge jaI rahI che. - dravyAnuyoganA Thesa jJAtA tathA tenA vivecana kartA vidvAne ati alpa saMkhyAmAM che, kAraNa ke lekaca vyAvahArika jJAna pratye vadhI rahI che. B.A.M.A,C.A., DekaTara, lIDara ane mAnavane lIDara banavuM che. A vyAvahArika jJAnane uttejana ApanArAonI saMkhyA vadhI rahI che. A ja karavA jevuM che, jANe AmAM ja dharma che, ema samajAvavAmAM Ave che. "bhaNaze nahi te khAze zuM? bhaNaze nahi te bhUkhe maraze? paNa Aje bhaNelA bhUkhe mare che ke vagara bhaNelA? nAstikane rAphaDo phATyo che. vartamAna keleja jevI zikSaNa saMsthAo nAstikenA kArakhAnA ja samajavA. pazcimAtya vidvAna mekelenI dhAraNa sAce ja pAra paDI rahI che. "sA vidyA yA vimuktaye" e sUtranuM rahasya bhUlAI gayuM che. peTane kUtarA paNa bhare che, emAM navAI nahi, paraMtu navAI ke Azcarya emAM che ke je kaI kALe karyuM nathI. Eat, drink and be marry is not the motto of my life. basa khAvuM ane bhegavavuM e ja jIvanane sAra nathI. kemake jAnavare paNa khAya che pIve che ane bega bhogave che; jAnavara ane mAnava jIvanamAM pharaka zuM ? mAnava-mahAmAnava banavA mATe sarjAye che, nahi ke jema tema jIvana pUru karavA. mAnave pitAnI buddhi, zakti ane samajane sadupayega karI jIvana vikAsa-Atma vikAsa AtmAnI pragati karI urdhvagamana karavAnuM che. Aje hoTela, haspITala, hAIskUla ne hosTelanI jarUra
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 ' jAya che paNa mULamAMthI rAga ja nAbUda karI de tevI sasthA temane huM khaga lAge che. keLavaNInI kANu nA pADe che ? keLavaNInI atyaMta jarUra che, roTalI paNa keLavAyelI hAya tA tarata gaLe utarI jAya che, keLavAyeluM jAnavara paNa sarkasamAM kevu' adbhUta kArya karI batAve che jethI prekSako paNa Azcaryamugdha banyA vinA rahetA nathI. paNa Adhunika keLavaNI AtmajJAna vagaranI hAi mANasa AtmAne bhUlI jAya che. A bhAratIya saMskRti eTale bhArata dezamAM Thera Thera jyAM jAo tyAM AtmA, paramAtmA, dha, kama', puNya ane pApanI carcA vicAraNA thatI hatI, tyAM Aje kevaLa bhautikavAdanI elabAlA khelAi rahI che, pAzcimAtya dezanA AinsTAIna jevA prasiddha vidvAne Aje AtmA jevA padArthAne mAnavA lAgyA che. vijJAnane AviSkAra kaI muDadAoe karyAM nathI. vijJAnanA vikAsamAM vaijJAnike huve mAnavA lAgyA che ke AnI pAchaLa koI akaLa, agamya, adRzya padAtha kAma karI rahyo che, jene ApaNe cetana kahIe chIe. ithara jevA padArthoM mAnIne dharmAstikAya Adi padArthAnI najIka teo AvI rahyA che. samayanI sUkSmatAne pIchANavA lAgyA che, paramANunI zedhamAM lAgyA che. jema jema vijJAna vadhatu jAya che tema tema pAzcAtya dezeAnA vidvAnAne jJAna, bhAna ane zAna Ave che ke : ApaNI zeAdha ghaNI adhUrI che. tema chatAM paNa dravya, guNa ane paryAyanuM sapUrNa jJAna sajJa bhagavata sivAya bIje kANu dharAvI zake? mATe ja sarvajJa paramAtmA, vItarAgadeva e ja upAsya che, ArAdhya che ane emanA ja vacanA TaMkazALI sA e se| TakA sAcA ane pramANa che. AvI AsthA dRDha banAvavI joie. atyAre manaHpa va
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke kevaLajJAna nathI paNa avadhijJAna zakya che, mATe ja dUranA pradezamAM AzcaryakArI ghaTanAo banatI sAMbhaLI rahyA chIe. AvA viSamaya viSama kALanA viSama vAtAvaraNamAM ApaNuM sAdhu-saMtene sajAga banavAnI jarUra che. kyAMka sukhada ane prazasya prayatna thaI rahyAM che e AnaMdanI vAta che paNa pAchA pitAnA mAnelA ekaThAmAM je goThavAI jaze to pAchuM pariNAma viparIta Avaze. "sAkSarA yadi viparItA bhavanti tahiM rAkSasA bhavanti" evI dazA na thAya mATe gaLathuthImAM ja "name e savasAhUNaM" "mittI sava bhUsu" kaI pakSa-viyakSa, Agraha-kadAgraha ke haThAgrahamAM na taNAI javAya tenuM purUM dhyAna rAkhavAnuM che. vidvAna paMnyAsajI zrI pUrNAnaMdavijayajI gaNIvaranuM hRdaya Ama pokArI UThayuM che. eTale temaNe cekIdAra banI jAgatA reje"nI rena mArI gADha nidrAmAM poDhelA mAnavIne kiMDiMma nAde jagADavAno prayatna karyo che. dravyAnuyegane viSaya ja e sarasa che ke, AtmA tenA ciMtana manana ane nididhyAsanamAM tanmaya banI jAya, otapreta ne ekAgra banI jAya mATe ja sahastrAvadhAnI sUripura dara zrI munisuMdarasUrIzvarajI mahArAje cittane sthira karavAnA upAyamAM adhyAtma kalapakuma jevA mahAgranthamAM jaNAvyuM che ke "svAdhyAya gezcaraNa kriyAsu" eTale svAdhyAya dharma ja cittane ekAgra karavAnuM amegha sAdhana che. zrI mASatuSamuni svAdhyAyamAM lIna banatAM kevaLajJAna pAmI gayA kAraNa ke svAdhyAya e utkRSTatama AtyaMtara tapa hovAthI saMvara ane nirjarAne prakRSTatamakAraka che. mATe ja ghaDI be ghaDI svAdhyAya karavA jarUra che. navuM.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jJAna prApta thAya, jUnAnu parivartana thAya ane jema jema sabhyajJAna vadhe tema tema vadhu ne vadhu tattva jijJAsA thAya tathA tattvajJAnamAM vRddhi thAya, je mithyAjJAnane nAza karavAnu sabaLa kAraNa che. samyagdarzana ane samyaktcAritrane zuddhatama anAvavA mATe samyajJAnathI atirikta ekeya bIjo mArga nathI. A trIjA bhAganA prAraMbhamAM bAramA zatakanA prathama udde zAmAM paramAtmA mahAvIrasvAmInI zrAvastI nagarImAM padharAmaNI, jIvAdi nava tattvAnuM nirUpaNu, zaMkha ane puSkalI zramaNeA pAsakanA adhikAra Ave che. lekhake atre jIva ajIvAdi nave tattvAnI carcA TuMkamAM paNa muddAsaranu varNana karyuM che. tyAra bAda yuddha jAgarikA, abuddha jAgarikA tathA sudana jAgarikAnA varNanamAM kevaLajJAnIone pahelI, sarvaviratidharAne bIjI ane samyagdaSTi jIvAne trIjI jAgarikAnuM varNana che. te prasaMge kaSAyAnI bhayaMkaratA ane enA kaTu vipAkanuM vivecana atyaMta asarakAraka, suspaSTa ane suvAcya zailIe thayu' che je hRdayasparzI banyu che. khIjA uddezAmAM uDDayana rAjAnA phaibA zayyAtarI zrImatI jayaMtI zrA.vakAnA prazno para prabhue tenA sacATa javAbe ApI sudara prakAza pAtharyAM che. prazno jANavA jevA che, "ladvA, gahiaTThA puTThiA, ane vinicchiaTTA" A vAkayo atre caritArtha thayA che. A rahyAM temanA prazno jIva bhAre zAthI mane ? temaja halake zAthI mane ? jIvAnu` uMghavuM sArU` ke jAgavuM? konu` uMghavuM ane nu bagavuM sArUM' ? jIvanA AThe prakAra temaja jIvA sabaLa sArA
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke nirbaLa dakSa sArA ke pramAdI? saMsAra eka di khAlI thaze ke kema? bhavasiddhika tathA abhayasiddhika AdinuM vivecana hRdayaMgama banyuM che. trIjAmAM narakanuM varNana, viSNuenA bhAgavatamAM paNa A viSaya kevI rIte carcA che? tathA jaghanya ane utkRSTa AyuSya maryAdA varNavAI che. cothAmAM pudgalenuM pariNamana, tenI vicitratA, tenI anaMta zakti, paramANunuM lakSaNa, temAM varNa--gaMdha-rasa-sparza keTalA hoya che? cAra ane ATha sparzInuM varNana, skaMdha kene kahevAya? be pradezathI laIyAvata anaMta anaMta skaMdha hoya che, tenuM saMghaTana ane vidhAna, bheda-chada, temAM vadi tathA parivartana kevI rIte thAya che? jugalaparAvarta kone kahevAya? ane tene prakAre. pAMcamAmAM kaSAya, pApasthAnake ane lazyA vagerenuM vivecana che. chaThThAmAM sUrya ane caMdra grahaNanuM rahasya, vAstavamAM grahaNa zI cIja che, parva rAhu ane nitya rAhu kene kahevAya che? temanA vimAnenuM varNana, grahaNa azubha zA mATe manAya che? tene pheTa tathA caMdrabala ane tArAbaLanuM svarUpa paNa darzAvAyuM che. sAtamA uddezAmAM lekane vistAra, AkAra, prakAra, zAzvata ane nitya sthiti. narakAvAsanI sthiti, saMkhyA tathA jIvanI rakhaDapaTTI zA mATe ? denA bhega vilAsanuM pariNAma. jIva mAtra sAthe thayelA anaMta saMbaMdha, nATakamAM jema ekanI eka vyakti vividha pATha bhajave che ane vividha vezaparivartana kare che tema pratyeka jIva karmonA pariNAme kevI kevI gatimAM paribhramaNa kare che ane kevA kaTu vipAke bhegave che ItyAdinuM spaSTIkaraNa karavAmAM AvyuM che. nAgapUjA zA mATe? denA cAra prakAra-dravyadeva, naradeva, dharmadeva, bhAdeva ane devAdhidevanuM svarUpa, temanI jaghanya utkRSTa Ayusthiti, vaikriya zarIranI
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 vicitratA, dene, virahAkALa temaja dravyAtmA, upa gAma. cArItrAtmA, kapAyAtmA, jJAnAtmA, vIyaMtmA, yegAmA ane darzanAtmA, Ama AtmAnA ATha prakAre darzAvI tenuM TUMkamAM suMdara vivecana karyuM che. teramA zatakamAM sAte narakanA jIvene cha lezyA pikI kone keTalI vezyA hoya che?. narakAvAsa keTalA? virbhAgajJAna eTale? bhavanapati denA AvAsanI saMkhyA, te AvAsa kyAM AvyA? vyaMtara tathA vANavyaMtara devanI utpatti, udvartana, sattA tathA kene keTalI vezyA hoya? temaja cAra prakAranI bhASA, dravya mana ane bhAvamana bhASA ane mana rUpI che ke arUpI? sacitta che ke acitta? ane tenA prakAro. tyAra bAda pAMca prakAranA zarIrane viSaya Ave che. audArika, vaikiya, AhAraka, tejasu ane kAzmaNa. A zarIre sacitta che ke acitta? rUpI che ke arUpI ? chaThThA uddezAmAM A viSayane caca sAtamA udezAmAM zrI gautamasvAmI bhagavAnane mRtyu viSe pUchatAM paramAtmA tenA javAbamAM pAMca prakAranA maraNa darzAve che. Avacika maraNa, avadhi maraNa, AtyaMtika maraNa, bALa maraNa, ane paMDita marazu. pAchA tenA traNa prakAranuM varNana karavAmAM AvyuM che. ItyAdi sarasa ane spaSTa vivecana sAthe udeze pUrNa thAya che. AThamA uddezAmAM karmanI sattA, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezabaMdha ane prakRtibaMdha Ama prakAra batAvI vizeSa jijJAsuone zrI prajJApanA sUtrathI jANI levAnI bhalAmaNa karavAmAM AvI che. - karma pahelA ke AtmA pahele? ATha kamanI jaghanya utkRSTa sthiti, pUrva kene kahevAya? rasabaMdhanI vicitratAnuM rocaka varNana temaja rasAta, sthitighAta ane guNa saMkramaNa kone
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya ? tyArabAda navamAM uddezAnA prAraMbhamAM lAgelA ati cAronI AlocanA ane doSanuM parimArjana karavAmAM Ave nahi te? AtmA virAdhaka banI jAya mATe doSanI zuddhi ane Atma nirIkSaNanI AvazyakatA che. A kAraNe pratikamaNanI maDuttA svataH samAI jAya che. teramA zatakanA dazamA udezAmAM vedanA, kaSAya, mAraNatika, vaikriya, AhAraka ane tejasa nAme che samuddaghAtanA viSaya pahelA bhAgamAMthI jovAnI bhalAmaNa sAthe zataka pUrNa thAya che. ' caudamuM zataka rAjagRhI nagarImAM bhagavAna mahAvIrasvAmI samavasaryA tyAM zreNika mahArAja pitAnA mahAna parivAranI sAthe bhAre ADaMbarathI paramAtmAnA darzanArthe Ave che. zrI gautamasvAmI bhagavAnane bhAvita aNagAranA maraNa viSe pUche che. kaI lesthAmAM kayA devalekamAM keTalI sthitine deva thAya? sarvajJa paramAtmA kramazaH te viSayenuM spaSTIkaraNa kare che. A rIte eka pachI eka bAramA zatakathI laI aDhAramAM zatakamAM AvatAM dazamA uddezAmAM samidvijanA prazno ane uttara uparAMta teNe svIkArelA bAra vrata upara lekhakanI kalama kharekhara saphaLa thaI che. leka hitArthe jenI pAMca hajAra nakale jUdI chapAvavAmAM AvI che. 19-20 zatakamAM bIjA ghaNuM praznottara uparAMta dharmAstikAyAdinA paryAnI vistRta carcA che. temAM paNa dharmano paryAye, cAritra kene kahevAya? aDhAra pApasthAnakenI carcA jUdA jUdA Agama pADe ApIne ghaNI ja gaMbhIratApUrvaka pUrNa karavAmAM AvI che. - Ama 9 zatakathI parIpUrNa prastuta pustakamAM yathAkrama pratyeka praznonuM saMkSepa ke vistArathI varNana karavAmAM AvyuM che.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA te TUMkI ja sArI ema samajIne prastuta pustaka ja hRdayaMgama karavAnI bhalAmaNa karuM chuM. A bhAgamAM dravyAnuyegane ke bhaya ane divya prajAne ThAlavAmAM Avyo che. AvA Akara samA dravyAnuyegathI bharyA bharyA graMthanuM ciMtana, manana ane nididhyAsa karatAM AtmA keTa keTalA karmonI nirjarA karI zake che te samajI zakAya tevuM che. trIjo bhAga prakAzita thayA pachI saheje cethA pAMcama bhAganI abhilASA rahe che. vidvAna paMnyAsajI mahArAje pitAnA samayane ke sadupayoga karyo che, keTale parizrama uThA che, keTa keTalA graMthanuM dehana-avalekana karyuM haze? sAce ja teo sAdhu dharmanI kriyAmAM, AcAra vicAramAM pravRtta rahI samAM mA vAyo" A sUtrane caritrArtha karI jIvanane ajavALI rahyAM che. teo bhaktothI dUra che, nahi te Aje te uMcA AvavuM muzkela che. chelle vivecana vizArada paMnyAsajI mahArAjazrIne punaH punaH abhinaMdu chuM. saMzodhananI taka ApI mane svAdhyAya karavAne lAbha ApavA badala AnaMda anubhavuM chuM. punaH paNa AvI amUlya taka mane maLe tevI apekSA rAkhuM chuM. zrI paMnyAsa pravara pUrNAnaMdavijayajI gaNavara dIrdhAyu jIvI zAsana prabhAvanAmAM, sAhitya pracAranA ane tAtvika lekhananA kAryamAM uttarottara vRddhi ane pragati sAdhatA rahe, nijanA kalyANa sAthe paranuM kalyANa karatA rahe. "svapara kAryANi sAdanetIti sAdhuH" A vyAkhyAne caritArtha karo eja eka aMtaranI abhilASA. . dahIsara tA. 26-6-09 zrI ladhilakSmaNasUri ziza kIticaMdrasUri
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta graMthanA lekhakanI TUMkI jIvanI devAdhideva bhagavAna mahAvIrasvAmInI 74mI pATane ujajavala karanArA zAstra vizArada jenAcArya zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAjanA praziSya ane zAsanadIpaka munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAja sAhebanA ziSyaratna panyAsa zrI pUrNAnaMdavijayajI mahArAjane janma rAjasthAnanA pAlI jIllA antargata sAdaDI zaheramAM thayo hato, je gaganacuMbI jaina maMdiro ane zraddhAzIla zrAvakethI suzobhita zahera che. tene vaDAvAsamAM rahetA bAphanA trIya zeTha nemacaMdajInA teo saMsArI putra che. temanI mAtAjInuM nAma madhIbena hatuM ane temanuM saMsArI nAma pukharAja hatuM. yauvananA prAraMbha kALamAM temaNe saMsAranI niHsAratA joI lIdhI ane dIkSA levAnI bhAvanA jAgI. manasvI purU bhAvanAne amalamAM mUkatA vAra lagADatA nathI, tethI teo karAMcImAM birAjamAna munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAja pAse jaI potAnI dIkSA levAnI bhAvanAne prakaTa karI ane khUba ja dhUmadhAmathI vikrama saM. 194nA mAgasara zudi 10nA divase dIkSA lIdhI ane temanuM nAma pUrNAnaMdavijayajI rAkhavAmAM AvyuM. dIkSita thatAMnI sAthe ja temaNe abhyAsamAM potAnuM mana parovyuM ane guru vacane para atUTa zraddhA hovAthI teozrInI AjJAnusAra paMca pratikamaNa, cAra prakaraNa, karmagraMtha,
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ maiM tattvArthasUtra Adine abhyAsa pUrNa karI saMskRta haeNmalaghu prakriyA vyAkaraNa cAlu karyuM, ane thADA ja samayamAM saMskRta bhASA upara sArA kAbu meLavyeA. pariNAme karAMcImAM ja pa SaNamAM hajAro mANasonI samakSa kalpasUtra sumeodhikAnA amuka vyAkhyAne vAMcavAmAM tee saphaLa thayA, pachI ladhuvRtti, hrayAzraya AdinA abhyAsa karyAM ane guru mahArAjanI sAthe zIvapurImAM AvI gurudevanA samAdhi maMdiranI pavitra chAyAmAM parIkSAnA dhoraNe tyAMnA vidvAna paDito pAse abhyAsa kara vAmAM tanmaya banyA. pariNAme kevaLa cha varSoMmAM laghuvRtti, bRhadghatti, nyAyasaMgraha, kriyAratna samuccaya, paMca kAvye ane syAdvAdamajarI, pramANInImAMsA, ratnAkarAvatArikA tathA tattvArtha bhASyanA UMDA paThana-pAna sAthe kalakattA saMskRta esAsIezananI DigrI parIkSAe ApIne nyAya-vyAkaraNuMkAvya tInA padmadhAraka banyA hatAM. sAtheAsAya anya dezana graMthA uparAMta jainAgamAmAM paNa praveza karI cUkayA hatAM. peAtAnA gurudevanI upasthiti daramyAna comAsAnA vyAkhyAnAmAM kama graMtha jevA nirasa vyAkhyAnAne paNa sarasa banAvI zakayA hatAM ane bhagavatIsUtra paNa vAMrcI zakayA hatAM. pachI te keTalAya zaherAmAM bhagavatI sUtra ja temanA priyagraMtha banI cUkayo. bhaNAvavAnA zokha hAvAthI keTalAya vidyArthIone siddhahema aDhAra hajArI sudhInA abhyAsa, nyAyasaMgraha, zizupAlavadha, naiSadha, kAda kharI syAdvAda mAMjarI ane tannA bhASya uparAMta dazavaikAlika ( haribhadrasUrinI TIkA ) AcArAMgasUtra ( zIlAkAcAryanI TIkA ) anuyAga dvAra sUtrAdi paNa bIjAone bhaNAvI zakayA hatAM. temaNe naitiSanuM talasparzIjJAna jemAM jAtaka, tAjika prazna prakaraNa uSarAMta AraMbha siddhi paNa bhaNAvI lIdhI che. paNa pAte AgamAbhyAsanA kAraNe jyAtiSanA paThana-pAThana
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sivAya bIjA kAme upayoga karyo nathI. atUTa zraddhApUrvaka teo mAne che jaina munione vyApAranA dhoraNe tiSa; patrikAo janmakuMDaLIo, hAtha jevA ke zakha, nALIyeranA dhaMdhA karavA mahApApa che, patana che. ane zAsanane droha che. ItyAdi kAraNe ja teo bhagavatI sUtranA lekhanamAM masta che. paMnyAsajIne ane mAre saMbaMdha vidyAkSetramAM guruziSya tarIke rahyo che. ane Aje paNa temaNe saMbaMdha TakAvI rAkhe che. mATe kahI zakuM chuM ke teo saraLa, vidyAvyAsaMgI ane khUba ja parizramI che. navarA besavAmAM teo sAdhutAnuM patana samaje che. mATe ja jyAre jAo tyAre teo kaMIne kaMI lakhatAM-vAMcatA ane chevaTe gokhatA ja hoya che. A anubhava mane ekalAne nahi paNa ghaNAone thaye che. jIvananA 2-3 prasaMge saune anukaraNIya hovAthI TAMkI levAmAM mane AnaMda thAya che. - (1) pratApagaDha (rAjasthAnamAM gumAnajInA maMdiramAM pUjya paMnyAsajI mahArAjanuM cAturmAsa hatuM. eka dIgaMbara munijI paNa varSAvAsa mATe padhAryA hatA. kAnajIsvAmIne mata pracAraka eka jatijI paNa tyAM AvyA hatA. digaMbara munijIne vicAra paMnyAsa sAthe carcA karavAnuM hatuM ane be traNavAra prayatna paNa karyo. paraMtu paMnyAsajIe kahyuM ke "huM carcA karavAmAM bahu mAnatA nathI kemake-Aja sudhI thayelA vAdavivAdanuM kaI pariNAma AvyuM nathI, tethI ekeya vastune nirNaya thayo nathI. chevaTe baMne pakSe vitaMDAvAdamAM utarI jAya che ane kalezanuM kAraNa bane che, jenI sAkSIrUpe seMkaDo hajA lokothI bharelA graMtha majUda che. AnA karatAM pratApagaDhamAM jenI saMkhyA moTI che, sAdhAraNa jainene tAMbara digabarane
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaI khyAla nathI mATe eka pATa para besIne ApaNe comAsAmAM sAthe vyAkhyAna ApIe. te samAjane kaMIka phAyado jarUra thaze." A vAta cAlatI hatI tyAM kAnajIsvAmInA tijIe digaMbara muninA kAnamAM phUMka mArI ke-vetAMbara mahArAjane kAMI AvaDatuM lAgatuM nathI eTale carcAnI vAtane TALI rahyA che. javAbamAM paMnyAsajIe kahyuM ke-yatijI mahArAja ! mane rAM AvI che ane zuM nathI AvaDatuM e javA do. A tamArA jJAna bhaMDAramAMthI game te eka grantha kADhIne mane Ape ane paramadahADethI mArI pAse abhyAsa karavA bese, temAMthI ekAda paMktine paNa je ha artha na lagAvI zakuM te te ja samaye tamArI sAme elapaTTI utArIne digaMbara dharma svIkAra karI laIza anyathA tamAre vetAMbara banavAnuM raheze, bole che zarata maMjUra ? yatijI nirUttara thayA ane sau ghara bhegA thayA. (2) madhya pradezanA eka vyApArI kSetranA cAturmAsa daramyAna adhika mAsanA kAraNe kharataragacchanA paryuSaNa pahelA zrAvaNa mahinAmAM AvyA ane paMnyAsajIe temanA saMghanI vinaMtIne mAnya karI ka9pasUtra ane bAramAsUtra vAMceluM. tyAre bhAvanagarathI abhayacaMda bhagavAnadAsa gAMdhIe temanA gurujInuM lakheluM "payuMSaNa vicAra' nAmanuM pustaka panyAsajIne lAla jhaMDI dekhADavA mATe mekalAvyuM. javAbamAM paMnyAsajIe lakheluM hatu ke-"mArA gurujInuM lakheluM pustaka kevaLa carcAtmaka che, paNa kalpasUtra ke bArasAsUtra be vAra vAMcavAmAM pApa lAgatuM hoya ke virAdhanA thatI hoya te bhAva A pustakamAM nathI. kemake kalpasUtramAM kevaLa tIrthaMkara paramAtmAonA caritre ja che, jenA vAMcanathI saMyamanA paryAye zuddha ja thAya che " (3) vi. saM. 2013nA sujAlapura maMDInA cAturmAsa daramyAna sva. manasukhalAla tArAcaMda mahetA paNa parAdhana
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 mATe AvelA ane aThThAinI tapasyA sAthe ArAdhana kareluM. svaccharInA AgalA divase mahArAjazrIe sau sAthe maLIne vArSika pratikramaNa karavAnA upadeza Apele. sau maMjura thayA ane tapAgaccha, kharataragaccha, acalagaccha, sthAnakamAgI temaja ekAda tarApa'thI bhAI paNa pratikramaNamAM joDAyA ane thoDu sahana karIne paNa pratikramaNanI majA rahI gaI. pAraNA pachI muMbai AvelA manasukhabhAie mahArAjazrIne kAgaLa dvArA jaNAveluM ke :-~~ muMbaI, amarelI tathA bIjA zaheromAM svaccharI pratikramaNa ghaNA karyAM, paNa je AnaMda, haoNllAsa, maitrIbhAva, vaira zamananA citrA sujAlapura maDImAM ApazrInI hAjarI daramyAna joyA, te khIje kayAMya jovA maLI zakayA nathI. jaina samAjane preraNA Ape tevA rUDA samAcAro Ape 'jaina patra 'mAM ApavAnI manAI karI, tethI ja ApazrInAM AMtar jIvananI saraLatA parakhAI jAya che. kahevuM paDe che ke 'jJAnasya phalaM virati " A sUtrane ApazrIe jIvanamAM caritArtha karyu che; te mATe aMtaHkaraNathI mArI vaMdanA svIkAraze|. . " AnAthI mIjI maMtrIbhAvanA kaI ? samAjanA ekIkaraNanA prastAva bIjo kayo ? panyAsajIzrI ga'bhIra vidvAna hovA chatAM temanuM prAkRtika jIvana mitabhASI rahyuM hovAthI bhagavatI sUtra jevA mahAna graMthanI bheTa samAjane ApI zakayA che. zAsana devane prAthanA che ke te pravRttizIla banyA rahe. lI. amRtalAla tArAcaMda dyAthI vyAkaraNatIya
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatIsUtra sArasa graha bhAga trInI viSayAnukramaNika rAtaka 12 viSayu zrAvastInagarI ( jIva, ajIva, puNya, pApa, Azratra, savAdinI carcA ) zakha zrAvakanI vaktavyatA jAgarikA keTalA prakAre che ? kaSAyAnI mahAlaya karatA ( krodha, mAna, mAyA ane lAbhanA vida ca } kauzAMbI nagarI bhagavAnanuM punita aAgamana jayaMtI zrAvikA jIva bhAre zAthI bane che ? bhAdika chavA mATenI vaktavyatA, jIvAthI sasarArita thaze ! saMsArane sa krANu ? uMdhavuM sArUM ke jAgavuM sArUM ? sakhaLatva ane niLanI carcA, dakSatA ane AlayanI carcA, zretrandriyane na paDelA jIva kayu kama khAMdhe ? zreNikanuM vaNa na bhagavAnanI padharAmaNI naka mATenI vakatavyatA bhAgavatamAM nArakanuM vargu na pudgalAnI samatA paramANu jo 1-4 1 1. 14-34 49 4 49 5. ma y'
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81-85 viSaya kavAnA vibhAga pudgalene parivartanabhAva nArakone pugala parAvarta devAdhidevanI vANI prANAtipAtadimAM varNAdi keTalA ? kaSAyAdimAM varNAdinI vicAraNA 74-78 (phodhanA, mAnanA, mAyAnA ane lebhanA paryAyo). dharma eTale zuM? avakAzAMtara eTale zuM ? 2AhunI vaktavyatA 90-88 (sUrya caMdranuM grahaNa zuM che ? caMdrane suzrI ane sUryane Aditya kahevAnuM zuM kAraNa? grahaNanI azubhatA zA kAraNe che ? jyotiSa dRSTie grahaNa, saMkrAMti para grahaNa phaLa, tArAbaLa ane tenuM koTaka, tathA caMdrabaLa para vizada carcA) leka viratAra aMge vaktavya 100-105 (lekinI vistRtA, tenI zAzvata sthiti, lokonI anAditA, jIvone nityabhAva, karmonI bahulatA, janmAdinI bahulatA) pratyeka nimAM jIvonI anaMtavAra rakhaDapaTTI narakAvAsanI saMkhyA vAsanAlyAjya zA mATe ? devonA bhogavilAsanuM phaLa zuM? jIva mAtra sAthene anaMta saMbaMdha samasta jIvo sAthe zatru saMbaMdha 107 107 1) - 110 11
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya 114 115 1 17 24 126 nAgane bIjA bhave mokSa hAthI ane sarpa zA mATe pUjya che? tyAre zuM nAgapUjA karavI ? bIjA jIvonI mokSagAmitA chevonI sadgati ane durgati zA kAraNe ? vAMdarA ( vAnara ) AdinI gati devonA prakAra saMbaMdhI vaktavyatA (bhavyadravyadeva, naradeva, dharmadeva, devAdhideva, bhAva) pAMceya devAmAM utpAdanI vaktavyatA pAMceya devonI sthiti saMbaMdhI vAta temanI vidurvaNA mATenI vaktavyatA (utpati, sthiti ane a5huvakALa, tathA bhAva devAnuM alpa bahuva. AtmA keTalA prakAre che ? - sApekSavAda (dravyAtmA, kapAyAtmA, gAtmA, upayagAme, jJAnAtmA, darzanAtmA, cAritrAtmA ane vIryAmA ) ATheya AtmAnI paraspara saMbaMdhitA AtmAonI alpa-bahulatA AtmAnuM svarUpa zuM che? narakamAM samyakatva prAptinA kAraNe ( jAtismaraNa, dharmazravaNa, ane vedanAnubhava ) ratnaprabhAdi viSe vaktatva vizeSatA 145 - 5ra 53.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 viSaya rAtaka 1 mApha kathana 159 narakamAM upAda 160 udvartana viSayaka vaktavyatA 164 nAraka enI naramAM keTalI saMkhyA 165 rAvaNe tIrtha kara gotra bAMdhyuM nathI 17. lezyA para naraka vaktavyatA 171 devaleka saMbaMdhI varNana 174 (utpAda mATenI vaktavyatA, AvAsanI saMkhyA) naraka gatinI vizeSa vaktavyatA (mahAkriyAvALA, mahAvedanAvALA, mahAAjhavavALA, sparza, paridhi ane nirayAtakAra ) loka madhyakAra vaktavyatA dividi pravahadAra vaktavyatA parivartana dvAra vaktavyatA 186 ekAstikAya pradeza sparza dvAra vaktavyatA 187 jIvAvagADha vaktavyatA 189 ( AstikAya pradeza, bahu samadvAra, leka saMsthAna) nArakonI utpati zuM sAMtara che ? camacaMcA rAjadhAnI kayAM che ? 193 vIjaya nagaranAM udAyana rAjA 194 rAjakumArane ArtadhyAna bhASA saMbaMdhI vaktavyatA 201-206 mana mATenI vaktayatA kAya mATenI vaktavyatA 185 194 207 0
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 viSaya maraNa vaktavyatA ( pAMca prakAranA maraNa saMbaMdhI vizeSa kathana ) karma sattA jIva pahelA ke krama pahelA rasavAtAdi guNa sakrama aticArenI AlecanA na karavAmAM Ave te zataka 14 bhAvitAtmA munionA utpAda narakamAM javAvALAnI zIdhragati kevI hAya ! narakane yeAgya jIve zuM ana tarApapaka Aya che ? unmAda mATenI vaktavyata nAraka jIvAne unmAda devAnI dRSTikAyakaraNanI vaktavyatA devAMnI tamakAyakaraNa vaktavyatA devAmAM zuM vinarNAde krame hAya che ? norakAnI avinaya saMbaMdhI vaktavyuta dezamAM paNa avinayakAnI vyaktavyata tArakeAnAM duHkhatI vaktavyatA pudgala paramANu sAzvata ke azvata ? paramANu carama ke acarama pariNAma bhedanI vaktavyatA zuM che? pariNAmeAmAM kramanuM kAraNa gni vacce nArakardi pasAra thaI zake ? nArAnI R prakAre aniSTatA nArakeAnI pudgala vaktanyatA ka 211 33 333-22/ 329 PYR kha 237 239 * '') ~246 248. 49 250 35 25 5kha 25: 257 259 230 21 264 28 269
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya 272 273 277 17 279 282 284 286 287 vaimAnika devendronI kAmabhoganI vaktavyatA mahAvIra svAmI ane gautamanI tulyatA (anuttare zuM jANe che ? tulyatAnA bhedo) anagAra mATenI vaktavyatA lavasAba devanI vaktavyatA anutaraupapAtika devonI vaktavyatA aMtara mATenI vaktavyatA sALa kSa vizenI vaktavyatA aMbaDa parivrAjakanA sAtaso zikhe (aMbaDanI vaktavyatA ) avyAbAdha devenI vaktavyatA devendranI vicitra vikiyA jabhava devo mATenI vaktavyatA anagAra vizeSanI vaktavyatA prakAzamAna pugale keTalA? nArakAdine pudagale "Ama" hoya ke anAma hoya ? sUrya prabhA mATenI vaktavyatA muni bhagavaMtanI tejezyA mATenuM kathana zataka pa. gazALAnuM jIvana kIdhAMdha gozALAnuM mahAvIra tarapha Agamana revatI zrAvikAnI vaktavyatA sarvAnubhUti ane sunakSatra munionI gati gozALAnI gatinI vaktavyatA gozALA marIne kyAM jaze ? 287 288 21 22 292 299 307 212 318 318 kara1-326
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya 8 328 w 7 3che , ' 338 339 339 340 441 343 - zataka 16 upakaraNa adhikAraNuM agnikAya mATenI vaktavyatA jIva adhikaraNa che ? adhikaraNa svarUpa che ? jIva sAdhikaraNa che? ke nathI ? jIva zuM AtmAdhikaraNAdi che ? zarIra, Indriya ane yoganI vatavyatA jarA ane zeka mATenI vaktavyatA Indra saMbaMdhI vizeSa vaktavyatA avagrahanI vAto devendranI bhASA mATenI vatavyatA karmo cetAkRta che ? jJAnAvaraNayanA vedana samaye keTalI prakRtio hoya che ? muninuM oparezana karatAM vaidyane kriyAo lAge ? nArakonI nirjarAthI munirAjonI nirjarA vadhAre che ? Aje indra mahArAja utAvaLathI kema gayA ? pariNAma pAmatA pudgale pariNata kahevAya ? gaMgadatta devanuM AvavuM ane zaMkA rahita thavuM gadatane pUrvabhava svapna eTale zuM ? tenA prakAra keTalA ? svapnAo kene Ave? dravya ane bhAvanidrA viziSTatama svapnAonuM phaLa prANendriya zuM guNone grAhaka che? upayoga saMbaMdhI vizeSa vaktavyatA upayoga ane pazyatAmAM taphAvata 345 347 35 9 42 54 356 357 363 364 365
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya 367 718 776 377 381 25 8 389 301 lakanA caramabhAge zuM jIvAdi che ? paramANuonI zakti vizeSatA varasatA varasAdanA nirNaya karanArane kriyAo lAge? elokamAM deva zuM hAtha paga phelAvI zake ? udAyI hAthInI gati Agati mATenI vaktavyatA tADa vRkSa para caDanArane keTalI kriyAo lAge che zarIrAdinA kAraNe keTalI kriyAo hoya ? zataka 17 saMyatAdi dharma-adharmAdimAM zuM sthita che? zramaNa zuM paMDita kahevAya? jIva ane jIvAtmA zuM bhinna che ? uparyukta viSayamAM jaina zAsananuM zuM kahevuM che ? rUpI deva zuM arUpI avasthAmAM rahI zake che ? arUpI AtmAne karmone baMdha kevI rIte thayuM ? (rAga, veda, AdithI carcA ) zailezI prApta aNagAra zuM kaMpe che ? ejanA keTalA prakAre che ? - calanA saMbaMdhInI vaktavyatA saMvegAdi dharmonuM phaLa zuM che? prANAtipAtAdi kriyAo zuM chava kare che ? cho zuM svayaMta duHkhone bhegave che ? IzAnendranI sudharmA sabhA kayAM AvI? pRvIkAyika devalokamAM pRthvIkAyikarUpe utpanna thAya che ? jIva mAtra prathama che ? aprathama che ? caramAgarama mATenI vaktavyatA zataka 18 kArtika zeThanuM kathAnaka zrAvakadhama kevo hoya ? 33 398 399 40 404 404 410 44 416
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya 418 420 42 5 munisuvratasvAmInuM AvAgamana bhAyaMdIputra aNagAranA prazno 42 2. sthAvara cha manuSyAvatAra meLavIne mokSamAM jAya ? carama kamanI vaktavyatA nitizaya cha be munionI nirjarAne jANe che ? 424 baMdha mATenI vaktavyatA pApakarmomAM bhedanI vaktavyatA jIvanA paribhAgamAM zuM zuM Ave ? 427 kakSAnI nirjarA mATenI vaktavyatA 430 yume keTalA che ? 432 nArake zuM kRtayugma che ? 3ra. eka vimAnamAM devonI vacce pharaka zA mATe ? 434 be nArakanI gurUkamita zA kAraNe ? 43 uttara samayamAM marato nAraka kayuM AyuSya bhogavaze ? 436 amuka deva IcchA pramANe vidurvaNa kema karI zakato nathI ? 437 gaLa AdimAM varNAdi keTalA? paramANu pulamAM varNAdinuM varNana yakSAvezamAM kevaLI zuM mRSAbhASA bele? 444 upAdhi keTalA prakAre che ? praNidhAna keTalA prakAre che ? 447 maduka zrAvaka saMbaMdhI vaktavyatA ane carcA 448 mahardika devanI vidurvaNA mATenI vizeSatA upara devAsura yuddha zuM zAstrasaMmata che ? 453 denA karmonI nirjarA 454 upayogavaMta munine kaI kriyA lAgaze ? 455 jaina munio zuM bALa che ? 456 chavAstha zuM paramANuM ne jANe che ? * 458
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 ' -514 viSaya bhavya dravya neyikAdinI vaktavyatA AyuSyanI sthiti keTalI che ? asidhArA para cAlatA munio zuM cherAya che ? zuM paramANu vAyukAyathI sapaSTa che ? 414 somila dijanI vaktavyatA (Apane yAtrA zuM che ? yApanI eTale zuM ? avyAbAdha eTale zuM ? prAsu AhAra eTale zuM ? sarasava, mApa, kulatthA zuM bhakSya che?). (jIvamAM ekatva, anekatva, anityasvAdinI siddhi) dezavirati dharma ( prANAtipAta viramaNa, mRSAvAdaviramaNa. adattAdAna viramaNa, maithuna viramaNa, parigraha parimANa, Adi bAra tenuM vizada varNana). zataka 19 he prabho ! leyAo keTalI che? leyAo eTale zuM ? 515 pApanA tyAga pUrvaka dharmadhyAna zA mATe ? 517 kRSNa legyAne mAlika kRSNa leyAnA garbhane utpanna kare ? 19-1ra3 bAra dvAra vaDe pRvIkAyikanI vizeSa vaktavyatA para pRthvIkAyAdinI avagAhanAnuM alpa bahuta para 8 pAMca sthAvaramAM koNa konAthI sUkSma che ? pRthvIkAyAdimAM zarIranI vizALatAM pRthvIkAyikanI avagAhanA keTalI che ? nArake zuM mahAdanAdivALA che ? nAraka zuM carama che ? ke parama che ? 137 vedanA keTalA prakAre ane kone keTalI vedanA? 538 nivRtti (kAya niSpatti) keTalA prakAranI che ? karma niti keTalA prakAranI che ? para 8 5 31 532 552
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya zarIra nitti keTalA prakAranI che ? Indriya nirvatti keTalA prakAranI che ? 546 bhASA, kavAya, varNa, saMsthAna, saMjJA, jJAna nitti 548-papara karaNa mATenI vizeSa vaktavyatA papa4-561 ( IndriyakaraNa. bhASAkaraNa, pudgalakaraNa) zataka 20 beIndriya jIvo pahelA zuM sAdhAraNa zarIra bAMdhe che ? paMcendriya jIve zuM prANAtipAtamAM vartatA hoya che ? pa6pa AkAzAstikAya keTalA prakAre che ? pAMce dravyanA paryAya nAme keTalA che ? pa71 dharmatatvanA paryAyavAcaka zabda keTalA che ? 57-578 (cAritra eTale zuM ? prANAtipAta eTale zuM ? prANAtipAta svadharma nathI ) krodhane tyAga zI rIte karavuM ? 579 krodhane tyAgavA mATenA kAraNa? 580-60 2 (pApasthAnakenI vizada vyAkhyAo) adharmAstikAyanA paryAyavAcaka zabdo keTalI che ? AkAzAstikAyanA paryAye keTalA ? javAstikAyanA paryAye keTalA pulAstikAyanA paryAye keTalA ? Atmika sukha eTale zuM ? 612 chavamAM rahelA bhAvanuM pariNAma 615 garbhagata jIvane varNAdi keTalA ? 621 IndrinI vRddhi keTalA prakAranI che ? paramANumAM varNAdi keTalA ? paramANu keTalA prakAre che? 610
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtra sAra saMgraha : bhAga bIjAnA - A- abhiprAye . zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha, bhAga-bIjAnA prakAzana prasaMge ame sahunI bhUri bhUri anumodanA sAthe zubhecchA svIkAraze. AvI AvI suMdara zratajJAnanI bhakita ApanA jIvanamAM satata cAlyA kare e ja zAsana devane prArthanA. pAlItANA -vijaya dharmasUri tathA yazovijayajI sAhitya maMdira nA sAdara anuvaMdanA-vaMdanA tA. 23-9-77 zrI bhagavatI sUtranA anuvAdanuM pustaka tamArA taraphathI taiyAra thayela mane maLyuM. anuvAdanuM kAma ghaNuM ja suMdara banela che. jagaha jagaha para TIpaNIo paNa mUla sUtranA bhAvane vizada banAvavAmAM upayegI banI zake te pramANe vistRtapaNe levAmAM AvI che. kharekhara Apane A prayatna prazaMsanIya banI rahe che. AthI ApanuM A kAma jaladIthI pUrNa thAo e ja bhAvanA. zrI goDIjI jaina upAzraya -rAmasUri pAyadhunI, muMbaI (DelAvALA) . ... zrI bhagavatI sUtranA tamArA dvArA saMpAdita prathama bhAganuM avalokana karyuM. tathA bIjA bhAganI prastAvanAnuM paNa avalokana karyuM". kharekhara te baMne bhAgamAM e khUba ja vidvatAne ane jaina darzananA dravyAnuyenA abhyAsane uMDe
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. upayega karyAM che. zrI jaina zAsananA dravyAnuyogane khUba ja jhINavaTa bharI rIte rajuAta karavI te koi sAmAnya vAta nathI.... AvA leAkabhAgya aneka pustakanuM sa`pAdana tathA prakAzana ApazrI dvArA thAya ema ame icchIe chIe. --aa, vijaya bhuvanacaMdrasUri zAMtinAtha jaina upAzraya kabutarakhAna dAdara-mubaI tA. 18-87 ...bhagavatI sUtra sAra sa'graha, bhAga-2 meAkalpe te maLye, zataka cha thI agyAra sudhI ema cha zatakanuM sArabhUta vivecana emAM karavAmAM AvyuM che, te ghaNu' anumedanIya che. bhagavatI sUtra jevA gabhIra sUtranA paramAne jANanArA ghaNA virala che ane temAMya jANIne lakhanArA tA ethIya echA. tameAe enA upara kalama calAvIne yAgya nyAya ApyA che. te prazasanIya che. sAthe sAthe A viSayanA jijJAsAvALA AtmAone mATe AzIrvAdarUpa che. -vijaya hemaca`drasUri zAMtinagara jaina upAzraya Azrama roDa, amadAvAda-13 ....bhagavatI sUtra sAra saMgraha khIjA bhAganA prakAzana samAroha bhAdaravA sudi 8 ravivAre rAkhyA che, jANI anu mAdanA sahu AnaMda, praza`sanIya prayAsa mATe hArdika abhi naMdana. uttarAttara lokopayAgI prakAzanA mATe tamAne zAsanadeva sahAyaka hA e ja zubhecchA.
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 triSaSTi mULa 8-9 parva paNa jhaDapathI taiyAra thAya che ane bhagavatIne pahele bhAga hindImAM presamAM che te jANI Ananda. nUtana upAzraya, - A. vijayasUryodayasUri rAdhanapurI bajhAra, bhAvanagara, 21-9-77 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhAga bIje malyA. pustakanuM vivecana, recaka zailImAM tathA saraLa bhASAmAM suMdara karela che. tamAre A prayAsa anamedanIya ane lAdhanIya che. sihI (rAjasthAna) --A. vijayasuzIlasUrijI jaina upAzraya, -u. zrI candanavijayajI gaNI tA. 4-10-77 -3. zrI vinedavijayajI gaNuM Ape khUba parizramapUrvaka taiyAra karela bhagavatI sUtra sAra-saMgraha bIjA bhAganuM uddhATana thavAnuM jANIne khUba Ananda thayA. ApazrInA saphaLa prayAsa bAbata ApazrIne khUba khUba abhinandana sAthe ApazrInA hAthe AvuM sAhitya nirmANa thatuM rahe tevI bhAvanA. sAyana jaina upAzraya. -A. vijayasubodhasUri muMbaI-22 bhAdaravA sudi 8 maMgaLavAra Ape mekalAla bhagavatI sUtra sAra saMgraha bIjo bhAga maLela che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ A samyakajJAnanA mahAna kAryanI pAchaLa Ape ghaNI ja mahenata lIdhela che ane atyanta vigya mahAna sAhityane bALa jI mATe paNa upayogI banAvela che. ApazrInA parizrama ane puruSArthane dhanyavAda ghaTe che. Apane dharma neha sadA smRtimAM rahe che. udayapura (rAjasthAna) -bhuvanavijayajI gaNI jaina upAzraya, ( atyAre vijayabhuvanaratnasUrijI) bhAdaravA vadi 7 ApanA taraphathI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhAga bIje malyA che, te sAbhAra svIkAra karyo che. grantha bahu ja upayogI che. pahele bhAga paNa mokalAvaze. naDiyAda -munirAja zrI lalitavijayajI ma. kArataka sudi 7 bhagavatI sUtra sAra saMgrahanA bIjA bhAganuM prakAzana jaladIthI karavA badala sAce ja tame abhinandana ane dhanyavAdane pAtra che. dravyAnuyeganA kilaSTa viSayane-siddhAMtane vaphAdAra rahIne samayAnurupa paribhASA ApavA pUrvaka jijJAsuone rUcikara bane te rIte spaSTa kare te keTaluM kaThina che e te enA anubhavIo jANe che. A kSetranI saphaLatAnA pAne paranI ApanI pragati ane A viSayanuM ciMtana khuba ja anumodanIya ane Adarza che. bIjA bhAgamAM vastulakSI spaSTIkaraNa tatvajJAnanA navanIta samuM che ane svAdhyAyazIle mATe pathadarzaka che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 AzA rAkhIzuM ke zeSa bhAgeA taiyAra karavAmAM tamArI kalamane jarA paNa thAka na lAge. nyAtInArA sAdaDI ( rAjasthAna ) tA. 4-11-77 bhagavatI sUtranA zatakanuM bhASAMtara karIne bhAvika khapI upara upakAra karyAM che. sau vAMcI manana karI vijayaprasannaca`drasUri AtmA kama nirjarA karo eja bhAvanA. -5. maneAvijayajI gaNI devakInaMdana sosAyaTI, amadAvAda saMvata 2033 bhAdaravA sudi 12 ....jaina dharmanA pistAlIza Agama cha vagamAM vaheMcAyelA che. temAMne prathama varga jene 'aMga' kahevAmAM Ave che, tenA khAra peTA vibhAga che. je paikI pAMcamA peTA vibhAga te '" bhagavatI sUtra" nAme pracalita che. ' bhagavatI sUtra 'mAM bhagavAna mahAvIrane gaNadhara gautama svAmIe pUchela prazno ane tenA pratyuttara che. thoDA vakhata pahelAM ja bhagavAna mahAvIrane 2500 varSa thayA nimitte ApaNe tyAM ujavaNI thaI. kALanI gatimAM 2500 varSa e nAnA suneA samaya nathI. 2500 varSo pUrve bhagavAna mahAvIre je dharmopadeza ApyA te samajavAmAM bhagavatI sUtra sAra saMgraha khUba ja UpayogI nivaDaze temAM mane jarA paNa zakA nathI. dhama zrAmAM Apela upadeza
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ samajavA mATe lekabhogya ane saraLa bhASA Avazyaka che. mane lAge che ke A dizAmAM pUjya nyAya, vyAkaraNa, kAvyatIrtha, paMnyAsa zrI pUrNAnaMdavijayajI mahArAja sAhebanuM A pustaka khUba ja upayogI nivaDaze. -nagInadAsa ena. gAMdhI (da. gujarAta) DisTrIkaTa enDa sesansa jaja surata ....bhagavatI sUtra sAra saMgraha mATe tame sAro eve zrama karela che e te cekakhu dekhAI Ave che ja. lakhANa cAlu ja rAkhaze. A pravRtti jJAnanI ArAdhanA, pitAnA vicArenI spaSTatA tathA je leke mULa Agama ke tenI vRtti vAMcI zakavA mATe asamartha che temane mATe A pustaka vizeSa upayogI thavAnuM ja ane graMthakAra mATe te A pustaka saduvicAronI preraNA mATe vizeSa asAdhAraNa che ema kahevAmAM atizayokti karatuM nathI. hajI 30 zataka bAkI che tenA upara tame zAMtithI sarasa prakAza pADI zakaze. 12/ba, bhAratI nivAsa . sosAyaTI, amadAvAda-6 -5, becaradAsa jIvarAja dezI ApazrIe mekalela sAhityaprasAdI "bhagavatIsUtrasAra saMgraha" bhAga bIjAnA pustako maLela che, je badala ApazrIne paNuM chuM. ApaNuM mahatvapUrNa zA "Agama dvAdazAMgI'nA eka agatyanA aMga "bhagavatIsUtra'nuM suMdara ane daLadAra pustaka ane "samavasaraNa"mAM birAjita sarva ne zAsana premI banAvavA dezanA ApatA tIrthakara bhagavaMtanuM suMdara, AkarSaka ne
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Abehuba dazya khaDuM karatuM jekeTa paranuM citra jotAM ja prathama najare ja "graMtha gamI gayo che. prastuta pustakamAM gaNadhara gautamasvAmIe bhagavAna mahAvIrane pUchelA aneka praznonA svamukhe ja ApelA uttare rUpe bhagavatIsUtra sAra saMgrahamAM 6thI 11 zatakanA uddezamAM saraLa zailImAM AlekhAyela zAstrasAra vAMcatA-vicAratA aMtara (hRdaya) AnaMda vibhera ne gadagada banI gayuM. kevI suMdara dezanA ane kevI sarasa racanA ! bhagavatI"nA prathama bhAganI jemaja A dvitiya bhAgamAM paNa ApazrIe atyaMta zrama veThI, dila nicevI, bhagavatI sUtra jevA mArmika ane kaThIna viSayane lekagya zailimAM lakhI ene saraLa banAvela che. bhAvuka ne jijJAsu vAMcakane AvA gahana tatvajJAnanuM sava samajavAmAM saraLatA raheze. dhyAna dore che te e hakI ta ke "prathama bhAga" Apane gurudeve taiyAra karela ne parathI vistRta karIne raju karela, jyAre A "bIjo bhAga" te ApazrIe mananapUrvaka vicArI samajI eka svataMtra kRti tarIke prakAzita karyo che. tema chatAM "bhagavatIjI"nI maulikatAne mArmikatA saMpUrNa rIte sacavAI che. ApazrIe ApanI AgavI suMdara zailimAM alpajJAnI bALajIne e samajAya ane grAhya bane evI rasaprada rIte karela rajuAta kharekhara prazaMsA mAMgI le che. ApazrIe ghaNuM "cAturmAsamAM bhagavatI sUtra vyAkhyAna dvArA zretAone suMdara rIte samajAvela che, eTale Apane te "bhagavatI sUtranuM vAMcana-manana-ciMtana ne parizIlana sahaja banI gayuM che, jenA niceDarUpe A graMtha taiyAra thayela hoI ghaNeja suvAcya, sugama ane saraLa banyA che. A rIte
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 bhagavatIjI samajavAmAM saraLa banAvavA mATe ane "jinA ma"nI prabhAvanA karavA badala A pazrIne dhanyavAda ApyA vinA rahI zakti nathI. - prastuta graMthane uMDANathI vAMcatA ane hRdayathI samajatA, viSayane ApazrIe evI pravAhI zailImAM raju karyo che ke vAMcakane e rasaprada ane bodhaprada jaNAyA vinA raheze nahI, je ApazrInI vidvattA, viziSTatA, viSayanuM uMDujJAna, kRta jJAnanI bhakti ane samAja pratye upakArakavRtti mATe ghaNuM ghaNuM kahI jAya che, e saMdarbhamAM caturvidha saMgha Apane RNI che. - jyAre prAraMbha karyo che ane AgaLa vadhyA che (bhAga 1-2-3) tyAre cheDe vadhAre zrama veThI, mAnasika thAkane gauNa gaNI "bhagavatIjInA badhA ja zatakane A rIte raju karI jaina samAjane upakRta karaze evI AzA-apekSA asthAne nahi gaNAya! - vadhArAnI mokalela nakale jijJAsu ane dharma premI mitre ne ApI che, jeoe paNa vAMcIne be maDhe ApazrInI suMdara zilI, uMDu jJAna ane viziSTa vidvattAnI prazaMsA karI che. ApazrIna ghaNu kharA nAnA moTA prakAzane avAranavAra vAMcavA maLyA che jemAM "bhagavatIsUtra sAra saMgra'nuM Alekhana prakAzana ziramora samuM jaNAyuM che, je badala abhinaMdana! - bALa nA hitArthe ane zrutajJAnanI sevArthe ApanI AjJAMkita lekhinI dvArA Agama zAne ane jaina darzanane lAbha samAjane ApatA raho evI aMtaranI abhyarthane saha viramuM chuM. tA ka. bhagavatIsUtra sAra saMgraha bIjo bhAga jema jema vAMcate game tema tema viSayenI saraLa samajaNa sAthe samagra daSTi khIlatI gaI, zAsana pratye rAga vadhate gaye. ane
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamanuM uMDANa jANe, mArUM alpajJAna chatAM, AMbI zakAya tevuM jaNAyuM. A prastuta pustakamAM viSayanI jhINavaTabharI chaNAvaTa, sUtronuM sacoTa ane saraLa zailImAM vivecana ane suMdara bhASAmAM anubhavasiddha zilImAM vivecana thayeluM hovAthI jANe A triveNI saMgama lekhana mATe dAda mAMgI le che. badhI rIte pUjya paMnyAsajI sArI rIte saphaLa banyA che. mATe saune prazaMsanIya bane che. chevaTe pratyakSanahIM te paNa temanA bhagavatIsUtranA bhAgamAM gUMthAyelI bhagavAna mahAvIranI amRtavANunA rasAsvAdathI paNa saMgha lAbha meLavaze tevI AzA asthAne nathI. pAlItANA - Do. bhAIlAla ema. bAvIzI tA. 8-2-78 (M.B.M.S, F.C.G.P.) pAlItANuM presIDenTa-InDIyana meDIkala esesIezana tA. 9-6-79 - pAlItANuM brAMca kArobArI sabhya-a. bhA. jaina .konpha-muMbaI menejIMga TrasTIzrI vijayavallabhasUrIzvarajI jJAnavardhaka TrasTa-pAlItANA bhUtapUrva presiDenTa-pAlItANA nagarapAlikA pramukhazrI siddhakSetra sAmAyika maMDaLa bhUtapUrva maMtrI-vidyArthI baMdhu, taNakhA Adi ApazrI "bhagavatI sUtra" jevA mahAgruta skaMdha upara kamabaddha vivecana eTaluM saraLa ane vizada vivaraNa karI rahyA che ke, jenA be daLadAra bhAge prakAzita thaI caturvidha saMghanA karakamaLamAM AvI gayA che. tapa-brahmacarya ane jJAna e triganA saMgamathI ApazrInI vANI ane
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ vivaraNamAM khetInI mALA jevI jhalaka, madhuratA, rAga dveSa rahitatA ane svacchatA spaSTa dekhAI Ave che. ethI ja spaSTa thAya che ke ApazrInuM sAdhu jIvana zatadaLa kamaLanI jema vikasita thaI sugaMdhI banavA pAmyuM che, ghaNA mahinAo sudhI ApazrI mArA cakSunI pratyakSa rahyAM che tathA tyArapachIne ghaNuM varSothI ApanI sAhitya sevA mArA mATe pakSa chatAM paNa pratyakSa rahI che, tethI Apane pravRtti mArga mArA mATe temaja samAjane mATe paNa AdaraNIya, prazaMsanIya ane anukaraNIya rahyo che. trIjo bhAga paNa taiyAra thayela che. A samAcAra jANyA pachI AnandanI sImA rahI nathI. - zAsanadeva tamane zatAyu banAvIne Aje ApazrI che. tevA ja bhAvIkALamAM paNa banyA rahe. - eja abhyarthanA.... 4. madhuvana sosAyaTI, -harilAla dharamacaMda zAha (B.A.) amadAvAda-13 o bhUtapUrva InkamaTekSa ophIsara - bhagavatI sUtra jase mahAna Agama se ApakI vidvattA sAmane pratyakSa hai| rAjasthAna goDavADavAsiyoM va sabhI ko Apake sulajhe. hae vicAroM ke liye gaurava hai| bhagavatI ke vivecana meM Apa sabhI meM agraNI hai aiso ( merI jAnakArI anusAra ) merI mAnyatA hai / bhagavatI sUtra ke do bhAga pddh'e| pahale bhAga meM mAtR svarUpA nArI ko khUba maha-tva diyA hai Apane / dono bhAgo meM aneka ulajhana pUrNa praznoM ke uttaro se jo 'spaSTI karaNa hai vaha prazaMsanIya hai| jaise mahAvIra gautama, pU. mahAvIra sudarzana zeTha kA savAda pramANIbhUta hai / dharma karma ke vivecanoM ke sAtha unake marmako bhI batAyA gayA hai|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 dravyakSetra-kAlabhAvakA vivaraNa khUba gaharAI se likhA gayA hai| vivecana meM " savI jIva karu zAsanarasI isI bhAva dayA mana ullasI"ke vicAroMse jaina zAsanakI vizAlatA prakaTa huI hai| aka zabda ke kaI artha hote haiM-aise sthAnoM para Apane siddhAMtake anusAra artha ghaTAyA hai| sapradAyameM rahate hue bhI Apa saMpradAyikatAmeM nahIM phaMse hai| isakA dhyAna Apane apanI racanAoM meM sarvatra rakhA hai| vidvatAke sAtha Apane AtmIya guNoMkA bhI vikAsa kiyA hai, ata: sarva sAdhAraNa jIvoMkI dayanIya sthitiko batalAne meM saphala hue hai| gurudeva zrI vidyAvijayajI mahArAjake caragoMmeM Apane gaharA abhyAsa kiyA hai usakI pratIti Apako DigriyoMse hotI hai / brahmacArI hone ke sAtha tapasvI jJAnI-dhyAnI va abhyAsI hai, jisakA pramANa Apake bhinna bhinna graMtha hai jinameM bhagavatI sUtra sarvoparI lagatA hai| zAsanadeva se prArthanA hai ki Apa cirAyu bana kara zAsana-samAja ke hitaciMtaka bane rahe. goDavADavAsiyoM kI bhuri bhUri vandanA svIkAre.... sAdaDI -phUlacada bAphanA (rAjasthAna) . bhUtapUrva maMtrI rAja 24-4-79 va sarvodaya kAryakartA ....sAdara vandanA ! Apake preSita bhagavatI sUtra sAra saMgrahakA dUsarA bhAga abhI prApta huA, Apane samaya nikAla kara dUsarA bhAga itanA jaldI taiyAra karake chapavA diyA, yaha prasannatA kI bAta hai| yahI tatparatA aura sRjanazIlatA ApameM banI rahe yahI bhAvanA.... bIkAnera -agaracadajI nAhaTA 31-10-77
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavatI sUtra sAra saMgraha trIjA bhAganA sahAyakonI nAmAvali 8500) prArthanA samAja jaina saMgha drasTa 2500) kuMthunAtha jaina saMgha TrasTa zAMtAja 2000) zrI geDI pArzvanAtha peDhI vijayavallabha ceka 500) zrI vAlakezvara rIjareDa saMgha TrasTa 1500) sau. kAMtAbahena sAkaLacaMda khImacaMda surata 1120) harSadalAla sAkaLacaMda dhIyA 148, vI. pI. reDa, prabhu nivAsa 1000) ramezabhAI bApulAla zAha 1111) javAharalAla metIlAla mAlegAma paMcarana 1000) pipaTalAla gautamadAsa 400) zAMtilAla kezavalAla 300) bhabutamala kapuracaMda leminTana reDa 500) dalIcaMda nAgaradANa jogANI khImata paMcaratna 20431) kula rUpiyA
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ >> rI hai nama: zAsanapati zrI mahAvIrasvAmine namaH zAstravizArada, jainAcArya, sva. zrI vijayadharmasUrIzvarAya namaH zrI sarasvatI mAtre namonamaH zrI bhagavatI sUtra sAra-saMgraha bhAga-3 zataka 12 muM uddezaka-1 zrAvastI nagarI : "sAvatthI nayarI dhaNI zrI saMbhavanAtha." zubha muhUrte sarjana pAmelI ghaNI nagarIomAMthI zrAvastI nagarIne ItihAsa paNa lA-kareDa ane abajo varSa purANe che. A avasarpiNI kALamAM caturviza tIrthakaramAMthI trIjA tIrthakara zrI saMbhavanAtha bhagavaMta A pavitra nagarImAM jagyA hatA. ane carama tIrthaMkara bhagavAna mahAvIrasvAmIe eka varSAvAsa (cAturmAsa) A nagarImAM karIne tyAMnI janatAne bahuvidha dharmane lAbha Apyo hato. zAstravacana che ke, jyAM jyAM tIrthaMkara paramAtmAonAM caraNe paDe che te bhUmi, bAga, gAma ane nagarImAM nave nidhAne pragaTa thAya che, puNyakarmanI carama sImAnI ArAdhanA uparAMta janatAnA manamAMthI rAjasa ane tAmasa bhAvanI vidAya thaIne sAtvika bhAvanI abhivRddhi
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 thavA lAge che; pArasparika, kauTuMbika, sAmAjika ane sAMpradAyika kaluSita bhAvanAone aMta Ave che. ane zuddha dhArmikatA pitAnI badhI kaLAo sAthe khIlavA lAge che. ane kAcI ghaDImAM ja kAmIone kAma, krodhIone kodha, mAyAvIonI mAyA, lobhIone lebha, ane ahaMkArIone ahaMkAra palAyana thAya che. ALasa, nidrA, taMdrA ane niMdAnAM nivAsasthAne upara tALAM lAge che ane janatA tIrthaMkaradevanA samavasaraNa tarapha AvavAne mATe utsAhita thaIne sabhAvapUrvaka potapotAnA gherathI prasthAna kare che. anAdi anaMta saMsAramAM rakhaDapaTTI karanArA jIvAtmAe tyAM sarvathA advitIya vastunuM darzana kare che, zravaNa kare che, tene anubhava kare che ane saunAM haiyAM jANe samyakatvanA prakAzamAM, jJAnanI gaMgAmAM ane sakhyAtrinA veza-pari. dhAnamAM alaukika AnaMdano anubhava kare che. ane mAnavanA manamAM anAdi kALathI rahelAM vera-jhera-IrSyA-adekhAI, mamatva Adi AtmaghAtaka dUSaNonI chellI vidAya thAya che. zrAvastI nagarImAM cAturmAsa mATe sthiravAsa thayelA bhagavAna mahAvIra svAmInA samavasaraNamAM kareDenI saMkhyAmAM deva-devendro, devIo-IndrANuo potAnAM jIvananI dhanyatA anubhavI rahyAM hatAM. deza-dezAntarathI AvelA rAjA-mahArAjAo, rANIo, rAjaputrIo, zeTha-zeThANIe mahAvIra svAmInAM caraNomAM mahAvrata svIkArIne potAnuM kalyANa karatAM dhanya banI rahyAM hatAM. keTalAka bhAgyazALIe gRhasthAzramamAM rahIne dezavirati-zrAvaka dharmanI ArAdhanA karavAmAM sadaiva prayatnazIla hatAM. A pramANe aneka AtmAone dharma pamADIne
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM: uddezaka-1 paramAtmA cAturmAsAntara anyatra vihAra karI gayA. aupapAtika sUtramAM varNavelI upamAone dhAraNa karatI te zrAvastI nagarImAM eka divasa bhagavAna mahAvIrasvAmI catuvidha saMgha sAthe vihAra karatA padhAryA, jemanA caraNenI sevAmAM deva tathA manuSya upasthita hatA. (1) divya kAma-vilAse, sugaMdhI jaLanI bharelI vAvaDIe, vimAne ane paugalika sukhe pApotpAdaka, pApavardhaka ane pApa paraMparaka samajIne samyajJAnapUrvaka temanI mehamAyAne yathAzakti amuka samaya sudhI tyAga karIne deva samUha sadaiva tatpara hate. (2) ghAtI karmaraNanA aMza mAtrathI paNa sarvathA rahita banelA mATe kRtakRtya thayelA kevaLajJAnI mUnio ane sAdhvIjIo paNa sAthe hatAM. (3) kevaLajJAnanI carama sImA sudhI pahoMcI gayelA cAra jJAnanA, traNa jJAnanA dhArake, zrutakevaLI munio, mahAmunio, mahAgIo ane mahAtapasvIe paNa tIrthaMkaradevanI sevAmAM hatA. (4) vaibhava vilAsathI pUrNarUpe kaMTALI gayelA mATe saMsArarUpa dAvAnalathI tapta thayelA mokSAbhilASI gRhasthAzremIe paNa hAjara hatA. (5) pahele guNasthAnake rahelAo paNa jeo bhadrika, saraLa, nirabhimAnI ane samyaga jJAnane prakAza meLavavA Ike hatAM, te paNa paramAtmAnI sevAmAM mejUda hatA.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 A pramANe zrAvastI nagarInA keka nAme caityeAdyAnamAM bhagavaMta samavasaryAM. te samaye, te nagarImAM ' zakha' Adi zrAvako-mahAzrAvako meTI sakhyAmAM rahetA hatA, je dhanika, mahAvyApArI ane mATI hATa havelIonA svAmI heAvA uparAMta nAnAM meTAM vratAne dhAraNa karIne yathAzakti tratA pALanArA hatA. ane jaina zAsananI atyutkaTa zraddhAvALA hAvAthI koInAthI paNa gAMjyA jAya, DarI jAya tevA na hatA. potAnI samyag buddhi anusAra rahIne sadvivekapUrvaka potAnuM jIvana sau bhUtA, prANIo, satva ane jIvA mATe hitakArI banAvelu hovAthI gAmamAM pratiSThAvALA ane saune mAnya hatA, AdaraNIya hatA. nyAyamuddhi ja temanuM dhana hatu. satyavAda ala'kAro hatA. gRhasthAzramanI maryAdAvALuM ahiMsAvrata kavaca hatuM, ane jinezvaradevanI AjJA ja temanuM zastra hatuM. tathA jIvAdi navatattvAnA yathAkSayApazama jANakAra heAvAthI divasa ane rAtrinA meTala bhAga tattvonI carcA vicAraNA karI navuM navu jJAna meLavavAnI tamannAvALA hatA. te carcA nIce mujaba che. ( 1 ) jIva tattva : halana-calana - hAni vRddhi Adi kriyAethI pratyakSa ane anumAnagamya jIvAtmA zarIrathI sava thA pRthak che, je paMca bhUtothI utpAdita nathI, pANInA parapoTAnI jema kSaNika nathI, madya AdimAM rahelI mAdaka zaktinI mAphaka bhADUtI caitanyazaktivALA nathI, aMgUThA ke java jeTaleA nathI, kaThapUtaLInI jema IzvaranA ke brahmAnA izAre nAcanArA nathI, paraMtu anaMta zaktine, sarvAMtaMtra svata tra, caitanyazaktithI pUrNa, samuddhAtane cheDIne zarIra -
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM: uddezaka-1 vyApI, rUpa-raMga-rasa ane sparza vinAne, arUpI hovA chatAM paNa zarIranA sahavAse kathaMcit rUpI AtmA pratyeka zarIramAM spaSTa anubhavAtuM tatva che. (2) ajIva tattva : saMsAranuM utpAdana, havana, pAlana ke saMcAlana Izvarane adhIna nathI paNa ajIva tattvane adhIna raheluM che. jIvanI jema ajIva paNa anaMtazakti saMpanna hovAthI saMsAranA saMcAlanamAM pUrNa samartha che, jenA kAraNe saMsArane pratyeka padArtha potapotAnI sevA (dharma) barAbara bajAvI rahyo che. mATe ja devavimAne sthira che, samudra maryAdita che. varSAdi tuo pitAnA samayane ullaMghI zakatI nathI. vanaspatione patra puSpa ane phaLa AdinI prApti tathA patana samaya pramANe ja thaI rahyuM che. mAtAnI kukSimAM saMtAnanuM AvavuM, nava mahinA tyAM rahevuM, ane yathA samaya saMsAranA "sTeja upara AvavuM e badhuM ye A ajIva tattvane AbhArI che. AkAzamAM IdradhanuSya kese banAvyuM? jhADa upara phaLa kyAMthI AvyAM ? koNe pakAvyAM? mANasanA mukhamAM ja dAMta kema che? AMkhathI rasAsvAda kema thatuM nathI? AnA jevA agaNita praznone javAba eka ja che ke ajIva tatvanI sattA sau keIne mAnya karyA vinA chuTake nathI. (3) puNya tatva: "punAtyAnamAmiti puSyama' A vyutpattithI, jenAthI AtmAne utkarSa sadhAya, vikAsa thAya ane sagati tathA satkarmo tarapha AgaLane AgaLa prasthAna karAya te puNyatattvane AbhArI che. te be prakAre che. 1. sAdhAraNa puNya, 2. vizeSa puNya. (1) sAdhAraNa puNya-aMtarAtmAnI mula IcchA na hovA
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 chatAM parAdhInatAne laIne bhUkha-tarasa-ThaMDI-garamI sahana karavI paDe, brahmacaryanI IcchA na hovA chatAM te pALavuM paDe, dekhAdekhI ke kharA ToparA jevI dAnatathI paNa upacAradaSTie dAna ApavuM paDe, athavA trAddhi, samRddhinI lAlasAe kaMIka ApavuM paDe ta sAdhAraNa puNya kahevAya che, jenAthI bIjA bhave paise Take maLe, paNa jIvanamAM samatA, manamAM zAMti, haiyAmAM ThaMDaka, AMkhomAM nirvikAratA ane kalejAmAM svacchatA maLatI nathI. mAnavazarIra maLe che paNa mAnavatA, sajajanatA ane mahAjanatA nathI maLatI. te pachI Aryadeza, AryakuLa, AryabhASA ke jainatvanA saMskAra kyAMthI maLavAnA hatA? (2) vizeSa puNya-saMsAra ane tenA vaibhava-vilAsa pApa ja che, ema samajIne samyagRjJAnapUrvaka pitAnA svAdhIna dravyanuM satkAryomAM-pavitra kAryomAM dAna puNya karavAthI, yuvAvasthAnI vidyamAnatAmAM ja vrata vizeSathI zarIra, mana ane AtmAne pavitra karavAthI viziSTa prakAranuM puNya baMdhAya che, jenAthI bhavAMtaramAM Arya khAnadAna ane jainatvapUrvaka jaina dharmanI ArAdhanA sulabha bane che. AdhyAna tathA raudradhyAna vinAnuM jIvana maLe che ane jIvanamAM dhArmikatAnI prApti sAthe zAMti-samAdhi ane dhairyanI sulabhatA maLe che. nava prakAre baMdhAyeluM puNya 42 prakAranA uttama phaLane denArUM bane che. (4) pApa tattva: puNya tattvathI sarvathA viparIta pApatatva kahevAya che. je kiyAe tathA mAnasika pariNAmevaDe AtmA bhAre bane, duHkhanuM saMvedana thAya, durgati tarapha prasthAna kare ane jIvanane dUSita kare te pApa tattva che. "lAtmAna vAtathati ra rara prati kathAyatati Hig[ '' hiMsA-jaTha
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 7 zataka 12 muMH uddezaka-1 caurya--maithuna ane parigraharUpa meTA pApa dravya pApa che. ane krodha, mAna, mAyA, lebha, rAga, dveSa, rati, arati, abhyAkhyAna, paizunya, kalaha, paraMparivAda, mAyA mRSAvAda ane mithyAtva-bhAva pApa che je AtmAnA kaTTara vairI che. A baMne pApe kAraNa vizeSa vinA sadAne mATe pApa ja che. pApI peTa ke vyavahAra saMcAlanane khAtara paNa dravya-pApa anivArya hovAthI sevavA paDe che, paraMtu pAchaLanAM tera pApe nirarthaka hovAthI mAnavajIvanamAM sau prathama tyAgavA lAyaka che. mATe ja tIrthakaree kahyuM keH "sauthI pahelAM pApane tyAgavA mATe ane temane kaMTrolamAM levA mATe abhyAsa kare joIe." (5) Azrava tattva: varSAtratumAM varasAdanuM pANI nadI nALAM dvArA sarevaramAM Ave che, tevI rIte saMsAramAM puNya ane pApakarmo mana, vacana ane kAyArUpI naLe dvArA mAnavajIvanamAM praveza kare che. "mabhUyate-35AkIya rUti sAthaa: " eTale ke karmo ane karmonI vargINAe jenAthI grahaNa thAya te Azrava che, je zubha ane azubha hoya che. mana vacana ane kAyAnI saraLatA zubha Azrava che ane vakatA azubha Azrava. pAMca Indriyone saMyamita rAkhavI te zubha Azrava, ane asaMyamita rAkhavI te azubha Azrava. cAre kaSAyone niyaMtrita karavA te zubha Azrava, ane aniyaMtrita karavA te azubha Azrava. vratamaya jIvana rAkhavuM te zubha Azrava, vrata vinAnuM jIvana rAkhavuM te azubha Azrava. A Azrava tattva saune mATe sarvadA ane sarvathA tyAga karavA lAyaka che. chatAM paNa jIvana vyavahAramAMthI jyAM sudhI vakatA, asaMyama tathA pApa bhAvanAo ke pApa kiyAone dezavaTo ApavAmAM na Ave tyAM sudhI dAna, ziyaLa, tapa ane pavitra bhAve sAthe puNyakAryo paNa
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 koI kALe choDavAM na joIe. mAnyuM ke puNyakarmo paNa sonAnI beDI jevAM che, te paNa lekhaMDanI beDI karatAM te kaMIka sArAM ja che. ane jyAre AtmAnA adhyavasAye zubha, zuddha, ati zuddha banavAnI taiyArImAM hoya che athavA banI gayA hoya che tyAre te zubha ke azubha baMne prakAranA Azare tyA ja bane che. () saMvara tatva: AzavamArgane baMdha karavAnI prakriyAne saMvaratatva kahevAya che, je AtmAnI abhUtapUrva mekSAbhilASiNI puruSArtha_zaktine AbhArI che. "vRddhi: maMjUsaraLI" arthAt pitAnAM pUrvabhavIya karmonA kAraNe mANasanI buddhi ane paristhitinuM sarjana thavA chatAM paNa AtmA jyAre anivRtta ane apUrvakaraNamAM praveza pAme che tyAre naraka ke tiryaMca avatAramAMthI ane te gatinA kharAbamAM kharAba saMskArone laIne mAnavazarIra pAmele hevA chatAM pitAnAM karmone, buddhine parAsta karavA bhAgyazALI bane che, tathA kevaLa jJAna ke tIrthakara padane paNa prApta karavAnI kSamatA meLave che. AThe karmomAM mehakarmane upazama sulabha hovAthI mAnava je te karavA cAhe te karI zake che. mATe pUrva bhavanAM pApane kAraNe mANasamAM pApabuddhi thAya che, te samaye jainatvane pAmelo bhAgyazALI pitAnA AtmapuruSArtha vaDe mehabuddhi, kadhabuddhi, mAyAbuddhi ke kAmabuddhine upazama phrI nirjarA tattva tarapha prasthAna karI zake che. dhyAnamAM rAkhavAnuM che ke jIvanamAM sarvathA nikAcita karmonuM vedana te anivArya hovAnA kAraNe tyAM bIjo vikalpa prAyaH nathI; to paNa mAnavajIvanamAM badhA e nikAcita karmo ja hoya che te mAnyatA bhramapUrNa che. mATe game te bhavamAM upArjita mehakodhAdinA kusaMskArone dabAvI devA
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-1 mAMgate mAnava ane pApakarmone udaya vidyamAna hovA chatAM paNa te pApamAMthI pitAnA AtmAne bacAvI zake che. (7) baMdha tattva : AzravadvArA upArjita karelAM karmone AtmAnA pratyeka pradeza sAthe bAMdhavAnuM-mizrita karavAnuM kAma Izvarane adhIna nathI. paNa karmone karyA pachI zubha ke azubha lekzAmAM AgaLane AgaLa vadhato AtmA pote ja karmothI baMdhAya che. arthAt te bhUtapUrvanAM anaMtAnaMta karmo ane pratisamaye karAtAM navAM karmo AtmAnA pratyeka pradeza upara jenAthI coMTe che te baMdhatattvane AbhArI che. (8) nirjarA tattva: dUdha ane sAkaranI jema AtmAnI sAthe ekameka thayelAM karmone khaseDavAM, bhagADavAM, bALI nAMkhavAM ane bhasmIbhUta karavAnuM kAma A tattvanuM che. (9) mokSa tatva : ane eka divase saMpUrNa karmono kSaya karIne AtmA mukta thAya che. karmonA be bheda che. 1. ghAtI karma, 2. aghAtI karma. ghAtI karmaanaMta zaktinA svAmI AtmAnI saMpUrNa zaktione ghAta karanAruM, dabAvI denAruM karma che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAyaH A cAra ghAtI karma che. aghAtI karma-AtmAnI amuka zaktione ja dabAve che. kevaLajJAna meLavavAne mATe ghAtI karmone saMpUrNa kSaya anivArya che, ane te vinA keI paNa jIva mekSa meLavI zakatuM nathI. uparyukta pramANe pratidina, pratikSaNa tanI vicAraNA karatAM te zramaNopAsakemAM "zaMkha" nAmane mahAzrAvaka agresara hatuM. tene utpalA nAmanI mahAzrAvikA dharmapatnI hatI, je
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 sarvAMga suMdara ane pavitra hatI. te nagarImAM puSkalI nAme zramaNeApAsaka hatA,je dhanika yAvat jIvAdi tattvAnA jJAtA hatA. zaMkha zrAvakranI vaktavyatA : bhagavAna mahAvIrasvAmI zrAvastI nagarImAM padhAryA jANIne te nagarInA badhA zramaNApAsako khUba harSa pAmyA ane bhagavaMtane vaMdananamana karIne yathAsthAne beThA. prabhue dharmopadeza ApyA ane padA potapeAtAne ghera gai. tyAra pachI '* zaMkha ' zrAvake khIjA badhA zrAvakone A pramANe kahyuM ke : he bhAgyazALI zrAvake ! ApaNe bahuvidha bhojanapAna karIne pAkSika pauSadha karIe jethI AtmAnuM vizeSa prakAre kalyANa thAya. bIjA zrAvakoe paNa A vAta mAnya karI. sau pAtapAtAne ghera gayA. teoe vividha prakAre khAhAra, pAna, khAmi ane svAdima padArthAne taiyAra karyAM; paraMtu ' za'kha ' zrAvakane nIce jaNAvyA pramANe vicAra thaya-- " , vividha prakAre AhArapAna vagere karIne karAvIne padArthonA rasAsvAda lIdhA pachI pauSadha karavuM mane zreyaskara lAgatu nathI. te mATe 66 1. AhArapANIneA tyAga karU. 2. brahmacarya pAlanapUrvaka pauSadha karU. 3. maNi-meAtI Adi AbhUSaNeAnA mAha cheDu 4. sagAM--snehIenI mAyAnA tyAga kareM. 5. zarIra zaNugAra eTale snAna, mAliza ke unanA tyAga karU.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 zataka 12 muM uddezaka-1 6. ghAsanA banelA saMthArAne svIkAra karuM." ItyAdika vicAra karIne te mahAzrAvaka pauSadhazALAmAM AvyuM. bhUminuM pramArjana karyuM. laghuzaMkA, maLatsarga Adi patAvIne ekale ja pauSadhavratane svIkAra karIne viharavA lAge. bIjI bAju badhA zrAvake bhejanapANI mATe "zaMkha" zrAvakanI rAha joI rahyA che. te samayasara nahIM AvavAthI puSkalI zrAvake saune kahyuM, "tame badhA ahIM ja vizrAma karo. huM "zaMkha" zrAvakane bolAvavA mATe temanA ghera jAuM chuM." Ama kahI teNe "zaMkha" zrAvakanA makAna tarapha prasthAna karyuM. tene Avate jaI "zaMkhanI dharmapatnI "utpalA" harSita thaIne UbhI thaI sAme AvI. teNe vaMdana namanapUrvaka "jaya jinendra" kahIne puSkalI zrAvakane Asana upara besADyA, ane pUchayuM ke, "he zrAvaka bhAI! tamAre AvavAnuM zuM prayojana che?" tyAre puSkalI zrAvake kahyuM, "zaMkha zrAvakane jamavA mATe AmaMtraNa ApavA Avyo chuM.' utpalAe kahyuM ke, "zaMkha zrAvaka atyAre pauSadhazALAmAM brahmacArI thaIne pauSadhavata svIkArIne dharmadhyAna sAdhI rahyA che." pachI te puSkalI zrAvaka pauSadhazALAmAM AvyA ane gamanAgamananuM pratikramaNa "IryAvahI" sUtra dvArA karIne pauSadhavratadhArI "zaMkha" zrAvakane vaMdana namana karIne teNe kahyuM ke "he devAnupriya ! ame ghaNA azana-pAna khAdima ane svAdima taiyAra karAvyuM che. te ApaNe jaIe ane bhejana-pANI patAvIne pauSadhavrata svIkArI dharmadhyAnamAM viharIe." javAbamAM "kha" zrAvake kahyuM ke, he bhAgyazAlina, vipula prakAre AhAra-pAnane AsvAda lIdhA pachI ane saMsAranI mAyAne te divasa pUratI choDIne
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pauSadhavata levuM mane egya lAgatuM nathI. paNa badhI mAyAne jJAnapUrvaka tyAga karIne pauSadhavrata levuM yogya lAgavAthI meM pauSadhavrata svIkArI lIdhuM che. mATe tame badhA tamArI IcchA pramANe azana-pAna-khAdima ane svAdimanuM AsvAdana kare ane sukhethI vihare." tyAra pachI puSkalI zrAvake pauSadhazALAmAMthI bahAra AvIne badhA zrAvake pAse banelI vAta kahI saMbhaLAvI. badhA zrAvake bhejanapANImAM masta banyA. pauSadhamAM sthiracitta thayelA "zaMkha" zrAvakane rAtrinA samaye dharma jAgaraNa karatAM e vicAra thaye ke, sUryodaya samaye bhagavAna mahAvIrasvAmIne vaMdana-namana tathA parya pAsana karIne pachI pauSadha pArIza. A pramANe pauSadhavezamAM ja "zaMkha" zrAvaka Isamitine pAlanapUrvaka bhagavaMta pAse AvyA. A bAju badhA zrAvake savAramAM snAna pANI patAvIne sArAM vastro tathA AbhUSaNo paherIne bhagavaMtane vaMdana-namana karavA AvyA, dharmopadeza sAMbhaLe ane jyAM "zaMkha zrAvaka hatA tyAM jaIne kahyuM ke, "he zaMkha! tamArA kahevAthI ame khAnapAna taiyAra karyA, karAvyAM paNa tame na AvyA, te ThIka karyuM nathI. kemake AmAM te ame amArI mazkarI samajIe chIe." te samaye bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, he bhAgyazALIo! tame "zaMkhanI 1. hIlanA-jAti kulAdinA marma prakaTa karIne bhatsanA karavI. 2. niMdA kutsika zabdonuM uccAraNa karI anAdara kare. 3. khisanA-hAtha mukhanA vikArapUrvaka niMdanIya zabdothI kepa kare.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 zataka 12 muM uddezaka-1 4. gaha-bIjA sAme deSa prakaTa karavA. 5. apamAna-gya Adara karyA vinA bIjAnI mAnahAni karaze nahi. kemake "zaMkha zrAvakadharmamAM prItivALA ane daDha che. temaNe pauSadha vratamAM AkhI rAta pramAdane tyAga karIne sudaSTi jJAnInuM jAgaraNa karyuM che. jAmarikA keTalA prakAre che? prazna-he prabhe ! jAgarikA kene kahevAya ane te keTalI che? bhagavaMte kahyuM ke, jAgarikA traNa che, te A pramANe - (1) buddha jAgarikA-utpanna thayelA kevaLajJAna ane kevaLadarzananA mAlike arihaMta paramAtmAo buddha jAgarikA kare che, kemake temane pramAda ane nidrAne sarvathA abhAva hoya che. (2) abuddha jAgarikA-je munirAje pAMca samitithI samita ane traNa guptithI gupta che, paraMtu kevaLajJAnanA mAlika nahIM thayelA hovAthI chadmastha che, abuddha che; mATe teone abuddha jAgarikA kahI che. (3) sudarzana jAgarikA-jIvAjIvAdi tane jANanArA samyagadarzanI zrAvakane sudarzana jAgarikA kahI che. A pramANe kahIne prabhue traNa prakAranI jAgarikA samajAvI. - , tyArapachI bIjA zrAvakonA krodhAdinA upazamana mATe zaMkha" zrAvake bhagavaMtane pUchyuM ke, "he prabhe! krodha kaSAyane vaza thayele jIvAtmA kayuM karma bAMdhe? zuM kare? zene caya
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 kare ? ane upacaya kare ?' javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, * he : zaMkha ' zrAvaka ! krodhAvezamAM AvelA jIvAtmA AyuSyakama ne cheDIne zeSa jJAnAvaraNIyAdi sAte karmAMne gADha kare che, majabUta kare che, nikAcita kare che. yAvat anaMta saMsAramAM paribhramaNa kare che. kaSAyAnI mahAbhayaMkaratA tIthakara bhagavaMtA bAra padAnI vacce peAtAnA zrImukhe kramAvatAM kahe che ke, * cAre kaSAyeAnA sevanathI jIva anaMta sasArI ane che. C , ' ,, ghaNIvAra stavanamAM ApaNe khelIe chIe ke, he prabhu ! .ramatA nava nava veze. " eTale ke huM RSabhadeva prabhA ! eka divasa ApaNe baMne sAthe ramyA hAizuM, sAthe khAdhu pIdhu haze, chatAM paNa tame te Aje ana tasukhanA dhAma siddhazilAmAM birAjamAna che ane huM anaMtaduHkhAnI para parAthI bharelA saMsAramAM rakhaDI rahyo chuM. ghaNIvAra evu paNa banatu hoya che ke eka divase eka ja muhUtamAM dIkSita thayA chatAM paNa eka munirAja kevaLajJAna meLavIne mekSamAM jAya che ane bIjo muni cAritradharmanI virAdhanA karIne kruti tarapha prasthAna kare che tyAre vicAra karavAno avasara Ave che ke AvuM zI rIte khanatuM haze ? ' javAbamAM ema kahevAyuM che ke, ' kevaLajJAna meLavavAne mATe jA koInA paNa bAdha nathI, paraMtu cAre kaSAyarUpI zatruone khAdha che. jyAM jyAM kaSAyA, kaSAyabhAvA, kASAyika pravRtti che tyAM tyAM kevaLajJAna nathI ja. " mATe jIvAtmAne kevaLajJAna "
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM: uddezaka-1 15 joituM ja hoya ane te meLavavA mATe zreDI ghaNI zraddhA hoya te sauthI pahelA yathAzakti kaSAyane kSaya karavA mATe ke temane upazama karavA mATe ja prayatna kare joIe. te kaSAye cAra prakAranA che - anaMtAnubaMdhI kaSAya, apratyAkhyAna kaSAya, pratyAkhyAna kaSAya ane saMjvalana kaSAya. te pratyekanA kodha mAna mAyA ane lebhanA bhede seLa bheda thAya che. jIvamAtranI lezyAo samaye samaye badalAtI rahevAnA kAraNe anaMtAnubaMdhI kaSAyamAM jIvana yApana karanAra jIvane paNa kaIka samaye apratyAkhyAna, pratyAkhyAna ke saMjvalana kaSAyane paNa rasAnubhava thaI zakavAnA kAraNe te samayamAM ja samyaktvanI prApti paNa sulabha banavA pAme che. mATe ja anaMtAnubaMdhI kaSAyane svAmI narakamAM gayA pachI paNa keIka samaye sArAM nimitto maLatAM samyaktvane prApta karavA mATe lAyaka bane che. eTaluM dhyAnamAM rAkhavAnuM ke "anaMtAnubaMdhI kaSAyanI vidyamAnatAmAM kaI paNa jIvane kaI kALe paNa samyaktvanI prApti thatI nathI, ane prApta thayeluM samyakatva TakI paNa zakatuM nathI. A pramANe A prathama kaSAyamAM jyAre apratyAkhyAna Adi kaSAnuM mizraNa thaze tyAre temane dezaviratinI prApti paNa sulabha bane che. udAharaNarUpe cothI narakamAM rahelA rAvaNa ane lakSmaNanA jIve che, ema eka kaSAyanuM bIjA kaSAyamAM mizraNa thatAM mAnavanA adhyavasAya badalAtA rahe che. jema anaMtAnubaMdhamAM anaMtAnubaMdha apratyAkhyAna pratyAkhyAna ane saMjavalana. apratyAkhyAnamAM anetAnubaMdha apratyAkhyAna. pratyAkhyAna ane saMjavalana. pratyAkhyAnamAM anaMtAnubaMdha
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 apratyAkhyAna pratyAkhyAna ane saMjavalana, saMjvalanamAM anaM. tAnubaMdha apratyAkhyAna pratyAkhyAna ane saMjvalana. A pramANe kaSAyanI bhayaMkaratA joyA pachI pratyeka kaSAya jIvanane zI rIte barabAda kare che te jovAnuM zeSa rahe che. (1) krodha: rakhevALa vAtikUdAvyavasAyakrodha: (AcArAMga sUtra 161) kAraNa hoya ke na hoya te paNa AtmAmAM AdhyAna ke raudradhyAna viSayaka krUra adhyavasAya banyA rahe te koI kahevAya che. (2) tatrA''tmIyopaghAto krodha karma vipAkodayAt krodhaH (AcarAMga. 170) AtmAnAM badhAM ya satkarmo, puNyakarmo, sadanuSThAne, tapazvaryAe Adine saMpUrNa ghAta kare te krodha kahevAya che. jema lAkho maNa ghAsa bharelA godAmamAM agninI cinagArI paDe ane AMkhanA palakArAmAM ghAsa baLIne rAkha thAya tevI rIte gha: puna: sonA idUrvodayafbata tA: eka ja kSaNane kodha karaDe varSonI tapazcaryA ane lAkho karaDenAM dAnapuNya Adine bALIne khAkha kare te krodha che. (3) ghana ththata vA na ja zogha:, zogha mohanIyasmpaadyo jIvasya pariNati vizepaH krodha-mohanIya karmaiva. (ThANA 13)
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 mu` : uddezaka-1 17 eTale ke zarAbapAnavaDe bemAna banelA mAnatrane matijJAna ke mAnavatA sAthe jema leNA-deNI rahetI nathI, tema zarAbapAna jevA meAhukanA uddayamAM mAnavanA krodha ke tenA pariNAme zAnta, upazAnta ke dAnta thatA nathI. tethI saMsAranA koI paNa cetana ke acetana padArthAnA nimitta mANasane krodhanA udaya sadaiva banyA rahe che. zarAbapAnanA naze sauthI pahelAM mAnavanI indriyAmAM mAdakatA lAvIne tenA dila ane dimAgane sathA beheza karI mUke che. tema mAhuka'nA udaya ke tenI udbhIrNothI mAnavanI pAMca indriyAmAM mAdakatA AvatAM ja teTalA samaya pUratA te mAnava indriyAneA gulAma- sathA gulAma athavA prakaTa ke pracchanna gulAma banyA vinA rahetA nathI. jyAM indriyAnI pracchanna ke prakaTa gulAmI vidyamAna hAya che tyAM krodhanA udayakALa paNa upasthita thayA vinA rahetA nathI. (4) proti kSa: troSaH / (uttarAdhyayana : 261) lakSaNa vaDe lakSyanI siddhi thAya che, jemake raseADAmAMthI nIkaLatA dhUmADA vaDe agninI nizcayatAne kAI tarkavAdI ke vita'DAvAdI paNa paDakArI zakatA nathI. kemake dhUmADA lakSaNa che ane agni lakSya che. tevI rIte cetana ke acetana padArtha pratye rahelI aprIti-aprema-aNagamo-napharata ke udAsI natAmAM kAraNarUpe krodhanI hAjarI avazyameva heAya che. arthAt chupAi gayelA cAranI jema mAnavInA jIvanamAM rahelA krodhanA kAraNe mAnavane mAnava sAthe rahelA prItidharma, premadha, maitrIdha, vairAgyadharma ke samyaktvadharma teTalA samaya pUratA ke jIvananA chelrA zvAsa sudhI paNa samApta thAya che. mATe
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 aprIti Adi lakSaNe vaDe mAnava jIvanamAM rahele krodha nakArI zakAtuM nathI. bezaka, aprIti AdimAM nirmamatva lakSaNathI lakSita vairAgya paNa kAraNarUpe hoI zake che, paraMtu nizcayAtmaka daSTie nirmama mAnavanA jIvanamAM draSAtmaka aprIti hotI nathI, paNa dayApUrNa prIti-prema-mitratAne sAgara uchaLatuM hoya che jemake mahAvIrasvAmIne caMDakauzika ke saMgama upara, pArzvanAthane kamaThAsura upara, baMdhakamuninA pAMcase ziSyane pAlaka maMtrI upara, gajasukumAla munine pitAnA sasarA upara, metAraja munine tenI upara, candanabALAne mULA zeThANI upara ke jimatIne pitAnA diyara muni upara aprIti-aprema-napharata ke reSa na hatuM, paNa adbhuta karuNa hatI, maitrIbhAva hatuM, dayAnI caramasImA hatI. tethI ja kahevAyuM che ke samyakatvanA lAgI gayelA kesarIyA raMgathI pUrNa rUpe raMgAyelA jIvAtmAne kaI pratye paNa aprIti-napharata ke udAsInatA paNa hatI nathI. mATe ja zAstravacana che ke aprIti lakSaNathI kodha lakSita thayA vinA rahetuM nathI. () Rogha: sAta pariNAma: ( jIvI5) atyApti, ativyApti ke asaMbhavAdi doSathI rahita lakSaNa vaDe lakSyanI siddhi asaMbhavita nathI, paraMtu lakSyamAM lakSaNanI vidyamAnatA hovI ja joIe tevuM nathI. lekhaMDanA gaLAmAM ke sagaDImAM agnirUpa lakSya to che, sAthe sAthe dhUmADA rUpa lakSaNanI gerahAjarI paNa spaSTa dekhAya che. tevI rIte svArthavaza ke samayanA gaNatrIbAja ghaNA evA mAnane
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 zataka 12 muM uddezaka-1 ApaNe pratyakSa joI zakIe chIe ke teo teTalA samaya pUratA ThAvakA, gaMbhIra, hasamukhA ane premabharelI vAto karanArA spaSTa dekhAI Ave che. paNa....paNa... temanA haiyAmAM roSano agni bhareluM hoya che. mATe ja bahAranA ThAvakA ane aMdaranA mAyAvI, bahAranA gaMbhIra paraMtu haiyAmAM culA upara khadabadatI khIcaDInI jema krodha IrSAdithI baLatA hoya che. bahAranA hasamukhA ane aMdaranA kAtila jhera jevA AtmAo samaya joIne "ghA" karanArA hoya che. bahArathI premapUrNa vArtAlApa kare che paNa aMdara ISya-adekhAI ke vaira-virodhane vaMToLa caDI gayA hoIne samayanI pratIkSA karanArA hoya che. mATe AvI rItanA raheNI ane kathanImAM pheraphAravALA mAnavanA caherA upara tatkALamAM aprItirUpa lakSaNa na paNa dekhAtuM hoya te paNa AtmAnA pratipradeze koIne udayakALa vartate heya che. mATe kahevAyuM che ke kodhI mANasanA jIvana aprItiAtmaka pariNAmavALAM ja hoya che. aprIti eTale AtmAnI pariNati, lezyA, vicAradhArA ke tenA parispada samajavA. mATe bhUta, caMDALa ke kALA nAganI upamAne dhAraNa kare kodha sauthI pahelA tyAjya che, sarvathA tyAjya che. pitAnA sattAvIza bhavanI apekSAe 16mA bhavamAM mahAvIrasvAmIne AtmA vizvabhUti nAme hate. saMsAranI khaTapaTonA kAraNe munidharma svIkAryo, tapazcaryA tapI, saMyama pALe paNa vizAkhAnaMdI uparane krodha kAbumAM laI na zakavAne kAraNe mathurA nagarImAM gAyane zIMgaDA sAthe uchALIne dUra phekI dIdhI ane vizAkhAnaMdIne mAravAnuM niyANuM karyuM. ane 18mA bhave vAsudevanA avatAramAM avatarI sAtamI narake
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 20 gayA. tyAMthI siMhanA avatArane pAmI ceAthI narake gayA. ityAdi agaNita udAharaNAthI ApaNe jANI zakIe chIe ke 8 krodhAnya mANasa hiMsaka hAya che, mATe tenA haiyAmAM maryAdAtIta pApeAnI vidyamAnatA heAya che. ' A kAraNe bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM che ke, krodha-pApanA kAraNe bhavabhramaNa vadhe che, pariNAme jIva asahya azAtAvedanIya bhAgavanArA bane che. (2) mAnakaSAya H ema kahevAya che ke krodhakaSAya kadAca kAbumAM laI zakAya paNa ATha AnA kALA bhayaMkara nAga jevA mAna kaSAyane svAdhIna karavA atyaMta muzkela che. lAlAMtarAya karmanA kSayeApazamathI maLelI kaMIka paud galika vastuo, vIryAntarAya ka nA kSaye pazamathI meLavelI kaIka zArIrika zaktie, ane dAnAntarAya kanA kSA pazamathI khIjAne kaMI Apyu hoya, apAvyu` hAya Adi kAryo pratye mAnavanA manamAM kaMika uSNatA prApta thAya che, jene laine samudranI AgaLa biMdu jevA thADAM ghaNAM thayelAM peAtAnA kAryA pratye abhimAna-ahukAra-gava ane 'meM A kayuM, te mAre karavuM paDyuM, athavA mArA vinA A kAme kaNa karI zake ?' AvA bhAvAne ja mAna-kaSAya kahe che. have zAstrIya paddhatie abhimAnanI bhayaMkaratA tapAsIe. ( 2 ) mAno vantanAtyusthAnAAma nimitta: (dazavaikAlikaH 187) zAlIbhadra zeTha, vastupAla, tejapAla, anupamAdevI, jagaDuzAha, pethaDakumAra, vijaya zeTha, vijayA zeThANI Adine je kai bhautika padArthA maLyA hatA tenI AgaLa ApaNI pAse
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 zataka 12 muM: uddezaka-1 kaMI nathI, chatAM paNa mAnavanI pAse jema jema paise ane sattA vadhatAM jAya che, tema tema te mAnava sauthI pahele devagurune vaMdana-namana karavAno maLe avasara oNI nAMkhe che. arthAt saMsArabharanAM badhAMya kAma karavA mATe tenI pAse samaya che. paNa arihaMtadevanI pUjA-Arati vagere karavA jeTale samaya ane paMca mahAvratadhArI gurudevanA caraNe mAM besIne tattvajJAna samajavA jeTale samaya temanI pAse hete nathI. mATe ja pote pitAnA zrImukhe kahete rahe che ke, sAheba ! A saMsAranI mAyAmAM phasAyeluM hovAthI pUjA-pATha ane dharmadhyAna zI rIte karuM?" (2) mAnaH arvapariNAmaH (jIvAbhigama sUtra : 15) pUrvabhavanA karelA mAnakaSAyanA udayathI athavA prApta thayelA bhautika padArthothI udIrita (udI) karAyelA mAnakaSAyane laI mAnavajIvanamAM garviSThatAnA pariNAma thAya tene mAna kahe che. "jaLa : a frttIya punita java:" garva zabdanI A vyutpattimAM "" dhAtu tudAdi gaNune le jene artha che bIjAnAM satkAryone, bIjAnI moTAIne, vidvattAne, puNyakarmitAne gaLI javAM. AvA garvanA pariNAmenA mULamAM mAnakaSAya rahele che. enI vyAkhyA kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArye A pramANe karI che "marato joDA nAtIti karana mAnaH sArAMza ke mArA je ke mArA jevAM kAryo karanAre bIjo keIpaNa nathI. AvA ahaMkArI bhAve mAna kaSAyane kAraNe thAya che. mATe A garviSTha ahaMkArI mANasa jyAre saDaka uparathI jatuM hoya che tyAre sau koIne pratyakSa anubhava thAya che ke te cAlatuM hoya jANe chAtI phulAvate cAle che, ane aMdaranA haiyAthI jANe
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 kahete hoya ke "mArA je bIje kaI paNa zrImaMta nathI, dAnezvarI nathI, vratadhArI nathI, kriyAkAMDI nathI, vidvAna nathI, vaktA nathI, tapasvI nathI, rUpALa nathI, khAnadAna nathI, tema ja piolITIkala paNa nathI. eTale je kaMI che te huM pite eka chuM, mArA je bIje kaI nathI." ( 3 ) mAno jAti Adi guNavAn aha eva iti mananaMavagamanaM gamyate vA'neneti bhAvaH (ThANA) 193) (4) mAna: ati pratyavahetu: ( uttarAdhyayana ra61) ( 5 ) mAnaH jAtikularUpabalAdisamuttho gavaM: / (AcAi 170) arthAt jAti, kula, lAbha, aizvarya, baLa, rU5, tapa ane jJAna AdimAMthI ahaM saMjJA pragaTe che, jenA kAraNe pitAne maLelI vijalInA camakArA jevI, nadInA pravAha jevI, hAthInA kAna jevI caMcala ddhi samRddhi AdinI prazaMsA karavAmAM ja divasane moTo bhAga pUrNa kare che. A badhuM mAna kaSAyanA pApe thAya che, je aDhAra pApasthAnakamAM sAtamuM pApa che. (3) mAyA kaSAya: anubhavI gAcAryo te ema kahe che, "mAnarUpI ajagarane nAthavAmAM kaMIka prayatna kare paDate haze, paraMtu mAyA-nAgaNa te bahu ja asAdhya hevAthI bhalabhalA gI aDogI-paMDita-mahApaMDita Adine paNa pitAnI jALamAM
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 zataka 12 muM uddezaka-1 phasAvI durgati tarapha prasthAna karAvavAmAM advitIya che. mahopAdhyAya yazovijayajI ma. te tyAM sudhI kahe che - 'sutyajaM rasalAmpaTaya sutyaja dehabhUSaNam / sucanA: rAmamogAdA: TurIMga ramasevana " keza lecala dhAraNuM suNe saMtA che, bhUmi zayyA vrata tyAga guNavaMtA jI; sakaLa sukara che sAdhune suNa saMtA jI, dukkara mAyAtyAga guNavaMtA che. " sArAMza ke ghI-dUdha, malAI, sAkara, goLa, dahIM AdinI rasalaMpaTatA, zarIra uparanAM AbhUSaNone zaNagAra, ke strIone sahavAsa tathA mAthAnA vALane leca, melAM kapaDAM, bhUmi saMthAre paNa sAdhakane sukara arthAt sukhethI pALI zakAya tevA hoya che, paraMtu Akhtara haiyAmAM rahelI mAyA nAgaNa, mAyA zalya ke mAyA mRSAvAdane tyAga atyaMta kaThaNa che. anaMta saMsAranI mAyA paNa anaMta hevAthI kyA samaye, kevA rUpe, kayA nimitta, nRtyAMganAnI jema nRtya karatI mAyA mAnavanI sAme jyAre Avaze tyAre tene jANavA mATe saMsArane ekeya najumI (jyotiSI) samartha nathI, tema keI paNa maMtra tyAM kAma AvavAne nathI. A mAyA AbAla-gopAla saunA jIvanamAM hovA chatAM paNa "gharaDAMne jhAjherI..." A TaMkazALI vacana ja sAkSI Ape che ke saMsArane bhegavIne thAkI gayelA, kaMTALI gayelA ke azakta thayelA gharaDAMone te A mAyA nAgaNanA DaMkha bahu ja jorathI lAgelA hoya che.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 have ApaNe zAsrIya vacanathI mAyA nAgaNanAM parAkrame joie H (1) svaparavyAmohotpAdaka zAThyaM mAyA sva eTale peAtAnI jAtane ane para byAmeAha utpanna karAve tevuM zAkya, zatA, peAlITIkala jIvana mAyA che. (uttarA* 261) eTale bIjAne luccAI ane (Ava0 43) (jJAtA 238) (2) sarvatra svavIryaM nigUhanam mAyA (3) padavaMcanabuddhi: mAyA (4) paravaMcanAbhiprAya: mAyA (5) anArjavam mAyA (prajJA0 335) (6) mAyAviSayaM gopanIyaM pracchannamakAryaM kRtvA no Alocayet sA mAyA (DhANA 137) ItyAdika sUtrothI jaNAya che ke mAyA ane mAyAvI jIvana asAdhya roganI tulanAmAM Ave che. (4) lAbha kaSAya : bhUkhaDI khAraza jevA lAbhakaSAyane rAkSasanI upamA ApavAmAM AvI che, jemAM badhAMya dRNA, pApA, aparAdhe ane prapacAnA samAveza zakaya bane che. nATakanA thieTara para eka ja vyakti jema judAM judAM rUpe Ave che, tema leAbharAkSasa paNa vyaktinA jIvanamAM judAM judAM rUpe Ave che. putralAbha, draSyaleAbha, sattAleAbha, vastrAbhUSaNalAbha, ijjataleAbha, viSayavAsanA leAbha ityAdikarUpe lebha nAmanA rAkSase jIvamAtrane ke devamAtrane
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 zataka 12 muMH uddezaka-1 pitAnI dADhamAM samAvI dIdhA che. lebhanI vyAkhyAo zAstromAM bhinnabhinna dekhAya che. (2) stroma: ddhiyakSana: (jIvA 15) (2) koma: mUracha (prazna. 42) (3) stroma: vivibhora (prazna. 97) (4) sroma: tRNAhya rA: (AcA. 170) (5) lobhana abhikAMkSaNam, lubhyate vA'neneti lobhaH (ThANa. 177) (6) dayArAmaifkSA roma : (uttarA. 261) (7) roma: safmaH (daza. 107) (8) gAddhaya mabhikAMkSA (uttarA. ra97) (1) ghavAtuviSaya pRDhayArama (uttarA 644, bhagavatI. 804) devAdhideva mahAvIrasvAmIe kahyuM, A cAre kaSAyone mAlika pitAnA AtmAne vadhAre bhAre banAvIne saMsAramAM paribhramaNa kare che. tyAra pachI zrAvastI nagarInA badhAye zrAvake prabhunI vAta sAMbhaLIne bhaya pAmyA, trAsa pAmyA ane udvega pAmIne teoe prabhune vaMdana karyuM, namana karyuM. tathA jyAM zaMkha nAme zrAvaka hato tyAM AvIne zaMkhane vaMdana-namana karI khamatakhAmaNuM karyA ane samavasaraNathI bahAra AvIne pitapotAne ghera gayA. zaMkha zrAvaka paNa RSibhadra putranI jema thAvat badhAMye dukhane kSaya karIne kalyANa pAmaze. che bAramA zatakane pahele uddeza samApta che
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-2 kauzAMbI nagarI A cAlu avasarpiNa kALamAM cothA Are lagabhaga pUro thavA AvyuM hatuM, te kALe sAkSAt arihaMta svarUpa, carama tIrthaMkara tathA dravyadeva naradeva ane bhAvadevathI paripUjita devAdhideva bhagavAna mahAvIra svAmI jyAre vicAratA hatA, te samaye kauzAMbI nAmanI nagarI hatI, jyAM udAyana nAme rAjA hatA, je sahasAnIka rAjAne praputra, zatAnIka rAjAne putra, ceTaka mahArAjAnI putrIne putra, mRgAvatIdevIne putra ane jayaMtI zramaNopAsikAne bhatrIjo te hate. . mRgAvatIdevI paNa sahastrAnIka rAjAnI putravadhU, mahAparAkramI zatAnIka rAjAnI dharmapatnI, ceDA rAjAnI putrI, udAyana rAjAnI mAtA ane jayaMtI zrAvikAnI bhejAI thatAM hatAM. teo sukumAra aMgavALAM sarvAMgasuMdara ane sati ziromaNi hatAM. tathA tyAM jayaMtI nAma zramaNe pAsikA hatI, je sahasAnIka rAjAnI putrI, zatAnIka rAjAnI bahena, udayana rAjAnI pheI ane mRgAvatIdevInAM naNaMda thatAM hatAM. te devAdhideva bhagavAna mahAvIra svAmInAM sAdhu sAdhvIenI prathama zayyAtara zrAvikA hatAM. bhagavAna mahAvIrasvAmInA udayakALa pahelAM ceDA mahArAjA pArzvanAtha prabhunA ananya upAsaka hatA. pachIthI kevaLajJAna pAmelA bhagavAna mahAvIrasvAmInA ananya bhakta banavA uparAMta ahiMsA-saMyama tathA
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 zataka 12 muM : uddezaka-2 tapAdharmanA ArAdhaka ane pracAraka banyA hatA. vaizAlI gaNataMtranA prathama adhinAyaka hatA. temanI sAta putrIomAMthI eka putrI mRgAvatI kauzAMbInA rAjA zatAnIkane paraNyAM hatAM, je atizaya rUpavaMtI, ziyaLavatI tathA tIrthaMkaradevanAM parama anuyAyinI hatAM. pitAnA putra udAyanane rAjagAdI upara besADIne caMdanabALA pAse dIkSita thaIne pote kevaLajJAna meLavyuM ane guruNIne paNa kevaLajJAna meLavavAmAM nimitta banyAM jyAre jayaMtI zrAvikA je bALavidhavA hatAM ane devAdhideva mahAvIra svAmInA zAsana pratye anahada anurAga dharAvanAra hatAM, munirAje tathA sAdhvIjI mahArAjene mATe zayyAtara hatAM eTale ke kauzAmbI tarapha AvatAM sAdhusAdhvIone potAnI vasati (makAna) ApIne zraddhAsaMvegapUrvaka bhakita karanArAM hatAM. bhagavAnanuM punita Agamana eka divasa caturvidha saMgha sAthe bhagavAna mahAvIrasvAmI kauzAMbI padhAryA ane candrAvataraNa caMdyAnamAM sthApita thayelA samavasaraNamAM virAjIne bhagavAne dharmopadeza Ape. udyAnapAlake jyAre A samAcAra udAyana rAjAne ApyA tyAre rAjA ghaNA ja khuza thayA, ane potAnA kuTuMbIjanene belAvI kauzAMbI nagarIne zaNagAravA mATe AjJA ApI. jayaMtI zrAvikA : - rAjA udAyananI phaIbA jayaMtI zrAvikAe bhagavaMtanuM Agamana sAMbhaLyuM ane te hRSTa tuSTa thaI. mRgAvatIdevI pAse AvIne teNe kahyuM ke, "tIrthakara, arihaMtadeva, devAdhideva,
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 bhagavAna mahAvIrasvAmI grAmAnugrAma vihAra karatA ahIM AvyA che. temanuM nAma sAMbhaLatAM ja anaMta puNya aMdhAya che. tA temane kareluM vaMdana, namana paryuMpAsana ane temanA zrImukhe sAMbhaLelA zabdothI thatA lAbhanu' te pUchavuM ja zuM ? mATe taiyAra thAe, pramAda cheDA, Alasya tyAgA ane ApaNe badhA bhagavAnanA samavasaraNamAM jaI mAnavajIvana saphaLa banAvIe.' ema kahIne peAtAnA sevako pAse uttamamAM uttama ratha taiyAra karAvyA, temAM esI samavasaraNa tarapha prasthAna karyuM ane samavasaraNane dekhatAM ja ratha nIce utarIne aMdara praveza karyAM. traNa pradakSiNA karI, tathA namana-vaMdruna karI yathAyeAgya sthAne besIne ekAgra citta dhammapadeza sAMbhaLye. dezanAnte vidhavA, mahA-viduSI, jIvAjIvAdi tattvAnA jANanAra, arihaMte pratye ananya rAga dharAvanAra, jaina sAdhu sAdhvIjInA parameApAsikA, jainazAsananI ArAdhanAmAM pUrNa jAgRta, suMdara vaktRttvazALI, uttama vyaktitvazALI jayaMtI zrAvikA samaye samaye bhagavAna mahAvIrasvAmIne prazno pUchavA lAgyA ane bhagavAne te praznonA javAkhe| ApyA. tyAre zakA-AkAMkSA-vicikitsA vinAnA thayelA te zrAvikA paramAnaMda pAmIne atizaya svastha thayA. dezanAnte prabhu sanmukha be hAtha joDI mAthu namAvIne temaNe pUchelA prazno nIce pramANe che. jIva bhAre zAthI ane che? prazna-1 huM prabho ! kayA kAryAM karavAthI jIva bhAre mane che? vajanadAra bane che? javAkhamAM bhagavate pharamAvyuM ke * huM jaya'tI zrAvikA ! prANAtipAta mRSAvAda yAvat mithyAtva nAmanA pApasthAnakanAM sevanathI, sevana karAvavAthI ane mana vacana kAyAthI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-2 temanuM anumodana prazaMsAdi karavAthI jIva bhAre kamI bane che. bhAre vajanadAra padArtho jemAM nIcenI tarapha jAya che tema tevA jIve adhagati eTale narakagati tathA tiryaMcagatimAM ja jAya che, jyAM spaSTa aspaSTa vedanAo bhegavavAnI hoya che, ane kadAca AvA ja manuSyagatimAM Ave te paNa nIca jAti ane nIca kuLamAM janma levA uparAMta khAnapAna raheThANa AdimAM ghaNuM ja daridra hovAthI tiryaMce karatAM sakhta majUrI karavA chatAM paNa bhUkhyA peTe UThe che ane bhUkhyA peTe sUve che. paheravAnAM kapaDAM nathI, rahevA mATe sthAna nathI, sUvA mATe jamIna nathI tathA atyaMta gaMdA sthAnamAM, jhUMpaDapaTTImAM, sarvathA kAcA kAgaLa AdinAM jhUMpaDAomAM TUMkI-sarvathA TUMkI jamInamAM ja rahevAnuM hoya che. ThaMDI, garamI ane varasAdanI traNeya mesamAM temane mATe vagara te mata jevI hoya che. kadAca thoDuM ghaNuM puNya jera kare te sArA sthAne janmI zake che, paNa pUrvabhavamAM karelAM pApane laIne artha ane kAmanAM sAdhano sAthe bArame caMdra hovAthI teo Akheya divasa ArtadhyAnamAM ane rAte taDaphaDiyAM mAratAM jIvanane moTo bhAga pUrNa kare che. AnAthI vadhAre puNya kadAca heya te bhautika sAdhane sArA pramANamAM maLatAM hovA chatAM paNa kauTumbika kaleza, paDelIo sAthe kaleza bhagavo paDe che, tathA pApasevana amaryAdita hovAthI ekabIjAnA hADavairI banIne ekabIjAnA matane mATe zo calAve che, athavA bhayaMkaramAM bhayaMkara jIbhAjoDI daMtakaleza tathA hAthe hAtha mArAmArImAM rIbAtA rIbAtA raudradhyAnamAM ja jiMdagI pasAra kare che. tenA kAraNe meLavelA puNyakarmonAM sAdhane paNa bhegavI zakAtA nathI. bhegavAtA hoya te temAMthI
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 AnaMda ane AzIrvAda meLavI zakAtuM nathI, ane punaH punaH pApasthAnakenA sevanathI pAchA durgati tarapha prasthAna karI keTalAMya kALacakro pUrAM thAya te paNa zaramAvartamAM pravezI zakatA nathI, ane samyagdarzanane prakAza meLavavA samartha banatA nathI. jAtyAMdha mANasa jema kaMI paNa joI zakatA nathI tema AvA jInA janma samaye game teTalA tIrthaka thAya te paNa temane dharma pratye ruci thatI nathI ane samyagamArgamAM AvI zakatA nathI." A pramANe bhagavAnanI vAta sAMbhaLIne parSadA pApabhIrU banI dharmadhyAnamAM udyamavaMta banI. bhavasiddhika che mATe vaktavyatA : prazna-2 jayaMtI zrAvikA pUche che: "he prabhe! jIne bhavasiddhikapaNuM svAbhAvika che ke pariNAmika che?" bhagavaMte kahyuM ke, "bhavasiddhikatva svAbhAvika ja hoya che, pariNAmika hetuM nathI. jIvanuM caitanya svAbhAvika che. pahelAM caitanya hatuM nahIM paNa IzvaranI mAyAthI temAM caitanya Ave che. athavA samavAya saMbaMdhathI caitanya Ave che. e badhI mithyA vANI hovAthI tarkasaMgata ke Agama saMgata nathI. jyAre bAlatva, yauvana, vRddhatva, sthULatva, kRzatva e badhA pAriNamika bhAve che, je Ave che ne jAya che. bAlakamAM bAlava Ave che ne eka divasa te sarvathA cAlyuM paNa jAya che. tyAre caitanyamAM vRddhi ke hAsa bhale thAya te paNa jIvamAMthI caitanya keI kALe ane koInAthI paNa jatuM nathI. pattharamAM mUrti ke staMbha Adi pariNAmamAM pheraphAra kALane laIne thatA haze, te paNa emAM raheluM svAbhAvika kAThinya pheraphAra pAmatuM nathI. pariNAmika che laine thatA vi 'kADinya
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-2 31 bhAmAM paNa dhamastikAya, adharmAstikAya, pugalAstikAya ke kALa dravyane camatkAra raheluM che, nahIM ke Izvarano ! caitanyanI jema bhavasiddhipaNuM paNa jIvamAM svAbhAvika che. bhavasiddhika eTale? te jANuM laIe. stavanamAM ApaNe gAIe chIe ke, "siddhi nivAsa lahe bhavasiddhi temAM zuM pADa tamAre? te upakAra tamAre vahIe je abhavya siddhane tAre, o prabhujI elaMbhaDe mata khIje." tyAre samajavAnuM e che ke bhavasiddhika eTale zuM ? (2) ma: uttirthastharsNI mA siddhi maLa: (rAja. 47) (2) ma siddhiWarsNI vasaddhi: mayaH (prajJA) 393) (3) bhavaiH sakhyA tairasaMkhyA tairanante ; siddhiryasyA'sau bhavyaH (prajJA) 513) (4) bhavA bhAvinI yA siddhiH nivRtti yeSAM te bhavasiddhi kA: (ThANa. 30) " [ alpa paricita zabdakoSa : bhAga-4] uparanA sUtrAzethI jANI zakAya che ke, je jIva Aje, kAle, be-traNa ke pAMca bhave, saMkhyAtA asaMkhyAtA ke anaMtAbha paNa siddhi meLavaze te bhavasiddhika kahevAya che. AnAthI viparIta abhavyasiddhike heAya che, je kaI kALe ane koInI sahAyatAthI paNa mekSa meLavI zakavAnA nathI. AMbAnA jhADa upara rahelI kerI samaya AvatAM pitAnI meLe ja jhADa upara ja rahyA rahyA pAke che, jyAre kRtrimarUpe pakAvavAnAM nimitta maLatAM te kerI - divasa vahelI pAkI
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 jAya che. tevI rIte bhavasiddhika avasthAne paNa kALalabdhi ane bhAvalabdhi nimittarUpa hoya che. bhagavAna mahAvIrasvAmIne mokSamAM javA mATe kALalabdhi na pAkI hovAthI samyaktva prApta thayA pachI TheTha 21 bha sudhI mokSanI maryAdAbhUmimAM teo AvI zakyA nathI. mATe trIjA bhave cAritra mahanayanA kAraNe saMyamabhraSTa thayA; jyAre ziSyasaMpattinA lebhe darzana mehanIyana cakrAve caDyA ane samyaktvathI paNa bhraSTa thayA. vacalA bAra bhavo sudhI pharIthI samyagadarzana meLavavAne mATe samartha banI zakyA nathI. seLabhe bhave pharIthI cAritravaMta thayA paNa mokSamaryAdAthI dUra rahevAnA kAraNe krodhAvezamAM dhU pU thaIne nidAnagrasta banyA. aDhAramA bhave niyANAnAM phaLa bhegavIne sAtamI narake gayA. vazamA bhave siMhanA bhave janmI ekavIzamA bhavamAM cothI narake gayA. A pramANe nayasAranA bhavamAM samyakatva meLavyA pachI paNa ekavIza bhava sudhI ghaNuM bhayaMkaramAM bhayaMkara-anaMtAnubaMdhI kaSAya ane mithyAtva mohanIyA saMbaMdhI karmo bhegavAyAM pachI bAvIzamA bhAvamAM mekSanI maryAdAmAM AvI zakyA che. tethI pApasthAnakanA mArga baMdha thayA, saMvaranAM dvAra ughaDyAM ane potAnA haiyAmAM ja birAjamAna arihaMta svarUpane sAkSAtkAra karI zakyA. pachI te uttarottara AgaLanI zreNIomAM caDatA gayA ane sattAvIzamA bhavamAM kALa labdhi ane bhAva labdhine samAgama thatAM mahAvIrasvAmIne AtmA anaMta sukhane bhoktA banavA pAme. mATe ja kahevAyuM che ke, "vahelA ke meDA bhavasiddhi mekSamAM janArA thaze ane abhavyasiddhike harahAlatamAM mokSa tarapha prasthAna karI zakavAnA nathI " kAraNa ApatAM kahevAyuM che ke, "jema bhavasiddhika svAbhAvika che tema abhayasiddhika paNa
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-2 33 svAbhAvika che, jemAM koI jAtane pharaka paDe nahi tene svAbhAvika kahe che. abhavyasiddhika-abhavya jIne svabhAva ja e che ke te manuSya-avatAra meLave, Aryadeza meLave, AryakuLa meLave te paNa koI kALe temanAM haiyAM dharmanI ArAdhanA karavA mATe taiyAra thatA nathI. kadAca devagatinAM sukhe bhegavavA mATe ke manuSya avatAramAM rAjA mahArAjA thavA mATe dIkSA le te paNa bhAvathI kerA dhAkera hovAne kAraNe "jaina"ne prApta karavA mATe svapnamAM paNa taiyAra thaI zakatA nathI. koraDu magane svabhAva ja e che ke tenA mATe hajAra maNa lAkaDAM ke paNa bALI nAMkhIe te ye temAM naramAza AvatI nathI. jema puSkAvAvamAM magazaila na bhIMje.', gadheDe game tevAM svapna seve ke mAre ziMgaDAM hoya te sArUM! paNa kudaratanI AgaLa tenAM svane zI rIte phaLaze? mATe AvAM bIjA udAharaNamAM paNa javAba eka ja che ke bhavasiddhike potAnA svabhAvathI mokSamAM jAya che ane abhavasiddhika tathA prakArane svabhAva na hovAnA kAraNe mekSamAM jatA nathI. jIthI saMsAra rikta thaze? jayaMtI zrAvikA pharIthI bhagavAnane pUche che ke, he prabhe! tathA prakAranA svabhAvane laIne Aje kAle, bhavAMtare ke anaMta bhave paNa yadi jIvAtmAe mekSamAM jaze te saMsAravatI badhAye bhavasiddhike mekSamAM gayA pachI saMsAra khAlI thAya? javAbamAM prabhue pharamAvyuM ke "he zrAvike! A tamAre artha samartha nathI, vyAjabI nathI; kemake anaMtAnaMta jIthI bharele A saMsAra keI kALe paNa khAlI thaI zake tema nathI. jIvanI anaMtAnaMtatA pahelA bhAgamAM joI levI. chatAM paNa eka udA
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 haraNathI pharI jANIe. atyAra sudhI ApaNuM mastaka uparathI anaMtAnaMta samayane bhUtakALa pasAra thaI gayuM che ane eka eka samaya ghaTI rahyo che te bhaviSyakALa paNa anaMtAnaMta che. vartamAna kevaLa eka ja samayane che. Ama traNe kALanA samaya karatAM paNa he zrAvike ! jIvarAzi anaMtAnaMtaguNa vadhAre hovAthI kyAre ya paNa saMsAra khAlI thavAne nathI." saMsArane sarjaka koNa? jayaMtI zrAvikA bhagavAnane pUche che, "he prabhe! saMsArane sarjaka keNa? jenI utpatti hoya che, tene nAza thAya che. jyAre saMsAra anAdikALane ane anaMtakALa sudhI rahenAra hovAthI keInAthI utpAdya nathI. svayaM janma maraNanA cakre phasAyelo brahmA saMsArane utpAdaka kevI rIte banI zake ? tenAM ja zAstro kahI rahyAM che ke atyAra sudhInA saMsAramAM AvA brahmA ane Idro paNa DhagalAbaMdha thayA che ane maryA che. mATe brahmA sRSTinA sarjaka nathI. viSNu rakSaka hoya te pitAnI dvArikA nagarIne paNa kema bacAvI na zakyA? ane zaMkara bhagavAna te saune sukha-zAMti ApanArA hovAthI keI kALe paNa keIne mArI zakatA nathI. mATe jIvamAtrane pitAnA zubhAzubha karmo bhegavavA paDe che, mATe potAnI meLe ja chava saMsArane sarjaka che, rakSaka che ane mAraka che. lAkho-karoDo mANasonI AMkho ja sAkSAtkAra karI rahI che ke jIva pote pitAnI meLe ja jame che, jIvate rahe che ane mare che. kadAca kaI kahI zake ke, "pitA (Father) putrane janma
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muMH uddezaka-2 denAra che. paNa A vAta jaina zAsanamAM prAmANika nathI. kemake pitAnuM zukrapatana yadi putpattimAM kAraNabhUta hoya te jyAre zukapatana thAya tyAre mAtAnI kukSimAM pratidina saMtAnane AvavuM joIe. paNa AvuM kaI kALe thayuM nathI, thatuM nathI ane 33 karoDa devI devatAonI sahAyatA maLe te paNa thavAnuM nathI. AnA anusaMdhAnamAM kaI ema kahI zake che ke "patita thatAM pitAnA zuka sAthe mAtAnA rajanuM mizraNa thavuM atyAvazyaka che." AvI dalIlane javAba e hoI zake ke "mAtA pitAnI zArIrika zakti, khorAka, auSadhAdi cheka sudhI eka sarakhA hevA chatAM paNa pratidina zuka ane rajanuM mizraNa thavAmAM ane temAM pratidina eka eka saMtAnane kukSimAM AvavAmAM karyo bAdha AvatuM haze? te baMnenuM mizraNa Aje, kAle ke parama dahADe thatuM nathI ane varSe be varSe ke traNa varSe kema thatuM haze? keNa karatuM haze ? kevI rIte karatuM haze? ane Aje ja mizraNa na thAya temAM kayuM kAraNa? trIje vAdI ema kahe che ke, "mizraNa thavAmAM IzvaranI marajI kAraNabhUta che." te A vAta paNa saMgata nathI. kAraNa ke jagaturtA Izvara mAtApitAnA AvatI kAlanA saMjogamAM zukra ane rAja bhegAM kare te AjanA saMgamAM ja bhegAM kare te tene zuM vAMdha Ave ema che? jethI cAlIsa cAlIsa divasa sudhI khAdhelA sAlamapAka, badAmapAka, kesariyA dUdha ane ghI reTalAthI banelAM vIrya ane raja bekAra te na jAya? maithuna karmamAM sahajarIte mAnasika kliSTa pariNAme ja hoya che, te bicArA purUSanAM satkarmo bagADIne temanAM vIrya ane rajane nAza karAvavAmAM Izvarane majA AvatI hoya te te paramAtmA zI rIte kahevAze? kemake AvA ja je bIjAnI makkI kare, temanAM satkAryone bagADe
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 te paramAtmA kahevAya! mATe A badhA prazno ane uttaro sarvathA nirarthaka che. jyAre satyAMza e che ke zuka ane rajanA mizraNamAM mAtApitAnI hoMziyArI zakti ke khorAka kAmamAM AvatAM nathI, paNa mAtAnI kukSimAM janma lenAre jIvAtmA pitAnA pUrvabhavanA aNAnubaMdhane tyAM ja pUrNa karIne je samayamAM navAM mAtApitA sAthe trANAnubaMdha cAlu thaze te ja samaye pitAnI meLe ja janma lenArA putranA trANAnubaMdhanA kAraNe mAtApitAnA saMjogamAM zukra ane raja bhegAM thAya che ane saMtAna potAnI meLe kukSimAM AvIne nava mahinAnI gaMdI keTaDI(kArAvAsa)mAM keda thaI jAya che, ane bhava bhavAM. taranAM upArjita karelAM rAga-dveSa, sukha duHkha, saMga-viyeganA saMbaMdhe bIjA jIva sAthe jevI rIte bhegavavAnA che tyAM sudhI saMsAranA sTeja upara potAnI nATaka lIlA rame che ane verajhera, mAraphADa, hasavuM raDavuM Adi karmo A bhava pUratAM bhagavAyAM pachI te ja samaye potAnI meLe mRtyu pAme che, ane A bhavanAM karelAM karmone bhogavavAne mATe bIjA bhavanA navA saMsAranI taiyArI kare che. mATe kahevAya che ke saMsArano sarjaka, rakSaka ane mAraka A jIvAtmA pote ja che. te sarvataMtra svataMtra che. UMghavuM sAruM ke jAgavuM sAruM ? jayaMtI zrAvikA pUche che ke, "he prabhe ! suptatva (UMghavuM) sAruM kahevAya ke jAgatA rahevuM sAruM kahevAya?" ' javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke "he zrAvike! keTalAka ja UMghatA rahe te ja sAruM che, ane keTalAka che jAgatA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-2 37 rahe te sAruM che." AnuM kAraNa ApatAM bhagavaMte kahyuM ke, je jIve - sagharmAna-manuSyAvatAra pAmIne paNa jeo adhamyakhAna-pAna, raheNI karaNa ane bhASA vyavahAramAM tatpara rahevAthI. sadAna-samyaphakRta ane sammacAritra vinAnuM jIvana jIvanAra hovAthI. | sarSeSTA-samyakakRta ane samyaphacAritra pratye zraddhA vinAnA ane dhArmika janatA tathA temanAM sadanuSThAnamAM jarA paNa rasa vinAnA hevAthI. saghaghAthI dharma ane dharmanA prasaMgone vikRta karI pApabhASA bolanArA. mArgonI dhArmika vyavahArano sarvathA a5lApa karIne hiMsA asatya-cerI-maithuna ane parigraha rU5 adharmane ja dharma tarIke mAnanArA. vadharmarAjI deva, guru, dharmanA pratye rAganuM devALuM kADhI jUThA prapaMcI khuzAmatIyA ane labADa mANasane cAhanArA. dharmadUtAvArI-adharmI AcAra-vicAramAM jIvana pUrNa karanArA. saghanIvavA-jenAthI bhayaMkara pApa baMdhAya tevA vyApAra ane vyavahAra karanArA hevAthI. -A pramANe ATheya prakAranA cha UMghatA rahe, sUtA rahe te ja sAruM che. jethI carAcara saMsAramAM rahelA
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 bhUtane-jIne- sane, "puriyAvaLiyANa, soyAvAyA, nUrAvaLayA, tigramyANa, fpaTTAvAyA-A cha prakAre pIDA upajAvI zake tema nathI. keI jIvane maraNarUpa duHkha devuM, ISTa viyega karAvavo, zeka saMtApa de, bIjAnA zarIra para asara thAya tevI rIte AMkhamAMthI AMsu paDAvavAM, hAtha, lAkaDI ke lAtathI bIjAne mAravA, ane ghaNA prakAre pIDA upajAvavI te hiMsA che, pApa che. ane hiMsaka mANasa AkhAya saMsArane zatru che. jenA mAthe zatruo vadhAre hoya che te bhavAMtaramAM paNa mahAduHkhI bane che. A kAraNe ja te mANaso UMghatA rahe te ghaNuM pApothI pitAnI jAtane bacAvI zake che. have enAthI virUddha je bhAgyazALIo dhArmika che, dharmanA vAtAvaraNane utpanna kare tevI bhASA bole che, ahiMsaka bhAvanA mAlika che, temanuM jAgatA rahevuM vadhAre sAruM che. "saMsArane viSamaya banAvavA karatAM amRtamaya banAvavuM joIe." Adi nItivA karatAM paNa pitAnA AtmAne hiMsA-asatya-aurya - maithuna ane parigrahAdi pApakarmo rUpa viSakuMDamAMthI bahAra kADhI ahiMsA-saMyama tathA sadAcArarUpa amRtakuMDamAM laI javo e vadhAre sAruM ane satya tatva che. bezaka ! jIvanavyavahAramAM vadhAre UMghavuM harahAlatamAM paNa sAruM nathI, tema chatAM saMsAra vyavahAra karatAM paNa dhArmikatA vadhu utkRSTa che. ahiMsaka-satyavAdI ane prAmANika mAnava sauthI pahelA dhArmika che. sabaLatva ane nirbaLatva mATenI vaktavyatA ? che evI ja rIte dayAnA sAgara, jIvamAtranI vRttionA mUrNa jJAtA, bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, "yadi jIvana
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' ' . . ' S 1 . zataka 12 muM uddezaka-2 vyavahAramAM hiMsa, asatya, kUra kamiMtA ane mAyA-prapaMcamAM rahelA hoya tevA mANase nirbaLa, azakta rahevAmAM ja temanuM kalyANa che, jethI ghaNuM hiMsAdi pApomAMthI bacI zakaze. je bhAgyazALIo ahiMsaka che, satyavAdI che, popakArI che ane pArakAne mATe jIvanArA che, teo mane vacana tathA kayAthI zakta bane te sAruM che. vyavahAradaSTie jAgRta ane sazakta hovA chatAM paNa jemanI vRtti ane pravRttimAM vinaya nathI, bIjAne potAnI vastu ApavAnI vRtti nathI, athavA gharanA khUNAmAM besIne "saMsAramAM mAre kaI zatru nathI, huM paNa keIne zatru banavA mAMgate nathI. ghera ghera dUdha roTalAnuM bhejana saune prApta thAo. saMsAramAM kaI bhUpe tarasya ane ThaMDImAM dhrujatA tathA vine mote maranAre kaI hoya nahi." AvI pavitra ane paisA kharcA vinAnI bhAvanA paNa bhAvI zakatuM nathI tevA jIvanI jAgaraNazIlatA ane zaktio kevaLa pApatpAdana pApavardhana ane udarabharaNa sivAya bIjA kyA kAme Avaze ? mATe jAgaraNazIlatA sAthe dhArmikatA, paramadayALu paramAtmA sAthe tAdAbhyatA ane uddAtta bhAvanA hoya, tema zarIranI sazakta avasthA sAthe sadAcAra, popakAra ane parastrItyAganI bhAvanA hoya te tevA bhAgyazALI jInI prazaMsA deve paNa karaze, kinnarIo paNa temanAM gItaDAM gAze ane saMsAranI strIo paNa rAsagarabA gAze. ' ne dakSatA maLe te sAruM ke pramAda-AlasyanI prApti thAya te sArUM? 1 - have jayaMtI zrAvikAne aMtima prazna e che ke he
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 prabhe! jIvene dakSatA maLe te sAruM ke pramAda-AlasyanI prApti thAya te sArUM?" - jIvene AzrayIne prabhue javAba ApatA pharamAvyuM ke " keTalAka ne dakSatA maLe te sAruM che, ane keTalAkane AlasyanI prApti thAya te sAruM che. je jIva dharmane anusaranArA, dhamyabhASA belanArA, nyAyamArgane anusaranArA ane pacyo hoya teo dakSa bane te sAruM che ane tenAthI viparIta vRttinA mAnane mATe AlasyadevanA upAsaka banavAmAM ja sAruM che." pitAnAmAM ane pitAnAM saMtAnamAM dakSatA-hoMziyArI Ave tema sau kaI Icche che, jyAre Alasyane keIpaNa IcchatuM nathI. jyAre bhagavAna mahAvIra svAmI jene AtmakalyANane sAme rAkhIne te jIve pApathI bace, rAgadveSa-kaleza ane kaMkAsathI bace te mATe adhArmika Adi mAnavAnI dakSatAne nakArI kADhe che. have ApaNe dakSa ane dakSatAne tAtvika artha vicArIe. (1) vivitaritra tAkya (uttarA0 49) (2) zALAnavanvitArI rakSa: (opa. 5) . (chavA. 122) ( 3 ) zIghavArI : (anuyAga. 177) (4) mAzuvArita tava (Avazyaka. 346) ItyAdi AgamIya vacanethI eka ja bhAva jaNAya che ke pitAne zire AvelAM kAryone zIghratAthI kare te dakSa kahevAya che.
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 zataka 12 muM uddezakara vinA vilaMbe kArya karavAnI haziyArI te dakSatA kahevAya che. jIvamAtra pitApitAnAM karmonA RNAnubaMdhane laIne karajadArI ke leNadArI athavA rAgAtmaka ke dveSAtmaka kaMI ne kaMI kAryo laIne ja avatare che. yadyapi khAna-pAna ane pitAnA kuTuMbanI sAra-saMbhALanAM kAryo te abhaNa-nAstika ke mithyAtvI tathA mehamAyAmAM gaLADUba thayelA badhAya kheta pUrvaka kare che ane pitAnA trANAnubaMdhane pAI pAIne hisAba bharapAI karI saMsAramAM jovA AvyA hatA tevA ja pAchA anaMta saMsAramAM garakAva thaI jAya che. gaLabajAramAM janmelA maMkaDA game tyAre jamyA hoya che ane goLano svAda lIdhe na lIdhe tyAM te bIjAnA page kacaDAIne marI jAya che. temane ItihAsa lakhanAra keI nathI, tevI rIte potAnAM zarIra ke kuTuMba pUrata ja jemaNe pitAne vyavahAra rAkhe che tevA manuSya paNa mahApuruSonI jIbha upara AvyA vinA, itihAsakAronAM pAnAmAM camakyA vinA, kavionA kAvyanuM pAtra banyA vinA, tathA citrakAronA citramAM utaryA vinA ja maMkaDAnI jema jevA jamyA tevA ja maratA hoya che, ane be-cAra kalAka ke divase pachI te teone yAda karanAra paNa kaMI hotuM nathI. paraMtu tevA prakAranA anaMtAnaMta cha karatAM vadhAre zaktionA saMgraha svarUpa, devadurlabha manuSyaavatArane meLavyA pachI emaNe pitAnA jIvanamAM saddabuddhi ane viveka sAthe dIrghadazitAne sthAna ApyuM haze tevA bhAgyazALIonAM jIvanamAMthI- () vomaritra jAya che ane gharo maratva Ave che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (2) vArthasAdhanAne badale gharArthasAdhanA Ave che. (rU.) TUMkI dRSTi jAya che ane vizALa daSTi ave che. (4) pagalika daSTi vidAya le che ane AdhyAtmikatA Ave che. (1) ane chevaTe samyagdarzanane udayakALa pragaTe che. -tyAre ja mAnava sAcA arthamAM mAnava bane che. arihaMtadevanuM zAsana kahe che ke, tevA samaye ja pitAnAM satkAryo, puNya pavitra kAryo karavAmAM jemanI buddhi alita thAya nahi, manamAM mUMjavaNa na thAya ane potAnA nizcayabaLathI Dage nahi tevA mANase ja dakSa kahevAya che. ane temanI dakSatA pitAnuM, pArakuM, samAjanuM, dezanuM bhalu karavAmAM yazasvinI bane che. yadyapi jemanA jIvanamAM cerI, badamAzI, jUTha, prapaMca ane kALAM dheLAM hoya che teo paNa potAnA kAryomAM kuzaLa ane sAvadhAna ja hoya che, paraMtu vicAravAnuM e che ke je caturAI, cAlAkI, polIsI (mAyA-mRSAvAda) AdithI jIvanamAM durgaNa vadhe, mAnavatA paravArI jAya tevI caturAI, cAlAkI, bhaNatara ke gaNatara paNa pitAne mATe samAjane mATe ke dezane mATe paNa zA kAmanAM? A kAraNe ja bhagavaMte kahyuM ke, "dhArmika vyaktione maLelI dakSatA sArA mATe che ane je vyaktione maLelI dakSatA sArA mATe che ane je vyaktiomAM dhArmikatAAdi nathI teo ALasu, kamajora, azakta banyA rahe tethI pitAne, samAjane ke dezane kaMIpaNa hAnI thavAnI nathI. '
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 zataka 12 muM uddezaka-2 sArAMza ke - dharmya nyAyye sadAcAre, puNye pavitrakarmaNi / sarveSa tirArthe 2 rakSo vanaH prArate zA jinAjJA pAlane caiva guroH RNAdvimocane / vairatyAge dayAdAne dakSajanaH prazazyate / / 2 // anyathA pApavAde ca paizUnye hiMsra drohe ca karmaNi / kArpaNye mohakArye ca pramAditA prazasyate // 3 // [ glaeNkAstro madIyA ] anaMtajJAnanA svAmI bhagavAna mahAvIrasvAmIe ApelA javAba sAMbhaLIne jayaMtI zrAvikA ghaNuM ja saMtuSTa thayA chatAM phyora : " A nyAye te divasa pUrate chello prazna nIce pramANe karyo. zrotrendriyane vaza paDelA che kayuM karma bAMdhe ? devAdhideva! Apa zrImAna te "nijita kaMdarpa daNagaja, hatamehukama Adi samartha ane satya vizeSaNathI yukta hovAthI saMsAranI mAyAthI utpanna thayelA kAmanA maLiyAone sarvathA bhasma karI dIdhelAM hevAthI vItarAga che. niraMjana che. paraMtu "ame te saMsAra nIveze he prabhujI ..." eTale amane te hajI kAma ane bhege che. tethI S : .
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 Apa pharamAve ke-"zrotrendriyane vaza paDelA cha kevA karma bAMdhe ?" javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, "he jayaMtI, jema kodhAdine mATe kahyuM tema Indriyane vazavatI jene mATe paNa samajI levuM. eTale ke teo zithila bAMdhelA sAte karmone dRDha baMdhanavALA karIne anaMta saMsAramAM paribhramaNa karanArA thAya che. zAstromAM Indriyane ghoDAnI upamA ApavAmAM AvI che. zarIrarUpI ratha ghaDA jevI pAMce Indriya sAthe saMlagna hovAthI AtmArUpI rathakAra (gADI hAMkanAra) jyAre jyAre kaSAyone adhIna, viSaya vAsanAmAM masta, jUTha prapaMcane khelADI ane meharUpI madirApAnathI chakIne pAgala jevuM banI jAya che tyAre indriyarUpI gheDAo paNa bhAre tephAnamAM AvIne zarIrarathanI sthitine sAva beDeLa karI nAkhe che. ane eka vAra, be vAra ke traNa vAra IndriyAdinA gulAma banelA AtmAne punaH zeTha banavAmAM bahu ja muzkelI anubhavavI paDe che, jambara puruSArtha kheDa paDe che, je samyagajJAnanI lagAma ane samyaphacAritranI cAbuka vinA sarvathA azakya che. saMsAranA anaMtAnaMta jI karatAM kaNendriya prApta paMcendriya jIvonI saMkhyA thaDI ja heya che, kemake agaNita puNyakAryone laIne jIvAtmAne kaNendriyanI prApti thAya che, jenAthI te paMcendriya saMjJAthI saMkSita bane che. mANasa De vicAra kare ke jenI prAptimAM agaNita puNyakarmo kAma karI rahyAM hoya tevuM paMcendriyapaNuM prApta thayA pachI tene durUpayoga zA mATe karuM? saMbhava che ke jIvAtmAne AvA
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-2, pavitra vicAre samaye samaye AvatA paNa hoya che, paraMtu meharAjAe pitAnA sainikone jIvAtmAnI cAre bAju evI rIte goThavI dIdhA hoya che ke tenAthI bacavuM tene mATe prAyaH azakya bane che. tyAre ja te padmAsanamAM dhyAnastha mahApuruSane paNa yuvatInAM jhAMjharane jhaNakAra cakaDoLe caDAvI de che. svAdhyAyamAM rata thayelA athavA jinendra bhagavaMtanAM mIThAM madhurAM stavanene lalakAranArAonAM manamAM strInuM saMgIta caMcalatA lAvI zake che. AvA te agaNita anubhave ApaNe karelA che. karNendriyAdi IndriyenA gulAma hovAnA kAraNe ja kaI paNa sArAM pavitra kAryomAM ApaNe magna thaI zakatA nathI. caDatI yuvAnImAM dIkSita thayA te zikSita thavAmAM indriyonI gulAmI vidhrarapa bane che. ghauMnA raMga jevI lAlimA zarIra para hAvI joIe paNa sparzendriya ke cakSurindriyAdinI paravazatAnA kAraNe haiyelA cekhAnA dANA jevA phIkkAne phIkkA ja ApaNe rahyA chIe. rasa nIkaLI gayelI zeraDI jevI vRddhAvasthAmAM je rege, zithilatA te yuvAna mANasone satAve che. ItyAdi kAraNomAM pUrvabhavanI asAtavedanIyane ka9pavA karatAM ApaNI IndriyenI gulAmInI kalpanA ja vadhu baMdha bese che. A badhA bhAvene jANanArA kevalI bhagavaMte kahyuM ke, Indriyane vazavartI AtmA kaI kALe paNa kaSAya vinAne hoI zaka nathI, ane kaSAyI AtmA pratisamaye DhagalAbaMdha navA karmo te bAMdhe ja che. sAthe sAthe pahelAnAM bAMdhelA karmone nikAcita karIne bhavabhavAMtarane mATe bhayaMkara asAtavedanIyane upAje che." vivekI AtmA kevaLa pAMca ja miniTa mATe nIcenA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 vicAra kare ke- (1) meLaveluM A zarIra bhADAnA makAna jevuM che, mATe mAre game tyAre paNa badalavuM paDaze ja. (2) Aje, kAle ke varSe je vastu mArI nathI tenA mATe mAre ATale badhe meha rAkhavAnuM zuM prajana? (3) zarIrane mATe badhuM ya karavA chatAM paNa A zarIra nAzavaMta che, rogISTa che, AMkhone na game tevI gaMdakI ane durgadhathI bhareluM che, ane amRta jevA bhejana-pAnane paNa viSTAmUtra-parase-kapha-pitta ane vAyumAM pariNamita karanAruM che. (4) jyAre mAre AtmA sarvatra svataMtra havAthI bhaktA che ane zarIra bhagya che. bhAgya eTale bhegavavAnuM ane bhegavAtuM zarIra eka divasa jIrNa-zIrNa thavAthI bhegavavA lAyaka nahi rahenArUM; mATe mArA pUrvabhavanAM puNyakarmone sarvanAza thAya tevI parataMtratA mAre zA kAmanI ? (5) lehIne saMbaMdha dharAvanAra yAvat mAtApitA paNa jIvAtmAnA hADavairI banI zake che. paraMtu jJAna ane vidyAne saMbaMdha dharAvanAra tIrthaMkaradeve, gaNadhara bhagavaMte, AcAryo ane parama pavitra munirAjo aparAdhIonA paNa zatru banatA nathI. mATe temanA batAvelA mokSamArgane Azraya laI huM mArA AtmAnA hita mATe kaMIka karuM." evI pavitra bhAvanA rAkhI tadanusAre jIvana ghaDavAmAM mane pitAne ke saMsAravyavahArane paNa hAni thaI zakatI nathI. (6) AhAra, vihAra ane nihAranI niyamitatAne kAraNe jIvamAtra taMdurasta banyo rahe tevI pavitra bhAvanAthI ja
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 mu : uddezaka-2 47 bhAgApabhAga viramaNa vrata "nI anupama bheTa jaina zAsane karelI che. te huM paNa te vratanI maryAdAmAM AvIne mArAM manavacana tathA kAyA pavitra manAvuM! (( (7) vaidakazAstra paNa kahe che ke ghaNI vanaspatie evI che ke je khAvAthI khAnAranuM leAhI khagaDe, mAMsa bagaDe, hADakAM bagaDe. yAvat zukra ane raja bagaDe che; teA pachI jaina zAsanane ja mAnya karIne tevI abhakSya vastuonA bhegApabhAganuM viramaNu karavAmAM ja ekAnte mArUM hita samAyeluM che. ityAdika vicAro kevaLa pAMca miniTane mATe paNa je bhAgyazALI pAtAnA manamAM karaze, temane tAravAne mATe jainavANI pUrNa sama che. have bIjA uddezAne samApta karatAM pahelAM e vAta para ApaNe lakSya ApIe ke jayaMtI zrAvikA chevaTe devAnandAnI jema dIkSA laI peAtAnAM karmonA kSaya karI meAkSamAM birAjamAna thaze. bAramA zatakanA bIjo uddezA samApta TuM 2!
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-3 zreNikanuM varNana : itihAsanA pAne vaMcAya che ke kRSNa rAjAnI dvArikAne tathA rAvaNa rAjAnI suvarNamayI laMkAne peAtAnAthI caDhiyAtI bIjI ekeya nagarI na heAvAnA kAraNe sImAtIta gava hatA. paNa magadha dezanA rAjA zreNikanI rAjagRhI nagarIne joyA pachI lAjanI mArI dvArikA samudramAM DUbI ane laMkA baLIne khAkha thaI gaI. ane bicArI devAnI amarAvatI te zaramanI mArI svargamAM jaine rahI. evI magadha dezanI rAjadhAnI rAjagRhI advitIya hatI. tyAM zreNika nAme rAjA haeNtA. aupapAtika sUtra pramANe te ghaNA ja rUpALA hatA, tenI jIbha sAkara jevI mIThI hatI, taravAra yamarAjAnI jIbha jevI hatI. eka AMkhamAM jaina zAsananA raMga bharyAM hatA tyAre trIjI AMkhamAM jainatvanA virAdhIone parAsta karavAnI jha'khanA hatI. bhagavAna mahAvIrasvAmInI amRtamayI vANIne sAMbhaLavA mATe tenA kAna hu MmezAM taiyAra ja rahetAM. paraMtu khIjAnAM pApA tathA bhuMDAine sAMbhaLavA mATe tenI pAse kAna ja na hatA. jANe ke svAmI bhAione kaMIka ApavAnA ja irAdAthI hAya tema tenA hAtha DhIMcaNu sudhI lAMbA hatA. hAthInA gaMDasthaLamAM meAtI haze ke kema ? te te paramAtmA jANe, paNa A rAjAnA dAMta te zvetatAmAM meAtIone paNa jhAMkhA pADe tevA hatA. evA A rAjAne ghaNI rANIo hatI temAM celaiMNA rANI mukhya paTTarANI hatI.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-3 48 bhagavAnanI padharAmaNI ? bhagavAna mahAvIrasvAmI caturvidha saMgha sAthe grAmAnugrAma vihAra karatAM rAjagRhI nagarImAM padhAryA che, te vAta sAMbhaLatAM ja meghanA kAraNe mayUra, AMbAnI maMjarIne joIne keyala jema prasannacittavALA thAya che tema rAjagRhI nagarInA rAjA khuza khuza thaIne udyAna pAlakane bheTa svarUpa ghaNuM dravya Ape che. pachI te rastAo sApha karAvyA. hATa-havelIo zaNagAravAmAM AvI, teraNapatAkAo baMdhAvavAmAM AvyAM, ane pitAnA gherathI nIkaLI rAjA-rANIo, rAjaputre, nagarazeTha, zeThANIe, temanI putrIo, kuLavadhUo ane bIjI paNa prajA samavasaraNa tarapha AvatI thaI. vinaya ane vivekapUrvaka yathAsthAne besI gayelI bAra parSadAne saMbodhIne prabhue dharmopadeza ApatAM kahyuM ke, "naraka, svarga ane mekSa kevaLa mAnavanA hAthanI vAta che. mATe anAdi kALanA A saMsAramAM anaMtIvAra narakabhUmiomAM tathA tiryaMca avatArane pAmelA he bhAgyazALIo, tame samajo! vicAre! ane hRdayanI daDhatApUrvaka dhamya nirNaya karIne durgatinAM dvAra baMdha karavA mATe prayatnazIla bane." te samaye prabhu-sanmukha UbhA rahIne gautamasvAmIe pUchayuM ke, "he prabhe! ApanA zAsanamAM naraka pRthvI keTalI kahI che?" naraka mATenI vaktavyatA : javAbamAM prabhue pharamAvyuM ke, "naraka pRthvIo sAta che, te A pramANe -
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 6 - ya zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pRthvInAM nAme. tenAM gotranAM nAme. dharmA ratna prabhA vaMzA zarkarA prabhA vAlukA prabhA aMjanA paMka prabhA riSTa dhUma prabhA mAdhavyA tamaH prabhA mAdhavI mahA tama: prabhA che zilA ja 8 * 6 ApaNe jANIe chIe ke vyaktinuM nAma jUduM hoya che ane saMbodhana bIjA nAme thAya che. prathama gaNadhara zrI indrabhUti janmanuM nAma che ane gautama tenA gotranuM nAma che. eTale ke ghaNI vyaktio pitAnA zetranA nAme ja prasiddha hoya che, tevI rIte naraka bhUmio paNa pitAnA getranA nAme ja prasiddha hovAthI ratnaprabhA AdinA nAme saMbodhAya che. jemake ratnaprabhAmAM ratnonI, zarkarA prabhAmAM kAMkarAonI, vAlukAprabhAmAM retInI, paMkaprabhAmAM kAdavanI, dhUmaprabhAmAM dhUmADAnI, tama prabhAmAM aMdhakAranI ane mahA tamaHprabhAmAM gADha aMdhakAranI-adhikatA hovAthI temanAM nAme sArthaka che. chaThThI ane sAtamI eTale tamaH ane mahA tamaH prabhAmAM prabhAne artha vRti ke kAMti levAnuM nathI, paraMtu aMdhakArane ja artha levAne che. naraka bhUmio prApta thavAmAM pahelAnA bhAmAM svArthAnta, lebhAMdha, viSayAMdha ke mehAMdha banIne bIjA jI sAthe vadhAre paDatA AcarelAM vaira-virodhamAraphADa, IrSyA, adekhAI, cerI, badamAsI, cADI, vizvAsaghAta, krura mazkarI, droha, prapaMca ke bIjA sAthe jIbhAjoDI AdinA kAraNe narakabhUmimAM utpanna
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 zataka 12 muM : uddezaka-3 thayele jIva te te kamene te te prakAre athavA tenAthI vadhAre pramANamAM bhegave che. temanuM avadhijJAna temane mATe atyaMta duHkhadAyI banavA pAme che. te jJAna dvArA te jANI zake che ke, 'sAmethI Avate bIje nAraka mAre duzmana hatuM, mArI cADI khAte hatA, mArA vyApArane hAni karate hate, gayA bhavamAM A mArI jeThANI hatI, sAsu hatI, ane mArA upara ATalo trAsa gujAratI hatI." ItyAdi te bhavanI miniTa miniTanI hakIkate avadhijJAna dvArA yAda Ave che ane paraspara baMne nArake lAkaDI, barachI, bhAlA, talavAra, gophaNa, patthara AdivaDe laDI mare che, ane asura gatine prApta thayelA paramA dhAmIo temanAM karelAM pApane yAda devaDAvIne te nArakane garamAgarama sIsuM pIvaDAve che, kuhADIthI lAkaDAnI chAla ukhADe tema cAmaDI utAre che, kAkaDI ane bIjA zAkanI jema temane cIre che, pachI temAM mIThuM maracuM nAMkhe che, caNA AdinI jema bhaThThImAM zeke che, tyAMthI bahAra kADhIne garamAgarama telanI kaDAImAM nAMkhe che, hAtha-paga kApe che, AMkha-nAka chede che. AMgaLInA nakha AkhAne AkhA kADhI nAMkhe che. moTA moTA sarpo, viMchIo, dIpaDAo, bilADAo kUtarAo Adi dvArA bhayaMkara jIvaleNu vedanAo Ape che. ItyAdi sarvathA asahyA vedanAne bhegavatAM nAraka jIve tyAM lAMbA kALa sudhI rahe che. bhAgavatamAM nArakanuM varNana: jIva mAtrane pApane bhaya rahe te mATe bhAgavata(vaiSNanuM zAstromAM Avela nArakanAM dukhenuM varNana paNa jANuM laIe. tyAM 21 ane prakArAntare 28 nArakanuM varNana che, tenAM nAme A pramANe che: tAmisa, aMdhatAmisa, raurava,
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahu bhA. 3 para mahAraurava, kuMbhIpAka, kALasUtra, asipatravana, sukarAbhimukha, anyakupa, kRmibhAjana, saMdaeNza, taptasUmi, vAkaTa, zAlmalI, vaitaraNI, pUyAda, prANarodha, vIzasana, lAlAbhakSa, sAramaiyAdana, avIci, ayaHpAna, kSArakardama, rakSeAgaNa bhAjana, zUlapreta, dudaka, avaTa nidhana, paryAvana, sUcimukha. (bhAgavata : adhyAya 26.) have upayukta nArakanA atha paNa joie H (1) tAmisa--chala prapaMca karI khIjAnAM dhana, putra, putrI ke tenI strInuM haraNa karanAra A naraka bhUmimAM Ave che. jyAM khArAka ke pANI pIvA maLatu nathI, lAkaDInA mAravaDe yamadUte temane mAre che ane nArako bebhAna bane che. (2) adhatAmisra--bIjAne vizvAsamAM rAkhIne tenI strI sAthe bhAgavalAsa karanAra A narakamAM Ave che. ahIM yamadUte bahu ja mAra mAre che, jenAthI nArakInI buddhi ane dRSTimAM bhayaMkara vedanAo thAya che ane te kapAtA mULiyAvALA jhADa jevI acetana sthitine prApta kare che. (3) raurava--je mANusa zarIra-dhana-putra-parivAra mArAM che, evI mAyAmAM bIjA prANIonA droha karIne mAyA bhegI karanArane A naraka maLe che ane ekale ja bhayaMkara duHkha bhAgave che. (4) mahAraurava--manuSyaleAkamAM mAyAvaza banIne bIjA jIvezane je rIte mAryAM hAya, maMtApyA hAya, rAvaDAvyA hAya te marAyelA ane duHkhI anelA jIvA A narakabhUmimAM 'phrU' nAme pazuonA AkAra laIne te te jIvAne bhayaMkara rIte
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 zataka 12 muMH uddezaka-3 rIbAve che. rUrUM pazuo temane phADe che ane temanA zarIranAM mAMsane khAya che. - (5) kuMbhIpAka-jeNe pitAnA zarIranuM ja piSaNa karyuM hoya tema bIjAM pazuone ke pakSIone jIvatAM pakaDI temane rAMdhe che, khAya che, teo A narakabhUmimAM Ave che. ane yamadUte temane tapAvelA telanI kaDAImAM nAMkhIne taLe che. (6) kALasUtra--A narakabhUmi tapI gayelA tAMbA jevI hovAthI, kALasUtra kahevAya che. je manuSya deva-guru-dharmane droha kare, teo A narakabhUmimAM Ave che ane bhayaMkara garamImAM bhUkha tarasa ne sahana karate baLuM baLuM thatuM jIvana yApana kare che. , (7) asipatravana-hiMsA, jUTha, cerI, mithuna Adi pApa karIne A narakamAM avAya che. jyAM yamadUtane mAra khAte te jIva cAre bAju talavAra jevA dhAradAra tADapatrathI viMdhAya che ane yamadUte temAM pheMkI de che, jyAM vedanAne pAra nathI. (8) sUkaramukha-niraparAdhI mANasene dhanasattA-yauvanasattA, ke rAjasattAnA ghamaMDamAM AvIne mAre che te A narakane mahemAna bane che. tyAM sazakta yamaddate tene zeraDInA sAMThAnI jema ghANImAM nAMkhIne pIle che. (9) aMdhakRpa-je mANase mAMkaDa, jU, marachara Adi ane mAre che, te A narakabhUmimAM AvIne te te jIve dvArA bhayaMkara vedanA bhegave che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (10) kRmikuMDa (kRmi bhejana)-dhArmikatAthI dUra rahele mAnava, gharanA oTale AvelA sAdhu-saMta-atithi Adine kaMI paNa ApyA vinA bhejana kare che te mAnava A lAkha yujanavALA kRmikuMDamAM janme che, jyAM kIDAonuM bhajana kare che, ane bIjA kAgaDAonuM pite bhejya banIne cIsa nIkaLI paDe tevI vedanAo bhegave che. (11) saMdeza-je mANasa sukhI jIvanamAM paNa bIjAonI corI kare, temane vizvAsamAM laIne Thage, beTAM tela-mApa rAkhe te A narakabhUmimAM Ave che, jyAM yamadUte dhagadhagatA sANasAothI pakaDIne temanI cAmaDI utArI le che. (12) takhtasuma-je kAmavAsanAnA gulAma thaIne amaryAda bhega bhegave che, agamya, guru patnI, mitra patnI, putra patnI, halakA AcAravALI ane halakI jAtinI strI sAthe ke tevA puruSa sAthe viSayanuM sevana kare te temane A narakabhUmimAM cAbukanA mAra paDe che. ane tapAvelI leDhAnI putaLI sAthe puruSane tathA tapAvelA puruSanA putaLA sAthe strIne bheTADe che. (13) vaja kaMTaka-mAnavAvatArane pAmIne paNa je pazao sAthe vyabhicAra kare che, temane yamadUte vajI jevA kAMTAvALA, sImaLAnA jhADa para caDAvIne nIce kheMce che. (14) vaitaraNI-je rAjapuruSe-sattAdhArIo dharma karmanI maryAdA choDI svacchaMdI bane che, teo A sthAnamAM janmIne jaLajI dvArA bhayaMkara yAtanAo bhegave che. vitaraNa nadI jemAM viSTA, mUtra, parUM, lehI, vALa, nakha,
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-3 hADakAM, meda, mAMsa tathA carabI bharelAM gaMdA to che, tyAM chellA zvAsa sudhI mahAyAtanA bhegave che. (15) pU -je puruSe sArI khAnadAnImAM janmIne zUdra jAtinI strI sAthe svaccheda vihAra kare che, ane AcAravicAra tathA niyamane tyAga kare che, lajajAne tyAga karI svecchAcArI bane che, teo paNa viSTA, maLa, mUtra, pa, carabI, mAMsa AdithI bharelA samudra jevA pUyada nAmanA narakamAM paDe che ane te ja vastuonuM bhakSaNa karI mahAvedanAne bhegavavA pAtra thAya che. (16) prANarodha-je sArA khAnadAnamAM janmIne paNa pitAne tyAM kUtarA-popaTa Adine pALe che, bIjA paMkhI, pazuone zikAra kare che, ane dharmakarma vinA jIvana jIve che, teo A narakamAM janme che, jyAM yamadUte temane bAvaDe tathA bIjA zastravaDe vadhe che. (17) vaiza-agnimAM pazuone vadha karanAra A narakamAM janme che, tyAM teo rIbAI rIbAIne samaya pUro kare che. (18) lAlAbhakSa-je brAhmaNa, kSatriya, vaizya purUSa pitAnI sahajAtIya strIne kAmamAhita karIne pitAnuM vIrya pIvaDAve che teo A narakamAM janme che ane yamadUte temane retaH kUlyA nAmanI nadImAM nAMkhe che ane vIrya pIvaDAve che. . (19) sArameyAdana-je cera-badamAsa mANase gAmaDAMne lUMTe che, bALe che, temane yamadUte 720 kUtarAo vaDe badhI rIte herAna kare che.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 - - - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (20) avIci--keInI sAkSImAM, levaDa-devaDamAM, dAna prasaMgamAM, asatya bolanAra ahIM janme che, tyAM parvata upara nArakone caDhAvIne nIce pheMkavAmAM Ave che | (21) aya pAna-zarAbapAna karanAra tathA samarasa pInArA A narakamAM Ave che, tyAM temane nIce paTakI temanI chAtIne yamadUte pagathI dabAvI garamAgarama gajavelane rasa pIvaDAve che. . (22), kSArakardIma-pote adhama AcAravALe hovA chatAM amitI banIne bIjA mahApurUSanuM apamAna kare che, tene ahIM.UMdhe mAthe laTakAvIne mAravAmAM Ave che. (23) rakSegaNabhajana-je purUSe yajJamAM purUSane homa kare che ane strIe narapazuonuM mAMsa khAya che, teo A narakabhUmimAM janmIne yamadUtavaDe mAra khAya che. (24) zUlapreta--ane mArIne temanA ramakaDAM banAvIne temane duHkha Ape che, teo narakamAM paNa tevI ja vedanA bhegave che. (25) daMdazaka-ghaNu krUra svabhAvavALA. thaIne bIjA jIvone mAranArAone narakamAM pAMcasthA na bukhavA sarpo temane ghaNuM herAna kare che (26) avaTa nidhana bIjA ne khADAmAM, keThI AdimAM pUre che, temanI paNa marakamAM AvyA pachI adhI dazA thAya che.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 mu : uddezaka-3 57 (27) paryAvata na--ghare AvelA atithione krodha AdithI herAna karanArane narakamAM kAgaDA, gIdhaDA Adi temanI AMkho kADhI nAkhIne herAna kare che. [bhAgavata : 'sastu' sAhitya] A pramANe ApaNe narakanA duHkhA jANyAM. devAdhideva bhagavatanI satya vANI sAMbhaLIne padAe ghaNAM pApeAthI bacavA mATenA niya karyAM, ane sau vaMdana namana karI potapeAtAne sthaLe gayAM. /WW
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ makA, zataka 12 muM : uddezaka-4 pudagalanI samarthatA ! rAjagRhI nagarImAM A uddeze carcA che, jemAM pudgalaparAvartanane viSaya atyaMta zeya, temaja tIrthakara sivAya bIjAne mATe sarvathA anAkheya, temaja pugalemAM rahelI anaMta zaktionI jANakArI pratyeka jIvane atyaMta Avazyaka hovAthI cArajJAneno mAlika gautamasvAmIe pudgala parAvartana saMbaMdhI pUchelA praznone dayAnA sAgara bhagavAna mahAvIrasvAmIe khUba ja udAratApUrvaka raSTa karyA che. pudgale ajIva hovAnA kAraNe svataH jaDa hevA chatAM paNa temanI anaMta zaktionA saMcAlanamAM pate samartha che. puganI racanAmAM ke temanA bhaMgANamAM kyAMya paNa IzvarIya tatvane anubhava keIe karyo nathI, karI zake tema nathI ane karaze paNa nahi. mAtAnI kukSimAMthI bahAra AvanAra saMtAna 3-3 ratalanuM ja hoya che ane eka divase 3-3 maNanuM zI rIte thaI jatuM haze? tenA pratyeka aMgopAMga AdimAM pheraphAra thavAnuM kAraNa zuM ? tatkALa janamelA bALakanAM nAka, AMkha, kAna, hAtha, paga Adi avaye je sAva nAnA hatAM tene pratisamaye thoDA thoDA paNuM meTA keNa karatuM haze?' traNa maNane zarIramAM AvelA batAvathI tenA zarIramAM ghaTADo thaI rUparaMgamAM pheraphAra zI rIte thAya che. kemake AtmAnA pradezamAM hAni-vRddhi thatI nathI, tyAre zarIranAM pagalemAM ane tenA skamAM hAnivRddhi karanAra kaNa? A ane AvI saMsaMkhyAta * * * * * * *
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ za taka 12 mu* : uddezaka-4 59 ke anaMta vAta eTalA mATe jANavA lAyaka che je vinA mANasa mAtranuM jJAna adhUrU ane saddigdha, viparIta ke aniNuM yAtmaka ja rahevA pAme che. AnAthI AtmAnI IjI kamajorI keAI nathI. saMsAramAM samyajJAna karatAM mithyAjJAnanAM sthAnake ghaNAM hAya che, ane tenA pracArako paNa ghaNA heAya che. te kAraNe temanI jALamAM phasAyeleA mANasa kAM te pUrvagrahanI gAMThamAM khaMdhAya che kAM sathA ajJAna athavA viparita jJAnanA cakrAve phasAine meLavelA devadula bha manuSya avatArane khAro jhera banAve che. A kAraNe samyAna prApta karavA mATe atidevAnI dvAdazAMgI sivAya bIjuM eka paNa sAdhana nathI. eka be traNa cArathI laI anaMtAna Mta pudgalAnA ana ta skAne A saMsAramAM ApaNe sau pratyakSa karI rahyA chIe. eka IMTa paNa keTalAya pudgala paramANuonA skaMdha che. ane asaMkhyAta iMTonA baneleA daza ke khAra mALanA maMgalA paNu pudgala skaMdha kahevAya che. ApaNuM zarIra- hAtha-nAka--AMkhakAna ane vALa Adi badhAye agaNita paramANuonA banelA pudgala skadhA che. ApaNe je AhAra karIe chIe te paNa agaNita pudgala skaMdho che ane khAdhelA khArAka vidyA-mUtraparasevA Adi dvArA bahAra kADhIe chIe ane zarIramAM zeSa rahelA leAhI mAMsa, hADakAM, carakhI, majA ane zukra dhAtumAM paNa agaNita pudgala paramANuo rahelA che, jemanA upakArathI ApaNe jIvita rahIe chIe ane eka divase anaMta pudgala paramANuonuM banelu ApaNuM zarIra-paramANuonA smudha anaMta lAkaDArUpa paramANu skAmAM baLIne rAkhamAM pariNata thAya che. daza mALanA makAnamAM anaMta pugala skadhA bhegA
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 thayA che te eka divasa naisagika ke naimittika kAraNathI jamIna sta thAya che ane tenI iTothI bIjA skaMdhanuM nirmANa thAya che ane mATI-cUne khADAmAM purAya che. vaLI pAchA eka divase khADAmAMthI te pugale bahAra Ave che ane tenAthI bIje skaMdha racAya che. AvI rIte pudgale bhegA thAya che, chUTA thAya che. mATe jaina zAsane kahyuM che ke: "pratisamaye bhegA thAya ane chUTA paDe te pudgala kahevAya che." paramANu ? "paramAzca te'Navazca paramANavo nivibhAgadravyarupAH skandhapariNAmarahitAH kevalA: paramANava:" [ prajJA 10, jIvA. 7 ] jene bIjo bhAga na thaI zake te paramANu che, je AkhAye saMsAranA nirmANanuM mULa kAraNa che. A paramANumAM varNa-gaMdha ane rasa ekeka hoya che ane sparzI cAra hoya che. snigdha, rUkSa, zIta ne uSNa paramANumAM rahelA cAre sparzemAMthI snigdha (cikAzavALe), rakSa ()-A be paramANuo pitAnI yegyatAne laIne jyAre bhegA maLe che tyAre drayaguka skaMdha bane che, ane temAM jyAre ekabIje paramANu maLatAM cANaka skaMdha kahevAya che. A pramANe cAra-pAMca-sAta yAvat anaMta ke anaMtAnaMta sudhI bhegA maLelA paramANuone skaMdha saMkhyAta-asaMkhyAtaanaMta ke anaMtAnaMta paramANuone skaMdha kahevAya che. paramANumAM snigdhatA ke rUkSatA keTalI joIe? te bIjA bhAgamAM "pudgalenA baMdhanI vistRta vivecanA" prakaraNamAMthI jANI zakAze.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muMH uddezaka-4 skaMdhanI vyAkhyA " prAyo grahaNadAnAdi vyApArasamartharUpatva athavA varNAdisatoH sUkSmabAdarapariNAmapariNati rUpatvaM [ A taddana dIpIkA 228 ] mattvabaddhattvayoH ,, skaMghasya lakSaNam " ' catuHsparzAdimattve sati sUkSmapariNAma pariNati rUpatvaM sUkSmaskaMdhasya lakSaNam " [ A taddana dIpIkA 229 ] 61 " aSTasparzAdimattve sati sUkSmapariNAmapariNati rUpatvaM bAdaraskaMdhasya lakSaNam' [ Ahu taddana dIpikA 230 ] .. eTale ke paramANu koinAthI laI zakAtA nathI, koine ApI zakAtA nathI. skaMdha laI zakAya che, ane ApI zakAya che. athavA sUkSma ke mAdara rUpe rahelA hAya te skaMdha kahevAya che. cAra sparzo ane sUkSma pariNAmavALA hoya te sUkSma skaMdha che ane ATha sparza tathA khAdara pariNAmavALA hAya te khAdara skaMdha kahevAya che. game teTalA paramANuonA sUkSma skaMdha atIndriya-acAkSuSa hAvAthI te sUkSma che jyAre mAdara pariNAmane pAmelA skaMdha ja indriyagrAhya hovAthI cAkSuSa che. sUkSma ke mAdara je nAmakanI prakRtinA bhedamAM che te ahIM samajavAnI jarUra nathI kAraNa ke karmanI sattA tA caitanyazaktisampanna jIvAtmAne hAya che, jyAre skadhA ajIva che mATe sUkSma pariNatine bharelA skaMdhA ja sUkSma skaMdha ane bAdara pariNatine bharelA skA khAdara skadha samajavAnA che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 kaMdhanA vibhAga : ApaNe pahelAM jANI gayA chIe ke paramANu mAtra kAraNarUpe ja heya che ane skaMdhe kAraNa ane kAryarUpe paNa hoya che. ghaNu paramANuo maLIne skaMdha bane che mATe skaMdha kArya thayuM ane "merAvaLa:" A sUtrathI skaMdha tUTatAM tUTatAM punaH paramANu bane che, eTale ke paramANuo mATe skaMdha kAraNarUpe paNa che. AnuSaMgika ATalI vAta jANyA pachI have ApaNe bhagavatIsUtranAM mULa sUtrane tathA TIkAkArane jANIe. gautamasvAmIjIe bhagavaMtane pUchyuM ke "he prabhe ! jyAre be pudgala paramANuo bhegA maLe che tyAre temanA saMgathI zuM utpanna thAya che?' javAbamAM prabhue kahyuM ke "he gautama! bhegA maLelA te baMne paramANuo pitAnA paramANutvane tyAgIne ddhipradezika (kyaNuka) skaMdharUpe bane che ane saMdhAya che. (A pramANe AgaLa paNa jANI levuM) have te dvipradezika skaMdha nimitta maLatAM jyAre pAchA chUTA paDe che tyAre tenA eka bhAgamAM eka paramANu ane bIjA bhAgamAM eka paramANu ema be bhAgamAM eka eka paramANu vibhakta thAya che. ahIM ane AgaLa paNa eTaluM dhyAnamAM rAkhavAnuM ke kaI kALe ane keInI zaktithI paNa eka para mANunA be bhAga thaI zakatA nathI tethI dvipradezika skaMdhamAMthI eka tarapha 1 paramANu ane bIjI tarapha paramANu vibhAga sarvathA azakya che, kemake paramANu pote ja avibhAjya hovAthI Adi, madhya ke aMtamAM te pote ja che arthAt paramANu keInI AdimAM, madhyamAM ke aMtamAM nathI. A kAraNe ja paramANune huM che ke Adi bheda hoI zakatA nathI.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-4 63 tripradezika skaMdhane bheda thatAM eka tarapha eka paramANu ane bIjI tarapha be paramANu rUpa be vibhAga ane eka eka paramANurUpa traNa vibhAga paDe che. catapradezika skaMdhane bheda thAya tyAre tene be traNa ane cAra vibhAga paDe che. be vibhAgamAM eka tarapha eka paramANu ane bIjI tarapha tripradezika skaMdha athavA baMne tarapha Dhipradezika skaMdhanA be vibhAga. traNamAM eka eka paramANurUpe be ane bIjI tarapha dvipradezika skaMdha athavA baMne tarapha Dhipradezika skaMdhanA be vibhAga. traNamAM eka eka paramANa rUpe be ane bIjI tarapha kripradezika aMdha. cAramAM eka eka paramANunA cAra vibhAga. paMca pradezika skaMdhane 1-4, 2-3, 1-1-3, 1-2-2, 1-1-1-2, ane 1-1-1-1-1 AvI rIte che, sAta, ATha, nava, daza Adi paramANu skaMdhanA vibhAge kalpI levA. saMkhyAta pudgala paramANune skaMdha jyAre vibhakta thAya che tyAre be-traNa yAvat saMkhyAta vibhAgamAM te vibhakta thAya che. jema 1 + saMkhyAta, 2 + saMkhyAta, 1 + 1 + saMkhyAta, 1 + 2 + saMkhyAta, 1 + 1 + 1 + saMkhyAta, 1 + 2 + 2 + 3 saMkhyAta. A pramANe asaMkhyAta ane anaMta pradezI skaMdha mATe jANavuM. jemake eka taraphathI laI saMkhyAta paramANu skaMdha ane bIjI tarapha be thI laI saMkhyAta pradezI audha athavA anaMta pradezI skadha le.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pudagalene parivartanabhAva: gautamasvAmInA praznanA uttaramAM bhagavate kahyuM ke, "he gautama! A badhA pudgala paramANuonuM saMhanana (skaMdha rUpe bhegA thavuM) ane vighaTana (judA judA vikharAI javuM ) eTale ke Aje atyAre eka paramANu sarvathA pRthapha che, te yathA samaye bIjA paramANu yAvat saMkhyAta asaMkhyAta ke anaMta paramANuonI sAthe saMmizraNa thAya che ane adaSTa nimittone laIne pAchA chuTA paDe che je bIjA skaMdha sAthe bhegA maLe che. tene ja jaina zAsana pugalene parivartanabhAva kahe che eTale ke-temanAmAM pratikSaNe parAvartana thatuM rahe che ane A rItane parivartanabhAva anaMtAnaMta tarIke kahevAya che. anaMtane anaMtathI guNIe te anaMtAnaMta thAya che. A parivartanabhAva keInI paNa zarama ke apekSA rAkhyA vinA anAdikALathI anaMta kALa sudhI thayA che, thAya che ane thatA raheze. - jIvane utpanna thavAmAM keninA sthAne pagale parivartanabhAva avayaMbhAvI hoya che, kemake pudgale jIvane Azrita hovAthI ane jIvamAtra pita pitAnAM karmone adhIna hovAthI pita pitAnAM niyANuone adhIna banI jIvamAtra potAne gya pudgalenuM grahaNa kare che ane rAgadveSapUrvaka bAMdhelAM ke baMdhAI gayelAM niyANuone bhegavavAne samaya jyAre paripakva thAya che tyAre te jIvane tevA ja pudgalene parivartanabhAva nasIbamAM rahe che. udAharaNa kalpIne vAta karavI hoya te eka jIvAtmAe pahelAnA keIka bhavamAM bIjA jIvAtmA sAthe vairanAM niyANa bAMdhyA ane A bhavamAM tene paripAka thavAne samaya paNa pAkyo che, mATe saMyamI-sadAcArI-dhArmika-samatAzIla-niraMgI
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-4 avasthAne bhegavanArA mAtA-pitA hovA chatAM paNa je samaye pUrvabhavane vairAnubaMdhavALo jIva mAtAnI kukSimAM AvavAne hoya che te samaye zukra ane rajanAM pudgalenuM pariNamana (saMmizraNa) tAmasika ke rAjasika hovuM joize. ghaNIvAra ApaNe jANIe chIe ke mAtA-pitA sazakta hoya, maithuna mAtramAM garbhAdhAna karAvavAnI kSamatAvALA hoya ane sAthosAtha samatA ane sAtvika vRttivALA hoya tema chatAM paNa garbhAdhAnanA samaye kukSimAM AvanArA jIvAtmAnAM karmone kAraNe ja mAtApitAnI samatA-sAtvikatA teTalA samaya pUratI tirabhUta thAya che, pariNAme maithuna karmamAM balAtkAra-krodhabhAva-vairabhAva, bhayagrastatAne prAdurbhAva thAya che athavA te samaye mithunakartA pitAne vaira bhaya-kodha ke ArtadhyAna vartatuM hovAthI tenAzukanAM paramANuo paNa tAmasika ane rAjasika banIne patita thAya che. athavA pitAnA zarIramAM rahelA zuka ke rajanA khajAnAmAM je tAmasika bhAvathI ke tAmasika rAjasika padArthonA bhejanathI je zuka ke raja banyuM haze te samaye temanuM ja mizraNa thaze, jyAM te jIvAtmAne janma levAne che. mATe te samaya pUratA te mAtA-pitA paNa vaibhAvika bhAvamAM otapreta banI mithunasevI banaze ane te jIva garbhamAM Avaze. kAraNake verajhera bAMdhelA ke manuSya avatArathI marIne naraka tiryaMca gatimAM janAra jIvAtmAo niyANAmAM phasAI gayelA hovAthI sAtvika zukra ke rajanA mizraNamAM janma laI zakatA nathI. tripRSTa vAsudevane AtmA je mahAvIra svAmIne ja AtmA che te jyAM sudhI pitAnA mAtA-pitA sadAcArI ane nIti nyAyanA raste hatA tyAM sudhI temanI khAnadAnImAM janmyA nathI, kemake tevA samaye te mokSagAmI ke svargagAmI acala
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 nAme baladeve janma lIdhe che ane mahAvIrasvAmIne AtmA te khAnadAnamAM kyAre janme che te jANe che? jyAre vAsudevane pitA puruSavedanA atirekamAM vartate hato tyAre pitAnI putrI sAthe saMsAranI mAyA mAMDyA pachI tenI kukSimAM janma dhAraNa kare che ane tAmasika pudgala parAvartamAM janma letA tripRSTha vAsudeva (18 mA bhavane mahAvIra svAmIne AtmA) marIne sAtamI narake jAya che. mATe ja kahevAyuM che ke je je jIvAtmAne je samaye niyANapUrvaka bAMdhelA zubhAzubha karmone bhegavavAnAM hoya che tyAre pudgala parAvarta paNa te rIte ja potAnI meLe samajAI jAya che. ApaNA jIvananA ja pratisamayanAM udAharaNe upara khyAla karIe te uparanI vAta sahaja samajAI jaze. je khorAka ApaNe khAIe chIe te badhAya kherAkamAMthI leDI banatuM nathI kemake lehIne banavA mATe je pugamAM lAyakAta hoya che temAMthI ja lehInuM nirmANa thavA pAmaze. pachI te khAdhele kherAka dUdha hoya, malAI, mevA, miSTAnna hoya ke pharasANa hoya temAMthI rasa banaze ane te rasamAMthI bahu ja DAnuM lehI bane che. bAkIne badho e khorAka maLa-mUtra, paraseva, kapha, nakha, vALa Adi dvArA bahAra pheMkAI javA pAmaze. lehamAMthI lAyakAtavALA pudgale ja yAvat zukamAM pariNata thaze. sArAMza ke badhA e pudgale badhA e kAmamAM AvatA nathI. tevI rIte anaMtAnaMta pudgale paNa jIvAtmAne mATe kAmamAM nathI AvatA, paNa pitAnA zarIranI racanA AdinI lAyakAtavALA sUkSma pudgale ja jIvAtmA grahaNa kare che je zubhAzubha karmo bhogavavAmAM sahAyaka bane che. gautamasvAmIe pUchayuM ke, "he prabhe! pudgala parAvata
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67. zataka 12 muM uddezaka-4 keTalA prakAre che?' javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, "he gautama, tenA sAta prakAra che." 1. audArika pudgala parAvarta. 2. vaikiya pugala parAvarta. 3. taijasU pugala parAvarta. 4. kArmaNa pugala parAvarta. pa. manaH pudgala parAvartana 6. bhASA pudgala parAvarta. 7. zvAsocchavAsa pudgala parAvarta. uparyukta sAteya pudgala parAvartAmAM saMpUrNa jIvarAzine samAveza thaI jAya che-jema ke sUphama-bAdara-paryApta-aparyApta ekendriya jIvathI laIne saMmU7ima ke garbhaja paMcendriya jIvane audArika pudgalathI banela dArika zarIranI prApti thAya che. deva-nAraka Adi jIvane vaikiya pudgala parAvartane laIne vaikiya zarIranI prApti thAya che. siddhazilAmAM praveza karavAnA eka samaya pahelAM anaMtAnaMta jIne taijas ane kArpaNa pudgala parAvartane laIne tejasU ane kAzmaNa zarIra hoya che. tathA puNyakarmanA sitArA jenA camakyA heya che tene ja mana, vacana ane zvAsocchavAsanA pudgalenI prApti thAya che. jyAre gAya, hAthI, kUtarA, ghoDA Adi jene paMcendriyatna prApta thayA chatAM, pitAnA mAlikane ghaNuM ghaNuM vAta kahevA IcchatAM chatAM karmasattA AgaLa lAcAra banelA te che manamAM ghaNI mUMjhavaNe anubhavI rahyA che, chatAM eka paNa akSara teo bAlI zakatA nathI.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 peAtAnA rAgadveSathI upArjita zubhAzubha niyANAMene jyAre samaya paripAka thAya che, eTale ke je jIve sAthe ApaNane rAgadveSa! saTTAbajAramAM satkarmAMnA ane puNyakarmAnA jugAra ramavAnA hoya che te samaye ja te jIva audArikAdi zarIra dhAraNa karavA mATe mAtAnI kukSimAM Ave che ane saMsAranA sTeja para AvIne peAtAnAM racelAM mAyAjALanAM nATakone ramavAne prAraMbha kare che ane jyAre rAmAyaNa pUrI thai ke A bhAI sAheba pAchA karmonI jelamAM kArAvAsanA keTThI thaine khIjA sa'sAramAM khela karanAra madArInI jema cAlyA jAya che. 68 nArakAnA pudgala parAvata : * huM prabhA ! nArakone keTalA pudgala parAvanA sAva kahyo che ? ' gautamasvAmInA A praznanA uttaramAM bhagavAne kahyuM, ' temane upara kahyA mujaba sAta prakAranA pudgala parAvatAne sadbhAva che. te asurakumArAthI cheka vaimAnikA sudhInA deve mATe paNa jANavA. * he prabho ! nAraka jIvAmAMthI eka eka nArake keTalA puddagala parAvatA karyAM che? ' 'huM gautama! bhUta(atIta)kALa anAdi che, jIvAtmA paNa anAdi che, ane jIvanI saMsAradazA paNa anAdinI che. mATe eka eka nArakane A pudgala parAvanA anaMta thai cUkayA che. ' bhaviSya mATenI vAta kahetAM bhagavate kahyuM ke 'jIvAtmA durabhivaka tathA avika hAvAnA kAraNe keTalAka nArakone pudgala parAvAne sadbhAva hoya che ane khIjA jIvA je narakamAMthI nIkaLIne meAkSamAM javAnA che temane nathI. tathA bIjAone jaghanyathI be, traNa ke cAra ane vadhAre saMkhyAta asa MkhyAta ke anaMta thaze.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muMH uddezaka-4 66 asurakumArethI laIne vaimAnika deve sudhI nArIkenI jema jANavuM. e ja rIte vaikiya-tejasa-kAzmaNa-mana-vacana ane zvAse zvAsa pudgala parivartane nArakathI vaimAnika sudhI bhUtakALamAM anaMta thayA che ane bhAvikALamAM jaghanyathI be traNa ke cAra ane utkRSTathI saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta hoya che. narakAvAsamAM rahetA nAraka chamAMthI eka eka nArakane bhUtakALamAM audArika pudgala parivartane keTalAM kahyAM che?" bhagavAne javAbamAM kahyuM ke, "nArakane te audArika pudgalene abhAva hovAthI bhUtabhAvimAM ekeya nathI." eja paddhatie nArakane pRthvIkAya avasthAmAM audArika pudgala-parivarte bhUtakALamAM anaMta thayA che ane bhAvimAM nArakonI jema samajavAM. e ja pramANe apUkAya, tejaskAya, vAyukAya, vanaspatikAya, vikalendriya, paMcendriya tiryaMca ke manuSya avasthAmAM eka eka nArakanA bhUtakAlIna audArika pudgala parAvarte anaMtA thayA che ane bhaviSyakALamAM keIkane sadbhAva hoya che ane keIkane nathI hatuM. A pramANe A viSaya mULa sUtramAM spaSTa ane vistArathI AlekhAye che. Aja vAta gautamasvAmIjI bIjI rIte prabhune pUche che ke, "he prabho! ApazrI kayA kAraNe kahe che, "A dArika pudgala parivartana che. A audArika pudgala parivartana che? te temanuM svarUpa zuM che?" javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, "je kAraNe audArika zarIramAM rahela A jIvAtmAe tene yogya pudgala dravyone audArika zarIrarUpe grahaNa karyA che tathA jIva
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pradezanI sAthe temane bAMdhyAM che. anya anya graDaNa rUpe temane piSita karyA che, pUrva pariNAmamAMthI anya pariNAma rUpe temane pariNata karyA che, sthira karyA che, jIvAtmAe pite te pudgalene pitAnA pratipradezamAM praveza karAvyuM che tathA saMlagna ane abhisamanvAgata eTale rasAnubhUtinI apekSAe prApta karyA che, audArika zarIrane yogya te pudgaleno rasAnubhava karyo che ane nirjIrNa arthAt kSINa rasavALA karyA che, mATe kahevAya che ke A pagalika parAvarta che, A paugalika parAvarta che. vaikiya zarIramAM rahele jIva vaikiya zarIranA nirmANane rogya padagala dravyane vaikiya zarIrarUpe grahaNa-baddha-skRSTavihita-prasthApita-niviSTa- abhiniviSTa Adi karyA che. yAvata zvAse chUvAsa sudhI samajavuM. badhAM pudgala parAvarte karatAM kiya pagala-parAvarte alpa hoya che. tenA karatAM bhASA pudgala parAvarte anaMtagaNu che. mana:pudgala parAvarte tenAthI vadhAre che. zvAsevAsa pazava tenAthI paNa vadhAre che. dArika parAvarte anaMtaguNa che. taijas tenAthI paNa anaMtaguNa che. ane kAzmaNa parAvarte tenAthI paNa anaMtaguNA che." bhagava tanI vANIne prazaMsatA gautamasvAmIe kahyuM ke, he prabhu! ApanI vANuM satya ne yathArtha che.' A zataka 1rane cotho uddeza pUrNa karyuM
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-pa devAdhidevanI vANuM ? A uddeza rAjagRhI nagarImAM carcA che. "ahaMdvaktraprasUtA gaNadhararacitA dvAdazAMgI vizAlA" jIhAIndriyanA mAlike be Indriya thI laI paMce. ndriya jIva sudhInuM hoya che, temAM je mithyAtvI, darabhavI ke abhavI hoya temanI bhASAmAM padArthanI yathArthatA saMbaMdhInuM satya vacana aupacArika daSTie kadAca hoI zake che, paraMtu naizcayika daSTie hetuM nathI. kemake je padArtha keI kALe joyele na hoya tenuM varNana zI rIte karAze? bhavyAtmAo paNa jyAM sudhI dhastha hoya (kSApathamika matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna ke mana:paryavajJAna) tyAM sudhI te mahApurUSa, samyagadarzana vinAnA gI-mahAgI-paMDita -mahApaMDita--tapasvI-mahAtapasvI-dhyAnI-mahAdhyAnI karatAM lAvAra zreSTha che, pUjya che, chatAM paNa padArthanI yathArthatAne jANI zakatA nathI ane kahI zakatA nathI. mehanIya karmanA bheda-prabhedane samULa nAza karyA pachI bIjA traNa ghAtI karmone kSaya thatAM utpanna thayelA kevaLajJAnanA mAlike-arihaMtadevanA zrImukhe vANI prakaTa thAya che temAM asatyane ekeya aMza hote nathI. caMdra uparathI badhAM vAdaLAM khasI gayA hoya te zaradapUrNimAne prakAza (cAMdanI) saune ThaMDaka ane prakAza ApI zake che, ane auSadhiomAM amRtatvanuM
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 dAna karI zake che, te ja pramANe jJAnAvaraNIya karmone ekeya aMza jemanA AtmAmAM nathI te puNya purUSe ja saMsArane-tenA padArthone-tatrastha anaMta paryAne, jIvamAtranAM karmone, temanIgati-Agatione sarvathA satyasvarUpe joI zakavA mATe pUrNa samartha hoya che. AvA tIrthakaredenA varada haste je gaNadhara bhagavaMtenA mastaka para vAsakSepa paDe che, tyAre teonI Amika labdhio paNa pUrNa rUpe vikasita thatAM ja AMkhanA palakAre dvAdazAMgInI racanA karavA mATe samartha bane che. matalaba ke tIrthakara bhagavaMtenA zrImukhe ArthikarUpe prasArita thayelI vANIne gaNadhara bhagavaMte zabdomAM race che mATe ja dvAdazAMgI sarvazreSTha che, devapUjya che, dAnane paNa mAnya che. te dvAdazAMgImAM bhagavatI sUtra (vyAkhyA prajJapti-vivA gutta) atIva vizALa che, jemAM jIva mAtranA samaya ane sthAnanI apekSAe mukhyatayA cAra jJAnanA svAmI gautamasvAmIe prazno pUchayA che ane devAdhideva mahAvIrasvAmIe javAba ApyA che, jemAM koI paNa prazna ane javAba "na pdaDyuM thAya ' eTale ke "atyAre A praznone avakAza nathI, emanuM spaSTIkaraNa karavA gya nathI." evI bhASAne avakAza nathI, mATe agama nigamanA badhA praznottaro A sUtramAM saMgrahAyelA che. A kAraNe bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne parSadA harSa pAme che. ardhAnata ke pUrNAvanata thaIne paramAtmA devAdhidevanAM caraNene sparza kare che, tathA te caraNonI bhavAMtaramAM paNa cAhanA kare che. prANAtipAtAdimAM vadi keTalAM? gautamasvAmIe pUchayuM ke, "he prabho! prANAtipAta
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-5 73 mRSAvAda- adattAdAna-maithuna ane parigrahamAM keTalA varNa-gaMdharasa ane sparza hoya che?' javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, "pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane cAra sparzanI vidyamAnatA prANAtipAtAdikamAM hoya che." badhAMya dUSaNothI rahita jIvanuM lakSaNa jema upayoga che tema pudgala dravyanuM paNa lakSaNa batAvatAM jaina zAsane kahyuM ke affgharagharAvataH purA:" arthAt jemAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanI vidyamAnatA avazyabhAvinI che te pugala che. eTale ke paramANuthI laIne moTA sUkSma ke bAdara skamAM A cAreya hoya che. prANAtipAdimAM jyAre varNa, gaMdha, rasa ane sparzanI vidyamAnatA svIkArya che mATe temanAthI thatuM karmabaMdhana artha ahi saMgata raheze. tethI te padone artha "prAthaparavaLa ' Adi na karatAM prANAtipAta-mRSAvAda-adattAdAnamithuna ane parigrahathI upArjana karelAM karmo tathA prANAtipAtadine janaka (utpAdaka) cAritra mehanIya karma levAnuM che. kemake te karmanA udayathI dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI tIvratA- tIvrataratA ke tIvratamatAne laIne prANAtipAtAdi kAryomAM jIvAtmAnI pravRtti hoya che. e pramANe mRSAvAdanA janaka kamane athavA mRSAvAda vaDe janya karmane, mAlikanI nahi ApelI vastunuM AdAna karavuM te adattAdAna che, tenAthI janya karmane athavA tenA janaka kama ne, abrahma(mithuna)thI janya karmane athavA tenA janaka karmane, ane parigraha janya ke janaka karmane aupacArika rIte prANAtipAtAdi kahe che, ane karma mAtra pudgala hovAthI temAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanI vidyamAnatA
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 keI kALe paNa nakArI zakAtI nathI. pudgalamAM pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane cAra sparza hoya che. sparzanI saMkhyA AThanI hovA chatAM paNa prANAtipAtAdi karma pudgalemAM sparza cAra ja hoya che. kaSAyAdimAM varNAdinI vicAraNuM : gautamasvAmIjInA praznathI bhagavaMte kahyuM ke "daza paryAne dhAraNa karanArA kodhamAM varNa, gaMdha, rasa ane sparzanI saMkhyA upara pramANe che, kemake krodhanA adhyavasAyane janaka (utpAdaka) cAritramehanIya karma pudgala che. krodhanA paryAyaH kodha e sAmAnya che ane bIjA paryAye tenAM vizeSaNe che. temane vicAra kramazaH karIe. 1. kapa-kodhanA udayakALe nijasvabhAvathI calAyamAna thavuM te. 2. rASa-zAMta na thatAM krodhanI paraMparA AgaLa cAle te. 3. deSa-kodhAvezamAM AvIne svaparanA deSa balavA te. 4. zreSa-bIjA pratye aprItibhAva rAkhave te. 5. akSamA-pArakAnA aparAdhane sahana na karavA te. 6. saMjavalana-vAraMvAra kodhAgnithI baLyA karavuM. 7. kalaha-paraspara jIbhAjoDI karavI ane UMcA sAde (avAje) anucita asabhya vAgavyavahAra kare te.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muMH uddezaka-pa 75 8. cAMDikya-kodhamAM AvIne raudra AkAra dhAraNa kare. eTale ke vizeSa prakAranA krodhadayamAM mAnavanuM mukha-AMkhaheTha-hAtha Adi zarIranA avayave dAnava jevA thAya te. bhaMDana-DaMDA Adi sAdhanethI bIjAne mAravAnI taiyArI karavI athavA gAlIpradAna karIne laDavuM te. 10. vivAda-paraspara viruddha vacana vyavahAra kare te. mAnanA paryAya : 1. mAna-cAritra mehanIya karmanA kAraNe utpanna abhimAnane "mAna" kahevAya che ane reSa tene paryAya che. 2. mada- durSatra" (TIkAkAra) arthAt pUrvabhavIya vIyatarAya, lAbhAMtarAya, bhegAMtarAya, upabhegAntarAyanA kSayepazamanA kAraNe, zubhanAma karma prakRti, ucca netra ke zubha vedanIya karmanA udayakALe jIvAtmAne je harSonmAda thAya che tene "mada" kahe che. zarAbapAna, aphINanA kasuMbA ke bhAMga pIvAthI je unmAda thAya che tenA karatAM bhautika vastuothI Brya ual Hell I am all in all, and you are nothingall vaikArikabhAva jAgatAM "badhI vAte huM ja chuM te unmAda jAgI jAya che. tevI rIte pUrvanA puNyodaye maLelI sArI vastuone kAraNe paNa mANasane unmAda jAge che, vadhe che, ane saMsAranA sTeja para chAtI kADhIne bephAma vate che. 3. da-datatA (TIkAkAra) "Ta ra gruSonoH " "dag" dhAtuthI datta zabda banyuM che je harSa ane mehananA arthamAM prayukta che. harSane artha upara jaNAvI gayA chIe jyAre mehanane artha "garva thAya che. riti-satfmati
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 T:" eTale ke pitAnAthI ochI zaktivALAone ghurakyA karavuM te garva. 4. staMbha-keIne paNa namavuM nahi te. pa. garva-ahaMkAra 6. AtmatkarSa-bIjAthI pitAne UMce mAna. 7. paraparivAda-bIjAne nindrita karavA mATe tenAmAM durguNenI kalpanA karavI ane prasArita karavI. 8. apakarSa-garviSTha banIne bIjAne hIna batAvavAnI ceSTA karavI te. 9. utkRSTa-bIjA karatAM pitAne badhI rIte sAro mAna. 10. unnAma-atyAra sudhI bIjAne namyA paNa havethI bIjAne namavAnuM choDI devuM. 11. unnaya-ahaM piSavAne mATe nIti, nyAya, prAmA NiktAne dezavaTo Ape. 12. dunama-kherA ToparA jevA bhAva rAkhIne guru Adine namavuM. bhagavaMte kahyuM, "he gautama! uparyukta mAna kaSAyamAM paNa pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane cAra sparza rahelA che." mAyAnI vaktavyatA ane paryAH cAritrameha karmanA kAraNe jIva mAyAvI bane che ane mAyA prapaMcanA kAraNe cAritramehanIya karmanuM baMdhana thAya che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM: uddezaka-5 mAyAnA paryAye : 1. mAyA-kapaTa, ajJAna, avighA. 2. upadhi-jenAthI durgati prApta thAya athavA je mANasane Thagave che tenI pAsethI svArtha sAdhatAM pahelAM namratA batAvIne pachI ThagavuM. 3. nivRti-jene Thagave che tene pahelAM Adara de, vizvAsamAM levo ane pachI Thaga. 4. valaya-vyakti tathA samaSTi(samAja)ne ThagavA mATe, lUMTavA mATe ke tenA gajavA khAlI karAvavA mATe pitAnI bhASAne vaka ane gUDha banAvavI. 5. gahana-jenI sAthe ThagAI karavI che te mANasane TheTha sudhI aMdhArAmAM rAkhavuM ane ApaNI mAyAjALanI khabara paDavA devI nahi. 6. nUma-bIjAne ThagavA mATe nIca-asabhya ane avyavahArya mArga le athavA brahmA paNa na jANI zake tevI guptatA (polIsI, mAyAmRSAvAda) rAkhavI. 7. kalka-jIvavadhAdi pApanuM sevana karIne paNa bIjAne Thage. 8. kurUpa-nidita asAmAjika kAryo karIne, karAvIne paNa bIjAne Thage ane pitAne svArtha sAdhI le. 9 jibratA-bIjAne ThagavA mATe vizeSa prakAre mehuceSTA karavI. - 10. kilibaSa-deva jevA manuSya jIvanamAM paNa svArtha
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 sAdhavA mATe pitAnI zakti ane pravRtti kibiSa arthAta bahArathI sAkaranA gAMgaDA jevI ane aMdarathI halAhala jhera jevI banAvIne bIjAne Thage. 11. AdaraNa-ThagavA gya mANasa sAthe prAraMbhamAM levaDa-devaDamAM saccAI rAkhI tene vizvAsamAM lIdhA pachI barAbara chetaravuM. 12. gRhana-TheTha sudhI potAnA abhiprAyane bIje jANuM na jAya tevI rIte pitAnA caherAne, bhASAne, AkArane ThAvake rAkha. 13. vaMcanatA-bIjAne ThagavA mATenA vicAra karatAM rahevuM. 14. prati kaMcana-sAmevALAnI saraLa ane satya bhASAne paNa pitAnI vAphAlamAM lapeTIne chetaravuM. 15. sAniyega-pitAnI vAchaTAthI grAhakane sAre mAla dekhADIne kharAba saDele mAla pakaDAva. A pramANe 15 paryAthI yukta mAyAmAM pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane cAra sparza rahelA che. lebha kaSAyanI vaktavyatA ane paryAyaH cAritra mehanIya karmanA kAraNe lobha kaSAyane udaya thAya che ane lebha lAlacamAM phasAyele mANasa cAritraha karmano baMdhaka che. lebha e sAmAnya che jyAre zeSa tenA vizeSaNe che arthAt lebhamAM phasAvavA mATenAM kAraNe che. 3, I -pradArthaJtrane meLavavAnI IcachA le che
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM: uddezaka-5 79 2. mUcha-prApta thayelA padArthanuM saMrakSaNa karavAnI bhAvanA. 3. kAMkSA-prApta nahi thayelI vastune meLavavAne mATe prayatna. 4. gRddhi-prApta thayelI saMsAranI mAyA pratye Asakti. pa. tRSNa-prApta thayelI vastuone vyaya na thAya tenI kALajI. 6. bhidhyA-padArthone bhegA karavAmAM ja masta rahevuM. 7. abhivA-cittanI calAyamAna sthiti athavA adaDha adhyavasAya. 8. AzaMsanA-mArA putraparivArAdine amuka vastunI prApti thAya te mATe prabaLa IcchA karavI. 9 prArthanA-Icchita padArtha ke tenA viSayone prApta karavA mATe bIjAnI dADhImAM hAtha nAMkhe. 10. lAlapanatA-vAraMvAra yAcanA karatAM rahevuM. 11. kAmAzA-managamatAM rUpa, khAdya, peya tathA zabdone meLavavA mATe prayatno karavA. 12. bhegAzA-managamatA rasa sparza ane gaMdha mATenA prayatna karavA. 13. jIvitAzA-adhika jIvatA rahevA mATe jyotipIo pAse phAMphAM mAratAM rahevuM. 14. maraNazA-amuka prasaMge prApta thaye maravAnI IcchA karavI.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 15. nandIrAga-prApta thayelI Rddhi-samRddhi-yuvAvasthA ane sattAmAM harSa dhAraNa kare. uparyukta lebhamAM pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane cAra sparza hoya che. upara pramANe prema-Sa-kalaha-abhyAkhyAna-pazUnyaratiarati-mAyAmRSAvAda ane mithyAdarzana AdimAM paNa samajavuM kemake prema AdinA sevanathI punaH punaH cAritramehanIya karmanI upArjana thAya che. athavA pUrvabhavanA nikAcita ke anikAcita rUpe upAjita thayelA cAritra mehanIya karmanI udayAvasthAmAM athavA udIrNa karaNa vaDe bhaDakAvI dIdhelA mehathI prema AdinI prApti thAya che. 1. prema-jenAthI putra pautra Adine joI joI neharAganI utpatti thAya che. 2. dveSa-je vyakti ke pugala padArthathI svArtha sadhAte nathI tenA pratye thayelA aprItibhAvane dveSa kahe che. 3. kalaha-kAmarAgathI utpanna thayelA praNayathI athavA bIjAnI mazkarI AdithI utpanna thanArAM jIbhAjoDI, mUThAmUThI, daMDAdaMDI ke AMkhonI laDAIne kalaha kahe che. 4. abhyAkhyAna-sAmevALA zatrumAM athavA ApaNI sAthe spardhA karanAra vyaktimAM achatA doSanuM Aje paNa karavuM te abhyAkhyAna che. 5. pazunya-bIjAnI cADI khAvI. 6. ratiarati-managamatA zabda, rasa, gaMdha ane sparza
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM: uddezaka-5 pratye ruci ane aNagamatA padArtho pratye aruci rAkhavI te rati-arati che. 7. paraMparivAda-bIjAnI niMdA karavI. 8. mAyAmRSAvAda-mAyA kapaTapUrvaka jUThuM bolavuM. 9. mithyAdarzana-viparita zraddhA. bhagavaMte kahyuM ke AmAM paNa upara pramANe rUpa, rasa, gaMdha, paze jANI levA. prazna-"he prabhe! prANAtipAtAdi 18 pApanuM viramaNa (tyAga) rUpa je bhAva che te zuM varNAdikamaya che?" javAbamAM nA" kahetAM bhagavaMte kahyuM ke, "tyAgabhAvamAM AtmAnI upagamayatA mukhya kAraNa hovAthI AtmAnI jema upayoga paNa arUpI hovAthI varNAdi rahita che. dharma eTale zuM? padArtha mAtra lakSaNa vaDe lakSita hoya che mATe jenuM lakSaNa nathI te sarvathA asat che. jyAre AtmA lakSaNavALo hovAthI sat che, zAzvata che. tyAre AtmAnuM lakSaNa zuM? uttarAdhyayana sUtramAM "vadhunAvo gharazno" arthAt padArthane svabhAva ja tene dharma che. svabhAvathI atirikta dharma hotuM nathI pANInI zItaLatA, agninI uSNatAnI jema AtmAnuM lakSaNa(svabhAva)upaga che. AvA upayogamAM sthira thayelA AtmAne parabhAva-vibhAva ke adharmamAM javAnuM banI zake tema nathI. mATe prANAtipAta thAvat mithyAzalya 18 pApasthAnake AtmAne svabhAva nathI paNa parabhAve che-paradharma che. je karmo AcaravAthI AtmAne glAni-slAni thAya te tene dharma hoI zake nahiM. hiMsaka mANasa
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 paNa hiMsA, jUTha, cerI karyA pachI tenA manamAM kAMIka jarUra thAya che ke A meM sArUM nathI karyuM. maiithunamAM masta banelo AtmA paNa "qtanAte zorayatIti zutra' A vyutpattithI vIryapatana thayA pachI AtmAne glAni-slAni kaMIka aMzamAM paNa thAya che. pari. grahIne AtmA te duHkhamAMthI bahAra AvI zakatuM nathI. kodhI mANasane tame kaI kALe paNa sukhI joI zakavAnA nathI, jyAre ahaMkArI mAnavanA mAthA upara savA zera mAnavano DaMDe paDe che tyAre bhAIsA'ba dhUAM pUo thatAM AkhI duniyAnA dhamapachADA karavA lAgI jAya che. mAyAvI ane lebhI mANasenAM ArtadhyAna kyAreya paNa ghaTatA jaNAze nahi. A pramANe jemanA sevanathI Antar hRdayamAM kaMIka pIDA thAya, te AtmAnA svabhAvarUpe hoI zake nahi; athavA je kArya karavA mATe AtmAne purUSArtha vizeSa kare paDe te tene svabhAva kaI rIte thaI zake ? jema ke ahiMsA mATe kaMIpaNa prayatna karavAnI jarUra nathI jyAre hiMsA-jUTha-cerI-maithuna-parigraha Adine mATe saune kaMIne kaMI purUSArtha karatAM ApaNe joIe chIe. ane A pApanA sevana pachI sau koIne retAM-rIbAtAM, AMsuM kADhatAM ke haiyA varALa kADhatAM paNa joI zakIe chIe. mATe prANAtipAtAdi AtmAne svabhAva nathI paNa adharma hovAthI parabhAva-vibhAva ke vaikArika bhAve che. anAdi kALathI mehanA madirApAnamAM bebhAna banele AtmA bakarAnA ToLAmAM rahelA siMhanA baccAnI jema potAne svadharma-svabhAva ke svaghara bhUlI gayo che, mATe ja magajane asthira mANasa jema vAte vAte bhUle kare che tema AtmA paNa meha madirAnA ghenamAM prANAtipAtAdi tarapha zIghratAthI prasthAna kare che.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-5 83 narakAdimAM asahya vedanAe bhogavatAM magaranAM AMsunI jema karelA aksAsanA jIvana vyavahAramAM vizeSa atha saratA nathI. mATe je samaye je sthAne prANAtipAtanA saMbhava rahe, mRSAvAdane prasaMga bane. cauya karmInI anukULatA Ave, maithuna kama mATe ekAnta maLe, ke parigraha mATe tamArI cAlAkI soLe kaLAe khIlI UThe tevA samaye ApaNA AtmA peAtAnA svabhAvamAM ( upayAgamAM) jAgRta thaI jAya ane jabaradasta purUSArtha AdarIne prApta thayelAM pApeAne lAta mArI detA peAtAnA svabhAvamAM thatA AtmA pUnAM pApone-kAMne paNa kha'kherI nAMkhavA sama bane che, tAphAna karatA kAbulI gheADAne vaza karavA mATe lagAmacAbuka ane savAranI AvazyakatA avazya'bhAvinI che, lagAma ane cAbuka vinAnA savAra game tevA jabarA haze teA paNu gheADAne vaza karavA jatAM te peAte ja paTakAi jaze ane hADakAM tUTatAM hospiTalane atithi khanaze. lagAma ane mANusa hAya paNa cAmuka na heAya teA paNa amuka prasaMge gheADAne vaza karavA jatAM purUSane parasevA paNa AvI jAya che. athavA cAbuka ane mANasa hAya teA e lagAma vinAnA gheADAne vaza karavAnI kalpanA sathA nirarthaka che. A rIte samyag darzana, samyag jJAna ane samyag cAritranI tripuTI bhegI maLaze tyAre ja AtmArAmane peAtAnA iSTa svArtha sAdhatAM vAra lAgaze nahi. prANAtipAtAdi gheADAe sAthe AtmAnA saMbaMdha ghaNA jUne che, chatAM paNa temanA duSTa svabhAva jANavA mATe AtmAe koI kALe prayatna karyAM nathI. paraMtu jyAre tyAre paNa prApta thayelA samyag jJAnathI pApasthAnaka rUpI gheDAone kharAkhara
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 yathArtha rUpe jANaze ane samyam darzana dvArA AvA duSTa ghoDAo mArA kAmanA nathI mATe sarvathA tyAjya che evuM nakkI karaze ane avasara Avye samyak cAritranI cAbuka phaTakArIne te ghaDAone sarvathA kAbumAM leze tyAre bhAvamAM- svabhAvamAM Avele AtmA guNa sthAnakenI zreNane eka pachI eka sara karate jaze ane kevaLajJAna meLavavA mATe bhAgyazALI banaze. A kAraNe devAdhideva paramAtmA kahe che ke pApanuM viramaNa (tyAga) athavA tene kAbumAM levA mATe samyaka cAritrane abhyAsa ja AtmAnA mokSa mATe sabala sAdhana che. A samyapha cAritranI ArAdhanA jIvanamAM jema jema thatI jaze tema tema anAdi kALanuM cAritra mehanIya karma pAtaLuM paDaze ane eka divase sarvathA kSaya pAmaze. ane anaMta zaktione AtmasAt karatA ApaNe AtmA kevaLajJAnanA prakAzamAM jhagamagI UThaze. caritra mehanIya karmane kSaya thatAM kSAyika cAritra ane kSapazama thatAM lApazamika cAritranI prApti thAya che. yadi A baMnenI saMbhAvanA na hoya te bhAgyazALI pApabhIrU AtmAe yathAzakti ne yathA paristhitie paNa jeTalA aMzamAM pApanAM dvAra baMdha thaI zakatA hoya te pramANe karavuM. Aje DuM karIzuM te AvatI kAle vadhAre karavAne utsAha raheze ane eka divasa saMpUrNa pApanAM dvAra baMdha thaze. praznottara -AtmAnA svabhAva rUpa e che vatte aMze prApta thayelI autpAtikI, vainAyikI, kArmaNikI ane pAri mikI buddhi paNa jJAna svarUpa hevAthI varNAdi vinAnI che,
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-pa tpAtikI--zAstra, karma ke abhyAsa AdithI nirapekSa keIpaNa prasaMge ke vyavahAramAM AtmAne svAbhAvikI skUraNa thAya te autpAtikI buddhi che. vaiyikI--vidyAguru, dharmaguru Adi jJAnavRddhonI sevAcAkarI karatAM karatAM je buddhi utpanna thAya te vainAyikI buddhi kahevAya che. kArmaNikI--kArya karatAM je sahajabuddhi udbhave te kArmaNikI. pariNAmikI-saMsAranA ghaNu khArA mIThA prasaMge joyA pachI tathA hajAre lAkhe mAnanAM satkarmo-asatkarmo joyA pachI A buddhi thAya che. yadyapi AmAM matijJAnanA kSepazamanI sApekSatA rahelI ja che te paNa buddhinA cAra bheda svataMtra che. praznottara :-avagraha, IhA, avAya ane dhAraNa, tathA utthAna, karma, baLa, vIrya ane purUSakAra-parAkrama jIvanA dharma hevAthI apaugalika che. praznottara :-mati jJAnAvaraNa, zruta jJAnAvaraNa, avadhi jJAnAvaraNa, mana:paryava jJAnAvaraNa ane kevaLa jJAnAvaraNa; A pAMce paugalika hovAthI varNadivALA che. ane matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna tathA kevaLajJAna Atmika hevAthI vadivALAM nathI. praznottara :-"he prabhe! sAtamI tamastama prabhA narakabhUminI nIce raheluM AkAza khaMDa rUpa avakAzAntara varNAdikavALuM hoya che?' javAbamAM bhagavAne "nA" kahI che. kemake AkAza arUpI hevAthI tene gaMdha, rasa ane sparza nathI.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 avakAzAntara eTale zuM? javAbamAM kahevAyuM ke, "pRthvIe kAcabA ke zeSanAga upara nathI TakI kemake te baMne tiryacaninAM jIvaDAM hovAnAkAraNe pRthvIne bhAra upADavA mATe sarvathA asamartha che. temanAM zarIramAM 33 karoDa devatA paNa avatarita thAya to ya prakRtijanya vAtemAM pheraphAra thaI zake tema nathI. tyAre jaina zAsanamAM tenI maryAdA zI che? nAraka pRthvIo ekanI nIce bIjI, tenA nIce trIjI A kame sAta pRthvIo che. asaMkhya dvIpa ane samudranI vacce thALInA AkAra je (pRthvIne nAraMgI jevo AkAra hota nathI.) jambudvIpa che. ane zarIramAM rahelI nAbhinI jema barAbara adhavacce lAkha ejananI UMcAIvALe merU parvata che. tenI samatala bhUmithI eka lAkha eMzI hajAra jana jADAIvALI pahelI naraka bhUmi che ane te ghanAdAdhi upara sthita che, ghanedadhi paNa ghanavAta upara ane te paNa tanuvAta upara sthita che. tathA tanuvAtanI nIce je AkAza che te ja avakAzAntaranA nAme saMbodhAya che. tyAra pachI bIjI naraka pRthvIne prAraMbha thAya che. yAvat sAtamI naraka pRthvI sudhI A kama che ane tenI nIce AkAzane sAtamuM avakAzAntara kahevAya che. tenA upara tanuvAta valaya, tenA upara ghanavAta valaya ane tenA upara ghane dadhi valaya che. tenA upara sAtamI naraka pRthvI che. A pramANe sAtamI ane chaThThI naraka pRthvInI sauthI nIce chaThuM avakAzAntara, chaThuM tanuvAta, chaThTha ghanavAta ane tenA upara ghodadhivalaya che ane te upara chaThThI prathvI che. A pramANe yAvat pahelI pRthvI sudhI samajI levuM. .
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-5 badhAe ghodadhinI pratyekanI jADAI 20 hajAra jananI che ane ghanavAta tathA tanuvAta asaMkhyAta hajAra ejananI. moTAIvALA che, nIce nIce moTAI vadhAre samajavI. avakAzAntara mATe prazna hovAthI prabhue kahyuM ke, "te amUrta hevAthI varNAdi rahita che. paraMtu tenuvAta, ghanavAta, ghanedadhi ane pRthvImAM pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane ATha sparza che, jyAre karma pagale sUkSma pariNAmavALAM hovAthI cAra sparzavALAM kahyAM che. bAkInAM badhAM bAdara pariNAmI hovAthI temane ATha sparza che. jemAM jambudvIpa, lavaNasamudra, aiyika, anuttare, ISat prAgabhArApRthvI, narakAvAse, asurakumArAdi devAvAse Adi badhAe pudgala-pariNAmamAM ATha sparza samajavA. nAraka che taijas ane vaikiya pudgalenI apekSAe ATha sparzavALA che ane kArmaNa zarIranI apekSAe cAra sparzavALA che. kemake kAmaNa zarIra sUma pariNAmavALA pudgalarUpa hoya che. yadyapi jIva amUrta--arUpI hovAthI varNa, gaMdha, rasa, sparza vinA hovA chatAM paNa ahIM zarIranI apekSAe e vAta karI che. A pramANe asurakumAra Adi tathA pRthvIkAyika, apakAyika, tejasa kAyika, vanaspatikAyika ane vikalendrione paNa samajavA. manuSya paNa kAmaNa zarIranI apekSAe cAra sparzavALe che. zeSa zarIranI daSTie ATha sparza samajavA. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane kALa varNAdi rahita che, jyAre pudgalAstikAya mUrta hevAnA kAraNe varNAdi sahita che.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 praznottara H--jJAnAvaraNa, danAvaraNa Adi AThe karmAM cAra spavALAM hAya che? 88 A karmAMnA udaya tIvra, tIvratara ane tIvratama hAya che. tyAre jIvAtmAnI 18 pa!pasthAnakamAM vizeSa pravRtti hAya che. ane punaH karmAnI paraMparA vadhe che. AvI sthitimAM je bhAgyazALI arihaMta vItarAga devA pratye zraddhALu banaze teone cAritra mAhanIya kA upazama thaze tema tema bAkInAM karmonA udaya paNa prAyaH karI niSphaLa thaze. eTale ke navAM karmAnu kha dhana aTakI jaze ane tema thatAM purUSAthI anelA AtmA eka divasa karmAMnAM badhAMye mULiyAMne samULa nAza karI kevaLajJAna meLavaze. kRSNalezyA mATe javAba ApatAM bhagavate kahyuM ke, dravya lezyAnI apekSAe ATha spa hAya che. ane bhAvalezyA tA AtmapariNAma svarUpa hovAthI varSAMDhirahita hAya che. dravyalezyA pudgalAnA AlaMbanavALI hAvAthI paulikI che jyAre bhAvalezyA Atmika che mATe varNAdika rahita che. e ja pramANe samyagdaSTi, mithyArdaSTi, cakSudanI, acakSudaCnI, avidha darzInI, kevaLadanI, pAMca jJAna, traNa ajJAna, AhArAdi cArasa'jJAvarNAdi rahita che. jIvanA Antar pariNAmanI apekSAe e bhAve| amUta hAvAthI vAMDhirahita kahevAyA che. maneyAgavacanayeAga cAra sparzavALA che, jyAre khAdara pariNAmI kAyaceAga ATha spavata che. cha drabyAmAMthI pudgalAstikAya ja mUta eTale rUpI che. tethI vAMDhi sahita che ane bAkInA pAMca amRta' hovAthI varNAgni rahita che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muH uddezaka-5 89 paramANu pudgalane eka varSe, eka rasa, eka ga'dha ane e sparza hAya che. jIvAstikAya jIvanI apekSAe varNAdi rahita hAvAthI AtmA kALA-dhoLA, ThIMgaNA, ke AsavAla, pAravAla, zrImALI, kSatriya, brAhmaNa, strI-purUSa, gujarAtI, mAravADI, kAThiyAvADI, ke kacchI nathI. chatAM paNa zarIrane laine tevA sakhAdhanA thAya che. zarIra nAzavaMta che. AtmA zAzvata che. ema samajI zarIranI sAdhanA karavA karatAM AtmAnI sAdhanA karavI. bIjuM zarIra grahaNa karavA mATe jyAre A jIvAtmA garbhamAM Ave che tyAre garbhavyutkrAnta jIva pAMca varNa, pAMca rasa, be gadha ane ATha spaza vALA hAya che. jaina zAsananI yathAvAditA che ke vastusthiti je pramANe che tene te prakAre ja prarUpavI. sarvathA ekAntavAde ke kSaNikavAde ekeya padAtha nA nirNaya satya svarUpe thaI zake tema nathI ane chevaTe karmAMnA kAraNe jIvAtmA bhavabhramaNa kare che. zataka 12nA pAMcamA uddezA pUrNa
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : udezaka-6 rAhunI vaktavyatA : A uddezAmAM rAhudeva saMbaMdhI praznottaro che. bAhubaLanA svAmI zreNika rAjAthI zAsita, buddhinidhAna abhayakumAra dvArA surakSita, zAlIbhadra jevA zreSTivarSothI dIpta tathA dayAnA sAgara, patitapAvana, bhagavAna mahAvIrasvAmIthI upadiSTa "jaina"nA raMgathI raMgAyelI rAjagRhI nagarImAM mAnavamAtrane jainatva prApta karAvavAnI utkaTa bhAvanAvALA ane pUrvagrahathI grasita matinI kuvAsanAmAMthI saune samyakajJAnane prakAza dekhADavA mATenI tamannAvALA gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchyuM ke, "he prabhe! narakAdi gatione prApta karanArA jIvAtmAo mati ane zrutanA ajJAnI hovAthI kuzAstronI cakAve caDIne pUrvagrahathI eTalA badhA grasita hoya che ke tethI sAva saraLa vAtane satya svarUpe samajavA mATe Adara rAkhI zakatA nathI. kadAca rAkhatA hoya te paNa pUrvagrahanA bhUtathI chuTakAro meLavI zakatA nathI mATe ja ajJAnI jIvo karmo bAMdhe che ane bhavAM tarane vadhAre che. ajJAnanA nazAmAM teo vAraMvAra belatA hoya che-"rAhu ane grAsa kare che-rAha candrane grAsa kare che." te A viSayamAM satya zuM che? javAbamAM naradeva, dravyadeva, ane bhAgadevathI pUjAyelA devAdhideve kahyuM ke, "he gautama! teo je e pramANe kahe che ke, "rAhu caMdrane se che."--te prAmANika kathana nathI. eTale ke temanuM mAnavuM ane kahevuM rati mAtra paNa sAcuM nathI. kemake jyAM grAsaka (bIjAne
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-6 91 gaLI janAra) ane grAmya (bIjA dvArA gaLAI janAra) bhAva hoya tyAM te te vAtanI saMbhAvanA hoI zake che paraMtu rAhu ane caMdranAM vimAnamAM grAmya grAsaka bhAva nathI paNa AchAdya AchAdaka bhAva ja saMbhavI zake che. sUrya caMdranuM grahaNa zuM che? A viSayamAM huM ema kahuM chuM, pratipAdana karuM chuM, prajJApita karuM chuM, prarUpita karuM chuM ke, "rAhu" e deva che je mahAvyAddhi, mahAvRti, mahAbaLa, mahAyaza ane mahAsukhane mAlika che, je uttamottama vastro, mALA, caMdana Adi saugaMdhika padArthone tathA zreSTha AbharaNene dhAraNa karanAra che. tenAM nava nAme che : chaMgAraka, jaTilika, staMbha, kharaka, dara, makara, masya, kacchapa ane kRSNasarpa tathA pAMca varNanAM vimAne che. 1. kRSNa vimAna-je aMjana eTale kAjala ke mezanA raMganuM che te. 2. nIla vimAna--lIlI tuMbaDInA raMganuM. 3. lAla vimAna-majITha jevI kAntivALuM. 4. piIta vimAna-haLadaranA raMgavALuM. 5. zukala vimAna-AkhanA jevA raMgavALuM. have jyAre rAhudeva pitAnA kRSNa vimAnamAM besIne jhaDapathI jAya che ane pAchA phare che, vikriyA ane kAmakrIDA kare che tyAre asvAbhAvika, ati tvarAyukta gati hoya che eTale ke te samaye visaMsthUla ceSTAne mAlika hovAthI pitAnA vimAnane barAbara calAvI zakatA nathI te kAraNe pUrva dizAmAM
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 rahelI caMdranI rezanIne AcchAdita karate te rAha pazcimamAM rahelA caMdranI kaLAne AvRtta kare che, tyAre te caMdranI apekSAe pUrvamAM hoya che. e ja rIte uttara ane dakSiNa dizAnA be AlApaka samajavA. eTale uttara dizAmAM rahelA caMdrane asvAbhAvika gatie jo rAhu jyAre AvRtta kare che tyAre rAhu dakSiNamAM dekhAya che ane dakSiNamAM sthita caMdranI kaLAne AvRtta kare che tyAre rAhu uttaramAM dekhAya che. e pramANe IzAnane naiRtya koNa, agni ane vAyavya koNa mATe upara pramANe samajavuM. - have sUtrakAra sudharmAsvAmIjI pite ja kahe che ke jyAre Avate ke jate, vikriyA ke kAmakrIDA karate, rAhu vAraMvAra caMdranI lezyA-rezanIne AcchAdita kare tyAre manuSyalekanA ajJAna jI kahe che ke, "rAhue caMdramAne gaLI lIdhuM che." paNa A te naryo bhrama ja che. sAcI vAta e che ke te samaye rAhue caMdrane AcchAdita karyo hoya che ane jyAre rAhu caMdranI pAse thaIne jAya che tyAre le ke kahe che ke rAhae caMdrane potAnI kukSimAM laI lIdhuM che. ane jyAre caMdrathI rAhu AgaLa nIkaLI jAya che tyAre "candrathI rAhu mukta thayA" ema lake kahe che. paNa A badhuM brAntivacana che." bhagavate kahyuM ke, "eka dhruva rAhu ane bIje parva rAhu" ema rAhu be prakAre che. - dhruvarAhu-je kRSNa vimAnamAM besIne candranI sAthe ja rahe che. eTale ke tenAthI cAra AMgaLa nIce rahIne saMcaraNa kare che te. parvarAhu-je amAvasyA ane pUrNimAmAM candra sAthe
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM: uddezaka-6 uparAMga saMbaMdha kare che. dhruvarAha kRSNa pakSanI pratipadA (peDa)thI laIne amAvasyA sudhI candranI paMdaramAM bhAganI eTale ke AkAzamAM dekhAtA candranA vimAnanA paMdaramAM bhAgane AchA dita karate rahe che. eTaluM khAsa jANavAnuM ke upara AkAzanA bhAgamAM je sUrya, candra, nakSatra, tArA ke graho dekhAya che te deve nathI paNa temanAM vimAne che, je cala che. eTale ke temanAM karmonI vicitratA ja evI che ke temanAM vimAne AMkhanA palakArA jeTalA samaya pUratA paNa sthira rahetA nathI. temanI sthiti paNa tevI hoya che ke caMdra ane rAhanA vimAna pAse pAse ja saMcaraNa kare che. ane tevI sthitimAM eka bIjAnI chAyA eka bIjA para paDe ene artha e nathI thatuM ke sAmevALAe sAmevALAne gaLI lIdhuM ke kukSImAM laI lIdho. manuSya lekamAM paNa ApaNe pratyakSa anubhavIe chIe ke gAMdhImArga upara rahelI keI sosAyaTImAM trivedI catavedI ke mahApaMDita paNa rahetA hoya che. ane te ja saMsAyaTImAM harijana paNa rahetuM hoya che. sAthosAtha baMnenA karmAnusAra baMnene eka ja samaye gherathI nIkaLIne araviMda mIlamAM javAnuM hovAthI AkhA mArga upara nAta, jAta, jJAna-viveka AdinA keIpaNa saMbaMdha vinAnA te baMne lagabhaga page cAlatA ke basamAM paNa sAthe ja jatA hoya che ane AvatA hoya che. vacce keIka samaye eka sAthe ja baMnenI gatI zIdhra thatI hoya che ke maMda thatI hoya che. temAM kAraNa hoya che eTaluM ja che ke te baMnenA adRSTa karmo eka ja ophisa(pharma)mAMthI reTalA kamAvavAnA che, ane khavaDAvavAnAM che. chatAM paNa trivedI trivedI che ane harijana harijana che. evuM paNa nathI banavAnuM ke trivedI harijana thaI jAya ke harijana trivedI thaI jAya tevI rIte
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 caMdra ane rAhunAM puNya karmo judAM judAM, AyuSya maryAdA judI judI tathA gayA bhavanI A gati ke AvatA bhavanI gati paNa judI judI hoI zake che. tethI caMdra ke sUrya jevI Indrane gaLI javA mATenI zakti bicArA rAhamAM zI rIte AvI zake ? Ama eka pachI eka kaLAne AcchAdita karatA rAha amAvAsyAnA divase pUrNa rIte AcchAdita karI le che. tevI rIte zukala pakSanI pratipadAnA divase candranA pandaramA bhAgarUpe eka kaLAthI khasa khasa pUrNimAnA divase rAhunA AchA danathI candra mukta hoya che, mATe te dhruva rAha che. jyAre parva rAha jaghanyathI cha mahine candra ane sUryane AcchAdita kare che ane vadhAremAM vadhAre 3 varSe AcchAdita kare che. candrane suzrI zA mATe kahevAya che? javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke, "tiSI devanAM indra ane rAjA evA candramA pitAnA mRgAMka vimAnamAM ghaNuM ja kAntivALA deva, devIe ane ghaNA ja bhAyamAna Asana, zayana, staMbha, pAtra AdithI dIpta tathA pote paNa saumyAkAra, manehara, saubhAgyasampanna, ane priyadarzana hovAthI ghaNuM ja suMdara che. te kAraNe he gautama! caMdrane suzrI kahevAya che. sUryane Aditya kahevAnuM zuM kAraNa? bhagavate kahyuM ke, "samaya muhUrta yAvatu utsarpiNa Adi kALa vyavahArane pravartaka sUrya che eTale ke hAla kayuM varSa che ? karyo mAsa che? yAvat divasa, ghaDI, paLa, vipaLa-ItyAdi bhUta, bhaviSya ane vartamAnakALanI pravRtti sUryane AbhArI hovAthI Aditya kahevAya che.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 mu' : uddezaka-6 grahaNanI azubhatA zA kAraNe che ? yadyapi grahaNa jevI vastu jaina zAsanane mAnya nathI mATe te sabaMdhI karAtA vyavahAra samyagdRSTa nathI paNa mithyArdaSTa ja che, chatAM paNa vyavahAramA nA lApa samAjane tathA dharmane hAniko hoI zake che. tethI je gAmamAM tame rahetA heAya tyAre te gAmamAM te vyavahArane mAnya karIne paNa te pramANe vavAmAM nukasAna nathI. anyathA mithyAtvIenuM apamAna ane jaina zAsananI niMdA thavAnA prasaMgeA ghaNIvAra upasthita thAya che. dhArmika `ka jIvana paNa tevuM na heAvu joie jethI jIvananA pratyeka prasa`ge visaMvAditA ane samAjamAM vaira-virAdha UbhA thAya. 95 jyAtiSanI dRSTie grahaNa: AkAzamAM asaMkhya tArAomAMthI je vadhAre prakAzita che te nakSatra tArAo che, jemanI saMkhyA 27nI che ane temanI bAra rAzie banI che eTale savA be nakSatranI eka rAzi che. game te kSetramAM mANasa jyAre janme che, te samaye AkAzamAM je nakSatra ane rAzi udita heAya te anusAra jAtaka (janma lenAra)nuM nAma rAkhavAmAM Ave che. pratidina eka eka nakSatrane bhAgavatA cadra lagabhaga 27 dvivase bAre rAzi uparanuM peAtAnuM bhramaNa pUrU kare che. jAtakanI janma-patrikAmAM ne rAzi upara caMdra hoya athavA kheAlAtAM nAmanA Adi akSaranI je rAza heAya che te rAzi te jAtakanI kahevAya che. te rAzithI pahelI, trIjI, chaThThI, sAtamI, dazamI, ane agiyAramI rAzi para ane zukla pakSamAM tenAthI vadhAre bIjI, pAMcamI, tathA navamI rAzi para caMdra hAya che tyAre
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 jAtakanuM mana zAMta, sthira ane prasanna hatAM tene judI judI jAtanA phAyadAno lAbha maLatuM rahe che. ane jethI, AThamI, bAramI rAzi para caMdra hoya che tyAre dhananI taMgI, cerane bhaya, agnine upadrava, manamAM kaleza, zarIramAM bimArI vagere thatAM rahe che. saMkrAnti paratve grahaNa phaLa : - grahaNanA samaye rAhudeva je rAzimAM hoya te rAzi jAtakanI rAzithI 3-4-8-11 hoya te sAruM che. tathA 5-9-10-12 je hoya te madhyama, ane 6-7-1 rAzimAM grahaNa thAya te azubha phaLa che. AvA samaye neminAtha paramAtmAnuM dhyAna karavuM, pUjana karavuM zreyaskara che. - sUrya lagabhaga trIsa divasamAM rAzi badale che tene saMkrAMti kahe che. te samaye jAtakane potAnI rAzithI 4-8-12 sUrya hatAM te saMkrAMti te jAtakane mATe sArI nathI, ane 3-6 10-11me sUrya Ave tyAre jAtakane judI judI jAtanA lAbha thatA rahe che. tArAmala : azubha gocaramAM saMkrAnti thaye chate paNa jAtakane caMdra tArA ke candranI zubha avasthA haze te azubha saMkrAnti paNa zubha bane che. kRSNa pakSanI dazama pachI caMdranuM bala lagabhaga samApta thAya che. tyAre AMgaLInA TeravA upara rAzi gaNavAthI zuM phAyado ? mATe tevA samaye tArAbaLa vadhAre upayukta che. pitAnA janma ke nAmanA nakSatrathI tenI gaNatrI thAya che. jemake keInuM janmanuM ke nAmanuM nakSatra "hasta" hoya tyAre sAthenA kaNaka pramANe gaNatrI karavI.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ - tArAbaLanuM keSTaka IT zataka 12 muM uddezaka-6 janmatArAhasta | citrA | svAti |vizAkhAanurAdhA ceSTA | mULa |pU.SADhA u.SADhA karmAtArA | zravaNa, ghaniSThA, zata. pU. bhA./u. bhA. revatI | azvi. bharaNuM | kRtikA AdhAnatAza rohiNI, mRga | Adra punarvasu' puSya | alai. maghA | pU.phA. u. phA. tArA nAma | janma | saMpat] vipat. kSamA | yamA | sAdhanA nidhanA' maitrI |parama maitrI phaLa madhyama madhyama] kharAbI sarvazreSTha kharAba sarvazreSTha kharAba, madhyama| sarvazreSTha av
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 A pramANe hasta nakSatranA mAlikane trIjI svAti, zatabhiSA, Adra, sAtamI mULa azvinI ane maghA, pAMcamI anurAdhA, uttara bhAdrapadA ane puSya, A traNe tArAonA nave nakSatre kharAba che. vadi 10 thI sudi 1 sudhInA divasamAM caMdrabaLa jyAre kamajora thAya che tyAre hasta nakSatravALe yadi pUSya mULa zatabhiSA Adi nakSatro joIne kUdakA mAravA jAya te saphaLa kayAMthI thAya? sudi 2 nA divase jyAre caMdrodaya thAya tyAra pachI tArAbaLa upara najara nAMkhavAnI paNa jarUra nathI. caMdrabaLa ! mAnavajIvanamAM caMdra mananA sthAnane zobhAve che. vyavahAramAM paNa ApaNe kahIe chIe ke je bhAgyazALInuM mana prasanna ane sazakta hoya tene deve paNa zuM karI zakavAnA hatA? te ja pramANe pratyeka kAryamAM caMdrabaLa jevAne Agraha jarUra rAkho. tema chatAM paNa jhaDapI kArya karavAnuM hoya ane caMdra azubha hoya te tenI avasthA joIne samayane nirNaya karavo joIe. ahorAtramAM caMdranI bAra avasthA hoya che te A pramANe-praSitA, hatA, mRtA, jayA, hAsA, harSA, rati, nidrA, bhukti, jarA, bhayA ane sukhitA. AmAMthI preSitA, hatA, mRtA nidrA, jarA ane bhayA A cha avasthAmAM rahele caMdra vadhAre azubha bane che. mATe zubha caMdranI paNa A che avasthA kALajIpUrvaka choDI devI. jyAre bIjI avasthA zubha phaLa denArI hovAthI azubha caMdramAM paNa A avasthAo svIkArya che. | caMdra eka rAzi para lagabhaga 135 ghaDI eTale 24 kalAka rahe che, tene dvAdazAMza (bArame bhAga) 11 ghaDI ane 15
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-da palane eTale 4 kalAka ane 30 miniTane che. je divase caMdrAvasthA jevAnI hoya che, tyAre paMcAMgamAM te divasanI rAzi je hoya tenA para caMdra kyAre AvyuM ane kyAre samApta thaze te kalAka miniTone 12 thI bhAgI je kALa Ave te dvAdazAMza kahevAze. tyArapachI tenA bhakta samayano nirNaya karI bhegya samayamAM je avasthA levI hoya tene svIkAra karavo. meSa rAzi para caMdra hoya tyAre "preSitA" avasthAthI bAra avasthA kamazaH jANavI. vRSabha rAzi para caMdra hoya tyAre hatA ne prAraMbhamAM levI ane krame gaNatAM bAramI avasthA - preSitA" Avaze. yAvat mIna para caMdra hoya te pahelI sukhitA" avasthA ane bAramI bhayA Avaze. A pramANe caMdra zubhAvasthAmAM hoya tyAre azubha sUrya . paNa zubha phaLadAyI banaze. yAtrAdi zubha kAryomAM avasthAne jevA mATe Agraha rAkhave. gocara, janma ke praznapatrikAmAM baMne bAju pApagrahanI vacce caMdra hoya te mAnavInuM mana kamajora, hatAza hovAthI hAniprada rahe che. tyAra pachI sUrya ane caMdranA kAmabhegenuM varNana che te mULa sUtrathI jANavuM. - zataka 12no chaThTho udeza pUrNa
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12muM : uddezaka-7 lAkavistAra aMge vaktavya : anaMta mAtApitA, bhAIbhAbhI Adi parivAra karatAM paNa karADaguNA vadhAre upakArI pUjya dIkSAguru, vidyAguru, ane dharmagurudevAne namaskAra karIne A uddezAnA AraMbha karIe chIe udayamAM vaMtA paulika bhAtra tathA upabhogano tyAga karIne zrAmaNya dharmane svIkAranAra tathA satItva dharmanI carama sImAne prApta karelI 36 hajAra sAdhvIjInA caraNakamaLathI pavitra thayelI rAjagRhI nagarImAM bhagavata mahAvIrasvAmI padhAryAM che ane devaracita samavasaraNamAM birAjamAna thaIne dharmopadeza ApatAM prabhue qamAvyuM ke :- huM bhAgyazALIe ! A saMsArane tathA tenI mAyAne tame barAbara samajo ane samajIne tenA tyAga kare.' upadeza sAMbhaLIne pa`dA prasanna thaI. tyAra pachI gautamasvAmIe prabhune pUchyuM ke, 'he prabhA ! A loka keTaleA vizALa che ? ? leAkanI vistRtatA : javAbamAM bhagavate kahyuM ke, 'he gautama ! A leAka pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, urdhva ane adhA A chae dizAmAM asaMkhyAta koTAkoTI yAjana pramANa vizALa che. ane vistRta (lAMbA-paheALA) che. eka karoDa (100 lAkha)ne eka karoDanI saMkhyAthI guNatAM je saMkhyA Ave te koTAkoTI kahevAya che. evI asa khyAta koTAkoTI jANavI. eTale ke pUrva dizA tarapha A
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-7 101 leka asaMkhyAta keTakeTI che. A pramANe chae dizAmAM pRthaka pRthak asaMkhyAta keTakeTI jANavI. A kAraNe ja lekane ati gahana, agAdha, apAra, agamya, anAdi, zAzvata ane anutpanna Adi sArthaka vizeSaNa ApavAmAM AvyA che. ane jIvAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya. pagalAstikAya ane kALa nAme cha dravya paNa zAzvatA che, je saMsArabharanAM ke darzanazAstranAM mAnya je kaMI ta che te badhAe A dravyamAM samAviSTa thaI jAya che. - mULamAM te jIva ane ajIvanuM mizraNa ja saMsAra che. siddhazilAmAM birAjamAna siddhAtmAo sivAya koI paNa jIvAtmA ajIva(pudgala vinAne)ekAkI nathI ane ajIva(pu )ne choDIne jIvAtmAne utpanna thavA mATe bIjuM ekeya sAdhana nathI. mATe ja jIva ane ajIvanuM mizraNa A saMsAra. IzvarAdi para zaktithI sampAdya nathI paNa sarvataMtra svataMtra che. prazna-"he prabhe! upara pramANenA ati vistRta A lekamAM eka pudgala paramANu jeTalI paNa jagyA che jyAM A jIvAtmA utpanna na thayo hoya ke na maryo hoya ?" ' javAbamAM bhagavate kahyuM keH "he gautama ! tAro prazna samartha nathI. arthAt AvuM kaI kALe saMbhavatuM nathI." "zA mATe AvuM saMbhavatuM nathI ?" AnA javAbamAM kahevAyuM che ke, "AvaDA moTA lekamAM eka paNa pradeza e nathI jyAM jIvAtmA na jape hoya ke na maryo hoya. A ja vAtane udAharaNa ApIne samajAvatAM prabhue kahyuM ke, koI eka mANasa 100 bakarA ane bakarIo ArAmathI samAI zake te eka vizALa vADe banAve che. temAM jaghanyathI be -traNa ane vadhAremAM
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 vadhAre hajAra bakarA-khakarIone temAM pUrI de che. mAnyuM ke te vADe se bakarIe ArAmathI rahI zake, pharI zake teTalA ja che, chatAM paNa hajAranI saMkhyAmAM bakarIone rAkhavAmAM evA Azaya che ke tyAM eka iMca jeTalI jagyA paNa khAlI rahevA na pAme, evA vADAmAM puSkaLa khAvA-pIvAnuM sAdhana mUkI devAmAM Ave che jethI te vADAmAM koi bakarA ke bakarI bhUkhyu tarasyuM na rahI zake. A pramANe cha mahinA sudhI temane te vADAmAM rAkhavAmAM Ave. A vAtathI sUtrakAra ema pratipAdita karavA mAMge che ke seA bakarIonA badale hajAra bakarIe te vADAmAM icchA pramANe ghAsa khAze, pANI pIze, jethI te vADAnA eka paNa pradeza temanAM mUtra, lIMDIe, kapha, nAkamAMthI nIkaLatA pravAhI padA, parU, vI, lAhI, rUvATI, zIMgaDAM ke temanA nakhavaDe te vADAnA eka paNa pradeza kAra rahevAnA nathI. chatAM kalpI laie ke keAI ekAda pradeza temanAthI kAra rahI gayA heAya te paNa leAkanI zAzvata sthiti, saMsAranA anAdibhAva, jIvanA nityabhAva. karmAMnI adhikatA ane janmamaraNanI bahulatA AdinI apekSAe vicArIe chIe tyAre atizaya vizALa A leAkanA eka pudgala paramANu jeTalA paNa pradeza tevo nathI jyAM jIvAtmA janmyA na heAya ke maryA na hAya. (1) leAkanI zAndhata sthiti : kadAca koI kahe, ' leAka jevuM pahelAM kaI paNa hatuM ja nahIM. ' paraMtu brahmAjIe jyAre jenI AvazyakatA paDI tyAre te te bhAvAne utpanna karyAM che. brahmAjInu mUkyu. eka iMDu ghaNA varSoM sudhI paDyuM rahyuM pachI te phUTyuM jenA eka bhAga mAMthI puruSa ane bIjA bhAgamAMthI strInuM utpAdana thayuM ane
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muH uddezaka-7 103 baMnenA saMcAga thatAM mAnavasRSTi taiyAra thai ane A pramANe AkhAye saMsAra racAyA; paraMtu brahmAthI utpAdita A sRSTine peAte saMbhALavA mATe azakta rahyA tyAre viSNue AnAM rakSaNa bharaNu tathA pASaNanI javAbadArI peAtAnA mAthe lIdhI. ane ghaNA kAraNeA bhegA thayA tyAre zakarajIe saMsAranA sahAra karyAM. te kAraNathI leAkanA utpAdaka brahmA che. " paraMtu A badhI vArtAmAM kevaLIbhagavaMtA kahe che ke, leAka koInAthI paNa utpAdita na hovAnA kAraNe zAzvata che, tyAre ja tA lekAkAzanA pratipradezamAM anAdi kALathI jIvAnI vividha prakAranI gati-Agati tathA janma-maraNa satyAya banI zakaze. (2) leAkanI anAditA : jenI Adi hAya tene ja ata hAya che.' A nyAyathI brahmAe yadi sasArane sanmyAM hoya tema mAnavAmAM Ave te aMta samaye brahmAMDanA anaMtAnaMta jIvA zu ajIvarUpamAM parimita thaze ? ajIva thaine paNa te kayAM jaze ? pRthvI upara rahelA asa`khyAta patA, nadIo, mahAnadIo, pattharA, jhADA, kUvAo, vAvA, taLAveA, kUtarAo, bhUMDA, kAgaDAo, nArakA, devA, samudro, khADIe Adi anaMta padArthA bhagavAnanA peTamAM zI rIte samAze ? anaMtAnaMta jIvAnA saMhAra karIne paNa bhagavAna kaco phAyado meLavaze ? tathA sAva mUrkha mANusa paNa peAtAnA putra ke dattaka putrane mAratA nathI te pachI zaMkaranA hAthe thatA saMhArane udAsIna bhAve jonAra viSNunI dayA kAM raheze? ItyAdika praznonA javAJA koInI pAse che ja nahi. mATe saMsArabharanA devA devendro nAgakumAre brahmadeva, asurendro dvArA pUjita che. pAdapIDa jemanI, ahiMsA-saMyama
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ane tapAdharma vaDe jIvamAtranA anaMta sukhanA rakSaka, samyam - darzana, jJAna, cAritrarUpa mekSamArganA utpAdaka, mithyAjJAna, avirati Adi pApakarmonA saMhAraka, purUSottama, purUSasiMhAdi sArthaka vizeSaNathI vizeSita bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM, "he gautama! A saMsAra (leka) anAdi kALathI zAzvata hovAthI tenA pratyeka pradezamAM jIvanI gati-Agati tathA janmamaraNanI paraMparA je sau jIvone mATe anubhavagamya che te abAdhita banI raheze. (3) jIvone nityabhAva: dIpakanI tinI jema jIvane je kSaNika ke nAzavaMta mAnavAmAM Ave te te jInA zeSa rahelA kalevara (mRtazarIra) lekanA pratyeka pradezamAM zI rIte raheze? temane sthira kaNa rAkhaze ? jalakAyanA jIve ja nahi haze te nadInALAM ane samudronI zI dazA thaze ? samudramAM zeSanAganI zayyA upara cAra mahinAne vizrAma lenAra viSNune uMghavAnuM sthAna kyAM raheze? vanaspatikAyanA jIve ja avidyamAna haze te saMsArabharanAM lIMbaDA, AMbA, rAyaNa, bAvaLa, vaDa, pIpaLA Adi jhADo jamInamAM kevI rIte UbhA raheze? temane UbhA rAkhavA mATe thAMbhalAnA TekA denAra paNa kyAMthI maLaze? - hAthI ghoDA kUtarA kAgaDA tathA mANase AdinA jIvane anitya bhAva svIkAratAM temanAM zeSa rahelAM muDadAMno Dhagale kayA sthAne karavAmAM Avaze? paraMtu saMsAramAM AvuM kadi banyuM nathI, banatuM nathI. ane banaze paNa nahi mATe jIvane
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-7 105 zAzvata mAnavAnuM yuktiyukta che. vitaMDAvAda, tarkavAda ke anumAnAdi vivAdothI saMsAranuM satya svarUpa jANI zakAya tema nathI, mATe ja arihaMtenuM zAsana ajoDa hovAthI saune mAnya che, kemake temanuM zAsana ja hevarAvarajisasa....' jIvamAM nityatva paNa svAbhAvika raheluM hovAthI jIvAbhAnuM sthAnAntara, rUpAntara ke avasthAntara zakya bane che. ekAMta anitya mAnavAmAM tenI siddhi banatI nathI. (4) karmonI bahulatA : jInI nityatA mAnyA pachI te jamAM karmonI bahulatA na mAnIe te saMsAranI cAre gatiomAM paribhramaNa saMbhavI zake tema nathI, ane paribhramaNa te che ja. tyAre ja te AjanA vidyamAna saMsArI jIvanA mAthA upara anaMta bhUtakALa vyatIta thaye che ane jAtibhavya ke abhavya jIvanA mAthA upara anaMta bhaviSyakALa rahe cheAvI sthitimAM karmonI alpatA ja mAnavAmAM Ave te lAkha-karaDa-saMkhya ke asaMkhya bhavanI rakhaDapaTTInI saMgati thaI zake nahi. mATe siddhAtmAone cheDIne bIjA anaMtAnaMta je karmonI bahulatAvALA che ane raheze. (5) janmAdinI bahulatA : karmonI bahulatA mAnyA pachI janmAdinI bahulatA paNa mAnyA vinA cAlI zake tema nathI. anyathA sat yugamAM janmIne karelAM karmonA anusAre kaliyugamAM asAtAdika che. zI rIte bhegavAze? bIjAnA pagamAM ghusADele kAMTo 90 bhava pachI buddhadevanA pagamAM zI rIte zu? rASabhadevajInA zAsanamAM bAMdheluM nIca. zetrIya kama mahAvIrasvAmIne keTalAye
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 karoDa sAgaropama pachI udayamAM zI rIte AvyuM? mATe karmonI bahulatA jema svIkArya che tema janmAdinI bahulatAne paNa mAnavAnI ja rahI. A badhI carcAne phalitArtha e ja che ke anAdi kALathI paribhramaNa karatA jIve keIpaNa jAti, sthAna, mULa, peniAdi zeSa rAkhyAM nathI ane "ple grAunDa"nA phUTabolanI jema ApaNe AtmA kyAMya thaMbhyA vinA rakhaDapaTTI karI rahyo che. pratyeka yonimAM javAnI anaMtavAra rakhaDapaTTI jijJAsu gautamasvAmIjIne saMbodhana karatAM bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, "he gautama ! ratnaprabhA nAmanI prathama narakanA 30 lAkha nArakAvAsamAM ApaNe jIva ke jIvAtmAo tatrastha nArakanI jema pRthvIkAya, apakAya, agnikAya, vAyukAya ane vanaspatikAya rUpe anekavAra ke anaMtIvAra janmI cUkyA che. anekane artha bethI laIne asaMkhyAtavAra sudhI, ane anaMta eTale je saMkhyArUpamAM na gaNI zakAya che. sAra e che ke A jIva pahelI bhUmimAM pRthvIkAyAdi rUpe aneka athavA anaMtavAra janmyo, maryo che. bIjI pRthvIthI yAvat sAtamI sudhI ane devaleka, IzAna devaleka sudhI aneka ke anaMtavAra jape, maryo che. jyAre trIjA devalakathI nava veyaka sudhImAM kevaLa devIrUpane choDIne bAkI badhAM rUpe aneka athavA anaMtavAra jamyA che. ane pAMca anuttaramAM devI rUpe ekeyavAra ane devarUpe anaMtavAra
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 zataka 12 muMH uddezaka-7 ja nathI kemake vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjitamAM janmele jIvAtmA be bhava karI mekSamAM jAya che. ane sarvArthasiddhamAM eka bhava karI mekSamAM jAya che. tethI pahelAnA cAramAM be vAra ane chellAmAM eka ja vAra janme che. zeSa sarvatra aneka ke anaMtanI gaNatrI samajavI. narakAvAsanI saMkhyA : ratnaprabhA narakamAM 30 lAkha AvAsa zarkarA prabhAmAM 25 lAkha AvAsa vAlukAprabhAmAM 15 lAkha AvAsa paMkaprabhAmAM 10 lAkha AvAsa dhUmaprabhAmAM 3 lAkha AvAsa tama:prabhAmAM 99995 AvAsa tamastamaprabhAmAM kevaLa pAMca AvAsa asurakumAramAM 64 lAkha AvAsa bAkInA AvAse "sakalatIrtha" sUtrAnusAra jANI levA. vAsanA tyAjya zA mATe? A sUtrane phalitArtha e che ke devalokamAM A jIvAtmA anaMtavAra janme che ane sAmAnyarUpe devenuM AyuSya sAgaropama ke ghaNuM sAgaropamanuM hoya che ane devIonuM AyuSya palyopama ke tethI vadhAre hoya che, mATe devakanA eka ja avatAramAM A jIvAtmAe eka bhava pUratI saMkhyAta ke asaMkhyAta devIo sAthenA bhegavilAse mANyA che, gulAbajala
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 ke attaranI bharelI vAvaDIemAM snAna paNa karyAM che. kemake asaMkhyAta ke agaNita varSAnuM palyApama heAya che ane daza koDAkoDI palyApamanu eka sAgaropama hoya che, eTale ke eka karADa pratyeApamane eka karoDa palyeApama sAthe gaNatA eka keADAkoDI heAya che. AvA daza koDAkoDI samajavA. delAkanA eka ja avatAranI devI gaNI zakAtI nathI teA pachI devalAkanA anaMta bhavAmAM devIe sAthenA bhogavilAsA kANu mApI zake? tevI rIte narakAvAsAmAM traNe prakAranI vedanAe paNa anaMtI vAra ane anaMtaprakAre bhogavI che. vanaspatimAM A jIva ana'tIvAra chedAyA, bhedAyeA, kapAyA, baphAyA ane lAyA che. vikalendriyamAM khIjAnA paga nIce kacaDAine ke bIjA prakAre paNa anatI ana tIvAra vinA meAte maryAM che. te pachI eka bhava mATenAM atya5 sukhA ke du:khA tathA bhogavilAse mATe zA sAru rAjI ke nArAja thatA haze ? Atta dhyAna karatA haze ? theADIka vicAradhArAne teja karIe ane ekAMtamAM besIne AtmAne samajAvIe ke he jIvAtman ! te pote ja hIrAnI bagaDI jevI camakadAra, meAtInA pANI jevI dedIpyamAna, paravALAM jevAM heATha, nakha ane paganAM taLiyAMvALI, kapUranI geATI jevI ujaLI, gulAmanA attara jevI suga'dhe bharelI mala, mUtra, viSTAcarabI-pitta-kapha-lAhI AdinI durgaMdhathI sarvathA rahita, mAkhaNanA piMDa jevI mulAyama zarIravALI, kamaLanAM pAMdaDAM jevI vizALa AMkhovALI, lavIMga jevI pAtaLI kamaravALI, zarIranAM aMgopAMgamAM koI paNa jAtanI khoDakhAMpaNa vinAnI temaja bhAgya aMgAmAM ratimAtra paNa phka na paDe tevI, haiyAnA atUTa rAgavALI, AyuSyaparyaMta caraNasevA karanArI, eka nahi paNa
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-7 109 asaMkhya-anaMta devIo sAthe suMdara zAomAM svaicchika, roka Toka vinAnA bhegavilAsa te mANI lIdhA che. jyAre manuSya strI-sAthenA bhegavilAsa atyaMta bibhatsa, durgadhamaya, adarzanIya ane AMkhanA palakAre samApta thanArA che, temAM tAre arihaMtanA dharmane tilAMjali ApIne sAthosAtha satkarmone barabAda karIne, AvatA bhava mATe puNyakarmonuM devALuM kADhIne Asakti dhAraNa karavA jevuM zuM che? sAgarepa ke palyopame ke 84 lAkha pUrvanA AyuSyanA bhegavilAse paNa amara na rahyA te pachI kevaLa 25-30 varSanA bhegavilAse tArA AtmAne saMtoSa zI rIte ApI zakaze? zI rIte samAdhi apAvaze? mAnasika prasannatA ke lUMTAI gayelI zArIrika zaktione pAchI apAvaze? nisteja banele tAre cahere pharI camakadAra banaze? hajAra maNa ghI-dUdha khAdhA pachI paNa tArI letRtvazakti vadhaze? sAlamapAka, kaparApAka ke badAmapAka Adi dravya tArA rUparaMgane yathAsthita karI zakaze? A badhA praznonA javAba "nA" mAM hoya te pachI tAre zuM karavuM joIe tene vicAra paMcamahAvratadhArIo pAse besIne karI leje, vilaMba karIza nahi; kemake viSayavAsanAnA bhegavilAsamAM khavAI gayeluM mAnavajIvana pAchuM kyAre maLaze te kevalI bhagavaMte jANe che A pramANe janAvara nimAM anaMtAbha sudhI jogavAI gayelA bhegavilAsa pachI rAdhAvedhanI samAna meLavele manuSya avatAra, janAvaronI jema viveka maryAdA vinAnA bhegavilAsamAM pUrNa karavAthI tArA AtmAnI dazA kevI thaze? Ane nirNaya munibhagavaMto pAsethI karI leje
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 devAnA bhegavilAsanuM phaLa zuM? yadyapi manuSyanA bhegavilAse karatAM devaninA bhegavilAse sArA che ema mAnI laIe te paNa ceranA hAthamAM paDelI suvarNanI beDI jevA devanA avatArathI AtmAnuM kalyANa zI rIte thaze? samajI levuM joIe ke ApaNo AtmA sarvathA sarvataMtra svataMtra dravya che. jyAre tenA pratipradeze rahelI karmasattA sarvathA jaDa che. je vijaLInA camakArA jevI, kapaTI mANasanA dhyAna jevI, pIpaLanAM pAna jevI, ane nadInA pravAha jevI hovAthI jIvAtmAne mehakarmanuM zarAbapAna karAvIne durgatinAM dvAra dekhADaze ane pite chUTI paDaze. A pramANe viSayavAsanAnA pUrNa gulAma banelA devane bhavAMtaramAM vanaspatikAyamAM janma levA sivAya bIjo mArga nathI, jyAMthI saMkhyAta, asaMkhyAta ke anaMta tIrthaMkara paramAtmAnI vIsIe pUrNa thaye paNa bahAra nIkaLavAnuM nathI. mATe munirAjone sahavAsa karIne yathAzakya bhegavilAsane tyAga kare e ja mAnavajIvananI saphaLatA che. jIva mAtra sAthene anaMta saMbaMdha: mAnava mAtranI zaMkAonA nivAraNa arthe gautamasvAmInA pUchelA praznonA javAba ApatAM bhagavAne pharamAvyuM ke "he gautama! A ApaNo AtmA samasta prANIonA putrarUpe, pitArUpe, patirUpe, patnIrUpe, jamAIrUpe ane putrIrUpe aneka ke anaMtavAra utpanna thaye che ane samasta jIve paNa ApaNuM putra, pitA, patnI, pati ke putrIrUpe paNa anaMtavAra utpanna thayA che. sArAMza ke anaMta saMsAranI anaMta mAyAmAM phasAyele ApaNe AtmA aneka ke anaMta mAtA, pitA, bhAI, putrI,
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-7 111 putravadhUo ke jamAIone pitAnAM AtmIya banAvyAM che. atyAra sudhInI anaMtAnaMta mAtAonAM pIdhelA dUdhane bheguM karavAmAM Ave te tenI AgaLa gaMgA ane siMdhu nadInA pravAha paNa sAva pAtaLA lAgaze, tevI rIte anaMtAnaMta bhavAnI mAyAnA kAraNe bhegavelI hADamArIo, viyego, mArakATa Adine laIne jeTalA pramANamAM ApaNe rUdana karyuM che te pANI je bheguM karavAmAM Ave te gaMgA ane siMdhu nadInA pravAha karatAM paNa vadhI jAya che. - mANasane jyAM sudhI meha ane ajJAnane naze hoya che, tyAM sudhI potAnA cAlu bhavane ja zaNagAravA mATe jiMdagI khapAvI de che. paraMtu jJAnIo kahe che ke A bhavanI tArI prANapyArI banelI patnI jenI pAchaLa te AkhI jiMdagI mAyAnI mastImAM pUrNa karI che, te kadAca gata bhavenI ke AvatA bhavanI tArI mAtA paNa hoI zake che ke haI zakaze, ane A bhavanI mAtA AvatA bhavanI patnI paNa banI zakaze ItyAdi kAraNene laIne atyaMta rAga ke dveSa keInI sAthe rAkhIza nahi; kemake A saMsAra te A bhava pUrato ja che, ane prAyaH A bhavane eke ya membara AvatA bhavane mATe tArA upayogamAM Ave tema nathI. samasta sAthe zatru saMbaMdha bhagavaMte kahyuM ke, "ApaNe jIva samasta jIvane zatru, varI, mAraka ke vadhaka ke pratyenIka rUpe athavA samasta jIve ApaNuM zatru Adi rUpe aneka ke anaMtavAra utpanna thayA che. AkhAye saMsAra ApaNane jJAna prApta karAvavA mATe
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ughADelA pustakanI jema pratyakSa che. kUtarAM, khIlADAM, sAMDha, pADA, vAgha, uMdaraDAM, sarpa, nALiyA AdinAM jAtivaira che, hADa vaira che. ekalA sapanA zatruo keTalA che ? meAra, nALiyA ke vAMdarA AdinA hAthe cIrAtA ane vinA meAte rIkhAtA maratA sani tame joyA che? manuSya avatAramAM avatarelA ApaNA zatruonI paraMparA ApaNe sau pratyakSa anubhavI rahyA chIe. sagA mApanA hAthe marAtA ke rIkhAtA beTA, ke sagA beTAnA hAthe marAte khApa, tathA patnInA hAthe TIpAtA rImAtA, gALA khAtA puNyazALI purUSone tame oLakhI kADhaze ? saMsAramAM sauthI prathama A ja jJAna-vijJAna levA jevuM che. AvI rIte A jIvAtmA rAjA rUpe, matrI rUpe, prajA rUpe, zeTha rUpe, nAkara rUpe paNa anaMtavAra janmyA che ane maryA che. A pramANe parama dayALu paramAtmAnI vANI zravaNa gocara karIne gautamasvAmI dhaNA ja prasanna thayA ane punaH punaH paramAtmAne bhAva vaMdanA karatAM peAtAnI sAdhanAmAM sAvadhAna thayA. zataka 12 nA uddezA sAtamA pU
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 1ra muM: uddezaka-8 be zarIra eTale zuM? te kALamAM ane te samayamAM rAjagRhI nAmanI nagarI hatI. eka divasa bhagavAna mahAvIra caturvidha saMgha sAthe vihAra karatAM tyAM padhAryA ane zreNika rAjA abhayakumAra Adi vaMdana karavA mATe AvyA. prabhue upadeza Ape. bAreya parvadA harSita thaI pita pitAne ghera gaI. te samaye judA judA prazno dvArA janatAne jJAna tathA cAritranI prApti thAya te IrAdAthI gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchayuM ke, "he prabhe! kaIka meTI addhivALa, yutivALo, baliSTha, yazasvI tathA mahA sukhasaMpanna deva pitAnA devabhavanuM AyuSya pUrNa karIne tathA cavIne be zarIravALA nAganI ni (sarpani)mAM athavA hAthIrUpe zarIra dhAraNa karI zake che?" (devakamAMthI avI sarpanA avatAramAM jAya ane tyAMthI manuSyatva meLavIne mekSamAM jAya tene be zarIrI kahevAya che.) javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke, gautama! te deva be zarIravALA nAgamAM utpanna thaI zake che." anaMta sukhanuM sthAna mokSa meLavavA mATe manuSyabhava sivAya bIjo ekeya bhava nathI. hAthI cAhe game teTale baLavAna hoya ke sarSa cAhe game teTale phUra hoya, athavA devalekane deva pitAnI badhI zaktio kAme lagADI de te paNa tene mokSanI prApti thaI zakatI nathI. eTale ke makSa meLavavA mATe puNya ke pApa kAmamAM AvatuM nathI. paraMtu te baMnene samULa nAza karyA pachI ja mokSa meLavI zakAya che.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 bIjI vAta A praznottarathI jaNAya che ke badhAye sarpo narakamAM ja jAya tevuM nathI. arthAt jaMkazana sTezana para AvavA mATe jema cAra ke cha e bAjunA rastA ughADA hoya che tema manuSya avatAra paNa jaMkazana che. mATe cAre gationA jIve manuSya avatAra meLavI zake che. nAgano bIjA bhave mokSa : kadAca koI prazna kare ke, "deva sIdhe manuSya avatAramAM kema nathI Avate?" te javAbamAM ema kahevAyuM che ke, janma levAmAM koInI zakti ke IcchA kAmamAM AvatI nathI. paraMtu pitAnA trANAnubaMdha je je sthAnamAM je je jIve sAthe cukavavAnA hoya che tathA bhavabhavAMtaramAM bAMdhelA niyANAne vaza thaI jIvane te te ni svIkAravI paDe che. temAM keInuM kaMI paNa cAlI zakatuM nathI. mehanIya karmanI sthiti lagabhaga 70 kaDAcheDInI che, saMbhava che ke sarpanine tyAga karI manuSya avatAramAMthI mekSa meLavanAra bhAgyazALIne AtmA be cAra bhAmAM mokSanI gyatAvALAM karmo kadAca bAMdhyAM hoya paNa te pahelAnA bhamAM sarpani mATenI lAyakAta paNa nikAcita karI lIdhI hoya ane te kAraNathI mokSagAmI AtmA paNa tevA bhayaMkara nAganA avatArane meLavI zake che. paNe navA cikaNAM karmo bAMdhavAnI lAyakAta tenI naSTa thaI gaI hovAthI sarSa ke nAga-avatAramAM rahyA chatAM paNa bhayaMkara kamene bAMdhyA vinA sIdhA manuSya avatAramAM Ave che ane mokSa meLave che. ' carAcara saMsAranAM karmone tathA jIvonI atiAgatine
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM: uddezaka-8 115 pratyakSa karanArA arihaMta paramAtmAo kahe che ke "sarpanuM ane manuSyanuM zarIra A be zarIra kahevAya che, ane te deva evI rIte be zarIravALe thaIne mekSe jAya che. hAthI ke sarpa zA mATe pUjAya che? - gautamasvAmInA praznono javAba ApatAM bhagavaMte pharamAvyuM ke "mekSanI lAyakAta meLavela deva nAga(sarSa ke hAthI)nA avatArane pAmIne bIjAo dvArA caMdana kesara ke dhUpavaDe pUjAya che." "he nAgarAja ! he gajarAja !" AvA mAnavAcaka zabdo vaDe stutipAtra bane che. temanuM zarIra bIjAo dvArA pUjya bane che. ane sArAM vastro tathA AbhUSaNovaDe satkaraNIya bane che tathA vinaya dvArA sanmAnita thAya che. devabhavanA mitra deve temanuM prAtihArya arthAt sarpane ke hAthIne mahimA jema vadhe tema kare che. A kAraNe ja nAgane devarUpa mAnIne Aje paNa nAgarAja pUjAya che ane hAthInI sUMDha paNa pUjAya che. temane senA cAMdInA AbhUSaNathI zaNagArAya che. tyAre zuM nAgapUjA karavI ? saMbhava che ke Aje je rIte nAga(sarpa)nI ke hAthInI pUjA vagere thAya che temAM uparyukta kAraNa kadAca hoI zake ! paNa moTA bhAge te prAyaH sarpo nArakIyA kIDA ja hoya che. kemake lAkhomAM ekAdane choDI bAkInA sarve mahAkrodhI krUrahiMsaka hevAthI paraghAtaka che. manuSya avatAramAM jeonA vyApAra-vyavahAra bhASA Adi bagaDelA hoya temane pitAnA kuTuMbanA membarethI laIne jagata sAthe paNa vaira hovAthI maraNute sarpanA avatArane pAme che. ane ghaNuM ja dvArA bhayabhIta paNa ema thAta ke vaDalA havAthI sAta
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 banelA sarpa chupAIne rahe che. tema chatAM paNa kadAca karmasaMge vAMdarAnA hAthamAM sarpa sapaDAI jAya te kAkaDI ane kaMkeDAnI jema paththara upara chuMdAIne mare che. meranI najare paDatAM mera sarpane pUMchaDIe pakaDIne AkAzamAM sAthe laI jAya che, pachI uparathI nIce paTake che, je jIvate heya te pharIthI pakaDIne UMce laI jAya che. Ama sarSa rAjane rIbAI rIbAIne maravuM paDe che. ane neLiyA sAthenI sapanI laDAI tame joI che? sacetana, sahadaya, Asanna bhavya purUSane sarpa ane neLiyAnuM yuddha jevAmAM AvyuM haze te kaMpArI chUTyA vinA nahIM rahI hoya. jJAnI pUrva kahe che ke, "mAMDavagaDhanAM daTTaNa paTTaNa joyA pachI mANasanA jIvanamAM dAnezvaritA na Ave, samarAdityanI kathA sAMbhaLyA ke vAMcyA pachI mANasane kodhanA upazamapUrvaka vairAgyanI prApti na thAya te, ane sarpa ane neLiyAnI laDAI joyA pachI "bAMdhelAM verajhera kevAM bhayaMkara pariNAme lAve che ema vicAratAM badhA jI sAthenA verajhera zamAvI micchAmi dukkaDaM devAnA bhAva na jAge te temane kamabhAgI ke dUrabhavI samajavA." A badhuM jANyA pachI gatAnugatika dRSTie nAgapUjA ke hAthIpUjA karavI jaina zAsanane mAnya nathI. bIjA nI melagAmitA? devalekamAMthI cavIne tevA prakArane deva pRthvIkAyika maNiomAM paNa utpanna thAya che. ane avatAra pUrNa karI bIjA avatAre manuSyatvane pAmI mekSamAM jAya che, karmavaza vanaspatimAM AvI manuSyAvatAra dhArIne bIje bhave paNa kSe
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-8 117 jAya che. te maNi ke vRkSamAM rahelA jIvane pUrvabhavIya mitra deva tyAM AvIne te maNinI ane vRkSanI pUja-satkAra, sanmAna sAthe caMdanathI paNa pUjA kare che. vRkSanA mULamAM cabutaro vizeSa karI lIMpI jhuMpIne paNa te jhADane mahimA vadhAre che. A kAraNe ja kadAca maNione mahimA vadhyuM hoya tema lAge che. arihaMtadevenI aMjanazalAkA, pratiSThA tathA kuMbhasthApanAmAM paMcaratnanI poTalI te Aje paNa vaparAya che. tathA amuka graho naDatA hoya te amuka amuka maNine vIMTImAM nAMkhIne Aje paNa pahere che. tema chatAM A rivAjamAM paNa gatAnagatikatA jovAmAM Ave che. kemake badhA maNie kaMI tevA prakAranA bhAgyazALIonA zarIra para hotA nathI. chAnI sadagati ane durmati zA kAraNe? saMsAranuM sarjana, paristhiti ane havAmAna Adi nA zubha azubha karmone AdhIna che. tevI rIte maraNottara gati paNa karmane AdhIna che. jyAM sudhI karmone eka paNa aNu jIvanA pradeza sAthe che tyAM sudhI cAra gatirUpa saMsAramAM paribhramaNa paNa anivArya che. puNyakarmanA phaLa svarUpe jIvanamAM sukha-zAMti samAdhi, prasanna citta Adi heya te sadgati ane tenAthI viparIta durgati jANavI. arthAt duHkha-dAridraya, bhUkha-tarasa, ThaMDI-garamI AdinI vedanAo jyAM pracura mAtrAmAM bhegavavI paDe che te durgati che, jemAM nAraka ane tiyanA avatAra samajavA. naraka gatimAM svAbhAvikarUpe duHkhanI paraMparA che ane
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 118 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 tiryaMca avatAramAM parAdhInatA, aviveka, pUrvabhavIya kusaMskAranA kAraNe te che paNa duHkhI che. manuSyAvatArane pAmele jIva pitAnI satkaraNI ane sadvicAra dvArA sagati ane asabhya, hiMsaka Adi duSTa karaNIthI durgatine mAlika jema thAya che, tevI rIte pazu avatArane pAmelA chamAM paNa yadi saMta samAgama, zubha bhAvanA keLavIne pApane, pApa bhAvanAone sarvathA choDI de athavA cheDavA mATenI tAlIma meLave athavA amuka prakAranA pApone jANI bUjhIne paDatAM mUkI de te te tiryaMce paNa sadgatinA svAmI banI zake che. bIjA bhAganA pustakamAM jema ApaNe jANI zakyA chIe ke tiryaMce paNa dezavirati dharmane svIkArI devakane ke manuSyalekane meLavavA mATe bhAgyazALI bane che. agaNita daSTAMte zAstranAM pAnAo para saMgrahAyelAM che. jema ke caMDakauzika nAgarAja, hAthInA zarIramAM rahele rUpAsenane jIva, kAdaMbarI aTavImAM pArzvanAtha prabhune pUjate madonmatta hAthI, paramAtmAnI akSatapUjA karatuM kIra yugala, jaTAyu pakSI Adi daSTAMte saunI jIbha upara ramI rahyA che. AkhI jiMdagImAM zuddha zraddhApUrvaka eka ja sAmAyika karanAra zrAvaka, eka ja divasanI dIkSA pALate muni, mekSa ke devagati prApta karI zakatA hoya te jIvananA chellA zvAsa paryata jaina dharmanI, paMca mahAvratadhArI gurudevanI ane dayApUrNa jaina dharmanI zraddhA rAkhanAra mATe zuM kahevAnuM hoya? vAMdarA AdinI gati have ApaNe praznottarane joI laIe. gautamasvAmIjI
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-8 119 pUche che ke, "he prabho! geLAMgUla vRSabha arthAt gAyanA pUMchaDA jevo moTo yUthapati vAMdaro (ghaNI saMkhyAnI vAMdarIone bhaktA), kuphphaTa vRSabha arthAt moTe kukaDo ane baMDuka vRSabha (moTo deDake) A traNe tiryaMce yadi. nizIla (sadAcAra rahita) nirbata (aNuvrata rahita) nirguNa (traNa guNavrata rahita) nirmada (sadAcAranI maryAdA rahita) apratyAkhyAna (pApanA tyAganI bhAvanArahita) ane pauSadhapavAsa vinAnA hoya te teo maryA pachI eka sAgarepamanI AyuSya maryAdAvALI ratnaprabhA nAmanI pahelI naraka prApta karaze? ' javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke, gautama! te jIve je narakagatimAM utpanna thanArA hoya che, temane nAraka kahevAmAM vAMdho nathI. jema zrImaMtane putra zrImaMta, rAjAne putra rAjA ane kumArI kanyAne mAtA kahI zakIe chIe yadyapi atyAre zrImaMta putra zrImaMtane paryAyamAM, rAjaputra rAjAnA paryAyamAM ane kumArI kanyA mAtRtvanA paryAyamAM nathI te paNa bhUtakALa ane vartamAnakALane abheda hovAthI temane tevA saMbodhanathI saMbodhI zakAya che. tevI rIte tiryaMcagatimAM rahelAone paNa nAraka tarIke kahI zakIe chIe. upacArathI puNyakarmanA bhegavaTAmAM gaLADUba thaI moTA pAyA para AraMbha samAraMbha
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 karanAra maithunakarmamAM masta banIne parigrahane amaryAdita karatA zrImaMtane paNa ApaNe kahIe chIe ke, "A bicArA nArakIyA kIDA che." Aja pramANe siMha, vAgha, rIMcha, tarasa, geMDA, parAzara ane zarabha Adi jene mATe paNa jANI levuM; tathA gIdha, kAgaDA, vilaya Adi hiMsaka paMkhIo mATe paNa jANavuM." bhagavAna mahAvIrasvAmInI satya vANI sAMbhaLIne gautama svAmIjI kahe che ke, he prabhe! ApanI vANI ja yathArtha che, gaMbhIra che ane satyArthIne prakAzita karanAra che. zataka 12 ne udeze AThame pUrNa. A #larrannmoranomine
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-9 devAnA prakAra saMbaMdhI vatavyatA saMsArane padArtha mAtra guNaparyAyAtmaka hovAthI tene sabhya nirNaya sApekSa dRSTi vinA thaI zakatuM nathI. kemake mULa dravyanI apekSAe te sthira che ane guNaparyAnI apekSAe temAM utpAda ane vyaya rahelA che. tevI rIte judA judA nikSepAethI paNa vastune nirNaya sarvAgI thAya che. eka ja vastune vyaktine judI judI apekSAe nirNaya kare tene nikSepa kahe che. bhavanapati, vyaMtara, tiSka ane vaimAnikarUpe denA cAra bheda ja ApaNe jANatA hatA. paraMtu ahIM bIjI bIjI apekSAe devenA pAMca bheda kahevAyA che. (1) bhavya dravyadeva, (2) naradeva, (3) dharmadeva, (4) devAdhideva, (5) bhAgadeva. have A pAMceya devene ApaNe vistArathI jANIe. (1) bhavya dravya deva: he prabhe! bhavya dravyadevane bhavya dravyadeva zA mATe kahe che? ane A padane artha zuM thAya che? javAbamAM paramAtmAe pharamAvyuM ke, he gautama! je jIve atyAre tiryaMca paMcendriyamAM ke manuSyamAM rahelA heya ane ahIMthI bIjA bhavamAM devani prApta karavAnI yogyatA meLavelA bhAgyazALIone bhavya dravyadeva kahevAya che, yadyapi atyAre te devatvane prApta thayela nathI te paNa "mavitumati Duta matha:' A uktithI bhaviSyamAM devatvanI yegyatA thaI
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 gayelI hovAthI te tiryaMca ke manuSya bhavya dravyadevathI bedhAya che. jema ke atyAre "namukuLa ' gekhanAra bALamuni bhaviSyamAM zrutajJAnI thaze te kAraNe paNa te jJAnI kahevAya che. (2) naradeva : - gautamasvAmIjIe bhagavAna mahAvIrasvAmIne pUchelI naradevanI vyAkhyAnA javAbamAM prabhue kahyuM ke, "jema "gg fsaDha phuva fiThTha:" kahevAya che, tevI rIte "narepu-narasAney Teva putra reva:" mANasamAM je ArAdhya, sevya, deva jevA rUpALA, pRthvInI cAre dizAomAM prabhutva dharAvanAra, cakaratna jemane prApta thayuM hoya tevA, nava nidhAne jemanAM caraNamAM hoya tevA, jemanA bhaMDAra bharapUra hoya tevA, 32 hajAra mukuTabaMdhI rAjAothI sevita, samudraparyata pRthvInA svAmI evA cakavatIne naredeva kahevAya che." (3) dharmadeva : gautamasvAmIjInA praznanA uttaramAM dharmadevanI vyAkhyA ApatAM prabhue kahyuM ke, "jeo pAMca samitiothI samiti, traNa guptithI gupta hoya, daza prakAre sAdhudharmamAM sthira hoya te dharmadeva che." durgati tarapha jatA jIvane sagati tarapha laI jAya te dharma che. "vRdika sAramati tajhati vaNatha:" arthAt saMsAranI mAyAmAMthI utpanna thatA tAmasika, rAjasika, vaikArika, vaibhAvika ke audayika Adi bhAva-vicAre tathA AcArane tyAga karAvI sAtvika, svAbhAvika ane kSApazamitA sAthenI svasthatA prApta karAve te dharma che. AvA kalyANakArI dharmanA prarUpaka tIrthakare ja hoya che ane munirAje te dharmanA ArAdhaka hovAthI dharmadeva tarIke saMbodhAya che.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM: uddezaka-9 123 (4) devAdhideva : gautamasvAmIjInA praznanA uttaramAM devAdhidevanI vyAkhyA spaSTa karatAM prabhue kahyuM ke, "jemanAM jIvanamAM pAramArthika rUpe kSAyikabhAve tathA sAdi anaMta bhAge "paramAtmatattva prApta thavAthI jeo ajanmA thayA hoya, athavA "sevAnAmapi tevA." eTale ke sAmAnya janathI pUjAtA bhUta, preta, rAkSasa, nAgakumAra, brahmadeva, vyaMtaradeva, tiSka deva Adi karoDo karoDa devanA paNa je pUjya che, deva che te devAdhideva kahevAya che. athavA safi dhi-ughA revA: hevAdhidevA:" arthAt lekottara guNenA dhAraka devAdhideva kahevAya che. jyAre sAmAnya deve saMsAravatI hovAthI laukika kahevAya che kemake teo kSI martharA vArita . devagatinuM puNya kSaya thaye temane pharIthI janma levo sarvathA anivArya che. janmIne paraNe che, bhega vilAsa mANe che, vRddha thAya che, pAchA mare che. A pramANe janma jarA ane mRtyunA cakrAve caDhelA hovAthI sAmAnya de devAdhidevane lAyaka banatA nathI. mATe jeoe tapazcaryA vizeSathI kevaLajJAna meLaveluM hoya te ja devAdhideva kahevAya che. jeo saMsAra traNe kALanA, traNe lekanA anaMtaparyAthI yukta saMpUrNa dravyone yathArtharUpe jANe che, jue che ane prarUpe che te arihaMta, ahaMtu sarvaza tIrthakara Adi nAme sabaMdhAya che. (5) bhAdeva : A gautamasvAmIjInA praznanA uttaramAM bhagavAne pharamAvyuM ke, devagati, devAyu ane deva AnupUvI nAma karmanA kAraNe atyAre jeo devatvanA paryAyane dhAraNa karI rahyA che te bhAva
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 deva kahevAya che, jemAM nAgakumAra, suvarNa kumAra, vAyukumAra, udadhikumAra Adi devA ane temanA indro bhavanapati deva kaheva ya che. vya'tara, vANavyaMtara, kiMnara, kiMpuruSa, yakSa, preta, DAkaNa, zAkinI, rAkSasa, tiya`ga bhRbhaka Adi devA byaMtara kahevAya che. sUrya caMdra nakSatra tArA ane graha devA jyAtiSI deva che. 12 devalAkanA vaimAniko, huM caivayeka devA ane 5 anuttara devA jemAM brahmalAka paNa samAviSTa che te vaimAnika kahevAya che. uparanA badhAye devAne janma che, maraNa che, Adhi vyAdhi ane upAdhi che; mATe kevaLajJAna vinAnA A devA kei kALe paNa 33 karoDa devA bhegA maLIne paNu koine kevaLajJAna apAvI meAkSa prApta karAvI zakatA nathI pAMceya devAmAM utpAdanI vatavyatA : (1) bhavya dravyadeva-- gautamasvAmInA praznathI cAre gatinA kayA kayA jIvA mRtyu pAmIne upara kahelA pAMce devAmAM utpanna thAya che tenI vigata vistArathI kahevAmAM AvI che. prazna-De prabhA ! bhavya dravyadeve kayAMthI AvIne utpanna thAya che? zuM narakagatimAMthI ? (taya cagatimAMthI ? manuSyagatimAMthI ? ke devagatimAMthI vyavIne bhavya dravyadevA thAya che ? A prazna che ane AgaLa paNa eja paddhatinA prazno che. javAkhamAM bhagavate kahyuM ke, he gautama ! cAreya gatimAMthI nIkaLIne jIvA bhavya dravyadeva tarIke utpanna thAya che. ( ahIM avAMtara bhedo jANavA mATe prajJApanA sUtranuM chaThThu vyutkrAnti padma jovA mATenI bhalAmaNa karavAmAM AvI che. ) pRthvIkAyika
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 mu' : uddezaka-9 125 jIvAthI lai cAra anuttara sthAnethI AvIne A sthAna prApta kare che. paraMtu asaMkhyAta vanA AyuSyavALA akama bhUmija pacendriya taiya`ca ane mAnuSya tathA antIpanA yugaliko tathA sarvAMCsiddha devA bhavya dravyadevarUpe janmatA nathI. kemake temanA utpAda bhAvadeva (devalAka) rUpe thAya che jyAre sarvAMsiddho ekAvatArI ja hAvAthI niyamA meAkSamAM javAnA heAvAthI te bhavyadravya deva banatA nathI. ane pahelAnA cAra anuttarA tA bhavya dravyadevarUpe banI zake che. (2) naradeva-- naraka ke devagatimAMthI AvelA jIvA naradevarUpe janme che paNa manuSya ke tiryaM ca jIvA naradeva padane pAmatA nathI. narakamAM paNa pahelI naraka bhUminA jIvA ane devanA sarvAMsiddha sudhInA devA manuSya avatAra pAmIne naradeva(cakravatI pada pAme che. (3) dharmadeva-- cAre gatinA jIvA pAtapAtAnA sthAnathI cyavIne ke marIne manuSya avatAra pAmI dharmadevatva' pada pAmI zake che. kevaLa nIce lakhelA jIvA dha deva thaI zakatAM nathI. chaThThI narakanA jIvA manuSya avatAra pAmI zake che paNa cAritra laI zakatA nathI. sAtamI naraka, tejaskAya, vAyukAya, asaMkhya AyuSyavALA, aka bhUmi, kama bhUmi tathA antapinA yugaliko, manuSya ane tiryaMcA manuSya avatAra ja pAmI zakatA nathI teA muniveSanI vAta ja kayAM rahI ? (4) devAdhideva naraka ane devagatimAMthI AvelA jIve devAdhideva padane
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 meLave che, eTale ke tIrthakara bane che. AnAthI spaSTa che ke manuSya athavA tiryaMca gatinA cha manuSya avatArane pAmI zake che. paNa tIrthakara banI zakatA nathI. devagatimAMthI paNa vaimAnikathI yAvat sarvArthasiddha deva samajavA. jyAre narakamAM pahelI traNa naraka samajavI. bhavanapati, vyaMtara ke jyotiSI de tIrthakara banatA nathI. (5) bhAgadeva- bhAvavA mATe prajJApanA sUtranA chaThThA pada anusAra jANI levuM. pAMce devanI sthiti saMbaMdhI vakatavyatA bhavya dravyadevanI jaghanya sthiti antarmuhUrtanI ane utkRSTa traNa pApamanI che. kemake antarmuhUrtanA AyuSyavALA paMcendriya tiryaMce devemAM utpanna thAya che. jyAre uttarakuru Adi yugalikenI utkRSTa sthiti traNa pApamanI che ane niyamA devalekanA ja mahemAna che. | naradeva brahmadatta cakravartInI apekSAe jaghanyathI 700 varSanI ane bharatanI apekSAe utkRSTathI 84 lAkha pUrvanI samajavI. dharmadevanI jaghanya sthiti apramatta saMyamanA kAraNe antarmuhurtanI ane pramatta saMyamInI eka samayanI che, kemake jemanuM AyuSya antarmuhUrtane zeSa hoya ane cAritra lIdhuM heya te dRSTie jaghanya sthiti phalitArtha thAya che. jyAre utkRSTa sthiti dezanapUrva keTinI che, te teTalA AyuSyavALA jIvenA cAritra-grahaNanI apekSAe samajavI ane pUrvakeTimAM je dezanatA (eTale kaMIka kama) je kahyuM che te pUrvakeTImAM
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-9 127 ATha varSa AchA thavAnA kAraNe kahyuM che. kemake dIkSAgrahaNa ATha varSa vItyA pachI karavAmAM Ave che. ( cha varSa ane traNa varSoMnI uMmaranA atimuktaka tathA vairasvAmInI dIkSAnI vAta te sathA gauNa hovAthI sUtrakAre tenI noMdha lIdhI nathI. ) devAdhidevanI jaghanya sthiti mahAvIrasvAmInI apekSAe 72 varSInI ane RSabhadevanI apekSAe utkRSTathI 84 lAkha pUnI che. bhAvadevAnI jaghanya sthiti 10 hajAra varSanI ane utkRSTa 33 sAgarApamanI che. temanI vipuNA mATenI vakatavyatA : bhagavAne pharamAvyuM ke, 'bhavya dravyadeva, naradeva tathA dharma deva vaikriya labdhisa...panna manuSyA ane tiryaM ca pacendriyA potAnI vaikriya zaktithI eka tathA aneka rUpanI vikaNA karavA zaktimAna che. jyAre eka rUpanI vidhruNA kare che tyAre ekendriya, eindriya, trIndriya, caturIndriya ane paMcendriya jIvanA rUpanu nirmANa karI zake che ane aneka rUpa karavA hAya teA ekendriyathI pacendriya sudhI jIvAnA saMkhyAta--asaMkhyAta rUpA pAtAnI sAthe saMbaddha ke asaMbaddha sarakhA ke aNusarakhA varNAdithI yukta viku.NA kare che ane tema karIne teo IcchAnusAra peAtAnAM kAryo kare che. devAdhidevA yadyapi viku.NA karavA mATe pUrNa samartha che tathApi saCthA kRtakRtya hAvAthI koi divasa vikA karatA nathI, karI nathI ane karaze paNa niha. bhAvadevA eka athavA aneka rUpe kare che.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ (128 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 te devanI utpatti mATenI vaktavyatA : he prabhe ! bhavya dravyadeve pitAnA vidyamAna bhavane tyAga karIne kayAM avatare che?" A prazna che. javAbamAM prabhue kahyuM ke "te naraka yAvat paMcendriya manuSyamAM utpanna thatA nathI paraMtu temanAmAM devabhava svabhAvataH bhAvI hovAnA kAraNe cAre nikAyanA game te devalokamAM janme che. naradeve manuSya ke tiryaMcamAM janmatA nathI paraMtu viSaya vAsanAmAM racyApacyA rahevAthI narakagatimAM jAya che. yadi teo muniveSa svIkAre te bhAvadevamAM janme che paraMtu gRhasthaveSamAM niyamA naraka che. ane sAte ya naraka temanA mATe ughADAM che. - dharmadeva(munio tathA sAdhvIo)ne mATe niyamA devagati ja che. kemake devAyunA baMdhavALAne ja cAritranI prApti zakya che. devanimAM paNa vaimAnika yAvat sarvArthasiddha vimAna che. bhAvasaMyamIne mATe bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSa devaka nathI jyAre keTalAka dharmadeve karmone kSaya karI mekSamAM paNa jAya che. jyAre devAdhidevene mekSa sivAya bIje kyAMya paNa janma nathI. bhArade eNvIne pRthvIkAyAdimAM janme che ane asukumArathI laI IzAna devaleka sudhInA deve paNa pRthvIkAyamAM janmI zake che. temanI sthiti AdinuM varNana : kevaLa dharmadevanI sthiti jaghanyathI eka samayanI che. (zubha bhAnI prApti pachI ja maraNa pAme che.) ane utkRSTa sthiti
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-9 dezanapUrva koTinI che. virahakALa mATe jANavAnuM ke bhavya dravyadevane kALa karI punaH te praryAyane prApta karavAmAM 10 hajAra varSa upara antarmuhUrtane aMtara paDe che. kemake bhavya dravyadeva maraNa pAmI 10 hajAranI sthitivALe vyaMtaradeva thAya che ane tyAMthI cavIne eka aMtarmuhUrta sudhI zubha pRthvIkAyAdimAM utpanna thaI punaH bhavya dravyadeva avasthA prApta kare che. mATe 10 hajAra varSa upara eka antaramuhUrtane kALa kahevAya che. naradevene pharIthI naradeva thavAmAM eka sAgaropama karatAM saheja vadhAre samaya lAge che. kemake cakravata marIne pahelI bhUmimAM eka sAgaropamanuM AyuSya bhegavIne pAcho naredevarUpe thAya che. cakara utpanna thayA pachI ja te naradeva kahevAya che ane tenI prAptimAM thoDo samaya lAgI javAnA kAraNe ja ema kahevAyuM che. jyAre naredevane utkRSTa virahakALa ardhapudgala parivarta kahevAyuM che. kemake samyaphadaSTi jIvone cakravatI pada prApta thAya che ane samyakatva prApta ane vadhAremAM vadhAre ardha pudgala parAvarta ja zeSa hoya che. te keI jIva potAnA aMtima bhavamAM cakavartI pada prApta kare te pahelA ane aMtima bhavanI vacce ardhapudgala parivarta samaya pasAra thAya che. dharmadevanA virahakALa mATe kahevAyuM che ke, jaghanyathI palyopama pRthatva ane utkRSTathI anaMtakALa sudhI hoya che. ahIM khAsa samajavAnuM ke ardhapudgala parAvartanakALa karatAM anaMtakALa kaMIka nyUna heya che. jaghanyanuM kAraNa ApatAM kahevAyuM ke cAritra pALIne saudharmakalpamAM palyopama pRthakRtva AyuSyavALe deva thaye ane tyAMthI evIne manuSya zarIra meLavI pharIthI cAritra svIkAre te AzayathI papama pRthatva kahevAyuM che. yadyapi cAritra svIkAra karavAmAM pAsa ke ATha varSanI
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 uMmaramAM cAritra lIdhuM hoya te pApama pRthakatva karatAM ATha varSa vadhAre kahevuM joItuM hatuM paNa tema kahyuM nathI. mATe cAritra vinAne kALa palyopama pRthakatvamAM samAviSTa samajavo. bhAdevane virahakALa jaghanyathI antarmuhUrta kahevAnuM kAraNa e che ke devakathI cyavane keIka jIva manuSya ke tiryaMcarUpe avatarIne antarmuhUrtamAM ja kALa karIne pAche devAvatAra meLavI zake. ane utkRSTathI vanaspatinI kALamaryAdA anaMta utsarpiNanI hevAthI devane virahakALa paNa teTale ja samaja. kemake viSayavAsanAmAM lubdha banela deva vanaspatikAyamAM jAya che tyAM tene teTale samaya rahevAnuM hovAthI kadAca te jIva pAcho deva bane te apekSAe A sUtra-vacana che. alpastutva kALa : sauthI thaDA naradeve hoya che. tenAthI saMkhyAtagaNuM vadhAre devAdhide hoya che. tenAthI dharmadeve saMkhyAtagaNuM che. bhavya dravyadeve temanAthI paNa asaMkhyAta che. ane bhAvede tenAthI asaMkhyAtagaNuM che. bhAvanuM apabahutva: anuttarapapAtika bhAvaLe sauthI ochA che. uparitrikanA traNa raiveyake tenAthI saMkhyAtagaNa. madhyamatrikanA priveyiko tenAthI saMkhyAtagaNA. bAramA devalenA saMkhyAlagaNA vadhAre jANavA. A pachI kramazaH AraNa ane AnatamAM saMkhyAtagaNa.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-9 131 tyArapachI sahastrAra, mahAzuka, lAtaMka, brahmaleka, mahendra, sanatakumAra, IzAnamAM kramazaH asaMkhyAtagaNuM vadhAre che. saudharma mAM saMkhyAtagaNuM vadhAre jANavA. bhavanavAsI devo asaMkhyAtagaNa, tenAthI vyaMtare asaMkhyAtagaNuM ane jyotiSa tenAthI paNa asaMkhyAtagaNuM vadhAre jANavA. A pramANe devAdhideva bhagavAna mahAvIra svAmInI vANI sAMbhaLIne gautamasvAmI prasanna thayA. Indro ane deve khuza thayA ane sau kaI jainazAsananI ArAdhanA karI nirjarA tatva tarapha prasthAna karavA mATe kaTibaddha thayA ane bhagavAna mahAvIrane bhAva tathA dravyavaMdanA karI potapotAnA sthAne gayA. che zataka 12no navame uddeza pUrNa kare S
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12muM : uddezaka-10 AtmA keTalA prakAre che? bAramA zatakanA dazamA ane chellA uddezAmAM gautamasvAmIjIe AtmA saMbaMdhI bhinna bhinna prakAre prazno pUchaLyA che kAraNa ke A brahmAMDamAM sauthI pahelI jANavA mATenI koI vastu hoya te te AtmA che. tenA abhAvamAM pUrA saMsAranI musApharI karanArA, plenamAM uDanArA moTA moTA zrImate, sattAdhArIo ane DIgrIdhArIonA jIvanamAM paNa adhUrApaNuM ja rahevAnuM che. AtmAnI oLakhANa vinAnA mANasane paramAtmAnI paNa oLakhANa satya svarUpe zI rIte thaze? jene pitAnA nijatvanuM bhAna ane jJAna nathI te pAka padArthonuM yathArtha ane pUrNajJAna zI rIte prApta karaze? ane te vinA tenI sAdhanA-bhakti-upAsanA-tapa-japa-dhyAna ane dAnAdi kriyAo ghauMnA khetaramAM ghAsanI utpattithI vadhu bIju kayuM phaLa Apaze? 84 lAkha jIvAnimAMthI utkRSTatama manuSya avatArane pAmyA pachI paNa mANasa daMbhI, mAyA mRSAvAdI, hiMsaka, durAcArI banate hoya te tenAM ghaNAM kAraNemAM mukhya kAraNa AtmAnI oLakhANane abhAva e ja che. mATe ja AdhyAtmika AcA nuM eka ja kathana che ke "lAkha karoDe prakAranA padugalika padArthonuM jJAna meLavatAM pahelAM tame "AtmA'nuM satyArtha jJAna meLavavA mATe ja prayatna karajo jethI tamArI ajJAnagraMthio chedAze, mithyAjJAnane bhUtaDo palAyana thaze, viparIta jJAnarUpI pizAcane UbhA rahevAnuM paNa sthAna nahi maLe. tema ja kAmarUpI guMDe, mAnarUpI ajagara, mAyA nAme nAgaNa, lebha nAme
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muMH uddezaka-10 133 rAkSasa tathA saMsAranI mAyArUpa DAkaNa sarvathA zaktihIna thayA pachI tamAre svAdhIna banaze. rUpaghelI tathA mehaghelI kezA vezyAne samajAvatAM zrI sthUlIbhadra munirAje kahyuM hatuM ke "kezA! tArA zarIranA rUparaMga karatAM paNa tAre AtmA vadhAre rUpALe che, te tuM kema jetI nathI? samajI le je kezA ! A tAruM namaNuM zarIra, madabharI kamara, lIMbunI phADa jevI AMkha, lAla heTha, ane yuvAnInAM tophAnamAM cakaDoLe caDelI A tArI zarIrayaSTi te eka divase rAkhamAM maLI jaze. A tArA kALA bhamara ane suMvALA vALane kALI nAgaNa je eTale ghAsanA pULAnI jema phararara karatAM baLIne khAkha thaze. telanI mAlIza karIne majabuta thayelA ane mAkhaNanA pIMDa jevAM camakadAra hADakAM ane cAmaDAM sUkAM lAkaDAMnI jema agnidevane zaraNa thatAM bhasmasAt thaze. mATe bhADAnA makAna jevA tArA A zarIramAM rahelA AtmadevanI oLakhANa kara, jethI tAre AtmA tane ajara-amara ane anaMta zaktinA mAlika je lAgaze. kezA ! bhegavilAsanA mAdhyamathI zarIrane pApanuM ghara banAvIza nahi. kemake kAmadevane tAMDavanRtya karavA mATe strInuM zarIra te mAyAnuM maMdira che ane mAchalAM jevA juvAna mANasone pitAnA cakkaramAM phasAvavA mATe jALa che, te tuM samaja, barAbara samaja. ekAMtamAM AMkha baMdha karIne tuM tArA AtmAne vicAra karaje, jethI zarIranI mastInI mAyA tArI chUTaze ane AtmA sAthe mAyA baMdhAze. kezA ! kSaNabhaMgura zarIrane paMpALavA karatAM AtmAne paMpALatI thaje." ane eka divasa madabharelI kezA vezyAe zrI bhUlIbhadramuninA caraNomAM
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 mastaka jhukAvI dIdhuM tathA vratanA pAlanathI itihAsanA pAne amara banI gaI | A ane AvI bIjI kathAothI paNa ApaNe jANI zakIe chIe ke AtmAnI oLakhANa ja sau prathama karavAnI jarUra che. kemake arUpI adazya ane alakSya AtmAnuM satya jJAna karavuM temAM bhalabhalA gothAM khAdhAM che. mATe ja saMsAranI mAyAmAM pUrepUrA raMgAyelA svArthAnta paMDite ke mahApaMDite paNa AtmAnI oLakhANa pite ja karI zakyA nathI, te temanA hajAro-lAkha zlokamAM te bIjAone AtmajJAna zI rIte karAvI zakaze ? paramAtmAnA nAmanAM TIlA TapakAM karavAmAM AkhI jiMdagI pUrNa karIne paNa teo bIjAne AtmajJAna satyarUpe karAvI zakyA nathI. mATe ja saMsAramAM mAMsAhAra, zarAbapAna, vezyA gamana, jugAra, ramInI ramata, parastrI gamana, parapurUSa gamana Adi dUSaNe saMsArane kadarUpe banAvavA mATe kAraNabhUta banyAM che. tethI bhAI-bhAInA, pitA-putranA, naNaMda-bhAbhIne, sAsu-vahunA kalezothI mAnavajAta sarvathA kamajora banI che, pariNAme AdhyAtmika granthanuM vAcana che paNa jIvana AsurI che. bhagavAnanI bAhya bhaktinAM bhaktiveDAM che, paNa AtmArAma kerA dhAkara ja rahevA pAmyA che. - A badhAM kAraNone laIne devAdhideva, sarvajJa, niraMjana, tIrthakara bhagaSAna, mahAvIrasvAmIe kahyuM ke : he Atmana ! tuM tArI jAtane pahelAM oLakhI le. tArA guNa ane paryAnuM yathArtha jJAna meLavI le. tArA vaikArika ane svAbhAvika bhAve nirNaya pahelAM karI le. A ja kalyANa che, mekSa che ane Amennati mATenuM prathama sopAna che.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-1 135 bhAvadayAnA svAmI, jIva mAtranA parama mitra, mAyAvIpApI-kAmI-kodhI mAnavanA hiteccha, kIDA-makaDA-pRthvIpANI-agni-vanapati AdijIne abhayadAna denArA, AMkhamAM amI, jIbhamAM mIThAza, hRdayamAM dayA, karaNamAM kSamA ane cAlavA pharavAmAM pUrNa upayogI gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchayuM ke, "he prabhe! AtmA keTalA prakAre che ?" javAbamAM syAdvAdanA svAmI, nayavAdathI sApekSa bhASAvAdI bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, "he gautama! AtmAnA ATha prakAra(da) che. sthAnAMgasUtramAM "gze mAyA" "AtmA eka che" kahIne bhagavatI sUtramAM bhagavaMta AtmAne ATha prakAre kahe che. AmAM taththAMza e che ke nirapekSa eTale ke dravya mAtrAmAM anya anya bIjA anaMta dharmo(paryAya)nI vidyamAnatA pratyakSa jovAI rahI hoya tyAre temanI apekSA rAkhyA vinA ja kevaLa bhASA vyavahAramAM "ja" "gaa" "hI' zabdano prayoga karIe te nirapekSa bhASA hovAthI jUThI bhASA che. ane Avo bhASAvyavahAra mANasanA ane samAjanA jIvanamAM vaira-virodhakaleza Adi dUSaNo UbhAM kare che. mATe anaMtajJAnI kevaLIonI bhASA nirapekSa nahi paNa sApekSa hoya che." sApekSavAdaH, ___ "ekasmin vastuni-padArtha-dravye pRthak pRthak apekSAbhiH sahiMto to vAta (jAra) sa sApekSa vAra: " eTale ke kaI eka padArthamAM rahelI bhinna bhinna avasthAene khyAla rAkhIne padArthone nirNaya kare te sApekSavAda che. eTaluM dhyAna rAkhavAnuM ke paMca mahAvrata-jema saMvadharma
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 ' che, tema sApekSavAda koI svata Mtra dhama nathI ke mahAvIrasvAmI ja tenA utpAdaka ke vAcaka nathI. paraMtu vastumAtranA satya jJAnane meLavavA mATe judI judI apekSAe temAM rahelA astitvadharmAMnA svIkAra ane nAstitva paryAyAnA parihAra karI bhASAvyavahAra karavA te sApekSavAda che. anaMtAnaMta cetana ke acetana padArthAthI pUrNa hAvAthI pratyakSa dekhAtA A brahmAMDane nizALa( School )nI upamA ApavAmAM AvI che ane manuSya ceAni prApta manuSyane vidyArthInI upamA ApI che. anaMta saMsAranA mAyA prapaMcanA ghenamAM bebhAna banele jIvAtmA sa khyAta--asaMkhyAta ke anaMtabhavAmAM spaSTa ke aspaSTa akathanIya vedanAone bhAgavIne sArI rIte thAkI gayA pachI ja koI ekAda bhavamAM manuSya avatAra prApta karavA mATe bhAgyazALI ane che. AvI paristhitimAM paNa te bhAgya zALI jo satyajJAna meLavavA mATe prayatnazIla na banI zakayo te pAche ana ta saMsAranA gamAM paTakAi gayA vinA rahI zake tema nathI. ane AvI rIte te A jIvAtmAe anaMta vAra manuSya avatAro meLavyA ane phogaTa gumAvI paNa dIdhA che. A bhavanA AMTA sACka karavA hAya, paramAtmAnI kRpA meLavavI hAya, sadgationA svAmI banavuM hoya, saMsAranA badhAye manuSyA sAthe maitrIbhAva keLavavA hAya te| bhASAvyavahArane sudhAryAM vinA chuTakArA nathI; kemake ahiMsaka-satyavAdI ke sadAcArI jIvananA mULa pAseA ja bhASAvyavahAra che jene sudhAryAM vinA saMsAranA koIpaNa mANasa maitrIbhAvapramAdabhAva, kAruNyabhAva ke upekSAbhAvane keLavI sakavAnA nathI.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ sataka 12 mu : uddezaka-10 137 6 vrata kevaLa maitrIbhAvanA rAgaDA tANuvA e judI vAta che ane jIvananA aNuaNumAM maitrIbhAva keLavavA te judI vAta che. A badhI vAtAnu dhyAna rAkhIne ja bhagavate kahyuM ke, niyama-sadanuSThAna ke dhyAna Adine phalitArtha karavA mATe bhASAvyavahArane sApekSa banAvavAnI tAlIma sau pahelAM levAnI jarUra che. anyathA saunI sAthe vera-jhera-kaleza-kaMkAsa-mArakUTa Adi tattvAne jIvanamAM praveza karatAM aTakAvI zakAze nahiM. vastu eka ja che, vAta eka ja che, jemake gRhasthAzramane bhAgavatA ka'TALI gayelA mAnavAe bIjA jAta bhAionI ke dezavAsIonI sevA karavA mATe eka sasthA UbhI karI. haeNve A lakSya ke dhyeya kharAkhara rahe tyAM sudhI vAMdhA nathI paNa svArthavRttinA kAraNe jyAre te saMsthAmAM bhagANa paDaze tyAre eka sasthAmAMthI khIjI, trIjI saMsthA UbhI thaine mAnavasevA mATe UbhI thayelI te saMsthA ja mAnava sevAne badale mAnava samAjanA ke mAnavatAnA droha karanArI banI jaze. A kAraNe ja saMsAra du:khI che, zrImaMta duHkhI che, sattAdhArI duHkhI che. ane saune vaikuMThavAsa, viSNuvAsa ke meAkSa apAvanAra bhAgyazALIo paNa peAtAnA bhASAvyavahAra yadi sApekSa banAvavA na pAme te te mahAdu:khI che. vastunI yathA tA jANavA mATe sApekSavAda mApadaMDa che, jenI rUparekhA pahelA ane bIjA bhAgamAM apAI gayelI hAvAthI have ApaNe mULa praznottaranI carcA karIe. gautamasvAmInA praznanA uttaramAM syAdvAdI bhagavaMta mahAvIrasvAmIe paryAyAstika nayanI apekSAe AtmAnA ATha bheda kahyA che te A pramANe 18
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (1) dravyAtmA, (2) kaSAyAtmA, (3) gAtmA, - (4) upayogAtmA, (5) jJAnAtmA, (6) darzanAtmA, (7) cAritrAtmA, (8) vIryAtmA. have ApaNe bhAvArtha jANIe. (1) dravyAtmA je aparApara paryAne tathA svakIya ane parakIya jJAnAdi guNone niraMtara prApta karanAra te dravyAtmA che. "satata-adhijachati vRti kAramA " A vyutpattithI upaga svabhAvI AtmA padArthone niraMtara jANatA rahe athavA judA judA paryAne lete jAya tema mUko jAya te dravyAtmA che. athavA kaSAyAdi paryAne gauNa kare tyAre zuddha dravyarUpa pitAnA svabhAvane prApta thayela AtmA te dravyAtmA che. dravya ane paryAnuM mizraNa ja saMsAra che. te kAraNe ja saMsAranuM ke tene koI paNa padArthanuM jJAna prApta karavuM hoya che tyAre tene be daSTithI jovuM joIe. ane te te zabdathI bhASAvyavahAra karavo joIe. kemake saMsArabharanA anaMtAnaMta paryAmAM dravyatatvanI vidyamAnatA koI kALe ane keInAthI paNa nakArI zakAtI nathI. tevI rIte kaI paNa dravya paryAya vinAnuM heI zakatuM nathI. A pramANe padArthamAtramAM baMne ta (dravya paryAya) rahelA ja che tyAre temane be daSTithI joyA vinA chuTake nathI. - eka daSTi che dravyAstika nayanI. eTale padArthamAtramAM rahelA paryAne gauNa karIne kevaLa tene dravya saMbaMdhI ja vicAraNA karavI.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muH uddezaka-10 139 bIjI dRSTi paryAyAstika nayanI. eTale vidyamAna dravyanI vicAraNA na karatAM te dravya je je paryAcAmAM raheluM hoya te paryAyeAnI ja vicAraNA karavI. ' jemake AtmA nitya che. ' Ave bhASAvyavahAra eTalA mATe satya che ke dravyanI dRSTie Atmatattva nitya tathA zAzvata ja che. 9 6 6 ane AtmA anitya che. ' Ave| bhASAvyavahAra paNa eTalA mATe satya che ke AtmAmAM rahelA sahabhAvI guNA ane kramabhAvI paryAye prati samaye navA navA AvatA rahe che ane jatA rahe che, mATe paryAyeA tarapha ja dRSTi rAkhIne AtmA anitya che. 'AvA bhASAvyavahAra paNa satya hAya che. dravyavanI apekSAe AtmA arUpI' che paNa judA judA paryAyAnA kAraNe temAM halana calana dekhAtu hAvAthI AtmAne 'rUpI' kahevAmAM paNa jaina zAsanane khAdha nathI. Ama ane prakAre karAtA bhASAvyavahAra ja sApekSa bhASaNa che, je sarvathA satya che. A sIdhu sAduM 'tattva anAddhi kALathI bhASAmAM khelAya che ane saMsAranuM prANI mAtra peAtAnI meLe samajI jAya che. paraMtu jJAna jyAre vakra mithyAtva vAsita, viparIta ke sa'zayI bane che tyAre A sIdhI sAdI vAta temAM rahelA khIjA paryAyAnA sathA tiraskAra karI kevaLa eka ja paryAyane jovAnI Adata. jemake- AtmA nitya ja che. arUpI ja che. ' AvA prakAranA bhASAvyavahAra dravyamAM rahelA bIjA paryAyeAnI apekSA nahi rAkhatAM hovAnA kAraNe nirapekSa bhASAvyavahAra kahevAya che, je sarvathA juTho ane prapacI bhASAvyavahAra che, jenA kAraNe saMsAranA kalezeA, kakAsA, 6 ', '
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 zrI bhagavattI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 vitaMDAvAdI, DaMDA ThaMDInA yuddho kAI kALe paNa nAbuda thai zakatA nathI. AmAM kevaLa ApaNI ajJAnatA ja mukhya kAraNa che. mATe ja kahevAyuM che ke ' duniyA khUbasurata hai hameM jInA AyA nahi, hara cIja meM nazA bharA hai hameM pInA AyA nahi' / A badhA vAdivavAdA maTADavA mATe ja sApekSavAda amRta tulya che. AgaLa kahevAtA sAte AtmAmAM A dravyAtmA sadaiva sthita che. (2) kaSAyAbhA-- AtmAnA anaMta jJAnAdi guNA svAbhAvika hovA chatAM paNa te guNA dabAI jAya che ane peAtAnA svakIya paryAyAne badale parakIya paryAyeAnI jyAre vRddhi thAya che tyAre te 'kaSAyAtmA' kahevAya che, jemAM kaSAye akSINa ane anupazAMta hAya che. (3) yAgAtmA - mana vacana tathA kAyAne ceAga kahevAya che, ane jyAM sudhI AtmAnI sayeAgI avasthA che tyAM sudhI te AtmAnA mAnasika vAcika tathA kAyika vyApArA avicchinnapaNe cAlu ja DAya che. mATe te traNenA vyApAravALe AtmA ceAgAtmA kahevAya che. (4) upayegAmA-- jIvanuM lakSaNa upayAga che. pAMca jJAna, traNa ajJAna ane cAra dana A pramANe jJAna dananA upayAga AtmAne
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-10 141 satata heya che mATe upayogAtmA kahevAya che. athavA vivakSita vastune upaga upagAtmAne hoya che. (5) jJAnAtmA- jJAna AtmAne sahabhAvI guNa che. mATe darzanane gauNa karI jyAre jAti, guNa, karma Adi vizeSaNathI yukta te jJAna bane che, tyAre tene svAmI jJAnAtmA kahevAya che. (6) darzanAtmA jyAM vizeSa bedhane gauNa karI sAmAnya eTale jAti, guNa, karma rahita vastunA jJAnane darzanAtmA kahe che. (7) cAritrAtmA- 'caryate Acayate iti cAritratadvAn cAritrAtmA' sarvAze ke alpAMze aviratine tyAga cAritra kahevAya che. AvuM cAritra jenI pAse hoya te cAritrAtmA che. (8) vIryAmA jyAre AtmAmAM utthAna, baLa Adine saMcAra thAya che tyAre te vIryAtmA kahevAya che. ATheya AtmAonI paraspara saMbaMdhitA ? je dravyAtmA hoya che te kaSAyAtmA hoya che athavA nathI hatA. paNa je kaSAyAtmA che te dravyAtmA niyama hoya che, paraMtu kSINa ke upazAnta kaSAyI kaSAyAbhA hotA nathI. kaSAya AtmAne svAbhAvika paryAya nathI, paNa mehajanya vaibhAvika
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 paryAya che. mATe mehakarmathI gherAyele AtmA niyamathI kaSAyAtmA hoya che paraMtu jyAre pitAnA vIryane jAgRta karI meharAjAnA sainiko sAthe raNamedAnamAM ya-vijaya kare che tyAre upara uparane guNasthAnane varele te AtmA kaSAyI heta nathI. gAtmA sAthe paNa dravyAtmAne vaikalpika saMbaMdha samajI le. kemake siddhAtmA ga vinAnA che. chatAM paNa dravyAtmA te che ja ane je yaMgAtmA che te niyamA dravyAtmA che. siddhAtmAo paNa upagavALA hovAthI upagAtmA ane dravyAtmAne tAdAmya saMbaMdha jANo. samyagadaSTi jIve jJAnAtmA che ane mithyAdaSTi jene samyagujJAnane abhAva hovAthI teo jJAnAtmA nathI. mATe jyAM jJAnAtmA che tyAM niyama dravyAtmA che ja. siddhanA che paNa jJAnAtmA che. siddhAtmAnI jema dravyAtmA ane darzanAtmA paNa saMbaMdhita che. kemake darzanAtmA je cakSudarzanAdivALA hoya che tema teo divyAtmA paNa hoya che. siddhAtmA ane avirata samyagudaSTi jI samyaphacAritra vinAnA hovAthI dravyAtmAne cAritrAtmAnI bhajanA jANavI. siddhAtmA sakaraNa (indriya sahita vIrya) vIryavALA nathI hatA. zeSa sarve jI vIryavALA che. jyAM kaSAyAtmA che tyAM upagAtmA avazya hoya che ane jyAM upagarahitatA che (kevaLa jaDa padArtho) tyAM kaSAyanI sadUbhAvanA nathI. tathA kevaLI upagAtmA che paNa kavAyAbhA nathI.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muMH uddezaka-10 143 sakaSAya mithyASTimAM jJAnane abhAva che ane samyadaSTimAM sabhAva che mATe jyAM kaSAya che tyAM jJAnanI bhajanA. paNa je jJAnI hoya che tyAM kaSAyamukti ane kaSAya sahitatA paNa hoya che. kaSAya ane darzanane saMbaMdha paNa upara pramANe jANa. kaSAyenA sadUbhAvamAM cAritra hoya che athavA nathI detuM. jema pramatta arthAt chaThThA guNasthAnake rahelA muniomAM cAritra hoya che paNa kaSAya mATe bhajanA jANavI. asaMyata eTale samyagadaSTi avirata tathA mithyAdaSTimAM kaSAya hoya che paNa cAritra hetuM nathI. ane yathAkhyAta cAritra saMpanna munine cAritra hoya che paNa kaSAya nathI. A sUtranI TIkAmAM vidvavarya munirAja zrI ghAsIlAlajI mahArAje svakIya bhagavatIsUtranA 10mA bhAgamAM 370mA pAnA para "hyAnnAhita pramattayatInAmiva saMvaSAyAna" yadyapi abhayadevasUrijInA kathanane anukULa zabdo ja che, chatAM paNa abhayadevasUrijInA samaya daramyAna yati zabda muni vAcaka hate je paMca mahAvrata Adi saMyama guNene sArthaka karate hovAthI te samayanA itihAsamAM yati zabda munino paryAya manAtuM hatuM. jyAre A vartamAna samayamAM jyAre ghAsIlAlajI mahArAja vidyamAna hatA ane bhagavatIsUtra para saMskRta hindI ane gujarAtI TIkA lakhI rahyA che te daramyAna yatisaMsthA muni saMsthAthI sarvathA bhinna che, jemanAM jIvanamAM vrata nathI paNa snAna pANI, meTara savArI Adi badhA ye sAvadya kAryonI chUTa che ane moTe bhAge te lagna saMbaMdhavALA che, AvI sthitimAM yati zabdane upaga muninA paryAyamAM kara te sarvathA ayukta che.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ahIM pramatta vizeSaNa lagADavAthI ane pramatta guNasthAnaka chaThuM hovAthI yati zabda munine ja paryAya ISTa che. mATe yati zabdanA sthAne muni zabda rAkhavuM joItuM hatuM jethI munimAM badhA ye jaina saMpradAyanA munione samAveza thaI jatuM hatuM ane A guNasthAnakamAM kaSAyenI vidyamAnatA nakAravAmAM AvI nathI. Ama chatAM paNa yati zabda mUkavAmAM AvyuM che, tene artha e thaze ke potAnA saMpradAya sivAyanA, pramattayati zabdamAM bIjA badhAye jaina saMpradAyane samAveza thaze jeo sakaSAyI hovAthI cAritranA abhAvavALA hoya che. tathA cAritramAM kaSAya paNa heya che. tenA arthamAM sAmAyikAdi sampanna munio lIdhA che eTale sAmAyikAdimAM sthAnaka munio ja Avaze. ane tema thatAM bIjA badhA saMpradAyanA muni jemAM digambara, maMdiramAgI, kharataragaccha, acalagaccha, pArdhacaMdragaccha ane AgaLa vadhIe te terApaMthI munie paNa jati mahArAja jevA ja hoya che. zabdaprayogamAM ke bhrama thaI zake che? kaSAyAtmA ane varyAtmA mATe jANavAnuM ke jyAM kaSAye che tyAM vIryatA che, paraMtu kevaLI savArya hovA chatAM paNa kaSAyI nathI, eTale vIryAtmAnI sAthe kaSAyenI bhajanA jANavI. AtmAonI alpa bahulatA: (1) cAritrAtmA sauthI cheDA che je saMkhyAta che. (2) jJAnAtmAe anaMta che siddha ane samyagdaSTinI apekSAe.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-10 145 (3) tenAthI kaSAyAtmA anaMtaguNa che kemake siddhanA cha karatAM paNa kaSAyanA udayavALA ghaNuM ja hoya che. (4) tenAthI gAtmA vizeSAdhika che. (5) agInI apekSAe varmAtmA vizeSAdhika che. (6) upagAtmA, dravyAtmA ane darzanAtmAnI saMkhyA tulya che, chatAM paNa vIryAtmAnI apekSAe vizeSAdhika che. ka AtmAnuM svarUpa zuM che? cAra jJAnanA svAmI gautamasvAmIe pUchayuM ke, "he prabhe! AtmAnuM svarUpa zuM che?" te mATenA ghaNuM agatyanA prazno pUchayA che, kemake koI paNa dravyanuM svarUpa jANyA vinA tenI yathArthatA jANI zakAtI nathI ane tenA abhAvamAM te dravyanI astitva viSayaka zaMkAo paNa adazya thaI zake tema nathI. AjanA saMsAranI A ja dazA che ke sau keI, AtmA AtmAnI vAte kare che. tenI vyAkhyAo nakkI kare che, tene meLavavA mATe DAM ghaNuM anuSThAna paNa kare che, paraMtu aphasesa sAthe kahIe chIe ke teo haju sudhI AtmajJAnanA abhAve (anabhijJa) jevI joIe tevI pragati sAdhI zaktA nathI ane ghANInA baLadanI jema ghaNuM cAlIne paNa pAchA jyAM hatA tyAM ne tyAM AvIne mAyAnA khUTe baMdhAI jAya che. samavasaraNamAM beThelA badhAone AtmAnuM asalI svarUpa jANavAmAM Ave tevI bhAvadayAnA kAraNe ja gautamasvAmIe
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pUchyuM ke, "he prabhe! AtmA zuM jJAnasvarUpa che? jJAna ane AtmAmAM zI bhinnatA che? jJAna e ja AtmA che ke ajJAna AtmA che? javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke, "he gautama! AtmA kathaMcit jJAna svarUpa che, paraMtu jJAna te svayaM AtmA ja che." he gautama! jamInamAMthI nIkaLelA hirAnA patthara jevo Ama anaMtAnubaMdhI kodha-mAna-mAyA ane lebha ane mithyAtvanA mela(kacarA)nA kAraNe anAdikALathI vyApta che. ane jyAM sudhI te kaSAyonI hAjarI che tyAM sudhI darzanamehanIya karmanI tAkAta keIkALe paNa ochI thatI nathI. tevI sthitimAM te AtmA mithyAtvI hoya che, je Atmadravyano krama bhAvI paryAya kahevAya che. yadyapi AtmAnI sAthe anAdikALane sahabhAvI mitra hovA chatAM paNa abhavya AtmAne cheDI bIjA AtmAo sAthe aMta sudhIne mitra nathI, mATe te mithyAtva AtmAne sahabhAvI guNa hoI zake nahi paNa kamabhAvI paryAya che. jyAre jJAna sahabhAvI guNa hovAthI nigoda avasthAthI laI siddha zilAparyata paNa jJAna ane AtmA judA hoI zakatA nathI. - divyazaktinA svAmI sUryanArAyaNane paNa aSADha, zrAvaNa mahinAnA vAdaLAo evI rIte gherI le che ke jenAthI sUryanAM kiraNe 2-4-6 divasa sudhI lagabhaga adazya rahe che. paraMtu joradAra pavananA jhapATe jyAre vAdaLAMo calAyamAna thAya che tyAre sUryanArAyaNa pitAnI ajabagajaba zaktithI te vAdaLAone sarvathA chinnabhinna karI, pate AkAzamAM dedIpyamAna thaI janatAne tathA AkhA saMsArane paNa prakAzamaya banAvI de
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-10 147 che. e ja pramANe anaMtAnubaMdhI kaSAyathI utpanna thayelA tathA bhavabhavAMtaranI mAyA vaDe khUba vadhI paDelA mithya tvarUpI vAdaLAothI AtmArUpI sUrya paNa AcchAdita thayela hevAthI te mithyAtvI kahevAya che. paraMtu pitAnI meLe ghasaDAI ghasaDAIne goLAkAre thayelA nadInA pattharanI jema A AtmA paNa svAbhAvika rIte athavA potAnI puruSArtha zakti vaDe anaMtAnubaMdhI kaSAyane parAsta kare che tyAre mithyAtvamehanIya karmonAM vAdaLAMo paNa dhIme dhIme khasatAM jAya che ane AtmA jyAre anivRttikaraNa nAmanI zaktine prApta kare che tyAre te mithyAtva bicAruM raMka jevuM banI jAya che. ane amuka mudata sudhI athavA sarvakALa sudhI paNa te gacchati thAya che tyAre AtmAne aupathamika, kSApazamika ke kSAyika samyakatvanI prApti thAya che. ane AtmAnI anaMta zaktine avarodha karanArA mithyAtvajanya hiMsa karma, caurya karma, maithuna karma, parigraha karma tathA mRSAvAda karma ane krodhamAnAdi karmonA vega kamajora paDe che. te samaye ajJAna (jJAnAvaraNIya karma)nuM parivartana thaIne samyajJAnanI prApti thAya che. eTale ke mithyAtvanI hAjarImAM je jJAna hatuM temAMthI ajJAnatatva nAza pAmIne samyaktatvane praveza thatAM te jJAna samyajJAna bane che. A kAraNe ja bhagavaMte kahyuM ke, "AtmA kathaMcit jJAna rUpa che ane kathaMcit ajJAna rUpe che." kAraNamAM kahevAyuM che ke tat tat guNanI upalabdhi te te dravyamAM ( guNamAM) ja hoya che. jJAna arUpI hovAnA kAraNe guNa che mATe caitanya svarUpI AtmAne ja te guNa hoI zake che. jaDa padArtha rUpI hoya che mATe temane guNa hoI zakatuM nathI.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 mithyAtvanI utpatti mehakamane AbhArI che ane karmo jaDaja hoya che, mATe tenI hAjarImAM thatuM ajJAna AtmarUpa hoI zake nahi, paNa samyajJAna AtmAnI caitanya ane samyakatvazaktine AbhArI hovAthI te AtmarUpa che. A ja vAtane Ama kahI zakIe ke AtmA svadravyanI apekSAe jJAnI che ane paradravyanI apekSAe ajJAnI che. jemake- svakIya dravya - kSetra-kALa-bhAvanI apekSAe ghaTa-paTa AdimAM astitva dharma che ane paradravyAdinI apekSAe nAsti dharmanI vidyamAnatA paNa nakArI zakAya tema nathI. jJAtAne abhiprAya kaI kALe paNa eka sarakho rahetuM nathI. keIka samaye ya padArthanI amuka apekSAe vAta kare che tyAre bIjA samaye bIjI apekSAe vAta kare che. eka pitAe pitAnA putrane Adeza ApatAM kahyuM ke, "tuM kuMbhArane tyAM jaje ane amadAvAdane, lAla raMgane, nAnA AkArane, piSa mahinAne banele, mATIne ghaDo kharIdIne lAvaje." kare kuMbhAranI dukAne jAya che ane tenA kahevA mujaba dukAnadAra ghaDo batAve che tyAre kharIdanAra astitva dharmanI apekSA rAkhyA vinA nAstitva prakArathI judA judA prazno dukAnadArane pUchI zake che, ke, "zuM A ghaDo khaMbhAtane te nathI? pATaNane te nathI? suvarNa ane cAMdIne nathI ? dhoLA-pILA ke kALA raMgane te nathI? caitra vaizAkhAdi mahinAone ghaDAyele te nathI? mArA kahelA AkAra karatAM meTA AkArano te nathI ne ? mATIne che te rAjasthAna ke mALavAdi dezanI mATIne te nathI? cImanabhAI Adi kuMbhAranA hAthe te banAvela nathI ne?" ItyAdi agaNita prazno pUchavA mATe kharIdanAra kare hakakadAra che, kemake tenA pitAe je prakAranA ghaDAnI kharIdI
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM : uddezaka-10 149 karavAnuM kahyuM che tenAthI A ghaDe viruddha te nathI ne? te mATe pUchAya che ane dukAnadArane tene khulAse kare paDe che. AkhA ya saMsArane vyavahAra A pramANe ja cAle che. tevI rIte AtmA nAmanA dravyane jijJAsu jJAtA paNa potAnA gurune pUchI zake che ke, "AtmA rUpI che? arUpI che ? nitya che ? anitya che ? zarIravyApI che ? caitanya svarUpI che?" ItyAdi praznone javAba yadi guru "ja" lagADIne Ape, ke AtmA rUpI ja che, nitya ja che, anitya ja che, tyAre jijJAsu ziSyanA manamAM pharI prazna udbhavaze ke, AtmA je rUpI ja hoya te ghaDAnI jema dekhAte kema nathI? arUpI ja hoya te saunA zarIramAM zI rIte halana calana AdithI pratyakSa anubhavAya che? ane zarIranI ceSTAothI anubhUta AtmA arUpI zA mATe ? nitya ja hoya te pratyeka AtmAnAM sukhaduHkhAdinAM DhaMDhonA AkAre jUdA jUdA zA mATe? anitya ane kSaNika ja hoya te karAI gayelAM pApone bhegavavA mATe narakamAM janAra keNa? tathA puNyano bhogavaTo karanAra keNa? AvA prakAranA agaNita praznomAM yadi nirapekSa bhASAvyavahAra karavAmAM Avaze te jijJAsunI ja jijJAsA zAMta thaze nahi. tema thatAM saMsAranA bhAgyamAM visaMvAda, vivAda, vera-jhera, mArakATa Adi hiMsakavRtti ane pravRttinuM dAna raheze. mATe "vacana vyavahAra sApekSa sAco." eTale ke dhArmika ke sAmAjika, kauTuMbika Adi pratyeka samasyAone sApekSa daSTie jevI, samajavI, balavI, sAMbhaLavI. AnA sivAya bIje kyAMya paNa kalyANa nathI, mokSa nathI, tema zAMti-samAdhi nathI.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 sattAtmaka rUpe AtmA jJAnI che paraMtu vyavahArAtmaka rUpe te uparanI vAta sarvAze ke alpAze paNa juThI ja paDe che. kemake saMsArane vyavahAra kevaLa sattAtmaka rUpe nahi paNa vyavahArAtmaka rUpe cAle che. suvarNanA kaMdorAmAM ke hAramAM yadyapi se TacanuM senuM che te paNa tenI kiMmata se TacanA bhAva pramANe kyAM maLe che tevI ja rIte AtmAnuM svarUpa jJAna hovAnA kAraNe te jJAnI che e vAta sAcI paraMtu sattAtmaka rUpe ja yadi saMsAranuM saMcAlana thatuM hoya te jJAnI AtmA, jUTha-prapaMca, kalaha, hiMsA, mithuna, parigraha krodha, mAna, mAyA ane lebha Adi vaikArika bhAvanA kAraNe pitAnA saMsAravyavahArane kaDavI tuMbaDI je zA kAraNe banAve che? mATe juTha prapaMcAdi kAryo ajJAnajanya ja hoya che ane te ajJAna AtmAnuM svarUpa na hovA chatAM paNa kevaLa vyavahAranayathI AtmA ajJAnI paNa kahevAya che. basa ! e ja susaMgata bhASAvyavahAra che, je syAdvAda arthAt sApekSa dRSTi keLavyA vinA prApta thaI zake tema nathI. jJAnamAM jema bharatI oTa Ave che tevI rIte ajJAnamAM paNa bharatI oTa Ave che, chatAM paNa keIka samaye ajJAnane sarvathA kSaya paNa thaI zake che. jyAre jJAnane kSaya kaI kALe nathI thato, mATe niSedavatI AtmA paNa jJAnI che. yAvata siddhazilAmAM birAjamAna siddhAtmAo paNa jJAnI che. yadyapi nigedanA jIvanuM jJAna mahaaMze DhaMkAI gayeluM hoya che, ane siddhanA jInuM jJAna sarvathA prakAzamAna che. A kAraNe nigadavatI jI mahad aMze ajJAnI che paNa kevaLajJAnI ane siddhAtmAomAM ajJAnane eka paNa pasmathunathI.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 muM uddezaka-10 151 "pghAthathA: TUT: " eTale ke guNe haMmezA guNIne Azrita thaIne ja rahelA hoya che. mATe te bhinna paNa nathI hotA ane abhinna paNa nathI. tethI kathaMcit keIka apekSAe guNa guNa vinAno paNa hoI zake che. jemake ajJAnAvasthAmAM AtmA jJAna vinAne nathI. ane jJAna guNa guNa evA AtmAne cheDI rahI zakatuM nathI, mATe abhinna paNa che, jemake lImaDAnA jhADamAM vanaspatitva che paNa vanaspatimAM lImaDA tattva che ane na paNa hoI zake. AMbAnA jhADamAM vanaspati tattva che paNa lIMmaDAnuM tattva nathI hotuM. ahIM "ajJAna" zabdamAM ane artha sarvathA niSedhamAM levAnuM nathI paNa kutsita arthamAM "naga"ne artha ghaTADo. kemake pratyakSa dekhAtA saMsAramAM sadAcArI-durAcArI, dayALukasAI, saMteSI-lebhI kRpaNa-udAra, ahiMsaka-hiMsaka satyavAdI-mRSAvAdI Adi mAnavAmAM buddhi paNa che ane jJAna paNa che. paraMtu ekamAM buddhi ane bIjAmAM dubuddhi che, ekamAM samyapha zrutajJAna che, bIjAmAM mithyAjJAna che. mATe eka jJAna tarIke saMbadhayuM ane bIjuM ajJAnathI saMbodhAyuM. zarAbanA nazA jevA mohanIya karmanA tatrodayamAM ke uddIrNamAM jJAnAvaraNIya karmanI tIvratA vadhI jatAM mAnavanA vicAromAM gaMdApaNuM -saMkIrNatA-svArthAnyatA Adi vadhI jatAM temanI buddhi eTale ke matijJAna ane zrutajJAna paNa kutsita thAya che, mATe ja te jJAna matiajJAna ane zrutaajJAna zabdathI vyavahuta thAya che. AMkhamAM thayele kamaLo sarvatra pILuM pILuM dekhADe che paraMtu sAmenA mANasanAM kapaDAM pILAM nathI paNa sapheda che, tevI
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 rIte pILA kAcanA cazmAthI paNa sapheda kapaDAM pILAM dekhAya che. A badhI vAtamAM roga ane cazmA kAraNurUpa che, tema mithyAtva ane ajJAna paNa AtmAnA bhayaMkara rAga che jenI vidyamAnatAmAM pratyakSa dekhAtI satya vastune paNa te mAnavA taiyAra nathI. hiMsA-jUTha-maithuna AdinAM pApe ane tenAM kaDavAM phaLe dekhAI rahyAM che te paNa mAnavanA jIvanamAM rahelAM matiajJAna, ke zrutaajJAna-tene mAnavA taiyAra nathI. 1. mAMsAhAra niyI mANasAnu bhAjana che. 2. zarAbapAna nisa pariNAmavALAnu kRtya che. 3. khakarA Adi janAvarAnI hatyA te krUra mAnavanuM duSkRtya che. 4. jugAra, ramI AdinI ramatA navarA mANaseAnuM kAma che. ItyAdika pratyakSa dekhAtAM pAAmAM dharmanI bhAvanA athavA pApane pApa tarIke nahi mAnavAnI mAnisaka dazAmAM ajJAna ja kAma karI rahyuM che. 6 prazna- huM prabhA ! naraka gatinA jIvAtmAe zu jJAna svarUpa che ? ajJAna svarUpa che? athavA temanuM jJAna temanA AtmAthI bhinna hoya che ? abhinna hoya che? javAba-bhagavate pharamALyuM ke, ' gautama ! samyak dananI apekSAe nArakA jJAna svarUpa che. mithyAdarzananA kAraNe ajJAna che. sArAMza ke naraka gatimAM rahenArA jIvAne paNa samyagdananI durlabhatA nathI. kAraNa ke karmonA uDhacakALa prAyaH
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 zataka 12 muM uddezaka-10 karIne nimittonI apekSA rAkhatuM hoya che. tyAre narakamAM kyA kAraNe samyakatvanI prApti thAya che? javAbamAM bhagavaMte nIce mujabanA traNa kAraNe samyaktvanI prApti kahI che. narakamAM samyaktva prAptinA kAraNe (1) jAti smaraNa- yadyapi te vibhaMga jJAnanA svAmI hovAthI pitAnA eka, be, ke traNa bhavene jovAnI kSamatAvALA hoya che, te paNa mithyAtvanA jore, vaira karmonI levaDadevaDamAM ja samaya pUrNa thaI javAnAM kAraNe pitAnA gata bha mATene upaga mUkI zakatA nathI. tathApi keIka Ivene bhavitavyatAne laIne AvuM smaraNa thaI Ave ke, "pUrva bhavamAM dharmabuddhithI meM anuSThAnene svIkAryA hatAM, paraMtu mehavaza svIkArelA te anuSThAnanI ArAdhanA na karatAM virAdhanA karI hatI. mATe mAre naraka gatimAM AvavuM paDyuM che. AvI rIte pUrvabhavanuM smaraNa thatAM ja bhAnamAM AvelA nArakane samyaktvanI prApti sulabha bane che. (2) dharma zravaNa- yadyapi narakamAM draSi-maharSi, sAdhu-saMta ke paMDitamahA-paMDita hetA nathI, te paNa pUrva bhavanA nehavaza ke dharmanA rAgathI baddha thayelA mitradeve narakamAM jaIne temane upadeza Ape che ane nArakanA jIvone pUrvabhava khyAlamAM AvatAM samyaktvanI prApti thAya che.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (3) vedanAnubhava- atyutkaTa traNa prakAranI vedanAne bhegavatA te nArakane, je Ave khyAla Ave ke, "pUrvabhavamAM mithyA mehane vaza thaIne bhayaMkaramAM bhayaMkara rIte AcarelA, hiMsA-jUTha, cerImithuna-parigraha AdinA pApe hajAro lAkhe ke karaDe che sAthe vairAnubaMdha bAMdhyA che. mATe te pApone, virene bhegavavA mATe narakamAM utpanna thaye chuM ane duHkha bhogavI rahyo chuM." ema samajIne sAna-bhAnamAM AvelA nArakane samyakatvanI prApti thAya che. A pramANe samyaktva prApta nArake jJAnasvarUpa hoya che. jyAre te vinAnA nArake ajJAnamaya hovAthI pharI pharI karmo bAMdhe che, bhagave che ane saMsAranI vRddhi kare che. asurakumArathI laI svanitakumAra deve sudhI samajavuM. sthAnika anaMtAnaMta je mithyAdaSTi hovAthI ajJAna svarUpa ja hoya che. kemake samyakatvane sAthe laIne keIpaNa jIva ekendriyatnane prApta karatuM nathI ane gADha mithyAtvanA kAraNe tyAM rahe tyAM sudhI samyaktvane pAmI zakavAne nathI. kahevAyuM che ke, "ekendriya che pratipanna ke pratipadyamAna samyakatvALA nathI hotA." mATe mithyAtvI hovAne kAraNe ajJAna che, ane temanuM ajJAna temanA AtmAthI bhinna nathI hotuM. beIndriya, trIrindriya, caturindriya paMcendriya tiryaMca, manuSya, vANavyaMtara, tiSika ane vaimAnika che paNa nArakanI jema kyAreka jJAnarUpa ane kyAreka ajJAnarUpa hoya che. darzana mATe pharamAvatAM bhagavate kahyuM ke, "he gautama!
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1papa zataka 12 muMH uddezaka-10 AtmA darzanarUpa ja hoya che, ane darzana paNa niyamathI AtmArUpa ja hoya che. kemake samyagadaSTi ke mithyAdaSTimAM darzana samAna ja hoya che. ahIM darzanathI mithyAdarzana zabdanI vyAkhyA levAnI nathI, paraMtu darzanAvaraNIyanA kSapazamathI prApta thatI darzanazakti levAnI che. nAraka jI, vikasendriye, paMcendri tiryaMca manuSya tathA denA jIve paNa darzana svarUpavALA hoya che. ratnaprabhAdi viSe vaktavya vizeSatA prazna-"he prabhe! ratnaprabhA pRthvI zuM sarUpa che? asarUpa che?" karmavaza banela AtmA pratisamaye te te paryAne svIkArate ane tyAgatuM hovAthI AtmA sarUpa che, kemake sarUpa padArtha ja bhinna bhinna paryAne prApta kare che, ane asadurUpa padArtha tema karatuM nathI. mATe ja gautamasvAmIe pUchayuM ke, ratnaprabhA pRthvI zuM saddarUpa che? athavA asaddarUpa che? javAba-paramAtmAe kahyuM ke, "ratnaprabhA pRthvI kathaMcita (amuka apekSAe) sarUpa eTale AtmarUpa che, ane bIjI apekSAe kathaMcit asarUpa che. ane te baMnene eka ja samayamAM kahevuM hoya te kathaMcit avaktavya paNa che. saraLArtha e che ke ratnaprabhA pRthvI pitAnA svabhAvathI sarUpa che ane parasvabhAvathI asadurUpa che. ' keI paNa pRcchaka, amuka dravyane astitva paryAyathI ke nAstitva paryAyathI pUchI zake che. jemake-ramalAle ratanalAlane
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pUchayuM ke, "kesarIcaMda marIne kyAM gaye? tyAre javAba maLe ke "pahelI narakamAM game che. tyAre pharIthI prazna thaye ke, "pahelI bhUmi zuM sukhakArI che? tyAMnA zarIre zuM rUpALA che? 33 sAgaropama, 22 sAgarepama ke traNa sAgarepamanI AyuSya maryAdAvALA che? te je paraspara saMpIne rahe che? paramAdhAmIe te tyAM nathI jatAne?" ItyAdi praznone javAba devAya che ke, nArake atyaMta duHkhI che, kadarUpA che. eka sAgarepamanI AyuSya maryAdAvALA ane paraspara eka bIjAnA vairI che. paramAdhAmIonI vedanAvALA che. pUchanAre parabhAva rUpe (asad rUpe) pUchayuM che ane javAba denArAe svabhAva rUpe (sad rUpe) javAba dIdho che. e pramANe saMsAranA keIpaNa dravya mATe vidheyAtmaka ke niSedhAtmaka rUpe prazna saMbhavI zake che, paraMtu uttaradAtAne je paddhatie prazno puchAyA heya che tevI ja rIte javAba devAnA heAya che. matalaba ke dravyamAtra svarUpathI sarUpa che, ane parabhAvathI asarUpa che. A baMne eka ja dravyamAM vidyamAna che. bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, "he bhAgyazALIe ! tame pratyeka praznane baMne bAjuthI jovAnI Adata keLavaze te vastunI yathArthatAne meLavI zakazo. avaktavya mATe jANavAnuM ke padArthomAM baMne rUpo vidyamAna hovA chatAM kadAca koI praznakartA manasvI hovAnA kAraNe ema pUche ke, "ratnaprabhA pRthvImAM baMne dRSTie hovA chatAM paNa eka ja samaye eka ja sAthe kahevuM hoya te zI rIte kahevAya?' javAbamAM bhagavaMte kahyuM che ke, "zabdo AkAza guNa nathI, paNa pugala hovAthI tenI utpatti kamazaH thAya che, paNa eka samaye ghaNA zabdo bolI zakAtA nathI. tethI avaktavya zabdane
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 12 mu' : uddezaka-10 157 vyavahAra karavA, eTale ke ratnaprabhA pRthvI katha'cit avaktavya che arthAt nira'zakALa sarvathA nAjuka hovAthI je samaye sadgurUpa zakhsanA vyavahAra karAya che te ja samaye asapa zabda khelI zakavA mATe atIndriyajJAnI paNa samartha nathI hAtA teA khIjAnI zI vAta karavI? A vAta peAtAnA Atmava ke anAtmatvanI apekSAe ja samajavAnI che. arthAt ratnaprabhA pRthvI potAnAM guNa, paryAya ke nAmanI apekSAe sad rUpa che. paratu bIjI za rA prabhA AdinA guNa paryAya ke nAmanI apekSAe ratnaprabhA asad rUpa che. avaktavyatA eTale ratnaprabhAmAM astitva ane nAstitva rUpa bane paryAyAne sarvathA abhAva, ke avAcyatva ja hAya che ema samajavAnuM nathI, paraMtu te mane paryAye eka samayamAM khelI zakAtA nathI mATe temanA avaktavya zabdathI vyavahAra karyAM che. A pramANe AgaLa paNa samajavuM. tathA bIjI pRthvI, anuttara vimAna sudhInA devalAka ane pudgala mATe paNa samajavuM. dvipradezika skaMdha mATe nIce pramANe cha bhAMgA ghaTAvavA. katha'cit sat, kathaMcit asat, kathaMcit avaktavya, kathaMcit ubhayAtmaka, kathaMcit sat avaktavya, kathaMcit asat avaktavya jyAre tripradezika mATe sAte bhAMgA jANavA ane mULasUtrathI vadhAre jANavA bhalAmaNa che. zataka 12nA dazamA uddezA pU.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA.3 samAptivacanama jagatupUjya navayugapravartaka, zAstravizArada, jainAcArya sva. zrI 1008 zrI vijaya dharmasUrIzvarajI ma.(kAzIvALA)nA ghaNA ziSyamAM advitIya vastRtva zaktidhAraka, prAsAdika lekhana sAmagrInA svAmI, aitihAsika, dhArmika, AgamIya Adi graMthanA sarjaka, paMca mahAvratanA pAlaka, ahiMsA-saMyamanA pracAraka, zAsanadIpaka sva. munirAja zrI vidyAvijayajI ma. sA.nA ziSya, nyAya, vyAkaraNa, kAvyatIrtha, bhagavatIsUtrAdi AgamanA gadvAhaka, panyAsapadavibhUSita, gaNivarya zrI pUrNAnaMdavijayajIe (kumArazramaNe) pitAnA svAdhyAya mATe bhavabhavAMtaramAM samyagajJAnanA saMskAranI prApti thAya te mATe bhagavatIsUtra (vyAkhyA prajJapti) jevA gahanAtigahana, Agama sUtranA bAramA zatakane daza uddezAo sAthe pUrNa karyuM che zubha bhUyAt sarveSAM jIvAnAm jainatva prApnuyuH sarve jIvAH / 12muM zataka pUrNa * * - -
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muMH uddezaka-1 mAkukamaH heya (tyAga karavA gya) upAdeya (svIkAra karavA yogya) ane geya (jANavA gya) padArthonuM talasparzI jJAna kevaLajJAnI zrI arihaMta paramAtmAne ja hoya che. kemake anaMta saMsAramAM rahelA abhilASya padArtho paNa arihaMta deva vinA bIjA keIne pUrNarUpe dazya hetA nathI, te pachI sarvathA adazya padArtho, temanAM sthAne, temanI AyuSya maryAdAe, te sthAnathI jIvenuM niSkramaNa ke pravezanaAdi carmacakSuone mATe apratyakSa ja hovAthI temanuM varNana yathArtha rIte teo zI rIte karI zake ? padArtho Agamagamya ane tarkagamya, be jAtanA hoya che. temAM je Agamagamya che temane siddha karavA mATe tarka, anumAna, hetu Adine sahAre le sarvathA anucita ja nahi paNa akSamya aparAdha che. - pratyakSa dekhAtA saMsArane ghaNA padArthone vaDIlenA kahevAthI ja satya mAnavA paDe che. te pachI sarvathA apratyakSa padArthone kevaLI paramAtmA pratye zraddhA rAkhIne satya svarUpe svIkAravAmAM ze bAdha che? jyAM sudhI ApaNuM buddhi pahoMcI zake tyAM sudhI ane chevaTe zraddhAthI paNa arihaMtadevanA vacanane satya mAnavuM emAM ja DahApaNa che, kalyANa che. | devAdhideva carama tIrthakara bhagavAna mahAvIrasvAmI ane temanA sAnidhyamAM rahenArA kevaLajJAnIe caturzAnIo,
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 tapasvI-mahA tapasvIe, tathA ziyaLanI sAkSAt mUrtisama sAdhvIjI mahArAjonI caraNarajathI pavitra thayelI rAjagRhI nagarImAM samavasaraNanI sthApanA thayelI che. temAM birAjamAna bhagavaMtanA caraNAmAM indro, devA, rAjA-rANI, zeTha-zeThANI uparAMta agaNita mAnava samudAya upasthita thaIne bhAvavaMdana sAthe dravyavadana karI sau koI yathAsthAne besI gayA che. bhagavarte dezanA ApatAM pharamAvyuM ke, 'he jIvAtmAo ! anaMta, agAdha ane agamya saMsAramAM cAreya gatie anAdi kALanI che ane anaMtakALa sudhI raheze. temAM janArA ane temAMthI bahAra AvanArA jIvA paNa anAdikALathI anaMtAnaMta che ane anaMtAkALa sudhI anaMtAnaMta saMkhyAmAM raheze. te cAre gati emAM narakati paNa zAzvatI che. je ratnaprabhA, zakarAprabhA, vAlukAprabhA, pakaprabhA, dhUmaprabhA, tamaprabhA ane tamastamapraznA nAme sAta naraka pRthvIe che. temAMthI ratnaprabhA pRthvImAM 30 lAkha narakAvAsA che. je sakhyAta yAjana vistAravALA paNa che ane asaMkhyAta yeAjana vistAravALA paNa che. ' narakamAM utpAda : prazna--'he prabhA ! ratnaprabhAnA saMkhyAta yAjana vistAravALA 30 lAkha narakAvAsamAM eka samayamAM keTalA jIvA janma le che? (1) kApeAta lezyAnA mAlike keTalI sakhyAmAM janma le che ? (kRSNe lezyAvALA jIvA ThThI ane sAtamI narakamAM jAya che, jyAre kApAta lesyAvALA jIvA ratnaprabhAmAM jAya che.)
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM uddezaka-1 161 (2) ardhapudgala parAvarta karatAM paNa jemane saMsAra vadhAre hoya che te kRSNapAkSika ja keTalA? (3) zulapAkSika che keTalI saMkhyAmAM narakamAM janma A pramANe saMsI, asaMsI, bhavasiddhika, abhavasiddhika, AbhiniboSika (matijJAnI), zrutajJAnI, avadhijJAnI, mati- ajJAnI, kRtAjJAnI, virbhAgajJAnI, cakSudarzanI, acakSudarzanI, avadhidarzanI, AhArasaMsI, bhayasaMjJI,maithunasaMjJI, parigrahasaMsI, strIvedI, purUSavedI, napuMsakavedI, krodhI, mAnI, mAyI. lebI, zrotrendripayukta, cakSurindripayukta, ghrANendripayukta, rasanepiyukta, sparzendriyopayukta, neIndriyopayukta, maneyegI, vacanagI, kAyayegI, sAkAropayogI ane anAkArapagI; A pramANe 39 prakAranA narakamAM jaghanyathI ane utkRSTathI keTalI saMkhyAmAM janma le che? javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke, "he gautama! ratnaprabhAnI pahelI narakabhUminA saMkhyAta yAjanavALA 30 lAkha narakAvAsamAM jaghanyathI eka samayamAM eka, be, ke traNa ja utpanna thAya che. ane utkRSTa eTale vadhAremAM vadhAre saMkhyAta jI janme che. anaMtAnaMta jIvarAzimAM janmamaraNa saune mATe anivArya ane niyata hovAthI eka samayamAM eka jIvathI laIne saMkhyAta sudhInA jIve pahelI narakamAM janma maraNa kare che. naraka gati che mATe temAM javAvALA ja paNa che ane temAMthI nIkaLavAvALA paNa jIve che. mATe narakagati paNa sarva samaye saune mATe ughADI che. karma sattAne keinI zarama
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 nathI, mATe cAlatA dharatI dhrujAvanArA heya, mUcha para lIMbu rAkhanArA hoya ke hIrA metInAM AbhUSaNathI AbhUSita hoya ItyAdi badhA ja yadi manuSyagatimAM janmIne narakagatine gya karmo karaze te badhAMne narakagatimAM jatA keI paNa rekanAra nathI. manuSya ke tiryaMcagatine jIve yadi kApita lezyAmAM ramaNa karanArA che te upara pramANenI saMkhyAmAM narakamAM jaze. A pramANe kRSNapAkSika, zulapAkSika, saMjJI, asaMsI, bhavasiddhika, abhavasiddhika, matijJAnI, zrutajJAnI (jemAM caturdaza pUrvadhArI ane agyAramA guNaThANanA chAne paNa samAveza che.), avadhijJAnI, matiajJAnI, zrataajJAnI, virbhAgajJAnI che paNa uparanI jema jaghanyathI ane utkRSTathI narakamAM janArA samajavA. noMdha: samyagdarzananI sparzanA AtmAne thayA vinA samyapha zrutajJAnanI prApti thatI nathI. mATe samyagdarzananI prApti pachI athavA tenI hayAtI sudhI athavA tyAMthI patita thaIne jyAM sudhI mithyAtva guNaThANe na Ave tyAM sudhI keI paNa jIvAtmA narakanuM AyuSya bAMdhI zakatA nathI. tyAre A cAlu praznottaramAM samajavAnuM ke koI jIvAtmAe mithyAtvanI avasthAmAM AraMbha-samAraMbhane laIne narakAyuSya bAdhyuM hoya ane pachIthI samyaktvanI prApti thaye chate paNa te jIvAtmA narakagatimAM jaI zake che. mATe ja kahevAyuM che ke - zreNika jevA tuma guNarAgI, te e karmanI beDI na bhAMgI." avadhijJAnI devane jIva devalekamAMthI sIdhe kAraNabhAve narakamAM jato nathI, paNa manuSya ke tiryaMca jIvane tapazcaryAdi kAraNe avadhijJAna thayuM hoya te paNa cAritraguNanI zuddhinA
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 mu' : uddezaka-1 103 abhAve narakagatimAM javAnI saMbhAvanA che. matijJAnI AtmA cAhe game teTalA buddhizALI hAya, tarkavAda dvArA bIjAne parAsta karanArA hoya, athavA game tevA vikaTa prasaMgeAmAM paNa potAnI buddhi dvArA rastA zeAdhI kADhanAra hoya te paNa kri te cAritrazuddha nathI te temane paNa narakanI saMbhAvanA che. cakSudanI jIve narakamAM jatA nathI. kemake te bhavapUrNa thatAM cakSurindriyane paNa tyAga avazya bhAvI hAvAthI catudarzI nI jIvane naraka nathI. teA paNa eTaluM samajavAnuM ke AMkha bhale lIMbunI phADa jevI ke kAjala AMjelI heAya, kAna paNa lAMbA hAya, jIbha paNa sArI hAya, sparzendriya mAkhaNa jevI mulAyama heAya te paNa temanA viSayeAnA bhAgavaTAmAM cAritranI zuddhinA khyAla rAkhavAmAM na Ave teA indriyA bhale AvatA bhave sAthe na Ave te paNa AtmAne teA naraka gati ja zeSa rahevA pAmaze. jyAre acakSudaOnIne naraka kahI che. ahIM acakSudanathI indriya nirapekSa sAmAnya upayAga pratipAdya che. ane narakamAM utpatti samaye tenA sadbhAva rahe che; mATe acakSudIne naraka che. adhidezanI AhAra, bhaya, maithuna ane parigrahasa'jJAnA mAlikA kApAta lezyAnA samaye AyuSyabaMdha kare teA ratnaprabhA pRthvImAM utpanna thaze. purUSaveda ke srIvedanA svAmIone naraka nathI paNa napusakavedIne naraka che. krodhI, mAnI, mAyI, lebhI jIve narakamAM jAya che. jyAre pAMce indriyaiA maraNeAttara sAthe rahetI nathI. mATe indriyApayukta jIvA narakamAM jatA nathI ane nAindriya mana rUpa hAvAthI bhAva mananA mAlika narakamAM jAya che. narakamAM
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 utpanna thatA jIva aparyApta hAvAthI mana, vacanavALe na hAvAthI manAyegI, vacanayeAgI narakamAM jatA nathI. paNa sUkSma zarIra sadaiva sahacArI hAvAthI kAyayeAgIne naraka kahI che. tema sAkArApayeAgI ke anAkAropayogI jIva paNa narakamAM jAya che. saMkhyA saune mATe jaghanyathI ekathI traNa sudhI ane utkRSTathI sa`khyAta jANavI. --narakAmAM utpAdaka nAmaka viSaya samApta. unA viSayaka vaktavyatA :- ratnaprabhA nAmanI pahelI naraka bhUminA sa`khyAta yeAjanavALA 30 lAkha narakAvAsAmAMthI eka samaye narakAyuSya pUrNa karI keTalA jIvA bahAra nIkaLe che, eTale narakamAMthI bahAra AvanArA jIvA keTalA ? ahIM paNa utpAdanI jema 39 prakAra vaDe nirNaya karavAnA che. praznanA uttara ApatAM bhagavate kahyuM ke, * he gautama ! utpAdanI jema jaghanyathI eka, be ke traNa jIvA ane utkRSTathI saMkhyAta thavA eka samayamAM kApAta lezyAvALA, kRSNa ane zukalapAkSika ane sattI jIvA narakabhUminA tyAga karI bahAra Ave che. jyAre asanI jIvAnI unA eTalA mATe nathI ke, te parabhavanA prathama samaye ja thAya che, ane nAraka jIvA tyAMthI marIne asattI bhava karatA nathI. bhavasiddhika, abhavasiddhika, matijJAnI, zrutajJAnI, narakanI jema jANuvA. paraMtu narakagatinA AyuSyakSayanA samaye vibhaga jJAna ane cakSudAnanA abhAva hAvAthI utanA
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM uddezaka-1 165 nathI. acakSudarzananA cha tathA avadhidarzananI AhAra, bhaya, mithuna ane parigraha saMgrI, puruSa, strI ane napuMsaka vedI tathA cAre kaSAyI jIve paNa kApata lezyAnI jema samajavA. jyAre pAMce Indriya payukta onI Indriye tyAM ja samApta thaI javAnA kAraNe udvartanA nathI. neIndriya, kAyamI (kArpaNa zarIranI apekSAe) tathA sAkAra ane anAkArapagI che narakathI udvartita thAya che paNa mAgI, vacanagI jenuM udvartana nathI. nAraka jIvonI narakamAM keTalI saMkhyA : he prabhe! pahelI bhUminA saMkhyAta janavALA 30 lAkha narakAvAsamAM nAraka jIve keTalI saMkhyAmAM che? arthAt utpAda ane udvartanAmAM kahelA 39 prakAranA cha nIce lakhelA bhedamAM keTalA che? (1) anaMtaro papatraka-naraka gatimAM utpanna thavAnA prathama samayanA nAraka cha keTalA? (2) paraMpare55nnaka-utpanna thaye be samayathI vadhAre samaya thayo hoya te ja keTalA? (3) anaMtarAvagADha-vivakSita kSetramAM prathama samayamAM avagADha eTale hAjara keTalA? (4) paraMparAvagADha-vivakSita kSetramAM paraMparArUpe jemanI hAjarImAM be samayAdi thayA heya. (5) anaMtAhAra-narakamAM janma samaye ja AhAra lenArA keTalA ?
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'graha bhA. 3 (6) para parAhAra--e Adi samayAmAM AhAra lenArA keTalA ? (7) ana'tara paryAptaka-prathama samaye paryAptaka keTalA ? (8) paraMparA paryAptaka---e Adi samayAmAM paryAptaka keTalA ? (9) carama zarIra--anaMta saMsAramAM paribhramaNa karatA A naraka gatine bhava jemanA aMtima che, eTale ke narakamAMthI nIkaLIne siddhazilA prApta karanArA keTalA ? (10) acarama zarIra--vadhAre bhava karanArA keTalA ? anaMta saMsAranI anaMta mAyAne pratyakSa karanArA anatajJAnI bhagavAna mahAvIrasvAmIe kmAbhyuM ke, 'he gautama ! ratnaprabhAnA saMkhyAta yAjanavALA 30 lAkha narakavAsAmAM kApAtalezyA, kRSNapAkSika, zulapAkSika ane saMg2I nAraka sakhyAta hAya che. jyAre asasI nArako kayAreka hoya che, ane kayAreka nathI hAtA. jyAre hoya che tyAre jadhanyathI eka be ke traNa ane utkRSTathI saMkhyAta heAya che. kemake narakamAM jatAM pahelAM asanI hAvAthI aparyAptaka avasthAne laIne asa'nI kahyA che. mATe temanI sakhyA alpa che. bhavasiddhika, abhavasiddhika, matijJAnI, zrutajJAnI, avadhijJAnI, matiajJAnI, zrutaajJAnI, vibhagajJAnI, cakSudanI, acakSudazanI, adhi dezanI, cAre saMjJAnA jIvA, napusakavedI ane krodha kaSAyI jIvA sakhyAta che. jyAre purUSavedI ane strIvedI jIvA hAtA nathI. mahA bhayaMkara pApakamene karanArA jIvAne narakamAM napusaka veda ja bhogavavAnA hAya che. tathA temane mArakUTa, vera
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 mu' : uddezaka-1 167 viredha, kammanA udaya heAvAthI krodhanI sa`bhAvanA heAya che. paNa mAna kaSAya kAika samaye hAya che ane kAika samaye nathI hAtA. pratyakSa dekhAtA A saMsAramAM paNa ApaNe anubhavI rahyA chIe ke bhaya'karamAM bhayaMkara pApakamAM bhAgavanArA ke pApakarmonI uddIoNmAM pUrNa masta rahenArA jIvAne mAna-apamAna ke svamAna jevuM kaMi hAtu nathI. (1) gaNikAka parastrIgamana ke parapurUSagamana karanArane peAtAnA purUSatvanuM ke strItvanu, khAnadAna ke dharmanuM svAbhimAna hoya evu` koie joyuM che ? (2) kasAikhAne ke peAtAnA gharamAM bakarAM, gheTAM, kukaDA Adi janAvarono vadha karanArA kasAI, zikArI, zarAbI, jugArI, ramI ramanArA zrImata putrA Adi jIvAtmAomAM svAbhimAna jevuM kaMi paNa dekhAya che kharuM ? kevaLa mithyAbhimAna kadAca dekhAya che. (3) kheATAM tAlamApa-vyAjanA dhadhA karanArAemAM, dANucArI ke rAjya virUddha karyAM karanArAomAM tathA kasAI, zarAkhI durAcArIo sAthe vyApArAdi karavAmAM jIvana yApana karanArAemAM potAnA AyatvanuM, jainatvanuM rati mAtra paNa abhimAna hAya che evu koie joyu ? kayAMya paNa anubhavAya che? kevaLa mithyAbhimAna, haThAgraha, durAgraha, samAjamAM bhAMgatADa karavAnA kulakSaNA sivAya bIjuM kaI paNa kAI joI zaketu nathI. ItyAdi udAharaNAthI jANI zakAya che ke tevA jIvAtmAe manuSyabhava pUrNa karIne jyAre narakagatinA atithi banyA
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1deTa zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 hoya che tyAre temane abhimAna kyAMthI hoya? athavA hoya te paNa apratyakSa hoya che. mAyI ane lebhI pAMce IndriAnA uparyukta cha saMkhyAta hoya che. nAidriya jIva asaMsInI jema samajavA. maneyegI, vacanagI, kAyAgI sAkArepayukta ane anAkAropayukta jI prathama pRthvImAM eka thI saMkhyAta sudhI hoya che. anaMtare payukta cha asaMsInI jema samajavA. - paraMparapayukta nArake saMkhyAta che. A pramANe anaMtarAvagADha anantarAhAraka, tathA anantara paryAptaka che paNa asaMjJInI jema samajavA, ane paraMparAgADha, paraMparAhAraka tathA paraMparAparyAptaka jI kAtilezyAnI jema samajavA. asaMkhyAta jana vistRta ratnaprabhAnuM varNana. ratnaprabhA pRthvInA asaMkhyAta jana vistAravALA 30 lAkha narakAvAsamAM, utpAda, udvartana ane sattAnA traNe AlApamAM jaghanyathI eka be ke traNa ane utkRSTathI asaMkhyAta nArake samajavA. te kApata lezyAthI laIne anAkAropayukta sudhInA 39 bhedanA pUrvavat samajavA. kevaLa avadhijJAnI ke avadhidarzanI che prAyaH karIne tirthakara hevAnA kAraNe temanA traNeya AlApomAM saMkhyAta zabdane prameya kare. kemake - tIrthakare asaMkhyAta nathI hotA paNa saMkhyAta hoya che. zarkarA prabhAthI tamastamaprabhA sudhInuM varNana uparyukta pramANe jANavuM. asaMjJI cha ratnaprabhAthI AgaLa jaI zaktA nathI. mATe traNe AlApa zarkarA prabhAmAM hotA nathI.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM uddezaka-1 169 manane prApta thayelA paMcendriya manuSya pAse talavAra, bhAlA Adi za karatAM paNa "mana" meTAmAM moTuM ane bhayaMkara zastra manAyeluM che. jethI tenA pApe manuSya TheTha sAtamI naraka bhUmi sudhI paNa jaI zake che. asaMzI jIvane mana hatuM nathI, mATe teo je narakamAM jAya te pahelI naraka bhUmithI AgaLa jaI zakatA nathI. A badhI bAbate khyAlamAM rAkhIne ja AdhyAtmika mahApuruSe kahe che ke "zarIra, indriye, veSabhUSA ke bAhyapudgalenA ThaThArAone zaNagAravA karatAM tame tamArA manane ja sAruM ane sAcuM zikSaNa Apaje. jethI saMskRta thayeluM tamAruM mana tamAruM kalyANa karaze. ane tame je sosAyaTI saMsthA ke TrasTanA membara haze tyAM paNa AdhyAtmikatA utpanna karI zakaze." anyathA kusaMskArI, durAcArI tathA mithyA mehamAyAthI vAsita tamAruM mana tamane IrSALu, krodhI, maithunI, parigrahI, mAyAvI, prapaMcI, kalezita banAvaze. jethI tame tamAro nAza netarazo ane je saMsthAnA tame sekreTarI, presiDenTa, meMbara, khajAnacI ke sAmAnya saMcAlaka haze te paNa te saMsthAne sarvathA DUbADI devAnuM pApa tamArA mAthA para Avaze. ane te pAponA kAraNe naraka tarapha prasthAna karatAM tamane ekeya saMsthA, TrasTa paNa rokI zakaze nahi. vAlukAprabhA pRthvInA 15 lAkha AvAse che. temAM kApata ane nila lephsAnA mAlikane utpAda che. paMkaprabhA pRthvInA 10 lAkha AvAsomAM avadhijJAnI ane avadhi darzanInI uvartana hotI nathI, kAraNa ke sAmAnya rIte tIrthakarane jIva avadhijJAnI hoya che. te mATe temane mATe cethI narakabhUmimAM utpAda paNa nathI ane udvartanA paNa nathI.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 rAvaNe tIrthakara gAtra bAMdhyuM nathI ? ghaNu sthaLe "rAvaNe aSTApada tIrtha para tIrthakaragetra bAMdhyuM " je kahevAyuM che te sAmAnya prakAre samajavuM. paNa nizcayAtmaka rUpe nahi ja. kemake dvAdazAMgImAM sarvazreSTha bhagavatIsUtranA anusAra tIrthakaragetra bAMdhele jIvAtmA thI narakamAM jato nathI ane tyAMthI bahAra AvIne tIrthakarapada meLavatA nathI. rAvaNa ane lakSmaNa atyAre cethI narakamAM che. bIjI vAta e che ke kSAyika samyakatva meLavyA vinA keI paNa jIva tIrthakaragetra bAMdhatuM nathI. ane rAvaNa haju kSAyika samatvane mAlika banavA bhAgyazALI thaye nathI. kemake tene haju 1516 bha zeSa che. jyAre kSAyika samyakatvane mAlika niyamA trIje bhave mekSamAM janAre hoya che. kRSNa mahArAja pAMcame bhave ane keI ekAda jIvanI apekSAe sAtame bhave paNa mekSa kahevAya che. tethI rAvaNe tIrthakaragotra bAMdhyuM-A vacana kevaLajJAnInA kathananA anusAre kevaLa vyavahAranaye ja mAnavuM. dhUmaprabhAmAM traNa lAkha AvAsamAM nIla tathA kRSNalezyAnA jIve che. tamasmabhAnA 99,995 AvAsamAM kRSNalezyAnA jIve che. sAtamI narakanA pAMca narakAvAsamAM tIvratama kRSNalezyA che, je kALa, mahAkALa, raurava, mahAraurava, ane apratiSThAna nAme saMkhyAta ane asaMkhyAta jana vistRta che, ane samyaktvathI bhraSTa thayelA ivene ja utpAda hevAthI matijJAnI, zratajJAnI, avadhijJAnI janmatA nathI; kemake samyagudarzananA abhAvamAM game teTaluM samyajJAna paNa mithyAjJAnamAM
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-1 171 parivartita thAya che. bezaka, mithyAtvane laIne sAtamI narakamAM gayelA jIvAtmAone nimitta maLatAM punaH samyagdarzananI sabhAvanA rahelI che, ane tyAra pachI temanuM mithyAjJAna pharIthI sabhyajJAna thaI jatu hovAnA kAraNe tyAM paNa matijJAna, zrutajJAna ane avadhijJAnanI sattA sabhavI zake che. he gotama ! ratnaprabhAnA saMkhyAta ceAjanavALA 30 lAkha narakAvAsemAM mizra dRSTivALA jIvAnA utpAda ane urdUna heAtA nathI. paNa sattAnI apekSAe kadAca vidyamAnatA hAI zake che, ane nathI paNa hAtI. heAya te jaghanyathI traNa sudhI ane utkRSTathI saMkhyAta samajavA. lezyA paratve naraka vaktavyatA : jIva mAtrane maratI vakhate je lezyAnA udaya thatA hoya te pramANe sadgati ke durgati prApta thAya che. kRSNa, nIla ane kApAta lezyA durgatidAyaka che, ane teja, padma tathA zukala lezyA sagatiprApaka che. jenu varNana prathama bhAgamAM apAi gayuM che, tema chatAM sa MkSepamAM pharI jANI laie. 1. kApeAta lezyAmAM maranAra pahelI narakamAM jaze. 2. tIvratara kApeAta lesyAmAM maranArane mATe bIjI naraka che. 3. kaIka kApAta ane kaIka nIla vaizyAnA mAlikane mATe trIjI naraka. 4. nIla lezyAnA mAlika ceAthI narakanA atithi che. 5. kaMika nIla ane kaMIka kRSNa lephsAmAM maratA mANusa pAMcamI narake jAya che.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 6. tIvratara kRSNalezyAvALe marIne chaThThI narake jAya che 7. tIvratama kRSNa lezyAvALo sAtamI narake jAya che. tema chatAM paNa judAM judAM nimitte maLatAM, meLavatAM, jevAtAM, anubhavAtAM athavA tevA ja vAtAvaraNamAM rahetA jIvAtmAnA leNyA sthAnake prati samaye badalAtAM paNa rahetAM heya che. tyAre ja nIla ane kRSNa lezvAnA svAmI caMDakauzika nAgarAjane mahAvIrasvAmInA pratibaMdha pachI padma lezyAnI jhAMkhI thatAM ja devalekanI prApti thaI. padma lezyAnA mAlika saMgamadevane kutuhalanA kAraNe azubha lesyA udbhavI ane dayAnA sAgara bhagavaMta zrI mahAvIrasvAmIne jIvaleNa upasargo karavAnI hInavRtti prApta thaI. mATe A badhI vAtane khyAla karIne gautamasvAmInA pUchelA praznane javAba ApatAM bhagavaMte kahyuM ke, "he gautama! lezyAnA adhyavasAyenA kAraNe AtmAmAM paNa zuddhi azuddhinA vicAra AvyA vinA rahetA nathI. anyathA prasannacaMdra rAjarSi sAtamI naraka sudhI zI rIte pahoMce ? ane pAchA kevaLajJAnanA mAlika zI rIte banyA? bhAvazuddhimAM munirAjane gocarI vaherAvatI DozIe eka pachI eka devakane zI rIte sara karyA? ane lezyA badalAtAM DezI pAchA zI rIte paDyA? atyaMta samatApradhAna sAdhakane tame koIka samaye krodhAvezamAM je che? temanAM phaphaDatA heTha, lAla TameTA jevI AMkhe, hAtha pagamAM cAMcalya, ane vadhu AgaLa vadhIe te caravaLAnI DAMDI ja bIjAne mAravA ke dhamakAvavA mATe kAme nathI AvatI? ziyaLane ja dhana mAnanAra sAdhaka jyAre rUpALA ane juvAnIne jhulaNe jhulatAM pAtra sAme AvIne UbhAM hoya tyAre karma
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM uddezaka-1 173 graMthanI gAthAo jIbha para cAlatI hovA chatAM paNa te sAdhakanAM hAtha paga, AMkhanA cALAo sAthe bhASAne vaLAMka keIka samaye jovA jevuM ja hoya che. | mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, "he gautama! A kAraNe ja palezyA, tejezyA ke phalalezyAmAM ramanAra sAdhakane nimitto maLatAM ke nimittonI udIrNanA samayamAM kRSNalezyAdi AvatAM vAra lAgatI nathI, ane kRSNadi azubha lezyAmAM gulAMTa khAte mAnava yadi kaIka samaye saMta samAgama athavA prabhu bhaktimAM besIne masta bane che tyAre te samayanI maryAdA pUratI paNa zuddha lazyAne prApta thatAM ja AMkhanA palakAre pitAne Avate bhava sudhArI levA samartha bane che. ahIM narakane viSaya hovAthI manuSya avatAramAM rahenAre sAdhaka prANAtipAtAdi dravya pApa ane kodhAdi bhAvapApamAM praveza karate te samaya pUratI kRSNAdi lephsAmAM AvIne AyuSyanuM baMdhana kare tenA mATe naraka sivAya bIjuM sthAna nathI. A kAraNe ja uttarAdhyayana sUtramAM kahevAyuM che ke, "gautama ! e mArA dIrdhAyuSyamAn gautama! tuM eka samaya mATe paNa pramAda karIza nahi." parama dayALu bhagavAna mahAvIrasvAmInI sUkSama ane svaccha buddhithI grAhya pavitra vANI sAMbhaLIne gautama Adi parvadA atIva prasanna thaI ane pitAne sthAne gaI. A zataka 13ne pahele uddezo pUrNa che.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtanA 13 muM : uddezaka-2 devaloka saMbaMdhI varNana: gautamasvAmIe, "he prabhe ! deva keTalA prakAranA che?" e prazna prabhu mahAvIrasvAmIne pUchayo, tenA pratyuttaramAM bhagavaMte kahyuM, "deve cAra prakAranA che. (1) bhavanapati, (2) vyaMtara, (3) jyotiSI, (4) vaimAnika. 18000 jananI jADAIvALI prathama bhUminA daza hajAra jana nIce gayA pachI bhavanapatinA bhavane che. tenA daza bhedo che. asurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, agnikumAra, vighukumAra, udadhikumAra, dvIpakumAra, vAyukumAra, dizAkumAra, ane svanitakumAra. tathA vAnavyaMtara ATha prakAranA, jyotiSIka deve pAMca prakAranA, vaimAnika deve bAra prakAranA, raiveyaka de nava prakAranA ane anuttara vimAne pAMca prakAranA che. prathama vistRta carcA thaI gaI che. gautamasvAmInA praznathI bhagavaMte kahyuM ke, "asurakumAronA 64 lAkha AvA saMkhyAta ane asaMkhyAta ejanavALA che. je sauthI nAnA bhavane che te jambudvIpa jeTalA moTA che. vacalA saMkhyAta janana ane zeSa bhavane asaMkhyAta yajananA samajavA. utpAda mATenI vakatavyatA : bhagavaMte kahyuM ke, "pahelA uddezAmAM nArake mATe je kahevAyuM che, te pramANe ahIM paNa samajavuM. arthAt lezyAthI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-2 175 lai anAkArApayukta sudhI jaghanyathI eka, be, traNa, ane utkRSTathI sakhyAta tathA asaMkhyAta samajavA. mAtra napuMsaka vedanA mAlikonA utpAda devaleAkamAM nathI. ' kemake devabhUmi puNya ane lagabhUmi hovAthI ahIM puruSaveda ne strIvedana svAmIe ja janme che. urdUnA mATe samajavAnu ke asaMjJI jIvA paNa devalAkamAMthI urtita thAya che. kAraNa ApatAM bhagavaMte pharamALyu ke ' asurakumArathI laine badhAe bhavanapati vyaMta, jyAtiSIe ane pahelA tathA bIjA devaleAkanA deve viSayavAsanAmAM atyanta laMpaTa banyA hAya tee bhAgakama mAM tatkAlIna puNya karmAnuM devALuM kADhI nAMkhyu hAvAthI tyAMthI cyavane asa'nI pRthvIkAyikAdimAM utpanna thAya che, jyAMthI keTalIye tI kara paramAtmAenI cAvIzIe pUrNa thavA chatAM paNa ahAra nIkaLI zakatA nathI. te tIrthaM kara paramAtmAe paNa devayAninA vatAra pAmIne tIrthaMkara thAya che paraMtu nikRSTa devayeAnimAMthI urtita thatA nathI. ane adhidanI jIvA je prAyaH karI temanI urdUnA niSedha karAyelI che. tyAga karI manuSyAasurakumAra jevA mATe avidhajJAnI tIrthaMkara hAya che asurakumAra devalAkamAM sIvedaka ane purUSavedaka jIve saMkhyAta kahyA che. devalokamAM lAbhakaSAyI jIvA heAya che paraMtu krodha mAna ane mAyA kaSAyavALA jIvA kayAreka hAya che ane kayAreka nathI heAtA. jo hAya teA jaghanyathI eka-be ke traNa ane utkRSTathI saMkhyAta hAya che. kRSNa, nIla, kApAta ane tejolezyA A cAra lephsAonI sadbhAvanA che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 asaMkhyAta jana vistRta asuravAsamAM utkRSTathI asaMkhyAta samajavuM, zeSa narakanI jema. AvAsanI saMkhyA : uttara dizAmAM dakSiNa dizAmAM kula saMkhyA asurakumAra 30 lAkha 34 lAkha 64 lAkha nAgakumAra 40 lAkha 44 lAkha 84 lAkha suvarNakumAra 34 lAkha 38 lAkha 72 lAkha vAyukumAra 46 lAkha 50 lAkha 96 lAkha zeSa sarvemAM 36 lAkha 40 lAkha 76 lAkha pRthvInI aMdara rahelA merUparvatanI apekSAe bhavanapati enA AvAse paNa uttara dizA ane dakSiNa dizAmAM vaheMcAI javAthI A bhedo paDyA che. vAnagaMtonA AvA asaMkhyAta lAkha kahyA che ane temane vistAra saMkhyAta janane che, paNa asaMkhyAta yejanane nathI. temAM paNa je sauthI nAnA che te bharatakSetra airAvata kSetranI samAna para6 janana che. madhyanA mahAvidehakSetra tulya che ane sauthI meTA AvAse jambudvIpa jeTalA meTA che, tathA utpAda, udvartana ane sattAviSayaka varNana asurakumAranI jema samajavuM. tiSa denA AvA asaMkhyAta lAkha kahyA che. utpAda, udvartana ane sattA vyaMtaronI jema jANavI. mAtra A deve tejalezyAnA svAmI ja jANavA. .
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 177 zataka 13 muMH uddezaka-2 saudharma devalekanA 32 lAkha vimAnavAsa, saMkhyAta ane asaMkhyAta yejanavALA jANavA. traNe AlApake pUrvavat jANavA ane avadhijJAnanA svAmI tIrthakaranuM cyavana vizeSamAM samajavuM. kemake tIrthakara vaimAnika devalethI cavIne mAnavazarIra dhAre che. asaMkhyAta jana vistAravALA vimAnavAmAMthI avadhijJAnI ane avadhidarzanI asaMkhyAta nahi paNa saMkhyAta pramANamAM eNve che; kemake tIrthakare saMkhyAta hoya che. IzAnasanakumAra paNa pUrvavat jANavA. mAtra sanakumAra nAmanA devakamAM strIvedake utpanna thatA nathI, temaja asaMjJI jIve paNa tyAM heta nathI, kemake A devalekamAM saMsI jIve ja utpanna thAya che ane udvartita thAya che. | mAhendra, brahmaleka, lAntaka, mahAzuka, ane sahastrAra paryata kalpamAM paNa pUrvavat jANavuM ane bAre kapamAM vimAnanI saMkhyA "salatIrtha" sUtrathI jANavI. pahelA bIjAmAM tejalezyA, trIjAthAmAM ane pAMcamA kalpamAM pAlezyA ane tyAra pachI zukalezyA hoya che. AnatamAM 400 vimAnavAse saMkhyA ane asaMkhyAta jananA che ane AraNa askRtamAM 300 vimAnAvAse che. civeyakamAM 318 che ane anuttaravimAne pAMca kahyAM che. vizeSatA eTalI jANavI ke anuttara vimAnamAM kRSNapAkSika, abhavasiddhika, mati-ajJAnI, zruta-ajJAnI ke virbhAgajJAnIne upAda nathI, cyavana nathI ane sattA paNa nathI. - zataka 13no udeze bIje pU. A
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13muM : uddezaka-3 devenI paricAraNA : - cAre nikAyanA deve maiithuna saMjJAnA mAlika hevAthI temane paNa paricAraNA (maithuna) heAya che, jenuM varNana pahelA bhAgamAM AvI gayuM che, tethI tyAM ja joI levAnI bhalAmaNa che. nArake je samaye narakamAM utpanna thAya che te ja samaye AhAra le che ane zarIranI racanA kare che. paricAraNA mATe prajJApanAsUtranuM 34muM pada jevAnI salAha che. A zataka 13 no uddezo trIje pUrNa. maka
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13muM : uddezaka-4 narakagatinI vizeSa vaktavyatA : narakabhUmie sAta che. sauthI chellI sAtamI narakabhUmimAM pAMca AvAse che te A pramANe-kALa, mahAkALa, raurava, mahAraurava ane apratiSThAna, chaThThI narakabhUminA AvAso karatAM sAtamInA AvAsa laMbAI ane paheALAInI apekSAe vadhAre vistRta che. kSetra vizALa che mATe vadhAre avakAzane anubhava kare che. sAtamI narakamAM nArakonI saMkhyA echI che kemake chaThThI bhUmimAM bIjI gatiemAMthI AvanArA jIveAnA praveza cAlu che tyAre sAtamI mATe badhAye jIvAnA praveza nathI. tethI chaThThI karatAM sAtamInA nArakA ochA che. tethI eka bIjAnuM saMghaTTana nathI, pIDana nathI ane dhakkAmukkI paNa nathI. tema chatAM sAtamInA nAra mahAkI, mahAkriyAvata, mahA AzravavALA ane mahAvedanA bhAgavavAvALA hoya che. kAraNamAM jag2ALyuM che kemahAka jIvA : manuSyAvatAramAM ke matsyAvatAramAM te jIvAe meAha, mAyA, kAma, krodha AdinA kAraNe mahA bhaya'kara cIkaNAM ane nikAcita kAM khAMdhelAM che ane je prakAre karmAM upAjelAM huMya te pramANe narakamAM jaIne paNa teo mahAkarmI heAya che. ' tAMdula ' eTale ' cAkhA-cAvala ' tenA jeva uN zarIra dharAvanAra tAMdula matsya moTA samudramAM magaramacchanI AMkhanI pAMpaNa upara ja janme che. chatAM paNa mAnasika vicAradhArAe atyaMta filai
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 6 hovAnA kAraNe bagAsAM khAvAnA samaye magaramacchanA mukhamAM asakhya mAchalAM praveze che ane bagasu pUru thatAM te mAchalAM pAchAM bahAra nIkaLI jAya che. divasamAM keTalIyevAra bananArI A svAbhAvika kriyA che. paNa ' telInu tela baLe ane musAbhAInu peTa phATe ' A nyAye mahAbhayaMkara kRSNa lezyAnA svAmI banele tAMdula matsya vicAre che ke, A magaramaccha keTalA bevakupha che ? ALasuno pIra che ? prayatna vinA bagAsAM mAtrathI ATalAM badhAM mAchalAM peTamAM gayAM paNa A bhAI sAhebe eka paNa mAchaluM khAdhA vinA pAchAM ekI dIdhAM. AnA sthAne huM hAuM tA eka paNa mAdhyuM jIvatu na rahe. A bicArA cokhAnA dANA jevA zarIravALA tAMdula matsyane bagAsuM AvIne keTalu Avaze ? hAthInA bagAsAMnI tulanAmAM kIDInuM bagAsuM keTaluM ? chatAM paNa kevaLa mananI AvI vicAraNA karI sAtamI naraka bhUmimAM jAya che. tyAre devadula`bha manuSyaavatArane meLavIne jee pUrI jiMdagI sudhI amaryAdita parigraha, maithuna, mAyA, prapacAdi kAryAMne mATe mana dvArA judI judI ceAjanAe karI rahyA hoya, jIbha dvArA te kAryAMne prAtsAhana daI rahyA hoya ane zarIra pApakAryoMmAM pUrNarUpe masta baneluM hAya, tevA jIvA Atta dhyAna ane raudradhyAnamAM marIne sAtamI narake jAya che. mATe ja kahevAyuM che ke te jIvA bhayaMkara karmAMnA mAlika hAya che. d mahA kriyAvALA : je mahAkamI hAya che te mahA kriyAvALA paNa hAya che, kemake je paddhatie karyAM karyAM hAya che te jIvAnI kriyAe paNa mArakATa, vaira-virodha ane dveSapUrvaka ja hAya che,
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 zataka 13 muM uddezaka-4 mahA AThavavALA : ane jemanI kriyAo kharAba hoya che teo pharIthI pApakarmo upArjavA mATe ja prayatnazIla hoya che. jema sArAM karmonI mAyA badhAya che tema pApakarmonI paNa mAyA baMdhAya che. ghaNuM jene ApaNe jANIe chIe ke teo nirarthaka-sAva nirarthaka vRttio ane pravRttio karatA ja rahe che. amuka prasaMge jUThuM. bolavAnI AvazyakatA nathI chatAM mAthuM mArIne paNa TADhA paheranAM gappAM mAratA ja hoya che. kaMI paNa levA devA na hovA chatAM eka-bIjAne dhamakAvavA, mAravA ke khADAmAM nAkhavA mATe sAva navarA ja hoya che. mahA vedanAvALA : sAtamI narakanA nArakonI vedanA eTalI badhI tIvra hoya che ke vedanA bhegavatAM pahelAM DaranA mAryA 500 dhanuSya sudhI upara uchaLe che ane cAre bAjunA bhayane kAraNe kaMpAyamAna thAya che. chaThThI bhUmine nArake karatAM saptama bhUmine nArake alpa saddhi ane dIptivALA hoya che. chaThThI narakamAM 99995 narakAvAse che ane sAtamI karatAM vadhAre che hevAthI saMkaDAmaNa Adine vadhAre bhegavanArA hoya che. bIjI narakanA jI pahelI karatAM vadhAre duHkhI paraMtu trIjI karatAM ochA duHkhI hoya che. tevI rIte chaThThI narakane jIve sAtamI karatAM ochA duHkhI che ane pAMcamI karatAM vadhAre duHkhI che. sparza dvAra : gautamasvAmInA praznathI bhagavaMte kahyuM ke, prathama bhUminA nArake
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA.3 pRthvIkAyika, aprakAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika saMbaMdhI aniSTa, akAnta, apriya, amanejJa ane amanema Adi sparzIne anubhava karanArA che. zeSa nArake mATe paNa jANavuM. kevaLa bAdara tejaskAyika che manuSya lekamAM ja hoya che ane sUkSma tejaskAyika jIve sparzendriya dvArA agrAhya hoya che, mATe tejaskAya jevI bIjA prakAranI uSNatA je paramAdhAmIothI utpAdita hoya che tene sparza samaja. parighi dvAra : ratnaprabhAnI paridhi (sthULatA) zarkarAmabhA karatAM vadhAre che ane pUrva, pazcima, dakSiNa tathA uttara vibhAgamAM laMbAI ane pahoLAI nAnI che. kemake ratnaprabhAne AyAma vidhvaMbha (laMbAI ane pahoLAI) eka rajU pramANa che. ane zarkaraprabhAne AyAma viSkabha tenAthI vadhAre che. ratnaprabhAnI jADAI eka lAkha eMzI hajAra jananI che ane zarkaraprabhAnI eka lAkha batrIsa hajAra jananI che, tethI ratnaprabhA karatAM zarkaraprabhA nAnI che paNa laMbAI pahoLAImAM vadhAre che. nirayAnta dvAra : sAte naraka bhUmiomAM je narakAvAse che tenI AsapAsa je apakAyika, tejasUkAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika jIve che te paNa mahAkarma, mahAkiyA, mahAAzrava ane mahAdanAvALA che. yadyapi pitapotAnAM nAma karmane laIne che te te sthAne mAM janma dhAraNa kare che tema chatAM paNa temanAM pUrvabhavIya karme mahAbhayaMkara vairavALA hoya che. ISya,
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM uddezaka-4 183 dveSa, prapaMca AdinA kAraNe mahAraudra ka upAjya hoya che, tethI akathanIya vedanAo bhegavavAne mATe te te sthAne janma lIdhA vinA chUTakAre nathI. jemake -apakAya sthAvara nAma karma eka sarakhuM hovA chatAM paNa keTalAka aprakAyika jIva gaMgA zatruMjaya Adi pavitra sthAnamAM janme che jethI tyAMnuM pANI vItarAga devenA abhiSeka mATe tathA dIna-duHkhI mANasane pIvA mATe, nhAvA mATe ane bIjA paNa kAmamAM Ave che. jyAre narakabhUmimAM utpanna thayelA te jIvanAM puNyakarmo ghaNA ja ochA hovAthI tyAMnuM pANI nArakone mATe gaMdu banI jAya che jethI nArake bicArA tarasa maTADI zakatA nathI ane ukaraDAnuM pANI gaMdakI phelAvavA sivAya bIjA zA kAmanuM ? tejaskAya che rasaI pakAvIne paNa saune tRpta kare che jyAre davadAha vananAM vanane te bALe che sAthosAtha seMkaDe hajAre trasa jene paNa matane ghATa utAre che. vanaspatikAyanA saMsArane tame joI zake che? sarvataMtra svataMtra keInI paNa bAdhA vinAnA keTalAka AMbAnA, keLa AdinAM jhADe (vRkSe) bagIcAmAM zobhA vadhArI rahyAM hoya che tyAre amuka sthaLe rahelA AMbAnA jhADanI lagolaga be-traNa bAvaLiyAnAM jhADa paNa UbhelAM hovAthI vArevAre tenI zULe AMbAnA pAMdaDAMone vIMdhI rahI hoya che. athavA amuka bAjunAM pAMdaDAM nirAbAdha hoya che te jhADanI bIjI bAjunA pAMdaDAMo bAvaLanI zULathI pIDita hoya che, ItyAdika saMsArane joyA pachI ja bhagavAna mahAvIrasvAmInI vANInI yathArthatA ApaNe jANI zakIe chIe ke, "pApa ane puNyakarmanAM camatkAre kevA vicitra hoya che?" je pratyakSagamya che. pratyakSa dekhAtA A lekamAM paNa ghaNuM vanaspationI
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 AsapAsa kAMTAnA jhADa UgelAM hoya che athavA tevAM gaMdA sthAnamAM ugelI hoya che ke tene upaga muddala hotuM nathI, mATe kahevAyuM che ke narakabhUmimAM utpanna thayele apakAya, agnikAya, vAyukAya ke vanaspatikAya, mahAkamI, mahAAzravI, mahA kiyAvaMta ane mahA vedanAvALe hovAthI tyAM rahIne paNa pApakarmone upArjana karanAre hoya che. madhyadvAra vakatavyatA : prazna-kayA lekanuM madhya kyAM AvyuM che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke ratnaprabhA pRthvInA AkAzAntara asaMkhyAta bhAganuM ullaMghana karatAM je sthAna Ave te lekanI laMbAI pahoLAIne madhyabhAga che." paMkaprabhA nAmanI cethI naraka pRthvInA AkAza khaMDanA ardhabhAga karatAM kaMIka vadhu bhAgane oLaMgavAthI je pradeza Ave te alakane madhyabhAga che, eTale ke meranI madhyamAM racaka pradezanI nIce 900 jananuM aMtara kApyA pachI adheleka Ave che, je sAta rajU pramANathI vadhAre che, tene madhyabhAga ceAthI ane pAMcamI pRthvInA madhyanuM avakAzAntara ardhAthI vadhAre oLaMgyA bAda alakane madhyabhAga Ave che." sanakumAra ane mahendra kalpanI upara ane brahma kalpanI nIce riSTa vimAnanuM pratara che, temAM ja UrdhvakanI laMbAIne madhyabhAga che. sArAMza ke merU parvatanA rUcaka pradezathI jana UMce Urdhaleka Avela che. tene vistAra sAta
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-4 185 rajU karatAM cheDe eche che tene madhyabhAga riSTa nAmaka prataranI samIpamAM che." jabUdvIpamAM merUparvatanA samamadhyabhAgamAM ratnaprabhA pRthvInI upara nIcenA be kSudra pratanI samIpamAM tiryalekanI laMbAIne madhyabhAga che. sArAMza ke ratnaprabhAnA ratnakAMDamAM sarva sudraka be pratara che, temAMthI je uparanuM pratara che tyAMthI Urthelekane prAraMbha thAya che, ane nIcenuM je pratara che tyAMthI alakane prAraMbha thAya che. A baMne kSudra pratAnI pAse aSTa pradezika rUcaka che je tiryaphalekane madhyabhAga kahevAya che. A aSTa pradezika rUcakamAMthI pUrva dizA, AgneyI dizA, dakSiNa dizA, naiRtya dizA, pazcima dizA, vAyavya dizA, uttara dizA, IzAna dizA, Urdhva dizA ane adizAnI prAdurbhuti thAya che. dividika pravahadvAra vaktavyatA eTale ke pratyeka dizA-vidizAnuM udgama sthAna kayuM? tenI AdimAM pradeze keTalA? AkAra ke? Adi prazno che ane uttare che. te saMkSepathI nIce pramANe che. aindrI eTale pUrva dizAnI prAdurbhuti rUcakathI thAya che, eTale ke pUrva dizAnI dimAM rUcaka che. AdimAM be pradeza hevAthI te pUrva dizA Dhipradezettara che. lekanI apekSAe asaMkhyAta pradezavALI che, alekanI daSTie anaMta pradeza che. lekanI apekSAe sAdi ane avasAna sahita che, alekanI apekSAe sAdi ane paryAvasana rahita che. mRdaMganA AkAravALI che, alekanI apekSAe gADAnA AgaLanA bhAganA lAkaDA zakaTIdhi AkAre che.
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 AgneyI dizAnI AdimAM rUcaka che. eka pradeza tenI AdimAM che. AkAra muktAvali jevA che. zeSa krizA ane vidizAe pUrva ane AgneyInI jema jANavI. parivartanaDhAra vakatavyatA :- 186 - huM prabhA ! leAka zuM kahevAya ? e prazna che. javAmamAM bhagavaMte kahyuM ke, 'A leka paMcAstikAya che eTale ke AkhAye brahmAMDa( leAka )mAM astikAyA pAMca sakhyAmAM che. temanI vidyamAnatA jyAM hAya te leAMka che. 1. dharmAstikAya, 2. adharmAstikAya, 3. AkAzAstikAya, 4. jIvAstikAya, 5. puddagalAstikAya. AmAM jIvAstikAyane cheDI bAkI badhA ajIvA che. dharmAstikAyanI sadbhAvanAmAM jIva mAtra gamanAgamana ( eka sthAnethI bIje javuM te gamana ane pAchuM AvavuM te Agamana. ) karI zake che. dharmAstikAyanA abhAvamAM gamanAgamana zakaya nathI. A uparAMta khelavAnI kriyA-netra ughADavAnI kriyA tathA mana, vacana ane kAyAnI pravRttimAM dharmAstikAyanA upakAra che. ' gar kUlaneLa'ghammathiANu ' eTale ke jIvAnI ke pudgalAnI gati Adi kriyAmAM dharmAstikAyanI sahAyatA anivAya che. . jIvAne UbhA rahevAnuM, besavAnuM, paDakhuM nahi khadalavAnu ane manane ekAgra karavArUpa tathA AnA jevI sthiratArUpa kriyAmAM adharmAstikAyanI sahAyatA che. TALavo athANu....'
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 mu': uddezaka-4 187 jIva ane ajIva dravyAne Azraya Ape, sthAna Ape te AkAzAstikAya che. jenA eka pradezamAM eka paramANu, e paramANu, se| pudgalaparamANu yAvat skaMdha paNa avAhita thAya che. jema eka rUma( eraDA )mAM ekathI laI ghaNA dIvAone prakAza samAI jAya che, athavA auSadhithI mArelA pArAmAM eka tAlAthI seA tAlA suvarNanA samAveza thAya che, tevI rIte pudgala pariNAmanI vicitratAne lai game teTalA paramANue eka AkAza pradezamAM paNa samAviSTa thAya che. avagAhanA lakkhaNeNa AgAsatthikAe ' matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna AdinA anaMta paryAyAnA upayegane dhAraNa karanAra jIvAstikAya che. vayoga vavo lIve....' " pudgalAstikAyanA sadbhAvamAM jIvamAtrathI audyArika, vaikriya, AhAraka, taijas ane kANurUpa pAMca zarIra, sparzendriyAdi pAMca indriyA tathA mana Adi traNa ceAgeA AdinI pravRtti thAya che. r gahaNa lakkhaNeNa pAggalikAe ' ekAstikAya pradeza sparzadvAra vaktavyatA : dharmAstikAyanA eka pradeza, dharmAstikAyanA keTalA pradeze vaDe pRSTa thAya che? AvI paddhatinA A prazno che ane prabhunA javAkheA che. bhagavate kahyuM ke, dharmAstikAyanA eka pradeza jaghanyathI,
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 dharmAstikAyanA traNa pradezavaDe pRSTa che, lekAnta kaNamAM rahele eka pradeza uparanA eka pradezathI ane AsapA panA be pradeza ema traNathI spaSTa che. jyAre utkRSTathI cAre dizAnA cAra ane urdhva adhaH nA be pradeza ema cha pradezathI spaSTa che. jyAM dharmAstikAyane pradeza che tyAM adharmAstikAyane paNa pradeza hoya che, mATe jaghanyathI cAra ane utkRSTathI sAta adharmAstikAyanA pradeza vaDe spaSTa che. te A pramANe -dharmAstikAyane eka pradeza, adharmAstikAyanA uparanA eka pradezavaDe, AsapAsanA be ane dharmAstikAyanA sthAna para rahelA adharmAstikAyanA eka pradeza ema cAra vaDe spaSTa che. jyAre vadhAremAM vadhAre dharmAstikAyanA eka pradezanI cha dizAmAM rahelA adharmAstikAyanA cha pradeza ane dharmAstikAyanA sthAna para rahelA adharmAstikAyanA eka pradeza evI rIte utkRSTathI sAta pradezo vaDe sparzAya che. AkAzAstikAyanA sAta pradeza vaDe dharmAstikAyano eka pradeza spaSTa che. alekAstikAyane paNa pradeza hoya che. jIvAstikAyanA anaMta pradezo vaDe dharmAstikAyane eka pradeza spaSTa che, kemake eka pradezanI AsapAsa anaMta jIvonA anaMta pradeza vidyamAna hoya che. A ja pramANe pagalAstikAyanA anaMta pradeza vaDe dharmAstikAyane eka pradeza pRSTa hoya che. kemake-tenA anaMta pradeze dharmAstikAyanA eka pradeza para ane tenI pAse diphatrayAdimAM rahe che. aDhI dviIpamAM ja kALa maryAdA hovAthI kALa dravya vaDe keIka samaye dharmAstikAyane pradeza pRSTha hoya che ane keIka samaye nathI hete. A rIte Ane lagatA bIjA vikalpa mULa sUtrathI jANavA.
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM uddezaka-4 189 avagAhanA dvAra : AkAzAstikAyanA eka pradezanA sthAnamAM dharma, adharma ane AkAzane eka eka pradeza ja rahe che. jyAre jIvAstikAya ane pudgalAstikAyanA anaMta pradeza rahe che. kALa dravyane pradeza kadAca rahe che ane kadAca nathI rahetuM. kemake tenI maryAdA manuSyalekamAM ja che. alekAkAzanA ekeya pradezamAM dharma adharma astikAyane eka paNa pradeza avagAhita nathI. tevI rIte jIvAstikAya ane pudgalAstikAya tema ja kALadravyane paNa pradeza nathI. jIvAstikAyane eka pradeza je sthAne rahyo che, tyAM bIjA jIvenA anaMta pradeza paNa rahe che. gugala paramANunA be pradezamAM yadi te baMne pradeze AkAzanA eka pradezamAM rahelA hoya te dharmAstikAyane eka pradeza avagAhe che, ane te baMne paramANu je pradezamAM avagAhita heAya te dharmAstikAyanA paNa be pradeza samajavA. . jyAM dharmAstikAya raheluM hoya che tyAM tene eka paNa pradeza heta nathI. kAraNa ke dharmAstikAya pitAnA samasta pradeze sAthe ja avagADha hovAthI tene ekapaNa pradeza chUTo rahetuM nathI. A pramANe bIje sthaLe kalpI levuM. jIvAvagADha dvAra vakatavyatA che zrI gautamasvAmInA praznathI bhagavate kahyuM ke "he gautama! je sthAna para pRthvIkAyika jI avagA hoya che tyAM bIjA
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 sUma pRthvIkAyika jIve asaMkhyAta avagADha hoya che. jyAM eka hoya che tyAM niyamA asaMkhya hoya che. A pramANe sUkSma apakAyika, tejaskAyika, vAyukAyika che paNa asaMkhyAta hoya che. jyAre vanaspatikAyika jIve anaMta avagADha hoya che. Aja pramANe jyAM apakAyika avagADha hoya che tyAM paNa uparanI jema samajavuM ane jyAM eka vanaspati jIva avagADha hoya che tyAM bIjA anaMta jIvo paNa samajavA. astikAya pradeza : he prabhe! dharmAstikAya, adharmAstikAya ke AkAzAstikAnA je asaMkhyAta pradeze kahyA che temAM puruSe besavAne, uThavAne, paDakhuM badalavAne ke sUvAne mATe samartha hoI zake che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, "gautama ! te pradeza upara koI paNa puruSa besI, UThI ke sUI zake nahi. jemake eka rUmamAM eka, be, se ke hajAre dIvaDAo jagamagI rahyA che te he gautama ! te prakAza upara jema keI sUI zakatuM nathI, besI zakatuM nathI, tevI rIte dharmAstikAyAdinA pradezamAM paNa besI zakAtuM nathI, yAvat sUI zakAtuM nathI. kemake dravya ane pradeze amUrta che. mATe amUrta upara mUrta puruSa yAvat sUI zakatA nathI paraMtu ananta jI avagADha rahI zake che. bahu sama dvAra vaktavyatA leka kayA sthAne samabhAgavALa che? eTale ke hAnivRddhi vinAne che? saMkIrNa che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, "ratnaprabhAnA uparanA
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 zataka 13 muM uddezaka-4 adhastana prataro je sau karatAM laghutara che, eka rajU pramANa che ane tirya... lekanA madhyavartI che te saMkIrNa bhAga che. brahmaleka je leka rUpe zarIranI ke je che te vigrAhika vaka bhAga che. loka saMsthAna : supratiSThita AkArane leka che ane tiryaleka sauthI nAna che. 1800 jananI laMbAI che. tenA karatAM urva leka sAta rajU karatAM kaMIka nyUna hevAthI meTo che. ane sauthI meTo adhe leka che, kemake te sAta rajU karatAM kaMIka vadhAre che. jaya zataka 13 no uMdI cotho pUrNa. e mana Onastrono
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-5 nArako sacittAhArI che? he prabhe! nArake zuM sacittAhArI che? acittAvArI che? ke mizrAhArI che?" bhagavaMte kahyuM ke, "he gautama! nArake kevaLa acittAhArI eTale acitta padArthone AhAra karanArA hoya che. asurakumAra mATe paNa A jANavuM.' devAdhideva paramAtmAnI satyArtha vANI sAMbhaLIne gautama vagere khuza thayA ane dravya tathA bhAvavaMdanA karI svAdhyAyamAM masta banyAM. chezataka 13 no uddezo pAMcame pUrNa. et caravanainimeradrarone*
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezakanArakonI utpatti zuM sAntara che? rAjagRhI nagarImAM gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchayuM ke, he prabhe! naraka gatimAM utpanna thanArA nArake zuM sAntara utpanna thAya che ke niraMtara thAya che?" bhagavaMte kahyuM ke : "he gautama! navamA zatakanA 3ramA uddezAmAM je pramANe kahevAyuM che te pramANe ahIM samajavAnuM che. sArAMza ke nArake sAntara ane niraMtara paNa utpanna thAya che. A ja pramANe nAgakumArAdi, bhavanapati, vyaMtara, jayatiSika ane vaimAnika mATe paNa samajavuM. jemAM antara eTale avakAza rahe te sAntara ane antara na hoya te niraMtara. je samaye eka jIva nAraka thayo che te ja samaye bIje nAraka janme te niraMtara ane bIjA samaye jame te sAntara, athavA eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM jatAM je aMtara paDe te sAntara ane tenAthI viparIta niraMtara camacaMcA nAmanI rAjadhAnI kayAM che? he prabho! asurarAja, asurendra camaranI camacaMcA nAmanI rAjadhAnI kyAM AvI che?" javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, "jabUdvIpanA merU parvatanI dakSiNa dizAmAM ti asaMkhyAta dvIpasamudrone pAra karyA pachI arUNuvara tapa Ave che. tenI bAvedikAnA aMtima
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 cheDAthI arUNavara samudramAM 42 hajAra yeAjananuM aMtara kApyA pachI camarendrane tigikUTa nAmanA utpAta pava ta Ave che, tenAthI dakSiNa dizAmAM 655 karoDa, 35 lAkha, 50 hajAra yeAjana sudhI arUNlRAdaka samudramAM tirachA gayA pachI nIce ratnaprabhA pRthvInI aMdara 40 hajAra yeAjananuM aMtara pAra karIne camarendranI camaracAMcA rAjadhAnI Ave che. jenI laMbAI paheALAI eka lAkha ceAjananI che. padmidghi traNa lAkha, soLa hajAra, base aThThAvIsa yeAjanathI vadhu che. te camaraca'cA rAjadhAnIthI naiRtyakoNamAM 655 karoDa 35 lAkha 50 hajAra yeAjana sudhI tiSThuM aMtara AgaLa vadhatAM asurakumAranA indra camaranA camaracacA nAmane AvAsa patta Ave che, jenI laMbAI paheALAi 84 hajAra ceAjananI che, ridhi be lAkha, 65 hajAra, 632 yAjana karatAM kaMika vadhAre che. bhagavate kahyuM ke te paryaMta upara Indra mahArAja AvAsa karatAM nathI paNa haravApharavA ane kAmakrIDA mATe ja A parvata che." Ama kahIne caturvidha saMgha sAthe bhagavate vihAra karyAM. Wan 5 5 vItabhaya nagaranA udAyana rAjA te kALe te samaye caMpA nAmanI nagarI hatI. pUrNa bhadra nAme ughAna hatuM. deva devendro ane caturvidha sa'ghanI sAthe grAmAnugrAma vihAra karatAM bhagavAna zrI mahAvIrasvAmI padhAryA, devaracita samavasaraNumAM birAjita bhagavAna dharmopadeza Ape che. te samaye siMdhu sauvIra janapada(deza)mAM trItabhaya nAmanu
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-6 195 nagara hatuM. tenA IzAna keNamAM mRgavana nAmanuM udyAna hatuM. naMdanavananI upamAvALA te nagaramAM tamAma RtuonAM puSpo haMmezAM vikasita rahetAM hatAM. tyAM udAyana nAme rAjA rAja karatuM hatuM, je bAdhA ane upadravathI rahita hate. mahAhimavAna parvatanI jema nirbhaya hate. te rAjAne prabhAvatI nAmanI paTTarANI hatI. tenAM hAthapaganAM taLiyAM komaLa ane ISata lAla raMganAM, zarIranI kAnti suvarNasamAna, kamaLa jevI sugaMdhavALI, nIla ane kamaLanA pAMdaDAM jevI lAMbI AMkhovALI, lAMbA kAna ane aNiyALA nAkavALI, dADamanI kaLI jevA dAMtavALI, pUrNimAnA caMdra jevA mukhavALI, evI te paTTarANIne vaibhava vilAsane pAra nahi chatAM jaina zAsananA raMgamAM raMgAyelA haiyAvALI hatI. putra parivArathI pUrNa hatI te paNa jaina zramaNuone sahavAsa rANune mATe amUlya hate. patine prema atUTa hatuM te paNa jaina zAsananA premamAM atUTa ane ananya zraddhAvALI hatI. A rAjArANIne abhi jit nAmane rAjakuMvara hatuM. rAjanItimAM kuzaLa hovAthI te kumAra prajAne prItipAtra hate. udAyana rAjAne kezikumAra nAme bhANeja hate. | siMdhu sauvIra Adi 11 dezene, vItabhaya Adi 363 nagarane ane 10 mugaTabaddha rAjAonI sevAthI sevita te udAyana rAjA hatA. sAthesAtha javAchavAdi tane jANakAra hatuM ane jaina zramaNopAsaka hate. jIvanamAM jyAre vicArazaktine prAdurbhAva thAya che tyAre ja bhega sAthe meganI prApti sulabha bane che. gRhasthAzramathI sarvathA para thayelAyegIone, gasAdhanAnI jeTalI AvazyaktA
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 hoya che, tenA karatAM gRhasthAzramIone bhega sAthe ganI sAdhanA pUrA saMsArane AzIrvAda samAna banavA pAme che. kemake brahmacaryAzrama, sanyAsAzrama ane vAnaprasthAzrama nAmanA traNa AzramanI pavitratA tathA zuddhatA gRhasthAzramanI pavitratA upara nirbhara che. gRhasthAzramanI zuddhi ane pavitratA kevaLa lAkha karoDonI zrImaMtAI ke game tevI sattAnA bhagavaTA upara nathI paraMtu potAnA bhegapradhAna jIvanamAM yadi vega pradhAnatA ke sAdhanAnuM mizraNa thaI jAya ke karI levAmAM Ave te sonAmAM sugaMdha bhaLe che. yega eTale kevaLa padmAsana vALIne besI javAnuM ke hATa havelI putra parivArane tyAga karI sarvathA niSkarmaNya jIvana jIvIne pUrNa karavAnuM nathI, paNa maLelI ke meLavelI bhega sAmagrIne maryAdita ke saMyamita karavI tene ja vega kahe che. kemake jyAM sudhI pApone mArga ke sarvathA nirarthaka pApa baMdha karavAmAM na Ave tyAM sudhI padmAsana, jApa, tapa, dAna, pUjApATha phaLadAyI nathI banatAM mATe jIvanamAM pApamArgane (AzravamAne) saMyamita ke maryAdita karavA te yaMga che, jene jaina zAsana "bhogapabhoga viramaNa vrata" kahe che. mANasa mAtra game teTale zrImaMta ke sattAdhArI hoya te paNa tenuM puNya ke zArIrika zakti adhUrI ja hoya che ane tethI ja bhegechA hovA chatAM paNa te badhI vastuone eka sAthe khAI zakatuM nathI ke kharIdI zakatuM nathI. zakti che te vastunI durlabhatA che, kadAca sulabhatA hoya te pAcanazaktine abhAva hoya che, kadAca pAcanazakti hoya te zarIstI bimArInA kAraNe khAI zaka nathI.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 mu' : uddezaka-6 197 bhogapabhoganAM sAdhano che paNa bhAgazakti kayAM che? ityAdika agaNita prazno ApaNA jIvanane satapta karI rahyA che. A sthitimAM jaina zAsana kahe che ke mAnava, A mAnava ! tuM thoDIvArane mATe vicAra kara, saMsAramAM anaMta bhAgya ane upabhAgyanA padArthA vidyamAna hAvA chatAM jyAre te ApaNA jIvanane mATe upayukta thaI zakatA nathI te temanA bhAganI AkAMkSA karIne tuM tArA manamAM zA mATe caMcalatA UbhI kare che? yAda rAkhaje jyAM jyAM caMcalatA che tyAM zAMti nathI ane samAdhi nathI. mATe je padArthA bhAgamAM AvI zakatA nathI tenA tyAga karavAmAM ke tene maryAdita karavAmAM tane zeA vAMdhA che? kemake saMyamita jIvanamAM ja zAMti ane samAdhi rahI zake che, TakI zake che, ane AttadhyAna vinAnu jIvana banAvIne svasthatA keLavI zakAya che. A kAraNe ja ' bhegApabhAga viramaNa ane ana-'Da viramaNa vrata 'nI vyavasthA kevaLa jaina zAsanamAM ja rahelI che. vyavahAramAM meTAM pApAne laukika zAsane paNa varNavyAM che, paraMtu atyaMta sUkSma pApAne oLakhAvanAra jaina zAsana sivAya bIjuM ekeya zAsana nathI. mANusa mAtra kaMIka vicArabaLa keLave ane indriyAne tathA mananA gulAma na ane tA bhAgI jIvanamAM paNa yAganI ArAdhanA saraLa banI zake che. rAjArANInu jIvana vratadhArI hAvAthI bhAgI chatAM paNa yAgI jevAM hatAM. eka divase pauSadhazALAmAM pauSadhopavAsamAM sthita rahelA udAyana rAjAne AveA saMkalpa thayA ke "je nagaramAM, gAmamAM, nigamamAM bhagavAna mahAvIrasvAmI vicare che te grAmanagarAkti paNa dhanya che.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 jeo trikALavaMdanApUrvaka devAdhidevane namaskAra kare che te bhAgyazALIo paNa dhanyavAdane pAtra che. je bhUmi para paramAtmAnAM caraNa paDe che te bhUmine paNa dhanyavAda ane te gRhasthane paNa lAvAra dhanyavAda che. jemanAM gharanuM bhajana, pANI, vastra, ane auSadha arihaMtane athavA temanA mahApavitra sAdhu sAdhvIenAM pAtramAM paDatuM hoya che." bhagavAna mahAvIra svAmI vihAra karatAM siMdhu sauvIra dezamAM padhAre ane mArI nagarIne pavitra kare, samavasaraNanI racanA thAya ane temAM janatA bese tathA huM paNa bhagavaMtanA caraNemAM besIne dharmopadeza sAMbhaLuM. Azrava ane saMvaranA bhedo ane bhedAnabhedone barAbara samajI mArA jIvanamAMthI A ne tyAga karI saMvaradharmanI AcaraNa karuM. AvA puNyakarmone udaya mArA bhAgyamAM kyAre Avaze ? AvA vicAro karatAM udAyana rAjAe dharmajAgarikA karI prAtaHkALe pauSadha pAyuM. A bAju bhagavAna mahAvIrasvAmI paNa caturvidha saMgha sAthe vihAra karatA vItabhaya nagaranA mRgavana nAmanA udyAnamAM padhAryA. samavasaraNamAM birAjamAna thaIne prabhue dharmopadeza Ape. udyAnarakSaka mALIe rAjAne vadhAmaNa ApyAM ane khuza thayelA rAjAe snAna karyuM tathA veSabhUSA sajIne samavasaraNa tarapha rAjA AvyA. prabhune traNa pradakSiNA daIne yathAyogya ane beThA. dharmopadeza sAMbhaLyo. vairAgyavAsita rAjAe dIkSAne bhAva karyo ane kahyuM ke, "prabhe ! huM mArA putrane rAjagAdI para besADIne ApazrI pAse dIkSA levA IcchuM chuM. prabhue kahyuM ke, "he rAjan ! sArA dharmakAryomAM vilaMba karaze
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM H uddezaka-6 199 nahi" tyAra pachI te hAthI para besIne rAjamahele Ave. paraMtu tenA vicAromAM A pramANe parivartana thayuM. "mAre putra rAjanItimAM kuzaLa che, lADakavAya che, saMdhi-vigraha ane maMtrazaktimAM dIrdhadaSTi dharAvanAra che. AvA putrane rAjagAdI upara besADatAM te mehamAM lapaTAIne durgatine mAlika na thAya mATe mArA bhANeja kezikumArane rAjya soMpavuM te mane ThIka lAge che." ema samajIne maMtrIone bolAvyA. temanI salAha lIdhI ane sArA muhUrta bhANejane rAjyAbhiSeka ane pitAne dIkSA levAne samaya nakakI karAye. tyArapachI bhANejane rAjyAbhiSeka karIne pote zubha lagna, navamAMza dinazuddhi ane caMdrasvaramAM dIkSA lIdhI ane vividha prakAre jJAna, dhyAna, tapathI sarve karmone kSaya karI siddha, buddha ane mukta thayA. rAjakumArane ArtadhyAna : pitAnA putra abhijitu kumArane rAjagAdI nahi devAmAM udAyana rAjAne abhiprAya sAre hevA chatAM paNa kuMvaranA manamAM e viSayane saMtApa hatuM ke, "rAjAe mane rAjagAdI na ApatAM kezikumArane ApI te sAruM na karyuM. pachI te ArtadhyAna vadhatuM gayuM. ane pitAne sarasAmAna laIne caMpAnagarImAM kuNika rAjAne maLe ane tyAM ja sthAyI banI gaye. ghaNuM varSo sudhI zrAvakadharmanA ArAdhanA karI. paMdara divasanI saMkhanA karI 30 TaMkanuM bhejana cheDyuM chatAM paNa mRtyakALa pAse AvatAM pitAnI sAthe baMdhAyeluM vaira na chUTyuM. vairapApanuM pratikramaNa na karyuM mATe mRtyu pAmIne bhavanapatinA AvAsamAM AtApanA surakumAra nAme deva thaye, jyAM eka palyopamanI AyuSya maryAdA che.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 zramaNopAsaka dharma (zrAvaka dharma) svIkAryA pachI paNa abhijit kumAra hRdayanA pavitra bhAvathI zrAvaka dharmane ArAdhI zakyo nathI. mATe prati samaye virAdhanA vadhatI gaI, jemAM haiyAnI kaluSitatA, ArtadhyAna, rAga tathA TreSanA bhAve mukhya hoya che. caMpAnagarIne ghaNA zramaNopAsako sAthe rahevA chatAM paNa, temanI sAthe dravyArAdhanA karatAM paNa bhAva ArAdhanAne jIvanamAM lAvI zakyo nahi ane pitApratyeno roSa ocho thaye nathI athavA ocho karavA mATe purUSArtha paNa karI zakyo nathI. mohakarmane upazama haiyAnA kAyara karI zakatA nathI. mATe ja "kSamA vIrasya bhUSaNa" kahevAyuM che. ane dravyathI pratikamaNu-pauSadha-tapa-japa karavA chatAM paNa AvA zrAvake vaimAnika gati meLavI zaktA nathI. abhijita kumAra agnikumAranA bhavathI eNvIne mahAvideha kSetramAM janmIne mekSamAM jaze. zataka 13ne uddeza chaThTho pUrNa.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13muMH uddezaka-7 bhASA saMbaMdhI vatavyatA : A sAtamA uddezAmAM ghaNA prakAranA praznottaro che, je jJAtavya, mananIya ane upAdeya che. prAraMbhamAM bhASA mATenI vaktavyatA che. bIjAone ApaNuM haiyAnA bhAva spaSTa zabdomAM samajAvI zakIe tene bhASA kahe che. "mAdhyate phara mANa" jenAthI belAya athavA je belAya te bhASA che. zarIradhArI AtmAne ja mukha-nAka-dAMta-ejha-tAla AdinI prApti hevAthI te belI zake che. sArAMza ke bhASA jIvAtmA dvArA utpAdya che ane je utpAdya hoya te paugalika ja hoya che tathA AghAta tathA pratyAghAta tenA dharmo che. saMsAramAM samyajJAna karatAM mithyAjJAna, viparIta jJAna ane pUrvagraha jJAnanA paramANuo anaMtaguNA vadhAre hovAthI temanI asarataLe AvelA mANasane yathArtha jJAna hotuM nathI. pUrvagrahathI grasita hovAnA kAraNe samyajJAna meLavavAne mATe teo prayatnazIla paNa hetA nathI. mATe ja teo kahe che ke bhASA vyavahAramAM belAtA zabdo paugalika nathI hatA paNa guNa che. paraMtu saMsArane sarvathA ThoTha mANasa paNa eTaluM te jANe che ke guNa keIne paNa AghAta pratyAghAta karatuM nathI, jyAre zabdomAM te AghAtatva ane pratyAghAtatva avazyameva raheluM ja che. varNAtmaka hevAthI zabdo guNa hoI zake nahi, paNa pudgala hoya che. zabdomAM sparza paNuM rahe che kemake
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'graha bhA. 3 kAna indriyane tenA sparza thayA pachI ja sAMbhaLanAra sAMbhaLe che. guNAmAM spa hAtA nathI. zabdo utpAdya heAvAthI pauruSeya che, caitanyazakti sapanna AtmA zabdonA utpAdaka hAvAthI temanI utpatti ApaNe pratyakSa joi rahyA chIe. apauruSeya zabdo koie sAMbhaLyA nathI, koi sAMbhaLatA nathI ane sAMbhaLaze paNa nahi, ityAdika kAraNAthI zabdo paudgalika che. have ApaNe bhagavatI sUtra tathA TIkAkArane sAMbhaLIe. zrI gautamasvAmIjI pUche che, * he prabhA ! khelAtI bhASA zuM AtmasvarUpa che ? ke nathI ? bhASAnA prayAga jIva kare che ane sa'sAranA baMdhana tathA meAkSa AdinI vyavasthA bhASA dvArA jIva kare che mATe jJAnanI jema bhASA paNa jIvanA dharma che? tathA dharma ane dharmImAM abhedya hAvAthI bhASA zuM AtmasvarUpa che ? ' 'bhASA mAtra zreAtrendriya dvArA grAhya hovAthI te rUpI che, tethI zu te AtmAthI bhinna gaNI zakAya ? ' bhagavaMte kahyuM ke, te bhASA vaNAethI utpanna thavAne kAraNe paudgalika che, ane jIvAtmA dvArA upayukta thAya che. hAtha vaDe pheMkAtA mATInAM DhephAMnI jema tathA AkAzanI jema jaDa che. jIvathI vyApAya mANu hAvA mAtrathI bhASA AtmasvarUpa anatI nathI. ' bhASA rUpI che ? arUpI che? vagadharasa ane sparze jemAM heAya te mUta ( rUpI ) kahevAya che. gautamasvAmIjI jANavA mAMge che ke, 'kAnamAM dhAraNa karelAM AbhUSaNA kAnaneA upakAra ane nAza kare che tevI rIte mIThI-madhurI, satya ane vinaya vivekapUrNAMkanI bhASAthI
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 zataka 13 muM uddezaka-7 sAMbhaLanAranAM kAnane anugraha thAya che, ane kaDavI-kaThorakarkaza-hiMsaka tathA asatya bhASAthI kaNendriyane UpaghAta paNa thAya che. mATe bhASA zuM rUpI che? ane cakSurIndriyathI bhASA grahaNa thatI nathI mATe dharmAstikAyanI jema te arUpI che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, "gautama! mArA zAsanamAM bhASA rUpI che, paNa arUpI nathI. dharmAstikAyanI jema cakSuthI agrAhyA hoya teTalA mAtrathI bhASAmAM arUpItva siddha thatuM nathI. jema ke paramANu, vAyu ke pizAcAdi cakSugrAhya nathI hotA te paNa te rUpI ja hoya che. A pramANe cakSuthI agrAhya hovA chatAM paNa bhASA rUpI che. he prabho ! bhASA sacitta che? ke acitta che? sArAMza ke, "bhASA anAtmarUpa hovA chatAM paNa jIvanA zarIranI jema sacitta paNa hoI zake che ane jIva dvArA nisRSTa pudgalamaya hovAthI bhASA acitta paNa hoI zake che?" javAbamAM kahevAyuM ke, "he gautama! bhASA sadaiva padugalika hovAthI ane jIva dvArA niruNa hovAnA kAraNe paNa acitta ja hoya che." he prabhe! bhASA zuM jIvasvarUpavALI che ke ajIva svarUpavALI che?" javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke, "he gautama! bhASA ucchavAsAdi prANadhAraNavALI nahi hevAthI te ajIvarUpa ja hoya che. bhASAne vyavahAra ne ja hoya che, a ne hete nathI; mATe purUSa prayatna vinAnI apauruSeyI bhASA kaI kALe paNa hotI nathI."
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 bhASaNa pahelAMnI bhASA bhASA nathI tema belAI gayelI pachInI bhASA paNa bhASA nathI. jyAre je samaye bhASA belAtI hoya che tyAre te bhASA bhASArUpe kahevAya che. jemAM mATInA piMDane ghaDe kahevAtuM nathI, tema phUTI gayele ghaDe paNa ghaDe kahevAtuM nathI, paNa ghaDAnI vidyamAna avasthAmAM ja tene ghaDo kahIe chIe. te pramANe belAyA pahelAM jenI utpatti ja nathI ane belAyA pachI zabdo nAza pAmyA che mATe tene bhASA zI rIte kahevAya? tethI je samaye bhASA belAya che te bhASA che je pitAne artha mUkIne nAza pAme che. A te gakAra che jene tame pahelA belI gayA hatA." A belAte prakAra eTalA mATe asatya che ke yadyapi "ga'nuM svarUpa eka samAna che, te paNa pahelA uccArAyele te gakAra nAza pAmyuM che ane atyAre uccArAte "gakAre pahelA "gakArathI sarvathA jUdo ja che, mATe uccAraNa karAtI bhASAne ja bheda thAya che, eTale ke maMda prayatnathI uccArelA zabda asaMkhyAta pradezAtmaka ane skULa hovAthI saMkhyAta avagAhanA vaNaone pAra karIne tenuM bhedana thAya che. (nAza thAya che) arthAt te zabdarUpa dravya saMkhyAta jana sudhI jaIne zabda pariNAmane tyAga kare che, jyAre moTA prayatnathI uccArelA zabdo sUkSma hovAthI tathA vadhAre hovAthI anaMtagaNI vRddhirUpe vardhita thaIne chae dizAomAM lekAntane sparza kare che. (ahIM ke bIje sthaLe paNa bhAgyamANa bhASAne grahaNa karavI.) bhASAnA cAra prakAra-he gautama! satyA, mRSA, satyAmRSA ane asatyAmRSArUpe bhASA cAra prakAre che, jenuM varNana pahelA ane bIjA bhAgamAM AvI gayuM che.
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 mu : uddezaka-7 . 205 saMsArabharamAM manuSye cAra prakAranA heAvAthI bhASAnA paNa cAra bheda paDyA che. 1. keTalAka bhAgyazALIe svabhAvathI ja satya bhASA khelanArA hoya che, temanA jIvanamAM cAhe hajArA aMtarAye Ave, jIvanamAM lUkhA sUkA reTalAe khAvA paDe, unnatinI take game teTalI hAthamAMthI cAlI jAya te paNa satya bhASAthI ja peAtAnA vyavahAra calAvaze. theADI vadhAre vicAraNA karIe te ApaNane khyAla Avaze ke te bhAgyazALIe game tevA nimitte paNa jUTha bhASaNane pApa tathA mithyAtva ja mAnanArA hAvAthI pAtAnA vyApAra ke vyavahAra paNa maryAdita rAkhaze jethI kAMya paNa jUTha kheAlavAnuM, jUThI sAkSI devAnu, kUDatAla mApa karavAnuM ke bheLaseLa karavAnuM banatuM nathI, tema tevA prasaMgeA UbhA thavA pAmatA nathI. 2. devadu`bha manuSyAvatAra meLavIne agaNita mAnavA evA paNa hAya che ke satya khelavAmAM pApa nahi te paNa DhAMga ja mAnanArA hoya che. teonA akATya siddhAnta hAya che ke jUDa khelyA vinA paisA maLatA nathI, te vinA peAjhIzana vadhatuM nathI, ane te vinA samAjamAM, TrasTamAM, dezamAM ke ke jAtapAtamAM AgevAna thavAtuM nathI. jyAM sudhI koi paNa TrasTanI AgevAnI na maLe to jIvana, bhaNatara, cAlAkI, caturAI badhIye dhULadhANI che, mATe evA jIvA khATA vyavahAra, vyApAra, tAlamApa, vyAja, bheLaseLa ane kALA bajArane cheDI zakatA nathI. mahAvIrasvAmInA prarUpelA trIjA vrata pratye zraddhA rAkhanArA hAvA chatAM paNu jIvana vyavahAramAM tenA pratye AMkhamiMcAmaNAM karI peAtAnA jIvanamAM trIjuM ta lAvI zakatA nathI
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ane khoTA dhaMdhA cheDI paNa zakatA nathI. teo potAnA gUDha, mUDha ane gupta haiyAmAM lakSmIdevInA paramapAsaka hovAthI pAke pAye mAnIne beThA hoya che ke atyAre te jUTha-prapaMca karIne lAkho karoDanI mAyA bhegI karI laIe, pachIthI kathita anuSThAna karIne karAvIne pApa dhoI nAMkhIzuM, ItyAdi asaMkhya prasaMge te jIvAtmAomAM hoya che. 3. AMtara haiyAnA kerA dhAkera hovAthI mAyAmRSAvAdanA jhUlaNe jhUlanArA ghaNuM bhAgyazALIone, dharmane adhikArI tathA ThekedAne, rAjanaitikane, minIsTarane, zrImaMtane temaja nAnI meTI saMsthAnA saMcAlakone ApaNe pratyakSa joI rahyA chIe athavA temanI sAthenA vArtAlApamAM ApaNe anubhavI rahyA hoIe chIe ke teo jyAre belatA hoya che tyAre temanI bhASAmAM satyatA paNa hatI nathI, asatyatA paNa hatI nathI. paraMtu polITIkala bhASA (mAyAmRSAvAda)ne cakA ja hoya che. AvA bhAgyazALIo TInApalathI dhoyelA ujaLAM kapaDAM paherelA hovAthI jUTha belavAmAM mAnatA nathI, ane haiyAnA niSphara hovAthI satya balavAmAM ratimAtra zraddhA dharAvatA nathI. mATe polITIkala bhASAne abhyAsa karIne, vadhArIne AkhI jiMdagI sudhI pitAnA mAnelA polITIkalanA jhUlaNe gUlavAnA nazAmAM cakanAcUra hoya che. pachI te nazAmAM bebhAna banelA teo potAnA vaDIle, gurudeva, putra, mAvaDI ane chevaTe dharmapatnI sAthe paNa vAtevAte pAliTIkala bhASAne upayoga karI pitAnI jAtane dhanya mAne che athavA jIvanadhanane sarvathA dhULadhANI kare che. ( 4. asatyAmRSA-A bhASAnA mAlike dharmane UMDA
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-7 207 NamAM utaratA nathI, tema prAyaH karIne utaravA jeTalI kSamatA paNa dharAvatA nathI, chatAM paNa hRdayanA bhadrika, pApabhIru tathA vizvAsaghAtane pApa mAnanArA hovAthI teo kevaLa vyAvahArika bhASAne Azraya laIne jIvanayApana karatA hoya che. arihaMtenuM zAsana haMkAnI ceTa sAthe pharamAve che ke satya bhASA bolanArA ja bhASA samitinA svAmI bane che ane ghaNA pApamAMthI pitAnA amUlya jIvanane bacAvI lenArA hoya che. jyAre vacalA baMne jIvAtmAo bhASAsamitinuM devALuM kADhIne arihaMtanA zAsananI eka vAra nahi paNa hajAravAra AzAtanA kare che. mATe ja kahevAyuM che ke bhASA samiti na oLakhI jinazAsananuM mULa karaNI lekhe lAge nahi jAya dhULamAM dhULa." mana mATenI vaktavyatA : samyagajJAna meLavavAne ke vadhAravA mATe sarvathA bedarakAra mAnanuM maMtavya che ke "mana ane AtmA eka ja che. paraMtu A mAnyatA bhramaNAtmaka eTalA mATe che ke jIva caitanyasvarUpI ane mana paugalika hovAthI jaDa che mATe baMne eka nathI paNa sarvathA jUdA che. jIva ajaraamara ane ajanmA che. jyAre mane tenAthI viparIta che, je AtmAnI mAphaka zarIravyApI che. ? dravyamana ane bhAvamana ema mananA be bheda che. vidyamAna bhavamAM aMtima samaye IndriyanI sAthe dravyamananI paNa
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 samApti thai jAya che ane garbhastha jIva jyAre mana:paryApti dvArA mananI racanA kare che tyAre punaH dravyamananA mAlika ane che ane bhAvendriyAnI jema bhAvamana jIvanI sAthe sadaiva sahacArI hAya che. rAgadveSa mAhapramAda Adi kAraNeAne laine bhavabhavAMtaranA karelA kusaskAro, aparAdhA, hiMsAtmaka vicAra AdinuM saMgrahasthAna mana pAse hAvAthI jIvanI jema mananI paNa anaMta zaktio che. have ApaNe sUtra anusAre mananI vyavasthiti jANIe. 6 mana AtmA nathI paNa anAtmA che. ' arUpI nathI paNa paulika hAvAthI rUpI che. ' * sacitta nathI paNa acitta che. ' 6 jIvarUpa nathI paNa ajIvarUpa che. ' * jIvAmAM ja tene sadbhAva che, ajIvAne mana hetu' 6 ja nathI. ' bhAgavAI gayelI ke bhAgavavAnI koI paNa vastunA manananI pahelAM mana hetu nathI, paraMtu bhukta ke bhAgya padArthanA manananA samayamAM ja mana heAya che ane tyArapachI tenu bhedana thAya che. mananA cAra prakAro che, te cAra prakAranI bhASAnI jema samajavA:
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 mu' : uddezaka-7 kAya( zarIra ) mATenI vaktavyatA H < zarIranI vidyamAnatA heAya tyAre ja mana heAya che. tethI zarIra sa'baMdhI prazna pUchatAM zrI gautamasvAmI kahe che ke, he prabhu ! zarIrathI AtmA bhinna che? abhinna che? eTale ke AtmA ane zarIra eka ja che ke baMne judAM judAM che ? yadghi baMne eka ja hAya teA zarIranA nAzamAM jema hAtha, paga, AMkha, kAna, nAka Adi maLIne bhasma thai jAya che tema AtmAnA paNa nAza thaI javA joie paNa tema thatuM nathI. kadAca thAya te paraleAkanA nAzamAM paraleAkamAM janAranA abhAva hAvAthI paraleAka( svarga, naraka Adi)nA paNa abhAva thaze. paNa AvuM koI kALe banatuM nathI, banyuM nathI ane banaze nahi. 209 zarIrane AtmAthI bhinna mAnavAmAM Ave te zarIrathI karAyelAM karmAM AtmA sAthe sa MbaMdhita zI rIte thaze ? jema rAmajI ane zAmajI ane judA che, mATe rAmajI pAna cAve tA zAmajInu' mAM lAla thaI zakatuM nathI, tevI rIte khAnapAna-mAja Adi zarIre karelAM hAvAthI te dvArA khaMdhAyelu pApa AtmAne zI rIte lAgaze ? " javAbamAM yathA vAdI bhagavaMte kahyuM, * he gautama ! AtmA zarIrarUpa paNa che ane tenAthI bhinna paNa che. lekhaDanA gALA ane agninI jema baMnemAM abhinnatAnA kAraNe ja zarIra dvArA kRtakAryAnuM sa Mvedana AtmAne thAya che, tema zarIranA mAdhyamathI karAyelAM karmane laine AtmAne bhavAMtaramAM paNa tenuM vedana thAya che ane te pramANe jIva mAtra karmone bhogavI rahyA che, je saune pratyakSa che. yadi AtmA ane kAya( zarIra )ne saCthA bhinna mAnavAmAM Ave te karAyelAM
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 kamenA nAza, nahi karAyelAM karmonA bhAgavaTA A e doSa lAgu paDe che, kemake kRtakamAM avazyameva bhAktavya ja hAya che tathA akRtakamAMnu vedana koIkALe paNa thatuM nathI. keTalAka AcAryAM 'kAya' zabdathI kANu zarIranuM grahaNa kare che jenA saMbadha sauMsArI AtmA sAthe abhinna kahyo che ane audArikAdi zarIranI apekSAe AtmA bhinna che, tenA sagraDuM ane nAza thatAM vAra lAgatI nathI. zarIra rUpI che ke arUpI ? , javAbamAM kahevAyu" ke, ' zarIra rUpI paNa che ane arUpI paNa che. ' paulika hAvAthI ane audArikAdi zarIra sthUla hAvAthI paNa rUpI che. kAONu zarIramAM ati sUkSmatA hovAthI zarIra arUpI pazu che. zarIramAM jyAM sudhI jIva che tyAM sudhI te sacitta che, ane mRtAvasthAmAM te acitta che. audArikAdi zarIramAM ucchvAsAdi kriyAo hAvAthI zarIra jIvasvarUpa ane kA`Nu zarIramAM tenA abhAva he|vAthI ajIvasvarUpa che. jIvAmAM kAya (zarIrAkAra) hAya che. tema ajIva evA pudUMgalAmAM paNa hAthapaga Adi hAvAthI kAya kahevAya che. jIvasa baMdha pahelAM ane bhaviSyamAM paNa jemAM jIvanA saba`dha thavAnA che te marelA deDakAnA cUrNamAM paNa jIvasa baMdha che. puddagalAnuM grahaNa thavAnA samaye paNa kAyane sadbhAva
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muMH uddezaka-7 211 che, ane jIva dvArA kAyatakaraNarUpa kAyane samaya vyatIta thayA pachI paNa mRta zarIramAM kArya hoya che. kAyarUpe grahaNa thayA pahelAM paNa kAyanuM bhedana drayakAyanI apekSAe thAya che, kemake pudgalene caya ane upacaya prati samaye thatuM rahe che ane muThThImAM bharelI retI jema kSaNe kSaNe suratI jAya che tema zarIra grahaNa karavAnA samaye zarIranuM bhedana thAya che tathA kAya samaya vyatIta thaye kAcane bheda thAya che. paramAtmAe zarIra sAta kahyAM che. (1) audArika (2) dArika mizra (3) vaikiya (4) vaikriya mizra (5) AhAraka (6) AhAraka mizra (7) kArmaNa. maraNa vakatavyatA : jyAM jyAM jIvana che tyAM tyAM maraNa avazyabhAvI che. amaraphaLanuM bhejanA ke amRta ghUMTaDAnuM pAna te bicArA kavienI kalpanA mAtra ja hoya che. athavA keInI khAnadAnImAM cAra-pAMca daza peDhI sudhI TUMkA AyuSyavALA jIve jamyA hoya che ane bIjAne tyAM 84 lAkha pUrvanA AyuSyavALA manuSyane janma thayo hoya che, tyAre TUMkA AyuSyavALA kaheze ke A jIva mArA bApanA samayamAM hAjara hatA. yAvat dAdA paradAdA tenA dAdA Adi amArI ATha-daza veDhIe A mANasane
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 je che. keIka gAmanA nAke AMbalI AdinuM jhADa UbhuM hoya che tyAre paNa leke kahe che ke, "A jhADane mArA para dAdA, dAdA ane bApA paNa emane ema jotA AvyA che. ityAdi kAraNene laIne leketi racAI jAya che ke amuka che amara hoya che. vastutaH tevuM hotuM nathI. A ane AvI kalpanAomAM AyuSyakarmanI maryAdAne camatkAra rahe che. manuSyanI AyuSya maryAdA 84 lAkha pUrvanI che ane yugalike traNa palyopamanA AyuSyavALA che je manuSya enine ja jIve kahevAya che. baMdhAtuM ke bAMdheluM AyuSyakama Izvarane AdhIna nathI, paraMtu karmasattAne AdhIna che. ane AThe karmomAM AyuSyakarma kevaLa eka ja vAra baMdhAya che, je beDInI upamAvALuM che. hAthakaDI (beDI) paherele mANasa jema jelarane AdhIna hoya che tema cAre gatinA cerAzI lAkha yoninA jIvAtmAo paNa AyuSyakama rUpI beDIne AdhIna che ane jyAM sudhI A beDImAM baMdhAyelA jIvAtmAne mRtyunAM hajAre nimitto maLe te paNa te marI zakatuM nathI ane sAva niraMgI mANasa vAtenA taDAkA mAratA-mArate paNa AMkhanA palakAre mRtyune zaraNa thAya che. mAnava mAtrane sarvathA parokSa mRtyu saMbaMdhInI vaktavyatA mahAvIrasvAmInA zAsana pramANe A rIte jANIe. gautamasvAmIne pUchavAthI bhagavaMte kahyuM ke, "he gautama! mRtyu pAMca prakAre che. 1. AvIcika maraNa 2. avadhi maraNa .
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddezaka-7 3. Atyantika maraNa 5. paMDita maraNu zataka 13 mu': 4. bALa maraNa 213 agamanigamanuM jJAna padAne sUkSma prakAre thAya te mATe gautamasvAmInA pUchavAthI bhagavate kahyuM ke, ' jema taLAvamAM ke samudramAM paheluM mAnuM utpanna thAya che ane pAchaLathI utpanna thaIne AvanArA meAjA sAthe maLIne paheluM meju nAza pAme tevI rIte je jIvAtmAe AyuSyakarmonA jeTalA pramANamAM dalIke khAMdhyAM heAya che te potAnI sthiti pramANe prati samaye udayamAM AvatA jAya che ane bIjA samaye udayamAM AvanArA dilake sAthe pahelAnAM like nAza pAme che, te mRtyunuM nAma AvIcika maraNa kahe che. udAharaNa rUpe gata bhavamAM manuSyagatinu AyuSyakarma bAMdhIne ane te bhava pUrNa karIne je samaye mAtAnI kukSimAM Ave che tyArathI manuSyabhavanA AyuSyaka nu vedana cAlu thAya che. niSeka avasthAnI maryAdAmAM praveza pAmelA te ka dalikA pratisamaye vedAtA jAya che ane nirAtA jaIne nAza pAme che. pratyakSa dekhAtA saMsAranA svarUpanA niNu ya koIka samaye vyavahAra paddhatie karAtA heAya che, jyAre khIjA samaye nizcaya paddhatithI karAtA haiAya che. ane dRSTie peAtapeAtAnAM sthAnamAM pradhAna che, tema chatAM paNa nizcayadRSTine apalApa karIne kevaLa vyavahAradRSTithI karelA nirNayathI jIvanamAM ghaNA prakAre ajJAna rahevA pAmaze, jenAthI veravidha-vitaMDAvAda Adi mATe navA navA kutarko bhaDakaze ane AdhyAtmika jIvananI krUra mazkarI karaze. A pramANe vyavahAraSTinA apalApa karIne kevaLa nizrcayaSTithI sauMsAranI mAyA hala karavA jatAM hRdaya ane mastiSka kerAM dhAkAra jevAM raheze.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahe bhA. 3 jenAthI kevaLajJAna tA dUra raheze, paraMtu bhAgyeAdaye meLavelu matijJAna paNa matijJAnAvaraNIyamAM pariNata thatAM vAra lAgaze nahi. AvI sthitimAM baMne nayAne sAthe laine cAlavAnI vRtti rAkhavAthI samyajJAnanI vRddhi thaze. A cAlu praznamAM nizcayadRSTinA upayega karavAthI ane dravya AyuSyane najaramAM rAkhavAthI praznanuM hArda samajavAmAM Avaze. te A pramANe yadi prathama samayathI AyuSyakama nA dalikAnA kSaya svIkAravAmAM na Ave te mRtyu samayamAM eka sAmaTA dalikAnA kSaya paNa zI rIte thaze ? ane khAlyakALa, yuvAkALa, tarUNakALa ane vRddhakALanI prApti paNa sulabha zI rIte banaze ? 6 mATe * cAlatuM heAya te cAlyuM. vedAtu hAya te vedAyuM. maratuM heAya te marAyuM. ane nirAtu hoya te nirAyuM. ' A pramANe bhagavAna mahAvIrasvAmInI yathA vANI vaDe ja ApaNe samyajJAna meLavI zakIe ane meLavelu hAya tA vadhArI zakIe chIe. sArAMza e ke prati samaya mANusanu maraNu thaI rahyuM che ema samajIne jIva mAtra ajJAna-mAhamAyA AdinA kusa'skArAne choDIne vairAgyavAsita thaine rahevu, jethI AvatA bhavane mATe sadgatinuM AyuSya saraLatAthI baMdhAya. (2) ( 2 ) avadhi maraNu-- jeTalI avadhi-maryAdAnuM AyuSya bAMdhyu hAya teTalI avadhimAM peAtAnAM upArjita khIjA kAne kAraNe jJAna-ajJAna,
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM uddezaka-7 215 sukha-duHkha, puNya-pApa, saMga-viyega Adi karmo je A cAlu bhava pUratAM ja che temane bheLavI lIdhA pachI vartamAna AyuSyakarmane chelle paramANu nAza thaye chate mANasanuM mRtyu thAya che. eTale ke A bhavanAM sukhaduHkhAdine bhegavavA mATenI chellI maryAdA AyuSyakarmane chelle paramANu che, te pachI "Apa mue mara gaI duniyA" khela khatama che. madArIne khela pUre thaye madArI jema bIjI bajAramAM jAya tema A jIvAtmA A bhavanI zrImaMtAI, sattA, hIrA motInA dAgInA ane putraparivAra AdinI sAthe khelAtI ke khelAyelI rAmalIlA samApta thAya che. A AyuSyanI maryAdA caramazarIrI deva, nAraka ke lAMbA AyuSyavALA tiryaMca ke manuSyane cheDIne ghaTI zake che paNa vadhatI nathI. viSapAna, zastraghAta, jaLasamAdhi, parvata AdithI patana, vadhAre paDatI bhUkha, tarasa Adine kAraNe maryAdA ghaTe che ane te samaye bIjA karmone bhegavaTAne hisAba eka sAthe ja samApta thAya che. (3) AtyaMtika maraNa- - naraka Adi AyuSyakamaMdaline bhegavIne jIva mare che ane marIne e ja AyuSyakarmalikane bhegAvyA vinA tenuM je AgAmI maraNa thaze te AtyaMtika maraNa che. (4) bALa maraNa vartamAna jIvanamAM ApaNe paMDita-mahApaDita-tyAgImahAtyAgI vairAgI ane e che vatte aMze vratadhArI heIne ghaNue sadanuSThAnamAM jIvana pUrNa karyuM hoya te paNa AMtarajIvananuM tharmomiTara (mApa daMDa) mRtyuzadhyA che. te
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 samaye tamArI vezyA kevI raheze ? e ja khAsa mahattvanI vastu che. mATe AntarajIvanane koi kALe paNu azuddha banavA na devuM, te ja mRtyu samaye peAtAnI zuddhi daramyAna te jIva peAtAnI meLe ja cArAzI lAkha yAninA jIvAne tathA aDhAre pApasthAnakone AleAcIne tenuM pratikramaNa karaze. cAra zaraNAM svIkAraze ane peAtAnI yAtrA pUrNa karaze. anyathA bAhya jIvana game teTaluM sAruM haze te ya AMtarajIvananI malinatA- pApiSTatA, mAyA-mRSAvAditA chellA samaye vizvAsaghAta karyA vinA rahevAnI nathI. kemake bIjI badhI avasthAemAM ApaNe saunI sAthe chetarapIMDI karI zakIe chIe, paNa mRtyuzayyA para tamAruM kaMI paNa cAlavAnuM nathI. AkhI jiMdagImAM karelAM, karAvelAM ke anumeThelAM pApA-prapa cA sinemAnI philmanI jema tamArI AMkhAnI samakSa upasthita thaze ane tamane A dhyAna huM raudradhyAnamAM DubADIne mRtyu bagADI mAraze. ghaNA jIvAne ApaNe maratA joie chIe ke tee maratI vakhate ja AMkhAmAMthI AMsu TapakAvI rahyA hoya che. jemake 6 have tA bhAI, mArA chelro samaya che. mATe sopArInA TukaDo Apa, navA kapaDAM paherAva. amerikAthI jamAI AvyA OM nahi ? eTI AvI ke nahi ? ane jo ! keTamAM cAlatA tArA kAkA sAmenA kesa kharAkhara laDaje. bIjo vakIla karaje ane tene jela bhegA karAvIne ja japaje. bIjI badhI lAkhe ceAninA jIvAne micchAmi dukkaDaM Apaje, paraMtu tArI phaibA, kAkA, jeThANI, sAsu ke phalANA pADozIne to khamAvA paNa jaIza mA. ane jo beTA ! dharma dhyAnamAM vadhAre paDatuM gAMDapaNa na rAkhavu. paNa mAyA bhegI karI haze teA kAma lAgaze. ItyAdi prasa'gA je ApaNI sagI AMkhe joI rahyA chIe, ati
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 mu'uddezaka-7 217 < anubhavI rahyA chIe, tevuM maraNa bhagavatIsUtra kahe che ke khALa maraNu ' che. emAM mRtyu pAmatA gRhastha ke sAdhu sati pAmI zakatA nathI. pApI peTane khAtara eka bajAramAM peAtAnA karaDiyAmAMthI judI judI AiTemA ( prAgrAmA ) kADhIne leAkara'jana karIne e paisA meLavanAre madArI ke hAthacAlAkInA khela karanAra maMtravAdI paNa A bajAramAM khele pUrA karIne bIjI bajAramAM jAya che. e ja pramANe mAnavazarIra meLavelA jIvAtmA paNa A bhava pUratI saMsAranI mAyAmAM karajadAra banIne Avye hAya tA karaja cUkavIne ane leNadAra banIne Avyo hAya tA leNuM vasula karIne jIvananA aMta Avye saMsAranA bIjA bajAramAM javAne mATe kama sattAnA sUtrAmAM badhAyelA che. evI sthitimAM mAnavamAtra eTalu ja vicAravAnu rAkhe ke gayA bhavAmAM ghaNI rItanAM dAna, ziyaLa, tapa ane pavitra bhAvA i dharma ArAdhana karIne meLavelA puNyanA jore A bhavamAM manuSya avatAra pAmyA chuM, jyAM RNAnubaMdhanI eDIemAM phasAyelA hAvAthI karmAnusAre mAre ceSTAo karavI paDe che. AvI sthitimAM huM mokSa na meLavuM ke kevaLajJAnanA raste na AvuM te paNa vAMdhA nathI, paraMtu durgAMtinA daravAje javA na pAme teTalI kALajI huM rAkhuM tA mane kayAMya vAMdhA AvI zake tema nathI. mATe jIvatAM jIvanamAM tevAM kAryo mAre karavAM na joie jenAthI mAruM mRtyu bagaDavA pAme, mane A dhyAna ke raudradhyAna thAya, jethI saMsAranI mAyAmAM mArUM mana ane jIva aTavAI jAya. basa ! ATalI ja vicAraNAne kendramAM rAkhI peAtAnu jIvana ghaDavAmAM Ave te bALa maraNuthI te bhAgyazALI macI javA pAmaze.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (5) paMDita maraNa- jIvananI rAmalIlA ramavA chatAM, vairI ane virodhIonI vacce rahevA chatAM, hajAre lAkhanI mAyA bhegI karavA chatAM paNa pitAnuM AMtajIvana nirlepa, anAsakta, ane samyaktvavAsita rAkhanArane mRtyu samaye saMsAranI eka paNa mAyA yAda AvavAnI nathI. kadAca te samaye zArIrika asahya vedanA bhegavate haze te paNa zarIra ane AtmA judA che ema samajIne vedanAo pratye lakSya rAkhyA vinA AtmAne paramAtmAnA dhyAnamAM masta banAvaze ane pite pitAnI meLe ja saMsAranI ramata ramatAM pRthvIkAyika jIvothI laIne thAvat devaloka sudhInA jInI trividhe thayelI AzAtanAne pazcAttApa karaze, mithyA duSkRta deze temaja pitAthI levAyelA aDhAre pApasthAnakenI niMdA gaha karaze tathA bhavAMtaramAM huM pApane saMpUrNa tyAga karIne dIkSA lauM ane A bhavanI adhUrI ArAdhanA AvatA bhave pUrNa karanAre thAuM, bhabhava mane jainadharma, arihaMtadeva, temanI mUrti maLe ane huM ArAdhaka banavA pAmuM evI bhAvanAmAM mRtyu pAmate manuSya paMDita maraNane mAlika bane che. uparyukta pAMca prakAranA AyuSyanA bheda bhedAMtara samajAvatAM bhagavaMte kahyuM ke, "Avacika maraNanA pAMca bheda che." te A pramANe :- 1. dravyApIcika maraNa 4. bhavAnIcika maraNa 2. kSetrAvAcika maraNa 5. bhAvAvAcika maraNa. 3. kALAvAcika maraNa
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 mu': uddezaka-7 219 dravyAvIcika maraNa paNa nairayika dravyAvIcika maraNu, tiya ca dravyAvIcika maraNa, manuSya dravyAvIcika maraNu ane deva draSyAvIcika maraNurUpe cAra prakAranuM che. narakagatimAM rahelA nArake je rUpe AyuSyakama bAMdhyu hAya, (jemake majabuta, vadhAre rasavALuM, vadhAre sthitivALuM bAMdhyu hAya ) te ka narakabhUmimAM javAnA samayathI prati samaye bhogavAtu rahe che ane bhAgavAcelu' ka AtmapradezathI chUTu' paDe che, e ja pramANe tiryaM ca, manuSya ane devanA jIvA mATe paNa samajavuM. kSetrAvIcika maraNu paNa upara pramANe pAMca bhede ane pratyekanA cAra cAra bhede jANavuM. kemake narakagatinA kSetramAM bhAgavavA yAgya AyuSyadalikA narakakSetramAM bhAgavavAnA hoya che ane kALAvIcika maraNa paNa naraka gatimAM gayA pachInA kALamAM AyuSyadaliko bhAgavavAnA hAya che. A pramANe avadhi, Atyantika samajavuM, bALa maraNanA prasaMgeA pahelA bhAgamAM carcAI gayA che. paMDita maraNa-1. pAdapeAgama maraNu 2, bhakta pratyAkhyAna rUpe be prakAre che. pAdapAgama eTale sabhyazraddhA, jJAna ane cAritranI zuddhipUrvaka viSaya kaSAyeAne atyaMta pAtaLA karavA mATe, krIthI saMsAra vRddhi na thAya te mATe, maraNAMtika sa'lekhanApUrvaka peAtAnA zarIrane jhADanI jema sathA nizcala banAve che. mana, vacana tathA kAyAnAM halana calanane jJAnazaktipUrvaka avarodhI le che. AvI sthitimAM mRtyu pAmatA sAdhaka. pAdapeAgama maraNanA adhikArI bane che. jyAre peAtAnA adamya purUSArtha vaDe AtmAnI zaktionA vikAsa sAdhatA sAdhaka cAre prakAranA AhAranA ane AhArajanya viSaya * kAyAnA tyAga karIne
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 220 maraNa pAme te bhakta pratyAkhyAna maraNa kahevAya che. pAdapAgama maraNanA be prakAra che. nirharima eTale maraNa pAmelA sAdhakane gharathI bahAra lAvIne saMskArita karAya che, jyAre anirharimamAM parvatanI guphAmAM, jaMgalamAM ke ekAnta sthAnamAM pAdapeAgamathI maraNu pAmelAnA saMskAra karavAmAM AvatA nathI. A rIte ane prakAranA pAdapAgama maraNamAM sAdhakane cAre prakAranA AhAra tyAjya hAya che. zarIranA saMskAra-sevA-zuzruSAAdithI rahita hAya che. tema peAtAnA zarIranI sevA pAte karatA nathI ane bIjA pAse karAvatA nathI. jyAre bhakta pratyAkhyAna maraNu paNa nirharima ane anirharimarUpe be prakAranuM che, chatAM ba'ne sapratika -eTale ke maraNAntare sa'skArita thAya che. uparyu kta baMne prakAranAM paMDita maraNeA peAtAnI zakti ane paristhitine khyAla karIne avazyameva svIkAya che. AmAM e mata koine paNa hoi zake nahi. paraMtu dhyAna e rAkhavAnu ke vaRSabhanArAca saMghayaNunA mAlikanA Atmika ke zArIrika maLanI tulanAmAM chellA saMghayaNanA mAlikanu baLa sarvathA nagaNya hAya che. kadAca zarIrabaLa sAdhAraNa rUpe sAru hAya teA jJAnakhaLanI thADI ke vadhu khAmI heAya che. athavA apekSAkRta jJAna ke AtmabaLa sAru hAya te zarIra khaLa tevuM hAtu nathI ane Atmika ke mAnasika baLane zarIrabaLanI apekSA rAkhyA vinA cAlavAnuM ja nathI. tema chatAM paNa gRhasthAzramamAM rahetA zrAvaka ke zrAvikA cAhe game teTalA peAtAnA maLanI vAtA kare teA paNa teo chaThThA guNasthAnakanA mAliko koI kALe hAI zakatA nathI. kemake mahAtratA dhAryAM vinA chaThThuM guNusthAnaka
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM: uddezaka-7 221 harahAlatamAM spezI zakatuM nathI. tema chatAM A chaThThA guNasthAnake paNu ArnA dhyAnanI pramukhatAne kaI tattvajJAnI InkArI zakavAne samartha nathI ane ArtadhyAnanI pramukhatAmAM ke zakyatAmAM Atmika ke mAnasika baLane game teTaluM pANI caDAvIe te paNa te bhADutI pANI kyAM sudhI TakavAnuM hatuM? ane na kare nArAyaNa ne yadi zArIrika vedanAonI vRddhimAM AMtarajIvanamAMthI bhADutI raMga utarI gayo te anazana karanArane ke tenA himAyatIne ArtadhyAnanA cakrAve caDatAM- " bhUkha rAMDa bhUMDI AMkha jAya UMDI, paga thAya pANI ane AMsu Ave tANI. " bhUkha ane tarasanA dhyAnamAM utarI gayelAnuM anazana TakyA pAmaze ? ke dhArmikatAnI mazkarI karAvaze? A badhI vAtane khyAla rAkhIne AjanA karAtA anazane pAdapegama ke bhaktapratyAkhyAnanI tulanAmAM na AvI zake te hakIkata che. ' ja zataka 13 no uddezo sAtamo pUrNa. e M
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-8 karmasattA ? jIvamAtranA kalyANeSu zrI gautamasvAmIe bhagavaMta mahAvIra prabhune pUchayuM ke, "he prabho ! jaina zAsanamAM karmanI prakRtie keTalI kahevAmAM AvI che? eTale ke karmonA bheda keTalA che?" kabAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke, "gautama! anaMta covIzInA anaMta tIrthakaree kamene ATha vibhAgamAM vibhAjita karyA che, arthAt karmonA bheda ATha che, je prakRtibaMdha-rasabaMdhasthitibaMdha ane pradezabaMdhathI pratyeka karma cAra cAra prakAre che ane prajJApanA sUtranA 13mA pade kaheluM prakaraNa jevA mATe sUtrakAra zrI sudharmAsvAmIjI bhalAmaNa kare che. madirApAnamAM masta banelAnAM jJAnataMtuo te samaya pUratA tevI rIte dabAI gayelAM hoya che, jethI tenI smaraNazaktine ghaNe ja hAra thaI jatAM te bhAIne pAMca miniTa pahelAM belelI-cAlelI-khAdhelI-pIdhelI vAte paNa yAda rahetI nathI. tevI rIte sAteya karmonuM mULa mehanIya karma che, je zarAbapAnane caritArtha karanArUM hovAthI meha ane mAyAghelA mAnavane saMsAranI khaTapaTo, zRMgArAdi rasanI vArtAo ane bhajane yAda rahe che, paNa samyagajJAnanI vAte, carcAo yAda rahevA pAmatI nathI. tevI paristhitimAM dayAnA sAgara, prANImAtranA kalyANamitra gautamasvAmIjI pharI pharIne karmonA saMbaMdhavALA prazno pUchatA rahe che ane bhagavaMta javAba Ape che. A prastuta prazna paNa karma saMbaMdhI ja che.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-8 223 mohavaza banelA jIvanA adhyavasAye asaMkhyAta ane anaMta hovAthI karmo paNa anaMtA heya che, paNa te badhAne samAveza AThanI saMkhyAmAM thaI jAya che. kemake keIpaNuM adhyavasAya tevuM nathI je ATha karmomAMthI ekAdamAM samAveza na pAmate hoya. mATe sAmUhika rUpe karmo ATha kahyAM che, te badhAnu vistRta varNana pahelA bhAgamAM ane bIjA bhAgamAM AvI gayuM che. karmANa vinAne jIvAtmA Izvara ja hoya che, je niraMjana nirAkAra hovAthI ekeya karmANa tene asara karatuM nathI. jyAre saMsAravatI jIva anAdikALathI karmonA ochAvattA aNuothI mizrita che. jIva pahelA ke karma pahelA? pratyakSa dekhAtA saMsAramAM ghaNI vastuo evI che je mATe prazna ane uttarane avakAza hotuM nathI. jemake "AMbAnI geTalI pahelAM hatI ke AMbAnuM jhADa pahelAM hatuM ? ApaNe mAyAnA camatkAre pratyakSa jANI rahyA chIe ke 33 karoDa devatAo paNa bhegA maLIne AMbAnI geTalI vinA jhADa taiyAra karI zake nahi. tema AMbAnA jhADa vinA goTalIne utpAdaka saMsArabharamAM gatavA chatAM paNa maLI zake nahi. tevI rIte iMDA vinA kabUtara haI zake ja nahi. ane te vinA iMDAnuM utpAdana AkAzamAMthI paNa thaI zake tema nathI. anAdi kALathI rAtrie ane divase thaMbhyA vinA cAlu ja che. paNa keInI pAse tene niveDe nathI ke sauthI paheluM rAtrinuM nirmANa thayuM haze ke divasanuM? ItyAdika prazno ane javAbamAM maMtijJAnane phasAvI
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 ( zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 devAne prayatna sarvathA nirarthaka che; kemake jene javAba che ja nahi tevA prazno paNa bekAra che. AkAzamAMthI varasAda, karA, mAchalAM ane vIjaLI paDatAM te sau kaI anubhavI zake che paraMtu traNe kALamAM AMbAnI goTalI ke kabUtaranAM IMDAM AkAzamAMthI paDyAM hoya ke keInI phekaTarImAM banatA hoya e anubhava bhUtakALamAM paNa keIne thayela nathI ane bhAvikALamAM paNa keIne thavAne nathI. - satyArtha e che ke saMsArane, mAnavane, jhADa, nadIo ke nALAone jeo IzvaranuM sarjana mAne che temane tathA mithyAjJAnIone ja AvA prazno uddabhave che. paraMtu haju sudhI eka paNa brahmavettA tene thayuM nathI ke potAnA bhaktone zaMkAmukta karI zake. jyAre arihaMtenuM zAsana pharamAve che ke he puNyazALIo ! A saMsAra ane tenI mAyA saune mATe pratyakSa che, mATe tame pote tene anubhava kare, jethI satyajJAnanA mAlika banI zake." muktAtmAne cheDIne karma vinAne ekeya jIva nathI. tethI jIva ane karmanuM mizraNa ja saMsAra che. te karmone utpAdaka (saMgrAhaka) ane vinAzaka jIva che, paNa jIvane utpAdaka kaI hoI zake nahi. bezaka ! saMsAranuM ke jIvanuM rUpAMtara jaina zAsanane mAnya che ane te kArya mAM paNa karmasattAnuM Adhipatya ja raheluM che. ghI, tela, ke raMgarogAna upara vina IcchAe paNa rajakaNAdi coMTyA vinA rahI zake tema nathI. tevI rIte rAgadveSanI cIkAzavALA AtmAne mana-vacana tathA kAyAnA vyApAra sarvathA anivArya hoya che ane jyAM vyApAre che tyAM kamaM.
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM uddezaka-8 225 raja caMcyA vinA rahetI nathI. jaina zAsana te prakriyAne karmabaMdhana kahe che. khAdhelA kherAkane amuka bhAga lehIrUpe, mAMsarUpe, medarUpe, hADakAMrUpe yAvat zuka ke rajarUpe nirNita thaI jAya che, tevI rIte navAM baMdhAtAM karmonA paNa cAra vibhAga paDI jAya che. tene ja prakRti (svabhAva) rasa, sthiti ane pradeza kahevAya che. judA judA adhyavasAyethI baMdhAyelAM karmone svabhAva ekarUpa nathI hote paNa ATha rUpe hoya che. jemake- (1) caitanya svarUpa AtmAnA caitanya(jJAna)ne je avarodhe te jJAnAvaraNIya. (2) darzana svarUpI AtmAne darzana avadhanA anubhave thAya te darzanAvaraNIya. (3) zuddha svarUpI AtmAne jenAthI sukha-duHkhanA anubha thAya te vedanIya. (4) pitAnI mULa sthitinuM bhAna thavA de nahi tema zuddha svarUpanAM prakaTIkaraNamAM paNa paththara pheMkate rahe te mehanIya karma. (5) sukha-duHkhanA bhaMga mATe zarIranI racanAmAM raheluM pArtha phakya nAmakarmanA kAraNe che. (6) jIvanuM uMcanIcapaNuM getrikarmane AdhIna che. (7) cAre gatimAM rakhaDapaTTI karAvanAra AyuSyakarma che. (8) jIvananI badhI vAtemAM avarodha kare te aMtarAyakarma che. A pramANe adhyavasAyane AdhIna thaIne karmone bAMdhatA
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 samaye ja temanAmAM phaLa devAne tene svabhAva paNa pitAnI meLe ja baMdhAI jAya che. | svabhAvanI jema AtmA sAthe rahevAne kALa paNa te samaye ke tyAra pachInA samayamAM baMdhAI jAya che. pahelA bhAgamAM carcAI gayele viSaya hovA chatAM atyupayegI hovAthI pharIthI vicArI laIe. anaMta saMsAranA anaMta ne bhegavI cUkele A jIvAtmA rAgadveSa-moha-mAyA ane kAme pAsanA AdinA kAraNe pratyeka bhavamAM seMkaDo-hajArelA che ane kareDothI paNa vadhAre bIjA cha sAthe saMbaMdhita thaye che. adhyavasAyanI taratamatAne kAraNe saMbaMdha paNa vicitra ja hoya che. anikAcita saMbaMdha ane karmonI vAta na karIe te paNa nikAcita, gADhanikAcita thayelA rAga ke dveSanA saMbaMdhe ke karmomAM te ghaNuM ja vicitratA AvavAnuM kAraNa e che ke - karma sAMkaLathI baMdhAyelA te baMne che keNa jANe pAchA eka sTeja upara kyAre bhegA thaze tenuM kaMI paNa kahI zakAya tema nathI. kemake sau jIvonI gati ane Agati sarvathA karmApekSa che. mahAvIrasvAmIne AtmA, zayyApAlakanA AtmAne 80 sAgarepama pachI bhego thaye che, jyAre pArzvanAthane AtmA kamaThane tathA guNasenane AtmA agnizarmAne eka eka bhavanA AMtare lagabhaga sAgaropamanI saMkhyA pUrNa thaye maLe che ane maLyA tyAre vairanA badalA jIvaleNamAM pariNamyA che, e ja pramANe ati nikAcita rAganA saMbaMdhe AnataprANata devakane deva pitAnI 20 sAgaropama jeTalI AyuSya maryAdA lagabhaga pUrI karI rahyA pachI, potAnI 20 sAgaropama pahelAMnI ane nikAcita
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 227 zataka 13 muM uddezaka-8 baMdhanamAM baMdhAyelI sAthe sAthe bIjA purUSathI tatkALa bhegavAyelI strInA zarIra sAthe AMkhanA palakAre kAmaceSTita thaIne devaavatAra pUrNa kare che ane putrarUpe te strInI kukSimAM avatare che. A kAraNe ja mehanIya karmanI utkRSTa sthiti 70 koDakeDI sAgaropamanI kahevAI che. e ja pramANe marIci muninA AtmAe ziSyanA lebhamAM nikAcita bAMdheluM darzana mehanIya karma seLamA bhava sudhI kAyama rahIne upazamita thayuM che. vacce keTalAye sAgaropame devalekamAM ane lAkhe pUrvonI AyuSyamaryAdA brAhmaNakulamAM pUrNa thaI che, te A pramANe- marIci 84 lAkha pUrvAyu cothA bhave 10 sAgaropama Ayu pAMcame bhave brAhmaNakula 80 lAkha pUrvAyu (tyAra pachI lAMbA kALa sudhI bhramaNa) brAhmaNa 72 lAkha pUrvAyu sAtame bhave saudharma svarge madhya sthiti AThame bhave agnidyota brAhmaNa 60 lAkha pUrvAyu navamA bhave IzAna svarge madhya sthiti dazamA bhave agnibhUti brAhmaNa pa6 lAkha pUrvAyu agiyAramA bhave sanakumAra svarga madhya sthiti bAramA bhave bhAradvAja brAhmaNa 44 lAkha pUrvAyu mAhendra svarga madhya sthiti caudamA bhave sthAvara brAhmaNa 34 lAkha pUrvAyu paMdaramA bhave brahmaleka svarga madhya sthiti upara pramANe che bhava devalekanA thayA che temAM paNa be vAra pAMcamA svarge ane cAra bhave bIjA svargomAM utkRSTa ane chaThuM bhave
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 jaghanya vacce madhya AyunA svAmI banyA, jyAre manuSya avatAromAM 430 lAkha pUrvAyu pUrA thayA che. eka pUrNAMmAM 70560000000000 ATalA varSAnA samAveza thAya che. AvA cAraso lAkha ane 30 lAkha pUrva jANavA. zarIranI sukhAkArInA pApe bAMdhelu' cAritra mohanIya paNa keTalAye sAgaropama pUrNa karyAM pachI khase che ane te ja bhavamAM AMdhelA nIca geAtranA uya TheTha mahAvIrasvAmInA bhavamAM uti thAya che. AnI vacce lagabhaga kADAkoDI sAgaropamanA samaya pUruM thayeA che. A kAraNe sUkSmadazI jaina zAsane karmAMnI utkRSTa sthiti A pramANe kahI che. jJAnAvaraNIya, dazanAvaraNIya, vedanIya ane aMtarAya karmanI 30 koDAkoDI sAgaropamanI che. nAma ane gAtra kamanI 20 koDAkoDI sAgaropama ane mehanIya ka` 70 koDAkoDI che ane AyuSyakama kevaLa 33 sAgaropamanI maryAdAvALu che. lesyAonI sthiti aniyata hevAthI baMdhAyelA ke maMdhAtA karmAMmAM rasa (karmAmAM phaLa devAnI yAgyatA) paNa vicitra prakAre thAya che. jemake-brAhmaNu saMskRtinA cakkaramAM phasAyelA rAjAenA jamAnAmAM dazerAnA divase hajAro mANasonI vacce zarAbapAna karAvelA pADAne bhAlAe dvArA atyaMta dayanIya paddhatie mAravAmAM AvatA hatA. kriyA eka ja che chatAM paNa hajAro mANasAnA adhyavasAyeA judA judA heAvAthI keTalAka krUra lezyAvALA thaine pADAne bhAlA mAre che. keTalAka kutUhalamAM AvIne, jyAre keTalAkAne kevaLa jovAmAM ja majA paDe che ane "UbhA UbhA tAlIo pADyA kare che, jyAre khIjAe hiMsaka
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ sataka 13 muM uddezaka-8 kriyAne jovAnI muddala IcchAvALA nathI. paraMtu mitranI zaramathI jetA hoya che. Ama saunI bhAvanA vicitra ane judI judI hevAthI eka ja kriyA dvArA baMdhAyelAM karmomAM rasanuM tAratamya paNa utare temAM navAI jevuM nathI. relagADI moTara ke vimAnanA ekasIDaMTamAM seMkaDe mANasa mare che. temAM keTalAka sImAtIta rIbAI rIbAIne mare che, jyAre keTalAka hAthapagathI viyukta thaI jIvatAM jIvanamAM rIbAI rahyA hoya che. tyAre keTalAkane kaMI paNa hAni thatI nathI ane AbAda bacI jAya che. emAM rasabaMdhanI vicitratA sivAya bIjuM kaMIpaNa kAraNa nathI. pradezabaMdha, karmANuonA pradezane samUha heya che. kriyAmAtramAM pratibaMdha ane pradezabaMdha anivArya che. jyAre rasa ane sthitimAM kaSAyabhAvanI taMratamatA rahI che. rasaghAta, sthitighAta ane guNasaMkramaNa : bhavabhramaNa karatAM jIvane jyAre mokSagamananI lAyakAta prApta thAya che tyAre tenAmAM apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa (AtmAnI ajaba gajabanI zakti)nI prApti thatAM ja dIrgha sthitimAM ane tIvra rasanAM karmo paNa TUMkI sthitivALAM ane ochA rasavALAM thaI jAya che. karmasarA pAse jema anaMta zakti che tema jIva paNa anaMtazaktine svAmI che. anAdi kALathI baMne raNamedAne caDyAM che ane atyAra sudhI kama rAjAe jIva upara vijaya meLavyuM che, paraMtu bhavabhramaNamAM keIka ja samaye jIvAtmAne jyAre potAnuM bhAna thAya che tyAre pitAnI abhUtapUrva zakti vaDe karmarAjAne parAsta karavA mATe samartha bane che. te samaye lAMbA samayanAM karmane kaccara
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 zrI bhagavatI sUtra sAra sa Mgrahe bhA. 3 6 ghANa nIkaLIne aMtaHkoDAkoDI jeTalA samayavALAM ja karyAM zeSa rahe che. AtmAnI A zaktine apavanA karaNa' kahevAya che. ahIM anaMtAnu badhI cAra kaSAya ane mehanIyanI traNa prakRtionA kSayApazama thatAM kSAyeApazamika ane kSaya thatAM kSAyika samyaktvanI prApti jIvAtmAne thAya che, je mekSamAM javA mATenuM paheluM pagathiyuM che. A sthAnamAM sthita thaine AtmA yadi sabhyajJAna vadhArI zake te kaTAkATI sAgara pamamAMthI paNa palyApamanA palyApama jevAM kamaeNne teADI phADIne tevI sthitimAM A jIvAtmA praveza karaze jyAM bhayaMkara cIkaNAM karmAMne phrIthI bAMdhavAnI lAyakAta paNa nAza thaze ane dhIme dhIme ke vadhAre jorathI peAtAnI gatimAM AgaLa ne AgaLa vadhatA te bhAgyazALI mAkSamahelamAM paNa pahoMcI zakaze. ** zataka 13nA uddezA AThamA pUN
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uddezaka-9 aticAronI AlecanA na karavAmAM Ave che? trIjA zatakanA pAMcamA udezAmAM je viSaya carcA che. barAbara te ja viSaya prastuta udezAmAM kahevAya che. sAra nIce lakhyA pramANe che. gRhasthAzramamAM rahele gRhastha game teTale samyakatvadhArI ke vratadhArI hoya te paNa munirAjonA mahAvrata AgaLa zrAvakanAM vratane sarvathA a5 ja kahevAya che, kemake te aNuvratadhArI che ane munirAja mahAvratadhArI che. . guruAjJAmAM rahIne jJAna, dhyAna ane vairAgyanI dhAra mAM AgaLa vadhate te muni vaikiya zaktione dhAraka banavA chatAM paNa yadi AtmazaktinAM vikAsa na sadhAye hoya te temanI AdhyAtmikatA mAyA mRSAvAdathI mukta banI zakatI nathI. tethI bhAva AdhyAtmikatA vinAne muni cAhe game teTalI labdhio prApta kare, AkAzamAge vitaraNa kare, game tevAM ane game teTalAM rUponI vidurvaNuM kare te paNa pramAdI banIne potAnAM vatane lAgelA aticAre, caraNa-karaNamAM sevelI pramAditA Adi doSanuM pratikamaNa ke Alecana karatuM nathI te te muni ArAdhaka banatuM nathI paNa virAdhaka bane che. lAgelA ke lagADelA aticArenuM pratikramaNa yadi bhAvaAvazyaka( pratikramaNa)thI sabhara haze tyAre te aticArothI
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 mukta banIne bhAva AdhyAtmikatA tarapha prasthAna karate kalyANa pAmaze anyathA akalyANa pAmaze. kevaLajJAnanI prApti pahelAM dhastha munine ke gRhasthane sukhadAyaka bhautika padArtho ane camatkAranI prAptimAM kaIka samaye cAritrabaLa ane kaMIka samaye ke sthaLe puNyabaLa paNa kAma karI rahyuM hoya che. mahAvratanI ke samiti guptidharmanI ArAdhanA karmonI nirjarA mATe karanAra muninuM jIvana ane zarIra bIjAone mATe bhAvamaMgaLa svarUpe bane che, jenAthI tevA mahAtapasvI munionAM darzanavaMdana ane upAsanAthI gRhastha saMsAranA bhautika lAbha meLavI zake che, jyAre nija rA mATe ArAdhanA na karanAra munio kevaLa pUrvanA puNyanA kAraNe gRhasthane mATe camatkArarUpa bane che. khAsa vAta e che ke je te muni ArAdhaka haze te pratikramaNadithI pitAnA AtmAne bacAvI leze anyathA gRhasthanI mAthAkUTamAM paDele muni virAdhaka banIne pote pitAnuM adhaHpatana karaze. pahelA bhAgamAM varNavAI gayelA vaikiya rUpa Adine mULa sUtrathI jANI levAM. izataka 13 ne udeze navame pUNa. ja
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM : uderAka-10 teramA zatakane A chelle uddeza che. kevaLajJAnane meLavyA pachI bhagavAna mahAvIrasvAmI 30 varSa sudhI viharamAna rahyA che, potAnA jIvananA chellA zvAsa sudhI bhavya jIne navuM navuM jJAna prApta karAvavA mATe sathavasaraNamAM virAjamAna thaIne judA judA viSayane sparza karatuM jJAna janatAne ApyuM che. khAsa dhyAna eTaluM rAkhavAnuM ke "buddhanI jema ghaNA prazno prabhue jatA karyA nathI. jJAyakane kyA samaye kyo viSaya jANavAnuM hoya te kahI na zakAya, mATe ja keIka samaye saMbaMdhita ane bIjA samaye asaMbaMdhita viSaye paNa puchAyA che ane dayAnA sAgare javAba ApyA che. A uddezAmAM gautamasvAmIe pUchyuM ke, "he prabhe! chadmastha jIvane samudyAta keTalA?" bhagavaMte kahyuM ke, "cha samudraghAte hoya che, te A pramANe vedanA, kaSAya, mAraNatika, vaidiya, AhAraka ane tejas samughAta...je pahelA bhAgamAM carcAI gayA che. chaghasthane kevaLI samuddaghAta hete nathI. saMsAramAM kevaLI ane chaghastha rUpe jIve be prakAranA che. saMsArAtIta kevaLI kahevAya che ane saMsAranI cAre gatiomAM karmavaza cakkara mAranArAo chadmastha che. jemAM pahelA guNasthAnakathI laIne 11mA guNasthAnakanA badhAya che eTale ke kSapakazreNI vinAnA che temaja matijJAnathI laIne manaH
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 paryava sudhI badhAe jJAnIe chadmastha che. te badhAya chaghane samudughAta cha hoya che. vizeSa prajJApanA sUtrathI jANI levA mATe sUtrakAranI bhalAmaNa che. zataka 13 no uddeza dazame pU. , Nononnero samApti vacana jagapUjya, navayuga pravartaka, zAstravizArada, jainAcArya, sva. 1008 zrI vijaya dharmasUrIzvarajI mahArAjanA ziSyatama zAsanadIpaka sva. munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAjanA ziSya paMnyAsa zrI pUrNAnaMdavijayajIe (kumArazramaNe) pitAnA svAdhyAya mATe jJAnanI tAjagI mATe matijJAnanA vikAsa mATe temaja bhava bhavAMtaramAM paNa jaina zAsananA saMskAra udita thAya te mATe ja bhagavatIsUtra sAra sa grahanA daza uddezA sAthenuM 13muM zataka pUrNa karyuM che. zubha bhUyAt sarveSAM jIvAnAm / sarva z2ovAH samyagjJAna prApnuyuH / 13muM zataka pUrNa.
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14muM : udezaka-1 bhAvitmA munione utpAdaka samyaphacAritradAtA, gurudeva 1008 zrI vidyAvijayajI mahArAjane bhAvavaMdana karI bhagavatI sUtranA 14mA zatakanuM vivecana karavA mATe prayatna karuM chuM. jenI carcA rAjagRhI nagarImAM thaI hatI. ' devAdhideva paramAtmA zrI mahAvIrasvAmInuM AvAgamana sAMbhaLIne zreNikAdi rAjA-maMtrI-zeTha Adi samavasaraNa tarapha Ave che ane namana-vaMdana karIne dezanA sAMbhaLe che. bhagavaMte kahyuM ke, he bhAgyazALIo ! je jIvAtmA jevI leNyAmAM mRtyu pAme che tene te vezyAnA sthAnarUpa bIjo avatAra maLe che. kema ke "yalse ra6 talle jevA savavana'. dezanAne parSadA potapotAnA ghare gaI ane gautamasvAmIe pUchyuM ke he prabhe ! je bhAvitAtmA (saMyamabhAvathI jemanuM mana AtmAmAMthI vAsita hoya te) aNagAra mRtyunA samayamAM pUrva bhAgavartI saudharma devAvAsa(devaka)nuM utpatinA hetubhUta yegyatAnuM pitAnA lezyA pariNAmathI ullaMghana karI lIdhuM che, paraMtu hajI sanatakumArAdi devAvAsamAM utpanna hetubhUta vezyA pariNAmanI prApti thAya te pahelA ja te muni maraNa pAme te te kyA devalekamAM jAya? tene utpAdakyAM thAya? praznane uttara A pramANe cheH uttarettara prazasta lezyAomAM rahenAra munie, saudharma devalokanA devAnI sthiti Adi bandha gyatAne ulladhrI lIdhI che. arthAt pahelA devaloka karatAM paNa
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 lezyAnA jore te muni AgaLa vadhI gayuM che ane sanatakumAra Adi devalokamAM rahelA devenI sthiti Adi bandha gyatAne prApta kare te pahelA ja manuSyabhavane chelle AyuSyakarma paramANu samApta thaye mRtyu pAme che te muninI utpati kyA devalekamAM thaze ? javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke, je aNagAre pitAnA adhyavasAyathI pahelA devalekanA 32 lAkha vimAnane ullaMghI lIdhA che, paraMtu hajI sudhI sanatakumArAdi devaleka sudhI adhyavasAye pahoMcyA nathI ane mRtyu pAme che. AvI sthitimAM te muni IzAna nAmanA bIjA devalekamAM utpAdita thaze ane temAM paNa dhAre ke 28 lAkha vimAnamAMthI ghaNAkharA vimAnane ullaMghI lIdhA pachI mRtyu pAme che. mATe te samaye je vimAnane gya lezyAne mAlika te muni haze tyAM temane utpAda thaze arthAt te bIjA devalekanA ta vimAnamAM avatAra leze ane kamalezyA(bhAvasthA)no tyAga karIne te vimAnanI dravyalezyAne mAlika banavA pAmaze. athavA mRtyu samaye te muni je bhAva legyAmAM mRtyu pAme che, tene yadi choDatuM nathI te te bhAva lezyA paNa te devane kAyama raheze. A kathana sAmAnya che. je muni sthitiAdinI apekSAe asurakumAravAsanA pUrva bhAgavatane ullaMghana karI hajI AgaLanA AvAsane prApta karyA nathI ane vacce mRtyu pAmI jAya che te javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke pUrvanI jema vaccenA devAvAsamAM utpAda thaze. AvA pavitra bhAvitAtmA munine utpAda vaimAnika devalekamAM kahyo che, te asurakumAremAM temanI utpatti zI rIte saMbhavI zake? javAbamAM kahyuM che ke, pahelA te muni bhAva
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muMH uddezaka-1 237 saMyamI hoya ane pachIthI saMyamamAM sthita thaIne paNa virAdhaka banyuM hoya, banate hoya ane chellA zvAse paNa virAdhanAonuM pratikramaNa na karyuM hoya te te muni asurakumArAdimAM janmI zake che je nidaSTa devaleka che. A pramANe nAgakumAra, suvarNakumAra, agnikumAra Adi tiSka ane vaimAnike mATe paNa jANI levuM. narakamAM javAvALAnI zIghagati kevI hoya che? nArakanI zI gati kevI rItanI hoya che? zIghragatine viSaya keTale? ahIM zIghragatithI zarIranuM gamanAgamana levAnuM nathI, paraMtu kALa-samayavAcaka A zabda che mATe zIghragatine samaya keTale? bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, jema keI juvAna, baLasaMpanna hoya, viziSTa yuvAvasthA prApta karI lIdhI hoya, nigI heya, kAMDAthI majabuta hoya, sahanazakti ghaNI sArI hoya, baMne bhujA sazakta hoya, muThThI yathA samaya vALI zakAtI hoya te juvAna potAnI muThThIne ke bhujAne zIghratAthI saMkecI ke pahoLI karI zake che. A rIte tenI gatimAM zIghatA hoya che. bhagavAnanI vANIne gautamasvAmIe 'hA' kahIne svIkAratA kahyuM ke he prabhe! tenI bhujA ke muThThI zIvratAthI saMkecAIne vistRta thaI zake che. A pramANe ja nArakAnI gati paNa zuM ATalI ja zIvratAvALI hoya che? manAI pharamAvatAM bhagavaMte kahyuM ke je jIvAtmAe narakagatine AyuSyakarma, narakagatikarma ane narakAsupUvakama
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 bAMdhyuM che te jugatithI eka samayamAM ja narakabhUmimAM javAnI kSamatA rAkhe che ane vigrahagati(vaka gati)thI be athavA traNa samayamAM narakabhUmimAM jaze. yadyapi mANasanA bAhu prasAraNamAM zIdhra gati jarUra dekhAya che te paNa te gatimAM asaMkhyAta samaya hoya che mATe narakagatinI zIvratAne puruSanI te gatimAM samAnatA heI zake tema nathI. te pramANe asurakumArAdi bhavanavAsIonI, pRthvIkAyika Adi-ekendriyanI, vikasendriyanI, manuSya tathA pazuonI vAnavyaMtara, jyotiSka tathA vaimAnika gati paNa eka, be ke traNa samayanI hoya che. temAM sthAvare mATe cAra samaya sudhInI maryAdA che. sArAMza ke eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM javA mATe samazreNImAM rAjugatithI eka samayamAM ane vizreNImAM vigraha-gatithI be ke traNa samayamAM utpattisthAne jIva mAtrane gayA vinA chuTakAre nathI; mATe kharI rIte Ane ja zIdhragati kahevAya che. bAhu prasAraNamAM ApaNI carmacakSu bhale zIvratAnI kalpanA karI le te ya temAM asaMkhyAta samaye samAyelA che. be samayamAM eka vigrahagati, traNa samayamAM be ane cAra samayamAM traNa vigraha samajavAnA che. be samayanI vigrahagati A pramANe kaI jIva jyAre bharatakSetranI pUrva dizAthI narakamAM pazcima dizAmAM utpanna thavAne hoya che, tyAre prathamamAM te nIce Ave che ane bIjA samayamAM tirachI utpattisthAne jAya che. A be samayanI eka vigrahagati mATe jANavuM. traNa samayanI vigrahagati A pramANe -jyAre jIva bharatakSetranI pUrva dizAthI narakanA vAyavya keNamAM utpanna thavAne hoya che tyAre prathama samaye sama zreNIthI nIce Ave
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 zataka 14 muM uddezaka-1 che, bIjA samaye tirachI gatithI pazcimamAM jAya che ane trIjA samaye tirachI gatie narakanA vAyavya dizAmAM jAya che. cAra samayanI vigrahagati A pramANe ekendriya jIva eka samayamAM trasa nArakIthI bahAra adhelekanI vidizAmAMthI dizAmAM Ave che. bIjA samaye lekanA madhyamAM praveza pAme che. trIjA samaye urvIlokamAM ane cothA samaye nArakImAMthI bahAra AvIne dizAmAM rahelA utpattisthAnamAM Ave che. A pramANe bIjA bhavane prApta karavA nI zIvra gatinI vaktavyatA kahI. narakane yogya zuM anaMtapannaka hoya che? he prabhe! narakamAM javAnI lAyakAtavALA jIva zuM anaMtapannaka hoya che? paraMpannaka hoya che? ke anaMtaraparaMparaka anutpannaka hoya che? narakamAM utpanna thavAmAM samayAdikanuM vyavadhAna hotuM nathI te anaMtapanna kahevAya che, be ke traNa samayanuM vyavadhAna hoya te paraMparAtpannaka kahevAya che. ane je baMne prakAre nathI te anaMtara paraMparaka anutpannaka kahevAya che. jugatithI narakamAM javAvALA pahelA bhedamAM che ane vakragatithI bIjA bhedamAM jANavAM. anaMtapannaka nArako cAre gatinuM AyuSya baMdhana karatA nathI, jyAre paraMparAtpannaka jI cAre gatimAMthI manuSyAyu ane tiryaMcAyunuM baMdhana karanArA che tathA trIjA bhedanA nArake paNa cAre gatinuM AyuSya baMdhana karatA nathI.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 vartamAna bhAva pUratuM pitAnA AyuSyane trIjo bhAga jyAre zeSa rahe tyAre AyuSya karma baMdhAya che. jemake kaI jIvanuM 33 varSanuM AyuSya hatA temAMthI 22 varSa vItyA pachI zeSa bhAganA 11 varSa mAM game tyAre paNa AyuSyakarmanuM baMdhana thaze ane chevaTe aMtima zvAsozvAsamAM baMdhAze. anaMtapannaka jIne tevA prakAranA AyuSyabaMdhananA adhya. vasAne abhAva hovAthI AyuSya bAMdhI zakatA nathI. anaMtaraparaMparA anutpannaka jI vigrahagatimAM hovAthI temane utpAda nathI, mATe AyuSyabaMdhana paNa nathI. jyAre paraMparapatraka jI AyuSyanA 6 mahinA zeSa rahe tyAre ane jaghanyathI kevaLa aMtamuhUrta zeSa hoya tyAre AvatA bhavane mATe manuSyanuM athavA tiryaMcanuM AyuSya bAMdhe che. paNa naraka ke devagatinA AyuSyabaMdhananI yegyatA na hovAthI temaja devajIne paNa deva ane naraka AyuSyanI yogyatA na hovAthI bAMdhatA nathI. A pramANe asurakumArothI laIne vaimAnika sudhI samajI levuM. paraMparatpannaka je tiryaMca ane manuSya che te cAre gatinuM baMdhana kare che. A pramANe narakagatimAMthI bahAra AvelA nArakene bIjA sthAne utpanna thavAmAM eka ja samaya lAge te anaMtara nirgata kahevAya che ane be samaya lAge te paraMparAtpannaka nAraka kahevAya che ane je narakagatimAMthI nIkaLI gayA che paNa hajI vigrahagatimAM che eTale ke utpattikSetrane prApta karI zakyA nathI, te anaMtara paraMparaka anirgata kahevAya che. A zataka 14no uddezo pahelo pUrNa. }
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-ra A uddezAmAM nIce pramANenI vaktavyatA che. jIvAnA unmAda, indra zu' varSAda kare che ? indra vRSTi kevI rIte karatA haze ? asurakumAro vRSTi kare che ? izAnAdi indro zuM tamaskAya kare che? ItyAdi prazno che ane tenA uttarA che. unmAda mATenI vaktavyatA ,, unmAda eTale ? vyutpattinA anusAre unmAdana" miti-unmAda : athavA " unmAdyate unmAda : " jenAthI jIvAtmAne unmAda caDe te unmAda che. sAdhAraNatayA bhAMga--zarAmapAta ke aphINa khAdinA naze| caDyA pachI mANasanI jJAnagranthio kamajora thaI jAya che ane sabhava che ke vadhAre paDatI namaLI jJAnagranthIone laIne mANasane hIsTArIyA, phITa ke bIjA paNa mastiSkanA rAgA paNa UbhA thaI zake che. A ja pramANe AtmAne nazo caDhAvanAra 'unmAda' che. jenAthI AtmA peAtAnI badhI zaktio sAthe kaMTrola AuTa thatAM mAnavanuM adhaHpatana nizcita bane che. bhagavatIsUtranA A uddezAmAM gautamasvAmIe pUchyuM ke huM prabhA ! unmAda eTale zu ? ane tenA bhede keTalA che ? ' < javAkhamAM bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, he gautama ! unmAda e prakAre cheH-( 1 ) yakSAveza unmAda ( 2 ) mAhakarmanA udayathI utpanna thatA unmAda. '
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (1) yakSAveza unmAda : pUrvabhavane kaI vairI deva ke devIne praveza mANasamAM thavAthI, te mANasa potAnI zudha budha gumAvI de che tyAre kaIka samaye mAthuM dhuNAve che, asabaMdha bakavATa kare che, gharamAM teDapheDa kare che. saune parezAna kare che ane bIjA samaye lAkaDAnI jema sUte hoya che, ItyAdi yakSonmAdanA lakSaNa che. (2) mahedonmAda: meha-mithyAtva ane saMsAranI mAyAmAM bebhAna banIne tIvAtitIvrarUpe upArjana karelA mehakarmane udaya jyAre A bhavamAM thAya che, tyAre mAnavanA zarIramAM mehavAsanA, viSayavAsanA, pApavAsanA ane kaSAyavAsanA bhaDake baLe che. te samaye jIvAdi tane jJAtA paNa puruSaveda ke strIvedanA tophAnamAM maryAdAtIta mastI kare che, jenA kAraNe pitAnA jIvanatattvanI paNa zudhabudha khAI de che. te samaye mehavAsanAne gulAma banI game tevI asabhya ceSTA, bhASaNa, IzArA, patravyavahAra AdimAM rAgAndha banIne vaDilene, guruene, yAvat dharmapatnIno dhamya vyavahAra bhUlI jaIne bhUMDa jevA karmo ke kUtarAveDA jevA niMdanIya karmomAM potAnI khAnadAnI ke pitAnA bhaNatara gaNatarane paNa abharAIe mUkI de che. A unmAda jyAre jyAre maryAdAthI bahAra jAya che tyAre game tevA puruSa ke strIne, nAnAne ke moTAne, paMDita ke mUrkhane, kuMvArA ke paraNelAne, kuMvArI ke vidhavA tathA sadhavAne sarvathA tephAne caDAvI de che. saMsAranI bhayaMkara vedanAone bhegavyA pachI dIkSita thayelA saMbhUta munine vaMdana karatI sanatakumAra cakravartInI rANInA mRdula vALanA sparza mAtrathI mahenmAdanA nazAmAM
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 mu : uddezaka-2 243 cakanAcUra banelA te munine joine citramuni vicAra kare che yAvannidAna' sambhUto vidhAtumupacakrame tAvazvAcintayazvitro'ho mohasya vijRmbhitam indriyANAM ca daurdAntyaM viSayANAM durantatA / aho bhogapipAsAyA durjayatvamatRptatA / / tapo'tizayayukto'pi jJAtA'haMduvacano'pi yat / aya yuvatibAlAgrasparzAdityadhyavasyati // (uttarAdhyayana sUtra : kamaLasaMyamI TIkA) citramunie samajAvavA kAMI paNa kasara rAkhI nathI chatAM paNa te munine mehAnmAdanA caDI gayelA naze| utaravA pAmyA nathI ane nidAnagrasta thaine brahmadata cakravatI thayA te samaye munirAje cakravatI ne samajAvavA mATe tanatoDa parizrama karyAM che. paNa hAya re ! kAmadevanA nazA-mahAtmAda.... tyAre hatAza thayelA munie kahyuM ke H kutaH kRtanidAnAnAM bodhibIja samAgamaH A unmAdanA daza bhedo che, tene kramazaH joi laie : 19 . ( 1 ) cintana : sAmevAlI premapAtra zrI ke premapAtra yuvAna paraspara milana ke saMketanA samaye hAjara na thAya tyAre cinhananI cinagArI pragaTe che te A pramANe:hajI kema nathI AvI ? zu thayuM haze ? avaLe raste na gaI hAya ? ke bIjA puruSa sAthe te nahIM gaI hAya? ityAdi cintanAnmAda che. ( 2 ) jovAnI IcchA : peAtAnI premapAtra vyaktine
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 vAraMvAra jovAnI IcchA thatAM tene mATe phAMphA mArate rahe che te draSTraminmAda che. (3) dIrdha zvAsozvAsa : premapAtra vyakti phAMphA mAratA paNa jovAmAM na Ave tyAre zvAsanI dhamaNa joradAra cAlavA lAge che ane makAnamAM, bArImAM, daravAjAmAM ke rastAmAM cAre bAju najara phekato gAMDAnI jema Ubhe Ubhe keTalAya samaya pasAra kare che te zvAsozvAsanmAda kahevAya che. (4) tAva : zvAse zvAsanI dhamaNa cAlyA pachI paNa premapAtra jovA nathI tyAre bekarAra (maryAdA bahAra ) thayelA manajIbhAI ane tanajIbhAI(mana ane zarIra)mAM tAvanI uSNatA vadhavA lAge che, jene ApaNe kAmavara kahIe chIe, te tApanmAda kahevAya che. (5) dAha : tApanI garamI jema jema vadhe che tema tema tenA zarIramAM dAha paNa vadhavA mAMDe che. phaLa svarUpe hAtha, paga, AMkha, bhASA Adi bekAbu thaIne saunI sAthe balavA, cAlavA, khAvA-pIvA Adi dainika kriyAomAM paNa tene mudala rasa (InTaresTa ) raheto nathI, uzkerATamAM AvIne caddhA taddA bolavA mAMDe che ane chevaTe peka mukIne raDavA mAMDe che, tene dAhonmAda kahevAya che. " (6) bhajana aruci : khAvA-pIvA Adi upara behada napharata Ave che, tyAre ThaMDA pINA paNa besvAda lAge che, kezarIyA dUdhane paNa gaLA nIce utaratAM vAra lAge che. mevA miSTAnna viSa jevA, makhamalanA gAdalA paNa aMgArA jevA lAge che.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14muM : uddezaka-2 245 (7) mUcha: pachI te vAraMvAra cakkara Ave che. AMkhe aMdhArA Ave che, paganI cAla vaka bane che, meDhAmAMthI phINa ane uMDA nisAsA Ave che ane AMkhe Tagaramagara pharavA lAge che. ' (8) ane bebhAna banIne cAdara ke rajAI oDhIne lAkaDAnI jema paDyo rahe che. (9) ajJAna tevI sthitimAM sAme keNa Ubhe che? zuM kahe che tenI paNa smRti te bhAIne rahetI nathI. (10) ane mRtyu, chevaTe kAMkarIyAnA taLAvamAM ke jUhUnA dariyAmAM athavA jheranA vATakA pIne mRtyunA raste pahoMcI jAya che. neMdha: jyAre jyAre A jIvAtmAe manuSya avatAra meLavyA haze tyAre anaMtAnubaMdhI kaSA ane mithyAtvane gADha aMdhakAramAM seMkaDo-hajAro ke lAkhe-kaDe jIvAtmAo sAthe nikAcitarUpe vaira-virodhanA karmo bAMdhyA hoya che jenA kAraNe vairamAM baMdhAyelA te baMne ne karmone vipAka udayamAM Ave che. tyAre devagatimAM gayele te vairI AtmA manuSya avatAramAM rahelA zatrune mAre nahIM te paNa tenA gRhasthAzramanA sukha ane sukhanA sAdhanA bhagavaTAmAM aMtarAyabhUta thayA vinA rahetA nathI. AmAM AchI-pAtaLA vairAnuM baMdha haze te davA dArU karAvavAthI rega sAdhya bane che ane nikAcita haze te hADamArIo asAdhya bane che. ghaNuM sAdhanasaMpanna gRhasthAzramIe ApaNI sAme che ke jemanI pAse bhautika sAdhananI kamI nahIM hovA chatAM paNa
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 temanuM AMtarajIvana bhayaMkara azAMta hoya che, duHkhI hoya che. puNyakarma majabuta haze te ghI keLAMmAM vAMdho Avate nathI ane kadAca AchuM-pAtaLuM haze te devALuM kADhIne, luMTAIne, eka bAju Arthika sthitinI hADamArImAM, bIjI bAju gRhasthAzramanI hADamArImAM te bhAIne ribAI ribAI maravA sivAya chuTakAre nathI. A kAraNe ja bhAvadayAnI carama sImA prApta karelA tIrthaMkara paramAtmAoe kahyuM ke-hiMsA, juTha, cerI, mithuna ane parigraha mahApApa che. kUtarAnA mAthA upara DaMDe mArIe chIe, tyAre DIvArane mATe kUtarAnI AMkha mAranAranI upara maMDAI rahetI jANe kahetI hoya che ke, beTA ! AvatA bhave tane kaI kALe, paNa sukhI nahi thavA dauM. korTamAM ke bIje sthAne jenA mATe jaThI sAkSI athavA te sAmevALAnA matInA pANI utarI jAya tevI asatya bhASA, kalaMka ke cADI khAIe chIe tyAre sAmevALe A bhavamAM ApaNuM bhale kAMI paNa na bagADe te paNa phATelI Akhe kaheze ke, AvatA bhavamAM tane ane tArA gRhasthAzramInA behAla karyA vinA choDavAnuM nathI. jenI corI karI hoya ke thApaNa pacAvI hoya ane sAmAvALAne jyAre khabara paDe tyAre manomana gAMTha bAMdhIne te kaheze ke A vizvAsaghAtIne AvatA bhavamAM dAMta ane anAjane vairI banAvyA vinA rahuM tema nathI. pitAnI dharmapatnIne cheDIne bIjI strIo sAthe ramaNa karanArA pitAnA pati mATe vairaNa banatI te strI kahe che ke, AvatA bhavamAM vyaMtarI banIne paNa tArA AkhAe gRhasthAzramanA sukhane AgamAM bALI nAkhIne pachI huM jaMpIza ane parigraha te "sarveSa du! nAnAM mana: savajApAna mUtramaMtra, jIvamAH viSAvo " hevAthI
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM uddezaka-2 247 bhagavAna jANe keTalAya che sAthe vaira bAMdhavAnuM kAraNa bane che. upara pramANe pratyakSa dekhAtI saMsAranI mAyAjALane joyA pachI A bhavamAM ane AgaLanA bhAmAM sukhI thavuM hoya te pitAnA bhAgya upara vizvAsa rAkhIne badhAya tephAne choDavA mATe mahAvIra svAmInA pharamAvelA bAravrata svIkAravA, pALavA ane vratathI dedIpyamAna jIvana banAvavuM, AnAthI atirikta sukhI thavA mATe bIje mArga nathI. mehakarmanA udaye thanArA tephAne bIjA bhAgamAM carcAI gayA hovAthI ahIM piSTapeSaNa karavAnI AvazyakatA nathI. yakSAveza unmAda kadAca eka bhava pUratuM ja hovAthI vadhAre kaSTadAyaka nathI, paraMtu mehakarmathI utpanna thate unmAda atyaMta dujeya hovAthI kaSTasAdhya che athavA amuka jIne mATe asAdhya paNa banI zake che. mATe ja bhavaparaMparAne bagADanAre che. udIrNa karIne bhaDakAvI dIdhele unmAda mAnavajIvanamAM pazutA lAvyA vinA rahetuM nathI. anaMtAnubaMdhI kaSAyane laI udIrNapUrvakanA mehadayamAM samyakatvane nAza, vratane hAsa, mAnavatAne sarvanAza prAyaH karIne nakArI zakAto nathI. mehakarmanA svAbhAvika udayamAM mAnavanuM mana bekarAra ke bekAbu prAyaH thatuM nathI, jyAre para ramaNuone-kanyAone, vidhavAone gaMdI bhAvanAthI phesalAvavAmAM Ave che tyAre sUtelA ajagaranI jema bhaDakAvI dIdheluM mehakarma tenA mAlikanA mana-vacana-zarIra Adine maryAdAtIta bekAbu banAvyA vinA rahetuM nathI ane tema thatAM temane unmAda kadAca mRtyunuM kAraNa paNa banI zake che. svasInA bhagavaTAmAM atizaya kAmAMdha banIne tItrAnu
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 rAga eTale jemAM kAmavAsanA bhaDake baLe tevAM khAnapAna tathA mAdaka padArtho AdinuM sevana karanAra ane anaMgakIDA eTale pazuene paNa zaramAvI de tevA prakAre nirdayI banIne kAmAMdha banelo AtmA mRtyunA mukhamAM praveza karatI athavA nava mahinA pUrNa thayelI garbhavatI strI sAthe paNa kUtarAveDA karate zaramAte nathI. AvA mANasane viSayenmAdI kahyAM che, je marIne pAchA ekendriya avatAramAM napuMsaka veda ane liMganA mAlika banI asaMkhyAta ke anaMta utsarpiNI purI thaye chate paNa tyAMthI bahAra AvI zake tema nathI. nAraka jIvane unmAda H gautamasvAmIne pUchavAthI bhagavaMte nAraka ivene be prakAranA unmAda kahyAM che. devarupe banelo vairI AtmA, narakamAM rahelA pitAnA zatru upara azubha, gaMdA ane kALA Adi pudgalene kSepa karIne paNa te bicArA nArakanI herAnagatimAM vRddhi karanArA bane che. mehakarmajanya unmAdathI napuMsaka lige rahelA te nArake haMmezAne mATe umAdI hoya che. manuSyalokamAM manuSya avatArane pAmelA napuMsaka mAna ane hIjaDAonI AntaravedanA keTalI badhI tIvra hoya che te temanA dedAra joyA pachI ja ApaNe anubhavI zakIe chIe. teo bicArA jyAre jyAre bIjI strIonA ke puruSanA bhega vilAsa jue che tyAre tyAre pitAnI napuMsakatA upara bera bera jevaDA AMsue TapakAvatA hoya che. tema chatAM mithyAtvanA udayavatI te chene keNa samajAvI zake che ke "he mahAnubhA! pUrvabhavanA AcarelA mehakarmajanya pApothI athavA kuMvArI, vidhavA, sadhavA strIo sAthe athavA nAnI bAlikAone tathA
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-2 249 nAnA rUpALA chekarAonI sAthe gayA bhavamAM karelI gaMdI ceSTAonA pApe tame napuMsaka banyA che." - asurakumAremAM be jAtane unmAda samaja. temAM mahaddhika bIjA deve pitAnAthI nIcenA deve upara azubha pudgakSepa kare che ane mehane unmAda paNa pahelAnI jema kalpI le. pAMce sthAvara, vilendriya, paMcendriya, tiryaMca ane manuSyamAM baMne jAtane unmAda samaja. tathA vyaMtara, tiSI ane vaimAniko mATe paNa uparanI jema kalpI le. devAnI vRSTikAyakaraNanI vakatavyatA H he prabhavarSA RtumAM varasanAre megha ane jina janmotsava Adi prasaMge parjanya eTale Indra mahArAja zuM varasAda varasAve che? prabhue "hA" mAM javAba Ape che, tyAre gautamasvAmIe pharI pUchayuM ke, "he prabho! jyAre Indrane varSA karavAnI bhAvanA thAya tyAre kevI rIte varSA kare che?" bhagavaMte kahyuM: "Indra sauthI pahelA Abhyantara sabhAnA devene belAve che, te deve madhya sabhAnA dene, teo bAhya sabhAnA dene, teo sabhAnI bahAranA dene, teo Abhiyogika (sevaka jevA) devene ane teo paNa vRSTikAraka devene belAve che. te deve apakAyanI varSA kare che, jyAre asurakumAranA deve arihaMtenA janma kalyANaka, dIkSA kalyANaka jJAna kalyANaka ane nirvANa kalyANakanA samaye, varSA kare che. A pramANe nAgakumArAdi, vyaMtara, jyoti ane vaimAnike paNa apakAyanI varSA kare che.
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 250 devAnI tamaskAyakaraNa vaktavyatA tama eTale a MdhakAra je akAya(pANI)nA piraNAmathI thatu dhumasa eTale ja tamaskAya. te mATe prazna karatA gautamasvAmIe pUchyuM ke, he prabho ! IzAna indrane jyAre tamaskAyarUpa aMdhakAra karavAnI icchA thAya tA kevI rIte karaze ? bhagavate kahyuM ke, te indra yAvat tamaskAyane karanArA devAne khelAve che. ane tee indranI AjJAthI tamaskAya kare che. paraMtu asurakumArAne tamaskAya karavAnA cAra kAraNeA sUtramAM atAvyA che. (1) peAtAne ratikrIDA karavAnI hoya te samaye. (2) potAnA zatru devAne meAhita karavAnA samaye. (3) gopanIya dhana je jamIna AdimAM nAkheluM che tenI rakSA karavAnA samaye. (4) ane peAtAnA zarIrane chupAvavAnA prasaMge. uparanA cAra kAraNeAne laine asurakumArA tamaskAya kare che. samajavu' saraLa che ke asurakumAre pApativALA, kutUhalavALA, peAtAnA vaira athavA vairIne nahIM bhUlavAvALA heAvAthI temane tamaskAya karavAnA cAra kAraNeA batAvyA che. zataka 14nA uddezo bIjo pUrNa
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : udezaka-3 devAmAM zuM vinayAdi karmo hoya che? AkAzamAM sUrya ane caMdranA vimAnanI jema leka zAzvata hovAnA kAraNe svarga ane naraka bhUmie paNa zAzvata che. mATe svarga narakamAM javAvALA ane tyAMthI bahAra AvavAvALA jIve paNa anAdi kALathI che ane raheze. puNyakamI AtmA svargamAM jAya che ane pApakarmI AtmA narakamAM jAya che. mATe pitapotAnA karmonI beDIomAM phasAyelA AtmAo parAdhIna che. AtmAnA eka eka pradezamAM baMdhAI gayelA bhayaMkaramAM bhayaMkara vaira-virodhanA anaMta paramANuthI grasta thayelA nArakenI pAse saddavicAraNA mATe ekeya samaya nathI. devagatinA deva mahApuNyavaMta hovAnA kAraNe puNyakarmanAM bhagavaTAmAM alamasta banelA che, ane tiryaMco pAse abhivyakta bhASA ane hAtha Adine abhAva hovAnA kAraNe satkarmo karavA mATe temane paNa cAnsa prAyaH karIne nathI hotuM. tema chatAM paNa samyagadarzananA prakAzamAM kaI vAra ja sAre avasara maLI zake che ane amuka che tene lAbhalaI zake che. dravya satkarmo yadyapi mahatvanA ja che, tathApi bhAva satkarmo temanAthI paNa ghaNuM mahatvazAlI hoya che temAM bemata nathI. saMsArabharanA badhAe jIvAtmAonI apekSAe bhAvasaMyama dharmanI ArAdhanA karavAmAM jaina munie utkRSTatama che, kemake bAhya tapa tyAgathI paNa teo zreSTha che ane bhAva tapa * - -
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 tyAgathI paNa zreSThatama hovAnA kAraNe tevA pavitra muniene vivekapUrvakanA vinaya temaja vaMdana vyavahAra, sukhapRcchA AdinI ArAdhanA mATe samyagdaSTi jIvA avasara Avye taiyAra ja hAya cheH yadyapi devAnI ArAdhanA manuSyaleAkanA prANIone dRSTigacara thAya, athavA na thAya te paNa samyagdRSTi devA tenA khyAla karyAM vinA paNa peAtAnI sArI kriyAe karavAmAM medhyAna heAtA nathI. devagatinA devA prAyaH karI bhramaNazIla ane krIDApriya hAvAnA kAraNe peAtAnI vaikriya gatithI sthAnAntara karatA ja heAya che, tethI munirAjane bhUmistha, dhyAnastha ane kAryaMtsagastha avasthAmAM joIne devA temanA vinaya viveka sAcave ke na sAcave? A praznanA hArda che. je deva vizALa parivAravALA hoya te bhAvitAtmA aNugAranI vacce thaIne jaI zake che ? arthAt temanuM ullaMdhana devA kare che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, koIka devatA munionu ullaMghana kare che ane kAi nathI karatAM, kAraNa ApatAM bhagavate kahyuM ke daivayeAninA devA e prakAranA che. (1) mAyI micchATTiI ravavannamA arthAt anADhi kALathI je mithyAtvI banyA hAya. (2) AmAthI samaTTiI vayannA arthAt manuSya ke tiya "ca avatArathI samyaktva laIne athavA devagatimAM AvyA pachI arihaMtAnA pacakalyANakAne jotAM samyaktva prApta karelA devA. A ane devAmAMthI pahelA nakharanA devA vaikriya gatithI AkAzamArge jatAM AvatAM pazu bhUmistha munione ke
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muMH uddezaka-3 253 AkAzamAM vicaratAM jaMghAcAraNa munione joIne temane vaMdana karatA nathI ane kalyANa maMgaLarUpa dharmacaityane baMne hAtha joDIne paryapAsanA paNa karatA nathI tathA munione ullaMghIne cAlyA jAya che. jyAre bIjA naMbaranA deva munione joIne temane satkAra, sanmAna, vaMdana, namana tathA hAtha joDIne paNuM pAlana kare che eTale ke rastAmAM AvatA muniveSadhArI munione vaMdana Adi karyA vinA AgaLa jatA nathI. A pramANe asurakumAra, nAgakumArAdi bhavanapati de, vyaMtare, vAna vyaMtare, tiSko ane vaimAnika deve mATe paNa jANavuM. nAraka ane pRthvIkAyikAdimAM prastuta viSayanI asaMbhAvanA hovAthI kevaLa devadaMDaka pUratI ja A vAta jANavI. nArakanI avinaya saMbaMdhI vakatavyatA : pUchAyelA praznanA uttaramAM bhagavaMte kahyuM ke saMkhyAtaasaMkhyAta jIvAtmAo sAthe baddhavaravALA nArake eka samayane mATe paNa bhayamukta na hovAnA kAraNe temanA jIvanamAM nIce lakhele vinayavyavahAra heta nathI. (1) sakaraNIya vyaktinA AgamanamAM UbhA thaI zakatA nathI. (2) sanmAnanIya vyaktione kAMI paNa ApI zakatA nathI. (3) pUne vaMdanA karI zakatA nathI. (4) vinaya gya jIvAtmAone joIne UbhA thaI zakatA nathI. (5) baMne hAtha joDavA jeTalI kSamatA temanAmAM nathI.
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (6) koIne Asana Adi ApI zakatA nathI. (7) bIjA sthAne jaIne paNa AsanAdi ApatA nathI. (8) koInI sAme jaI zakatA nathI. (9) mAnya vyaktionuM mAna sAcavI zakatA nathI. (10) mAnArhanI pAchaLa jaI zakatA nathI. bahulatAe nAraka jIve paraspara vairanA baMdhavALA ja hoya che. tethI dveSI ne sAmevAlA haiSI vinaya karavAno prasaMga rahetuM nathI. tyAre praznottaranuM hArda tapAsatAM ema anumAna karI zakIe chIe ke manuSya avatAramAM- (1) sAsu vahu maitrIbhAva ane pUjyabhAvavAlA hovA chatAM (2) be bhAI paraspara sAme maitrI saMbaMdhavALA hovA chatAM (3) guru ziSya sArA saMbaMdhathI saMbaMdhita hovA chatAM DIvArane mATe samaje ke sAsuvahu, baMne bhAIo ke guruzi bIjA prakAre bhAre kama hovAthI narakagatimAM AvyA hoya ane tyAM gurune AtmA ziSyanA AtmA sAthe saMbaMdhita thAya te paNa teo baMne jaNa bIjA asaMkhyAta che sAthe varayukta hovAnA kAraNe eka bIjAne vinaya ke sArA saMbaMdha sAcavI zakavA mATe samartha hoI zakatA nathI. lekavyavahAramAM paNa ApaNe anubhavI rahyAM hoIe chIe, sarakAranI AMkhamAM dhULa nAkhIne lAkha karoDanA geTALA karanAranI pAchaLa sarakAra taraphathI tene pakaDavA mATe guptacaro, DayuTIparanA polIse vagere paDyA hoya tyAre atyaMta bhayagrasta
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAtaka 14 muM : uddezaka-3 255 bane te mANasa ghaDIkamAM kalakatA, bIjI ghaDIe madrAsa, trIjI ghaDIe muMbaI, cethI ghaDIe mahuDInA ghaMTAkarNa pAse, pAMcamI ghaDIe nAkeDAnA bherUjI pAse, chaThThI ghaDIe nareDAnI ke vAlakezvaranI padmAvatIdevI pAse, sAtamI ghaDIe tiSI mahArAja pAse, AThamI ghaDIe vAsakSepa nikSepake pAse plenamAM ke page cAlIne rakhaDate hoya che. tevA samaye te keInI sAthe AMkha meLavavAne mATe ke guruone vinaya karavA mATe paNa kSamatA rAkhI zaktA nathI. A ja rIte nArake mATe paNa samajI levuM. asarakumArAdi deve hevAnA kAraNe teo egya vyaktienA satkArAdi karavA samartha che. jyAre pAMce sthAvara ane vikalendriya jene narakanI jema jANavA. paMcendriya tiyAmAM vinayAdi hoI zake che, paraMtu keIne AsanAdi ApavuM Adi vinaya prakAra tathA vyakta vacana ane hAthane abhAva hevAthI nathI hotA. bIjA de ane manuSyamAM vinaya prakAra hoya che. devAmAM paNa avinayakaraNanI vaktavyatA viSaya kaSAyanI bhAvanAne upazamita karanAre AtmAne vinaya vivekanI prApti sulabha ane cirasthAyinI hAya. che, anyathA dhanavaibhavathI mAna, yuvAnIthI mada, aizvaryanA atirekathI garviSThatA, vidvatAthI ahaMkAra ane zarIrabaLathI tRpta thaIne pitAnAthI hInanuM apamAna karatAM te jIvAtmAne vAra lAgatI nathI.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 addhika deva, mahakidevanI vacce ke tenuM ullaMghana karIne javA samartha nathI, samAnaddhika deva paNa samAnaddhika devanuM ullaMghana karatuM nathI. kadAca sAmevALe deva pramAdI hoya te tenA upara prahAra karIne tenuM ulaMghana kare che. jyAre mahaddhika deva alpaddhika devanuM prahAra karIne ke, na karIne paNa ullaMghana nathI karatAM, zeSa kathana bIjA bhAgathI jANavuM. nArakAnA duHkhanI vaktavyatA : ekAMta duHkhI nAraka chene pudgalapariNAma aniSTa, akAMta, apriya ane amanejha hoya che. A pramANe AgaLanA nArake mATe paNa jANavuM. javAnigama sUtramAM 20 prakArathI vedanAnuM varNana che. (1) pudgala pariNAma vedanA (2) lezyA pariNAma vedanA (3) nAmazetra pariNAma vedanA (8) arati pariNAma vedanA (5) bhaya pariNAma vedanA (6) zeka pariNAma vedanA (7) kSudhA pariNAma vedanA (8)pipAzA pariNAma vedanA, vyAdhi, ucchavAsa, anutApa, krodha, mAna, mAyA, lebha, AhAra, bhaya, maithuna ane parigraha, AmAMthI ghaNuM pariNAmenuM varNana pahelA bhAgathI jANavuM. chezataka 14 ne uddezo trIjo pUrNa. wwww
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-4 gautamasvAmInA pUchavAthI bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, zAzvata kALamAM rUkSa ane snigdha, A baMne sparzI paramANu tathA ska MdhamAM rahelAM che, matalama ke paramANumAM rUkSatva athavA snigdhatva emAMthI eka sparza rahyo hAya che ane phreMcaNakAdimAM anenI vidyamAnatA che. prayAga ane visasAkaraNathI nIlAdi vAMnA paramANu tathA skaMdhamAM pariNAme thAya che ane jyAre te pariNAme nijI thAya che tyAre paramANumAM eka ja vaNu-gaMdha ane rasa zeSa rahe che jyAre sparzamAMthI-uSNu ke zItamAMthI eka ane rUkSa ke snigdhamAMthI eka Ama be spa zeSa rahe che ane laghu, guru, mRdu ane kaThora A cAra spaze apekSAkRta hAvAthI paramANumAM temanI hAjarI hotI nathI. jIvAtmA paNa eka samayamAM du:khAnA nimittone laI du:khI thayA che tathA sukhAnA nimitte sukhI thayA che. A pramANe sukha-du:khanA nimitto eka samayamAM prApta thaI zake che, parantu ba MnenuM vedana eka samayamAM thatuM nathI. tema ja kALa svabhAva AdinA kAraNe zubhAzubha karmabaMdhananA hetubhUta kriyAothI aneka prakAranA duHkhitatva Adi pariNAmane prApta thAya che ane jJAnAvaraNIya karmAM jyAre kSINa thAya che tyAre jIva siddha thAya che. puddagala paramANu zAzvata ke azAzvata ? bhagavate kahyuM ke, amuka apekSAe paramANu zAzvata che ane amuka apekSAe azAzvata che. pudgala paramANurupa ane
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 skaMdharUpe be prakAranA che. temAM dravyArthika nayanI apekSAe paramANu zAzvata che. kemake temane aMta nathI thatA. paraMtu te paramANu jyAre skaMdhamAM mizrita thAya che tyAre te-paramANurUpe saMbaMdhita thatuM nathI, paNa pradezarUpa nAmAntarathI vyapadezAya che ane judA judA varNAdi paryAne laIne skadhAntargata paramANu paNa-varNa, gaMdha, rasa ane sparzAdi paryAnI apekSAe rUpAntara pAmatuM hovAthI lAla ghaDAmAM rahele paramANu lAla ghaDA tarIke saMbodhAya che, ane te ja paramANu nimitane laI lAla raMgane choDe che ane pILA raMgane prApta thAya che. tyAre pILA raMge saMbodhAto hovAthI judA judA paryAnI apekSAe azAzvata che, mATe paryAyAstika naye azAzvata che. dha: zuddha paramANumAM je dravya raheluM haze pachI cAhe te mATI dravyanuM, suvarNa dravyanuM, vastra dravyanuM ke vanaspati Adi dravyanuM hoya te dravyanI apekSAe zAzvata che. eTale ke te hamezAM zAzvata padArtha che. jaina zAsanamAM paramANu eka jAtanA hoya che kemake saumAM-eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane be sparza hoya che. paraMtu prAga ke vizvasAkaraNane laI judA judA nimitto maLatAM paramANu jevA skaMdhamAM mizrita thAya che te anusAra paramANu paNa judA judA paryAyAmAM badalatA rahe che; jemake mATI dravyamAMthI ghaDo banyA. A ghaDAmAM mATI dravyano je zAzvata paramANu hato te skaMdhamAM maLatAM ja ghaDAnA paryAye saMbodhA. pachI ghaDo phUTyo tyAre dIkarAnA paryAye kahevA che ane te ThIkarA lAMbA kALa sudhI khADAmAM kyAMya dabAIne
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 mu' : uddezaka-4 259 ghaNA lAMe kALa pasAra karyAM tyAM vaLI koI adRSTa kAraNe kolasAnA paryAyamAM parivartita thayA. temAMthI hIrAmAM rUpAMtara thayeA. tenI bhasma banIne koI strInA zarIramAM AvIne lehIrUpe banIne te leAhIthI mAnavazarIranA paryAyamAM AvatA te mATIdravyanA paramANu bahurUpInI jema rUpA badalIne mAnavazarIramAM kAma AvyA che. manuSya mAM tenI rAkha banI ane te rAkha paramAtmA jANe pharIthI kathA ska'dha sAthe mizrita thaze. Ama eka ja paramANu keTalAya paryAyAmAM rUpAMtara thAya che mATe paryAyanace azAzvata kahevAya che. paraMtu eTaluM dhyAnamAM rAkhavAnu ke tenI azAzvata avasthA paryAyane AbhArI che. A kAraNe carAcara sa'sArane sAkSAt karanArA devAdhideva bhagavate kahyuM ke, tRNathI laI AkAza sudhInA drabyA potAnA dravyatvane laIne zAzvatA che ane paryAyAnA kAraNe azAzvatA che. paramANu carama ke arama ? paramANu zAzvata hAvA chatAM paNa tenI caramatA ane acaramatA saMbaMdhInA pUchAyelA praznonA javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, tenA ni ya cAra prakAre karavAnA raheze. (1) drabyAdezathI (ra) kSetrAdethI (3) kALAdezathI (4) bhASAdezathI. (1) draSyAdezathI paramANune acarama pharamAvatAM bhagavate kahyuM ke, he gautama ! koI skadhabhAvathI chUTo paDelA paramANu kALAntare skaMdhane krIthI na maLe te carama kahevAya che ane punaH maLe te acarama kahevAya che. drabyAdezathI AjanA chuTA paDelA paramANu pharIthI game tyAre paNa pAche te skadhane maLaze. kemake sa'sAra anaMta che, pariNAmeA anaMta che ane prayAga
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 tathA viaisAkaraNanI zakti paNa aciMtya che, mATe je skaMdhathI paramANu chuTo paDyo che, punaH te ja skaMdhane maLI zakavAnI zakyatA che. (2) kSetrAdezathI paramANu carama ane acarama paNa che. carama mATe kAraNa batAvatAM paramAtmAe kahyuM ke, kevaLI bhagavaMta jyAre kevaLI samuddaghAta kare che, tyAre te samaye je kSetramAM kevaLI bhagavaMta sAthe je paramANune saMbaMdha thaye hoya te paramANu punaH keI kALe paNa kevaLInA AtmA sAthe saMbaMdhita thaIne te kSetradezane prApta karatuM nathI. kemake kevaLIne AtmA siddhazilAmAM birAjamAna che tethI te kSetramAM kevaLIne punarAgamana nathI mATe kSetrAdezathI paramANu carama che ane sAdhAraNa kSetranI apekSAe acarama paNa che. (3) kALAdezathI paNa carama ane acarama jANavuM. amuka samayamAM kevaLIe samughAta karyo ane mekSamAM gayA, have kevaLIne punaH samudraghAta karavAne nathI mATe samughAtanA kALanI apekSAe paramANu carama che ane sAdhAraNa kALanI apekSAe acarama paNa che. (4) bhAvAdezathI je samaye varNAdivaMta pudgala paramANu kevaLI samudughAta samaye hatuM, kALAntare mekSamAM gayelA kevaLInI apekSAe carama che ane sAdhAraNa bhAvanI apekSAe acarama che. pariNAmabhedanI vaktavyatA zuM che? he prabhe! pariNAme keTalA prakAranA che? jIva pariNAma ane ajIva pariNAma rUpe pariNAme be prakAranA kahyAM cheH
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muMH uddezaka-4 261 cha dravyamAM pariNamI dravya jIva ane pudgala che. dravyAstika naya pramANe rUpAntara thaIne paNa sarvathA jene vinAza nathI, ane paryAyAntara naye pUrva paryAyane nAza tathA bIjA paryAyane utpAda e dravyane pariNAma che. jIva pariNAma jIvane AdhIna hovAthI prAyogika che, tenA daza bheda che. (1) gati pariNAma gatinAmakarmane laIne gatyantara eTale narakathI manuSyAdi paryAnI prApti thAya te gati pariNAma che. (2) Indriya pariNAma -jenAthI IndriyanI pariNAma thAya. (3) kaSAya pariNAma -saMsAramAM parIbhramaNa karAvanArA kaSAyenA kAraNe pariNAma thAya. (4) lezyA pariNAma prati samaye badalAtI leNyAenA kAraNe pariNAma thAya. (5) yoga pariNAma -mana, vacana ane kAyAnuM pariNamana. (6) upayoga pariNAma -upagamAM pheraphAra the. (7) jJAna pariNAma, (8) darzane pariNAma, (9) cAritra pariNAma, (10) veda pariNAma. pariNAmamAM kamanuM kAraNa badhAe bhAve gati pariNAma vinA hoI zakatA nathI,
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 mATe gati pariNAmane prathama naMbare mUkavAmAM AvyuM che. tenI hAjarImAM jaindriya pariNAmanI AvazyakatA rahelI che, mATe tene bIjA naMbare rAkhe che. indriya pariNAmanI prAptimAM puNyadaye maLatA ISTa padArthomAM rAga ane pAdiye maLatA aniSTa padArthomAM zreSanI mAtrA thatAM jIvane kaSAyanI pariNati thayA vinA rahevAnI nathI, mATe tenuM sthAna trIjuM che. kalAne leyAo sAthe sIdho saMbaMdha che. kemake sagI kevaLIne paNa nava varSa kama pUrvakeTi varSa pramANanI zuklalezyAnI sadubhAvanA che ane kaSAyane camatkAra dazamA guNaThANa sudhI ja hoya che. mATe "yatra yatra kaSAyamAva: tatra tatra racAyea" jyAM jyAM kaSAye che tyAM tyAM lezyA rahelI ja che, paraMtu lezyAnA sadbhAvamAM kaSAyenI bhajanA che, eTale ke kaSA hoya paNa kharA ane nathI paNa hotA mATe kaSAyo pachI ja cethA naMbare lezyA pariNAmane mUkavAmAM Avela che. vezyAnA pariNAma paNa ganI hAjarImAM ja hoya che, kemake "jo pariNAmo sthA" mATe yoga pariNAmanuM pAMcamuM sthAna che tathA ga(mana-vacana-kAyA)nI vidyamAnatAmAM upayoganI hAjarI avazya rahevAnI ja che, mATe chaThThA sthAne upayoga pariNAma birAjamAna thayA che, upaganI vidyamAnatAmAM jJAnapariNAma avazya hoya che. mATe sAtamA sthAnane jJAna zobhAvI rahyuM che. paraMtu jJAnamAM samyajJAna ane mithyAjJAnanA pariNAmo rahelA hovAthI ane tenA mULamAM samyaktva mithyAtva rahelA hoya che mATe darzana pariNAmane jJAna pachI mUkavAmAM Avyo che. samyagdarzana thayA pachI jinavacanane vairAgyapUrvaka sAMbhaLavAnA hoya che, je cAritra mehanIya karmanA kSapazamanuM kAraNa bane che ane tema thatAM dezavirati ke sarvavirati cAritranI
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 zataka 14 muM uddezaka-4 prApti thayA vinA rahetI haze? arthAt na ja rahe mATe navanI saMkhyA je akhaMDa che ane maMgaLakArI che, ane cAritra vinA akhaMDa sukha ane mAMgalya paNa prApta thatuM nathI mATe navamA sthAne cAritra dedIpyamAna karI rahyo che. ane dezamAM chellA sthAne veda pariNAma zA mATe? kAraNa batAvatAM kahyuM che ke udayamAM Avate ke udIrNa karIne udayamAM Avelo puruSane puruSaveda ane strIne strIveda samyaphacAritra vinA keI kALe paNa upazamita thatuM nathI." A kAraNe veda pariNAmane chellA sthAne mUkyo che. have ajIvana paNa daza pariNAma nIce lakhyA pramANe jANavA. baMdha, gati, saMsthAna, bheda, varNa, gaMdha, rasa, sparza, aguru laghu ane zabda pariNAme ajIvanA che. zataka 14 no udeze caturtha pUrNa.
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-5 agninI vacce thaI nArakAdi pasAra thaI zake che? agamya saMsAranI keTalIka vAte eTalI badhI agamya, alakSya ane vicitra hoya che ke tene kevaLajJAnI vinA bIje keI paNa jANI zakavA mATe samartha che ja nahIM. te mATe ja ahaMduvaphatra prasUtA dvAdazAMgI ratnonI khANa kahevAI che. temAM paNa bhagavatIsUtranI zirodhAryatA keInAthI paNa nakArI zakAya tema nathI. gautamasvAmI pUche che ke he prabhe! dhagadhagatI agninI vaccethI paNa zuM nAraka nIkaLI zake che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, keTalAka nArako agninI vaccethI nIkaLI zake che ane keTalAka nathI nIkaLatA. Azcarya pAmelA gautame pharI puchayuM ke he prabhe ! AnuM zuM kAraNa che ke, keTalAka nArake agninI vaccethI nIkaLe che ane keTalAka nathI nIkaLatA. bhagavaMte kahyuM ke nAraka cha be prakAranA hoya che (1) vigraha gati samApannaka ane (2) avigrahagati samApannaka. vigraha ane avigraha gatinuM varNana pahelA bhAgamAM karAI gayuM che, temAMthI vigrahagatithI yAvatu cethA samaye traNa vigrahathI narakamAM javAvALA jIvo agninI vacce thaI jaI zake che. te samaye temanI pAse sUkSma kArpaNa zarIra hovAthI te agnithI baLI zakatA nathI, pANImAM DUbatAM
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14muM uddezaka-5 265 nathI, zastrathI ane jherathI paNa maratA nathI mATe huM kahuM chuM te samaye narakAnuputhvI nAmakarmanI beDImAM jakaDAI javAthI narakamAM jatAM kadAca kaIka sthaLe agninA bhaDakA thatAM heya te paNa keInI kaToka vinA temAMthI ArapAra thaIne pitAnA utpattisthAnamAM pahoMcI jAya che. jyAre avigrahagati samApannaka nAraka eka ja samayamAM pitAnA ISTa samayamAM pahoMcI ga hoya che. jyAM bAdara agnikAyano sarvathA abhAva hovAthI baLavAno prazna rahetuM nathI. sUma ane bAdararUpe agnikAya be prakAranA che, temAMthI sUkSma agnikAya sArvatrika hovA chatAM te keIne bALI zako nathI jyAre bAdara agni manuSyaleka sivAya bIje kyAMya hetuM nathI. noMdha:-manuSyalekamAM jema mAcIsa che, tenI phekaTarIo che ane cakamaka patthara AdinA sAdhano che, mATe game tyAre paNa puNya panetA manuSyone raseI karavI hoya ke bIDI sigAreTa pIvI hoya tyAre game te dvArA cule, sagaDI, prAImasa ke gesa saLagAvIne pitAnA puNyakarmane bhagavaTo karI zake che. paraMtu saMkhyAtA sAthe bhayaMkaramAM bhayaMkara verajheranA deraDAmAM baMdhAI gayelA tathA nirdayI-nirvasI thaI lAkha karoDo chone vagara mete mAranArA, parastrI ke vezyAgamana karanArA, zarAbapAna karanArA ke jUTha-prapaMca AdIthI mahA bhayaMkara karmone bhAre laIne narakabhUmimAM javAvALA jIvAtmAonA bhAgyamAM pApakarmane ja bhogavavAnuM hovAthI narakabhUmimAM rAI pANuM karavAnA hotA nathI, paraMtu tyAM te gaTaramAM rahelA gaMdA pANInI jema durgadha mAratA pudgalenA
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ja bhAjana karavAnA hAya che. jemake manuSyalAkamAM khIjAnA maLamUtra joine rADa pADanArA mAnava marIne jyAre bhUMDanA zarIrane dhAre che tyAre te samaye ja tene viSTAmAM meDhuM nAkhavA sivAya bIjo koi mArga nathI. mAkhIne leAhI ane parU, gAya bheMsa Adine ghAsa, kUtarAone hADakAnA TUkaDA, gIdha Adine marelA janAvaronA durgaMdha mAratA mAMsanA leAcA sivAya bIjuM zuM maLavAnuM hatuM ? manuSya avatArane pAmelA garIbene tame joyA che ? temanI garIbAi jovA mATe paramAtmAe tamane AkhA ApI che? vicArazakti keLavI che? tame tamArI khArImAMthI saDelA, dugaMdha mAratA kAkaDI, cIbhaDA ke khIjI koi cIja bahAra pheMkI che tyAra pachI tame jarA najara karavA mATe rAmaya leze te tamane tatkALa khakhara paDaze ke te tamArA phekelA saDelA TUkaDAne paNa laine khAnArA mANase bhArata dezamAM lAkhAnI sakhyAmAM paDayAM che. gaMdhAtA kacarAnA TopalAmAM pheMkI dIdhelA eThavADamAMthI paNa dANAM vINatA garIbone jue te kharA ! ItyAdi prasa MgAne joyA pachI nAraka jIvA je atyaMta pApamaya hAya che, te bicArAone garamAgarama cA kayAMthI maLe ? rephrIjareTaranA ThaMDA pANI kANu pAya ? kayAMthI pAya ? kemake tyAM te sau koI sau koinA duzmana ja hoya che, tyAM na maLe strIsahavAsa ke na maLe puruSa sahavAsa. kevaLa lAla surakha thayelI garamAgarama aMgArA jharatI maLe che lAkha'DanI putaLIe ke putaLAo ane uparathI paDe che paramAdhAmIonA hutheADo, bhAleA, talavAra ke dhArIAnA mAra. te mArathI cIse pADatA ane adhamuA thayelA nArA tyAMthI chUTA paDe che ane lAla agArAthI bharelI bhaDabhujAnI bhaThThImAM paramA dhAmIe nAkhe che, tyAM makAI ane juvAra caNAnI jema nAraka
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 mu': uddezaka-pa 267 : jIvanA zarIrA taDa taDa thAya che tathA rImAine manuSyalAkamAM karelA pApAne yAda kare che. tyAM tA te asurA nArakone bhaThThImAMthI bahAra kADhIne temanA zarIramAM mIThuM ane maracuM nAkhe che. ghAva paDelA zarIramAM maracAM paDatAM ja bicArA nAraka poka mUkIne raDe che. te A pramANe " e ApalIyA ! e mAvaDI ! e dharavALI mane bacAvA ! e prabhu ! have huM pApa nahIM karU, parasIgamana nahIM karU, zarAbapAna nahIM karU', have mane macAve. " paNa tyAM tamAro avAja sAMbhaLanAra koI nathI. A kAraNe dayAnA sAgara zAstrakAroe kahyuM ke mAnava ! AvI rItanI vedanA te te ana tIvAra bhAgavI lIdhI che. have kAMIka virAma pAma ane pApanA dvAra baMdha karIne sacamadharma svIkAra. "" asurakumAro mATe paNa nArakanI jema samajavuM. vaikriya zarIradhArI te devA manuSyaleAkamAM Ave che. agni vacce nIkaLavA chatAM paNa maLatA nathI. ekendriya jIve je avigraha gati samApannaka che te sthAvara nAmakarmInA kAraNe gamana karavAnI zaktivALA hAtA nathI mATe agni vacce AvatA paNa nathI. eindriya jIvA audArika zarIravALA avigrahagati samApannaka avasthAmAM agninI vacce maLI jAya che. traNa-cAra indriyavALA jIvA mATe paNa samajavuM. pacendriya tiya "ca-avigrahagati samApannaka tiryaMcA Rddhi prApta ane tenAthI viparIta amRddhi prApta kahevAya che. je vaikriya labdhiyukta hoya te jo manuSyalekamAM hoya te
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 agninI vacce nIkaLI zake che ane manuSyalakanI bahAra hoya te tyAM agnine abhAva che. vaikiya labdhinA mAlika hovAthI temanI gati zIdhra hoya che mATe baLatA nathI. tathA amRddhiprApta tiryaMce ane manuSya baLI jAya che. nArakanI daza prakAre aniSTatA : manuSyAdi gatimAM gherAti ghora pApakarmo karIne narakagatimAM gayelA nArakene pAdiyathI 10 prakAranA azubha sthAne bhegavavAnA hoya che. te A pramANe - (1) aniSTa zabdo -kaDavA-karkaza zabdo sAMbhaLavAnI IcchA na hovA chatAM paNa nAraka jIvane tevA ja zabdo sAMbhaLavAmAM Ave che. jemake-paramAdhAmI tathA paraspara vairAnubaMdhamAM phasAyelA nArake eka bIjA pratye AvI rItane zabdavyavahAra kare che. "sAmevAlAne mAre, kuhADA, barachI AdithI chedI nAkhe, TUkaDe TUkaDA kare, bALI nAkhe, sANasAmAM phasAvI le, bhAlAthI viMdhI mAre; AvA zabdo jyAre cAre bAjuthI karNAcara thAya che tyAre bhayanA mAryA te bicArA bhAgatA pharatAM hoya che." (2) aniSTa rUpe -pitAne paNa na game tevA bIbhatsa rUpa temane hoya che. (3) aniSTa gaMdha -pitAnA zarIramAM pitAne paNa na game tevI durgadha hoya che. (4) aniSTa rasa -zarIranA rasa badhAe kharAba hoya che.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 13 muM: uddezaka-5 269 (pa) aniSTa gati -aprazasta vihAgati nAmakarmanA kAraNe nArakanI gati cAla sarvathA beDoLa ja hoya che. (6) aniSTa sparza -temanAM zarIre karkaza kharabacaDA ane kaThora hoya che. (7) aniSTa sthiti -AyuSyakarmanI maryAdA sudhI ja rahevAnuM che. (8) aniSTa lAvaNya -zarIrIkRti rupavihoNuM ane vikRta heya che. (9) aniSTa yazakIrti cAre tarapha apayaza ja temanA bhAgyamAM hoya che. (10) aniSTa utthAna -baLa-vIrya-karma ane puruSArtha vAlA hoya che. asurakumArAdi devene puNyakarmanA kAraNe temanAthI viparIta zubha sthAne hoya che. pRthvIkAyika jIve che prakAranA sthAne bhegave che. ISTAniSTa sparza :-arthAt zubhAzubha karmonA kAraNe zubhAzubha kSetramAM utpanna thavAthI zAtA ane azAtAnA udayathI ISTa tathA aniSTa sparzone- anubhava karatAM hoya che. jema ke azAtAkarmanA joradAra udayane laI keTalAka pRthvIkAyika tevA sthAne janma le che jyAM AkhA gAmanuM gaTaranuM gaMduM pANI, viSThA-maLa-mUtra, lehI, mAMsa temaja vAraMvAra mANasanA paganI mAra khAvAnI hoya che. jyAre bIjA keTalAke pRvIkAyike zAtA vedanIyane laI pavitra, pUjya ane sugaMdhI padArthonA
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaLakAyika keTalAka para saDasa, 270. 'zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 sparza kare che. A pramANe bIjA pAMca sthAna -gati, sthiti, lAvaNya, yaza ane puruSakAra mATe paNa kalpI levuM. jaLakAyika jI mATe paNa jANavuM. jemake -keTalAka pApakarmanA udayavALA jaLakAyika jIve saMDAsa, gaTara AdinA sparza bhegavatAM hoya che jyAre bIjA puNyakamI jaLakAyika tIrthakaranA abhiSeka Adi kAmamAM AvatA hoya che. keTalAka agnikAyike gAmanA gAma jaMgalanA jaMgala bALIne asaMkhyAta anaMta jInA hatyArA bane che ane bIjA janAdi banAvavA mATe upagamAM Ave che. vAvAjhoDA AdinA rUpamAM vAyukAyika paNa aniSTatA bhegavanArA bane che, jyAre maMdamaMda vAyu saune sukharUpa paNa bane che. vanaspati mATe paNa kalpanA karI levI. A ekendriya avatArane pAmelA hovAthI pite koI jAtane zabda, rasa, gaMdha ke rUpane anubhava karI zakatA nathI. be indriyane zabda, rUpa ane gaMdhane cheDI sAta sthAnane anubhava kare che. teIndriyane rUpa ane zabdane anubhava nathI. caturindriyane zabdane anubhava nathI. paMcendriya tiryaMce, manuSya ane devane daze sthAne IbrAniSTha anubhava hoya che. he gautama! meTI addhivALA, ghutivALA, baLavALA ane mahAsukhasaMpanna deve bahAranA pudgalene grahaNa karyA pachI ja parvata, bhIMta AdinuM ullaMghana karI zake che. zataka 14ne udeze pAMcame pUNa. 3
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-6 nArakAnI pudagala vakatavyatA : gautamasvAmInA pUchavAthI paramAtmA mahAvIrasvAmIe nArakenI vaktavyatA nIce pramANe karI che. (1) pudgalahArA-narakagatimAM rahenArA nAraka pudgalene AhAra karanArA hoya che. (2) pudgala pariNAma-AhAra karelA pudgalenuM pariNAma punaH pudgala rUpe hoya che. (3) pudgala nikA-temane utpanna thavAnAM sthAne zIta ane uSNArupa ni ja che. (4) pudagala sthitikA-temane narakasthAnamAM rAkhavAne mATe AyuSyakarma ja kAraNa rUpa che, je pudgala che. (5) karmopagA-teo mithyAtvAdinA kAraNe jJAnAvaraNIyAdi kameM, je pudgala che temane prApta kare che. (6) karmanidAnA-narakagati prApta karavAmAM karmonA niyANA ja kAraNa che. (7) pudgala sthitikA-karmone kAraNe paryApta - aparyApta Adi paryAyAntara rUpa viparyAsane prApta karanArA che. upara pramANenI vigata vaimAnika sudhInA deve, sthAvare, vikalendriya ane tiryaMce tathA manuSyamAM paNa ghaTAvI levI. nAraka jI vici ane avIci dravyane AhAra kare che. saMpUrNa AhAra karatAM eka pradezanyane AhArane vIci
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 dravyane AhAra kahe che. ane pUrNa dravyanA AhArane avaci dravya kahe che. vaimAnika devendronI kAmaganI vaktavyatA : gautamasvAmIe pUchayuM ke he prabho! devarAja Indrane jyAre divyabhege bhegavavAnI IcchA thAya che, tyAre te kevI rIte bhego bhegave che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke gautama! te samaye kendra pitAnI vaikiya labdhivaDe laMbAI coDAImAM eka lAkha jana ane paridhimAM traNa keza 128 dhanuSya ane 13aaaa AMgaLathI kAMIka vadhAre goLAkAra sthAnanI racanA kare che, tenA uparanA bhAgamAM ramaNIya samatala bhAga che. jenAM madhyabhAgamAM badhI jAtanA ratna ane maNIothI zebhita eka prasAdanI racanA kare che. jenI uMcAI 500 ejana ane vistAramAM 250 ejana che tenA upara te Indra mahArAjA devazayyAnI vikurvaNA kare che ane nATaka, gIta, nRtya tathA vAjiMtranA ADaMbarapUrvaka te Indra divyabhegane bhegave che. IzAnendra mATe paNa upara pramANe jANavuM, jyAre sanaskumAra mATe vizeSa A pramANe jANavuM ke te trIjA devanA Indra devazayAnI vikurvaNa karatA nathI. kemake tyAM mAtra sparza sukhathIkAmanI samApti thAya che. zeSavarNana mULasUtrathI jANavuM. A zataka 14 ne uddezo chaThTho pUrNa
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-7 mahAvIrasvAmI ane gautamanI tulyatAnI vaktavyatA : niraticAra pacamahAvratAnA pAlaka, SaTkAya jIveAnA rakSaka, jagatanA jIvA sAthe maitrInA dhAraka, naiSThika brahmavratadhArI ane dharmInA sAkSAta mUrti jevA 14 hajAra munirAjo ane 36 hajAra sAdhvIjI mahArAjanA caraNakamaLathI pavitra thayelI rAjagRhI nagarImAM devAdhideva, bhagavAna mahAvIrasvAmI samavasaraNamAM birAjamAna hatAM. AkhA e magadhadezamAM ane khAsa karI rAjagRhI nagarInI janatA khuzakhuza hatI. devAdhidevanA dedAra joine saunA haiyA pUrNAnandanI mastImAM masta hatAM. Arthika dRSTinI jema A AdhyAtmika dRSTie paNa janatA pUrNa hatI. paNa devAdhidevanA mukhya gaNudhara, cAra jJAnanA svAmI, saMghanA adhinAyaka gautamasvAmIjInuM hRdaya kevaLajJAnanA abhAvamAM bekarAra hutu, vicalita hatuM. 'mArA hAthe dIkSita thayelA paNa kevaLajJAna meLavI zakayA che tyAre mane hajI sudhI kevaLajJAna kema nathI ? zA mATe nathI ? AvI rItanI viSAdAvasthAne bhAgavanArA gautamane, mahAvIrasvAmI pote ja AmaMtraNa daine peAtAnI paDakhe khelAve che ane AzvAsana ApatAM kahe che ke :-- gautama ! " vivAa mA gA:, kAthAnuM sthaLa, svAsthya maga Ama kahIne premabharyAM zabdomAM pharIthI kahyuM ke :-- "" (1) vid saMsiThThoti me zoyamA / he gautama! tArI mArA sneha saMbaMdha AjanA nathI paNa bhavabhavAMtarAnA che,
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahe bhA. 3 274 tu mArI sAthe lAMbA kALathI arUMdhAyelA che. (2) vira saMyuoosi hai zoyamA! he gautama ! ghaNA lAMbA kALathI--bhavabhavAMtaranI mAyAmAM tuM mArAthI ghaNIvAra prazasAyeleA che. (3) vira riSiyo'sa me goyamA ! tArA mA paricaya paNa ghaNA lAMbA kALanA che, tane yAda che gautama ! huM jyAre keTalAya bhavAMtaranA 18mA bhavamAM vAsudeva hatA tyAre tuM mAre sArathI hatA. te samaye mArA hAthe DAyelA ane maratA siMhane teM AzvAsana ApyuM hatuM. (4) vira nusimo'sa me joyama! lAMbA kALathI he gautama ! teM mArI prItine prApta karela che. (5) virALuLaso'si me goyamA ! keTalAya bhavAthI tame mArA anugAmI rahelA che. ( 6 ) nirALuvattIsime zomA! he gautama ! tame paNa ghaNA bhavAthI mAru' anuvana karI rahyAM che, he gautama ! devalAkamAM ane manuSyabhavAmAM ApaNe ane keTalIyevAra sAthe sAthe rahyAM chIe ane prema bharelI dAraDImAM ApaNe paraspara baMdhAI gayelA chIe. samavasaraNamAM AvI rIte Aje ja devAdhidevanI premabharelI vANI sAMbhaLIne gautamasvAmI prasanna thayA chatAM paNa sAsanI chAyA temanAM mukha uparathI adRzya thaI nathI, tyAre dayAnA sAgara bhagavaMte kahyuM ke he gautama! mArA pratye tane ghaNA ja sneha hAvAthI tuM kevaLajJAna meLavI zakayo nathI,
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 mu': uddezaka-7 275 paNa gautama ! have thADA ja samayamAM tane kevaLajJAna thaze ane ApaNe banne siddhazilAmAM tulya thaIzuM, mATe viSAda tyajIne svastha thA. A vAta zuM anutaraupapAtika devA jANe che ? huM prabhA ! tamArI ane mArI tulyatAne ApazrI kevaLajJAna vaDe ane huM ApazrInA kahevAthI jANIe chIe, tevI rIte tamArI mArI tulyatAne khAsa karI anutaupapAtika devA paNa zuM jANe che? < hA 'mAM javAba ApatAM bhagavaMte kahyuM ke te devAe anaMta maneAdravyanI vaNAne labdha karelI hAvAthI ApaNI tulyatA jANe che. tulyatAnA bhede keTalA? prasanna thayelA gautamasvAmIe prabhune bhAvavandanA karI ane pUchyuM ke tulyanA keTalA prakAranI che. ke javAbamAM paramAtmAe kahyuM ke (1) dravya tulyatA, ( 2 ) kSetra tulyatA, ( 3 ) kALa tulyatA, (4) bhava tulyatA, (5) bhAva tulyatA, ( 6 ) saMsthAna tulyatA; Ama cha prakAranI tulyatA hAya che. (1) dravya tulyatA :-eTale eka paramANu pudgala khIjA paramANu pudgala sAthe tulyatA rAkhe che, paNa paramANu pundgalane UMDI khIjA sAthe tenI dravyathI tulyatA nathI. AvI
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 rIte kripradezika skaMdha bIjA dvipradezika skaMdha sAthe tulyatA rAkhe che paNa dvipradezikane cheDIne bIjA sAthe tulyatA nathI. daza pradezika skaMdha bIjA dazapradezika sAthe tulya che, paNa tenAMthI ochA vatA sAthe tulya nathI. A pramANe cAvat anaMta pradezika skaMdha mATe paNa upara pramANe ghaTAvI levuM. - (2) kSetra tulyatA -AkAzanA eka pradezamAM je pudugala rahele che te eka pradezamAM rahelA bIjA pugalanI sAthe kSetranI apekSAe tulyatA dharAve che. AkAzanA be pradezamAM avagADha pugala bIjA be pradezamAM avagADha pudgalanI sAthe tulyatA dharAve che. tenAthI vyatirikta bIjA kSetramAM rahelA yugalenI tulyatA nathI. ' (3) kALanI apekSAe tulyatA :-kALanA eka samayamAM rahevAvALA pudgala bIjA eka kALanA samayavALA pudgala sAthe tulya che, e samayanI sthitivALo pudgala bIjA be samayanI sthitivALA pudgala sAthe tulyatA rAkhe che, paNa tenAthI vyatirikta samayavALA pudgala sAthe samAnatA nathI. (4) bhava tulyatA -nArAjIva pitAnAM narakagatinA jIva sAthe saMbaMdha rAkhanArA bIjA nAraka jIva sAthe tulya che, paNa bIjI gativALA jIva sAthe bhavanI apekSAe tulya nathI. A rIte manuSyabhavane jIvAtmA manuSyagatithI vyatirikta bIjI gatinA cha sAthe tulya nathI. (5) bhAva tulyatA -eka guNa kRSNa guNavALe pudgala bIjA eka guNavALA kRSNa dravyathI vyatirikta pudgala sAthe tulya nathI. A pramANe AgaLapaNa samajavuM ane nIla
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14muM uddezaka-7 277 pIta Adi varNomAM paNa ghaTAvI levuM. audayika bhAvamAM vartate nAraka bIjA audayika bhAvamAM vartatA bIjA nArakathI tulya che, paNa bIjA bhAvamAM vartanArAo sAthe tulya nathI. (6) saMsthAna tulyatA -ajIvane Azraya karI AnA pAMca bheda che. (1) parimaMDaLa -baMgaDIne AkAra je. (2) vRta -kuMbhAranA cAka je (3) vyasa? -traNa khuNAvALe (4) caturasa -cAra khuNAvALe (5) cAyata -daMDanI jema lAMbe. AmAM parasparanI paraspara sAthe tulyatA jANavI ane saMsthAnA nAma karmathI jIvenA AkAra vizeSane jIva saMsthAna kahe che. anagAra mATenI vaktavyatA : bhakta pratyAkhyAna (AhArane tyAga) karele anagAra prathama mUcchita thaIne Asakta banIne AhAra kare che, pachI mAraNAMtika samughAta karI svastha thaI mUcha vinA AhAra nedha-AhArano tyAga karelA athavA sAgAra pratyAkhyAna lIdhelA munirAjanI A vAta che.. bhakta pratyAkhyAna svIkAryA pachI saMbhava che ke sudhAvedanIyanI tIvratAne kAraNe AhAra karate haze? ane tyAra pachI bhAvazuddha thatAM svastha thatuM hoya.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahabhA 3 lavasatama devanI vaktavyatA : mekSanI bhUmikAmAM praveza karavA mATe utkRSTatama saMyamanI ArAdhanA karanArA munirAjone paNa ghaNIvAra AyuSyakarmanI sahAyatA na maLavAne kAraNe vacamAM devalekamAM vAsa karavo anivArya bane che. kemake utkRSTatama ArAdhanA pAMca anutara devakane apAve che. tenAthI ochI ArAdhanA vaimAnika devalekane meLavI Ape che. tethI ochI ArAdhanA tiSI devakane Ape che ane virAdhanApUrvakanI saMyamArAdhanAthI vyaMtara devalekamAM prApta thAya che tathA vizeSa virAdhanApUrvakanI saMyamArAdhanA kilibaziyA devakamAM sthAna apAvanAra che. A praznottara sarvotkRSTa ArAdhanA mATe hovA chatAM paNa ane AyuSyakarmanI sattA paNa baLavatara hovAthI munirAjone zivamAge jatAM vacce sTezana karavAnuM rahe che. lAkha varSonI sarvotkRSTa saMyamanI ArAdhanA ane mokSanI nikaTa AvelA hovA chatAM, kevaLa sAta lava pramANu AyuSyakarma kama hovAthI temane zarIra choDavuM paDe che. sAta lavanI vyAkhyA -anAjanI kApaNImAM dakSatA dhAraNa karanAre keIka zakta mANasa pAkI gayelA, pILA paDelA, kApavA lAyaka banelA DAMgarane javane ke ghauMne bhegA karI mUThImAM pakaDIne, tIkhA dhAravALA dAtaraDA vaDe "atyAre ja kApI nAkhu che ? ema karI sAta samayamAM te kApe che. A pramANe sAta sahI pramANa dhAnyAdikane kApavAmAM jeTalo samaya lAge che te sAta lava pramANa kahevAya cheeka muThThI pramANa eka lava tema sAta muThThI pramANa sAta lava jANavA, saMyamanI ArAdhanA
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muMH uddezaka-7 279 karatAM sAta lava pramANa Ayu ochuM na hatuM te te saMyamI sarve karmone kSaya karI nirvANa pAmyA hatA paNa tema thayuM nathI mATe devalekamAM jAya che. anutaraupapAtika devonI vakatavyatA : A padane artha pharamAvatAM bhagavaMte kahyuM ke, zabda, gaMdha, rasa ane sparzanI apekSAe jemane janma sarvazreSTha hoya te anutaupapAtika deva kahevAya che. sArAMza ke badhAe deve karatAM anutaraupapAtika denA zarIranI gaMdha, temanAM rUpa, sparza ane zabdo-sarvathA anutara hoya che. utkRSTatama saMyamanI ArAdhanA karatAM munirAjenI tapazcaryAmAM kevaLa eka ja chaThTha tapa zeSa rahe che, ane AyuSya maryAdA pUrNa thAya tyAre te munione A devalekamAM AvavAnuM thAya che. A devonA sukhanuM varNana - bhavanapatithI laI 12mA devaleka sudhInA deve kapinna hevAthI, temane tIrthakaronA pAMca kalyANakamAM AvavAnuM thAya che, paraMtu 33 sAgarepamanI utkRSTa AyuSya maryAdAvAlA A anutaradeve kalpAtIta hevAthI potAnI devazayyAmAM rahIne ja viharamAna tirthaMkarone bhAva vandanA kare che ane kevaLajJAnI bhagavaMta paNa samavasaraNastha thaIne ja javAba Ape che ane teo zaMkArahita thAya che. upazama zreNI mAMDyA pachI eka pachI eka guNaThThANane prApta karatAM 11 mA guNaThThANe Ave che. tyAM AyuSyakarmanI
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 sahAyatA baMdha paDe tyAre saMyamArAdhanathI baMdhAyeluM uttamettama zAtA vedanIyane bhegavavA mATe A devalokamAM Ave che. ahIM kAmadevanA zetAna nazA ane krodha, mAna, mAyA tathA lebhanA rAkSasI paMjAo lagabhaga samApta thaI gayelA hovAthI sImAtIta puNyakarmane bhegavanArA bane che. temanI zayyA para jhagamaga karato caMdare bAMdheluM hoya che, tenI vacce vijaLInI jema camakArA mAratuM 64 maNanuM motI laTakatuM hoya che. tenI cAre bAju 32-3ra maNanA cAra metI, tenI cAre bAju 16-16 maNanA ATha metI, tenI cAre bAju 8-8 maNanA 16 matI, ane tenI cAre bAju 4-4 maNanA batrIsa metI, pachI 2-2 maNane 64 matI ane 1-1 maNanA 128 metI laTakelA hoya che. A pramANe te caMdare alaukika ane nayanaramya banyA hoya che, jyAre pavananI lahera Ave che tyAre e badhA metI paraspara athaDAIne vacalA metIthI TakarAya che ane temAMthI rAgarAgaNIpUrvakanuM saMgIta sarjAya che. jethI te devanI bhUkha tarasa Adhi-upAdhio adazya thAya che, ane zAtavedanIyanI apUrva laheramAM te deve kSaNe kSaNe arihaMta arihaMta, mahAvIrasvAmI A pavitratama zabdonuM raTaNa karatAM apUrva AnaMda bhogavI rahyA che. noMdha -duHkhane DuMgarAo jyAre mAnavanA mAthA upara tUTI paDe che ane pUrvanA puNyanI kacAsanA kAraNe bhega ane upabheganA cAnsa nathI maLatA tyAre te ajJAnI, jaDa ane baddhinA vArasadAre paNa paramAtmAne yAda kare che. paraMtu mAnavane mAthA upara jyAre sukhanI paraMparA udIyamAna hoya, cAre bAjuthI puNyakarmonI bolabAlA hoya, zarIre zAtA
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-7 281 hAya, kuTuMbamAM zAnti heAya tevA samaye arihaMtanu dhyAna, pUjana, smaraNa, sAmAyika pauSadha, munirAjonuM sAhacaya, bhakti Adi satkAryone karaze te ja kharA bhAgyazAlI kahevAze. jIvananA pradezeA para samyaktvanA raMga hoya, bhavapara parAthI kaMTALI gayeluM haiyu heAya, AvanArA bhavAmAM kevaLajJAna meLavavAnI dhuna hAya, tetrA bhAgyazALIe ja sukhanA sAmrAjya samaye dharmArAdhana karaze ane janma, jarA-mRtyunA zaitAnacakramAMthI mukta banaze. * zataka 14nA uddeza sAtamA pUrNa sAdhanA ANJAN
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-8 A uddezAmAM AThe pRthvIenI vacce aMtara keTaluM ? zAlI vRkSa-yaSTikA Adi marIne kayAM jaze ? aMkhaDa parivrAjaka, avyAbAdha deva, Indra koine chedIne peAtAnA kama'phlumAM bhare te paNa tene du:kha nathI ane chelle jA bhaka devAnu varNana che. aMtara mATenI vakatavyatA : gautamasvAmInA pUchavAthI bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, he gautama ! narakabhUminI sAta bhUmie ane AThamI iSat prAkbhArA (siddhazilA) nAme che. temAM ratnaprabhA pRthvI jyAM samApta thAya che tyAMthI asaMkhyAta hajAra yeAjananA aMtare zarkarAprabhA nAme bIjI pRthvI che. A pramANe yAvat chaThThI ane sAtamI mATe paNa jANavuM. sAtamI pRthvI ane aleAkanI vacce paNa teTaluM ja aMtara jANavu. ratnaprabhA ane jyAtiSa ma`DaLanI vacce 790 ceAjananu aMtara che. tyAMthI saudharmAM ane izAnanI vacce paNa asa MkhyAta hajAra ceTajananu aMtara che, yAvat anuttara vimAna sudhI jAvuM. anuttara vimAnathI Sit prAbhArA pRthvI kevaLa 12 ceAjana ja dUra che ane tyAra pachI kAMika eka ceAjana gayA pachI leAkanI samApti thAya che ane aleAkAkAza Ave che. noMdha : anutara vimAna ane siddhazilAnI vacce 12 yeAjananu aMtara che ane audArika zarIranA mAliko karatAM te devA ghaNA vadhAre zaktisa`panna heAya che. tema chatAM chalAMga mArIne paNa siddhazilAmAM paga mUkI zakatA nathI. AthI ja
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 mu' : uddezaka-8 283 ApaNane khAtrI thAya che ke jIvAtmAnI zaktinI cAre bAjue ka rAjAnA gherAvA ahu jabaradasta che. AyuSyaka'nI eDImAM jIvamAtra phasAyelA heAvAthI cAlu bhavane tyAga karyAM vinA te bIjA bhavane kAI kALe prApta karatA nathI. 48 labdhinA svAmI AkAzamAM uDI zake che, rUpAMtara karI zake che ke cakravartInA sainyanA cUrecUrA karI zake che, khIjAnA zarIramAM praveza karI AkhAe saMsAramAM dhamapachADA ke raMgarAga mANI zake teA paNa siddhazilA upara paga mUkI zakavA mATe kAinI labdhio, matrA, jatrA, tatrAmAMthI kAMI paNa kAma AvavAnuM nathI. peAtAnA karelA, karAvelA ke anumADhelA pApAnA phA bhAgaLyA vinA chUTako nathI ema samajIne zarIrane cheDe te jIva sIdhA upara tarapha jatA heAya che. paNa bIjA bhavane mATe bAMdhelu' anupUrvI nAmaka nA te ja samaye udaya thatAM yamarAja jevu' te kama jIvAtmAne potAnI pakaDamAM laI le che ane karelA karmone bhogavavA mATe khIjA bhavamAM paTakI de che. AvI rIte ka sattAnA kAraNe parAdhIna thayelA AtmA siddhazilAmAM zI rIte jaI zake ? tyAre anaMta sukhAnA dhAma jevI siddhazilAmAM javA mATe sa'pU` puNya ane pApakarmAnA kSaya karyAM vinA khIjo eka paNa mAga nathI. kSapakazreNI vinA kevaLajJAna nathI ane te vinA mukti nathI. audArika zarIradhArI, vaSabhanArAca saMghayaNanA svAmI manuSya ke strI ja kevaLajJAna meLavI zake che. te sivAya bIjo eka paNa jIvAtmA te mATe samartha nathI.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 284 zAlavRkSa vizeSanI vaktavyatA : gautamasvAmIe lakSya karelA amuka ja zAlavRkSa mATenA A prazna haze ema anumanAya che. he prabho ! sUryanA dhodhamAra taDakAne, 'DIne, garamIne, varSAne, bhUkha-pyAsane sahana karatA tathA vanavagaDAnI agni vaDe vAraMvAra khaLatA rahetA A zAlavRkSane jIva marIne kayAM jaze? bhagavaMte kahyuM ke 'ahIMthI mRtyu pAmIne A vRkSane jIva puna: rAjagRhI nagarImAM ja zAlavRkSarUpe janma dhAraNa karaze ane loko dvArA te pUjAze, bahumAnita thaze, vaMdane namana karAze, rAjagRhInI janatA te vRkSanA satkAra karaze ane te jhADa paNa saune ucita phaLadAyI banaze, devenu sAnidhya maLaze temaja tenI AsapAsa leAkeA chANuthI jamIna lIMpaze, sajAvaTa karaze, tyAra pachI te vRkSanA jIva marIne sIdhe sIdhe| mahAvideha kSetramAM manuSyarUpe janmIne yAvata siddha-buddha ane mukta thaze. A pramANe A zAlayaSTikA mATe paNa jANavuM. A udumbara yaSTikA marIne jammudvIpanA bhAratavarSamAM pATalavRkSa rUpe thaze, yAvat manuSyAvatAre janmIne meAkSamAM jaze. noMdha:-bhavabhavAMtaramAM AtmapradezA sAthe baMdhAI gayelA karmAnI nirjarA thavA mATe jaina zAsanamAM e kAyadA che. akAma ane sakAma nirA. sakAma nirjarA eTale jANIbujhIne samaja dArI pUrNAMka ane mAnasika zaktine majabUta karIne, gurukulavAsamAM rahI svAdhyAyamAM AtmAne lagADI tapa tathA tyAgamAM AtmAne masta banAvIne je karmAnI nirjarA thAya che te sakAma nirA kahevAya che. A nija za eTalI joradAra hAya che ke seMkaDA, hajArA
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-8 285 ke lAkhe bhavanA pApa paNa agnimAM paDelA sUkA lAkaDAnI jema baLIne khAkha thaI jAya che ane taya zakti yadi vadhAre sAtvika banI jAya te nikAcita karmo paNa prAya: baLI jAya che. jyAre akAma nirjarA eTale karmo khapAvavAnI IcchA nathI chatAM paNa temane paripAka thatAM pitAnI meLe khapatA jAya che. jemake bhUkha che, khAvAnuM nathI, tarasa lAgI che paNa pIvA mATe ThaMDu pANI nathI, ThaMDI joradAra paDe che paNa kapaDA nathI, garamI asahya che paNa chAyA ane havAvALA makAna bhAgyamAM nathI, strIsahavAsanI IcchA che. paNa strInI prApti nathI. strI che te bhegazakti nathI. te paNa che te peTamAM joradAra bhUkha lAgI che, kadAca badhu che paNa zarIra beDoLa ane sImAtIta skUla hevAthI keIne paNa pasanda paDatuM nathI. AvI rIte saMsAranI viDaMbanAo bhegavAI rahI che ane karmo paNa nirjarAtA jAya che. yadyapi sakAma nirjarAnI apekSAe AmAM mandatA ghaNuM hoya che. chatAM paNa kaIka jIvane A akAma nirjarA paNa bIjA ke trIjA bhave kevaLajJAnane raste caDAvI devAmAM samartha hoya che. marudevI mAtA paNa keLanA jhADamAMthI bIjA ja bhave kevaLajJAna meLavI zakyA hatAM, tema A zAlIvRkSa paNa bIjA bhave mahAvideha kSetramAM janmIne siddha thaze. paraMtu khAsa khyAla rAkhavAnuM che ke A badhI vAto lAkhe kareDa jamAM keI ekAda jIvanI che. saunA bhAgyanI A vAta nathI. jyAre saune mATe rAjamArga sakAma nijerAne hovAthI pratyeka mANasa potAnA jIvananAM sarvathA nirarthaka pApane hiMmatapUrvaka cheDI de athavA cheDI levAnI TrenIMga le te paNa kalyANa che. mahine mahine tAnuM pApa, varSe varSe jarA moTuM pApa ane pAMca pAMca varSe sarvathA bhayaMkara pApone
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 choDavA mATe ja prayatna kare te hahaDatAM kaliyugamAM paNa mANasa kalyANa pAmaze. khUba yAda rAkhavAnuM che ke pApone bAMdhavAmAM mANasane gupta ke agupta puSkaLa zakti lagADavI paDe che te pachI pApane jovA mATe zakti lagADyA vinA zI rIte cAlaze ? jaina zAsanamAM AvuM kaI kALe paNa banavAnuM nathI ke khAte pate hara (bhagavAna) mile, te hama bhI kahenA; aura zira ke kATe hara mile te, chupake he jAnA." aMbaDa parivrAjakanA sAtase ziSyanI vaktavyatA : aMbaDa parivrAjakanA 700 ziSya gaMgA nadIne taTapara AvIne kAMpIlyanagara tarapha prasthAna karatAM vacce meTI aTavI AvI, paNa sAthe rAkheluM pANI khUTI javAthI ane bIjuM pANI na maLavAthI temanI pipAsA (tarasa) vadhavA lAgI. aMte arihaMta paramAtmAnuM zaraNa svIkArIne anazana karyuM ane marIne brahmadevalekamAM deva tarIke avatarita thayAM. aMbaDa parivrAjakanI vaktavyatA : he prabhe! kAMpIlyanagaramAM aMbaDa parivrAjaka so gharamAM bhejana le che ane tyAM rahe che ema nagaravAsIo kahe che. javAbamAM bhagavate kahyuM ke, te parivrAjaka pitAnI vaikriya labdhithI saune Azcarya pamADavA mATe te gharamAM bhejana kare che. tema chatAM paNa aMte jIvAdi tanA jJAtA banIne
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 mu* : uddezaka-8 287 anazanapUrvaka brahmadevalAkamAM deva banaze tyAMthI mahAvideha kSetramAM janma dharIne yAvat meAkSamAM jaze. avyAbAdha devAnI vaktavyatA : huM prabhA ! avyAbAdha devA kone kahevAya ? javAbamAM bhagavate kahyuM ke, te devA peAtAnI divyaRddhi, dvivyavruti vaDe koI paNa mANasanI AMkhanI palaka upara, 32 prakAranA nATako ramI zake che, batAvI zake che, chatAM paNa te mANasane ratimAtra pIDA nathI thatI, A kAraNe te devA avyAbAdha deva kahevAya che, je pAMcamA devalAkanA leAkAntika bhedomAM kahevAyA che, jenI saMkhyA nI che te A pramANe : (1) sArasvata (2) Aditya (3) vahina (4) varUNa (5) gAtha (6) tuSita (7) avyAbAdha (8) anya (9) ariSTa. A nava prakAranA devA lAkAntika kahevAya che. je lokanA aMtamAM nahI paNa leAka eTale saMsAranA aMtamAM hAvAthI tyAMthI cyavana pAmIne bIje bhave meAkSamAM janArA heAya che. devendranI vicitra vikriyA : he prabhu! ! zakrendra devarAja zuM koinu mAthuM kApIne kama`DaLamAM nAkhI zake che ? bhagavaMte kahyuM ke, te 'indra mahArAja peAtAnA zastrAdivaDe mANasanuM mAthuM kApIne kamaMDaLamAM nAkhI zake che. te Avu zI rIte kare che? prabhue kahyuM ke, jema cAkuthI bhIMDA AdinA TUkaDe TUkaDA karAya che tema Indra mahArAjA paNa mANusanA mastakane talavAravaDe TUkaDe TUkaDA karIne kamaDaLamAM bhare che, pachI pAchA te TUkaDAene mAlusanA mAthA
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 upara mUkIne te avavAne koinAthI paNa na jaNAya ke na dekhAya tevI rIte joDI le che chatAM paNa mANasane ratimAtra pIDA nathI thatI. A praznottaramAM kevaLa peAtAnI divya zaktinuM varNana ja samajavAnuM che. bAkI Avu koI kALe karAtuM nathI kemake prAyaH indro sabhyakhrisa'panna hAya che. juMbhaka devA mATenI vaktavyatA : prabhue kahyuM ke, A devA svacchaMda AcaraNa karanArA, jAdI jUdI ceSTAomAM AnaMda mAnanArA, kAmakrIDAmAM Asakta ane mehaka heAya che. A devA jenA upara krodhI thAya che, athavA temane je krodhI thayelA jue che te rAgiSTha thaze, upadraveAthI gherAi jaze ane bIjA paNa anarthaM temanAM bhAgyamAM raheze. AnAthI viparIta te devAne prasannamudrAmAM jonAra yaza, dhana AdinI prApti karaze. vyaMtaranA bhedomAM temanA samAveza thAya che ane kevaLa pathaipama pramANanA ja AyuSyavALA che, jenA 10 bheda che. (1) annA bhaka deva :-rAgadveSamAM AvIne peAtAnI vaikriyalabdhivaDe anAjanA (bhAjananA ) sadbhAva ke abhAva karanArA, anAjanA vadhArA ke ghaTADo karanAra, sarasane virasa karanAra A deva che. prAyaH karI rAgadveSanA niyANupUrvaka vyaMtaradevayAti prApta thAya che. mATe te devAne AvA prakAranI vividha ceSTAe karavAnI temane pharaja paDe che ane temAM ja temane rasa che. A pramANe layanA bhaka, zayanA bhaka, puSpa' bhaka, phaLa jA bhaka, bIjA bhaka, pAnatRbhaka, vajrajI bhaka, puSpakaLA bhaka, ane avyaktA bhaka. A devA dIgha vaitADhya parvatA, pratyeka kSetrA, citravicitra parvatA, yamakasamaka patA tathA kAMcana
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM: uddezaka-8 289 parvatemAM rahe che. uttarakurUmAM nIlavata Adi pAMca draha che tene pratyekanA pUrva pazcima taTa para 10-10 kAMcana parvate che. eTale-kAMcana parvatanI saMkhyA 100nI thaI. noMdha -prativarSa paryuSaNanA vyAkhyAmAM sAMbhaLIe chIe ke tIrthaMkara paramAtmAnA cyavana ane janma kalyANaka samaye IndranI AjJAne mAnya karI kapALa kubera tiryajaMbhaka devane AjJA kare che ane te mujaba te jaMbhaka deve tIrthakarenA ghare suvarNa, cAMdI, hIrA, motI, pukharAja, pravAla tathA vastra, phaLa AdinI varSA kare che, jethI puNyakarmanI carama sImAne jogavanArA tIrthakarenA ghara dhana dhAnyathI pUrNa rahe che. paNa A badhuM dhana de kyAMthI lAve che? kalpasUtra sAkSI ApatAM kahe che ke, kaMjusa, mahAkaMjusa tathA manuSyabhavanuM devALuM kADhIne nAga, uMdaraDA, sApa, naLIyA Adi krUra hiMsaka avatArane pAmavAvALA mANaso pitAnA paisA TakAne smazAna, vana, jhADa, cUlA Adi sthAnamAM khADo khedIne dATI de che. tevA prakAranA kamabhAgI kaMjusenA dhanane deve tyAMthI bahAra kADhIne tIrthakarenA ghare varasAve che. A kAraNe anubhavI AcArya bhagavaMte kahe che ke "zrImaMtAI saMgraha karavA lAyaka nathI paNa garIbane-jAta bhAIone tathA svAmI bhAIone ApI devAmAM tAruM kalyANa raheluM che.' zataka 14ne uddezo AThame pUrNa. UR
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-9 anagAra vizeSanI vaktavyatA : he prabhe! je bhAvitAtmA anagAra pitAnAM karmone gya kRSNAdi lezyAone vizeSa prakAre jANatuM nathI ane sAmAnyarUpe dekhate nathI. te te saMyamI karma ane lesyAothI yukta zarIra sahita potAnA AtmAne paNa zuM nathI jANate ke nathI dekhate? javAbamAM paramAtmAe kahyuM ke karma ane vezyAonA dravya ati sUma hovAthI chadmasvamuni tene jANato nathI, parata lezyA ane karmothI yukta potAnA AtmAne te jANe ja che, kAraNa ke sthULa zarIra cakSugrAhya hoya che ane tenAthI saMbaMdhita AtmA hovAthI te baMnemAM kathaMcit abheda che, sArAMza ke jJAnAvarANIyAdi karmo ane vezyAo chadmasthathI jaNAtI nathI paNa te karmone bhegavaTo zarIranA mAdhyamathI AtmA karI rahyo che mATe te chadmastha, zarIra ane AtmAne jANe che. arUpI AtmA bhale cakSugrAhya nathI te paNa potAnA karelA prArabdhakarmonA bhogavaTAthI prApta thayelAM sukha tathA duHkhanA anubhavathI AtmA svasaMvidita che arthAt pratyakSa che. AtmAne mukhya guNa upayoga che, je vizeSa rUpe jJAnAtmaka ane sAmAnyarUpe darzanAtmaka hovAthI AtmA caitanyamaya che jyAre zarIra ane IndriyAmAM caitanyazakti na hovAnA kAraNe AtmAnA saMcAlana vinA zarIra, Indriyo ane mana keI kALe paNa pravRttimaya thaI zakatA nathI. relagADInuM enjina svayaM
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM uddezaka-9 291 caitanya vinAnuM hovAthI sAme Avate pula tuTI gayela hoya ke pATA ukhaDI gayelA hoya te paNa tenI khabara enjinane paDatI nathI, tethI pitAnA hAni-lAbhane paNa jANI zakato nathI, jyAre jIvAtmA pitAnA hAni lAbhane nirNaya karI zako hovAnA kAraNe arUpI jIva potAnA kAryane laIne pratyakSa ja che, mATe bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke chatrastha pitAne tathA zarIrane paNa jANe che. prakAzamAna pudagale keTalA ? varNAdithI yukta tathA karmalezyAvALA pudgala skaMdhe je prakAzita che temanI saMkhyA keTalI ? javAbamAM prabhujIe kahyuM ke, sUrya ane caMdranA vimAnamAMthI nIkaLatI te jetezyAo prakAzita hoya che, ane te prakAzathI bIjA pudgalaska paNa prakAzita thAya che. yadyapi sUrya caMdranA vimAnamAM rahelA pugale pRthvIkAyika hovAthI sacetana che mATe sakarmalezyAvALA hoI zake che, jyAre prakAzanA pudgale karmalezyAvALA nathI, chatAM paNa teo temAMthI nIkaLe che mATe kAryamAM kAraNanI apekSAe karmalezyAvALA mAnavAmAM vAMdho nathI. nArakAdine pagale Ama ke anAma hoya? Ama (duHkhathI rakSA karavAvALA ane sukha denArA) anAma (duHkhetpAdaka) javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! narakagatimAM utpanna thanArA jIva mAtrane tatrastha pagale anAmI arthAt dukhaprada ja hoya che, jyAre asurakumAra yAvat svanitakumAra devenA pagale Ama arthAt sukhaprada hoya che
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ane sthAvara, vilendriya manuSya tathA tiryaMconA pagale sukhakArI ane duHkhakArI paNa hoya che. zeSa devane asurakumAranI tulya jANavAM. sUryaprabhA mATenI vaktavyatA : pitAnA guru zrI mahAvIrasavAmInA caraNomAM ananya zraddhA rAkhanArA gautamasvAmIe udaya pAmatA sUryane lAla raMgane joyA pachI temane zaMkA thaI ane paramAtmA pAse AvIne vaMdana-namaskArapUrvaka kahyuM ke, he prabhe! sAme dekhAto sUrya che? ane tene artha zuM che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, he gautama! saune pratyakSa dekhAte A sUrya zubha svarUpavALe padArtha che, kemake temanuM vimAna pRthvIkAyika hoya che ane Atapa nAmanI puNya prakRtinA udayavALo hoya che, mATe lekamAM sUrya prazasta tathA jyotiSa caMdranA kendrarUpa manAya che ane kSamA, tapa, tyAga tathA yuddha gatimAM zUravIrene mATe hitakAraka che, tenI prabhA ane lezyA paNa zubha che. mani bhagavaMtenI tejelekSA mATenuM kathana zraddhA saMvegathI paripUrNa gautamasvAmIe paramAtmAne pUchayuM ke, "pApa karmothI sarvathA virata thayelA A munirAje pitAnI saMmArAdhanAthI utpanna thayelI tejalezyAnA kAraNe kone ullaMghana kare che? eTale ke saMyamanA caryAmAM AgaLa vadhatAM munirAjenuM Atmika sukha kenAthI vadhAre hoya che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! eka mAsanA dIkSA paryAyavALA munisanI tejelezyA ( sakhAsIka) vanavyaMtara devenI lehyA karatAM adhika hoya che,
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 mu : uddezaka-9 293 matalaba ke puNyakarmAMnI eka majabUta karI vAnanyatara devAvatArane pAmelA devA pAse lezyAnI je zakti hAya che tenAM karatAM paNa eka mahinA saMyamadhArInA AtmAmAM vadhAre zakti hAya che. .... .... .... 0.00 8.0 e mAsanA dIkSita munie camarendra ane alIndranI tejolezyAthI adhika che. traNa mAsanA munie asurakumArA karatAM vadhAre tejolezyAvALA che. cAra mAsanA paNa adhika che. pAMca mAsanA AgaLa che. munie graha-nakSatra ane tArA karatAM munie sUrya-candranI tejolesyAthI paNa munie saudhama ane IzAna devA karatAM cha mAsanA paNa AgaLa che. sAta mAsanA munie sanatyumAra ane mAhendra karatAM paNa AgaLa che. ATha mAsanA munie brahma ane lAMtakathI AgaLa che. nava mAsanA munie mahAzudra ane sahasrArathI adhika che. daza mAsanA munie 9-10-11-12 devaleAkanA deveAthI adhika che. agyAra mAsanA munie traiveyaka devane paNa udbhaghI jAya che. khAra mAsanA muni teolezyAthI AgaLa che ane A pramANe saMyamArAdhanA anuttara vimAnavAsI devAnI
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 dvArA AgaLa vadhatAM munie chevaTe saMpUrNa karmone kSaya karI nirvANa pAme che. noMdha :-jJAnasAramAM mahopAdhyAyajI paNa sAkSI ApI rahyAM che ke - 'tejolezyA vivRddhiryA sAdhoH paryAyavRddhitaH / bhASitA bhagavatpAdau settha bhUtasya yujyate // ' eTale ke "saMyamArAdhanamAM purNarUpe ekAgra thayelA munirAjene je Atmika sukha ane tejalezyAnI prApti thAya che te devene paNa prApta thatI nathI, kemake saMyamI AtmAnuM lakSya-dhyAna kevaLa tIrthakara bhagavaMtenA upadezelA ane batAvelA mekSa mArgamAM hovAthI teo saMsAra, tenI mAyA, saMsArIonI khaTapaTa AdinA vyAvahArika kAryomAM sarvathA udAsIna ke mauna ja hoya che, mATe temane tejalezyAnI vRddhi thatI rahe che. A vezyAnA be kArya che -(1) anugraha, (2) zApa. jIva mAtranA parama mitra hovAnA kAraNe saMyamI AtmA koIne paNa zApa detuM nathI ane parama pavitra jIvana hevAnA kAraNe te saMyamI AtmAnA eka eka pradezamAMthI jIva mAtranI kalyANa bhAvanA ja prakAzita thatI hoya che. ja zataka 14 no uddezo navame pUrNa.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 14 muM : uddezaka-10 zrI gautamasvAmIjInA pUchavAthI bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke gautama! bhavastha kevaLI traNe kSetramAM rahelA chavAstha anagArane vizeSarUpe jANe che ane sAmAnyarUpe dekhe che. siddhazilAmAM birAjamAna siddhAtmAo paNa chadmastha anagArane jue che ane dekhe che, tevI rIte prati niyata kSetra viSayaka avadhijJAnIne paNa jANe che ane jue che. kevaLajJAnanA mAlikane tathA siddhAtmAone paNa jANe che. kevaLI paramAtmA vine pUchaye ane pUchavAmAM Ave tyAre paNa saune javAba Ape che, paNa siddho belatA nathI, tema javAba ApatA nathI, kAraNa ke kevaLIne zarIra hevAthI teo utthAna vyApAra baLa, vIrya ane puruSAkAra parAkramI hoya che. jyAre "uddhA nathi ho.' A sUtrathI temane zarIra na hovAthI utthAnAdi rahita che; mATe belatA nathI. kevaLIne nAmakarma zeSa hovAthI teo pitAnI AMkhone ughADe che, baMdha kare che, tevI rIte ratnaprabhA narakabhUmine A "ratnaprabhA che ema jANe che ke dekhe che. siddha bhagavaMte paNa potAnA jJAnathI ratnaprabhAne tema ISaprAgabhArA pRthavIne paNa jANe dekhe che. paramANu pudgalathI dvipradezAdika audhone paNa jANe dekhe che, tema siddhAtmAo paNa jANe dekhe che. A pramANe bhagavAnanI vANI sAMbhaLIne prasanna thayelA gautamasvAmIe kevaLajJAnanI bhUribhUri prazaMsA karI che. - bhUja - zataka 14 no uddezo dasame pUrNa. .
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 jagapUjya, zAstravizArada, jainAcArya 1008 zrImad vijayadharmasUrIzvarajI ma.nA ziSyaratna, zAsana dIpaka sva. munirAjazrI vidyAvijayajI mahArAja sAhebanA ziSya nyAyavyAkaraNa-kAvyatIrtha paMnyAsa zrI pUrNAnaMdavijaye (kumAra zramaNa) pitAne matijJAnanA vikAsa mATe, zrutajJAnanA saMskAre bhavAMtaramAM paNa maLe te mATe potAnI yathAmatie mULasUtra TIkA AdinA mAdhyamathI bhagavatIsUtranuM 14muM zataka pUrNa karyuM che. zubhaM bhUyAt sarveSAM jIvAnAm / sarve jIvA ahiMsA tatva prApnuyuH / / zataka 14muM pUrNa
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM : uddezaka-1 A zatakanA prAraMbhamAM gaNadhara zrI sudharmAsvAmIjI pite "namo juthavAI makaag" A sUtrathI bhagavatI zrutadevatAne namaskAra karIne kahe che ke te kALa ane te samayamAM zrAvastI nAme nagarI hatI, tenI bahAra ane uttara-pazcimanI vacce IzAna khUNAmAM keSTaka nAmanuM caityavAna hatuM. te nagaramAM AjIvaka eTale zAlAnI bhaktANI halAhalA" nAme kuMbhAraNa rahetI hatI. je dhanADhya ane koInAthI paNa gAMjI na jAya tevI jabaradasta hatI. gozALAnA matanuM rahasya prApta thayelI hatI ane hRdayathI zraddhApUrvaka te siddhAMtanI pracArikA hatI. carcA dvArA tane nirNaya barAbara karI lIdhela hovAthI te kuMbhAraNanA remeromamAM, lehInI buMdebuMdamAM gozALAnuM tatvajJAna vaseluM hatuM. te kALa ane te samayamAM AjIvaka matanA sthApaka ane pracAraka maMkhalIputra-gozALa 24 varSanA dIkSA paryAya pachI A kuMbhAraNanI kuMbhArazALAmAM AvIne pitAnA AtmAne bhAvita karatA rahetAM hatAM. eka samaye pAsasthA (jainatvathI bhraSTa) zAtakalaMda-karNikAra-achidra agnivezyAyanagemAyuputra ane arjuna judI judI vidyAonA pAraMgata hatAM. te zALA pAse AvyA ane rahyA, tathA bhauma-AMga-svara-lakSaNa ane vyaMjana Adi aSTAMga nimitto dvArA zALAne jANakArI ApI. sAthe sAthe gItamArga tathA nRtyamArganA paNa te jANakAra hatAM. tyAra pachI te gozAlaka aSTAMga nimitta dvArA sAdhAraNa mAne khabara na paDI zake te rIte teonA sukha6kha, lAbha-alAbha,
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 jIvita-maraNa Adine kahete theye ane moTA samAjane AkarSita karI zakyo. temAM zrImate, temanI patnIo paNa AkarSAI ane ge zALAnA anuyAyI banI gayA. yadyapi sAdhAraNa janatA samajatI hatI ke gozALa "jina" nathI, te paNa zraddhA karatAM aMdhazraddhA ane rAga karatAM daSTirAga uparAMta je vyaktithI pitAnuM mAna, moTAI ke bIjA prakAre paNa lAbha thato hoya tyAM mAnavanA Antara cakSuo baMdha thaI jatAM cAmaDAnI AMkha ja kevaLa ughADI rahe che. tethI ja "jina" nathI chatAM paNa janatAne moTo varga zALAne jina, tIrthakara, sarvajJa mAnate thaye ane te pramANe ja vyavahAra karavA lAge. pachI te bhaktonI mAyAne vaza thaIne gazALe paNa pitAnA zrImukhe huM jina chuM, sarvajJa chuM." ItyAdi zabdone vyavahAra karate vadhAre garviSTha banI gayo hato. te kALe te samaye devAdhideva bhagavAna mahAvIrasvAmI vihAra karatAM zrAvastI nagarImAM padhAryA ane samavasaraNamAM birAjamAna thaIne parSadAne satya-asatya, samyakUva-mithyAtva, Adine dharmopadeza ApI rahyAM che. te samaye gautamasvAmI chaDU ne pAraNe chaThThanI tapazcaryA karatA hatAM ane zrAvastI nagarImAM bhikSAne mATe padhAryA. te samaye janatAnA mukhethI sAMbhaLyuM ke gozALa jina tarIke vicarI rahyo che, te sAMbhaLIne zaMkAzIla thayelA gautamasvAmI bhikSA patAvIne samavasaraNa tarapha AvyA ane gaucarInI AlecanA karIne pUchayuM ke he prabhe! gozALe zuM jina che? ane hoya te A vAta zuM sAcI hoI zake che? javAbamAM bhagavate kahyuM ke gazALa jina nathI, ahaMta
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15muM uddezaka-1 29 nathI, te mATe te pitAne mATe je kahe che te beThuM che. vizeSamAM bhagavaMte tenuM jIvana A pramANe kahyuM. gozALAnuM jIvana hAthamAM citra laIne bhikSA mAMganArI "maMkhalI" nAme jAta che, mATe puruSanuM nAma paNa maMkhalIthI saMbaMdhita thayuM. tene bhadrA nAme strI hatI. janma janmanA daridra A daMpatI eka divase "zaravaNa" nAme gAmamAM AvyA, jyAM gabala nAme brAhmaNa rahetA hatA. daMpatI para dayA khAIne te brAhmaNe pitAnI gAnI zALAmAM temane rAkhyA ane bhadrAne putrane janma thaye. gAnI zALAmAM te bAlaka janmela hovAthI tenuM nAma "gazALa" rAkhavAmAM AvyuM. bAlyakALa pUrNa karIne gozALa yuvAna thaye, sAthe sAthe paripakva buddhivALe ane vidvAna thaye. te kALe te samaye gautama! huM mArA janmathI trIsa varSa sudhI gRhasthAzramamAM rahIne jyAre mArA pitA-mAtA devalekavAsI thayA, ane mArI dIkSAnI pratijJA pUrNa thaye Indra ApelA devadUSyane svIkArI nigraMtha thaye ane cAturmAsane zeSa rahele adhe mAsa tapazcaryA pUrvaka asthikagrAmanI nizrAmAM pUrNa karyo. bIjuM comAsu mAsakhamaNane pAraNe mA khamaNa karI pUrNa karyuM. te samaye makhalI gozAlaka paNa hAthamAM bIjAone citra batAvate. jyAM huM hatuM tyAM pitAne sAmAna mUkIne rAjagRhI nagarImAM uMca, nIca ane madhyama kuLomAM bhikSAcarcA mATe pharyo, paNa rahevA mATe kyAMya jagyA na maLavAthI taMtuvAyanI zALAmAM ja teNe pitAnA dhAmA nAkhI dIdhA.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ' he gautama! te samaye prathama mAsakSamaNanA pAraNuM nimitte taMtavAyanI zALAmAMthI bahAra AvI rAjagRhI nagarIne ucca nIca ane madhyamakuLanA gharamAM bhikSAcaryA mATe bhramaNa karatAM vijaya' nAmanA gAthApatinA ghare AvyA. mane joIne ghaNe ja khuza thayele te gAthApati pitAnA Asana parathI UbhA thaIne pAdukAone pagathI bahAra kADhIne utarAsanapUrvaka sAta DagalA mArI sAme AvyuM. vaMdana, namana karIne khUba ja premabhAvathI mane pAraNu karAvyuM eTale ke - dravya zuddha-udgamAdi doSa rahita AhAra. dAyaka zuddha-AzaMsAdi doSa rahita dAtAnA zubhabhAva. pratigrAhaka zuddha-AhAra lenAra zuddha hoya. A traNe prakAranI zuddhi sAthe mana-vacana ane kAyA tathA kRta, kAti ane anumodita dAna vaDe mane pratilAbhita karyo ane uttamottama dAna vaDe vijaya gAthApatie devagatinuM AyuSya bAMdhI saMsArane alpa karyo. pAMca divya thayA. te samaye rAjagRhInA traNa rastA-cAra rastA Adi sthaLoe leke bhegA thaIne A pramANe kahevA lAgyA, vijaya gAthApati dhanya che, abhilASAo pUrNa thavAthI kRtArtha che, puNe pArjita che. tethI tene A bhava ane parabhava sudharyA che. kemake arihaMtene dAna devAthI A pAMca divya gAthApatine tyAM pragaTa thayA che. A badhI vAte jyAre maMDalI genazALe sAMbhaLI tyAre te gAthApatine ghare Avye, vRSTi thayelA dhana puSpAdinA DhagalA joI khuza thaIne bahAra AvyuM ane mane joIne te gozALaka
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muMH uddezaka-1 301 ghaNe ja prasanna thayA. vaMdana karIne kahyuM "tame ja mArA dharmAcArya che, huM aMtevAsI chuM. Ama kahevA chatAM paNa gautama! meM tenA vacanane Adara karyo nathI, svIkAra karyo nathI, mATe mauna rahyo. tyAra pachI punaH nAlaMdAnA madhyabhAgamAM thaIne taMtuvAya zALAmAM AvyuM. bIjuM mAsakSamaNuM karyuM ane "AnaMda" gAthApatine tyAM vipula ane uttama sAmagrIthI pAraNuM karyuM. trIjA mAsakSamaNanuM pAraNuM "sunanda" gAthA patine tyAM karyuM. tyAra pachI cothA mAsakSamaNanuM pAraNuM nAlaMdAnA bahAra bhAgamAM kellAka sanniSa gAma hatuM, jyAM veda-vedAMtane pAraMgata jJAna vijJAnathI pUrNa "bahula" nAmanA brAhmaNanA ghare karyuM. mane joIne te bahula rAjI thaye, mAre satkAra karyo. bahumAnapUrvaka vaMdana-namana karIne paramAtrathI pAraNuM karAvyuM hatuM. paMcadivya AdinI vAte pahelAnI jema jANuM levI. tatvAya zALAmAM mane na jevAthI te zAlake rAjagRhI nagarImAM mArI tapAsa karI, paNa mAre zabda ke chIMka paNa tene sAMbhaLavA maLI nahIM (adazya mANasanI tenA zabda ane chIMkathI paNa khabara paDe che ke A zabda ane chIMka te mANasanI che.) tethI te pAchA tatvAya zALAmAM AvyA ane potAnA paheravAnA vastro, utarIya vastro, pAdukA ane citrapaTa bIjA ke brAhmaNane ApI dIdhA ane mUcha-dADhI AdinuM muMDana karAvI nAlaMdAnA bahAra bhAgathI te cAlyA ane kellAka sannivezamAM AvyuM. jyAM te gAmanA badhAe brAhmaNe mArI prazaMsAsatkAra-vaMdana-namana Adi karI rahyAM hatAM. A pramANe sAMbhaLIne gazALAnA manamAM vicAra thaye ke mAro dharmAcArya zrI - ma : : ' ' , . ,* *
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 , mahAvIrasvAmIne ATalI Rddhi, yaza, kIti, baLa, vISa, puruSAkAra ( puruSArtha) prApta thayA che, teTale bIjA koI zramaNa ke brAhmaNane thayA nathI. ' A pramANe vicAra karatA ane satra mArI zeAdha karatA te gezALAne huM tyAM maLyA, ane saMtoSa pAmelA teNe mane vaMdanA karI namana karyuM'. traNavAra pradakSiNA karIne mane kahyuM ke, " he prabhu ! Apa mArA dharmAMcAya che, ane huM ApazrIneA antavAsI ziSya chuM. " tyAre he gautama meM tenI vAtanA svIkAra karyAM ane cha vaSaeN sudhI bhavitavyatAnI prabalatAnA kAraNe tenI sAthe sukha-duHkha, lAbha-alAbha, satkAraasatkAra, hAnI - phAyadA, mAna-apamAna AdinA anubhava karyA arthAt anitya jAgarikAmAM te samaya pasAra karyAM. 302 he gautama ! tyArapachI varSARtu samApta thaye geAzALAnI sAthe vihAra karatA siddhArtha grAmanagarathI dhUma grAma tarapha jaI rahyo hatA tyAre te kha'ne gAmanI vacce, hariyALA patrAthI pUrNa, puSpothI zAbhatAM talanA choDane joI gAzALe mane pUchyu ke huM prabhA ! A choDa ugaze ? ke nahI uge ? tathA tala puSpanA srAta jIvA che teo mRtyu pAmI kayAM jaze ? kAM utpanna thaze ? javAmamAM meM kahyuM ke A cheDa jarUra ugaze ane puSpanA sAte jIvo puna: talanI eka phaLImAM tala rUpe utpanna thaze. paraMtu gautama ! gozALAnuM jIvaThThala tathAprakAranuM na heAvAthI mArA vacana pratye tene vizvAsa na thayA, rUci na thaI. te kAraNe mane game tema khoTo siddha karavA mATe ane khIjAonI AgaLa mane juDo sAbIta karavAnA IrAde dhIme dhIme cAlavAnA DhoMga karatA te gazALA mArAthI pAchaLa rahyo ane pA jaIne te talanA choDane mULamAMthI ukheDIne pheMkI dIdhA. paNa gautama ! te ja samaye AkAzamAM vAdaLA AvI gayA, vijaLIe
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM uddezaka-1 304 camakI ane dhIme dhIme varasAda paDyo, pariNAme je mATImAM gazALe talane choDa phekyuM hatuM, tyAM ja te mATImAM sthira thaye ane tenA mULIyA majabUta thatAM aMkurita thayA ane tala puSpanA je sAta jI hatAM te eka phaLImAM utpanna thayAM. gazALA sAthe vihAra karate kUrmagrAmamAM AvyuM. te gAmanI bahAra vaizyApana nAme bALatapasvI niraMtara chaThThane pAraNe chaThu karate sUryanI sAme AtApanA lete hate. sUryanA tApathI tapI gayelI tenA mAthAmAM rahelI jUo"mAMthI eka pachI eka nIce paDatI hatI ane prANa-bhUta jIna tathA satve pratye dayALa te tApasa "jUo"ne punaH pitAnA mAthAmAM mUkI dete hate. kemake uchUvAsa Adi prANene dhAraNa karatI jU " prANa che, bhavana dharmavAlI hovAthI bhUta che, upayoga lakSaNathI yukta hovAthI satva che. A badhI vicitratA joIne kUtuhalI thayela zALe pharIthI mArI pAsethI dhIme dhIme sarakIne te tApasa pAse Avyo ne bolyA ke "tame zuM tatva jANyA pachI muni thayA cho? ke yati-jogI che? ke koI grahathI gRhIta che ? athavA "jAo"nA pAlana poSaNa karanArA zayyAtara che? mauna rahelA tApasane zALe bIjIvAra pUchayuM tyAre te tApasa atyanta ruSTa thA, dAMtane paraspara kacakacAvate, hoThane DaMsate, te tApasa AtApanA bhUmithI nIce utaryo ane telezyAthI yukta thaIne sAta ATha DagalA pAche ho ane pitAnAM zarIramAMthI bahAra nIkaLelI tejalezyAne gazALA upara phekI dIdhI ane gautama! anukaMpAthI prerita thaIne gazALAne bacAvavA khAtara meM zItala lephsA pheMkI ane tApasanI tejezyA zaktihIna thaIne samApta thaI vaizyApana tApasane A vAtanI jANa thatAM te mArI pAse AvyuM ane
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 be, ke mArI telezyAthI gazALAne kAMI paNa thayuM nathI. aMga-pratyaMgane paNa hAni thaI nathI. mATe he prabho! huM jANI zakyo chuM ke AvA agya ziSya upara paNa ApazrInI kRpAdRSTi ja kAraNa banI che. dayAnA avatAra samA he prabhe ! ApazrIne mArI vaMdana che. he gautama! tyAra pachI te gazALe mArI pAse AvyuM ane kahyuM ke he bhagavan! A tApase je te jelezyA mUkI tenI vidhi zuM che? bhavitavyatA balavatI haze. gautama! meM kahyuM ke muThThI vALyA pachI AMgaLA upara jeTalA aDadanA dANa rahe te cha mahinA sudhI khAvA ane aMjalI pramANe pANI pIvuM. Ama chaThThane pAraNe chaThTha karI pAraNamAM uparane vidhi kare. jethI telesthAnI siddhi thAya che ane pitAnA garaja pUratI te vAtane gozALAe svIkAra karyo." tyAra pachI kUrmagrAmathI siddhArthanagara tarapha jatA vacce talano choDa jaIne pUrvokta vAtane yAda karate ane karAvate gauzALe te choDane jue che, jemAM sAta tale eka kaLImAM hatAM. tethI tene bhavitavyatAne siddhAMta ane vanaspatinA chanI jema badhA ja punaH te ja zarIramAM utpanna thAya che tevI mAnyatA pratye te gozALe zraddhALu banyuM. tyAra pachI lAgaTa cha mahinA sudhI chaThThane pAraNe chaThuM karI aDadanA pAraNAthI telezyAnI siddhi thaI ane dizAcare pAsethI aSTAMga nimitta dvArA teNe pitAne maTha jUdo jamAvyuM che. gautama! tArA pUchavAthI zALAnI hakIkta kahI che. bhautika jJAnathI madonmate thayele te jina nathI, kevaLI nathI, ahata nathI.
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM uddezaka-1 * 305 arihaMtadevanI A vAta che, "gozALa jina nathI" te vAta sarvatra prasArita thaI gaI ane zrAvastI nagarInA mukhe eka ja vAta zeSa rahI ke mahAvIra svAmI sarvajJa che, jina che, arvata che, paNa zALe jina nathI. paLa fmate maMtraH A uktinA anusAra sarvatra prasArita thayelI A vAta zALAnA kAnamAM paDavAthI reSakoi-ahaMkAra-mAyA-prapaMca Adi Atmika durgaNe carama sImAe pahoMcI jatAM te gozALa kodhathI dhamadhamate, dAMtone kacakrAvata, hoThone phaphaDAvate kuMbhArazALAmAM AvyuM ane pitAnA ziSya tathA matAnuyAyIonI sAthe mahAvIrasvAmI tarapha prasthAna karyuM. te samaye mahAvIrasvAmIne aMtevAsI, prakRtithI bhadrika, vinayavAn niraMtara chaThThane pAraNe chaThTha karate "AnaMda nAme sthavira" muni pitAnA chaThThanA pAraNe bhagavAnanI AjJA laIne bhikSA levA mATe vasatimAM AvyA ane kuMbhAraNanA makAna pAsethI jatAM te sthavira munine joI gozALAe bolAvyAM ane kahyuM ke he muni ! sauthI prathama tuM mArI eka vArtA sAMbhaLI le. cirAtIta kALe dhanaprAptinI IcchAvALA dhananA lebI, dhananI gaveSaNa karanArA, tenI tRSNa ane AzAvALA keTalAka vANIyAe gADAomAM sAmAna bharI paradeza mATe nIkaLyA ane bhayaMkara aTavImAM praveza karyo, jyAM pIvAnA pANI paNa khUTayA ane tRSAnA mAryA AkuLa-vyAkuLa thayA chatAM pANInI gaveSaNa karatAM eka sthAne meTo rAphaDe che ane tene bhAgye. banavA joga haze temAMthI ThaMDu svaccha ane svAdu pANI vipula mAtrAmAM nIkaLyuM je saue peTa bharIne pIdhuM ane pitAne
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 . zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 vAsaNamAM bharI lIdhuM. ame komo vaghate' A nyAye temaNe bIjA rAphaDAne paNa bhAMgI levAne prayatna karyo. paNa te ToLAmAM eka vRddha Tharela prakRtine have teNe kahyuM ke ApaNI pANInI garaja pUrNa thaI che, mATe vadhAre lAbha na karavAmAM majA che. paNa DesAonI vAte juvAnIA mAnI le tevA hotA nathI, ane bIjA rAphaDAne bhAMgatAM temAMthI uttama jAtinuM senuM- cAMdI Adi maLyA. pachI te trIjo paNa bhAgye jemAMthI dhana rAzi nIkaLI ane cethAne bhAMgatA te juvAnene pharIthI vRddha kyA paNa na rokAyelA ane lebhamAM aMdha banelA temaNe DesAnI vAta kAnamAM lIdhA vinA te rAphaDo bhAMgI lIdhe, paNa lebhe lakhaNa jAya A nyAye temAMthI bhayaMkara, viSadhara bahAra AvyA ane badhA juvAnene dekhatA dekhatAM yamarAjane tyAM pahoMcADI dIdhA, paraMtu sAcI salAha denAra vRddhane kAMIpaNa hAni karI nahi, tema he AnaMda! tAre dharmAcArya mahAvIra paNa khUba saMpatti ane deva asurothI pUjAyele che, paNa saMbhava che ke tenAthI tArA dharmAcAryane garvanI mAtrA vadhI gaI che jethI game tema bolyA kare che. te sarpanI je huM paNa tArA dharmAcAryane bALIne khAkha karyA vinA nahi rahe, mATe tuM tArA dharmAcAryane kahI deje. A vAta sAMbhaLIne bhayagrasta thayele AnaMda muni tvarItagatithI samavasaraNamAM AvyA. traNa pradakSiNA karI pUchayuM he prabhe! zuM maMkhalIputra zALaka pitAnI tejalezyA vaDe ekAhae" eka ja prahArathI bIjAne bhasmasAt karI zake che? "kUTAhatha" patthara vizeSathI banAvela mahAyaMtranA eka ja prahArathI bIjAnuM jIvana samApta karI zake che te rIte potAnA tapathI utpanna thayelI "tejolezyA " vaDe bIjAne bhasmarAzi
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM: uddezaka-1 307 karI zake che? bhagavAna mahAvIrasvAmIe "hA"mAM javAba ApatA kahyuM ke, he Ananda! gauzALe tema karavA zaktimAna che, paraMtu arihaMta bhagavaMtane bhamarAzi karI zakavAne nathI, kemake keInI paNa te jetezyA karatA tevA prakAranA tapasvI munirAje vizeSa zaktisaMpanna hoya che ane kSamApradhAna hoya che. je tapasteja aNagAramAM hoya che tenA karatAM sthavira aNagAramAM anaMtagaNuM vadhAre hoya che, ane temanA karatAM arihaMtemAM anaMtaguNa vadhAre hoya che. kemake temanA krodha kaSAyo sarvathA kSaya pAmelA hovAthI, zALAnI zaktithI arihaMtane zarIrapIDA vizeSa sivAya kAMIpaNa karI zakavA mATe samartha nathI. mATe he Ananda ! tuM jA ane gautama Adi zramaNa nirgathene sUcita karaje ke tamArAmAMthI keIe paNa gauzALA sAthe dharmacarcA, vAda ke temanA matanuM khaMDana paNa karavuM nahI. kemake mithyAtvanA pApe gozALe atyAre zramaNa nigranthane vidhI thaIne beTho che. bhagavaMtanI AjJA ane banela prasaMga Anandamunie badhAne kahI dIdhuM. koMdhAdha gozALAnuM mahAvIra tarapha Agamana : te samaye mithyAtvathI gherAyele gazALa hAlAhalA kuMbhAraNanI dukAnathI bahAra AvyA ane pitAnA matAnuyAyIenI sAthe zrAvastI nagarInA madhyabhAgathI jyAM mahAvIrasvAmI hatAM tyAM AvyA ane reSapUrvaka be bhe-kAzyapa ! tuM mane
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 Ama kahe che ke gazALe mAre anetevAsI che? paNa tAro te zALa te pavitra hovAne kAraNe kALadharma pAmIne kyAMya devalekamAM janme che. noMdha :-lezyAo(Atma pariNAme)nA jema che bheda che, tevI rIte te lezyAonA mAlike paNa cha jAtanA ja hoya che. jema ke kRSNalezyAne mAlika kRSNabhijAtika. AvI rIte nIlAbhijAtika, kApitAbhijAtika, tejobhijAtika, padyAbhijAtika ane zukalAbhijAtika. he kAzyapa! tAre maMkhalIputra gazALa phalAbhijAtika pariNAmavALo hovAthI devalekamAM gaye che. paNa huM tAre ziSya gauzALaka nathI, kevaLa marI gayelA gazALakanA zarIramAM praveza pAmele A mAre sAtame zarIrAta che. tyAra pachI zALAe pitAnA siddhAMta mahAvIrane kahI saMbhaLAvyA, je sarvathA asaMgata, amAnya hovA chatAM kAMIka mastiSkane parizrama karAvIne hAsya utpanna karAvanArA havAthI mULa sUtrathI ja jANI levAnI bhalAmaNa che. gazALAnI vAta sAMbhaLIne javAbamAM mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, he gazALaka! jema koI cora pakaDAI javAnI bIkathI pitAnuM zarIra eka tRNathI chupAvI de te paNa te chupAvI zakavAno nathI, te pramANe tuM paNa tenA jevI ja vAta karI rahyo che. mATe tuM maMkhalIputra zaizAlaka ja che, bIjo nathI. roSe bharAyelA gazALe mahAvIra prabhune ghaNA ja apazabdo kahA yAvatu Aje tame mArA hAthe bacavAnA nathI. tyAre sarvAnubhUti nAmanA aNagAre kahyuM ke, he gozALa! tathA prakAranA atizaya viziSTa zramaNanI pAse je koI ekAda paNa dharmasUtra sAMbhaLe che, tyAre te zramaNa tenA mATe vaMdanIya,
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM: uddezaka-1 308 pUjanIya ane mAnanIya bane che, yAvata kalyANa, maMgaLa ane devatulya bane che. te he ge zALa! tame te mahAvIra prabhu pAse muMDAyA che, sAthe rahyAM che, mATe temanI virUddhamAM tamAre kAMI paNa belavuM na joIe. AvI rItanA hitakArI vacano sAMbhaLIne paNa ati ruSTa thayelA gazALe telekyA dvArA te munine bALI rAkhane Dhagale karI nAkhyA ane mahAvIra prabhune judA judA prakAre gALo dIdhI. te samaye sunakSatra muni gozALAne pratikAra kare te pahelA zALAnI tejezyAnA zikAra banyA. atyaMta dagdha thayelA te muni devAdhideva mahAvIrasvAmIne samIpe AvyA, vaMdana-namana karI traNa pradakSiNa daIne, pAMca mahAvratanuM punaruccAraNa karI badhAe zramaNone tathA zramaNuone khamAve che, zarIranI bhayaMkara pIDA hovA chatAM potAnA AtmAmAM samAdhistha banI arihaMtanuM zaraNa, siddhonuM zaraNu, kevaLI prajJapta dharmanuM zaraNa svIkArate te muni devalekane mAlika bane che. kaThera-niMdaka-hiMsaka Adi zabdothI mahAvIra svAmIne gozALe kahyuM ke, he kAzyapa ! tuM samajI leje huM tAre maMkhalIputra gozALa ziSya nathI. javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, he gozALa! tAre A anucita vyavahAra mArI sAthe kare na joIe, kemake meM tane dIkSA ApI che, zikSA ApI che, jJAna vijJAna ApyA che ane mArA lIdhe tArI khyAti paNa thaI che. zALa! tArA AtmAne khyAla kara. mithyAtvamehanIya karmathI pUrNarUpe vyApta thayele A badhI hitakArI vAta sAMbhaLavA mATe taiyAra na hate, mATe kodhathI dhamadhamatA te gozALe sau jIvene abhayadAna denAra,
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 bhagavAnane mAravA mATe pitAnA zarIramAMthI tejalezyA bahAra kADhI ane mahAvIra upara pheMkI dIdhI, paNa parvatathI TakarAyela pavana jema pAcho vaLe, tema tejolezyA paNa mahAvIrasvAmI prabhune traNa pradakSiNA daIne pAchI pharatI gazALAnA zarIramAM ja praveza karI gaI. sApane ramADanAre jema sApathI mare, pANImAM taranAra jema pANImAM mare, tema AsurI zakti ane buddhine svAmI pitAnI ja mAyAjALamAM phasAIne potAnI paraghAtaka zaktio vaDe ja mare che. gazALAnI paNa Aja dazA thaI kemake prAkRtika niyame sau keIne mATe eka samAna che. tejalezyAnA tApathI hataprabha thayelA zALAne prabhue kahyuM ke "tArI tejelezyAthI maravAne nathI ane hajI paNa kevaLI avasthAmAM soLa varSa sudhI jIvita rahIza, paNa gozALA! tuM te sAta rAtri pUrNa thaye ja maravAne che." zrAvastI nagarInA lekamAM paNa eka vAta carcAI rahI che ke mahAvIra ja tIrthakara che, sarvajJa che ane ahaMta che. gazALe juThe che. pitAnA zramaNone bhagavaMte kahyuM ke je pramANe ghAsa-kAchachANa AdimAM paDelA agninA kaNa vaDe te badhA baLIne khAkha thayA pachI nisteja thaI jAya che, tema tame tenI sAthe dharmanI carcA kare, tenA mananI samAlocanA karo ane hetu tathA udAharaNathI tene niruttara karo. tyAra pachI te zramaNe zALA pAse gayA ane carcA AdithI tene niruttara karyo. hataprabha ane nisteja thayele gozALa kuddha thaye paNa ekeya nigraMthane kAMIpaNa karI zakyo nathI.. - tejalezyAthI aMgeaMge dAha pAmate, hAthapaga pachADate gozALe hAlAhalA kuMbhAraNane tyAM Avyo ane kerInA goTe
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muMH uddezaka-1 . 311 lAne cUsate madirApAna karato, mATInA ThaMDA pANIne potAnA zarIra para chAMTate te kaSTapUrvaka pitAne samaya pasAra kare che tathA ATha prakAranI caramatA pitAnA anuyAyIone samajAve che. (te mULasUtrathI jevI.) mRtyakALa pAse Avyo tyAre potAnA matAnuyAyIone kahyuM ke mArA marI gayAnI khabara paDe tyAre mArA zarIrane sugaMdhI pANIthI snAna karAvaje, thAvat hajAra mANasee upADelI pAlakhImAM mane laI jaje, sAthosAtha uSaNa paNa karajo ke A avasarpiNIne chello tIrthakara zALA marIne siddha-buddha thayuM che. paraMtu jema jema vedanA tIvra, tIvratara ane tIvratama thatI gaI ane bhayaMkara vedanAone bhegavatA zALAnA bhAgyamAM chellI rAtri AvI gaI. te samaye te gozALAne pAkI khAtrI thaI gaI ke have huM keI kALe paNa bacanAra nathI. saMsArane keIpaNa deva ke mArA parama bhakto-bhaktANIo paNa bacAvI levAne samartha nathI, tyAre sarvathA ni sahAya thayelA tene kAMIka sArA vicArone prakAza thaye ane pitAnAM AtmAnuM bhAna thayuM ke "huM jina nathI, sarvajJa nathI, tIrthakara ke ahaMta nathI " atyAra sudhI huM mArI jAtane jina Adi kahetuM hatuM te sasatya vacana hatuM. sunakSatra ane sarvAnubhuti jevA munione huM ghAtaka banyA, zramaNane virodhI banya, upAdhyAya tathA AcAryone aAjasakAraka bane. asaMbhAvanAo ane mithyAbhinivezanI kalpanAmAM meM mArI jAtane phasAvIne bIjAone paNa bhramamAM nAkhyA, pariNAme mArI tejezyA mArI ja bhakSaka banavA pAmI che. satya svarUpe mahAvIrasvAmI jina che, jina pralApI che, ahaMta che, sarvajJa che. A pramANenA sArA vicAra AvatAM ja
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 gazALAe pitAnA sthavirene lAvyA ane AtmavizvAsa sAthe zapathapUrvaka kahyuM ke "he mArA matAnuyAyIo Aje tame mArA chellA zabdo sAMbhaLI le ke huM jina nathI paNa maMkhalIputra zALa nAmane mahAvIrasvAmIne ziSya hate. atyAra sudhI daMbhI, mAyA mRSAvAdI banIne meM mArI jAtane temaja tamane saune ThagyA che, chetaryA che, ane tema karIne zramaNane ghAtaka huM banavA pAmyo chuM, mATe mArA maraNa pachI mArA DAbA page deraDuM bAMdhaje, traNa vAra mArA mukha upara cUMka ane mArA mRta zarIrane zrAvastI nagarImAM ghasaDatAM ghasaDatAM laI jaje ane jorajorathI ghoSaNA karaje ke zALa jina nathI, yAvata zramaNane niMdaka, ghAtaka ane apajaza karanAra che." A avasarpiNanA vIsamA tIrthaMkara mahAvIra svAmI che, je sarvajJa, ahaMta che, yAvat siddha buddha thaIne nirvANapadane pAmaze ane gozALa maraNa pAme. ApaNe badhA jANIe chIe ke matasthApaka jeTale cUsta ane haThAgrahI hoya che tenA karatAM paNa temanA anuyAthIo vadhAre cUsta ane haThAgrahanA pUtaLA hoya che. mATe kuMbhAraNanA makAnanA dvAra baMdha karI vacce zrAvastI nagarInuM citra banAvyuM ane gozALAnI AjJA pramANe page doraDuM bAMdhIne tyAMne tyAM ja pheravyuM, tyAra pachI agnisaMskAra karyo. revatI zrAvikAnI vaktavyatA : : - tejalezyAthI upadrAvita bhagavAna mahAvIra svAmI kaIka samaye zrAvastI nagarIne keSTika cetyodyAnathI bahAranA jana padamAM viharatAM hatAM te kALe ane te samaye maMDhika nAmanuM nagara hatuM. tenA IzAnakeNamAM zALakeka nAme cetyodyAna
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muMH uddezaka-1 313 hatuM, tenI AsapAsamAM "mAlukAkacchanAmanA vRkSa vizeSanuM vana hatuM. vRkSanI vipulatA hovAthI te vana saghana ane kALuM dekhAtuM hatuM. patra-puSpa AdithI te vRkSe lIlA varNanA hatAM. tyAM revatI nAme gAthApatnI rahetI hatI. je dhanavatI ane pratiSThita hatI. yAvat arihaMtenA dharmanI pUrNarAgiNI hatI. telesthAnA kAraNe bhagavAnanA zarIre pIDAkAraka, dAhakAraka, sarvAga vyApaka, kaThora, kaTuka asahya roga utpanna thaye, jenAthI bhagavAnane jhADAmAM lehI paDavA lAgyuM ane divase divase zarIra zithila thatuM gayuM. te joIne leke A pramANe kahetA thayA ke "maMkhalIputra zALAe mUkelI te jelezyAne kAraNe bhagavaMtanA zarIra upara mAThI asara thaI che. vRddhi pAmelA pitajvaranA kAraNe chadmasthAvasthAmAM ja paramAtmA mRtyu pAmaze, kAraNa ke telezyAthI utpanna thayela dAha temanAM zarIrane bALI rahyuM che." te samaye bhagavAnane aMtevAsI "siMha" nAmane aNagAra je prakRtithI bhadrika yAvat chaThThane pAraNe chaThThanI tapasyA karate ane hAtha uce rAkhIne AtApanA lete viharate hate. eka divase dhyAnAvasthAmAM tene A vicAra Avyo ke, "mArA dharmAcArya zrI mahAvIrasvAmInuM zarIra bhayaMkara rogane laI AkrAnta che je bahu ja khataranAka che. tethI anya tIrthika ema kaheze ke mahAvIra chadmasthAvasthAmAM ja kALa karI gayA che." A pramANe vicArate te siMha aNagAra pitAnI AtApanA bhUmithI nIce utaryo ane mAlukA vRkSa vanamAM jaI dhrusakedhrusake raDavA lAgyo. te samaye ja bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke he nirga! zramaNe! atyAre mArA gAkAnta
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314: zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 zarIranA kAraNe mAre siMha nAmane aMtevAsI aNagAra zekAtura banIne raDI rahyo che, mATe tame tenI pAse jaIne te siMhamunine mArI pAse bolAvI lAve. AjJAnusAre zramaNe tyAM gayA ane siMhane belAvIne mahAvIra svAmI pAse laI AvyA. bhagavaMtane traNa pradakSiNA karI vandana namana karyA ane sanmukha besI gayelA siMhamunine prabhue kahyuM ke, he siMhamuni mArA zarIranI dazA joIne tene je duHkha thayuM che te mATe jANavAnuM ke huM cha mahinAmAM maravAne nathI paNa te pachI sADA paMdara varSa sudhI kevaLI tarIke jIvate rahevAne chuM. te kAraNe badhI ciMtA choDa ane meMDhika grAmamAM revatI nAmanI gAthApatnI(dhanADhyanI panI)ne tyAM jaIne mArA mATe banAvelA vanaspati vizeSa be kapata zarIra AdhAkamAM doSavALA hovAthI leze nahi. paNa vAyunAzaka bIjorApAka vaheraze, jethI huM regamukta thaIza. bhagavaMtanI ATalI spaSTa vAta sAMbhaLIne harSita thayele siMhamuni muhapatti Adi pAtranI pratilekhanA (paDilehana) karIne revatI zrAvikAne tyAM gaye. pitAne tyAM padhArela munirAjane "dharmalAbha" zabda sAMbhaLIne khuzakhuza thayelI revatI vinayavivekapUrvaka munirAjanI sAme sAta-ATha pagalA sudhI AvI. vandanA Adi karIne AvavAnuM kAraNa pUchatAM munirAje mahAvIrasvAmInI AjJA pharamAvI, ane kevaLajJAnIne jJAna pratye pUrNa vaphAdAra revatIe rasoDAmAM jaIne bIjorApAkanA vAsaNane laI bahAra AvI ane zuddha zraddhA pUrvaka te pAka munirAjanA pAtramAM vaherAvatA revatI rAja thaI, jenAM kAraNe devagatinuM AyuSya upArjana karyuM. pAMca divya pragaTa thayA, kevaLa pAMcamA divyamAM eTaluM vadhAre jANavAnuM ke "revatIe arihaMtene dAna ApavAthI pitAne
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM: uddezaka-1 315 janma ane jIvita saphaLa karyA che. A pramANe divyA vANI thaI gocarI laIne siMhamuni bhagavaMta pAse AvyA ane IriyAvahI" sUtrAdithI AlecanA karI, lAvele AhAra bhagavaMtanA hAthamAM mUkyo ane sarvathA amUcchita bhAve para mAtmAe AhArane upayoga karyo. tyAra pachI bhagavAna regarahita banIne baLa, utthAna tathA puruSAkAramAM pUrvavat thayAM, AbAlagopAla sau jIve ghaNA ja prasanna thayA. gautamasvAmIjIthI laIne badhA zramaNa, zramaNIo, zrAvaka, zrAvikAonA hRdaya mayUra prasannatAthI nRtya karatAM thayA, ane jIvamAtranA upakArI, zaraNa rahita jIvanA zaraNadAtA bhagavAna mahAvIrasvAmI pRthvItalane pavitra karatA aneka bhavya jInA uddhAraka banyA. noMdha: ahiM "pvevavotharI, mAravA, 6maMg" ItyAdi zabdonA prayoga vaDe saune e bhrama thaI zake che ke bImArInA prasaMgane laI bhagavAna mahAvIrasvAmIe mAMsane prayoga karyo haze? paNa ghaNuM sthaLoe bhrama e bhrama ja hoya che, jemAM satyatA nathI hotI. have A zabdonI mImAMsAmAM jANavAnuM ke, uparyukta zabdo 2500 varSa pahelAnA che. AjanA nathI. te samaye A zabda vanaspati vizeSamAM upayukta hatAM. A saMsAramAM sAmAnya ane vizeSa vyaktio hoya che ane temane vyavahAra paNa jUdI jUde heya che. jyAre mahAvIrasvAmI vizeSatama vyaktitvanA dhAraka hovAthI dayA ane ahiMsAnI jyAM sImA pUrNa thAya che te dayA dharmanA tathA ahiMsA dharmane
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 kevaLa upadezaka nahIM paNa pAlaka paNa hatA, tethI regavizeSamAM paNa yadi mahAvIrasvAmIe mAMsane upayoga karyo heta te Aje paNa jaina dharmanA anuyAyIomAM mAMsane pracAra jarUra rahyo hota, itihAsa sAkSI Ape che ke mAMsAhAra karanArI kSatriya, brAhmaNa Adi jAtiomAMthI dIkSitazikSIta thaIne jainAcArya padane zobhAvanArA eka nahIM paNa aneka AcAryo ane munio bhUtapUrvamAM thayA che. paraMtu teomAMthI paNa keI jainAcArye mAMsAhAra karyo hoya te dAkhale saMsArane koI paNa mAnava batAvI zakyo nathI tethI jANuM zakAya che ke bhagavAna mahAvIrasvAmI saMpUrNapaNe eTale ke mana-vacana ane kAyAthI pUrNa ahiMsaka hatA. jyAre buddhadeve mAMsane upayoga karyo che, mATe Aje paNa temanA anuyAyIo mAMsAhArI che, je pUrA saMsArane spaSTa dekhAI rahyuM che. sau koIne sarvathA azakya ane asahya upasargone sahana karanArA bhagavAna mahAvIrasvAmI mAMsanuM bhajana kare te kaI kALe paNa banI zake tema nathI, ane tema chatAM paNa prasaMgAnusAre vAta karavI hoya te mAMsAhAranuM bhejana sarvathA garama ja hoya che, temAM paNa kabutara ane kukaDAonuM mAMsa te sarvathA garama che, uSNatAne vadhAranArA che, pitane bhaDakAvanAra che ane raktavikArane zAmaka nahIM paNa vardhaka che. tejalezyAnA prakopathI uSNutA vadhI gayelI hoya ane jhADAmAM lehI paDatuM hoya tyAre kaMI paNa jamAnAne sarvathA mUrkha vaidyarAja paNa keIne mAMsAhAra karavAno Agraha te dUra rahyo paNa salAha devAnI paNa hiMmata karatA nathI. AvI sthitimAM bhagavAna kabutara ane kukaDAnuM mAMsa gerImAM lAve ane khAya te keI kALe paNa na banI zake tevI hakIkta che.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM uddezaka-1 317 bezaka ! eka prAntamAM bolAtA zabdane artha bIjA prAntamAM jUdo hoI zake. jemake "TaTTI-kucA" Adi zabdo gujarAta prAntamAM belI zakAya che paNa kaccha dezanI bAI sAme A zabda bolavAnI hiMmata karaze nahI, anyathA 2-4 gALe khAvA sivAya chUTakAre nathI. A ja pramANe kapata" jema kabutarane vAcaka che te kapotane keLuM paNa kahe che. kukaDa zabda jema kukaDAne vAcaka che tema tene artha bIje paNa che. ane huM je na bhUlate heuM te paMjAbamAM kUkaDIne "makAI' paNa kahe che. A kAraNe zabdone pravega game te rIte thayela hoya te paNa prakaraNa itihAsa ane vyakti vizeSane laIne ja teno artha karavAnuM hoya che. mahAvIrasvAmI dayAnI mUrti che, ahiMsAnA pUrNAvatArI che, kaTa-kIDI, macchara Adi kSudra jaMtuonA paNa rakSaka che. dhyAnAvasthAmAM pitAnA ekeya aMgane calita karanArA nathI, cAlatI vakhate paNa sADA traNa hAthanI atirikta kyAMya paNa najara karanArA nathI tevA bhagavAnane pUrvabhavanA asAtA vedanIyanA kAraNe dAha javara thayo hoya tyAre ThaMDA upacAra vinA bIje ekeya upacAra kAmamAM Avato nathI. mATe kapata eTale keLuM je Aje paNa AgrA, dilhI, zivapurI jevA uSNa dezamAM temAMthI banelA peThA khAvAne rivAja che, je ThaMDA hoya che, tevI rIte bIjeruM paNa ThaMDu che. A viSaya upara bhUtakALamAM ghaNI carcA thaI gaI che, mATe ATalAmAM ja samApta karI have AgaLa vadhIe..
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 sarvAnubhUti ane sunakSatra munionI gativaktavyatA: gautamasvAmIjInA pUchavAthI bhagavaMte kahyuM ke, gozALAnI tezyAthI bhasmIbhUta thayelA sarvAnubhUti munirAja kALadharma pAmIne sUrya tathA caMdranA devavimAnanuM ullaMghana karIne AThamA devalekamAM utpanna thayA che. jyAM aDhAra sAgaropamanI sthiti che. tyAMthI cyavane mahAvideha kSetramAM janmIne dIkSA leze ane siddha buddha yAvat mekSamAM jaze. sunakSatra munirAja tejalezyAthI dagdha thaI mArI pAse AvyA ane mahAvratanuM punarUccAraNa karyuM, tathA saunI sAthe kSamAyAcanA karIne bAramA acuta devalokamAM bAvIsa sAgarepamanI sthitivALA deva thayA che. tyAMthI mahAvidehamAM jaI dIkSita ane zIkSita thaI karmone kSaya karIne mekSa meLavaze. gazALAnI gatinI vaktavyatA ? he prabhe ! Apa zrImAnane aMtevAsI kuziSya gauzALA marIne kyAM gaye haze? he gautama! zramaNaghAtaka, zramaNa saMsthAne pratyenIka mAre kuziSya gALe bAvIsa sAgaropamanI sthitivALe azrutadeva thayA che. tyAMthI cyavane A jabUdvIpanA bharatakSetramAM vidhyAcalanI AsapAsa taLeTImAM paMDraka dezane zatadvAra nagaramAM saMbhUti rAjAnI bhadrA rANInI kukSimAM putra rUpe utpanna thaze, nava mahinA sADAsAta divasa pUrA thaye tene janma thaze ane padma tathA rAnI vRSTi thaze. te anusAra te kumAra(gata bhavane zALa)nuM nAma "mahApadma
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM uddezaka-1 319 rAkhavAmAM Avaze. sArA muhUte tene rAjyAbhiSeka thayA pachI te himavAna parvata je zUravIra thaze ane pUrNabhadra tathA maNibhadra nAmanA be devatAo te rAjAnI senAnuM saMcAlana karanArA thaze. A vAtanI khabara jyAre janatAne paDaze tyAre badhI janatA maLIne te rAjAnuM bIjuM nAma devasena" rAkhaze ane te nAme ja tenI prasiddhi thaze. tyArapachI cAra daMtazUlavALe zaMkha jevA ujajavaLa eka hAthInI prApti thaze ane te para besIne te rAjA haraze pharaze ane tema karatAM te vadhAre dIpI UThaze. tyAre janatA maLIne tenuM trIjuM nAma "vimalavAhana" (pahelA bhavane zALa) nAme saMbedhAze. pitAnA gata bhavamAM mAyAnA zetAna nazAmAM cakacUra thaIne sevele, vadhAre ane nikAcita karele mithyAtvamehanIya karmane udaya, vimalavAhana rAjAnA avatAramAM jema jema Avate jaze, vadhato jaze tema tema te rAjA jaina munione niMdaka banaze. temanI mazkarI karanAre thaze, temane dhikkAratA jaze, temanA gamana-AgamanamAM aMtarAye ubhA karaze, keTalAka munionA zarIra tathA aMgepagenuM chedana karaze, mArI nakhAvaze, keTalAkanA vastra-pAtra-kapaDA Adi lUMTI jaze, cerI jaze, te vastuone phADI nAkhaze, teDI nAkhaze ane keTalAka munione nagara bahAra karavA mATenA hukame karaze, deza bahAra kADhaze. A badhI hakIkatane joyA pachI janatAmAM bhAre roSa thaze ane badhA AgevAne bhegA maLIne rAjAne maLaze ane savinaya vinaMtI karaze ke he rAjana ! parama pavitra munio sAthe abhadra, asabhya ane hiMsaka vyavahAra tamAre na karavo joIe, kemake kalyANa-maMgaLa evA munione saMtApavAmAM pitAnuM kalyANa ane maMgaLa haNAI jAya che paNa mithyAtvane tAva
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 rihAra ka vine bIjI avadhira 'zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 eTale badhe jabaradasta hatuM jenAthI te rAjA kevaLa vyavahAra pUrata che ke tamArI vAta sAcI che ane have tema nahIM karuM. te kALe te samaye vimalanAtha arhatanA praziSya, jAtisaMmpanna, chaThThane pAraNe chaThTha karanAra, mati-zruta ane avadhijJAnanA svAmI, telazyAne prApta karelA "sumaMgaLa' nAmanA munirAja bAhyodyAnamAM AtApane laIne vihare che. te samaye vimalarAjAnI savArI tyAMthI jaI rahI hatI ane muni para rAjAnI najara paDI. roSe bharAyelA rAjAe rathanA agrabhAganI joradAra Thokara munine lagADIne munine nIce pADI dIdhA. mAMDamAMDa UbhA thayelA munine bIjI vAra Thekara lagADIne pADyAM tyAre UbhA thayelA munirAje pitAnA avadhijJAnane upaga mUkyo ane satyArtha jANIne munie rAjAne kahyuM ke tame vimala ke devasena rAjA nathI, paNa gatabhavamAM munionA hatyArA zALA nAme mahAvIrasvAmInA ziSya hatA, je samaye tame sunakSatra ane sarvAnubhUti jevA parama tapasvI munione tejelezyAthI dagdha karyA paNa munio tamArA pratye ruSTa thayA nathI. paraMtu huM tamane, rathane ane gheDAone tathA sArathine tejezyAthI bhasma karyA vinA rahIza nahimuninI vAta sAMbhaLIne roSe bharAyelA rAjA trIjI vAra munine Thokara mArI pADI nAkhaze, mAMDamAMDa ubhA thayelA te muni pitAnI tejelezyAthI te badhAne bALIne khAkha karaze, tyAra pachI muni svastha thaIne pazcAtApa karatA pite vizeSa prakAre tapamArge caDI, chaThTha, aThThama, daza upavAse vaDe AtmAne bhAvita karI anazana Adaraze ane 60 TaMkanuM bhejana tyAgIne sarvArthasiddha vimAnamAM jaze, tyAMthI mahAvideha jaze ane parinirvANa pAmaze.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM uddezaka-1 321 pachI gozALe marIne kayAM jaze? gautamasvAmInA pUchavAthI yathArthavAdI, bhagavaMte kahyuM ke munione tathA jaina zAsanane drohI-ghAtaka te vimalavAhana rAjA (gazALa) marIne he gautama! sAtamI narakabhUmimAM utpanna thaze, jyAM bhayaMkara vedanAo bhegavI mAchalAnA avatArane pAmaze, tyAM paNa kasAIonA hAthe zastraghAtathI marIne punaH sAtamI narake jaze. pAche masyAvatArane pAmI zastraghAte vinA mate marIne chaThThI narake jaze. tyAMthI nIkaLIne strIne avatAra pAmaze. tyAM paNa bIjAonAM zastra, daMDA AdithI thAvat asahya dAhapIDAthI maraNa pAmI pAMcamI narakabhUmimAM jaze. tyAMthI sarSanA avatAra pAmaze, jyAM bIjAonA DaMDA khAI vinA mate marIne dhUmaprabhA narakamAM jaze. punaH sarpanA avatArane pAmI, pAchA cothI narake jaze, tyAMthI anukrame siMhAvatAra, cothI naraka, kurmAvatAra ( kAcabo), bIjI naraka, sarvAvatAra, pahelI narakabhUmi, tyAMthI nIkaLIne saMjJI avatAra pAmaze, jyAM zastravadha, dAha pIDAmAM kALa karI asaMzI janmane meLavaze. tyAMthI prathama narakamAM jaze, tyAMthI pAchA lAvAra pakSIne janma leze, pratyeka sthaLe zikArIonI baMduka, DaMDAne mAra, phaNa ke tIrathI mRtyu thaze, pachI bhuja parisarpanuM jIvana lAvAra meLavaze, pazuonA avatAra paNa lAvAra meLavaze; pachI kAcabA, matsya ane zAha AdinA janma paNa lAvAra karaze, sarvatra vinA mete bIjAothI mRtyu pAmaze. caturindriya, trIndriya, dvIndriya AdinA jUdA jUdA avatAre paNa lAkha vAra karAze, tyArapachI rAjagRhInagarImAM vezyAne tyAM avatAra pAmaze, tyAM paNa lucA, guMDA AdinA hAthe marI vidhyAcalanI
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 taLeTImAM bebhela sannivezamAM brAhmaNane tyAM kanyArUpe janma leze. yuvAvasthAmAM AvatAM te kanyAne sArA mANasa sAthe, kariyAvarapUrvaka paraNAvI devAmAM Avaze, jyAre te garbhavatI banaze tyAre piyarathI AvelA bhAI sAthe pitAnA pIyara jatI te strI (zALAne jIvAtmA)ne jaMgalamAM lAgele ane bhaDakele daha satAvaze ane agnimAM, bemete rIbAI rIbAIne marIne agnikumAramAM devaparyAyane meLavaze. tyAMthI manuSyAvatAramAM samyagadarzana meLavavA mATe bhAgyazALI banaze ane dIkSA leze, paNa cAritra mehanIyanI tIvratAnA kAraNe saMyamanI virAdhanA karaze ane asurakumAra punaH manuSya-dIkSA saMyamavirAdhanAmAM marIne dakSiNa dizAnA nAgakumAra devaparyAyane meLavaze. punaH manuSya, saMyama-virAdhanA, suparNa devaparyAya, pharIthI manuSya, saMyama virAdhanA ane vighukumAra deva ane manuSya avatAramAM ghaNe lAMbo kALa pUrNa karaze ane tyArapachI zramaNadharmanI virAdhanAthI bacaze tyAre saudharma devakane paryAya meLavaze. punaH manuSya avatAra, samyaktva ane zramaNadharmanI zuddha ArAdhanA karI sanakumAratva meLavaze. A pramANe TheTha AraNa devaleka sudhI samajavuM. pharI manuSya ane sarvArtha siddha vimAna, tyAMthI evIne mahAvideha kSetramAM dhanADhya dipta, ane tenAthI paNa gAMjyo na jAya tevA kuLaputra rUpe avataraze. tyAM pUrvabhavenI anubhUti thatAM zramaNudharma svIkArIne te samaye te saunI sAme ema kaheze ke he "Aryo! huM pahelA kaIka bhavamAM gozALA nAmehate jyAM zramaNa hatyAre, muniono niMdaka banyuM hatuM ane chadmasthAvasthAmAM rIbAI rIbAIne maraNa pAmI ghaNe lAMbe saMsAra mArA bhAgya lakhANo hate. mATe he bhAgyazALIo ! tame keIpaNa kALe jaina zAsananA AcAnA-munionA vairI-vidhI-dika banaze mahi ane kaI
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM : uddezaka-1 323 paNa muneinI mazkarI-avahelanA-tiraskAra paNa karaze nahi, ane dRDhapratijJa nAmanA kevaLI ( geAzALAnA bhava ) karmAMnA kSaya karIne nirvANa pAmyA. noMdha:-arihaMta-siddha-AcArya-upAdhyAya-panyAsa-munisAdhvI, jaina pravacana ane saMgha Adi jagama tItha che, jyAre zatrujaya-sammetazikhara Adi sthAvara tIrtho che. koIka samaye mukhyarUpe ane bIjA samaye gauNarUpe athavA amuka jIvane mukhyarUpe ane amuka jIvane gauNarUpe A baMne tIrtho Atma kalyANa karAvanArA, AzravamAna tyAga karAvIne saMvaradhane meLavanArA cAvat sarve karmonA samULa kSaya karAvIne meAkSanI prAptimAM paNa jaina tI sivAya bIjuM ekeya sAdhana nathI. zuddha ane samyaktvathI vAsita : mana-vacana ane kAyA jema ArAdhanA mATe sAdhana che, tema mithyAtva meha-kaSAya ane puruSa vedAdi kAraNeAthI bagADI dIdhelA mana vacanAdvi virAdhanAnA ja kAraNa bane che. geAzALA vidvAna hatA, tIthaMkara paramAtmAnA ziSya ane keTalAya varSo sudhI atidevanI sAthe ja rahyo hatA, paNa lAyakAta keLavyA vinAnA muni arihaMtanA mahAvratAne AtmasAt karI zakayo nathI, mATe mahAvIrasvAmI pratye bAhya ane AMtara rAga vinAnA gozALA haiyAnA kaThora, krUra ane kArAdhAkAra jevA ja rahevA pAmyA ane jema jema divase vadhatA gayA tema tema tenAM jIvanamAM kRSNalezyA paNa maryAdAtIta thai. pariNAme
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (1) aSTa pravacana mAtAnA badalAmAM dhamAdhama-ADaMbara ane mithyA pratiSThAnuM jora vadhatuM gayuM. (2) dayAdevInI ArAdhanAnA sthAne hiMsakavRtti ane pravRttinA tAMDava nRtya jora pakaDatA gayA. (3) satyadevanI jagyA jUTha-prapaMca-mAyA ane gUDhatA tathA dhRSTatA vadhatI gaI brahmacarya dharmanA badale zabda-rasa-gaMdha ane sparzanI paricAraNane udbhava thayA. mATe ja vAte vAte tIrthaMkaradevanI AzAtanA te karate ga, vadhArate gaye ane nirdhva sapariNAmI banyuM. phaLa svarUpe jJAnAvaraNIyAdi sAte karma nikAcita karate gaye ane azAtAdanIya karmanA anaMtAnaMta paramANuone svAmI banyuM. mATe ja bhAvadayAnA svAmI, satyapadekhA vIravijayajI mahArAja pUjAnI DhALamAM saune upadeza ApatAM kahI rahyAM che ke tIrathanI AzAtanA navI kariye, navI kariye re navI kariye. tIrathanI AzAtanA karatA thakA dhanahANa, bhUkhyA na maLe annapANI kAyA vaLI rege bharANuM, A bhavamAM ema tIrathanI, ? parabhava paramAdhAmIne vaza paDaze, vaitaraNImAM bhalaze agnine kuMDe baLaze, nahIM zaraNuM keyatIrathanI,
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 15 muM uddezaka-1 325 sArAMza ke gozALAe bhAvatIrtha svarUpa zrI tIrthakaradevenI, temanA munionI AzAtanA karI ane lAkhe, kareDe, abaje bhave tenA bagaDavA pAmyA che. narakamAM paramAdhAmIenA DaMDA khAtAM, vaitaraNIne bhayaMkara duHkhe bhegavatAM, asahya vedanAo te bhegavI zakyo hato, pazu pakSIonA avatAramAM ke strI avatAramAM bIjAnA hAthe vinA mate marate, siMhAdi avatAramAM kura banIne keTalAya ane ghAtaka banIne bIjAenA hAthe maryo che. vikalendriya avatAramAM bIjAonA page, lAte, hAthe cagadAtAM, kacaDAtAM kyAMya paNa zAtA bhegavyA vinAne pratyeka bhAmAM bhUkha-tarasa-ThaMDI-garamIne sahana karate mAkhI maccharamAM ThAma TharIne beTho nathI, zAtA bhegavI nathI ane saMsAranA sukhathI dUrane dUra ja rahyo che. pAchaLanA bhamAM yadyapi dIkSita thaye che te paNa saMyamanI ArAdhanAnA badale virAdhanA karI che. tethI devalekamAM paNa mAnasika sukhazAMti ane samAdhi meLavI zakyo nathI. A pramANe ge zALAnuM jIvana spaSTa che. mULasUtramAM vistArathI che. meM saMkSepI lIdhuM che. - zataka 15 ne uddezo pahelo pUrNa. A jagapUjya, zAvizArada, jainAcArya-navayugapravartakaupariyAlAdi tIrthoddhAraka-pAlItANu yazavijayajI jaina gurukulAdi aneka saMsthAnA sthApaka, sthaLe sthaLe pAMjarApoLa Adi saMsthAo dvArA mUka prANIonA jIvana rakSaka 1008 zrI vijayadharmasUrIzvarajI ma. (kAzIvAlA)nA ziSya zAsana
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 dipaka munirAja zrI vidyAvijayajI ma.nA ziSya, nyAya, vyA. kA.nA tIrtha paMnyAsa zrI pUrNAnaMdavijayajI ma. (kumArazramaNa) pitAnA matijJAnanA vikAsa sAthe zrutajJAnanA saMskArothe yathAmatie bhagavatIsUtranuM 15muM zataka pUrNa karyuM che. sarve vIvA nairavaM gAnuyu:" "saMyama rAghA nainAvazya yAzAtanAM :" zubhaM bhUyAt sarveSAM jIvAnAm zataka 15muM pUrNa
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : udezaka-1 upakrama : 14 uddezAo sAthenuM 16muM zataka rAjagRhI nagarImAM carcAyuM che. jemAM adhikaraNI, jarA, karma, yAvatika, gaMgadata, svapnAo, ga, leka, baliavadhi, dvIpa ane dizA AdinA prakaraNe che. adhikaraNI: lekhaMDanI banelI hoya che. jenA upara luhAra garamA garama thayelA lekhaMDane mUkIne hatheDAthI TIpe che, tene adhikaraNa kahevAya che. praznane hArda e che ke he prabhe ! lAla surakha (garamA garama) thayelA lokhaMDane eraNa upara (adhikaraNa upara) mUkIne luhAra haDAthI ke dhanathI TIpe che, te samaye eraNa upara vAyukAyanI utpatti thAya che? javAbamAM bhagavate kahyuM ke, gautama! te samaye hatheDAnA jhapATAthI vAyukAya utpanna thAya che. utpatti samaye acetana te vAyu pachIthI sacetana bane che ane hatheDA AdinA zastrathI pRSTa thaIne mRtyune pAme che, paNa spaSTa thayA vinA marate nathI. vAyukAyamAMthI marate te vAyukAya zarIra sAthe ane zarIra vinA paNa mare che. jyAM sudhI jIva mekSamAM na jAya tyAM sudhI taijasa ane kArmaNa zarIranuM sAhacarya hovAthI sazarIra mare che ane audArika Adi zarIra vinA mAre che, mATe azarIra mRtyu pAme che, sArAMza ke bIjI gatimAM jate jIvAtmA zarIrI ja kahevAya che ane bIjI apekSAe azarIrI che.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 agnikAya mATenI vakatavyatA : gautamasvAmInA pUchavAthI bhagavate kahyuM ke he gautama ! aMgArIkA eTale sagaDI AdimAM je agni heAya che te jaghanyathI anta hUta ane utkRSTathI traNa ahArAtra sudhI rahe che. tyAra pachI te acetana thAya che. eTaluM vadhAre jANavu ke koI paNa sthaLe vAyukAya vinA agnikAya ekAkI rahI zakatA nathI, kemake vAyukAya bhakSya che ane agni bhakSaka che. A sUtrathI siddha thAya che ke game te vAyu ke agni hoya te sacita ( sacetana ) hoya che. mATe ja kahevAyuM che ke vAyukAya vinA agnikAya prajvalita rahetA nathI. bhaThThImAM taptaleAhane pheravanArane zu kriyAe lAge che? huM prabhA ! aMgArAthI bharelI bhaThThImAM ghATa ghaDavA mATe nAkhelA lekhaDa je tapIne lAla surakha thai gayelA che eTale ke lekhaDamAM AkAzAstikAyanA pradezeA hovAthI ane AkAza saune avagAhanA (avakAza) devAvALA hAvAthI agni jyAre lekhaDanA aNuaNumAM praveza kare che, tyAra pachI kAI puruSa cImaTAthI-sANasAthI te lokhaDane bhaThThImAM UMce nIce pherave che. te samaye pheravanArane kAyikI-adhikaraNIkI-prAddheSikI-pAritApanikI ane prANAtipAtikI pAMce kriyAe lAgu paDe che? samavasaraNamAM beThelAone tathA AgamazAstra vaDe jIvamAtrane hiMsAdi pApAne sUkSmatAthI samajAvatAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! te samaye luhAra pAse nIce lakhelA upakaraNA hAya che. agninI bhaThThI, sANasA, AgalA bhAga vaLelA hAya tevA saLIyA, dhamaNa, pANInI kuMDI ane lehazALA (makAna)
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-1 - 329 Adi che. A badhA judA judA junA zeSa rahelA pugelethI banelA hoya che, jemake bhaThThI ane pANInI kuMDI pRthvIkAyika pagalethI banI che, sANase, saLIo, eraNa, hathoDe Adi pRthvIkAyAntargata lehadhAtuthI banyA che, dhamaNa kaI paMcendriya pazunA cAmaDAnI banI che. ityAdika badhI vastuonA nirmANamAM te padArtho jenA pagale ja che kemake pudgala mAtra jIvathI tyajAyeluM hoya che praznane hArda A pramANe che ke luhAranI bhaThThImAM paDelA lekhaMDane sANasA ke saLIyA vaDe pheravanArane pAMce kriyAo lAge che, tevI rIte bhaThThI, sANasa Adi pudagale je jInA zeSa rahyAM haze te jIvAtmAo atyAre cAra gatimAM game tyAM haze, temane paNa pAMce kiyAo lAgyA vinA rahetI nathI. | nedha-A viSayane lagate vistAra pahelA ane bIjA bhAgamAM carcAI gayuM che, bhAva eka ja che ke hiMsA-ahiMsAnuM ATaluM UMDuM tatvajJAna jaina zAsana sivAya bIje kyAMya nathI, mATe tIrthaMkaradeva yogIonA, mahAtapasvIonA mahAjJAnI. enA temaja mahApaMDitonA paNa nAtha che, svAmI che, sevya pUjya che ane sadaiva ArAdhya che. pApa ane pApasthAnake anaMtAnaMta hovA chatAM te badhAone samAveza tIrthaMkara paramAtmAoe 18nI saMkhyAmAM karyo hovAthI pApasthAnaka 18 kahevAya che. temAM paNa sauthI moTAmAM meTuM pApa mithyAtvanAmanuM che, jenAM kAraNe ajJAna graMthionuM chedana nahIM thayeluM hovAthI jIvAtmAne. game tyAMthI game te prasaMge, ke nimite, athavA nimite vinA paNa bIjA badhAe pApasthAnakenuM sevana karatAM vAra lAgatI nathI
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahe bhA. 3 nimita maLe te pApA tarapha najara jAya te svAbhAvika che. paraMtu nimita na hAya tyAre pApa zI rIte lAge ? javAkhamAM jaina zAsana kahe che ke anaMta saMsAramAM rakhaDatAM ane agaNita zarIrane dhAraNa karatAM jIvAtmAe anaMtAnaMta pApA karyAM che, te badhAenA saMskAra te AtmA upara paDelA che. A pramANe azubha karmonA badhAe saMskArone sAthe laI pharanArA AtmAne koipaNa bhavamAM te saMskAronI yAda AvyA vinA rahevAnI nathI, kAraNa ke je kAMI pApA karyAM che te jANakArIpUrvaka niSvasa pariNAmathI mana-vacana-kAyAvaDe karAyelA hAya che. te kAraNe je jIvAtmAne vairAgya thayA nathI tenA mATe bhavabhavAMtarathI ughADelA pApAnA dvAra Aje eTale A bhavamAM paNa ughaDelA ja che. mATe jIvAtmAne pApAnuM sevana karatAM, bhAgavatAM anete mATenA prayatnA karatAM keTalI vAra lAgavAnI hatI? praznottaranuM hArda eTaluM ja che ke jyAM sudhI jIvAtmA jANIne jJAna vairAgyapUrvaka, pApAne pApa samajIne temanAM dvAra baMdha na kare tyAM sudhI te sAdhaka ame tevI sthitimAM vidyamAna chatAM paNa pApAnA upArjanathI aTakI zake nahI. A praznottara kevaLa luhAra saMbaMdhI ja che, paraMtu upacArathI sutAra, dhAbI, mALI, ghAMcI, meAcI, bhaMgI, kALI mAdi asa MkhyAta avatAra paNa samajI levAnA che, tathA karelA ke karAvelA karatAM paNa anumAdelA pApA paNu AtmAne bhayaMkara nukazAnakAraka hAya che. peAtAnA AtmA sAthe viratinuM pariNamana nahI karanArA dravyaviratidharA pauSadha ke pratikramaNamAM beThelA heAvA chatAM paNa ghaNIvAra na jaNAya, na anubhavAya tevA pAponI anumeAdanA karatA ja heAya che. jema ke " varSAda pANI kevA sarasa ? phalANA
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM uddezaka-1 331 bhAIe Ama karyuM te sAruM thayuM, senA-cAMdInA bhAve ceDA maMdA paDe te huM paNa maMdIne dAva ramate jAuM. bezaka ! dezaviratidharane "refma mi"nI maryAdA hevAthI pitAnA anivArya kAryonI ke kAraNenI anumodanA te cheDI zakatuM nathI, te paNa sarvathA nirarthaka, hiMsaka, ArtadhyAna ke raudradhyAnane vadhAranArA kAryonI anumodanA zA mATe? A kAraNe ja kahevAyuM che ke bhAva viratinA abhAvamAM pApanA dvAra ughADA ja rahevA pAmaze, te mATe bhAgyazALI sAdhake gurukuLavAsa, svAdhyAya, tapa, tyAga, jJAna, dhyAna, jApa Adi sadanukAnethI bhAvendriyone tathA bhAva manane-saMyamita karavA mATe ja bhagIratha puruSArtha kare hitAvaha che. jIva adhikaraNI che? adhikaraNa svarUpa che ? pAMca kriyAnI je prarUpaNA karI che temAMthI bIjI adhi. karaNI kiyA tyAre ja banI zakaze ke jyAre adhikaraNa ane adhikaraNa vidyamAna hoya; mATe gautamasvAmI pUche che ke he prabhe! jIva zuM adhikaraNI che? adhikaraNa svarUpa che? javAbamAM bhagavaMte 'hA' kahI ane kAraNa ApatAM kahyuM ke aviratinA kAraNe jIva adhikaraNa ane adhikaraNa svarUpa eTale svayaM adhikaraNa rUpa che. jafghatriyaneti-saghira' jenAthI AtmA durgati tarapha javAvALe thAya te adhikaraNa be prakAre che. (1) zarIra ane indrine AMtara adhikaraNa kahevAya che. - (2) zAdi bAhya adhikAraNa che.
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 zrI bhagavatI sUtrasAra saMgraha bhA. 3 bhavAMtaramAM bhagavAI gayelA ane cAlu bhavamAM bhogya karmonI upasthiti dvArA upArjita pApomAMthI virati karyA vinAnA mAnavanuM zarIra ane indriyo ja adhikaraNa svarUpa banatAM te sAdhakane bAhya sAdhane paNa adhikaraNa rUpe ja banavA pAme che. yadyapi AdhAra ane AdheyanA saMbaMdhavALA ghaTavAnuM ane ghaTa jema judA che tema adhikaraNI Adheya che ane adhikaraNa AdhAra hovAthI baMnemAM ekarupya (samAnAdhikaraNa) banatuM nathI mATe sUtrakAre "kavira vahunna" eTale ke aviratine Azraya karIne baMnemAM aikarupe evI rIte banaze ke je avirati che te adhikaraNI che ane adhikaraNa svarUpa che. AnAthI viparita je bhAgyazALIe pApanI virati karI che temanuM zarIra Indriye tathA bAhya sAdhane paNa upakaraNa svarUpa bane che 3pariseDanAramArUti 3545" arthAt zarIrAdi dharmanA sAdhaka bane che. A pramANe narakathI vaimAnika sudhInA jIvamAM paNa samajavuM. jIva sAdhikaraNa che? ke nathI? praznane Azaya A pramANe che. yadyapi te te padArtho hajI zarIra sAthe saMbaMdhita thayA nathI hotA chatAM paNa mANasa jema dhanavAna, gomAna, strIvAnuM, putravAn Adi kahevAya che. AmAM dhana, gAya, strI ke putra hajI dUra che, te paNa jIva tadvAna kahevAya che. tevI rIte jIva zuM sAdhikaraNI che? ke adhikaraNa vinAne che? - javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, he gautama! jIva sadaiva sAdhikaraNa ja che. kemake niyata sAhacaryavALA zarIra ane
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 zataka 16 muMH uddezaka-1 indriye jyAM sudhI che tyAM sudhI jIva adhikaraNa svarUpa ja che. yadyapi zastrAdi temaja dhana-putra-putrIrUpa adhikaraNanuM sAhacarya niyata nathI te paNa tenA pratyenI mAyA hovAthI aviratinA kAraNe svasvAmI saMbaMdha te avazya che ja. Aje strI-putra ke parivArAdi nathI te paNa te padArthone meLavavA mATene bhAva nakArI zakAtuM nathI. tyAre ja te Aje meTara nathI paNa meLavavAnI bhAvanA che, zeTha banyuM nathI paNa banavA mATe rAta-divasa eka karI rahyo che, dariyApAranA dezanA dUdhadahi-vastro Adi meLavI zakAtA nathI paNa meLavavA mATe prayane jarUra che. atyAre gADI, vADI ane lADI nathI te paNa lADI(gharavALI)ne gADI upara besADIne vADI eTale dUra dUranA bagIcAomAM laI jaI pharavAnI mAyA jarUra che. marInaDrAIva upara baMgale nathI paraMtu game tevA kALAbajAra karIne paNa marInaDrAIvamAM rahevA mATe tanatoDa parizrama jarUra thaI rahyo che. chevaTe tiSI na maLe te mahuDI, nAkaDA ke nareDA jaIne paNa paisAvALA, putravALA ke baMgalAvALA thavAnA bhAva remerama che, ItyAdi prasaMgamAM aviratinA pariNAme hovAthI jIvAtmA sAdhikaraNa ja che, paNa adhikaraNa vinAne nathI. jIva zuM AtmAdhikaraNAdi che? gautamasvAmI pUche che ke, he prabhe! A jIva zuM AtmAdhikaraNa che? parAdhikaraNa che? ke tadubhayAdhikaraNI che? jIvAtmA pite mana-vacana kAyAthI pApakarmo kare te AtmAdhikaraNa kahevAya che. bIjAne preraNa karIne tenI pAse karmo karAve te parAdhikaraNa che; ane baMne maLIne pApa kare che te tadubhayAdhikaraNI che.
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke jo traNe prakAre adhikaraNI che. jenI pAse vyApAra nathI, khetI nathI, putra nathI, strI nathI, paiso nathI te juvAna mANasa athavA bALaka ke vRddha mANasa AtmAdhikaraNI kevI rIte banaze ? javAbamAM kahevAyuM che ke nimittAnI vidyamAnatAmAM ja pApAcaraNa karAya che tevuM nathI, paNa mAnasika, vAcika ke kAyika jIvanamAM paNa te nimitene meLavavA mATenI mamatA hoya te te mamatA ja AtmAdhikaraNI banI jAya che. khUba samajI levAnuM che ke saMsAra keIne mATe mAraka nathI paNa ajJAnI mAnava tenI mAyAne keLave che, vadhAre vajanadAra banIne pote ja DUbe che. bIcArI strIne naraka mArgane khyAla paNa nathI te te koIne paNa narakamAM zI rIte laI javAnI hatI? parantu tenI sAthenI bhegalAlasAnI saMjJAvALe jIva pote durbAna kare che ane narakano atithi bane che. khAvApIvAnI vastuo keIne DUbADatI nathI, paNa AhAra saMjJAne mAlika pote ja Asaktivaza banIne DUbe che. ItyAdika kAraNone laI jIvamAtra trikaraNe AtmadhikaraNuM banavA pAme che. muvamafeta vavatA" A uktinA gulAma banelA bhAgyazALIone tame jANI zake che ? teo jyAre ne tyAre "caDa jA beTA zUlI para khudA terA bhalA kare" Ama pApapuNyane bheda jANyA vinA kAMIne kAMI jIbhane upaga udhe rasta karatA karatA baktA ja hoya che ke kema tame kAMI karatA nathI? A badhI jamIne kharIdI lene? ane A khAlI jamIna para baMgale baMdhAvI lene? tame phekaTarI karavAnA hatAM
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 mu' : uddezaka-1 335 tenuM zuM thayuM ? tamArI janmapatrikAmAM zani sArA che te lokhaMDanA vyApAra cAlu kema kruratA nathI ? ityAdika prakAre vacana prayAga karIne khIjAone AraMbhanA raste caDAvIne parAdhikaraNI bane che, ane baMne bhegA maLIne kAMI kare tyAre ubhayAdhikaraNI nArakathI laIne vaimAnika sudhInA jIve| avi ratinA kAraNe traNe prakAranA hoya che. adhikaraNa zuM AtmaprayAgAdi che ? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke ( 1 ) " Atma prayAgAdhikaraNI, paraprayAgAdhikaraNI ane ubhayaprayAgAdhikaraNI badhAe jIvA traNe prakAre adhikaraNI heAya che. '' zarIra, indriya ane yAganI vaktavyatA : bhagavaMte kahyuM ke cAra gatirUpa sa'sAramAM paribhramaNa karanArA jIvane nIce lakhyA pramANe zarIra pAMca prakAranA heAya che. (1) audArika zarIra vAyukAyane choDIne sthAvara, vikalendriyA samUcchima tathA garbhaja manuSyA ane tiya cAne hAya che. ( 2 ) vaikriya zarIra-vAyukAyika, deva tathA nArakone bhavapratyayika tathA manuSya tiya cAne labdhi pratyayika hAya che. ( 3 ) AhAraka zarIra-zaMkA nivAraNArthe, chaThThA pramatta guNusthAnake rahenArA caturda za pUrvAMdhArIne hAya che. ( 4 ) tejasa zarIra-khAdheluM pacAvavAne mATe jIvamAtrane hAya che
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 (5) kANu zarIra-karmonA samuharUpa hAvAthI jIvamAtrane heAya che. zeSavana pahelA bhAgamAM carcAI gayuM che. pAMca indriyAnu vistRta varNana paNa pahelA bhAgamAM jovuM. manAyeAga-vacanayeAga ane kAyayAga traNa prakAranA yoga che. audArika zarIranuM nirmANa karatA aviratinI apekSAthI adhikaraNI ane adhikaraNa svarUpa hAya che. sthAvarA, vikalendriyA ane manuSyA paNa baMne prakAranA vaNavA. AhAraka zarIrI pramAdanA kAraNe baMne prakAre che. noMdha :-caturthAMza pUrvanA jJAtA paNa pramAdI hovAnA kAraNe chaThThA guNasthAnakanA mAlika ja hAya che. tethI caturdezapUrvIne paNa naraka nigeAdamAM paDatAM koI bacAvI zake tema nathI. satyArtha A che ke meAkSamAM javAne mATe ekalu samyag darzona ke samyajJAna ke cAritra kAme AvatuM nathI, paraMtu traNenI saMyukta sAdhanA ja mokSamArga che. chaThThuM guNasthAnake cauda pUrva sudhInuM jJAna meLavI zakAya che, paNa cAritrazuddhinA abhAvamAM ekalu' jJAna kayAM sudhI sAtha ApI zakavAnuM hatuM ? zrutajJAnanI lagabhaga carama sImA prApta karelI hAvA chatAM cAritranI zuddhi yadghi karI na zakayA te bAhya jIvana ghaNAone mATe tAraka banavA chatAM paNa AMtara jIvananI ca'caLatA maTavAnI nathI je matijJAnane kamajora karIne matijJAnAvaraNIya kamanI udIrNI karAvanAra banaze, jemAMthI pramAdanuM jora samaye samaye vadhatAM sattAmAM cAranI jema saMtAyeleA cAritra meAhanIya
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 mu: uddezaka-1 337 ka peAtAnA mULa svabhAvamAM AvIne jIvAtmAne mAhAnya banAvIne adhaHpatananA raste laI jaze. zarIranI jema pAMce indriyAneA mAlika adhikaraNI ane adhikaraNa svarUpa hovAthI adhikaraNikI kriyAvata thaze. traNe yoga mATe paNa jANavu', kevaLa vacana yAgamAM sthAvara jIve nathI zataka 16nA uddezeA pahelA pUrNa,
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-2 jarA ane zeka mATenI vaktavyatA ? rAjagRhI nagarImAM sthApita samavasaraNamAM birAjamAna bhagavAna mahAvIrasvAmIne vandana-namana karavA zreNika rAjA, celUNuM rANuM ane abhayakumAra Adi AvyA che. traNa pradakSiNA ApIne pitAnA gya sthAne beThelI parSadAne bhagavaMte saMsAranA dukhe saMbhaLAvyA ane jyAMthI AvyAM hatAM tyAM potapotAnA ghare pAchA gayAM tyArapachI gautamasvAmIe pUchayuM ke he prabhe ! vene zuM jarA ane zeka hoya che? bhagavaMte kahyuM ke te baMne hoya che. (1) je kAraNe je zarIra saMbaMdhI duHkhAvasthAne bhegave athavA hAni(vRddhAvasthA)ne bhegave te jarA kahevAya che. - (ra) ane mana saMbaMdhI eTale ke mAnasika jIvanamAM je duHkhAdi bhegavAya che te zeka kahevAya che. je mana vinAnA jIve che teo kevaLa jarA duHkha ja bhagave che ane mananA mAlikane jarA tathA duHkha baMne hoya che. mana ane zarIrane saMbaMdha jIvane niyata hovAthI je zokagrasta che, temane jarA dukha paNa hoya che. nArakene yAvata svanita devAne paNa baMne duHkha hoya che. pRthvIkAyathI caturindriya sudhInA cha kevaLa zarIravALA hovAthI temane jarA hoya che paNa mananA abhAvamAM zeka hetuM nathI. zeSa
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muMH uddezaka-2 339 jIne baMne hoya che. kevaLa vahAnirUpa jarA devene nathI, paraMtu zarIra saMbaMdhI bIjA duHkhe hevAthI temane jarA paNa che. noMdha:-jyAM sudhI jIva saMsArI che, tyAM sudhI duHkhanI paraMparAthI bacI zakavAne nathI. temAM paNa janma maraNanA duHkhanI jema jarA ane zakanA duHkhe paNa asahya thatA hoya che. "nAgarAjakorvLAsA, jo ghara sAramuvlbbh kare pamAyaM." arthAt, janma-jarA-maraNa-zaka saMtApa Adi duHkhAne nAza karavAmAM pUrNa samartha jaina dharmane pAmIne kaNa pramAda karaze ? sArAMza ke jaina dharmanI ArAdhanA karanAranA dukhe nAza pAme che. indra saMbaMdhI vizeSa vakatavyatA te kALe te samaye, hAthamAM vaja dhAraNa karanArA, devarAja zakrendra pitAnA devalokamAM saMpUrNa RddhisamRddhi sahita vicaratA hatAM. eka divasa vipula avadhijJAna vaDe jambudvIpane avalekatA, devAdhideva bhagavAna mahAvIra svAmIne viharatA joIne khuza thayA chatAM hariNagamaiSI devane belAvI tenI pAse sughelA nAme ghaMTA vagaDAve che tathA pAlaka nAmanA vimAnamAM besIne bhagavaMtane vaMdana karavA AvyA. dharmopadeza thayo, tyAra pachI Indra bhagavaMtane pUchayuM ke he prabhe ! avagraha keTalA prakAre che? avagrahanI vakAcatA : javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he zakrendra! mArA zAsanamAM avagraha pAMca prakAre kahevAyA che. te A pramANe -
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 (1) devendrAvagraha-dakSiNa ane uttara leAkAmAM indrAvagraha che. (2) rAjAvagraha-cha khaMDa pRthvI para cakravartI rAjAnA avagraha che. (3) gAthApati avagraha-mAMDalika rAjAnA avagraha. (4) sAgarikAvagraha--je makAnamAM sAdhu mahArAja rahe te zayyAtara eTale sAgarikAvagraha. (5) sAdharmika avagraha-samAna dhavALA sAdhu mahArAjanA avagraha. upara pramANenI vaktavyatA sAMbhaLIne indre kahyuM ke huM prabhA ! je A sAdhu-sAdhvIe vihAra kare che temane huM avagrahanI AjJA ApuM chuM. ema kahIne prabhune vaMdana-namana karIne pAlaka vimAnamAM besI peAtAnA sthAne gayA. devendranI bhASA mATenI vaktavyatA : te kALe te samaye gautamasvAmIe bhagavaMtane pUchyuM, he prabho ! devarAja zakrendre Apa zrImAnane je kahyuM te sAcu che? bhagavate 'hA'mAM javAba ApyA che. he prabho ! indra mahArAjAe zuM svarUpathI samyaktvavAdI che ke mithyAvAdI che ? eTale ke vastunA yathArthIne khelavuM te satyavAdI ane viparIta khelavu' te mithyAvAdI. vAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, devendra zaka satyavAdI hAya che paNa mithyAvAdI nathI. punaH gautamasvAmInA pUchavAthI prabhue kahyuM ke zakrendra nIce pramANenI cAre prakAranI bhASA le che. sahyA, asatyA, satyAmRSA ane asatyAmRSA.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM uddezaka-2 341 sAvadha bhASA ane nirava bhASA mATe kahyuM ke jyAre 'Indro pitAnA mukha sAme utarAsana ke rUmAlane rAkhIne bele che tyAre te nirava bhASA che ane mukha AgaLa kAMI paNa rAkhyA vinA bole tyAre temanI bhASA sAvadya kahevAya che. te Indro bhavasiddhika ane sanaskumAranI jema carama bhavavALA che. karmo cetAkRta che ke acetAkta che? he prabhe! jIva je karmone baMdha kare che te pitAnI cetanAthI kare che ke acetanAthI? sArAMza ke jIvana pradeza sAthe cUMTelA karmo zuM chapArjita che ke ajI pArjita ? javAbamAM bhagavate pharamAvyuM, he gautama! e je karmone bAMdhyA che, te pitAnI cetanA-jANakArIthI ja bAMdhyA che. he prabhe! Apa evuM kyA kAraNe pharamAve che ke jIva ja karmone upArjaka che, ajIva nathI. bhagavaMte kahyuM ke je AhAra mATe je pudgalene saMcaya kare che, avyakta avayava zarIrathI saMcita karelA tathA vyakta avayavarUpathI upasthita karelA pudgala tene AhArAdirUpe pariNamita thAya che ane AhArAdirUpathI grahaNa thayelA te pudgale jIvone jJAnamAM sArI rIte pariNAma pAme che, mATe kahevAyuM che ke karmo AtmA vaDe ja karAyelA hoya che. je karmo udayakALe azAtArUpe thAya che eTale ke jIvAtmAne azAtA duHkha Adi utpanna karanAra karmathI je pudgale grahaNa thAya che te pharIthI azAtAne ja karanArA thAye che.
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 dusthAna arthAt je sthAnamAM vadhAre ThaMDI paDe, garamInI mosamamAM vadhAre garamI paDe, mAkhI-macchara AdinI vRddhi thatI rahe tathA duzadhyA-uMcI nIcI jamInavALI zayyAonI prApti thAya, tathA UThavuM-besavuM Adi AsananI prAptimAM tevA prakAranA duHkhadAyI pudgale maLatA ja rahe ItyAdi kAryomAM azAtAjanaka karmo ja kAraNarUpe che, je jIvAtmAnA ja karelA hoya che. sArAMza ke pUrvabhavanA karelA tevA prakAranA azAtAjanaka karmo ja yadi jIvAtmAe na karyA hatA te A bhavamAM te duHkhanI prAptivALA tevA tevA gaMdA sthAne prApta thayA na hota. yadi A kameM jIvAtmAe na karyA hota ane duHsthAna AdinI prApti thAya tyAre "akRtAgama" eTale na karelA karmone bhegavavAnI prApti thatAM saMsAranI vyavasthAmAM ja hAni thavAno saMbhava rahe che, paNa tevuM koI kALe thayuM nathI, thaze paNa nahIM. mATe karmo cetanA jIva arthAt pitAnA AtmAthI ja karAya che. yadi jIvAtmAe jevA tevA pariNAmothI te te azAtAjanaka karmo na bAMdhyA hoya? te jIvane jvara (tAva) zI rIte Ave? mAthuM zA mATe duHkhe? bIjAnA niMdaka ane karkaza zabdo zA mATe sAMbhaLavA paDe? sthAne sthAne apamAna zA mATe thAya ? bIjAnuM sArU karavA jatAM kheTuM zI rIte thAya? ItyAdika kAraNathI jIvAtmAne bhayaMkara mAnasika ke zArIrika dae bhegavavuM paDe che. mATe karmo jIvanI cetanAthI ja karAya che. zataka 16 no uddezo Aje pUrNa 3
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-3 jJAnAvaraNIyanA vedana samaye keTalI prakRti hoya che? rAjagRhI nagarImAM dharmopadeza thayA pachI, gautamasvAmIe pUchayuM ke, he prabhe! Apa zrImAne karmonI prakRtio keTalI kahI che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke jIvanA jeTalA adhyavasAye hoya che, karmo paNa teTalA ja che, paraMtu te badhAone samAveza ATha saMkhyAmAM thaI jatA hovAthI he gautama! mArA zAsanamAM karmo ATha jAtinA che. bahuvacanane laIne pUchayuM ke jIvAtmAone karmaprakRtio keTalI kahI che? paramAtmAe kahyuM ke jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mehanIya, Ayu, nAma, gotra ane aMtarAyarUpe karmonI ATha prakRtie nAradaMDakathI laI vaimAnika jemAM heya che. he prabhe! je samaye jIvane jJAnAvaraNIya karmanuM vedana thaI rahyuM hoya te samaye jIne keTalI karmaprakRtimAM hoya che? sUtrakAre pote prajJApanA sUtranA 27 mA udezAthI A prakaraNa jANI levA kahyuM che, te A pramANe. jIvane jyAre jJAnAvaraNIya karmane udaya vartate hoya che tyAre te samaye AThe karmone paNa udaya jANI le, paraMtu mehakSayI ke mehapazamI AtmA mehakarmane cheDIne sAta prakRtinuM vedanadI rahyo hoya che,
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3. kemake mehanA upazamamAM mehane udaya hotuM nathI, tema kSayanA samayamAM traNa ghAtikarmo che mATe sAta prakRtio upara pramANe jANavI. jyAre ghAtikarmo nAza pAme tyAre cAra prakRti ja udayamAM rahe che. A kAraNe kahevAyuM che ke je jIva jJAnAvaraNanuM vedana kare che tyAre sAta, ATha, che ke eka karma prakRtinuM baMdhana kare che. jemake -jyAre jJAnAvaraNane udaya heya che tyAre AThe karmo baMdhAya che ane AyuSya baMdha te jIvanamAM eka ja vAra thato hovAthI te baMdhanA bIjA samaye sAta karmonuM baMdhana kahyuM che. sUkSma saMparAya nAmaka guNasthAnakamAM AyuSya ane meha sivAya cha karmonuM baMdhana heAya che. ane 11-12-13me guNasthAnake kevaLa zAtA vedanIya ja baMdhAya che. mATe jJAna ane bhaktirasamAM masta banelA vIra. vijayajI mahArAje gAyuM che kezAtA bAMdhe kevaLI re, mitA terame paNa guNaThThANe re, raMgIlA mitA e prabhu sevane zAnamAM.' pachI saMsAranA jIva mAtrane pitAnA mitratulya gaNatA lalakAryuM che ke - vedanIvaza tame kAM paDo re mitA, jehane prabhu zuM vera sAhiba verI na visare re mitA, te hoya sAhiba mahera re. ..raMgIlA mitA upara pramANe karma prakRtinA baMdha AdimAM saMzayazIla banelA gautamasvAmI samasyA ane kavivare gAyuM ke
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 mu': uddezaka-3 345 gAyama saMzaya TAliyA re mitA bhagavaimAM zubha vIra re. raMgIlA mitA muninuM Aparezana karatA vaidhane kriyAe lAge ? zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI koIka samaye rAjagRhI nagarInA guNazila caityeAdyAnathI vihAra karI bahAranA janapadomAM viharI rahyAM hatAM te ja kALa ane te ja samayamAM 'ullukatIra' nagaranI bahAra bhAgamAM uttara ane pUrva dizAnA khUNAmAM eka 'jammUka' nAmanu'. caitya hatuM. tyAM eka divase grAmAnugrAma vihAra karatAM bhagavAna mahAvIrasvAmI padhAryAM, samavasaraNanI racanA thai, janatA AvI ane bhagavAne hiMsA ane ahiMsA zu che ? tenA upadeza karyo ane prasannacitte sau svasthAne gayA. tyAra pachI gautamasvAmIe bhagavAnane vaMdana-namana karIne A pramANe pUchyuM ke, he prabho! koIka bhAvitAtmA aNugAra samAdhipUrNAMka chaThThane pAraNe chaThThuM kare che, yAvat AtApanA letA temane dvivasanA pahelA bhAgamAM kAyAtsa mAM heAvAnA kAraNe hAtha-paga-sAthaLa vagere aMgeA ane upAMgone sameTavA ane prasAravA Adi kalpatA nathI, paraMtu ardho divasa patI gayA pachI eTale 'avaDUta' thayA pachI te muni peAtAnA hAtha-paga Adi calAve che, te samaye koI vaidyarAja temane jAe ke A muninA nAkamAMthI 'masA' bahAra nIkaLelA che. tyArapachI te vaidya munirAjane suvaDAvIne masA kApI le che arthAt oparezana kare che, te he prabho ! chedya kriyA karatA te vaidyane zu kriyA lAge ? javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke koIpaNa kriyA dharma buddhithI
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 nisvArthabhAve karavAmAM Ave te vaidyane ekeya kriyA lAgatI nathI. kevaLa jenA masA kapAI rahyAM che te munine "dharmAntarAya" kiyA lAge che. naMdha:-hiMsA ane ahiMsAnA vicAramAM eTaluM samajavAnuM ke kaI paNa kiyAmAM pramAda, meha, svArtha ke bIjA jIvane kaMIpaNa takalIpha devAnI vRtti hoya te te hiMsA che. tenAthI viparIta hiMsA jevI dekhAtI kriyA paNa ahiMsA che. muni rogagrasta che, vaidya raMganA jANakAra che, pavitra ane sevAbhAvavALA hoya che, uparAMta svArtha vinAnA hoya che. mATe vaidyaka kriyA karatAM paNa temane hiMsA lAgatI nathI, tema regIne paNa dharmAntarAya sivAya bIjI ekeya kriyA lAgatI nathI. leca jevI kaThaNamAM kaThaNa kiyA hovA chatAM baMne mahAnubhAve arthAt leca karanAra ane karAvanAra ahiMsaka che. ' zataka 16 no uddeze trIje pUrNa ASTI
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-4 zuM nArakAnI nirjarAthI munirAjonI nirA vadhAre che ? rAjagRhI nagarImAM A prazna carcAyA che. je khAsa jANavA ceAgya ane peAtAnA jIvanamAM AcaravA ceAgya che. gautamasvAmI pUche che ke he prabho ! gaucarI vAparyAM vinA glAni pAmanAra muni je nityabhAjI che, te peAtAnA zramaNa dhama mAM sthira rahetA jeTalAM pramANamAM karmAMnI nirA kare che teTalI nirA narakagatimAM bhayaMkara duHkhAne bhAgavatA nAraka jIva eka varSImAM ke seA varSamAM karI zake che? eka upavAsa karanAra muninI jeTalI nirjarA thAya, teTalA pramANamAM nAraka seA varSImAM ke hajAra varSImAM karI zake che ? e upavAsa karanAra muninI nirjarA pramANe nAraka hajAro ke lAkhA varSAmAM karI zake che ? aThThama (traNa upavAsa) karanAra muninI nirA jeTalI nAraka lAkhA ke karoDa varSa pramANamAM karI zake che? cAra upavAsa karanAra muninI jeTalI nirjarA thAya teTalA pramANamAM nAraka karADo ke koTAkoTI varSAmAM karI zake che ? A badhAe praznonA javAba carAcara saMsAranA jJAtA bhagavAna mahAvIrasvAmIe 'nakArAtmaka' ApyA che. eTale ke munirAja cAhe nityabhAjI hAya ke tapasvI hoya te paNa temanI saMyamanI sAdhanA-ArAdhanAmAM jeTalAM karyAM nirjarita
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 thAya che, he gautama! teTalA pramANanI nirjarA nAraka che harahAlatamAM paNa karI zakatA nathI. sArAMza ke DuM zarIrakaSTa bhogavIne pApanA dvAra sarvathA baMdha karanAra, samiti guptinA dhAraka, sattara prakAranA saMyama pAlaka, AtmadhyAnamAM masta rahetA munirAje jeTalA pramANamAM nijara karavA mATe samartha bane che, teTalI nirjarA dhaNuM ghaNuM kaSTa bhegavIne paNa jemanA pApanA dvAra sarvathA ughADA che, halana-calana, bhejana-pANI, uThavuMbesavuM Adi sarvathA hiMsaka che tevA aviratinA mAlika nArake karoDa ke keTakeTI varSomAM paNa karmonI nirjarA karI zakavA mATe samartha thatA nathI. daSTAMtamAM kahevAyuM che sarvathA azakta, IndriyothI zithila karacalIo paDele, vRddha mANasa ochI dhAravALA kuhADA vaDe gAMThavALu kaThaNa, lAkaDuM jema ghaNA lAMbA kALamAM paNa kApI zakatuM nathI, tevI rIte nAraka jInA karmo paNa atyaMta gADha thayelA mahA cikaNuM hovAthI, bhayaMkaramAM bhayaMkara vedanA bhegavavA chatAM paNa zIghratAthI nijarita thatA nathI. mATe gautama! meM ema kahyuM che ke nigraMtha zramaNe bahu nirjarAvALA hoya che, temanI tulanAmAM nArake bahu ja thoDI nirjarA kare che. noMdhaH karmonI nijerAnuM mULa kAraNa, navA baMdhAtA karmonA dvAra samiti gupti dharma vaDe baMdha karavA, cha kAyanA jIvAnuM manavacana ane kAyAthI rakSaNa karavuM, pitAnI kAyAnI mAyAne paNa tyAga kare, te uparAMta jUnA karmone khapAvavA mATe nirbhuja, sAttivaka tapazcaryA karavI, jethI karmonI nirjarA zIghratAthI thAya che, je jaina munione sulabha che. kemake bharyA bhAdaravA jevI gRhasthAzramIne jJAna ane vairAgya
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM uddezaka-4 349 pUrvaka tyAga kare, dIkSA samaye pitAnI bhegavelI gRhasthAzamIne sarvathA bhUlI jaI paMca mahAvratadhArI guruonA sevaka banavuM, gurunI AjJAne ja paramAtmAnI AjJA samajIne kaI paNa jAtanA vikalpa karyA vinA tapa-japa-dhyAna ane samyagu. jJAna tarapha AgaLane AgaLa vadhavuM, tema ja "jainatva"nI, ArAdhanAmAM kyAMya paNa smalita na thavuM ItyAdi satkarmone, sadanuSThAne jaina munio Aje paNa anusarI rahyAM che. ane tema karIne potAnI jAtane zuddhatama banAve che, mATe karmonI nirjarA vadhAremAM vadhAre nigrantha zramaNa sivAya bIje kaI paNa karI zakyuM nathI. gRhasthAzramanA veSamAM kevaLajJAna meLavavAvALA bhAgyazALIone paNa bhAvasaMyamanI prApti thayA pachI ja kevaLajJAna thAya che. A zataka 16 no udeze ce pUrNa.
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-5 Aje indramahArAja utAvaLathI kema gayA ? te kALe ane te samaye "utsuka tIra" nAmanA nagaramAM bhagavAna mahAvIra svAmI padhAryA, te samaye vApaNuM zakrendra paNa AvyuM ane bhagavAnane vandana namana karIne khUba namratAthI pUchyuM ke he prabhe! mahaddhika ane mahAsaukhyadeva bahAranA pudgalene svIkAryA vinA kyAMya paNa javA AvavAmAM samartha banI zake che? javAbamAM bhagavate kahyuM ke he zakrendra! javA AvavAmAM, belavAmAM, AMkha ughADavI, sa keca-vistAra pAmavA Adi kriyAomAM bahAranA pugalane svIkArIne ja teo kAMI paNa (AdimAM sthAnAMtara, vikrvaNA ke viSayabhega paNa samajavuM.) bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne Indra mahArAja bahu ja utAvaLathI vandana namana karI potAnA vimAnamAM besI devaleke gayA. tyArapachI AzcaryAnvita thayelA gautamasvAmI bhagavAna pAse AvI vandana namana karIne kahyuM ke he prabhe! jyAre jyAre Indra ApazrInI pAse Ave che tyAre ApazrIne svasthatApUrvaka sAMbhaLe che, paraMtu Aje utAvaLathI AvyA ane utAvaLathI javAmAM zuM kAraNa che? javAbamAM bhagavate kahyuM ke te kALe te samaye mahAzuka
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM uddezaka-5 351 devalekamAM be dene utpAda thaye. temAM eka deva mAyAmithyAdaSTisampanna ane bIje amAyI samyakatvasampanna hato. eka samaye mithyAtvI deve bIjAne eTale ke samyaktvI devane A pramANe kahyuM ke - pariNAma pAmatA pudgale pariNata kahevAya? praznapariNAma pAmatA pudgale pariNata nathI, paraMtu apariNata che. hajI temanAmAM pariNAma pAmavAnI kriyA cAlu che, mATe temane pariNata kahevA te ThIka nathI. kemake pudgale pariName che. A kathanathI vartamAnakALane bodha thAya che, bhUtakALane bodha thatuM nathI. vartamAnakALane vaMsa thayA pachI bhUtakALa banate hovAthI te baMnemAM virodhAbhAsa rahele che; mATe pariNAma pAmatA pudgale apariNata che. javAba-upara pramANenI vAta sAMbhaLIne javAbamAM samadaSTi deve kahyuM ke je pudgale pariNAma (pheraphAra) thavAnI kriyAvALA che, te pariNata ja kahevAya che, paNa apariNata kahevAtA nathI. jemAM pariNAma thaI rahyo che tyAM "pariNatatvane paNa sadUbhAva hoya ja che. nibhADAmAM pakAvavA mATe ghaDA che. yadyapi A kiyA lAMbA kALe sampanna thaze te paNa pariNata kriyA cAlu thaI gayelI hovAthI sau keIne bhASAvyavahAra ghaDA pAke che. AvA prakArane ja hoya che. pahelA samayamAM pAka kriyA na thAya te bIjA samaye paNa temAM pAka kiyA zI rIte thAya? prathama samayamAM jeTalA aMze pariNata thAya che thAvat chelA samaye paNa pariNata thavAnI kriyA cAlu ja che, mATe prathama samayanuM pariNamana bhUtakALamAM thaI gayeluM che, bIjA samayamAM te cAlu ja che, te daSTie vartamAnakALa hevAthI
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3para - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 A baMne bhASAvyavahAre syAdvAda daSTie satya che. A pramANe mithyAdaSTi devane parAjita karI te samyagadaSTi deve avadhijJAnane upaga mUkyo. jethI tene vicAra thaye ke kevaLajJAnanA mAlika bhagavAna mahAvIrasvAmI "utsukatIra" gAmanA jakhUka caityamAM birAjamAna che, huM tyAM jAuM ane satyArtha jANuM, AvuM vicArIne te deve paNa traNa pariSadA, sAta anIka, sAta senApati, soLa hajAra AtmarakSaka devadevIo sAthe paramAtmAne vaMdana karavA mATe prasthAna karyuM. paNa te vAta Indrane sahana nahi thavAthI te utAvaLamAM cAlyA gaye che. gaMgadata devanuM AvavuM ane zaMkArahita thavuM : tyArapachI te samyagudaSTisaMpanna gaMgadata nAme deva samavasaraNamAM AvyuM ane namana-vaMdana karIne mithyAdaSTi deva sAthenI carcA ane pite ApelA javAba kahIne pUchayuM ke prabhe! meM te devane je kahyuM te sAcuM che? tyAre bhagavate kahyuM ke he gaMgadata deva ! huM paNa e ja pramANe kahuM chuM ke pariNAma pAmatA pudgale pariNata che, paNa apariNata nathI. prasanna thayelA te devane prabhue dharmopadeza karyo ane sUryAbhadevanI jema te deve pUchayuM ke he prabhe! bhavasiddhika chuM ? samyagadaSTi chuM ? paritasaMsArI chuM? sulabhabodhI chuM? ArAdhaka chuM? carama chuM? A badhA praznonA javAba sUryAbhadevane ApelA javAbanI jema samajavA. tyAra pachI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchyuM ke he prabho! gaMgadata devanI te devatrAddhi yAvat krAMti dekhatAM dekhatAM kyAM gaI? bhagavaMte kahyuM ke jema kUTAkAra zALAnI bahAra
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM: uddezaka-5 353 ghaNA mANaso kuTAkAra zALAmAM praveze che ane samAI jAya che, temane devanI ddhi tenA zarIramAM pravezI gaI che. gaMgadatane pUrvabhava : gautamanA pUchavAthI bhagavaMte kahyuM ke A jambudvIpanA bharatakSetramAM hastinApura nagara che, sahastrAgra vana ane udyAna che, tyAM gaMgadata nAme gAthApati rahetuM hatuM. te Alya ane aparA bhavanIya hate. raseDAmAM badhAe jamI lIdhA pachI vadheluM bhejana dIna-duHkhIone devAnuM hatuM. te samaye munisuvrata nAmanA arihaMta bhagavAna vihAra karatAM tyAM padhAryA ane gaMgadate paNa snAna karI AbhUSaNone dhAryA tathA moTA parivAra sAthe arihaMta bhagavAna pAse AvyuM. bhagavaMte dezanA ApI. dharmopadeza sAMbhaLIne gaMgadate kahyuM ke mane nigraMtha pravacana ruce che, huM tenA pratye vizvAsa rAkhuM chuM. yAvat mArA putrane mAro vyavahAra saMpIne ApazrI pAse muni pada levA taiyAra chuM. A pramANe kahIne moTA ThAThamAThathI teNe dIkSA lIdhI. agyAra aMgone abhyAsI banyA. eka mahinAnI saMkhanA karI tathA badhAe karmonI AlecanA pratikamaNa-prAyazcita Adi karIne kALadharma pAmya ane mahAzukra devalekamAM utpanna thaye tathA pAMca-paryAptiothI paryApta thayuM. (bhASA tathA manaH paryAptine eka karI paryApti pAMca kahI che anyathA chanI saMkhyA che) te devanI 17 sAgaropamanI sthiti kahI che. pachI mahAvideha kSetramAM janmIne siddha-buddha thaI nirvANa padane pAmaze. A pramANe gaMgadatanuM jIvana sAMbhaLIne gautamasvAmI Adi khUza thayA zataka 16 no uddezo pAMcamo pUrNa annananinananana
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : : uddezaka-6 svapna eTala zu? ane te keTalA prakAre che ? gautamasvAmI pUche che ke he prabho ! svapnadana keTalA prakAre che ? javAkhamAM bhagava Mte kahyu ke svapnadananA pAMca bheda che. te A pramANe H--(1) yathAtathya (ra) pratAna (3) ciMtA svapna (4) tad viparIta (5) avyakta dena nidrA avasthAmAM, bhUtakALamAM bhogavelA ana'ta padArthAnA ke bhaviSya kALamAM je padArtho bhAgavAze, tathe je vikalpa ke tenA anubhava karavA te svapna che-svapnadana che. svapna AvavA svAbhAvika heAvA uparAMta jIvane udayamAM AvelA ke udayamAM AvanArA puNya tathA pApane AdhIna che. svapna saMbaMdhI ghaNI evI vAteA che jenA upara tatkALa zraddhA hAtI nathI. tethI A viSaya kAlpanika nathI banatA. Aje paNa svapnazAstranA DhagalAbaMdha pustaka che ane mANasA tene vAMce che, paraMtu A viSayamAM bhagavAna mahAvIrasvAmI zu kahe che? te jANavuM jarUrI ane zraddhA utpanna karAvanAra hAvAthI upayu kta pAMce svapnAnA khulAse karI laie. (1) yathAtathya svapnadarzana : je 'padmA' jevI rItane che tenuM te rIte hAvu' tene yathAtathya kahe che. A svapna yathArtha vastune prApta karAvanAra DAya che. jenA be bheda che. (1) chAthyavisaMvAdI (ra)phaLAvisa vAdI.
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muMH uddezaka-6 355 svapnamAM je vastu jevAI hoya, jemake keIe svapnamAM pitAnA hAthamAM amuka vastu joI hoya te jAgyA pachI paNa tenA hAthamAM te vastune anubhava thAya te daSTAthavisaMvAdI svapna kahevAya che ane svapanamAM zaNagArela hAthI Adi joyA. hoya te pramANe kALAMtare paNa tene meTo hodo (adhikAra) prApta thAya che te phaLAvisaMvAdI svapna kahevAya che. (2) pratAnA svapnadarzana: je lAMbAkALa sudhI rahe che arthAta uparanA svapna karatAM A svapna lAMbA kALa sudhI rahe che. jenA phaLe sAcA paNa hoya che ane khoTA paNa hoya che. (3) citA svapanadarzana: jAgRta avasthAmAM je vastu sAMbhaLI hoya, joI hoya ke spazI heya te vastu svapnamAM jovAya te ciMtA svapnadarzana che. (4) taviparIta svapana : | svapnamAM je jovAyuM hoya, tenA viparIta phaLa maLe. jemake keIe svapnamAM pitAnuM zarIra viSTAthI kharaDAyeluM joyuM hoya paNa jAgyA pachI tene sugaMdhI padArthonI prApti thAya. athavA svapna magAyana karyuM hoya te jAgyA pachI revAnuM maLe che. nRtya karyuM hoya te vadha ane baMdhana thAya che. hasyA hoIe te jAgyA pachI zeka saMtApa maLe ane paThana karyuM hoya te kaleza kaMkAsane anubhava thAya che. (5) avyakta svapna : eTale ke svapnane anubhava aspaSTa thAya che athavA jAgyA pachI bhUlI javAya te A svapnane AbhArI che.
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 svapnAo kene Ave? he prabhe! zuM te svapnAo sutelAne Ave che? jAgRtane Ave che? ke sutA jAgatAone Ave che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! sutelA (ghera nidrA)ne ke jAgRta mANasane svapnAo AvatA nathI, paNa kAMIka uMgha AvatI hoya ane kAMIka jAgRti hoya tevAone svapnAo Ave che. sArAMza ke svapnamAtra prANIne ja hoya che. kemake temane AdhAra mana ane indriye hovAthI ane temane dhAraka jIva ja hoya che, ajIva hotuM nathI. A kAraNe jIvane ja svapnAo Ave che. je jIva che te karmAdhIna che ane karmone bhUta, bhaviSya tathA vartamAnakALa sAthe saMbaMdha che, tethI bhUtakALanA bhegavelA padArthonA vikalapa jIva ja karate hoya che, athavA bhAvI kALamAM je sukha-duHkhe, saMge ane viyoganA dvando bhegavavAnA hoya tyAre paNa tene sUcita karanArA svapnAo jIvane Ave che. ' aSTAMga nimittazAstramAM svapnazAstra paNa eka sabaLa nimitta che, je dvArA mAnavane potAnA bhAvInuM sUcana thatAM sAvadhAna thavAmAM vAra lAgatI nathI. ane sAvadhAna mAnava ja " svastha" eTale ke bahirAtma maTIne antarAtma bane che, tyAre zarIra sAthenA saMbaMdhanuM AdhyAna natuM nathI, ane A dhyAnathI bacavuM e ja dharmasaMjJAnuM Adi (maulika) kAraNa che. nAnanuM vAcana che tathA arihaM tenI bhaktine sUcana karanArU che
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muH uddezaka-6 357 karmAdhIna jIvane danAvaraNIya karma paNa satAmAM paDelu hAvAthI nidrA AvavI svAbhAvika che. te samaye indriyA nidrAdhIna thAya che ane mana jemAM vizrAMti le che eTale ke vicArazakti jyAM samApta thAya che te jIva suptAvasthAne mAlika kahevAya che ane indriyA jyAM peAtAnA kAya pratye kAryAMcita che te jAgRta avasthA kahevAya che. bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke uparanI banne avasthAomAM svapnAe AvatA nathI, paraMtu vacalI avasthA jemAM mana kAMIka vikalpe karavA zaktimAna che ane indriyA pAtAnA karmothI virAma pAme che tyAre te mAnava kAMIka jAgatA ane kAMIka sutelA hAya che, te samaye svapnasRSTinu darzana kare che. dravya ane bhAvanidrA : daza nAvaraNIya kama nA joradAra humalAne laine ochevatte aze je nidrA Ave te dravyanidrA kahevAya che ane aviratinI jhapaTamAM phasAine jIvAnI je ceSTA thAya che te bhAvanidrA kahevAya che. kemake viratidhara ane aviratidhara rUpe jIvA e prakAranA heAvAthI cAvIse daMDakAnA jIvA bhAvanidrAnI apekSAe supta paNa heAya che ane jAgRta paNa heAya che. savatinA abhAvavALA jIvA prAyaH karI supta jevA ja hoya che ane savarita sa`panna bhAgyazALIe sadaiva jAgRta che. tathA kAMIka virati kAMika aviratimAM rahelA jIve viratinI apekSAe jAgRta che ane aviratinI apekSAe supta che. nAraka jIve| viratinA abhAvavALA hAvAthI supta ja che. kemake tyAM sa` ane dezaviratinA abhAva che. yAvat caturindriya jIvA sudhInA jIvA supta che.
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahabhA. 3 paMcendriya tiryae viratinA abhAvamAM supta che ane kavacita viratinA bhAvamAM teo jAgRta paNa che. manuSyanI jema paMcendriya tiryaMco paNa dezaviratinA dharmanA ArAdhaka mAnelA che. vANuvyaMtarathI laI vaimAnika deve sudhInA deve supta che. saMvRtAdi che zuM svapna jue che? gautamasvAmIjI pUche che ke saMvRta arthAt saMvara dhama pradhAna jIve zuM svama jue che? asaMvRta jI jue che? ke saMvRtAsaMvRta jIve jue che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke traNa prakAranA svapna jue che. vizeSatA eTalI ja che ke saMvara dharmapradhAna jIva je svapnAo jue che te badhA lagabhaga satya phaLavALA hoya che. jemake mahAvIrasvAmIe chadmastha avasthAmAM ubhA ubhA daza svapna joyA hatAM je satya arthane batAvanAra thayA che. jyAre pAchaLanA baMne jIvenA svapna satya paNa hoI zake che. | gaeNtamasvAmInA pUchavAthI bhagavAra mahAvIrasvAmIe kara prakAranA svapnAe kahyAM che, temAMthI mahAphaLane denArA 30 hoya che, badhA svane 72nI saMkhyAmAM che. tIrthakarane jIvAtmA jyAre mAtAnI kukSimAM Ave che tyAre temanI mAtA 14 mahAsvapna jue che. vAsudevanI mAtA
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM uddezaka-6 3pa9 7 svapna ane baladevanI mAtA 4 svapna jue che ane mAMDalikanI mAtA eka svapna jue che. chaghAvasthAmAM bhagavate nIce pramANe svapna joyA hatAM. (1) tADanA jhADa jevA mahAbhayaMkara pizAcane harAvyuM. tenA kAraNe bhagavaMte paNa meha karmane samULa nAza karyo che. (2) sapheda pAMkhavALa, meTA zarIranA puskeline je, tenA kAraNe bhagavaMtane zukaladhyAnanI prApti thaI che. (3) citra vicitra pAMkhavALA puskekilane jovAthI bhagavaMte paNa sva-samaya ane parasamayanA pratipAdana rUpe gaNipiTakanuM sAmAnya ane vizeSarUpe kathana karyuM hatuM. gaNipiTaka eTale dvAdazAMgI. (4) ghaNuM ratnathI yukta be mALAo jevAthI zrAvaka ane sAdhudharmanI pratipAdanA karI che. (5) nA samUhane jovAthI cAra varNanA saMghanI sthApanA karI che. (6) kamaLathI pUrNa paddhasarevarane jovAthI denA cAra prakAra kahyAM che. (7) taraMgathI pUrNa vizALa samudrane bhujabaLathI pAra karyo, tenA kAraNe bhayaMkara saMsAra-aTavIne pAra karI zakyA. (8) tejathI dIpyamAna sUryane jevAthI kevaLajJAna meLavanArA thayAM.
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 , - zrI - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (9) mAnuSatara parvatane pitAnA AMtaraDAthI viMTAyele javAthI bhagavaMta deva tathA manuSyathI prazaMsita thayA. (10) merU parvatanI zikhA para pitAne beThelA jevAthI deva " racita samavasaraNamAM birAjamAna thayA. viziSTatama svapnAonuM phaLa (1) puruSa veSadhArI puruSa ke strI veSadhArI strI hoya te yadi svapnamAM ghaDA, hAthI ke vRSabhanA ToLAone jue, tenA para savArI kare athavA temanA upara meM savArI karI che, AvuM jue te te ja bhavamAM te bhAgyazALI siddha-buddha yAvat nirvANapadane meLave che. (2) puruSa ke strI pUrvathI pazcima jeTalI lAMbI derIne samudrane sparza karatI jue ane jAgRta thAya te badhA duHkhane aMta karanAre thaze. (3) puruSa ke strI lekanA baMne bhAgone sparzatI derIne jAe athavA te te derIne huM kApuM chuM, ke kApI nAkhI che, te paNa dukhone aMtaka thaze. ' (4) puruSa ke strI svapnamAM kALI ke sapheda dorIne jUe athavA gUMcavAyelI dorIne huM ukelI rahyo chuM, e te saMsArane aMta karanAre che. (pa) tAMbAnA, sIsAnA ke lekhaMDanA DhagalAne jUe ke tenA ne para cAle te bIjA bhave mukta bane che. (6) vizALa-dhAsanA DhagalAne jUe, athavA tene huM vikherI nAkhuM chuM ke vikherI lIdhuM che, te pramANe svapnamAM * * *, , *, '
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muMH uddezaka-6 361 jUe te ane pharIthI suve nahI te te ja bhavamAM te mukta thAya che. (7) svapnamAM sarastaMbhane, vAMsanA mULane, ke velaDIonA mULane huM ukheDuM chuM, AvuM joIne jAgRta thAya te paNa mukta banaze. (8) svapnamAM strI ke puruSa, khIra, dahi, ghI ke madhanA bharelA ghaDAne jUe athavA mAthA ke khaMbhA upara upADe te caramabhava jANa. (9) svapnamAM zarAba, kAMjI, carabI ke telanA ghaDAne jue ke pheDI nAkhe te be bhavamAM mokSa meLavaze. (10) svapnamAM kamaLathI ke puSpathI pUrNa pavasarevarane jUe ke temAM praveza karU chuM, ke praveza karyo che te paNa mukta banaze. (11) ratnanA bhavanane jUe ke temAM praveza kare te paNa mukta banaze. (12) taraMgothI yukta samudrane jUe ke tare te bhavasAgarathI pAra thaze. (13) ratnathI dIpyamAna vimAnane jUe ke tenA para caDe ke caDI gayele jUe te paNa tene muktAtmA jANa. uparyukta svapnAomAM eka hAthI ke ghaDe nahI paNa temanI lAIna arthAt ghaNuM hAthI ke ghaDA jUe ane pharIthI suve nahI te mukta bane che.
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 nAMdha :-koi paNa strI ke puruSane potAnI IcchA pramANe devAnI ArAdhananA maLe ke rAtre game teTalI kalpanAe karavA mAtrathI svapnAe kAine AvyA nathI, AvatA nathI ke Avaze paNa nahI. e te kevaLa tamArA bhAvI bhAvanA sUcaka che, mATe tamArI bhAgyanI beMkamAM puNyakamAM ke pApakarmAnA khajAnA bharyAM haze, maitrIbhAva ke zatrubhAva keLavyA haze, hiMsaka ke ahiMsakra vRttinA tame svAmI haze!, te anusAre ja tamane svapnAo Avaze. mATe huM paNa " trizalA rANInI jema 14 svapnAe jouM " AvI ThagArI kalpanAomAM racyA pacyA rahevA karatAM huM paNa te trizalA rANI jevuM zIyaLavatu, satyavatu, ahiMsAvatu ane dayA-dAnapUrNa jIvana banAvuM, A atyaMta saraLa ane svaccha mAga che. 362 arihaeNtAnA zAsana pratye zraddhA hoya te ATaluM tA ApaNe jANIe chIe ke tIrthaMkarA yAvat puNyazALI jIvA durAcArI, jUThA, kaleza-kaMkAsa karanArA ke pApa bhAvanAvALAenI khAnadAnImAM prAyaH karI janmatA nathI, mATe sa'sAramAM sukhI ane samAdhipUrvaka jIvana jIvavAno zreSThamAga che ke svapnAonA, jyeAtiSionA, maMtravAdIonA, ke taMtravAdIenA bharAse hanumAna, vastupAla, tejapAla, mahAvIrasvAmI, caMdanabALA Adi jevA saMtAna ratnAnI AzA rAkhavI tenA karatAM peAtAnA gRhasthAzramI jIvanamAM maryAdApUrNAMkanuM brahmacaryavrata, parastrIgamananA sarvathA tyAga, khAnapAnanI zuddhi, raheNIkaraNInI pavitratA sAthe satyabhASaNa ane satyavyavahAra rAkhavA, AnAthI atirikta jaina zAsananI ArAdhanA khIjI kaI DAI zake?
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 mu' : uddezaka-6 prANendriya zuM guNonA grAhaka che ? ketakI Adi padArthAMmAM sugaMdha heAya che ane te gadha dravya nathI paNa guNa che. je dravya vinA koI kALe svataMtra rahI zakatA na heAvAthI te gati-Agati karI zakatA nathI. 363 gautamasvAmI pUche che ke he prabho! te kaSTapuTamAM, ketakImAM, tamAlapatramAM, dAlacInI(taja)mAM ke tagaranA kASThamAM je pavana vAya che tenA dvArA temAM rahelA te sugaMdhAne zu ghrANendriya grahaNa karI zake che ? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, he gautama ! te te kASThamAM sugaMdha guNa rahelA heAvAthI kASThanA pudgalA sAthe te gadhaguNa mizrita thaI gayA heAya che mATe te ghrANendriyane jyAre maLe che tyAre tenuM grahaNa thAya che. ekalA gadha gati vinAnA hAvAthI ghrANendriyanA grAhaka nathI. bagIcAmAMthI AvanArI suga'dha sAthe puSpAdinA rajakaNu ja hAya che, tema ukaraDA ke saMDAsamAMthI AvanArI duga dha sAthe ukaraDAnA ke vidyAnA paramANue avazyameva mizrita thayelA hAya che. zataka 16 nA uddezA chaThTho pU L
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-7 upayoga saMbaMdhI vizeSa vaktavyatA he prabhe! upaga keTalA prakAre che? javAbamAM bhagavaMte be bheda kahIne prajJApanA sUtramAM raheluM upagapada saMpUrNa joI levAnI bhalAmaNa karI che, tathA pazyatA padane paNa tyAMthI ja jANI levAnuM kahyuM che. upaga e jIvane lakSaNa vizeSa che, je kaIka samaye vizeSarUpe ane keIka samaye sAmAnya rUpe hoya che, te mATe (1) sAkApAga (2) nirAkApAga rUpe upayoganA be bheda che. sAkAre paganA paNa ATha bheda che, 1. abhiniSika (matijJAna) pa. kevaLajJAna sAkArapaga sAkAro paga 6. mati ajJAna 2. zrutajJAna , 7. zrata ajJAna , 3. avadhijJAna , 8. vilaMgajJAna che. 4. mana:paryava che nirAkArapayoganA cAra bheda che. 1. cakSadarzana nirAkAro paga 3. avadhidarzana nirAkAropayoga 2. acakSu darzana , 4. kevaLadarzana pazyatA paNa sAkAra ane nirAkArarUpe be bhedavALI che.
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-7 365 temAMthI sAkArapazyatAne matijJAna tathA matiajJAnane cheDI zeSa cha bhede jANavI. upayAga ane pazyatAmAM taphAvata javAbamAM kahevAyuM che ke traNe kALanA khAdhane pazyatA ane trikAlika sAthe vartamAnakALanA meAdhane upayAga kahevAya che. A pramANe sAmAnya tathA vizeSa kheAdhane lai anemAM phraka paDe che. tethI sAkAra pazyatAmAM matijJAna ane matiajJAna kahyAM nathI, kemake A khaMne jJAna utpanna tathA avinaSTa ane grahaNa kare che te mATe vartamAnakALane paNa upayoga grahaNa kare che, jyAre pazyatAmAM te pramANe thatu nathI. anAkAra pazyatAmAM ' acakSuda'na ' na levAnuM kAraNa ApatAM kahyuM ke ' sArI rIte jovAya tene pazyatA kahI che. mATe 'daz' dhAtuthI pazyatA banelI hAvAthI cakSudaCnamAM ja pazyatA spaSTa jovAya che, zeSa indriyAmAM nahi. vizeSa jJAnavyatattva prajJApanA sUtrathI jANavuM ane upayAga viSayaka hakIkata mArA lakhelA " jaina zAsanamAM upayAganI pradhAnatA " nimaMMdhamAMthI jANavI. A zataka 16 nA uddeza sAtamA pUrNa
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-8 lekanA caramabhAge zuM jIvAdi che? he prabhe! zuM leka vizALa che? bhagavaMte kahyuM ke he gautama! leka ghaNe ja vizALa che. bAramA zatakamAM kahyuM che tema asaMkhyaya jana keDIkeDI parikSepanI apekSAe jANavuM. he prabho! pUrva dizA taraphanA lekanA carama pradezamAM zuM jIve che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! lekane caramabhAga eka pradezAtmaka hevAthI, asaMkhyAta pradezamAM avagAhana karanAra jIva tyAM heta nathI, paraMtu jIvanA pradezanI avagAhanA tyAM hoya che. pugala skaMdha tathA dharmAstikAyAdinA deza pradezone paNa sadbhAva che. arthAt carama bhAgamAM jIvenA deza-videza che tathA ajI paNa che. kAraNamAM kahevAyuM che ke eka pradezamAM jIvanA deza-pradeze tathA pudgala skaMdha paNa rahe che. caramabhAgamAM jIvanA je pradeza che kemake tyAM nA dezanI ja saddabhAvanA che athavA ekendriya jIvanA aneka pradeza ane beIndriya jIne eka pradeza kahevAyuM che. yadyapi tyAM beIndriya jIvanA deza hotA nathI, paraMtu keIka beIndriya jIva ekendriyamAM janmavAno hoya tyAre mAraNatika samudraghAtanI apekSAe A kathana che. dezamA zatakanA AgneyI dizA mATe je kahevAyuM che te ahIM samajavuM, jemake eke.
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 mu' : uddezaka-8 367 ndriyAnA ghaNA deze, eindriyanA eka deza athavA baMnenA aneka deze| athavA trIMdriyanA eka deza Adi. te vidizAmAM deza tathA pradezathI, dharmAstikAya adharmAstikAya ane AkAzA stikAyanA cha bhAMgA ane kALa samayanA eka bhAMgA ema sAtanI saMkhyAmAM arUpI ajIvA che, jyAre caramabhAgamAM kALa samaya na heAtrAthI cha arUpI bhAMgA jANavA. vizeSatA eTalI ja ke caramabhAganAM pahelA bhAMgAmAM atIndriyanA pradeza hAtA nathI, kemake kevaLI samudradhAta samaye pradezeAnI vRddhi ane hAni rUpaviSamatA hovAthI caramabhAgamAM ghaNA dezeAnA saMbhava che paNa eka deza hAtA nathI. upara pramANe ja dakSiNa-uttara ane pazcima dizA tathA Urdhva ane aAdizA mATe paNa pUrvanI jema samajavuM. paramANuenI zakti vizeSatA : he prabhu ! pUrvIdazAnA caramAMtathI pazcima dizAnA caramAMta sudhI, pazcima dizAnA caramAMtathI pUvidezAnA caramAMta sudhI, uttarathI dakSiNa sudhI, dakSiNathI uttara sudhI, urdhva dizAthI adhAdizA sudhI ane adhAdizAthI u`dizA sudhI pudgala paramANu eka samayamAM gamana karavA mATe sama che ? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke pUrvadizAnA caramabhAgamAM rahelA caramabhAga sudhI jaI zake che, mATe jANavu. he gautama ! eka samayamAM paramANu pazcima dizAnA A pramANe mRdhI dizAe
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 varasatA varasAdanA nirNaya karanArane kriyAo lAge che? he prabhe ! AkAzathI varasAda varase che ke nahIM? tene nirNaya karavA mATe bArImAMthI hAtha kADhe te, paga kADhe te, kADhanArane zuM kiyAe lAge che? lAgatI hoya te keTalI lAge? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama varasatAM ke na varasatAM varSAdanAM nirNaya karanArane kAyikI, adhikaraNikI, prASikI, pAritApanikI ane prANAtipAtikI kriyAo lAge che. noMdha -mAnavamAtrane mATe sAva sAdhAraNa prasaMgane A prazna hovA chatAM paNa AnI mahattA ghaNuM che, kemake anAdikALathI A jIvAtmAne meha-mAyA-kutUhala-mazkarI-khoTI zarate mAravI, bIjAone Akasmika raMjita karavA ke jyotiSa, hAthacAlAkI ke vAcAlatA dvArA bIjAomAM kutUhala karavuM Adi-ApaNA AdhyAtmika jIvana sAthe haDahaDatA vairavALI ghaNI kriyAo je ApaNA saunA jIvananA rageragamAM anAdikALathI otaprota thayelI che, tene kaMTrolamAM levA mATe bhalabhalA sAdhako paNa hAra khAIne beThA che, athavA Antara jIvanamAM chupAIne rahelI A Adate jyAre kutuhala kare che tyAre mAnavanI jJAna saMjJA" kevI rIte hAthatALI ApIne gacchatI thAya che tenI khabara sArAmAM sArI rIte karmagranthanI prakRtione gaNavAvALAone paNa khabara paDatI nathI. varasatA varasAdane nirNaya karavA mATe bArImAMthI hAtha barAbara kADhave A sAva sAdhAraNa kiyA hovA chatAM paNa sAdhakane AzravanA mArga baMdha karAvavAnA IrAdAthI ja bhAva
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 mu: uddezaka-8 369 dayAnA mAlika zrI gautamasvAmIjIe bhagavatane pUchyuM ane dayAdhama nI caramasImA prApta karelA bhagavate keAInI zaramamAM AvyA vinA kahyuM ke, sAva sAdhAraNa kriyAnA mAlikane pAMca kriyAe lAge ja che. jIva mAtrane pApa tathA AzravamAthI bacAvavA mATe jaina dharmanI ArAdhanA dvArA saMvadhanA pAlana sivAya bIjo ekeya mArga nathI. A kAraNe Aje paNu jaina munine game tevI bhUkha lAgI heAya te paNa varasatA varasAde bahAra nIkaLatA nathI ke kayAMya gamanAgamana karatA nathI. kadAca ajANatAe bhUlAI jAya ke pAchA vaLatA varasAda AvI jAya te pratikramaNamAM " kAcA pANI taNA chAMTA lAgyA..." ItyAdi sUtra dvArA gurU samakSa pApAno ekarAra karIne pharIthI tevuM na thAya te mATe peAtAnu jIvana sAvadhAna banAve che. alAkamAM devA zu hAya-paga phelAvI zake ? gautamasvAmI pUche che ke he prabho ! moTI RddhivALA koi deva devalAkanA aMta bhAgamAM ubheA rahIne peAtAnA hAthanepagane alAkamAM zu phelAvI zake che? javAkhamAM bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, he gautama ! Avu' thatu nathI eTale ke game tevA zaktisa`panna deva paNa prAkRtika kAnuna ulladhI zake tema nathI, kemake zaktine jema maryAdA che tema carAcara saMsAra paNa peAtAnA niyata thayelA kAyadAone utta'dhI zakatA nathI, leAkAkAzane jema kAyadA che tema
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 alakAkAzane paNa kAyadA che. kAraNa pharamAvatA bhagavaMte kahyuM ke leka ane aleka paraspara virodhAbhAsa jevA padArtho hovAthI lekAkAzamAM ja jIva ane pudgala che. baMnenI gati-Agati dharmAstikAyane AdhIna che. jyAre sthiravAsa adharmAstikAyane AdhIna che, jyAre alakAkAzamAM jIva-pugala dharma ke adharmAstikAya nathI, mATe jIvanI gati je dharmAstikAyane AdhIna che te alakamAM na hovAthI tyAM koInI paNa gati nathI. saMsAranI AvI sthitine atyAra sudhI tIrthakare paNa ullaMghI zakyA nathI, te pachI deva-devendromAM A zakti kyAMthI AvavAnI hatI ? bhagavaMte kahyuM ke cha pudgala AhAro pacita hoya che, avyakta avayava zarIra rUpathI upacita, kalevararUpe upacita tathA ucchavAsarUpathI paNa upasthita hoya che. eTale ke pudgale javAnugAmI svabhAvavALA hevAthI je kSetramAM jIva hoya che tyAM ja pudgalenI gati paNa hoya che tathA pudgalene prApta karIne jIvanI tathA ajInI gatirUpa paryAya bane che, mATe jyAM pugale nathI hotA tyAM gati paNa hotI nathI. A kAraNe alekamAM che tathA pugale paNa nathI, mATe samartha zALI deva paNa alekamAM pitAnA mAthAne vALa paNa calAvI zakta nathI te pachI hAtha-paganI vAta kyAM rahI? bIjI vAta A che ke dharmAstikAyanI sahAya vinA keInI paNa gati hotI nathI ane alakamAM tene sarvathA abhAva che, mATe ja te alaka kahevAya che. A kAraNe siddhAtmAone paNa lakAne rahelI siddhazilAmAM sthira thavuM paDe che, eTale ke
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM uddezaka-8 371 anaMtavIryanA mAlika siddho paNa dharmAstikAyanA abhAvamAM alekamAM jaI zakatA nathI. A siddha thayelA jenenA kevaLIo hajI paNa AkAzamAM bhramaNa karI rahyAM che. jaina zAsananA jJAna vinAnI IrSAyukta A bhASA uparanA siddhAMtathI maunadhArI le che eTale ke jenazAsananA dveSIonI ukti khaMDita thAya che. ja zataka 16 no uddezo AThamo pUrNa. A zataka 16 muM : uddezaka-9 virecana balI indranI sudharmA sabhA kyAM che? A praznottara pahelA tathA bIjA bhAgamAM carcAI gaye hevAthI virAma pAmIe chIe. zataka 16ne uddezo navame pUrNa.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-10 avadhijJAna mATenI vaktavyatA che - he prabhe ! avadhijJAna keTalA prakAre che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! avadhijJAnanA be bheda che je prajJApanA sUtrathI jANI levA mATe bhalAmaNa karI che. bhavapratyayika ane kSApazamika (labdhipratyayika) rUpe avadhijJAnanA be bheda che. deva ane narakagatinA pahelA prakAramAM che ane paMcendriya tiryaMce ane manuSya bIjA bhedamAM che, kemake avadhijJAnAvaraNIya karmanA kSapazamathI te avadhijJAna thAya che. bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne gautamasvAmI prasanna thayA ane kahyuM ke saMpUrNa deSa rahita tIrthakarenA vacana satya chesarvathA satya che. zataka 16 ne udeza dasame pUrNa. $ TJI
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 mu: uddezaka-11 dvIpakumAra mATenI vaktavyatA : he prabho ! dvIpakumAra devA zu' samAna AyuSya AhAra ane ucchavAsa tathA niHzvAsavALA heAya che ? javAbamA sUtrakAre prathama zatakanA bIjA udezAne jovAnI salAha ApI che. matalaba ke teo samAna AyuSya ane AhArAdivALA nathI. dvIpakumArane kRSNa, nIla, kApAta ane tejolesyA rUpe cAra lezyAe heAya che. teolezyAvALA dvIpakumAro ochA che, tenAthI kApAta lezyAvALA vizeSa-adhika che. nIla lesyAvALA tenAthI paNa vadhAre ane kRSNulesyAvALA tenAthI paNa vadhAre che. kRSNalesyAnA dvIpakumArA karatAM AgaLa AgaLanI lezyAvALA dvIpakumArA vadhAre samRddhivaMta che. zataka 16nA uddeznA agyAramA pUrNa
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 16 muM : uddezaka-1ra-13-14 A pramANe udadhikumAra, dikakumAra ane svanitakumAra devenuM varNana upara pramANe jANavuM. zataka 16 me udeza bAra-tera-caudamA pUrNa kaa. ja ar , 40 samApti vacana patya ane pAzcatya dezanA paMDitenI vacce sAMkaLa jevA, sthaLe sthaLe pazu-pakSI AdinA hisaMka kAryone baMdha karAvanArA, gerI saltanatanA gerA garvanarathI laIne bhArata dezanA rAjAmahArAjA AdimAM ahiMsaka bhAvanA lAvanArA, ahiMsA-brahmacarya digdarzana Adi amUlya sAhitya dvArA hajAre mAnane ahiMsA ane saMyamane saMdeza ApanArA, zAstravizArada, jainAcArya 1008 zrI vijayadharmasUrIzvarajI maharAjanA ziSya, zAsanadIpa, sva. munirAja zrI vidyAvijayajI maharAjanA ziSya, vyA. nyA. kA. tIrtha panyAsapada vibhUSita, gaNivarya zrI pUrNanandavijayajI (kumArazramaNa) ma. potAnA matijJAnanA vikAsa mATe, zrutajJAnanI vRddhi mATe bhagavatI sUtranuM 16muM zataka pUrNa karyuM che. zubhaM bhUyAt sarveSAM jIvAnAm ahiMsA tatvaM prApnuyu sarve jIvAH / zataka seLayuM pUrNa
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17muM : uddezaka-1 prArabhyate : 17 saMkhyaka uddezAothI pUrNa prastuta 17mA zatakanA prAraMbhamAM zAsanapati bhagavaMta mahAvIrasvAmIne, gautama gaNadharane, sudharmAsvAmIne, tathA upazamita mehakarmanA mAlikane dravya tathA bhAvavaMdanA karIne A zatakanuM vivecana karavAne prAraMbha karuM chuM. jemAM kuMjara, saMya, zelezI, kriyA, IzAna, pRthvI, pANI, vAyu, ekendriya, nAgakumAra, suvarNa kumAra, vighukumAra ane agnikumAranuM varNana che. rAjagRhI nagarImAM A udeze carcA che. je bhUmi para zAsanapati bhagavAna mahAvIra svAmInA 12 cAturmAsa (varSAvAsa) thayA che. anekAneka bhAgyazALIoe saMvaradharma-samiti guptidharmapUrvakane saMyamamArga svIkAra karyo che. jyAre keTalAka bhAgyazALIo dezavirati dharmane svIkArI pAvana thayA che, mokSadAyinI sattAnA sUtramAM baMdhAyelA jaina saMghanA sthApaka bhagavAna mahAvIrasvAmI hatAM. jaina saMghanA siMcaka gaNadhara gautamasvAmI hatAM. jaina saMdhanA vardhaka gaNadhara sudharmAsvAmI hatAM. jaina saMghanA rakSaka pracaMDa zaktisaMpanna zreNika mahArAjA hatAM. jaina saMghanA pAlaka catubuddhisaMpanna abhayakumAra mahAmaMtrI hatAM. jaina saMghanA bhAkAraka dhannA ane zAlIbhadro jevA hatAM. jaina saMghanA yazakIrtivAdhikA mRgAvatI, jayaMtI, caMdanabALA jevI mahAsatIo hatI. jaina saMghanA avagrahadAyikA, bhadrA, revatI, sulasA Adi sannArIo hatI. jaina
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ _ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 saMghanA ArAdhaka puNiyA zrAvaka, jIrNa zeTha jevA puNyazALI zrAvake hatAM. ItyAdika puNya pavitra bhAgyazALIothI zobhatI te rAjagRhI nagarImAM eka divase bhagavAna mahAvIrasvAmI caturvidha saMgha sAthe padhAryA, samavasaraNanI racanA thaI ane dharmopadeza thaye. udAsI hAthInI gati-Agati mATenI vaktavyatA ? te samaye kuNikarAjA kAjalanA parvata sadaza hAthI para savAra thaIne vaMdana karavA mATe AvyA ane dharmopadeza sAMbhaLe. te rAjAnI gajazALAmAM udAyI ane bhUtAnanda nAmanA be hAthI sArA hovAthI gautamasvAmIe bhagavAnane pUchayuM ke, huM prabhe! A rAjAne udAyI hAthI atyAranA pitAnA hAthI avatAramAM kaI gatine tyAga karIne AvyA che? javAbamAM bhagavate kahyuM ke, A hAthIne jIvAtmA AnAthI pahelA bhavamAM bhavanapati nikAyane asurakumAra deva hatuM, je tyAMthI pitAnuM AyuSya samApta thayehAthInA avatArane pAme che. ahIMthI marIne kyAM jaze? A hAthI potAnuM AyuSya samApta thaye sAgarepamanI utkRSTa sthitivALI pahelI ratnaprabhA nAmanI naraka pRthvImAM utpanna thaze, tyAMthI sIdhe mahAvideha kSetramAM jaI dIkSA leze, thAvat nirvANa pAmaze. gautama bhUtAnandI hAthI mATe paNa udAyInI jema samajavuM.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 377 zataka 17 muMH uddezaka-1 tADavRkSa para caDanArane keTalI kriyAo lAge ? he prabhe! koI puruSa tADanA vRkSa para caDIne tene halAve, DALane halAve ke tADaphaLane nIce pADe te tene keTalI kriyAo lAgaze ? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! tene pace kiyAo lAgaze. kemake jyAM prANAtipAtikI kriyA hoya tyAM AgaLanI kAyikI, adhikaraNikI, prAaSikI ane pAritApanikI kriyAo paNa hoya ja che. paNa AgaLanI cAre hotA prANAtipAlikI hoya athavA na paNa hoya. tADavRkSa para caDavuM, DALo kUdavI, halAvavI, Adi badhI kriyAomAM prANAtipAtikI rahelI ja che. kemake Bp sji TrA mUjhAtApi vItharfna eTale keI paNa pratyeka vRkSanA mULathI laIne thaDa, moTI DALI, nAnI DALa, pAMdaDA, puSpa, phaLe ane tenA bIjemAM judA judA jI rahelA che. jemake jhADane mULajIva judo, moTI DALane tenAthI judo, nAnI DALane tenAthI judo. eka eka pAMdaDe eka eka jIva, phaLane jIva tathA tenI eka eka pAMkhaDImAM judA judA ane phaLamAM tathA temAM rahelA eka eka bIjamAM jI judA judA hoya che. A pramANe eka jhADamAM ApaNAthI keI kALe na gaNAya teTalA ja jInezvaradeve kahyAM che, mATe ja che gautama! DALane, nAnI DALane, pAMdaDAne, phaLane, phUlene teDavA, pheDavA, kApavA, kapAvavA, chuMdavA vATavAmAM sarvatra jIvahiMsA rahelI che, je pApa che, tathA jhADone kapAvIne kelasA paDAvavAM ke tene vyApAra kara mahApApa che. jhADa upara caDanAre mANasa thaDa upara paga mUkIne caDe che. DALe hAlyA vinA
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 - rahevAnI nathI, te pAMdaDAo kharyA vinA zI rIte raheze ? mATe mAruM kahevuM che, jhADa para caDanArane prANAtipAtikI ( jIvahatyA jIvavadha) pApa lAge che, tathA tenA parathI moTA phaLane nIce pADatA bhUmi para rahelA bhUtA-prANIo-jIvA ane sarvene paNa maryA vinA chuTakAro nathI. ahIM vikalendriya jIvAne prANa, vanaspatine bhUta, paMcendriyane jIva ane zeSa rahelAone sava kahyAM che, kalpasUtramAM RSabhadeva caritramAM uparathI tADaphaLa paDatAM yugaLamAMthI eka puruSa marI gayA hatA. yadghi uparathI paDatA, phekatA, manuSya jevA manuSya marI jatA hAya tA kIDA, makoDA-sApa-viSNu-uMdaraDA zI rIte khacavAnA hatAM ? tADavRkSa upara caDelA mANasa jhADane halAve che, paNa phaLanuM patana te calAyamAna kriyAnI apekSA rAkhyA vinA peAte ja vajanadAra hovAthI peAtAnI meLe paDe che, tevI avasthAmAM te puruSane pahelAnI cAra kriyA ja lAgaze, kemake phaLa patanamAM pote ( puruSa ) kAraNabhUta nathI, paNa je jIveAnA zarIro vaDe tADavRkSanu nirmANa thAya che, te mULanA, thaDanA, nAnI meTI DALa AdinA javAne pAMce kriyAe lAgaze, sArAMza ke yadipa tADanA phaLa karatAM mULa-patra-puSpa ane thaDa AdinA jIvA jUdA che, te paNa eka bIjAnA sahakArI ane sahucarI hAvAthI phaLapatananI kriyAmAM jhADanA badhAe jIvAne pAMce kriyAonA sukha'dha samajI levA. yadyapi badhAe jIvA sAkSAt kAraNabhUta nathI parantu para parAe te eka bIjA sAthe sakaLAyelA che. tADavrukSa parathI paDelu phaLa jhADa nIce rahelA pattharanA thAMbhalA para paDe ane tyAMthI nIce paTakAyA pachI tyAMnA jIvAne
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17muM uddezaka-1 379 te te mAraze-paraMtu evI sthitimAM paNa te phaLa pahelA jaDa jevA thAMbhalA para paDIne nIce paDe che. tyAre pattharanA thAMbhalAnA pudgalamAM jyAre paNa jI rahelA haze. paramAtmA mahAvIrasvAmI kahI rahyAM ke gautama! jaDa thAMbhalAnA pudgalenA svAmI je jIvo che te atyAre vaimAnika devamAM haze ke muniveSamAM haze, sAdhvIveSamAM haze, deza viratinA viSe sAmAyikastha haze ke rezamanA bhAre kapaDAM paherIne vItarAgadevanA pUjanamAM masta banyA haze te temane paNa pace kriyAo lAgyA vinA rahe nahIM, kAraNa ApatAM kahyuM ke game te bhUtakALamAM jyAre thAMbhalAnA pudgalemAM jIva haze tyAre te bhavanI mAyAne sIrAvI nahI hovAnA kAraNe tyAMnI mAyA paNa temanA mastaka para rahelI hovAthI kiyAethI lepAvyA vinA chuTakAro nathI. AnuM nAma che "vinA khAdhA vinA bhegavyA phegaTa karma baMdhAya." have ApaNe AkhAe praznotarane phalitArtha joI laIe. tADavRkSanA aupacArikathI game te vRkSa, temanAM pAMdaDA, phaLa, phUle, DALe Adine calAvavI, kaMpAvavI, patrapupe teDavA, te mATe jhADa upara caDavuM, patthara pheMkavA, DuMDe mAro, Adi je kriyA karavAthI te te jIvonuM hanana, tADana, mAraNa yAvata prANone vyatipAta thAya te prANAtipAtikI kiyA te jIvane, cAhe te kiyA samaye pratyakSa haya, pakSa hoya ke anaMta saMsAramAM game tyAM ane game tevI sAhebImAM hoya te paNa tene pApa lAgyA vinA rahevAnuM nathI. noMdha-jaina zAsanathI atirikta bIjA dharmomAM paNa IzvaranuM dhyAna-jApa-manana-saMta sevA-dAna puNya Adi sadanachene, carcamAM paNa IsA masIhanI prArthanA, majIdamAM khudAnI prArthanA Adi sArA kAryonA vidhi vidyAne hovAthI pita.
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 peAtAnI zraddhAnusAre te te sadanuSThAnA thatA ja hAya che ane temAM koine paNa vAMdhA jevuM nathI. paraMtu prazna thAya che ke pApamA++nI eLakhANu vinA ke sUkSmamAM sUkSma pApapravRttine,vRttione tyAga karyAM vinA dharmAnuSThAne phaLadAyaka banaze ? Aje ApaNe pratyeka saMpradAyAmAM ghaNA bhaktarAmAne pratyakSa joie chIe ke tee bahAranA anuSThAnAmAM hAvA chatAM paNa AMtarika jIvananA korAdhAkAra ja rahevA pAmyA hAvAthI temanA jIbhanI kaDavAsa, haiyAnu meLa, mastiSkanI zaitAnI, dvibhAganI tucchatA, jIvananI kRpaNutA Adi dUSaNNA upara kaMTrola karI zakayA nathI. khArI bAraNA ughADA hAya to game tyAre paNa cAra, khIlADA, uMdaraDA paNa praveza karI zake che, tema jIvananA jAtIya dUSaNAnA dvAra baMdha karyA vinA Atmazuddhi paNa zI rIte thaze ? ane dharmAnuSThAnA dvArA Atmazuddhi na karI zakayA tA bhakti bhaktiveDAmAM khapaze, jJAna-vijJAna kevaLa carcAmAM ja rahevA pAmaze, ane jIndagIbhara tenA bhAgyamAM jIbhAjoDI ja zeSa raheze. $6 .. mATe jaina zAsana ja bhAra daIne kahe che ke sAdhaka ! tuM sauthI pahelA pApAne ALakha, tyAga ane tyAra pachI dhanA raste AvavAnI lAyakAta prApta thaze. A kAraNe ja zramaNa dha ne svIkAratA sAdhaka sauthI pahelA aiaM niMdAmi bhUtakALamAM mArA mana, vacana ane kAyAthI je kAMi pApamA sevAyA hAya ke jIva hatyA thaI heAya te sarvenI hu' gurU sAkSIe niMdA karU chuM ane sava thA te mAnA tyAga karU chuM. agALanuM vajjavalAmi-bhaviSya kALamAM koI paNa jAtanu
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 muM uddezaka-1 381 pApa mArA mana-vacana-kAyAmAM ke svapnamAM paNa na Ave tene mATe huM jAgRta rahIza ane vartamAna kALamAM badhAe pAponA dvAra baMdha karIne rahIza, ATaluM svIkAryA pachI te mahAvratano svIkAra kare che ane pitAnI jAtane bhUta-bhAvI ane vartamAnakALanA aniSTomAMthI bacAvI zake che. A kAraNe ja jaina muninA hAtha-paga-jIbha-mastiSka-karmendri ane jJAnendriye saMyamita hoya che. gRhasthAzramamAM rahelA zrAvakone mATe paNa sauthI pahelA mArgAnusArItA, pAMca aNuvrata, traNa guNavrate ane tyAra pachI ja zikSAtratAne upadeza karAya che. mATe arihaMtanA batAvelA mArge cAlanAre sAdhaka saphaLa bane che. sUkSmamAM sUkSma pApamArgone tyAga karanAra jaina zramaNene, zramaNIone game tevA maraNunta prasaMge paNa jhADa para caDavuM nathI, patra puSpa teDavA nathI, sparzavA nathI, nadI nALA ke kAcA pANIno upayoga karavo nathI, pitAnA hAthe raI pANI karavAnI nathI, potAnA mATe baneluM bhejana jaina sAdhune kalpatuM nathI. aSTa pravacanamAtA ane nava brahmavADamAM ramaNa karanAra jaina sAdhuo hajArevAra bhAva vaMdanane lAyaka che. zarIrAdinA kAraNe keTalI kriyAo hoya? gautamasvAmI pUche che ke he devAdhideva! audArika zarIranirmANa samayamAM jIvane keTalI kriyAo hoya che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, kadAca traNa, kadAca ara ane kadAca pAMce kiyAo hoya che. bahuvacanathI vAta karIe te
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 ja paNa jIvAne upara pramANenI kriyAe jANavI. te ja pramANe indriyA ane yAga nirmANamAM tathA cAvIsa daDakAne paNa upara pramANe jANavu. audArika, vaikriya, AhAraka, tejasa ane kANu zarIra pAMca che, indriyA pAMca ane yAga traNa che. bhava bhavAMtaranA karelA puNya pApAne bhogavavAne mATe zarIra grahaNa karavu' atyAvazyaka che, ane indriyA tathA yAga vinA pUrvabhavanA karelA karmo bhogavavA azakaya che. cAlu bhavamAM je samaye zarIra paryAptithI zarIrane grahaNa kare che tyAra pachI TheTha mRtyunI chellI kSaNa sudhI paNa jIvAtmA audArikAdika zarIranI kANu vaNAone grahaNa karatA rahe che. tevI rIte indriyA tathA yAganI vaNA paNa grahaNa kare che. jIva svayaM svataMtra hAvAthI pratisamaye levAtI audArika vaNAomAM rAga-dveSapUrvanA niyANA jarUra hAya che, ane jyAM rAga-dveSa che tyAM kriyAe ane karmAM paNa che. huM prabhA ! bhAvA keTalA kahyAM che ? aupa bhagavate cha prakAranA bhAva kahyAM che, audyAyika, zamika, kSAyika, kSAye pazamika, pAriNAmika ane sAnnipAtika bhAva. A bhAvAnI vizeSa carcA bIjA bhAgamAM karAI gaI che, tema chatAM paNa AvelA A viSayane sUtrakAra sudharmAMsvAmIjIe peAte ja anuyAga sUtra dvArA vistArathI jANI levAnI bhalAmaNu karI che, te anusAre " adhiya adhi nyAye chae bhAvAnA bhedAnubheda jANI laie. tr '' m ' A
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 mu' : uddezaka-1 383 audAyika bhAva e prakAre che: audAyika ane udaya niSpanna. jJAnAvaraNIya Adi AThe kama prakRtinA udayane audAyika nAme jANavuM, tathA uddaya niSpannanA be bheda che, jIvAya niSpanna ane ajIvAdaya niSpanna. karmAMnA udayathI jIvamAM je bhAva thAya te jIvAya niSpanna che, jema ke nAraka-tiya ca-deva-pRthvIkAyikAdi-trasakAyAdri kaSAyeApati-purUSavedotpati, lezyA, mithyAdRSTitva ane asa nitya Adi bhedo jIvAya niSpanna che. aupazamika bhAva paNa upazama ane upazama niSpanna rUpe e prakAranA che. 28 prakAranA meAhanIya kama upazama pAme te upazama bhAva che. ane utpanna thayelI zakti vaDe krAdhAkri kaSAyAne upamita karavA, rAgadveSane zAMta karavA, aritAnI aSTaprakArI bhAvabhakti vaDe dana mAhanIyanA upazama karavA, cAritra zuddhimAM dhyAna rAkhIne cAritra meADu dabAvI devA, samyaktva labdhi, cAritra labdhi, upazAMta kaSAya, chadmastha vItarAga Adi upazama bhAvathI utpanna thayele aupamika bhAva che. kSAyika bhAva paNa e prakAre che. AThe prakRtine samULa kSaya te kSAyika bhAva che, ane kSayabhAvathI utpanna thayelI kevaLajJAna labdhi, Adi kSaya niSpanna bhAva che. kSAyeApazamika bhAva e prakAre che. kevaLajJAnanA avarodhaka cAre ghAti karmAMnA kSaye pazamane kSAyeApazarmika bhAva kahevAya che ane tenAthI- utpanna thayelA
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pazama niSpanna bhAva che. jenA be bheda A pramANe che. kSApazamika matijJAna-zrutajJAna-avadhijJAna ane manaparyavajJAna. labdhi, darzana labdhi, samyagdarzana cAritra labdhi, dAna, lAbha, bhega-upaga ane vIryalabdhi uparAMta dvAdazAMgI kSApazamika labdhi, cauda pUrvajJAna labdhi Adi bhAva che. pariNAmika bhAvanA be-traNa-cAra ke pAMca bhAve che ane mizraNane sAtripAtika bhAva jANu. nahi zataka 17 no uddezo pahelo pUrNa. te xxs
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 muM : uddezaka-2 saMyatAdi zuM dharma-adhama ane dhamadharmamAM sthita che? he prabhu! saMyate zuM dharmamAM sthita che? asaMyate zuM adharmamAM sthita che? ane saMyatAsaMyata zuM dharmAdharmamAM sthita che? javAbamAM bhagavaMte "hA" kahI che. sUtramAM "saMnaya fa gfca qvAlAe gvajo" che. AnA traNa vibhAge paDe che. (1) saMyata virata pApakarmA (2) pratihata pApakarmA (3) pratyAkhyAna pApakarmA. A traNene bhAvArtha nIce pramANe che: . (1) saMyata virata pApakarmA -eTale ke pracaMDa purUSArtha baLe vartamAnakALamAM mana-vacana-kAyAthI, karaNa, karAvaNa ane anumodanathI ane kodhamAna-mAyA tathA lebhathI thanArA-karAtAM pApakarmone je bhAgyazALIe saMyamita ane viramita karyA che te saMyata virata pApakarmo kahevAya che. (2) pratihata pApakarmA :-eTale pApane ke pApamArgone saMyamita ke viramita karyA pahelA bAMdhelA dIrghakAlIna sthiti tathA tIvra rasavALA karmone samyaphacAritra ane jJAna vaDe je puNyazALIe sthiti ane rasamAM ghaTADo karyo hoya te pratihata pApakarmo kahevAya che.
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahe bhA. 3 (3) pratyAkhyAna pApakarmA :--eTale ke bhaviSyakALamAM jIvananA chellA samaya sudhI tyajAyelA ke tyAganI aNI para lAvI mUkelA pApakarmAne nahIM karavArUpa pratyAkhyAna karyuM hoya, athavA bhUtakALamAM sevAi gayelA pApakarmAMnI niMdA-gA~ ane pazcAtApa ke prAyazcita karIne bhAvikALamAM punaH te karmAM na sevavA te pratyAkhyAna pApakamAM kahevAya che. uparyukta traNe vizeSaNAthI vizeSita jaina zramaNA ja samyakcAritra dharmImAM sthita che. 386 je saMyata ane vita nathI te pratihata pApakamAM ane pratyAkhyAna pApakamAM nathI, mATe he gautama ! sabhyacAritra vinAnA te adhama mAM sthita che. azAmAM avi ane amuka a MzemAM virata ane amuka aM rata deza virati dharmomAM sthita che. he prabho ! upayukta dharma-adhama ke dharmAMdha mAM besavA mATe ke cAlavA mATe koi paNa sama che ? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama ! te a kharAkhara nathI. kemake me' je dharma-adhama ke dharmAdhama mAM sthita rahevAnI vAta karI che, tenA atha sUvA-besavAnA nathI, paraMtu je sa yata-virata-pratihata-pratyAkhyAna pApakamAM che tee dhama nA Azraya kare che, ane te Azraya karavAnA artha ja dharmomAM sthita che. A pramANe adharmanA Azraya karanArA adhamAM ane sayatAsa'yatamAM sthita rahenArA dezaviratimAM sthita che. nAraka yAvata cAra indriya sudhInA jIvA adhama mAM sthita che kemake A jIvAne sava virati ke deza virati dharma hAtA nathI.
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 387 zataka 17 muM uddezaka-2 paMcendriya tiryaMca cha adhamamAM ane dezaviratimAM sthita che kemake temane dezavirati dharmanI zakyatA jaina zAsanane mAnya che. e ja pramANe manuSya mATe jANavuM. - vANavyaMtara, tiSka ane vaimAnika deva paNa nArakanI jema samajavA, kemake temane paNa sarva ke dezavirati nathI mATe adharmamAM sthita che. ahIM dharma-adharmane artha dharmAstikAya ke adharmAstikAya levAne nathI paraMtu dharmathI sarvavirati dharmazramaNa dharma-munidharma ke samiti gupti dharma levAne che. jyAre tenAthI viparIta adharma samaja. zramaNa zuM paMDita kahevAya ? he prabhe! zramaNe paMDita che, zramaNopAsake bALa paMDita che, ema mAnIne paNa anyagRthike (paramatAvalaMbIo) ema kahe che ke zramaNopAsakemAM paNa jeoe bIjA prANuonA prANane atiprAta virape hovA chatAM paNa ekAda jIvana vadhanI, viratithI rahita hoya te te ekAMta bALa che, sArAMza ke ghaNI vastuonI virati karelI che, chatAM paNa ekAda vastune tyAga na karavAnA kAraNe te ekAMta bALa kahevAze....AvI mAnyatAnA pratyutaramAM paramAtmA mahAvIrasvAmIe kahyuM ke he gautama! te lekenI AvA prakAranI mAnyatA ThIka nathI, kemake jJAna pUrvaka tyAganI bhAvanAthI pApavyApAre mAMsa bhejana, zarAba pAna, vezyA ke parastrIgamana, uparAMta khAvApIvAnI ghaNI vastuo prApta hovA chatAM, jANI bujhIne tyAga karanAre zramaNopAsaka kadAca pitAnI amuka paristhitine kAraNe amuka vastuone tyAga na karI zake, teTalA mAtrathI te ekAMta bALa
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 388 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 haI zakatuM nathI. jaina zAsanane pAmelAM ghaNA gRhasthAzrame kadAca gurUo pAse vrata na laI zake, te paNa teo ghaNA ghaNA pApamAMthI Aje paNa mukta che. jyAre keI paNa jAtanI vrata maryAdA vinAnA jIvonA jIvanamAM pApanA badhAe mArgo ughADA che, athavA je pApa ja che temane pApa mAnavA jeTalI paNa temanAmAM jJAnazakti nathI mATe haze haze teo pAparata dekhAya che. temanAM khAnapAnamAM, snAna-pANImAM, vyApAra-rojagAramAM, UThavA-besavAmAM kyAMya paNa maryAdA nathI. A kAraNe sarvathA pApatyAga vinAnA cha ja ekAMtabALa kahevAya che. paraMtu zramaNopAsake ekAMtabALa nathI paNa bALapaMDita kahevAze. nArakathI laIne cAra Indriya sudhInA cha sarvathA bALa ja che. paMcendriya tiyacabALa ane bALapaMDita hoya che, paNa sarvaviratinA abhAvamAM paMDita hetA nathI. manuSya paNa A ja pramANe jANavA. deve paNa paMDita nathI. jIva ane jIvAtmA zuM bhinna bhinna che? he satyadaSTa bhagavAna mahAvIra ! anya yuthike (bIjA darzanavALAe) A pramANe kahe che ke-prANAtipAtathI laIne mithyAdarzanazalya sudhI 18 pApasthAnakamAM vartamAna prANIne jIva jUde che ane jIvAtmA jUda che. jIva ane zarIrane ananya bheda mAnanArA teo kahe che ke " vAvati prALA gharathatIti nIva:" A uktithI jIva zabdane artha zarIra levuM joIe kemake baMnenA dharmo judA hovAnA kAraNe zarIrathI jIvAtmA jUda che. mATe zarIrane adhiSThAtA caitanyamaya ane
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17muM uddezaka-2 389 zarIrathI karAyelA karmonA phaLane bhaktA jIvAtmA zarIrathI bhinna che. tarka ApatA teo kahe che ke deha pudgala che ane jIvAtmA apudgala che mATe pANI ane agnimAM jema parasparamAM bheda che te pramANe jIva zabdathI vAcya deha jUda che ane tene adhiSThAtA tenAthI judo che. prANAtipAtAdi 18 pApomAM vyApriyamANa zarIrane sau kaI jaI zake che tethI kriyAone karanAra zarIra ane tenA phaLone bhegavanAra jIvAtmA baMne eka zI rIte heI zake ? bIjA matAvalaMbIo ema kahe che ke nAraka, deva ane manuSya vagere paryAye jene hoya te jIva che, tathA badhAomAM anyavarUpathI rahenAra dravya te jIvAtmA che. ghaTa ane paTamAM jema bheda jaNAya che, tema dravya ane paryAyamAM paNa che kemake dravya, anugata AkAravALI buddhine utpanna kare che ane paryAya ananugatAkAra buddhine utpanna kare che. - bIjAonA matane anuvAda karatAM sUtrakAre kahyuM ke pApa sthAnakonA sevananI kriyAmAM rtArUpe dekhAte jIva zarIra che ane phaLane bhegavanAre jIvAtmA che, mATe baMne bhinna che ane temanA tyAgamAM paNa jIva ane jIvAtmA bhinna bhinna che. Aja rIte autpAtikI cAre buddhimAM, IhA Adi matijJAnamAM utthAnAdi parAkramamAM AThe karmamAM, lesthAmAM jIva ane jIvAtmA jUdA che. uparyukta viSayamAM jaina zAsananuM zuM kahevuM che? uparanA vAtenA anusaMdhAnamAM gautamasvAmI bhagavaMtane
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 390 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pUche che ke he prabho ! jIva ane jIvAtmAne bhinna mAnanArA uparyukta viSayamAM A5 zrImAna zuM pharamAve che? eTale ke AmAM satya zuM che? javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke he gautama! jIva ane jIvAtmAne bhinna mAnavAnI temanI kathanI sarvathA bhrAnta che, mithyA che. A viSayamAM huM ema kahuM chuM ke prANAtipAtathI laIne mithyAdarzana sudhInI kriyAone karavAvALA je jIvAtmA che te ja jIva che, kemake zarIrayukta jIva ja jIvAtmA kahevAya che. zarIra ane jIvAtmAmAM atyanta bheda mAnavAmAM Ave te zarIra dvArA bhegavAyelA padArthonuM vijJAna jIvane zI rIte thaze? tathA zarIre karelA pApene AtmA zA mATe bhegavaze? zarIra karma kare ane AtmA tene phaLane bhagave te "akRtAbhyAgama" nAmane doSa mAthA upara savAra thaI besaze. te A pramANe AtmAe jyAre kAMI paNa pApa karyuM nathI te phaLa bhegavavAnuM zI rIte Avaze? "kolase rAmajIbhAI khAya ane kALuM moTuM lAlajIbhAInuM thAya" AvuM koI kALe banyuM nathI ane banatuM nathI. baMnene jUdA mAnavAmAM zarIranA karelA pAponuM saMvedana jIva ne thaI zake ja nahI. tema chatAM paNa saMsAranA jIva mAtrane pratyakSa karatAM phaLanuM saMvedana AtmAne ja thAya che, mATe jIva ane zarIra sarvathA bhinna hoI zake nahI. tevI rIte sarvathA abhinna mAnavAmAM Ave te zarIra sAthe AtmAne paNa bhasmasAta thavAne prasaMga Avaze je keIne paNa ISTa nathI, mATe zarIre ane jIvabhinnabhinna che. " dravya ane paryAyamAM paNa atyansa bhedanI kalpanA karavI .: , ,
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 391 zataka 17 muM : uddezaka-2 te paNa ThIka nathI. kemake ghaTa ane kaLazanI jema dravya ane paryAyamAM paNa bhedanI upalabdhi nathI. kadAca dravya ane paryAyanI jJAnalabdhi jUdI jUdI thavAnAM kAraNe tamane bhinnatA lAgaze. paraMtu e paNa ThIka nathI kemake dravya ane paryAyamAM bheda kevaLa anuvRti ane vyAvRti pratyayika che ane kevaLa pratibhAsa kALa paryanta ja rahe che. jemake A ghaDe che, A ghaDo che, A pramANe anuvRti rUpe ghaTAkAramAM ghaTanuM jJAna thAya che, jyAre A ghaDo AnAthI jUda che. raMge-AkAre jUdo ItyAdika vyAvRti rUpe ghaTAkAramAM ghaTanA paryAnuM jJAna thAya che. mATe dravyathI paryAya bhinna nathI, paryAyathI dravya paNa bhinna nathI. A pramANe jJAna-darzana upagamAM paNa je jIva che te ja jIvAtmA che. bhagavaMtanI yathArtha vANI sAMbhaLIne sau khuza thayA. rUpIdeva zuM arUpI avasthAmAM rahI zake che? gautamasvAmI pUche che ke prabhe! mahaddhika, mahAsukhI, mahAtivaMta, mahAyazasvI ane jabaradasta zaktine dhAraka deva kriyakaraNa pahelA ja je rUpI che te pitAnA AtmAne amUrta (arUpI) banAvIne rahevA mATe samartha che? sArAMza ke devani prApta deva rUpI hovA chatAM paNa arUpI banIne devalekamAM rahI zake che. A | manAI pharamAvatAM bhagavate kahyuM ke he gautama! saMsAranA je bhAve che tene huM yathArtha jANu chu, yarthAtha rUpe jouM chuM, zraddhAnA viSayabhUta banAvuM chuM, kevaLajJAnathI jANuM chuM ane sArI rIte jouM chuM. pahelA paNa vastunI yathArthatA jANuM
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 hatI, zraddhAnA viSayabhUta banAvI hatI ane dhanA prakAre vaDe meM Aja rIte jANyu hatu. vastunI spaSTatA karatAM bhagavaMte kahyuM ke devatva paryAyane pAmelA jIva rUpa vAlA ja hAya che, mATe sakama sarAga saveda-sameha, salezya ane sazarIra jIva arUpI hAtA nathI, paNa rUpavAna eTale mUrta ja hoya che. jIvanA A badhA vizeSaNAmAM hetu, hetumadbhAva nIce pramANe jANavA. devatatyAdi pAMcA prApta karatA jIva rUpI hAya che. gautama! tane kadAca ema thaze ke, svabhAvathI ja je arUpI hAya te rUpI (rupavAna) zI rIte banI zakatA haze ? ane AvI rIte padArthoM peAtAnA svabhAva cheDaze teA lakSya, lakSaNa, hetu, AdinI paribhASA bagaDayA vinA raheze nahi. khyAla gautama ! te mATe ja syAdvAda' siddhAMta ajoDa che. aparAbhavanIya che ane mAnava mAtrane satyajJAna prApta karAvavAmAM pUrNa sama che. kemake saMsAra saune pratyakSa che mATe tenI vyavasthAnA karIne bhASAvyavahAra sApekSa karavAmAM Ave te siddhAMta ane saMsArane koI jAtanA vAMdhA nathI AvatA, kemake saMsAranA vyavahArane Thokara mArIne kevaLa siddhAMtAthI koI paNa samasyAnA nirNaya levAtA nathI. kadAca levAmAM Avaze te sa`sAranA kalezA vadhAre bhaDakaze ane zAnti tathA samAdhi jokhamAze. te mATe kevaLa tarkabuddhithI saMsArane samyajJAna ApavA karatAM te ba Mnene sApekSa buddhithI samajavAnI kezIza yadi karavAmAM Avaze te mAnavanu mana kadAgraha vinAnu thatAM sAmAjika jIvanamAM paNa zAMti Avaze. saMsAranA koi paNa padArtha ItthabhUta nathI mATe prasaMga
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 muM uddezaka-2 393 mAtrane pitAnA gajathI mApavA karatAM sApekSavAdanA gajathI mApavAne Agraha kare. kemake tRNathI laIne siddhanA jI sudhIne nirNaya karavAmAM sApekSavAda sivAya bIjA koI paNa vAdathI yathArtha nirNaya kare lagabhaga azakya ja che. bezaka ! jIva arUpI ja che paNa te dravyAstikanaye arUpI che, jyAre saMsAramAM rakhaDapaTTI karanAre jIva karmonA cakramAM phasAyeluM hovAthI hara hAlatamAM paNa saMsAranI cAra gatinA rAzI lAkha bajAramAM avarajavara karyA vinA rahI zake nahIM. A kAraNe karmonI vargaNa rUpa paryAmAM pUrNa rUpe viMTAyelA jIvanA paryAyane nirNaya paryAyAstika naye karyA vinA chuTakAro nathI. kemake sattAmAM paDelA karmo avazyameva udayamAM Avaze ja ane te kAraNe jIvanA paryAye prati samaye badalAyA vinA rahetA nathI. tethI je jIva sakarmaka che eTale ke karmonA bhArathI dabAI gayela hoya tene saMsAranA sTeja para rUpI banyA vinA zI rIte cAlI zakavAnuM hatuM kemake trANunubaMdhanI beDImAM phasAyelA jIvane potAnA baMdhana bhegavavAne mATe, mAtAnA rUpamAM, pitAnA rUpamAM, patinA rUpamAM ke strInA rUpamAM paNa AvyA vinA trANAnubaMdhane paNa zI rIte bhegavaze? mATe je sakarmaka che te rUpI che. arUpI AtmAne kamene baMdha kevI rIte thayo? - trIjA vizeSaNane nirNaya karIe te pahelA eTaluM jANu levuM jarUrI che ke jIvAtmA keI divase paNa akarmaka hatuM ja nahI. je akarmaka hoya tene karmone baMdha zI rIte thaze? mATe anAdikALathI jIva sakarmaka ja che mATe rUpI che. khANamAMthI - , , , , , ,
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 - zrI bhagavatI sUtrasAra saMgraha bhA. 3 nIkaLelI retIne joI vaijJAnika kaheze ke AmAM suvarNanuM mizraNa che, ahIM Ave prazna sulabha banI zake che ke khANamAMthI mATI ane tenuM keNe bheguM karyuM? kyAre karyuM? kyA sAdhanathI karyuM? zA mATe karyuM ? tene sAkSI keNa che? ApaNe samajI zakIe chIe A badhA prazno navarA mANasenA ja hoI zake che. jenAM jIvanamAM AtmakalyANanI sAdhanA nathI tevA navarA mANaso ja saMsAra mATe abhizApa che. kemake saMsAramAM Aje paNa evA padArtho che ke jene nirNaya anAdikALathI Aja sudhI paNa keIe karyo nathI. kabUtarI pahelA? ke aMDu pahelA? A praznano nirNaya 33 kareDa deve bhegA maLIne paNa karI zake tema nathI. kemake saMsAramAM kabUtarI na hoya te aMDu kyAMthI AvyuM ane aMDu na hoya te kabUtarI kyAMthI AvI? paNa AvA prasaMgamAM saMsAranA navarA mANasane jIbhAjoDI karIne, DaMDADuMDI karIne saMsAranA mAnane vaira-virodhanI heLImAM paTakIne chevaTe thAkyA pachI kahyAM vinA chuTakAre ja nathI ke kabUtarI ane aMDu anAdikALanA che; suvarNa ane mATI paNa anAdikALanA che, tevI rIte jIva sAthe mizrita thayelA karmo paNa anAdikALanA che. anAdikALanA pravAhathI jIva sakarmaka che. te karmo lAgavAnuM kAraNa batAvatAM sUtrakAre jIvane trIjo vizeSaNa "sarAga" mUkyo che. sarAga jIvane karmo kevI rIte lAgaze? A javAbamAM kahevAyuM che ke, jyAM rAga hoya che tyAM zreSanI paNuM hAjarI hoya ja che." ghI, tela, ke regAnanI cIkAzavALA padArtha para dhULa AdinA rajakaNa coMTyA vinA rahetA nathI. tema rAga-dveSanI cIkAzavALA AtmA para kamanI vargaNA
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 mu : uddezaka-2 395 enI raja pratisamaye cAMTatI ja hAya che. jemake anaMtAnaMta managamatA padArthA pratye rahele rAga ane aNugamatA padArtho pratye rahelA dveSa. saMsArIne avazya hoya che, mATe karmAMne navanavA adha thatA rahe temAM Azcaya nathI. rAga-dveSa thavAmAM kayuM kAraNa che ? jIvane rAgadveSa zA mATe thatA haze ? eTale ke amuka zabdo gamyA . ane bIjA zabdo na gamyA. amuka khAnapAna jevAM ke dUdha, malAi, rAkhaDI, badAmapAka, koparApAka, AMbA, keLA, dADama, laviMga, elAyacI Adi drabyA gamyA ane makAi, juvAra, bAjarInA lukhA roTalA gamyA. gulAba, hInA Adi attara ane sugaMdhI padArthA gamyA ane gaMdA pA pratye napharata AvI. juvAna, madamAtI ane rUpavatI strInA sparze tathA mulAyama vastro, gAdalA, takIyA Adi gamyA ane DesI, rAgiSTha, kALAvAnanI strI tathA jADA khAdInA kapaDAM na gamyA. geArI cAmaDInI rUpavatI kanyAone ke raMgabera'gI kapaDAmAM DhaMkAyelI kuLavadhuone jovAnu gamyuM tathA khelakUda-tamAzA gamyA paNa kadarUpI strI Adi na gamyA, ityAdika gamavAnuM ke na gamavAnuM A jIvane zA mATe thAya che? tenA javAbamAM mAnava mAtranA karmAMne pratyakSa karanArA bhagavAna mahAvIrasvAmIe javAmamAM jIvane ceAtheA vizeSa ' saveda' lagADyo che, eTale jIvamAtra saveda hAvAthI sarAga che, sarAga hAvAthI sakarmaka che ane sakarmAMka hAvAthI rUpI che. veda eTale zuM ? jenAM kAraNe rAgI puruSane managamatIjI, rAtriNI strIne
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 managamatA puruSa ane haiyAnA tathA zarIranA napuMsakAne strI tathA puruSa baMnene bhAgavavAnI IcchA thAya tene jaina zAsanamAM veda' kahyo che. AvA veda kama jemane uddayamAM vatA hAya ke udIrNA karIne paNa udayamAM lAvavAnA ke lAvyeA hAya te peAtAnA vedakane sava thA parAdhIna banIne peAtAnI indriyA tathA manane gamatA rUpe, gaMdhA, rasA, spardhAM ane zabdAne meLavavAne mATe AkAzapAtALa eka karatA heAya che, chala-prapaMca tathA mAyA jALamAM ramatA hAya che athavA meLavelA ke maLelA te managamatA padArthAne spavAmAM, svAdamAM, sUMghavAmAM, zravaNamAM ke danamAM mananI lAgaNIone prayatnazIla rAkhIne beThA hAya che ane tema karatAM te jIva mana gamI vastu para rAga ane bIjA pratye napharata-tiraskAra dvArA dveSamAM taNAyA vinA rahetA nathI. jIvane vedakama kAMthI AvyA ? te mATe pAMcame vizeSaNa 'sameha' mUkavAmAM AvyeA che. anaMta bhavAnI anata jIvA ane ajIvA sAthenI mAyAnA kAraNe jIvamAtranA pratyeka pradeza mAha kathI gherAyelA che, jethI je samaye mehakamanA udaya Avaze tevA prakAre khIjA jIvA ke ajIvA sAthenI mAyAmAM jIva masta banaze ane mAhunA kAraNe veDha kane bhogavavAnI umra AvatAM ke te pahelA paNa athavA vItI gayelI juvAnImAM paNa managamatI strI, parastrI, vezyA, kanyA AdinA zabdo, rasA, gadhA ane sparzanI satAmaNI te jIvane caMcaLa banAvavA mATe ane satAvavA mATe pratikSaNe taiyAra ja hAya che, mATe kahevAyuM che ke mehakarmI AtmA savela DAya che.
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 mu* : uddezaka-2 397 javAbamAM kahevAyu che ke khAsa karIne kRSNa, nIla ane kApAta lezyAmAM racyA-pacyA mAnavanA manamAM, indriyAmAM, buddhimAM, ane zarIramAM gadA tatvA ja kAma karatA hoya che. phaLa svarUpe tenA AtmA paNa gadA ja hoya che. mATe lezyA vALA jIva mehukamane utpanna karanArA che. ane jyAM sudhI A jIva zarIradhArI che tyAM sudhI lesyAthI mukta banI zakavAne nathI, A badhA sAka vizeSaNAne laine huM gautama ! deve paNa lezyAvALA heAvAne kAraNe sameAhI-savedI Adi hAvAthI rUpI che. mATe tevI avasthAmAM te arUpI banavA mATe azakta che. .. siddhanA jIve arUpI che mATe rUpilne koIkALe paNa pAmI zakavAnA nathI kemake " siddhANaM nathi addo ' siddhone zarIra nathI mATe lezyAe nathI, mADu nathI, veda nathI, kama nathI, mATe arUpI che. saMsArI jIva tevA nathI mATe rUpI che. zataka 17 nA uddezA bIjo pU.
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 mu : uddezaka-3 zailezI prApta aNumAra zuM kaMpe che ? he prabho ! je aNagAre ( munie ) zailezI avasthA prApta karI lIdhI che, te pramANa rahita sadA kapAyamAna thAya che? javAbamAM bhagavaMte pharamAvyu ke he gautama! zailezI avasthAne prApta karyA pachI para prayAga vinA eka sthAnethI bIjA sthAne jatA nathI, khIjA sthAnethI tyAM pAchA AvatA nathI, ekeya dizAmAM te jatA nathI, koInAthI paNa bhaya khAtA nathI, koine preraNA karatA nathI, kemake zaila arthAt pata ane temAM rAjA jevA zaileza ( merU paryaMta) che. game tevA kalpAMta vAyare cAle teA paNa merU paryaMta cAlatA nathI kiM maMdarAdri zikharaM calitaM kadAcit tevI rIte dhyAna avasthAnI carama sImA zailezI hAvAthI aNugAra paNa merU patanI jema sathA sthira rahe che. A kAraNe te kadi paNa patA nathI. . "" ,, ejanA ( krupana ) keTalA prakAre che ? bhagavate pAMca prakAre ejanA kahI che. te A pramANedracaijanA, kSetrejanA, kALejanA, bhavejanA ane bhAvejanA. dravyaMjanAnA cAra prakAra che. naraka Adi gatienI apekSAe A bhedo che. nAraka jIvA-nAraka dravyamAM bhUtakALe hatAM. vartamAnakALamAM che, ane bhAvIkALamAM paNa raheze. A kAraNe
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 mu : uddezaka-3 : 399 nArakoe traNe kALamAM dravyaMjanA karI che. kare che ane karaze. A rIte"bIjA jIvA mATe paNa jANI levuM, nAraka kSetraijanA, arthAt nArako narakabhUminA kSetramAM rahIne traNe kALanI ejanA kare che. kALejanA, narakabhUmimAM rahevAnA kALa daramyAna traNe kALanI ejanA kare che. bhavejanA, narakanA bhavamAM rahIne kare che. bhAvaijanA, audAyikAdi bhAveAmAM rahIne kare che. A pramANe bIjI gatienuM paNa jANavuM. calanA saMbaMdhInI vaktavyatA he prabhu ! calanA keTalA prakAre kahI che ? bhagavate zarIra, indriya ane yAgane lakSya karIne traNa prakAranI calanA kahI che. calanA paNa eka prakAranuM kaMpana ja che. je ejanAthI vadhAre spaSTa heAya che. pAMca zarIrane laIne zarIra calanA pAMca prakAre che. audArikADhi zarIranA calanamAM taprAyeAgya pudgalenu te te rUpe grahaNa karavuM te zarIra calanA che. sparzendriyAdinI calanAmAM taprAyeAgya indriyAnu' te te rUpe grahaNa thavu' te indriya calanA che. yoga mATe paNa upara pramANe ja jANavuM. viSayane spaSTa karatAM bhagavate kahyuM ke, audArika zarIramAM rahelA jIvA jyAre navA navA zarIra prAyeAgya dravyAne audArika zarIra rUpathI parimAve che tene ja audArika calanA kahe che. je bhUtakALamAM paNa jIve karI che, vamAnakALamAM paNa kare che ane bhAvImAM paNa karaze. Aja rIte pAMca zarIra indriyA ane yAga mATe paNa jANavuM.
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 savegAdi dharmanuM phaLa zuM che? he prabhenimnalikhita saMvegAdi, 28 prakAranA dharmonI ArAdhanA zuM sArthaka phaLa devAvALI bane che ? javAbamAM bhagavaMte "hA" kahI che. tene artho saMkSepathI ahIM jANIe ane vistArathI gurumukhe jANavA kemake jANayeAgya ane jIvanamAM utAravAlAyaka to sauthI pahelA jANavAthI jIvana dhanya ane ArAdhaka banavA pAme che. pApanA bharelA saMsAramAM ArAdhya ane upAdeya tane svIkAra karavAthI jIvana yAtrA saphaLa banaze ane bhavabhavAMtaramAM pavitra saMskArane udaya thatAM ApaNe AtmA haMmezAMne mATe anaMta duHkhanA bharelA saMsArane tyAga karI anaMta sukhane svAmI banaze. saMvegAdi 28 pade nIce pramANe che. ' (1) saMvega -avyAbAdha ane anaMta sukhanA dhAma svarUpa mokSa prAptinA abhilASane saMvega kahevAya che. dhyeya, lakSya ane pravRtti yadi paraspara eka bIjAne anukuLa hoya te game te kAryasiddhi thavAmAM bAdha AvatuM nathI. tevI rIte saMsAramAM rahevA chatAM paNa mekSanuM dhyeya hoya ane te anusAre lakSya ane pravRtti paNa hoya te ISTa siddhi thatAM vAra lAgatI nathI. (2) niveda-pUrvanA puNyadaye maLelA bhautika sukhanA bhagavaTAmAM udAsInatA keLavavI. . (3) guru sAdharmika suzraSA:- eTale ke dikSAguru, vidyAguru ke AcArya Adi gurujanenI bahumAnapUrvaka sevA ane vinaya kara.
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 muM: uddezaka-3 401 (4) AlecanA -vasika ke rAtrika Adi doSanuM gurU samakSa sAcA hRdayathI prakAzana karavuM. (5) niMdanA -pitAnA doSanI niMdA karavI eTale ke doSone deSa ja jANIne tene niMdavA. (6) gIMNa -gurU pAse AtmadoSane prakAzita karavA. (7) kSamApanA :-ApaNA vyavahArathI asaMtuSTa mANasanI kSamA mAMgavI. (8) zruta sahAyatA :-AgamIya zrutajJAnane parama mitra mAnIne tene abhyAsa kare ane vadhAra. (9) vyupazamanA:- krodhanA nimitta maLavA chatAM paNa pitAnA jIvanamAM krodhAdine praveza na Ape. (10) bhAve apratibaddhatA:-hAsya, rati, arati, bhaya, zeka, jugupsA ane vedAdinA sevanamAM ke tenI smRtimAM paNa mAnasika Agrahane tyAga. (11) vinivartanA:-asaMyama mATenA 20 prakAranA asamAdhi sthAnethI hamezAM bacatA rahevuM. (12) vivikta zayanAdi -eTale ke pazu-pakSI ane napuMsaka AdinA patana sthAnethI atirikta ekAMta vasatimAM rahevuM. 13) zrotrendriya saMvara -upacArathI pAMca indriyane saMvara kare. eTale durAcAranA raste jatI aTakAvavI. (14) yuga pratyAkhyAna -kaSAya vaza, mana-vacana ane kAyAthI karelA, karAvelA ke anudelA pApamArgone anurodha karo .
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 : (15) zarIra pratyAkhyAna -mAyA vaza banIne sevelI zarIranI sukamAratAne tyAga kare. . (16) kaSAya pratyAkhyAna -kodhamAna-mAyA ane temanAM kusaMskAronuM pratyAkhyAna karavuM. (17) saMga pratyAkhyAna -jIna kalpIpaNuM svIkAra karyA pachI ja maMDaLI vyavahAra che . (18) upadhi pratyAkhyAna vadhAre paDatI ke vadhArI dIdhelI upadhine tyAga kare. (19) virAgatA -rAga-dveSa pharIthI utpanna na thAya ke vidhavA na pAme tethI saMsAra sAthenI mAyAne lAta mArI devI. (20) bhAva satya-saMsArane koipaNa prakaraNa, padArtha, khAnapAna athavA khoTA pijhIzananA khyAlAmAM pitAnA aMtaHkaraNane azuddha na thavA devuM. (21) vega satya -mana-vacana ane kAyAne keIkAle paNa ane khAsa karIne vairI-virodhI mANasa sAthe rahetA paNa vaka thavA na devI. (22) karaNa satya -piMDa vizuddhi Adi uttara guNone zuddha rAkhavA mATe prayatnazIla rahevuM. (23) manaH samAharaNatA -eTale manane caMcaLa thavA na devuM. upacArathI vacanakAyane paNa. (24) krodha tyAga :-upacArathI kaSAyane tyAga. (25) jJAna sampannatA :-samyagajJAnamAM AgaLa vadhavuM. (26) darzana sampannatA:-darzana ane cAritranI zuddhi rAkhavI.
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 mu : uddezaka-3 (27) sahI levI. 403 vedanA dhyAsanatA :-pariSaha Adi vedanAone ( 28 ) kalyANu kAraka mitra buddhithI-mAraNAMtika upasargAne sahuvA. he devAdhideva ! paramatAraka ! ananta jJAnin! bhagavAna mahAvIrasvAmI, ApazrI ApanA svamukhe pharamAve ke upara pramANenA 28 padonI samyag ArAdhanA karanAra bhAgyazALIne kevA phaLeA maLaze ? mekSa maLaze ? gautamasvAmInI uparyukta vANI sAMbhaLIne carAcara saMsAranA yathAvAdI bhagavate DakAnI cATa sAthe kahyuM ke huM gautama ! huM tapasvin ! huM meAkSAbhilASina! indrabhUti, te bhAgyazALI jarUra jarUra sampUrNa karmone nAza karIne AjekAle ke parama dahADe paNa mekSamAM jaze, jarUra jaze. pachI bhale te sAdhaka airAvata, mahAvideha ke bhAratabhUminA paMjAba, gujarAta, saurASTra, kaccha, rAjasthAna ke mAlavapradezamAM esavALa, pAravALa, zrImALI ke bIjI koI jAtimAM haze, paisAvALA haze ke nirdena haze, srI haze ke purUSa haze, nagna haze ke vastradhArI haze, bhaNelA ke anapaDha haze, kALAra ge ke dheALA raMge haze, he gautama ! te badhA meAkSamAM jaze ema tu nakkI samajaje kemake meAkSane nAta-jAta-raMga-veSa ke deza sAthe saMbaMdha nathI. nathI ne nathI ja. ane gautama! tame paNa meAkSamAM javAnA che tema niHza Mka mAnajo. AvI udAra--satya ane pavitra bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne gautamasvAmI prasanna thayA, ghaNA rAjI thayAM tathA trividha bhagava Mtane dravya tathA bhAvavaDhanA karIne peAtAnA Asane gayA. zataka 17 nA uddezAtrIjo pU.
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 muM : uddezaka-4 prANAtipAtAdi kriyAo zuM jIva kare che? rAjagRhI nagarImAM sthApita samavasaraNamAM birAjamAna thayelA bhagavaMtane gautamasvAmI pUche che ke he prabhe! prANuti pAtAdi kriyAone che zuM kare che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! prANAtipAtAdi pApanI saMkhyA 18nI che "thI te uttama rUti thAnuM, givinA meca thAnaM grusthAna " manavacana-kAyAthI pramAda vaza banIne je karAya te pApa che, jene AtmA pite te te kriyAo sAthe saMbaMdhita thaIne kare che eTale ke zarIranA mAdhyamathI thatI kriyAnuM pApa AtmAne spaze che, AnuM vizada varNana pahelA bhAgamAM karAI gayuM che. rAjagRhInagarInA guNazila caityamAM samavasaraNastha bhagavaMte kahyuM ke he gautama! prANAtipAta eTale ke bIjA nA prANanuM hanana karavuM pApa ja che, tathA dharma, saMpradAya ke maMtroccAraNa vaDe paNa karAte prANAtipAta keIpaNa kALe dharma hotuM nathI. A pramANe mRSAvAdAdi pApa mATe paNa samajavuM. jIve zuM svayaMkRta dukhene bhegave che? gautamasvAmInA pUchavAthI prabhue kahyuM ke he gautama! jIva mAtra svayaM karelA duHkhane ja bhegave che, paraMtu parakRta
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 muM : uddezaka-4 405 duHkhAne nathI bhAgavatA, yAvat vaimAnika sudhInA daMDakomAM A pramANe jANavu. jIvA peAtAnI karelI vedanAne ja bhAgavanArA che. temAM ka kAraNa che ane duHkha vedanA kArya che eTale kA mAM kAraNane upacAra karavAthI karmonA kartA ane bheAktA AtmA svaya che, bIjA jIvanA karelA karyAM bIjAne koI kALe bhAgavavA paDatA nathI. A hakIkata ApaNe mahAvIrasvAmInI vANIthI jANI rahyAM chIe. ,, pArakAnA karelA karmAM Dhi A jIvane bhAgavavA paDe te kRtanAza ane akRtAbhyAgama nAmanA doSo lAgu paDyA vinA rahevAnA nathI. jemake je jIvAtmAe karyAM karyAM che te di tene bhAgavavA na paDe te 'kRtanAza'eTale ke karelA karmAMne bhegavyA vinAnI sthiti ubhI thaze paraMtu AvuM i anatu nathI ke-bhogavyA vinA karyAM nAza pAme tathA je jIve pApA karyAM nathI chatAM paNa khIjAnA karyAM bhAgavavAM jatAM akRtAbhyAgama ' doSa lAgu paDaze je sathA aniSTa che ane koine paNa mAnya nathI. mATe bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke 6 : jIvamAtra peAtAnA ja kamAM bhAgavI rahyo che. 66 zataka 17 ne uddezA cothA pUrNa, &
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 muM : uddezaka-5 izAnendranI sudharmA sabhA *cAM sthAne AvI ? javAbamAM pharamAvyu' ke, jammudvIpanA merU parvatanI uttara dizAe ratnaprabhA pRthvInA bhU bhAgathI u` candra-sUryagraha-nakSatra tArAonA vimAnAthI aneka lAkhA yAjana dara izAna kalpa che, je pUrva ane pazcima sudhI lAkhe ane uttara dakSiNa sudhI paheALA che. jemAM 28 lAkha vimAna che. vacce akAvata'saka, sphaTikAvata'saka, ratnAvata...saka, tarUpAvata'saka, A cArenI vacce izAnAvata'saka nAme mahAvimAna che. A indranI sthiti e sAgaropamathI kAMIka vadhAre che, bAkInuM badhu varNana khIjA bhAgamAM carcAyuM che. zataka 17 nA uddeze pAMcame pUrNa ma Wan zataka 17 muM : uddezaka-6 pRthvIkAyake devalokamAM pRthvIkAyaka rUpe utpanna thAya che? he prabho ! ratnaprabhA narakImAM rahelA pRthvIkAyanA jIvA mAraNAMtika samudghAta karIne saudharma devalAkamAM pRthvIkAya tarIke jyAre utpanna thAya che tyAre teo pahelA utpanna thAya
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 muM : uddezaka-7 407 ane pachIthI AhAra kare ? athavA pahelA AhAra kare ane pachIthI utpanna thAya? javAbamAM bhagavAne kahyuM ke huM gautama ! pRthvIkAyika jIveAne vedanA, kaSAya, ane mAraNAMtika ema traNa samudghAta hAya che jemAMthI chellA samuddhAta dezathI tathA sa`thI thAya che. jyAre sathI eTale ke daDAnI jema pUnA zarIrane sava thA choDI de che tyAre pahelA saudhama devalAkamAM pRthvIkAyika rUpe utpanna thAya che ane pachIthI AhAra kare che. paraMtu dezathI samuddhAta kare tyAre iyaLagatithI samudlAta karatA kaMIka pradezA pahelAnAM zarIramAM rahI jAya che mATe tyAM ja AhAra karIne pachI devalAkamAM pRthvIkAyika rUpe utpanna thAya che. Aja pramANe izAna devalAkamAM yAvat anuttara vimAnamAM ane chevaTe iSat prAgbArA pRthvImAM paNa jANavuM. sAtheAsAtha khIjI pRthvIthI sAtamI pRthvInA pRthvIkAyaka jIvA mATe paNa jANavuM'. zataka 17 nA uddezo chaThTho pUrNa. Wan zataka 17muM : uddezaka-7 bhagava Mte kahyuM ke, saudhama kalpanA yAvat siddhazilAnA pRthvIkAyaka jIvA maraNa samudghAtathI chaThThA uddezAnI jema ratnaprabhAthI sAtamI pRthvI sudhI utpanna thAya che. zataka 17nA uddeza sAtame pU
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka' 17muM : uddezaka-8-9-10-11 upara pramANe ja apakAyika jIvA ane vAyukAyika jIva prathama pRthvIthI samavahana thaine devalAkamAM utpanna thAya che. ane devalAkanA te baMne jIvA yAvat sAtamImAM apakAya tathA vAyukAya tarIke kramazaH utpanna thAya che. zataka17nA uddezA ArDa-navagdaza-agyAra pUrNa 5 zataka 17 mu : uddezaka-12 ekendriya jIvA samAna AhAravALA, AyuSyavALA tema sAthe utpanna thanArA nathI, zeSa prathama zatakanA bIjA uddezAnI jema samajavuM. teo kRSNa-nIla-kApAta ane tejolezyAvALA hAya che, temAM paNa sAthI thADA tejolezyAvALA anaMta guNA vadhAre kApAta lezyAvALA, tenAthI vizeSAdhika nIla lezyAvALA ane tenAthI vizeSAdhika kRSNalezyAvALA jIvA hAya che. zataka 17 nA uddezeA bAramA pU Wan zataka 17: uddezaka 13-14-15-16-17 soLamAM zatakanI jema nAgakumAra, supa kumAra, vidyutkramAra, vAyukumAra ane agnikumAreAnA AhAra ane Rddhi mATe che. zataka 17nA uddezeA tera-cauda-padara-sALa-sattara pU
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 17 muM uddezaka-13 thI 17 408 samApti vacana " zAstravizArada, jainAcArya, 17mAM zatakanA 17 uddezAnI saMkhyA pramANe 17 prakAre saMyama pALanArA sva. 1008 zrI vijayadharmasUrIzvarajI ma. (kAzIvALA)nA ziSyaratna, zAsanadIpaka, sva. munirAja zrI vidyAvijayajI ma.nA ziSya, nyAyavyAkaraNa-kAvya-tIrtha paMnyAsapada vibhUSita-gaNivarya zrI pUNunandavijaye (kumAra zramaNa) pitAnA matijJAnanA vikAsArthe zrutAnanA lAbhArthe, bhavabhavAMtaramAM paNa zrutajJAnanA-saMskAranA udayakALanA prAyathe, dvAdazAMgImAM sarvazreSTha, vyAkhyAprajJaptibhagavatI sUtranA mULapATha, TIkApAThanA AdhAre, sAmAnya bALa janA kalyANArthe sattara uddeza sAthenuM sattaramuM zataka samApta karyuM. " zubhaM bhUyAt sarveSAM jIvAnAma sarve jIvA jainatva prApnuyuH" zataka 17 muM pUrNa
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM prArabhyate : A zatakamAM nIce lakhyA pramANe 10 uddeza che. (1) jI pitAnA svabhAve prathama che ke aprathama? (2) vizAkhA nagarImAM bhagavAna samesaryA bIje uddeze (3) mAkaMdIputra aNagAranA prazno saMbaMdhI trIje udeze (4) prANAtipAtAdine the uddeze (5) asurakumAranI vaktavyatA (6) geLa AdinA varNAdi saMbaMdhI praznottara (7) yakSAvezathI kevaLajJAnI zuM asatya bole? (8) aNagAranI kriyA mATenA praznottare (9) bhavidravya nairayikAdi (10) somila vipranA praznottaro 1. namratApUrvaka samavasaraNamAM AvavuM. 2. pUchelA praznonA devAdhideve ApelA javAba. 3. AhaMta dharma svIkAryA pachI mahAvIra svAmIe vizALa ane vistRta Apela deza viratine upadeza. zataka 18muM : uddezaka-1 jIva mAtra prathama che? aprathama che rAjagRhI nagarImAM bhagavAna padhAryA che. prasanna thayelI janatA pita pitAnA gharethI nIkaLI samavasaraNamAM AvIne
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-1 411 bhagavaMtane vaMdanA-paryuM pAsanA kare che, dharmopadeza sAMbhaLe che ane pitA potAnA ghare jAya che. tyAra pachI vinayAvanata gautama svAmI paramAtmAne vaMdana namana karIne pUche che ke he prabhe ! pitAnA jIvatvanI apekSAe jIva prathama ke aprathama che? bahuvacanane Azraya karI jI prathama ke aprathama che? siddhane jIva ke jene Azraya karI prazna karyo ke teo prathama che ke aprathama? praznane Azaya A pramANe che. bhavabhavAMtaramAM aneka bhave karyA pachI paNa jIva prathama che ke aprathama? arthAt jenI utpati hoya tenI apekSAe te dravya prathama hoya che ane jenI utpati na hoya te apekSAe aprathama kahevAya che. jIva koI kALe koInAthI utpAdyana hovAnA kAraNe prathama nathI, paraMtu anAdikALathI anaMtakALa sudhI anutpAgha hovAthI aprathama che. A kAraNe bhagavaMte kahyuM ke he gautama! jIva ane jI haMmezAne mATe aprathama che. anaMtAnaMta jIvomAMthI kaye jIva kenAthI prathama janmyo? A prazna sarvathA asthAne che, kemake jIvatva sadaiva ajanmA hovAthI saMsAravatI badhAe anAdikALathI che. A mATe teo aprathama che. AnI vizeSa vaktavyatAo, 14 dvAre vaDe karavAmAM AvI che, te A pramANe jIva, anAhAraka, bhavasiddhika, saMjJI, vezyA, daSTi, saMyata, kaSAya, jJAna, vega, upayoga, veda, zarIra ane aparyApti . siddhanA jIva prathama che kemake siddhatvapada keI kALe paNa prApta na hatuM tethI teo prathama che paNa aprathama nathI. | anAhAraka -ahIM AhAra vinAnA jIve anAhAraka
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 samajavA, je siddha ane vigraha gati prAptanA jIve hoya che. temAM paNa siddhanA jI-anAhArakanI apekSAe prathama che, kemake AvuM anAhArakatva temane prathama ja prApta thayuM che jyAre vigrahagati samApannaka jIve anaMtavAra kareluM hovAthI te apekSAe te aprathama che. bhavasiddhika :-anAdikALathI ja bhavasiddhika ja hovAthI aprathama che. abhavasiddhiko mATe paNa jANavuM. - saMjJIdvAra -vikalendriyane choDIne nArakathI vaimAnika sudhInA cha saMjJIpaNAne laI aprathama eTalA mATe che ke pUrvabhAmAM anaMtIvAra saMjJitva meLavI cUkyAM che. ekalendriya tathA vikalendriyone saMjJitvane abhAva che. tevI rIte asaMsI jIva ane jIve paNa aprathama che kemake A bhAva paNa anaMtIvAra prApta thayele che. - asaMzadvAramAM nairayikathI laI vyaMtara sudhInA saMsI jIve paNa asaMjJI bhAve prathama che. A vAta bhUtapUrva nyAyathI jANavI kemake asaMsI chane utpAda vyaMtara sudhInA saMjJI jImAM paNa thAya che. pRthvI AdinA asaMjJI jene asaMjJI bhAvathI aprathama che. jyAre siddhanA ja prathama che kema ke A bhAva temane prathama ja prApta karyo che. salezya-jIva ane jIve AhArakanI jema aprathama jANavA. siddho alezyAbhAvathI prathama che. samyagdaSTi-A bhAva vaDe jIva prathama ane aprathama paNa hoya che. anAdi mithyAdaSTi jIva jyAre prathamavAra samyaktva
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-1 413 prApta kare te apekSAe prathama jANavuM. ane vamana karAyeluM samyakatva bIjI vAra prApta kare te apekSAe aprathama jANavuM. ekendriyene cheDI vaimAnika jI sudhI A vAta jANavI. kema ke temane samyakatva nathI. vikalendriyane sAsvAda guNaThThANunI apekSAe aparyAptAvasthAmAM samyaktva thAya che. A kAraNe sUtramAM ekendriyone choDyA che. zeSa jIve baMne che. siddha -samyagdaSTibhAvathI prathama che kema ke siddhatva sahacaritra samyagdarzana, mokSagamana prathama prApta thAya che. saMyatakAra-eka ane bahuvacanane Azraya karI kadAca prathama ane aprathama paNa hoya che. bIjA aneka jInI apekSAe eka jIva prathama ane aprathama hoya che. asaMyata jIva aprathama che. A pramANe saMyatAsaMyata paMcendriya tiryaMca ane manuSya eka ane bahuvacananI dRSTie prathama ane aprathama hoya che. prathamavAra dezaviratinI apekSAe prathama ane bhavabhramaNamAM aprathama hoya che. eTale ke A bhavathI pahelA paNa jIve dezavirati prApta karelI che. kaSAyadvAra -anAdi kALathI jIva kaSAyI hovAthI aprathama che. jyAre akaSAyI jIva yathAkhyAta cAritranI prathama prAptimAM prathama che ane bIjIvAra yathAAta cAritranI apekSAe aprathama che. siddhanA jIve prathama che.
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 jJAnadvAra :-samyagdaSTinI jema jJAnI paNa prathama ane aprathama che; kevaLajJAnI kevaLajJAnanI apekSAe prathama che. zeSa jIvA jJAnanI prathama prAptinI apekSAe prathama ane punaH prAptinA kAraNe aprathama che. 414 sayeAgI jIvA aprathama che ane ayAgI prathama che. savedI jIvA paNa aprathama che ane avenrI prathama jANavA. sazarIra jIvA paNa aprathama che. paryAptA ane aparyAptA paNa aprathama jANavA. ane upayeAgavALA jIvA aprathama che. carameAcarama mATenI vaktavyatA carama eTale jenA sadA aMta thAya te ane acaramanA aMta thatA nathI. jIva mAtra peAtAnA 'jIvava'nI apekSAe nAza pAmate nathI mATe te acarama che. siddhAtmA paNa acarama che. nAraka kadAca narakagatimAMthI nIkaLIne meAkSamAM jAya te apekSAe carama arthAt pharIthI tene narakamAM javAnuM nathI ane khIjA badhA nArA acarama che. yAvat vaimAnika sudhInA daMDakA jANI levA. AhArakapadamAM kadAca bIjA samaye meAkSamAM jAya tethI te carama, zeSa acarama.
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM: uddezaka-1 415 siddhazilAmAM javAthI jIvanuM bhavyatva nAza pAme che mATe bhavasiddhika carama che, abhaya siddhika acarama che. saMjJI ane asaMjJIne AhArakanI jema jANavA. lezyAvALAone paNa AhArakanI jema jANavA. samyagdaSTi dvAramAM jANavAnuM ke samyaphavathI patana pAmyA pachI paNa pharIthI samyaktva meLavaze te apekSAe acarama, ane siddha samyagdarzanathI paDatA nathI mATe carama che. AvA samyagdaSTi nArakane paNa pharIthI samyakatva pAmavAnuM nathI te apekSAe carama, zeSa acarama. mithyASTione AhArakanI jema jANavA eTale ke nirvANa pAmaze te mithyASTi paNe carama, zeSa acarama. mithyASTi nArake pharIthI mithyAtva sahita narakatva pAme nahI te apekSAe carama, zeSa acarama. jeo pharIthI saMta banatA nathI te apekSAe acarama che. asayaM tene AhArakanI jema jANavA. sakaSAyI jIve paNa AhArakanI jema je nivAI pAmaze te carama che jJAnI samyagdaSTinI jema. - 100 hA zataka 18ne udeze pahele pUrNae Hananananananana
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-2 kArtika zeThanuM kathAnaka vizAkhA nAmanI nagarImAM "bahu putrika" nAme caitya hatuM. tyAM eka divase bhagavAna mahAvIrasvAmI padhAryA ane deva nimIta samavasaraNamAM birAjamAna thayAM. parSadA AvI, dharmopadeza thaye. te samaye hAthamAM vaja dhAraNa karelA, pahelA devalekanA zakendra bhagavAnanA samavasaraNamAM AvI vandana-namana karIne 32 prakArane nATya vidhi batAvya, sAthe Abhigika de paNa hatAM. nATya vidhine samApta karI Indra pitAnA vimAnamAM besIne jyAMthI AvyAM hatAM tyAM pAchA jatAM rahyAM. gautamasvAmIe pUchayuM ke he prabhe! A Indra mahArAja koNa hatAM? Indrapada kevI rIte meLavyuM? temanI ATalI moTI RddhinI pAchaLa zuM kAraNa che? zrAvaka dharmI ke hoya? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! hastinApura nagaramAM kArtika nAme dhanADhya zeTha hatuM. jene vyApAra, rojagAra mAna-marataba ghaNe hato yAvat te zeTha keInAthI paNa gAM na jAya eTale bIjA dharmavALA ke saMpradAyavALAothI parAbhava na pAme te hate. vizeSamAM badhAe vyApArIomAM kArtika zeTha agresara hate yAvat saumAM temanuM Asana pahelA hatuM. te pite pitAnI zrImaMtAInA mAlika nahI paNa TrasTI hatAM.
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-2 417 mAlika ane TrasTamAM eTale ja taphAvata che ke mAlika pitAnI zrImaMtAIne upayoga pitAnI gRhasthAzramIne zaNagAravAnA ane potAnA jAtabhAI AdinI garIbAInI paravA karyA vinA pote ekale ja karanAro hoya che. vyavahAra-Ijajata-baDAI ke potAnA putra-putrIo zIghratAthI paraNI jAya teTalA mATe 15-20 hajAra rUpIA khacIne paNa samAja pAsethI mAnasanmAna ane saMghavI tarIkenI "mALA'nuM paridhAna paNa pitAnA svArthanI khAtara karI zakatuM hoya che. AvA prakArane zrImaMta dravya dayAne mAlika banI zake paNa bhAvadayALu hete nathI, e bhAIsAba je kAMI karaze, telaze, levaDa devaDa karaze Adi kiyAe potAnA svArtha pUratI ja karaze. pitAnA nakakI karelA svArthanI lakSmaNa rekhAne ullaMdhI zakatA nathI. jyAre pUrva puNyanA udayathI meLavelI zrImaMtAI upara TrasTIpaNAne haka rAkhanAro bhAgyazALI zrImaMta sauthI pahelA pitAnI zrImaMtAIne upaga keIpaNa jAtanA svArtha rAkhyA vinA ke badalAnI cAhanA vinA pitAnA jAtibhAIonA, karenA, munImenA ke kheDUtanA lAbhArthe karaze. AvA bhAgyazALIo kIrtidAna karatAM guptadAnamAM zraddhA rAkhanArA hoya che. potAnA jAti tathA svAmI bhAIone mATe makAna bAMdhI denArA hoya che. kArtika zeTha pitAnI lakSmIne TrasTI hovAthI tenuM varNana bhagavatI sUtramAM nIce pramANe akSarazaH teMdhAyeluM che. " jAma TDhamA jiyanagama eTale vaNika samAjamAM kArtika zeThanuM Asana sauthI mokhare paDatuM hatuM. zA mATe? 'NegamaTThasahassassa bahusu kajjesu ya kAraNesu ya koDabesuya evaM jahA rAyappaseNa ijje citte - jAva cakkhubhUe'
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahu bhA. 3 eTale ke eka hajAra AThe viSNukAnA ghaNAM kAryAMmAM, kAraNAmAM ane kuTubamAM te kAtika zeTha huMmezA sAvadhAna thaIne temanuM bharaNa-poSaNa karatA hatA. teo mAnatA hatA ke, kevaLa dhathI khIjAonA sahAyaka thavA karatA peAtAnI pAse rahelA dhanathI peAtAnA aMgata sagA saMbaMdhIenA kAryoMmAM tathA munImAnA tathA nAkara AdinA kAryoMmAM saunu gAsthya jIvana je rIte susa'cAlita, surakSita rahe te pramANe saunA mATe sahAyaka hatAM. 418 66 sUtrakAra sudharmAsvAmI pAte rAyapaseNI sUtramAM AvelA citra sArathI pramANe kArtika zeThanu jIvana jANavA mATe bhalA maNa kare che. te A pramANe " rAjyanA hita mATenI citAmAM, parastrI jevA jaghanya pApAne rokavAmAM, bALahatyA ke gahatyA jevA halakA prakAranA pApamArgone aTakAvavAmAM tathA peAtAnA sagA saMbaMdhIthI AcarelA leAka viruddha kriyAenA prAyazcita vagerenI zuddhimAM te kArtika zeDa meghI hatA" meghInA artha A pramANe che; dhAnyanA khalAmAM eka thAMbhalA khADavAmAM Ave che, tene meghI kahe che, pachI baLadone te thAMbhale bAMdhavAmAM Ave che ane cAre bAjunA anAjane tee masaLe che, eTale ke A badhI kriyAmAM meghI jema mukhya hAya che tevI rIte kArtika zeTha paNa saumAM mukhI hAvAthI samAja-deza-dha-kuTuMba AdinA zubhAzubha kAryAmAM mukhI hatA. pramANabhUta hatA ane saunA kAryAM karIne ja zeTha japatA hatA. A pramANe jIvana jIvatA zeTha saune mATe priya hatA, zramaNAnA upAsaka hatA, yAvat jIvajIvAditatvAnA sArA jANakAra hatA ane tapaH ka vaDe peAtAnA AtmAne bhAvita karatA hateA.
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM uddezaka-2 1 419 munisuvrata svAmI tIrthaMkaranuM AvAgamana te kALe te samaye vazamAM munisuvrata svAmI tIrthakara caturvidha saMgha sAthe grAmAnugrAma vihAra karatAM hastinApuranA sahasAmravana udyAnamAM padhAryA. devAdhideva paramAtmAnuM Agamana sAMbhaLIne parSadA pitA potAnA gharethI nIkaLIne samavasaraNa tarapha AvI. te samaye kArtika zeTha paNa snAna karI, amulya vaccenuM tathA AbhUSaNanuM paridhAna karIne samavasaraNa tarapha AvavAne mATe gharethI bahAra nikaLe. hastinApuranA madhya bhAgamAM thaIne te vanamAM AvyuM ane traNa pradakSiNuM karI mana-vacana-kAyA vaDe parya pAsanA karate thegAsane beTho. tyAra pachI bhagavaMte saMsAra vimuktinI pApa pradarzana, vairAgya vardhanI, dharmadezanA ApI. je sAMbhaLIne haSTatuSTa thayelA kArtika zeThe bhagavaMtane kahyuM ke he prabhe ! ApazrInuM nitha pravacana satya svarUpa che, mane rUmyuM che. mATe eka hajAra ATha vaNikone pUchIne tathA gRhasthAzramane bhAra putrAdine seMpIne ApazrInA cara. mAM dIkSA levAnI bhAvanAvALo thayo chuM. bhagavate kahyuM ke dharmanA kAryamAM vilaMba karazo nahIM. te pachI te zeThane bhagavaMte A pramANe kahyuM tyAre rAjI tha, cittamAM AnaMda pAme, prItimanavALo thaye ane bhagavaMtane pharI pharIthI vaMdana kare che, namana kare che, ane vaMdana namana karIne bhagavaMta pAsethI sahassAmravanamAM AvyuM. tyAMthI paNa bahAra AvIne hastinApura nagaramAM jyAM pitAnuM makAna hatuM tyAM Avyo ane badhAe vaNikane belAvIne kahyuM ke he devAnupriye ! arihaMta paramAtmAnI vANI sAMbhaLIne, vairAgya
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahe bhA. 3 vAsita thayelA evA huM pratrayA dharma svIkAravAnI icchAvALA thayA chuM. te| tame badhA zu' karavA dhArA che? kayA vyavasAya karazeA ? tamArI aMtagata IcchA zuM che? ane tamArAmAM zu zakti che? sArAMza ke mArI dIkSA thai gayA pachI tame zuM karaze ? zeThajInI vAta sAMbhaLIne teoe javAba ApatA kahyuM ke ame paNa A saMsArathI udvigna thayA chIe mATe tamArI sAthe dIkSA grahaNa karIzu. tyAre rAjI thayelA zeThe kahyuM ke jo Ama che te tame ghare jAe ane peAta peAtAnA putrAne gharabAra soMpIne bahu ja ADaMbara sAthe mAre tyAM AvA jethI ApaNe badhA bhegA maLIne ahita pAse jaI dIkSita thaie. viNako pAta peAtAne ghare jaI, vyavahAra sabaMdhInu` kA` patAvIne bahu ja ADaMbara sAthe te badhA kArtika zeTha pAse AvyA ane badhAe meTI Rddhi samRddhipUrvaka jaya jayakAra khelAvatA munisuvratasvAmI pAse AvyA. vandana namana karI A pramANe kahyuM ke he prabho ! 66 janma-jarA ane mRtyunA bhayaMkara rogothI AkhAe saMsAra vyApta che, cAre taraphathI kAma-krodha-mAna-mAyA ane leAbha jIva mAtrane satAvI rahyAM che, mATe ame ekAMte duHkharUpa sa'sArane tilAMjalI ApIne ApaNAM caraNAmAM dIkSita thavA mAMgIe chIe. " tyArapachI bhagavate saune dIkSA ApI ane dharmAMpadeza ApatAM bhagavate kahyuM ke huM devAnupriyA ! tame AjathI saMyamadharmI banyA che. mATe sattara prakAranA saMyamane surakSita rAkhavA mATe-upayegavaMta rahejo. AjathI tame muni che. mATe maunadhane saMyamanuM maulika kAraNu samajI temAM masta rahejo ane saMsAramA rahelA chakAya jIvAnI rakSA eja
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM uddezaka-2 421 tamAre dharma banajo. aSTa pravacana mAtA e ja saMyamane utpanna karanArI che mATe tenAM jatanamAM hamezAM jAgRta raheje. nava brahmacaryanuM bakhtara, samyajJAnanI talavAra, cAritra DhAla, pratye bedhyAna koI kALe banaze nahI. ane upagapUrvaka raheje, bhagavaMtanI A pramANenI tathyavANI sAMbhaLIne te badhA munio saMyamamAM sthira thayAM. kArtika zeTha (muni) aSTa pravacana mAtAnA pAlanamAM, brahmacaryanI nava vADamAM sthira thayA ane sthavire pAsethI sAmAyikathI laI yAvat cauda pUrvanA jJAtA banyA. tathA chaThTha-aThThama-cAra-daza AdinI tapazcaryAthI bhAvita thaIne bAra varSa sudhI saMyama pALIne eka mahinAnI saMlekhanA karI 60 bhaktonuM anazana karyuM ane kALa karI saudharma kalpamAM saudharma vitaM saka-vimAnamAM-upapAta sabhAmAM-indra tarIke janmyA che, jyAM be sAgaropamanI sthiti che. hA zataka 18 ne uddeza bIje pUrNa.
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-3 mAnaMdIputra aNagAranA prazno - papAtika sUtramAM varNavelI caMpAnagarInI upamAne dhAraNa karatI rAjagRhI nAme nagarI hatI, guNazilaka nAme caityodyAna hatuM. bhagavAna mahAvIra svAmI te nagarImAM padhAryA. samavasaraNanI racanA thaI, parSadA AvI, dharmopadeza thaye. te kALe te samaye zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmInA mAnaMdIputra aNagAra hatAM, je svabhAvathI bhadrapariNamI, upazAMta, krodha-mAna-mAyA ane lebhane pAtaLA karanArA, mArdava tathA Arjava guNane AtmasAt karanArA, gurUnI AjJA pramANe saMyamadharmane pALanArA, tathA vinaya-vivekapUrvakanI parya pAsanA karanArA hatAM. eka divase IryAsamitinA saMzodhanapUrvaka, bhASAsamitine surakSita rAkhatA te munie samavasaraNamAM AvIne vaMdana-namanapUrvaka pUchyuM ke - sthAvara cho manuSya avatAra meLavIne mokSamAM jAya ? he prabhu! pRthvIkAyika, aprakAyika ane vanaspatikAyika jIve kApelesthAmAM rahyA chatAM, tyAMthI maraNa pAmIne sIdhe sIdhA zuM manuSya avatArane pAmI zake che? zuddha samyaktva meLavI zake che? aMte ghAti karmone nAza karI kevaLajJAna meLavI mokSamAM janArA thaI zake che? sArAMza ke kApatalezyAvALA pRthvIkAyika jI niraMtara manuSya avatAramAM AvIne
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-3 423 yAvat nirvANu pAmI zake? A pramANe akAyika ane vanaspatikAyikA mATe paNa prazno samajI levA. javAbamAM carAcara saMsAranA jIvamAtra pratye sarvathA niSpakSa, yathA vAdI bhagavate kahyuM ke, 'mAkadIputra aNagAra ! te jIvA mAnavabhava svIkArIne badhA karmone kSaya karI nirvANu pAme che. kRSNalezyAvALA paNa traNe prakAranA jIvA manuSya avatAramAM AvIne mokSa meLavavA bhAgyazALI khanI zake che. jyAre agnikAyika ane vAyukAyika jIvA tyAMthI marIne sIdhe sIdhA manuSya avatAra meLavavAne ceAgya banatA nathI. daMDaka prakaraNanI gAthAmAM paNa kahevAyu che ke manuSya gatine mATe cAra gatie sarvathA ughADI che. jyAre agnikAya ane vAyukAyiko manuSyabhava meLavI zakatA nathI. > bhagavaMta pAsethI upara pramANenA khulAsA meLavyA pachI khuzakhuza thayelA mArkadIputra muni, je sthaLe khIjA munirAnta birAjamAna hatAM tyAM gayA ane bhagavAne ApelA javAba kahI saMbhaLAvyeA, paraMtu bhagavaMtanA zrImukhethI pratyeka praznonA uttara sAMbhaLavAnI zraddhAvALA munie mAkadIputra muninI vAtane sAcI nahIM mAnatA tee paramAtmA pAse AvyA ane pUchyuM ke he prabho ! je vAta mAka'dIputra munie kahI che te zu sAcI che? AvuM banI zake che? bhagavaMte kahyuM ke huM munie ! mAka'dIputra muninI vAta sAcI che. tyAra pachI te badhA zramaNo mAkaDhIputra muni pAse Ave che ane savinaya kSamA mAMge che. camakamanI vaktavyatA tyAra pachI te mAka dIputra muni utthAna zakti vaDe ubhA
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 424 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 thayA ane mahAvIra prabhune vaMdana-namana karIne A pramANe pUchayuM ke he prabhe! bhAvitAtmA kevaLI pitAnAM jIvanamAM zeSa rahelA vedanIya-getra ane nAma karmane vedI rahyAM che eTale ke bAMdhelA karmonA rasane anubhava karI rahyAM che tyAra pachI pradeza ane vipAkanI Atma pradezathI nirjarA thAya che. A pramANe traNe aghAti karmonI vedanA ane nirjarA thayA pachI pitAnA zeSa rahelA AyuSya karmanA chellA kSaNa sudhI pahoMcIne audArikAdi zarIrene chellI tilAMjalI daI rahyAM che te zuM? te AyuSya karmanA chellA samayamAM vedana karAtAM karmane "carama kahevAya? ane pUrvanA traNe karmonuM vedana karAtAM te karmo sUkSama hevAthI sUkSmalekane avagAhita karIne rahyA che? bhagavaMte "hAmAM javAba Ape che. ahIM prazna ane uttara eka ja samAna hovAthI prazna pite ja uttara rUpe che. niratizaya chadmastha be munionI nirjarAne jANe che? tyAra pachI mAkaMdIputra munie bhagavaMtane niratizaya chasthane mATe pUchyuM che ane sUtrakAre prajJApanA sUtranA 15mAM padanA Indriya uddezAmAM je pramANe kahyuM che te pramANe jANuM levAnI bhalAmaNa karI che. sArAMza ke be munionA nirjarAnA pagalemAM rahelA bhedane niratizaya chastha jANu nathI paraMtu je viziSTa avadhijJAnI che te nirja rAnA bhedane jANe che-jue che. demAM paNa viziSTa avadhijJAnI deva te bhedane jANe che paNa sAdhAraNa deve jANatA nathI. jyAre sAte
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muMH uddezaka-3 425 narakanA nArake, daza bhavanapatio, pAMca sthAvare, vikalendri, paMcendriya tiryo vagere nirjarAnA sUma pudgalene jANatA nathI, dekhatA nathI. baMdha mATenI vaktavyatA : mAkaMdIputra muninA pUchavAthI bhagavaMte kahyuM ke, "baMdhanA be prakAra che." (1) dravyabaMdha ane (2) bhAvabaMdha. snehapAza AdithI athavA dravyono anya baMdha thAya te dravyabaMdhanA prayoga ane vizvasArUpe be bheda jANavA. deraDI AdinA prayogathI je baMdha thAya tene pragabaMdha kahevAya che ane svAbhAvikarUpe vAdaLA AdinA baMdhane visasAbaMdha kahyo che. temAMthI vizvasAnA sAdika ane anAdika be bheda che. vAdaLA Adine sAdikabaMdha che ane dharmAstikAyAdine parasparane baMdha anAdine che. pragabaMdha paNa zithila ane gADharUpe be prakAra che. bhAvabaMdhanA be prakAra che. mULa prakRtibaMdha ane bIje uttara prakRtibaMdha. mithyAtvAdinA kAraNe jIva sAthe je karmono baMdha thAya che te bhAvabaMdha kahevAya che. nArakethI yAvata vaimAnika sudhInA daMDakamAM baMne baMdha jANavA. mULa ane uttarakarma prakRtionuM jJAna karmagranthAdithI jANI levuM. pApa karmomAM bhedanI vaktavyatA : mAnaMdIputra munie pUchyuM ke he prabha! jIve bAMdhelA,
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 vartamAnamAM baMdhAtA ane bhaviSyakALamAM baMdhAze te traNe kALonA karmomAM zuM bhinnatA che? paramAtmAe "hA"mAM javAba ApatA kahyuM ke jema keI mANasa dhanuSyane hAthamAM le che, bANa tenA para mUke che, derI kAna sudhI kheMce che ane upara joIne bANa pheke che, have AkAza tarapha jatAM te bANanI pahelA samayanI kriyAmAM je bheda che tenA karatAM bIjA samayamAM yAvat chellA samayanI kriyAmAM pheraphAra spaSTa dekhAya che, tevI rIte jInA pratisamayanA adhyavasAye bhinna bhinna hovAthI temanAM pApakarmo paNa bhinna bhinna hoya te svAbhAvika che. nArakenI AhAra vaktavyatA : - pUchAyelA praznanA javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke nAraka che je pudgalene AhAra mATe svIkAre che, temAMthI asaMkhyAta bhAgarUpe temane AhAra kare che ane anaMta bhAgarUpa pudgalene cheDI de che. sArAMza ke grahaNa karelA badhA pudgalene AhAra karI zakatA nathI. vaimAnika deva paNa grahaNa karAyelA pudgalemAMthI asaM. khAtamAM bhAga grahaNa kare che ane anaMtame bhAga cheDI che. zataka 18 no uddezo trIje pUrNa. pha skawwwwwww
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-4 jIvanA paribhegamAM zuM zuM Ave? rAjagRhI nagarImAM gautamasvAmIe pUchayuM ke, he prabhe! (1) prANAtipAta, mRSAvAda yAvat mithyAtvazalya. (2) prANAtipAta viramaNa yAvat mithyAdarzanazalya viramaNa. (3) pRthvIkAyika ja yAvat vanaspatikAyika che. (4) dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya. (5) siddhanA jI. (6) paramANu pudgala. (7) zailezi prApta aNagAra. (8) vikalendriya che. upara pramANenA ATha saMkhyAmAM je jIvarUpa che, ajIvarUpa che, te te badhAe zuM jIvanA paribhegamAM Ave che? eTale ke A badhAne paribhega jIvAtmA karI zake che? javAbamAM bhegavaMte kahyuM ke he gautama! temAMnA keTalAka jIvanA paribhegamAM Ave che ane keTalAka nathI AvatA. kAraNa ApatAM kahyuM ke prANAtipAtAdi yAvat mithyAtvazalya viramaNa tane jIvanA zuddha svabhAvarUpa hevAthI cAritramohanIya karmodayanA kAraNabhUta ke kAryabhUta nathI. A kAraNe keIpaNa jIvana paribhegamAM AvatA nathI. dharmAstikAyAdi traNe to sarvathA amUrta hevAthI, pudgala paramANu sUkSma hovAthI keInA pari bhegamAM AvI zake tema nathI. tathA zazi prApta aNagAra
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ane siddha jIva te samaye koine paNa upadeza dvArA preraNAdi karatA na heAvAthI paribhAgya nathI mATe jIvanA paribhAgamAM AvatAM nathI. jyAre prANAtipAta, mRSAvAda yAvat mithyAtvazalya javanA azuddha svabhAvarUpa heAvAthI, je samaye kAI paNa jIva prANAtipAta, mRSAvAda yAvat mithyAtvazalyAdi aDhAre pApAnu sevana kare che tyAre te jIvane cAritramehanIya ka`nA uddaya hAya che. A kAraNe prANAtipAtAdi jIvanA paribhAgamAM Ave che. janaka ane janma sthAne rahela bhavabhavAMtaranA karelA cAritramehanIya kama nA kAraNe jIvA hiMsA, DaeN, cArI, parastrIgamana, parigrahanI mAyA, krodhAdi kaSAyeA rAga, dveSa, paizunya, paraparivAda, abhyAkhyAna, mAyA mRSAvAdAdi pApA kare che ane te pApA karavAthI jIva pharI pharIne cAritra meAhanIya kane upArjana kare che. mATe prANAtipAtAdi jIvanA paribhAgamAM Ave che. sthAvara jIvAnA paribhega savathA sau koIne spaSTa che. jemake rahevAne mATe hATa-havelI, mATalA, patthara, hIrA, suvaNu, cAMdI, tAMbA-pIttaLa Adi je kAmamAM Ave che te ane bIjA paNa asaMkhya padArthA pRthvIkAyika jIvAnA kalevara che. kuvA-vAvaDI-naLa ke varSAdi Adi dvArA akAyika jIvAnA pirabhAga thAya che. je vaDe snAna, rasAI, kapaDA dhovA, makAna dhovA, vAsaNa mAMjavA Adi kriyAmAM te jIvAnA pirAga jIva mAtra karI rahyo che. cUlA, sagaDI, prAImasa ke gesa AdithI utpAdita agnikAyika jIvAnA pirabhAga spaSTa che.
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM uddezaka-4 429 | vijaLI, paMkhA, hAthanA paMkhA ke rUmAlavaDe vAyukAyika jene paribhoga thAya che. ghauM, caNA, bAjarI, makAI, maga, maTha, caNA, cavalA, cokhA, bhAjIpAle, zAka, phuTa Adi tathA rahevA mATenA makAnamAM bArI-bAraNuM tathA khurazI-Tebala-saphA, pATa-pATalA Adi ane paheravA mATe sutarAu kapaDA mAtramAM vanaspatikAyika jIne pariga keInAthI paNa nakArI zakAya tema nathI. paheravAnA kapaDAM-me jA-gaMjI AdirUpe vaparAtA kapaDAMomAM "rUne upaga thAya che je vanaspatikAya sivAya kyAMya paNa AkAzamAMthI paDatA keIe joyA nathI ke anubhavyA nathI. pustaka-pAnA, pUThA AdimAM paNa pratyakSa ke parokSarUpe vanaspatikAyanA ja pudgale hoya che. ItyAdi asaMkhya prakAre jIva mAtrane pRthvIkAyika jIne ke temanAM kalevarene paribhege spaSTa che ane sarvathA anivArya che. te vinA jIvane jIvatA rahevAmAM ghaNI muzkelIo che athavA vinA mate maryA vinA chuTakAro nathI. noMdha:-manuSya jAtinA puNyane AdhIna thaIne "prakRti jyAre ATalI badhI udAra che, jIvanapayogI badhI vastuone samaye samaye hAjara kare che, tyAre mANasa paNa kharA arthamAM mANasa banIne, mAnavatAne vikAsa sAdhIne, bIjA mAnave paNa mArA bhAIo che tema samajI dayAbhAva keLavIne paribhegamAM AvanArI vastuo pratye nirva sabhAva-nirdayabhAva ke rAkSasIya bhAvane tyAga karI anivArya rUpe ja te vastuone paribhega kare te saMsAramAM amRta tatvanA prasAraNamAM ke maitrIbhAvanI sAdhanAmAM kayAMya vAdha Ave tema nathI. jemake - '
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (1) pAtAnA kuTuMbanA peSaNa ke rakSaNa mATe be-traNacAra-kamarAnuM makAna yadi tamArI pAse hoya te bIjA makAne mATe jhaMkhanA karIne mAnava jAtamAM vaiSamyavAda vadhAravAnu nika pApa zA mATe karavAnuM? 430 (2) be-traNa leATA ke eka Dola pANIthI tamArUM snAna patI jatuM hoya teA naLanA nIce kalAka-be kalAka besavAnI zI jarUra che ? upayAga vinA paNa naLane ughADA mUkIne pApanA peTalA tamArA mAthA upara zA mATe leA che ? agnikAya ke vAyukAyanA upayAga yadi mazkarI ke meAja zeAkha khAtara karavA gayAM te niraka thatI te jIvAnI hatyAthI tamAro AtmA bhArI banyA vinA zI rIte raheze ? vanaspati kAya pratye maryAdA cheDI devAmAM tame keTalA nukazAnamAM utaraze tenI gaNatarI koi divase paNa gurU mahArAjo pAse besIne karI leze ? A kAraNe ja bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke bhAva dayApUrvaka anivArya padArthonA pibhoga karavA paDe te vAta judI che paraMtu nirdhva sa piraNAmavALA thaIne kri saMsAramAM raheze te pagale pagale pApa che. jethI bhavAMtara bagaDyA vinA raheze nahI. kruSAyAnI nirjarA mATenI vakatavyatA he prabho ! kaSAyAnI sakhyA keTalI che ? javAJamAM bhagavate krodha-mAna-mAyA ane lAbha nAme cAra kaSAya kahyAM che ane tatsaMbaMdhInI zeSa vAta prajJApanA sUtranu
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM: uddezaka-4 431 caudamuM kaSAyapAda jevA mATenI bhalAmaNa karI che. tyAM kaSAcenA bhedAnabheda batAvI dIdhA pachI ATha karmonA bhUta-bhaviSya ane vartamAnakALane Azraya karI temane caya-upacaya baMdha udIraNa-vedana ane nirjarA zabdonuM AyeAjana karI temanAMthI thatAM AlApake A pramANe samajavAM. cAre kaSAyenA kAraNe jIve AThe karmone caya kare che, karyo che ane karaze. upacaya kare che, upacaya karyo che ane upacaya karaze. baMdhana karyuM che, baMdhana kare che ane karaze. udIrNa karyA che, kare che ane karaze. vedana karyuM che, kare che ane karaze. tevI rIte niraNa karyuM che, kare che ane karaze. vaimAnike mATe paNa upara pramANe jANavuM. nArakane AThe karmone udaya rahe che ane udita karmo nirjarAne pAme che. sArAMza ke jIvamAtrane sattAmAM rahelA ane game te kAraNe ke pitAnI meLe udayamAM AvelA cAre kaSAye verAIne nijIrNa thaze. eTale udayamAM AvelA karmo nijIrNa thAya che. A praznottarane ATale ja khulAse ane sArI che ke pravAhabaddha karmo prati samaye udayamAM Ave che ane nirjarA pAmIne AtmapradezathI chuTA paDe che. te samaye jIvAtmAne yadi mehamithyAtva mAyA ke saMsAra pratyene rAga raheze te pahelAnA udayamAM AvelA kaSAye nAza pAmaze paNa bIjA bhayaMkara karmo paNa baMdhAvavAnI lAyakAta ubhI karIne samApta thaze.
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43ra zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 yume keTalA che? javAbamAM bhagavaMte cAra yugma kahyAM che te A pramANe kRtayugama, ejayuma, dvAparayugma ane kalyayugma. A cAre pAribhASika zabdo hovAthI yugma ane ene artha saMkhyAvAcaka jANa. anyathA gaNita zAstramAM yugma eTale samasaMkhyA (be kI saMkhyA) ane eja eTale viSama ekI saMkhyA thAya che. A praznottaramAM baMne saMkhyAvAcaka che. bhAvArtha A pramANe che. saMkhyA cAhe lakhI zakAya ke na lakhI zakAya teTalI hoya paNa jemAMthI cAra-cAranI saMkhyAne kama karatAM zeSa cAra rahevA pAme te kRtayugma kahevAya che. jema 16-32-64-128 AdithI laI palyopama ke sAgarepama paNa heya paNa zarata eTalI ja che ke temAMthI cAra cAra saMkhyAne bAda karatAM zeSamAM cAranI saMkhyA rahevI joIe. upara pramANe ja cAra cArane ochA karatAM zeSa traNa rahe te te ja kahevAze jema 15-19-23-27 Adi. zeSa benI saMkhyA rahe te dvAparayuma kahevAya che. jema 6-10-22 Adi. eka zeSa rahe te kaleja kahevAze jema 13-17 Adi. A kAraNe meM kahyuM ke A cArene saMkhyAvAcaka samajavA. nArako zuM kRtayugya che? jaghanya, utkRSTa ane madhyamanI apekSAe bhagavaMte kahyuM
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 mu: uddezaka-4 433 ke jadhanya pade nArako kRtayugma che. utkRSTa pade caiAja rAzi che. ane madhyamapade cAre rAzivAlA che. asurakumArAthI stanita devAne paNa upara pramANe jANavA. vanaspatikAyika jIvA jaghanyapadathI sAmAnyarUpe apada che ane niyata sa`khyA heAvAthI utkRSTa pade paNa apada che. kemake paraparA saMbaMdhathI vanaspatikAyika meAkSamAM paNa jAya che mATe jaghanya ane utkRSTapadanI saMbhAvanA nathI kemake niyata saMkhyArUpa jaghanyapada ane utkRSTapada kALAMtaramAM paNa nArakAdimA sabhave che, paraMtu vanaspatikAyika jIvA haMmezAM ana tarAzi rUpe rahe che mATe teenI saMkhyA aniyata hAvAthI jaghanya ane utkRSTa pade hAtA nathI. tethI A apekSAe temane apada kahyAM che. para`tu madhyamapade te temanA cAre rAzimAM samAveza thai zakaze. eindriya jIvA atyaMta stAka hAvAthI jaghanyapade kRta yugma che, utkRSTapade dvApara yugma rAzi rUpe che ane madhyamapade cAre rAzimAM che. traNa ane cAra indriyA jIvA mATe paNa upara pramANe jAvuM. jyAre vanaspatine tyAgIne zeSa sthAvarA eindriya jema jANavA. zeSa nArakonI jema. aMdhakanA artha vRkSamAM rahelA khAdara agnikAya jANavA ane sUkSma nAmakarmanA kAraNe alpAyuSyavALA paNa che. A pramANe bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne gautamasvAmI prasanna thaye te. dhyAnAvasthAmAM lIna thayAM. zataka 18 nA uddezA ceAthe pU
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 mu : uddezaka-5 eka vimAnamAM e devAnI vacce suMdaratAdimAM pharaka zA mATe ? he prabho ! eka ja asurakumArAvAsamAM e devA utpanna thayAM hAya temAMthI eka deva suMdara ane kSaNe kSaNe bIjAne jovA lAyaka hAya che jyAre bIjo deva sAdhAraNa ane azAbhanIya hAya che temAM kAraNa zuM che? devalAka eka che. chatAM devAmAM phaeNraka kema ? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama ! devagatimAM utpanna thanArA devA e prakAranA heAya che. ane te sthAnane prApta karatAM pahelA paNa temanAM jIvana-mASA-vyavahAra judA judA heAvAthI baMdhAyelA puNya kamAM paNa taphAvata heAya che. (1) amAyI samyagdaSTi sampanna. (2) mAyA mithyArdaSTi sampanna. pahelA deva saraLatA ane samyagdarzananI ArAdhanAthI khAdheluM tIvra rasavALuM vaikriya nAmaka ane khIjAe zatA Adi mAyA mithyAdananA sevanathI bAMdheluM maMda rasavALuM vaikriya nAmaka. A pramANe baMne devAnA nimitto judA judA hAvAthI khaM tenA puNya karmAmAM paNa pharaka paDaze kemake samyagUdananI hAjarImAM azubha karmone bAMdhavAnI lAyakAta na hAvAthI te sAdhakanuM jIvana ahiMsaka, saMyamI ane tAdhama yukta hAya che. tevI avasthAmAM asaMkhyAtA ane anaMta jIvAne
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 435 zataka 18 muM uddezaka-5 abhayadAna devAvALo, dAna karanAra ane tapadharmanI ArAdhanA karavAvALo hovAnA kAraNe jIva mAtrane mitra banaze ane je ghaNuM jIne mitra hoya che. tenI pAse ja ramaNIyatA, darzanIyatA, prazaMsanIyatA hoya che. mATe pahelA devanI bAhya ane AtyaMta suMdara hoya che. jyAre mithyAdarzanI AtmA pAse pApamArgone kaMTrola karavApaNuM na hovAthI svAbhAvika che tenuM bAhyajIvana ane AMtarUjIvana hiMsaka, durAcArI ane bhegavilAsI hoya che. phaLa svarUpe ghaNuM jIvenuM hanana kArya karato hovAthI bhavAMtaramAM maLanArI saMpattio paNa ochA tejavALI bIjAne jevI na game tevI alpa mAtrAmAM maLe che. A pramANe gautama! pahelA naMbarane deva jyAre AbhUSaNe, vastra Adine dhAraNa kare che tyAre te saune mATe darzanIya ane prazaMsanIya bane che. vyavahAramAM paNa eka bhAgyazALInA zarIra para rahelAM vastro, bhUSaNe ane caramA, ghaDIyALa Adi zaMbhI uThe che ane teja ke tenA jevI vastuo bIjAnA zarIra para phiTa thatI nathI. mATe tene jovA mATe koI taiyAra nathI. puNya ane pApanA A camakArA ApaNAM jIvananI pratyeka paLamAM anubhavAI rahyAM che. mATe jaina zAsane kahyuM ke he bhAgyazAlina ! jyAM sudhI tamArA jIvanamAM pApa mArgo baMdha thayA nathI tyAM sudhI puNyamArgone koI kALe cheDaze nahI. upara pramANenI vAta nAgakumAranA be deve mATe yAvata svanitakumAra deve sudhI jANavuM. ' be nArakonI gurUkamitA zA kAraNe ? eka ja narakAvAsamAM utpanna thayelA be nArakamAMthI eka nAraka jIva mahAkamI ane mahAvedanA bhegavo hoya che ane
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 bIje alpakarmI ane alpavedanAvALe hoya che Ama zA mATe ? kAraNamAM kahevAyuM che ke pahele nAraka mAyA mithyAdaSTi saMpanna thaIne utpanna thayela che ane bIje amAthI samyagudaSTi sampanna thaIne avataryo che. Aje paNa ApaNe saMsAranA mAnane pratyakSa kahI rahyA chIe ke, deva durlabha manuSyAvatAra meLavIne paNe temanAM jIvanamAM samyakatvane prakAza na hovAthI teo meha, mAyA ane mithyAtvanA ghera a dhakAramAM bhayaMkaramAM bhayaMkara gupta ke agupta prakAre pApa karmo sevI rahyA che. bIjAne paNa preraka bane che ane bIjAnA pApe joIne rAjI rAjI thaI rahyAM che. jyAre bIjA mAnave samyakatvane prakAza meLavela hovAthI ghara saMsAramAM rahevA chatAM paNa udAsInabhAve, na chUTake karavuM paDe che tema samajIne karaze, karAyelA karmonI mAphI mAgaze. A kAraNe he gautama! baMdhAyelA pApakarmomAM pharaka paDavAthI pahele nAraka mahAkarmI ane mahAvedanA bhegavanAre ane bIjo a5kamI ane alpavedanAne bhegavanAra bane che. asurakumAre mATe paNa upara pramANe jANavuM. mithyAdaSTi sampanna asurakumAra devaleka pAmIne paNa mahAkarmI, mahAAzravavALe ane mahAvedanAne bhegavate potAnuM AyuSya pUrNa kare che. je samyaktva sampanna haze te asurakumAra apakamI yAvat alpavedanAvALo hoya che. * ekendriya ane vikalendriya jIve mithyAdaSTi ja hoya che. uttara samayamAM marate nAraka karyuM AyuSya bhogavaze? - praznane Azaya e che ke atyAranA samayane nAraka jIva
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 437 zataka 18muMH udezaka-5 je pachInA bIjA ja samaye maraNa pAmI tiryaMca avatAra levAnuM hoya te bemAMthI kaI gatinuM AyuSya bhegavaze? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke bIjA samaye maranAro nAraka enA pahelAnA samayamAM nAraka AyuSya bhogavI rahyo che ane tiryaMca AyuSyane udayAbhimukha kare che. sArAMza ke narakanA jIvane pahelA samaye mRtyu pahelA narakAyuSyanuM saMvedana che ane bIjA samaye je sthAne javAnuM che tyAnuM AyuSya udayamAM AvavAnI taiyArImAM che. A rIte manuSya mATe paNa jANavuM. asurakumAre paNa devAyuSyanuM vedana kare che ane cavIne pRthvIkAyamAM javAnuM hoya te tyAnAM AyuSyane udayAbhimukha kare che. vaimAniko mATe paNa Aja rIte jANavuM. pRthvIkAyika te cAlu bhavanuM AyuSya bhagave che ane marIne punaH pRthvIkAyamAM javAnuM hoya te tyAMnA paryAyanuM AyuSyakarma udayAbhimukhe kare che. manuSya paNa grahaNa karelA bhavanuM AyuSya bhagave che ane bIjA samaye punaH tyAM ja janmavAno hoya te te AyuSyane udayAbhimukha kare che. amuka deva icchA pramANe vikurvaNuM kema karI zakato nathI? eka asurakumAra pitAnI IcchA pramANenI sundara vikurvaNa kare che jyAre bIjo asura te ja devAvAsamAM rahetA hevA chatAM paNa tema karI zakato nathI.
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahuM bhA. 3 javAbamAM bhagavate kahyuM ke asurakumAro mAyAmithyAdRSTi sampanna ane amAyI sabhyaSTi sampanna ema be jAtanA che. AmAMthI pahelA naMbaranA AsuradevAnu puNyaka dhaNu Achu hAvAthI hajAra prayatna karavA chatAM paNa sArAmAM sArA rUpanI vikR NA karI zakavAne mATe samatha thatA nathI. bIjAnA dekhAdekhI sArUM' karavA jAya che te paNa viSuNAmAM kAMya vakratA-kacAMya karUpatA AvyA vinA rahetI nathI. vyavahAramAM paNa ApaNe joie chIe ke eka mANasa sArI rIte dhotIyuM paheravA mATe ane vaTadAra pATalI karavA mATe ghaNA samaya bagADe che teAye pahereluM dheAtIyuM bharavADa jevu' ja lAgaze. ekanI AMkhe cazmA evA phITa thAya che ke bIjAne jovA game che tyAre khIjA mANasanA caherA ja evA che ke cazmAnI phrema game tevI kiMmatI haze tAye te zAbhatI nathI. prabhuta kadarUpI lAgaze ane bIjAe parAkSamAM paNa hasyA vinA te na ja rahe. 438 jyAre samyagdaSTi deva icchA pramANe vidhruNA karI satra zAbhanIya bane che. nAMdha : jemanA AntajIvana kaSAyI, viSayI ane saMsAranI mAyAmAM gaLADUba heAya che, tee sArU karavA icche che chatAM temanA hAthe vivAhanI varasI thayA vinA rahetI nathI, bhaluM karavA jatAM vaira baMdhAya che, kemake temanAM ramezamamAM pApa che. pApa bhAvanAo che, svA che ane mAyAmithyAtva che mATe sArU vicAravA chatAM paNu sArU karI zakatA nathI. jaza levA jatAM paNa apajaza maLe che. bhaluM karavA jaze paNa bhAgyamAM bhUMDAI ja zeSa raheze. kAraNa e che ke AntajIvana jevA raMgamAM raMgAyeluM haze temanA sasAra vyavahAra paNa
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 mu' : uddezaka-5 439 tevA ja banaze. jyAre saMsAramAM rahevA chatAM bhadrika, saraLa ane pavitra bhAvane mANasa thADuM karaze paNa jaza ghaNuM meLa vaze ane icchAthI paNa vadhAre peAtAnA saMsAramAM sukha-zAMti ane samAdhi meLavaze. ja mAyAmithyAtvanuM sevana karatAM jee asurakumAra deva thayA che temanA AtmAnI vAsanA paNa temanI sAthe ja gayelI hAvAthI devalAkamAM sarasatAne meLavI zakatA nathI. A kAraNe ja jainA cAryAM kahe che, Dhola vagADIne kahe che ke-he mAnavA ! tame tamArA jIvanamAM kSudratA, vakratA, pApazIlatA, svArthAM dhatA ane udarabharatAne koI kALe keLavazeA nahIM. anyathA deva jevA avatAramAM gayA pachI paNa tamArU Atta dhyAna ane raudradhyAna tamArA pAlava cheDe tema nathI. eTale ke AvA prakAranI devagati pApanu` kAraNu banaze. mATe manuSyajIvana je jakazana jevuM che tene koI kALe bagADazeA nahIM. jethI te pachInA 5-25 seMkaDo-hajArA-lAkho-karoDo bhava bagaDavA na pAme. zataka 18 nA uddezA pAMcame pU.
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-6 gaLa AdimAM varNAdika keTalA? sUtramAM phANita zabda che jeno artha narama geLa thAya che. gautamasvAmI pUche che ke he prabhe! geLa padArthamAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza keTalAM hoya che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! A praznane nirNaya nizcaya ane vyavahAra nathI karavAnuM raheze kemake padArthamAtranuM yathArtha jJAna meLavavAne mATe be daSTie che. jenA mAdhyamathI padArthane nirNaya satyArtha banI zake che. pramANunA eka dezane naya kahevAya che. padArthamAM eka ja dharma (paryAya) rahetuM nathI paNa anaMta dhame vidyamAna hoya che. temAMthI keTalAka dharmo astitva (vidyamAnatA rUpe) ane keTalAka nAstitvarUpe (avidyamAnarUpe) rahelA hoya che. jJAyaka keTalAka paryAne jyAre astitvarUpe nirNaya karavA mAMge che tyAre temAM zaMkA paDe athavA bIjArUpe te padArthane nirNaya karavA Icche tyAre te padArtha mAM nAstitva rUpe rahelA dharmo paNa te jANavA mAMge che. kemake nAstitva rUpathI dharmone jANyA pachI ja pitAnA ISTa paryAyane nirNaya karavAmAM saraLatA rahe che. vyavahAra daSTine samApta karIne kevaLa nizcaya daSTithI satyArtha maLatuM nathI tema nizcaya tarapha sarvathA AMkha baMdha karIne vyavahAra mAtrathI ke AMkhe dekhAvA mAtrathI karele nirNaya
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM: uddezaka-6 441 paNa satya hoI zakatuM nathI. kemake AMkha padagalika hovAthI tenI zakti maryAdita hoya che. praznanA javAbamAM syAdvAdI bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke nizcayadaSTie geLamAM pAMca varNa, be gaMdha-pAMca rasa ane bAdara skaMdha hovAthI AThe sparza hoya che. kemake saMsAra bharane ekeya skaMdha ke paramANu varNa -gaMdha-rasa ane sparza vinAne hete nathI. ApaNI AMkha kamajora hoya, matijJAnAvaraNIya karmanI tIvratA hoya athavA AMkhamAM roga hoya te goLamAM rahelA pAMca varNa na dekhAya. te rIte jIbha, nAka ke sparzendrimAM te indriyAvaraNa karmo joradAra hoya te paNa padArthamAM rahelA rasa AdinA nirNayamAM mANasa mAtra bhUla khAI jAya che tethI te dravyamAM rahelA varNAdine abhAva heto nathI. have kevaLa vyavahAranayathI te geLa jovA jaIe te bIjA varNAdi rahevA chatAM paNa tenA pratye upekSA athavA te samaya pUratI jANavAnI IcchA na hovAthI jJAyaka kevaLa eTaluM ja jANavA mAMge che ke gaLa zuM mITho che? tyAre vyavahAranayathI kahevAze 'hA' goLa mIThe che. ene artha e nathI ke geLamAM kevaLa mITho rasa ja hoya che? paNa vyavahAranayathI maryAdA eTalI ja che ke anaMta paryAne gauNa karI kevaLa temAM mIThe rasa che ke nahIM ? ATalI ja jANavAnI IcchA te jJAyakamAM che. bhramara-caturindriya che ane vyavahAranaye kALA raMgano che jyAre nizcayanaye pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparzavALe che.
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 haLadara-vyavahAranaye pItavarNa vALI che. nizcayanaye uparyukta varNAdivALI che. 442 za'kha-vyavahAranaye zveta che, mATe za kha sapheda, haLadara pILI, bhramara kALA, gALa mITho Ama je kahevAya che te kevaLa vyavahAra nayathI kahevAya che, ane laukika bhASA ( asatyA mUSA ) khATI hAtI nathI. jyAre nizcayanI uparyukta jANavI. sugaMdha drabyAthI banela vAsakSepa ( keSTapuTa ) vyavahAre sugaMdha guNavALA ane nizcaye uparyukta jANavA. mRtaka zarIra-vyavahAre dudha ane nizcaye uparyukta. suMTha tikta rasavatI ane nizcaye uparyukta. kapittha-kAThuM turA rasavALA, kerI khATI, khAMDa mIThI, vraja kaza, mAkhaNa mRdu-lokhaMDa gurU, rAkha rUkSa che. A badhI bhASA vyavahAra naye jANavI. paramANu puddagalamAM varNAdinuM varNana : he prabho ! paramANu pudgalamAM varNa-ga Mdha-rasa ane sparzanI saMkhyA keTalI hAya che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke te paramANumAM pAMca varNamAMthI eka vaNa, e gaMdhamAMthI eka gaMdha, pAMca rasamAMthI eka rasa ane ATha sparzamAMthI e spAya che, te A pramANesthigdha, rUkSa, zati ane uSNu. A cAre sparza mAMthI paramANumAM
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-6 443 virUddha sparzane choDI jemake je paramANamAM snigdhatva hoya temAM rUkSatva ane jemAM zItatva hoya temAM uSNatva hetuM nathI mATe be sparza kahyAM che. dvipradezika skaMdha mATe kahyuM ke temAM kadAca eka vaNuM ke be varNa hoya che. kemake be paramANunA saMbaMdhathI banelA skaMdhamAM samAna jAtinA be paramANu hoya te apekSAe eka varNa ane vibhinna jAtinA hoya tyAre be varNa paNa temAM rahe che. A pramANe AgaLa mATe paNa jANavuM je mULa sUtramAM spaSTa che. - ja zataka 18ne udeza chaThTho pUrNa
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-7 yakSAvezamAM kevaLI zuM mRSAbhASA bole? rAjagRhI nagarImAM samavasaraNastha bhagavAna mahAvIrasvAmIne gautamasvAmI pUche che ke he prabhe! bIjA matavALAone ema kahetA sAMbhaLyA che ke "kevaLInA zarIramAM yakSane Aveza thatAM mRSA ane satyAmRSA nAmanI be bhASA paNa bole che." matalaba ke kevaLajJAna thayA pachI kevaLInA zarIramAM yakSa (deva vizeSa) praveza kare che tyAre yakSanA kAraNe kevaLI paNa mRSA eTale jUThI bhASA ane satyAmRSA eTale sAcI khoTI vAte paNa kare che. te te lekonuM upara pramANenuM bolavuM zuM vyAjabI che? arthAt teo je kahe che te sAcuM che? AmAM satyArtha zuM che? te ApazrI zrImukhe pharamAve. javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama ! teonuM A kathana satya nathI. kemake kevaLI bhagavaMtane keI kALe paNa yakSa, bhUta ke preta satAvI zakatuM nathI mATe he gautama! kevaLIo harahAlatamAM paNa mRSA ke satyAmRSA bhASA bolatA nathI. paNa satyAbhASA ane asatyAmRSA bhASA ja belanArA che. noMdha: "sati Ara # tiH" A nyAye kAraNenI vidyamAnatA hoya tyAre ja kAryotpati thAya che. jUThI bhASA ke kAMIka sAcI ane kAMIka jUThI bhASA bolavAmAM mULa kAraNa mohanIyakarma kAma kare che. kevaLIonuM mehakarma samULa khAkha thaI gayeluM hoya che eTale ke mehakarmanA saMpUrNa mULIyA mULamAMthI ukhaDI gayA pachI ja kevaLajJAnanI prApti thAya che.
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muMH uddezaka-7 445 te pahelA sAdhaka game tevA prayatna kare te paNa kevaLajJAna meLavI zakyuM nathI. saMsAramAM jAha prapaMcanA khela tamAzA je kAMI thaI rahyAM che te mehakama AtmAne AbhArI che. cAhe putra meha hoya, dravyane meha hoya, yazakIrtine meha hoya, putra-parivAra, ujavala vastra paridhAna ke apaTuDeTa rahevAne meha hoya te che-vatte aMze prakaTa ke aprakaTarUpe paNa te mAnava asatya bolyA vinA ke vyavahAra karyA vinA rahetuM nathI. matsyalekamAM janmelA manuSya paNa je puNyazALI haze te temanAM puNyanA kAraNe paNa yakSa bhUtAdike kAMI paNa karI zaktA nathI te pachI puNyakarmanI sImA jyAM samApta thaI gaI hoya tevA kevaLIne yakSAveza heI zakatuM nathI pratyuta deva "koTinA saMyuga" hara paLe kareDa kareDa deve jemAM bhUte, yakSe, pizAce, kinnare, bhUtaNI, DAkaNuo, pizAcaNIe uparAMta sUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArAo, Indro, brahmaleka deve haMmezA ubhA page tIrthakara devanI sevAmAM hAjara hoya che, jemAMthI keTalAya de te rastAnA kAMTA-kAMkarA ane meTA patthara Adine dUra kare che. keTalAka de te raste sugaMdhI pANI chAMTe che, keTalAka rastAnI durgaMdhane dUra karI dhUpadANA AdithI te pradezane sugaMdhamaya banAvatA hoya che, jyAre bIjA deve Dhela, nagArA, vAMsaLIo Adi vAjiMtrenA saMgIta karanArA, keTalAka nRtya karanArA, Adi devaduMdubhInA nAda vaDe carAcara saMsArane kahetA hoya che-jagADatA hoya che ke he mAna! mo mo pramAdemavadUya majhadavamena" tame jAge, rajAI, "
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA.3 gAdalAne meha cheDe ane tIrthakara devanA caraNamAM AvIne temanI sevA karI mAnavajIvanane lAbha meLave. upavi keTalA prakAre che? gautamasvAmI pUche che ke he prabhe! upadhi keTalA prakAre che? javAbamAM paramAtmAe kahyuM ke he gautama! upAdhi traNa prakAre che te A pramANe. karmopadhi, zarIro padhi ane bAhyopadhi. AmAM pahelI be AtyaMtara upadhi che ane chellI bAhya upadhi che. tenI vyutpati A pramANe che. "35ghIyate 34myate mAmA na sa 3vadhi:' AtmA jenAthI sthira thAya, karAya tene upadhi kahe che. karmonA bhAranA kAraNe zarIra upadhinI jema bAhya upadhi paNa mAnavane atyAvazyaka eTalA mATe che ke je vinA karmacakramAM phasAyele AtmA ArtadhyAna vinAne banI zakatuM nathI. saMsAramAM ApaNe pratyakSa joIe chIe ke jenI pAse makAna, vastra, khorAka, bhAMDa (vAsaNa) ke putra pari vAra nathI te bicArAo jevIse kalAka ArtadhyAnamAM DUbelA hovAthI reTI, pANI ke strI-putra, makAna, vastrAdi meLavavAne mATe AkAza-pAtALa eka karI rahyAM hoya che. tevA ja dharma, dhyAnathI zI rIte bacI zakavAnA hatA? manane sthira zI rIte rAkhaze ? AnAthI viparita puNyAnubaMdhI puNyanA mAlikane paNa ApaNe jANIe chIe ke teo bAhya sAdhanene meLavyA pachI gurUo pratye zraddhA rAkhIne gharamAM dUdha roTalA che chatAM paNa ekAsaNu, AyaMbila ane upavAsAdi karI rahyAM che. gharamAM gAdalA-rajAIo che te e saMvegapUrvaka pauSadha pratikramaNa
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM uddezaka-7 447 kare che. gurUenA mukhethI arihaMtanI vANI sAMbhaLI pitAnI jAtane dhanya banAve che ane pharIthI dAna-ziyaLa-tapa ane sArA bhAva vaDe dharmanI ArAdhanA karI rahyAM che-karAvI rahyAM che ane karavAvALAone sahAyaka paNa bane che. maMdira, jIrNoddhAra, upAzraya, upadhAne Adi kAryomAM AgaLa paDato bhAga le che. jyAre pApAnubaMdhI puNyanA mAliko pAse ghaNuM che chatAM temanAM oTale ja munirAjone paNa khAlI hAthe javuM paDe che uparAMta sarasvatI paNa sAMbhaLavI paDe che. A badhuM joyA pachI AvatA bhavamAM AnaMdhyAna karavuM na paDe teTalA pramANamAM dharmadhyAnanI beMka majabuta karI levI joIe. nArakone mahAbhayaMkara pApodaya hovAthI bAhya upadhine abhAva hoya che. mATe karmopadhi ane zarIre padhi ja zeSa che. ekendriyone nAkanI jema samajavA. zeSa daMDakone traNe prakAranI upadhi jANavI. bIjA prakAre eTale sacita, acita ane mizrarUpe upadhi traNa prakAre che. nArakane traNe upadhi kahI che. jemake temanuM zarIra sacita upadhi che. janma sthAna acita che ane zvAsadhAsa mitra che kemake zarIra sacita che ane zvAse zvAsa paugalika hevAthI jaDa che. A pramANe 24 daMDaka mATe jANavuM. parigraha paNa traNa prakAre che. karma parigraha, zarIra parigraha ane bAhya parigraha. praNidhAna keTalA prakAre che? bhagavaMte kahyuM ke mana-vacana ane kAyarUpe praNidhAnanA traNa prakAra che.
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 nakkI karelAM AlaMbanamAM ekAgratA dhAravI te praNighAta che. nAraka, asurakumAra yAvat svanitakumAra sudhI jIvene traNe prakAranuM praNidhAna jANavuM-sthAvarane kAyapraNidhAna, vikalendriyAne vacana ane kAya. zene traNe jANavA. dupraNidhAna paNa ekendriya tathA vikalendriyone kramazaH eka be ane zeSa jIvene traNa prakAranA che. | supraNidhAna, manuSyane traNe prakAre jANavuM. zeSa 23 daMDakene supraNidhAna na hovAnuM kAraNa ApatA kahevAyuM che ke sarvavirati ane dezavirati manuSyane havAthI cAritra che. cAritrArAdhana che. te kAraNe mana zuddhi hovAthI supraNidhAnane sadbhAva che. maka zrAvaka saMbaMdhI vaktavyatA ane carcA te kALa ane te samayamAM rAjagRhI nAmanI nagarI hatI, guNazilaka nAme caitya hatuM, tenAthI vadhAre dUra nahIM ane najadIka nahIM evA sthAne anya yuthika eTale bIjA darzanane mAnanArA parivrAjaka vagere rahetA hatAM, jeo paraspara A pramANenI carcA karatAM hatAM ke "kevaLajJAna pAmelA mahAvIrasvAmI paMcAstikAyanI je prarUpaNa kare che tene ApaNe zI rIte sAcI mAnI zakIe? A badhI vAta sAtamAM zatakanA dazamAM uddezAnI jema jANavI. te A pramANe -paMcAstikAyamAMthI traNane acetana ane arUpI mAne che tthA jIvane sacetana ane pudgalane rUpI mAne che. dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya keIne paNa AMkhe dekhAtA padArtho nathI mATe te rUpI che? arUpI che? A badhI vAte susaMgata zI rIte thAya?
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM uddezaka-7 449 te samaye rAjagRhImAM "maTTaka" nAme zramaNopAsaka eTale zrAvaka rahetuM hatuM, yAvat jIvAdi tatvane sAre jJAtA ane jaina zAsanane parama vaphAdAra bhakta hate. te ja samaye paramapAvanI jJAnarUpI gaMgAmAM jIva mAtrane pavitratama banAvatA bhagavAna mahAvIrasvAmI rAmAnugrAma vihAra karatAM tyAM padhAryA ane anekAneka dezothI, dizAothI janasamUha paramAtmAnI vANI sAMbhaLavA mATe AvyuM. A vAta jyAre makka zrAvake sAMbhaLI tyAre prasannacitta thayele te snAnapANI karI vastrAlaMkAra dhAraNa karI devAdhidevane vaMdana-namana karavA samavasaraNa tarapha AvavAne mATe gharethI prasthAna karyuM. jyAM paramatAvalaMbIo pitAnA gharethI bahAranA oTale beThA hatAM, temanI najadIka thaIne jatAM maddakane joyA pachI teo temanI pAse gayA ane A pramANe chelyA ke he devAnupriya zrAvaka! tamAre dharmAcArya zramaNa mahAvIrasvAmI je astikA mATe vAta kare che te zuM sAcI hoI zake? javAbamAM zrAvake kahyuM ke keTalAka padArtho adazya hovA chatAM paNa temane abhAva heI zakatuM nathI. jema parvatanI guphAmAM rahele agni saune mATe adazya (atIndrIya) che te paNa dhUmADAthI ApaNe agninuM anumAna karIe chIe. tema dharmAstikAye potapotAnA anugrahAdi kAryothI anumAnita thAya che eTale ke te pratyakSa (cakSugocara) na hoya te paNa temanAM kAryothI temanA sadubhAvanI sattA mAnavAmAM vAMdho Avato nathI. zrAvake A vAta ATalI spaSTatAthI samajAvavA chatAM paNa abhigRhIta mithyAtvanA kAraNe teoe pitAne Agraha choDyo nathI. pratyuta kahe che ke he zrAvaka! tuM jinadevane upAsaka
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 hovA chatAM paNa dharmAstikAyAdika padArthonI yathArthatAne paNa jANI zakatuM nathI tethI tArI zramaNopAsaktA paNa kevI ? paraMtu arihaMtanuM tatvajJAna samajIne beThele zrAvaka Ama bIjAothI gAMjo jAya tevuM na hatuM mATe khUba zAMta thayelA zrAvake temane pUchyuM ke - madraka -he AyuSyamaMte! pratyakSa cAlatA evA vAyukAyanA rUpane tame joyuM che ? jANyuM che? anyayU he zrAvaka ! vAyukAyanA rUpane ame joI zakatA nathI. makka -pugalamAM rahele gaMdha zuM ghrANendriya sAthe rahe che? anyayU :-"hA" te gaMdha ghANendriya sAthe rahe che. makka:-te gaMdha guNane tame pratyakSa joI zake che? anyayU:-pavanathI AvelA gaMdha guNane ame jatA nathI. maka -araNikASThamAM rahelA agnine tame joI zako cho? anyayU :-kAkagata agnine ame joI zakatA nathI. madraka :-samudranA pelA nAke rahelA adazya padArthone tame joI zake che? anyayU samudranA pelA kinAre vidyamAna adazya padArtho hovA chatAM paNa ame joI zakatA nathI. madraka -devalekamAM rahelA padArthone tame joI zake che? anya- tyAMnA vidyamAna padArthone ame joyA nathI. madraka -he AyuSyamaMte! huM athavA tame ke bIjA koI paNa chastha je padArthone jANavA ke jovA mATe samartha nathI, teTalAM mAtrathI te padArthone abhAva zI rIte mAnI zakIe?
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-7 451 yadi pratyakSa dekhAtA padArthonA astitvane ja satya mAnIe te vAyu ane devene abhAva paNa mAnyA vinA chuTakAro nathI. tema chatAM paNa tame pite vAyune, kASTagata agnine, samudranA pele pAra rahelA padArthone ke devakane dravyane abhAva mAnavA taiyAra nathI te pachI dharmAsti kAyAdi ghaNu padArtho evA che ke je ApaNe jevA chadmasthAne mATe sarvathA adazya che. chatAM paNa tenA kAryothI temane sadbhAva mAne paDe che. uparyukta pramANe anya yUthine nirUttara karI madraka zrAvaka bhagavAnanA samavasaraNamAM AvyA ane vaMdana-namana tathA parya pAsanA karIne ekAgracitte ubhA rahelA zrAvakane devAdhideve kahyuM ke he zramaNopAsaka! tame Aje ghaNuM sAruM karyuM, anya yuthikane tame je kahyuM te barAbara karyuM chesarvathA satya kahyuM che. dharmAsti kAyAdi adazya hovAthI yadi tame temane kahyuM hota ke "huM" te astikAne jouM chuM te athavA saMsAranA ghaNA padArtho, hetuo, prazno ane uttare chadmasthane ajJAta hevA chatAM, adaSTa hovA chatAM paNa ema kahe ke huM temane jANuM chuM, jouM chuM te te chadmastha arihaMtanI ane temanA prarUpelA dharmanI AzAtanA karanAre bane che. tane na jANavA chatAM paNa zrotAonI AgaLa ema kahe ke huM te tane jANuM chuM te te kahenAre kevaLI bhagavaMtenI AzAtanA kare che. mATe he zrAvaka! tame ThIka karyuM. temane sArI rIte javAba Ape che. bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne haSTa-tuSTa ane puSTa thayela zrAvaka namana-vaMdana karI potAnA ucita sthAne besI gaye.
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45ra zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 paryAdAne bhagavaMte dharma kahyo ane khuza khuza thayelI parvadA pitA potAnA sthAne gaI. tyAra pachI bhagavaMtane vaMdana-namana karI gautamasvAmIe pUchyuM ke he prabhe ! madraka zrAvaka zuM ApazrInI pAse mahAvratadhArI banaze? bhagavaMte "nA" pharamAvatAM kahyuM ke te zrAvaka deza virati dharmane ArAdhate kALa karI svarge jaze ane tyAMthI mahAvideha kSetramAM jaI dIkSA aMgIkAra karI siddha buddha yAvat nirvANa pAmaze. mahardika devenI vipharvaNA mATenI vizeSatAH he prabho ! mahaddhika koI deva pitAnA ja zarIramAMthI hajAra puruSanI vikurvaNA karI temanI sAthe saMgrAma karavA samartha che? javAbamAM bhagavaMte 'hA' kahI che. je deve pitAnA hajAro zarIrane vikuMvyA che te badhAomAM jIva eka ja che ke judA judA Ave che? javAbamAM kahevAyuM ke hajAre zarIremAM jIva eka ja che je badhAe zarIra sAthe saMbaMdhita che. viviMta hajAre zarIramAM je aMtara (aMtarAla) che te zuM eka ja jIvanA saMbaMdhamaya che ke aneka jInA saMbaMdhavALuM che? javAbamAM kahevAyuM ke je jIvana vikurvelA hajAre zarIre che tene aMtarAla paNa te ja jIva sAthe saMbaMdhita che. - vacamAM rahelA aMtarAlamAM koI jIva hAtha vaDe, pagavaDe ke zastra vaDe duHkha upajAvI zake che?
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM: uddezaka-7 453 javAbamAM kahevAyuM ke "A artha ThIka nathI" eTale ke AThamA zatakanA trIjA uddezAmAM kahevAyelA artha pramANe kaI paNa jIvanA pradezane kaI haNI zakatuM nathI, mArI ke kApI zakatA nathI. devAsura yuddha zuM zAstra saMmata che? he prabhe! dene tathA asurane paraspara yuddha karavAne avasara AvatuM haze ? hA"mAM javAba pharamAvatAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! SAya iva saMsAra: sa maratye saMsAra" A kAraNe cAra gatimAM rakhaDanArA ane kaSAya hovAthI paraspara vaira-virodhalaDAI Adi tatvenuM hovuM svAbhAvika che. mATe kahuM chuM ke devene tathA asurane paNa kaI kaI samaye yuddha hoya che. zastro mATe pharamAvatAM paramAtmAe kahyuM ke deve puNyazALI hevAthI je samaye je vastune sparza kare te zasarUpe banI jAya che. yuddha karavAnA AzayathI tRNa-kASTha Adine sparza karatAM tRNa paNa zastrarUpe banavA pAme che. jema dAThAnI thALIne sparza karatA ja subhUma cakravartIne thALI zastrarUpe banI gaI hatI, tema dene mATe paNa jANavuM. jyAre asurakumAre pAse vaikiya zaktithI vikalA zastro hamezAM hAjara ja hoya che. kema ke bIjA deve karatAM temanuM puNya kamajora hoya che. puNyakamI hovAthI deve lavaNasamudrane, ghAtakIkhaMDane ke cakavara dvIpane cAre tarapha cakkara mArIne zIdhra potAnA sthAne AvI zakavA mATe samartha che. tyArapachI te deva AgaLa jAya che paNa cAre bAju pharate nathI.
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 devAnAM karmonI nirAza bhautika sukhamAM manue karatAM AgaLa vadhelA deve paNa saMsArI hovAthI temanA Atmapradeza para anaMtAnaMta karmonI zubha prakRti rUpa vargaNa lAgelI ja che. temAMthI temanI nirjarane krama nIce pramANe che : je kamazonI nirjarA vAnavaMtara deve eka se varSamAM kare che. asurendrone cheDI bhavanapati deve base varSamAM kare che, asurakumAre traNa varSamAM, tiSka cAra se varSamAM, temAMthI sUrya ane candra pAMca se varSamAM, saudharma ane IzAnanA deve eka hajAra varSamAM, sanaskumAre ane mahendro be hajAra varSamAM, brahmaleka ane lAtaka deve traNa hajAra varSomAM, mahAzuka ane sahastrAra deve cAra hajAra varSamAM, Anata prANuta ane acuta deve pAMca hajAra varSamAM, nIcenA raiveyaka deve eka lAkha varSamAM, uparanA traNa lAkha varSomAM, vijaya-vaijayaMtajayaMta ane aparAjIta deve cAra lAkha varSomAM tathA sarvArtha siddha deve pAMca lAkha varSomAM anaMta karmAne khapAve che. zataka 18ne uddeza sAtame pUrNa.
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-8 upayAgavata munine kaMi kriyA lAgaze ? rAjagRhI nagarImAM samavasaraNastha bhagavaMtane gautamasvAmI pUche che ke, he prabhA ! sayamamAM sthiratAne prApta thayeleA muni iryAsamitipUrNAMka yugamAtradRSTiyukta thaI raste jatA hAya ane temanAM paga nIce kukaDInuM-batakanu ke nAnu koI jIva Ave ane muninA pagathI dakhAIne marI jAya tyAre he prabhu ! te munine airyApathikI kriyA lAgaze ? ke sAMparAyikI kriyA ? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama ! te munine sAMparAyikI kriyA na lAgatA kevaLa aiyyapathikI kriyA ja lAgaze. jenu vizada varNana pahelA bhAgamAM thaI gayuM che. noMdha : kriyA dvArA thatAM kanu baMdhana pariNAme upara rahyuM che kemake jyAM cikAza hAya che tyAM ja raja ceTe che paNa sUkA thAMbhalA para coMTatI nathI ane cAMTe teA alpa prayatnathI kharI paDe che. te pramANe rAgadveSa vinAnA jIvane kriyA thavA chatAM paNa karma baMdhana thatu nathI. sathA nirdoSa nAkaranA hAthe pAraNuM akasmAta tUTI jAya ane bALaka marI jAya te paNa bALakane mAravAnA irAdA jarA paNa na heAvAthI tenA para hajAra prayatnA kaye paNa kesa lAgu paDatA nathI. eparezana thiyeTara para rAgIne bacAvavA mATe ghaNA prayatnA karyAM pachI paNa te marI jAya tA paNa DAkaTara upara phojadArInI eka paNa kalama lAgu paDatI nathI. bIjI tarapha khUnanA irAdAthI dhArIyuM laine bIjAnI pAchaLa paDanArane peAlIsa pakaDaze ane khUna na karyu*
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4pa6 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 hoya te paNa te gunegAra kahevAze. A pramANe vyavahAranA kAyadAothI paNa jANI zakIe chIe ke hatyAno bhAva heya te ja hatyAnuM pApa lAge che. munirAjenuM jIvana aSTapravacanamAtAnI ArAdhanApUrvakanuM hovAthI kaI paNa jIvane mana-vacana ke kAyAthI mAravAnI bhAvanAvALA nathI hotA. mATe bhagavaMte kahyuM ke munine page virAdhane thavA chatAM paNa temane sAMparAyikI kriyA nathI lAgatI. gRhastha paNa samyakatvanA prakAzamAM AvI gayA hoya te tenA nirvasa pariNAmo nAbUda thaI javAnA kAraNe gRhasthAzramanI kriyAo karavA chatAM pApanuM baMdhana bahu ja a5 heya che ane te paNa pratikramaNa karyA pachI khaMkherAI jAya che. samadiTThI jovo jaivi hu pAvaM samAyare kiMci / appo si hoi baddho jeNa na niddhaMdhasa kuNai / / jaina munio zuM bALa che? - te kALe te samaye rAjagRhI nagarI hatI. guNazilaka nAmanuM sthAna hatuM. pRthvI zilA paTTaka hatuM. tenAthI bahu dUra nahi ane bahu najadIka nahi evA bIjA matanA anuyAyio (anya yuthika) rahetA hatAM. te samaye bhagavAna mahAvIra svAmI tyAM padhAryA, parSadA AvI, dharmopadeza thaye ane sau pota potAne ghera gayAM. te samaye devAdhidevanA moTA ziSya gautamasvAmI DhIMcaNa ucAM rAkhIne eTale ke be paga upara beThA hatAM ane dhyAnastha
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM uddezaka-8 457 hatAM. temanI pAse anya yUthike AvyA ane sAkSepapUrvaka A pramANe bolyA ke "he Arya ! tame jaina munie manavacana ane kAyAthI saMyama vinAnA che ! yAvat avirata, aprati hata pApakamI che, tridaMyukta che, mATe ekAMta bALa che!" tyAre gautamasvAmIe temane pUchyuM ke ame kyAM kAraNe asaMyata yAvat ekAMta bALa chIe"? tyAre teoe kahyuM ke, tame eka gAmathI bIjA gAma mATe avarajavara kare che te samaye tamArA paga nIce keTalAya ja marI jAya che. - ItyAdi vAtenA javAbamAM gautame kahyuM ke "ame jyAre vihAra karIe chIe tyAre IsamitipUrvaka upagane khyAla rAkhIne cAlIe chIe mATe jIva hiMsAne saMbhava amane jaina munione nathI. keIpaNa jIvane ame upadravita, pIDita, dukhita, saMghakrita, parivartita ke sparza AdinAM kAraNe ame prANa vadhathI mukta chIe, paraMtu tame leke asaMyamI hevAthI dhamadhama karatAM ucuM nIcuM jotA upaga rahita cAle che, zarIre snAna kare che, phaLa bhAjI teDIne, chuMdIne, bAphIne khAe che, kaMdamULAdinuM bhakSaNa kare che, lAkaDAnA khaDAuM pagamAM paherIne cAle che te samaye lAkaDAthI keTalAya kIDA, makeDA cagadAIne marI jAya che. pupe teDo cho, mALA banAve che ane gaLAmAM pahero cho, cUlA saLagAvIne rAI pANuM kare che ane bhAMga, aphINa, carasa, gAMjo pIve che ane gRhasthAzramamAM rahIne putrAdinA pitA paNa bane che mATe tame ja asaMyamI che, jIvavadhaka che, yAvat pApone
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 458 ekeya dvAra tamAre aMdha na hovAthI tamArUM Akhue jIvana pApAnA upArjana karavAmAM ja pasAra thAya che. A kAraNe ekAMtamALa tame ja che! ame jaina munie nathI, kAraNa uparanI ekeya vAta ame sevatA nathI, mATe pApeAnA dvAra jemane jJAnapUrvaka adha karyAM heAya te pati kahevAya che. tame tevA nathI mATe khALa che ! A pramANe gautamasvAmIe te anya yUthikone sava thA nirUtara karyAM ane bhagavaMta pAse AvI, traNa pradakSiNA daI vaMdana--namana karyAM tyAre bhagavaMte kahyuM ke he gautama! te sArU karyuM. temane satya kahyuM. kema ke mArA ghaNA ziSya chadmastha hAvAthI anya yuthikAne tamArI jema nirUtara karI zakatA nathI mATe gautama! te sArU karyuM. chadmastha zuM paramANune jANe che? javAkhamAM bhagavaMte kahyuM ke, keTalAka chadmasthA pudgala paramANune jANe che paNa joi zakatA nathI. keTalAka e jANatA paNa nathI ane jotA paNa nathI, kemake zrutajJAnI hAya ane upayeAgI hAya tee zAstrajJAnathI pudgala paramANune jANe che paNa pratyakSa karI zakatA nathI. te pachI jJAna ane upayega vinAnA chadmasthA mATe avakAza kayAMthI rahe? dvipradezikathI laine asaMkhyAta pradezI skaMdhane mATe paNa jANavuM. sArAMza tevA asaMkhyAta pradezI skA paNa pratyakSa thatAM nathI. anaMta pradezI skAne mATe bhagavaMte kahyuM keH - (1) avadhijJAnI chadmastha sparzAdithI ska dhane jANe che ane netrathI dekhe che.
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 mu : uddezaka-8 459 (2) zrutajJAnI chadmastha sparzAdithI jANe che paNa netrathI joi zakatA nathI kemake :-" zrute vazamAva: ,, (3) koI chadmastha sparzAdithI jANatA nathI paNa dekhe che. durastha paryaMta dekhAya che paNa sparzAtA nathI. (4) aMdha chadmastha jANatA ane jotA paNa nathI. uparanA cAre bhAMgAe anaMta pradezI ska Mdhane mATe jANavA. jyAre paramANu netA avadhijJAnI jANe che paNa jotA nathI. paramAviSThajJAnI je samaye jANe che te samaye paramANune joi zakatA nathI ane jyAre jue che tyAre jANatA nathI. kAraNamAM kahevAyuM che ke jJAna sAkAra ane dana nirAkAra che. ne ApasamAM viruddha dharmavALA hAvAthI samAna kALanA saMbhava nathI. AvA paramAdhi antarmuhUta pachI kevaLI thavAnA hoya che. kevaLI paNa je samaye jANe che te samaye joI zakatA nathI ane je samaye jue che te samaye jANatA nathI. kema ke eka samayamAM e kriyA hotI nathI. zataka 18 nA uddezA AThamA pU. ma
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-9 bhavya dravya nairayikAdinI vaktavyatA : rAjagRhI nagarImAM samavasaraNamAM birAjamAna bhagavAna mahAvIrasvAmIne gautamasvAmIe pUchayuM ke, he prabhe ! A saMsAramAM zuM bhavya dravya nArake che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, he gautama! bhavya dravya nArake hoya che. "mavituM thotho maLa:A sUtrane saraLAthe A che ke vartamAnamAM te jIva manuSya ke tiryaMcanA avatAramAM che ane tyAMthI marIne narakamAM javAnuM hoya tene "bhavya dravya nairayika" kahevAya che, je traNa prakAre che :(1) eka bhavika cAlu bhava pUrNa karI tatkALa bIjA bhave narakamAM javAnuM hoya. baddhAyuSka cAlu bhavamAM AyuSyane trIjo bhAga zeSa rahetA narakanuM AyuSya karma bAMdhanArA. (3) abhimukha nAma getra-pUrva bhavano tyAga karI nAraka AyuSya ane nAma getranuM vedanA sAkSAt karI rahyA hoya. bhaviSyakALamAM nAraka thavAnA hoya ane gRhIta eTale cAlu bhavanA paryAyane choDyA pachI nAraka thavAnA hoya te bhavya dravya nAraka kahevAya che. A vyAkhyAthI eTaluM vadhAre jANavAnuM ke je chAe bhUtakALamAM naraka paryAyone bhegavyA hoya temane samAveza AmAM karavAnuM nahi. paNa pachInA bhAvamAM je narakamAM jaze temane ja bhavya dravya nAraka samajavA.
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM : uddezaka-9 461 bhagavaMte kahyuM ke de tatkALa narakamAM jatA nathI tema nAraka paNa tatkALa pAche narakamAM jo nathI, mATe manuSya ke tiryaMcane ja narakamAM javAnI yegyatA che. sArAMza ke atyAre te jIva bhale ne manuSya ke tiryaMca hoya te paNa te nAraka kahevAze. A pramANe asurakumArothI svanitakumAra deve sudhI jANavuM. tiya ca, manuSya ke deva marIne pRthvIkAyika thavAne hoya tene bhavyadravya pRthvIkAyika kahevAya che. viSaya vAsanA, parigraha ane temAM Asakta thayelA deve paNa cavIne pRthvIkAyamAM utpanna thAya che jyAM "gyA 2 save saMva 3ravi sAthafma 3vavanaMti ratiya' eTale ekendriya avatArane pAmele jIva pAMca, paccIsa, se, hajAra, lAkha ke karoDanI saMkhyAmAM paramAtmAnI vIsIo thAya tyAM sudhI tene tyAMthI bahAra nIkaLavAnuM bhAgyamAM rahetuM nathI. A pramANe apUkAya ane vanaspatikAya mATe paNa jANavuM. vizeSamAM eTaluM ke vanaspatikAyane prApta karele deva anaMta vIsIo thayA pachI kadAca pharIthI manuSya avatAra meLavavA bhAgyazALI banI zakaze. dasa keDIkeDI sAgaropamamAM eka covIsI thAya che, tyArapachI bIjI cAvIsI thavAmAM ATalo samaya pasAra thayA pachI bIjI vIsI thAya che. A pramANe anaMta cAvIsI thaye te jIvane vanaspatikAyamAMthI bahAra nIkaLavAno avasara maLaze. manuSya ke tiryaca jIva, vAyukAyika, tejaskAyika ke vikalendriya thavAne hoya te bhavyadravya vAyukAyika, tejaskAyika
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ane vikelendriyanI saMjJAthI saMbadhita thaze ane nAraka, tiryaMce, manuSya ke deve marIne tiryaMca ke manuSya avatAramAM AvavAnA hoya temane bhavya dravya tiryaMca ke manuSya paNa kahI zakAya che. zeSa vANu vyaMtara-tiSka-vaimAnika Adine mATe paNa jANavuM. AyuSyanI sthiti keTalI che? bhavya dravya nArakenI jaghanya AyuSya sthiti antarmuhUrtanI che eTale ke antarmuhUrtanI AyuSya maryAdAvALA saMzI ke asaMsI marIne narakamAM javAnA hoya te. utkRSTathI eka pUrva karoDa varSanI sthitivALA saMzI tiryaMca ke manuSya marIne narakamAM javAnA hoya temanI pUrvakeTi AyuSya maryAdA jANavI. bhavya dravya asurakumAre mATe jaghanyathI saMjJI tiryaMca ke manuSyane uddezI aMtarmuhUrtanI che ane utarakurU Adi yaugalikene laI traNa palyopamanI utkRSTathI jANavI. yAvat stanika deve sudhI jANavuM. bhavya pRthvIAyike antarmuhUrtanI jaghanya sthitivALA che, ane utkRSTathI kAMIka vadhAre be sAgaropamanI kahI che. A vAta IzAna deve mATe jANavI. dravya aprakAyike paNa upara pramANe jANavA kemake IzAna sudhInA deve pRthvIkAyika thaI zake che te aprakAyika thatAM paNa tene kaNa rekI zakavAnA hatA? dravya vAyukAyike, tejaskAyike nArakanI jema jANavA. dravya paMcendriya tiryae jaghanyathI antarmuhUrta ane
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-9 413 utkRSTathI narakamAMthI nIkaLIne A sthAnane prApta kare te kAraNathI 33 sAgarepamanI jANavI. che. manuSyanI tevI rIte jANavI. vizeSamAM sAtamI naraka ane anutara siddha vimAnavAsI paNa manuSya banI zake che. ' kevaLajJAna rahita bIjA mahAjJAnIone mATe paNa sarvathA agamya, tIrthakara devanI vANI sAMbhaLIne gautamasvAmIe kahyuM ke he prabhe! ApazrInI vANuM yathArtha che. Ape kahyuM te ja satya che. ame niHzaMka thaIne nigraMtha pravacana zraddhAmAM laIe chIe ema kahI pitAnA dhyAnamAM sthira thayA. hAjara che. zataka 18ne uddezo navame pUNuM. e annanumannananana
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-10 Asanna bhavyatAnA paripAka mATe ane kevaLajJAnanI ArAdhanAmAM saraLatA thAya te mATe A dasamo uddeze ThaMDA kalejAthI vAMcave, jemAM ghaNA citra vicitra prazno upAdeya hovAthI jANavA lAyaka banaze. semila dvijane carcAtmaka viSaya ane svIkArelA bAra vratane vAMcavAthI vratanI bhAvanA thaze. prANAtipAtAdi pApe keTalA bhayaMkara phaLa devAvALA che te jANavAnuM maLaze. asIdhArA para cAlatA munio zuM cherAya che? vaikiya labdhisampanna munione mATenA praznanA javAbamAM bhagavaMte pharamAvyuM ke, he gautama ! talavAranI ke bIjA kaI zastranI dhAra para besavAne mATe samartha che, paNa patthara para paDatAM astrAnI dhAra jema buThThI thaI jAya che tema munionI vikriya labdhinA kAraNe talavAranI dhAra paNa buThThI thaI jAya che, mATe teo chedAtA nathI-bhedAtA nathI. zeSa badhI vAte pAMcamA zatakanA sAtamAM uddezAnI jema pahelA bhAgamAMthI jANI levI. zuM paramANu vAyukAyathI spaSTa che? paramANu vAyukAyane sparze che ke vAyukAya paramANune sparze che? eTale ke paramANuthI vAyu vyApta che ke vAyuthI paramANu vyApta che?
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ taka 18muM : uddezaka-10 javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! paramANu yugala vAyuthI pRSTa thAya che. vAyukAya paramANuthI vyApta nathI, kemake paramANu pradeza rahita hovAthI sUkSma che ane vAyu mahAna che, cAvat asaMkhyAta pradeza sudhI upara pramANe jANavuM. anaMta pradeza skaMdha yadi vAyuthI mahAna haze te vyApta thaze. sUkSama skaMdhathI vAyu vyApta nathI. tevI rIte mazakanA pratyeka chidro vAyukAyathI bharelA hevAthI mazakathI vAyukAya pRSTa nathI paNa vAyukAyathI mazaka pRSTa che. ratnaprabhA pRthvInI nIce kALA-dheLA, nIlA-pILA ane dugadha ane sugaMdha, tIkhA, kaDavA, kaSAya, khATA ane mIThA tathA karkaza, mRdu, gurU, laghu, uSNa, zIta, snigdha ane rUkSa dravya che te badhA paraspara gADha baMdhAyelA, samudAyarUpe baMdhAcelA paraspara spezIne rahelA che, yAvat sAtamI pRthvI ane siddhazilAnI nIce paNa A pramANe jANavA. mila dvijanI vaktavyatA : te kALe te samaye vANijya nAme nagara hatuM. duti palAza caitya hatuM. tyAM mila nAme dvija rahetuM hatuM je zrImaMta, bIjAthI parAjaya na pAme te, yAvat veda-vedAMtane pAragAmI hatuM. tenA pAMca zikhyA hatAM je aMte vAsitva dharmane bhajanArA hatAM. te samaye 14 hajAra sAdhu, 36 hajAra sAdhvIjI Adi moTI parSadApUrvaka vihAra karatAM bhagavAna mahAvIrasvAmI vANijya gAmamAM padhAryA. parSadA AvI. dayAsAgara prabhue dharmopadeza karyo. sAMbhaLIne khuza thayelI parSadAe bhagavaMtane vaMdana namana ane paryuM pAsana karyuM.
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 te samaye sAmilane A vAtanI khabara paDI ke bhagavAna mahAvIrasvAmI padhAryAM che, te huM paNa temanI pAse jAuM ane judI judI jAtanA prazno pUchIza ane temanA javAba di yathAtha rUpe Apaze te bhagavaMtanI pa`pAsanA karIza, anyathA temane niruttara karIza. Ama nakkI karIne snAna karyuM, vastro paheryA, maMgaLa prAyazcita karyAM ane gharathI bahAra AvyeA. pettAnA ziSyAne sAthe laine kRti palAza udyAnamAM AvyA ane thoDe dUra ubhA rahIne nIce pramANe prazno pUchyAM : (1) huM prabhA ! Apa zrImAnane yAtrA che ? (2) he nAtha ! ApazrIne yApanIya che? (3) ApazrI avyAbAdha che ? (4) ane Apane prAsuka vidvAra che? javAba ApatA prabhue kahyuM ke he sAmila ! mane yAtrA che, yApanIya che, avyAbAdha che ane prAsuka vihAra paNa che. ApazrIne yAtrA zuM che? bhagavate kahyuM ke tapa, niyama, sayama, svAdhyAya, dhyAna ane Avazyaka yAgAmAM yatanA eTale jJAnapUrvaka mArA AtmA vamAna che. kemake karmAMnA bhArathI mukta thavA mATe ane AtmAne paramAtmapada prApta karAvavA mATe upara pramANenI mane yAtrA che. vizeSAtha A che: (1) tapa :-svIkArelA saMyamanI rakSA mATe tathA pUrvakRta karmonI nirjarA mATe upavAsAdi samyak prakAre karAya te tapa che. je karAyelA pApAneA cheH karAvanAra dasa prakAranA prAyazcitamAM vidyamAna tapa vizeSa che.
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-10 (2) niyama:-lIdhelA pAMca mahAvratene pALavA mATe :1. uttara guNone dhAraNa karavA. 2. indriya ane mananuM jenAthI damana thAya. 3. jaya dvArIne rokavA mATe abhigraha vizeSa. 4. zauca, saMteSa, tapa, svAdhyAya ane Izvara prANighAta karavuM. 5. na kalpI zakAya tevA vicitra abhigrahane dhAravA. upara pramANe niyamo che jenAthI mahAvrate daDha bane che. (3) saMyama :-pRthvIkAyAdi jenuM rakSaNa karavuM te sattara prakAre saMyama kahevAya che. (4) svAdhyAya -pitAne vicAra kare te svAdhyAya che. (5) dhyAna :-AtyaMtara tapa vizeSa je mana, vacana ane kAyAnI ekAgratApUrvaka karAya te dhyAna che. (6) Avazyaka -tenA artho nIce pramANe che. 1. jenAthI cAre bAjuthI AtmA vazya bane. 2. zarIranI badhI ceSTAone tyAga thAya. 3. pApa ane Azrava mArgathI pAchuM vaLavAnuM thAya. 4. munione tathA sAdhakone avazya karavAnuM rahe. pa. jenAthI jJAnAdi guNe ane mokSa paNa vazya bane. 6. IndriyAdi bhAva zatruonA jora jenAthI nAza thAya. 7. saMpUrNa ane cirasthAyI AmAnA guNenI prApti thAya.
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 8. anAdikALanA doSanI Adata jenAthI maTe. 9 AtmAmAM jJAnAdi guNone sthira karAvanAra, 10. jJAnazUnya AtmAne jJAnamaya banAvanAra. 11. mULa ane uttara guNonuM zuddhikaraNa karAvanAra. upara pramANenA guNene prApta karAve te Avazyaka che. bhagavaMte kahyuM he somila ! A pramANe cha prakAranI mArI yAtrA che. tene tuM samaja. yApanIya eTale zuM ? bhagavate kahyuM ke (1) Indriya yApanIya, (2) ne Indriya yApanIya ema be prakAre mane yApanIya che. prAkRta bhASAnA "navaki" zabdathI saMskRtamAM yApanIya zabda banyo che. je "yAM jato" dhAtune prerakamAM "pune Agama lAgyA pachI anIya pratyaya lagADavAthI yApanIya zabdanI utpati thAya che, jene artha javA devuM-gamana karAvavuM - mekalI devuM thAya che. anAdikALathI AtmAnA hADavairI indriye ane kaSAye che. jenAM pApe AtmAe anaMtabhamAM mahAduHkhene anubhava karyo che. indriye gheDA jevI hevAthI, lagAma vinAne ghoDo jema pitAnA mAlikane khADAmAM nAkhI de che, tema samyagdarzana, jJAna ane cAritrarUpI lagAma vinAnI indriyoe moTAmAM meTA brahmavAdI, advaitavAdI, viziSTAdvaitavAdI, vanamAM rahI sUkA pAMdaDA khAnArA ane strIonuM moTuM paNa jemaNe joyuM nathI te badhAone durgatinA khADAmAM nAkhI dIdhA che, tathA jyAM
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ sataka 18 muM : uddezaka-10 469 indriyAnA gheADA tAkAna karatA hAya che tyAM kaSAyeAnI vidyamAnatA avazya heAya che. tethI huM seAmila ! meM mArA sayama dvArA indriya yApanIya arthAta tAkAna karatI pAMce indriyAne vaza karI che, jethI tee bhegI maLIne mArU kaMi paNa karI zake tema nathI. ane kaSAya yApanIya dvArA mArA krodha-mAna-mAyA ane leAbha sava thA zaktihIna banIne mArI yA yAcI rahyAM che. huM seAmila ! A pramANe mArI yApanIyane tuM jANu. avyAbAdha eTale zuM? sUtrAmAM avyAbAdhanA ardhAM nIce pramANe noMdhAyA che. aMtarAya vinA, mAdhArahita, rogarahita, ane meAkSamukti. sAmila ! zarIramAM vAta-pitta ane kaphanI traNa dravya khImArIe ane rAgadveSa-mAha-mAyA AdinI bhAva bimArIe che. temane mArA tapa vizeSa vaDe sathA kSaya karI dIdhI che. mATe aMtarAya, rAga, khAdhA vinAnA evA huM sa pUrNa karmonA kSaya karIne muktinA dvAra para AvIne ubhA chuM tethI huM sarvathA avyAkhAdha . mAsuka AhAra eTale zu? huM semila ! bagIcAmAM, udhAnamAM, devakuLAmAM, prapAemAM, strI-pazu ke napuMsaka vinAnAM sthAnAmAM huM sukharUpa ane svastha rahuM chuM te mATe A ja mArA prAsuka AhAra che. uparyukta javAbe sAk, spaSTa ane khulAsAvAra heAvA chatAM sAmila Aje niNaeNya karIne ja AvyA haze ke kAM te
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 7 mahAvIranuM ziSyatva svIkAruM athavA mahAvIrane niruttara karIne mArI jayapatAkA pharakAvuM. ema samajIne pharIthI teNe nIce pramANe prazno karyA che. sari savaya zuM bhakSya che? kevaLajJAnanA mAlikane tenI vakatA jANatAM vAra na lAgI chatAM paNa nAstika-mithyAtvI ke vakra Adi vizeSaNethI tene navA nathI, paNa syAdvAda bhASAne Azraya laI athavA liSTa bhASAnuM marma jANIne bhagavaMte kahyuM ke he semila! sari savayA" zabdanA be artha thAya che: (1) sarasava (2) samAna vayane mitra. temAMthI tamArA brAhmaNa sUtramAM bIje artha karAve che. te mArA mATe abhakSya che, eTale khAvA lAyaka nathI, kema ke paMcendriya jIvane mArIne temanA mAMsa saune mATe abhakSya ja hoya che, ane khAsa karI deva jevA mAnane mATe vizeSa prakAre abhakSya che. paraMtu dhAnya vizeSa artha "sarasava thAya te amArA mATe bhakSya che. temAM paNa te sarasava agni Adi zastrathI acita (jIva vinAnA) thaI gayA hoya, te bhakSya che, ane temAM paNa eSaNAya eTale yAcanA karyA pachI maLyA hoya te bhakSya che, kema ke jaina munine tRNathI laIne saMsAranI kaI paNa vastu mAMgyA vinA levAnI nathI hotI. adattAdAnanA pApa mATe ke vratanA bhaMga mATe sacita, aSaNIya ane yAcanA karatAM na maLe te koI paNa padArtha munine mATe niSedha che. mATe tuM samaja. zuM mASa bhakSya che? bhagavaMte kahyuM ke he mila! tArA brAhmaNa sUtromAM bhASa zabdanA be artha cheH (1) mASa eTale mAsa (mahinA)
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 sataka 18muM uddezaka-10 ane bIjo artha aDada dhAnya vizeSa thAya che. AmAMthI zrAvaNa, bhAdrapada, Ase, kArtika, mAgazara, piSa, mAgha, phAguna, caitra, vaizAkha, jeTha ane ASADha rUpe je bAra mahinA che, te zramaNane mATe abhakSya che kemake te kALa mAsa che. noMdha:-Aje kArtika sudi 1 thI navA varSane prAraMbha thAya che. tema saMbhava che ke mahAvIrasvAmInA samayamAM zrAvaNa mahinAthI mahinAonI gaNatrI thaI hovI joie. anyathA kArtikane Adi na kahetA zrAvaNathI mahinA zA mATe gaNyA ? tathA je dravya mAla che te be prakAre che. (1) artha mANa ( 2 ) dhAnya bhASa. temAM artha mAga paNa suvarNa ane rajata rUpe be prakAre che, ahIM mASa eTale mApa samaja je 8 ratine eka mANa thAya che. te baMne prakAranA suvarNa ane cAMdI rUpa mASa jaina sAdhune sarvathA abhakSya che. jyAre dhAnya mAla aDada che te bhakSya che. temAM paNa je acita haya, eSaNIya hoya ane yAcanAthI maLyA hoya te ja bhakSya che, bIjA nahI. zuM kulatyAM bhakya che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke "brAhmaNa zAstromAM tenA be artha che (1) kulasthA-kulInA strI (2) kaLathI dhAnya vizeSa. kulIna strI paNa traNa prakAre che. kula kanyA, kula vadhU ane kula mAtA, eTale ke IpaNa khAnadAnamAM janmelI kanyA, sadhavA ane mAtA (vRddha-vidhavA-Adi strI) A traNe prakAranI ane upalakSaNathI keIpaNa strI-cihna dharAvavA nArI-strI tathA lAkaDI-mArI AdinI banelI putaLI, kAgaLamAM citrakAre citarelI strI A badhI strIo jaina zramaNane mATe abhakSya eTale aspRzya, acintanIya, amananIya ane avyavaharaNaya
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 472 ( zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 hovAthI tyAjya che. jyAre dhAnya vizeSa kaLatyI-pUrvanI jema bhakSya jANavI. somilanA Atma viSayaka prazno : - havenA praznothI ApaNane bhagavAna mahAvIra svAmInA samayanA pAMDitya garviSTha, vAda-vivAda-vitaMDAvAda-jalpa tarkachala-hetvAbhAsa AdithI eka bIjAne parAsta karavAmAM te samayanA paMDite kevA dAvapeca ramI rahyAM hatAM tene aitihAsika paricaya thaze, je jJAnavRddhinuM kAraNa che. mANasanA jIvanamAM jyAM sudhI mithyAtvanA tAvanI asara hoya che, tyAM sudhI tenuM jIvana-vacana ane vyavahAra paNa vaka ja hoya che. jenAthI deza tathA samAjane bhayaMkara nukazAna thavA uparAMta jAti vAda ke saMpradAyanA viSacaka paNa kALA nAganI jema phUMphADA mAratA hoya che. bhagavAna mahAvIrasvAmI sarvajJa che, sarvadarzI che, A badhI dIvA jevI spaSTa vAte hovA chatAM semilanA praznomAM yadyapi jijJAsA heI zake che. paNa je jijJAsAmAM vakatA hoya tyAM mAnavanA jIvana kavananI zI dazA? somila pUche che ke he prabhe! Apa eka che? be che? akSaya che? avyaya che? sArAMza ke bhagavAna yadi pitAnAmAM ektAne eTale ke "huM eka chuM" A ekarAra karI le te zrotra Adi vijJAnene ane avamAM rahela anekANune siddha karI bhagavAnanA ekatvanuM khaMDana barAbara karI zakIza. yadi "huM be chuM" Ama bhagavAna kaheze te prathama kahelA ekatvavAda sAthe virodha batAvIne paNa temane niruttara karI
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM uddezaka-10 473 daIza. tyAra pachI yadi ema kaheze ke "huM akSaya kuM, avinAzI chuM" te temane pUchIza ke atyAra sudhI tame anaMtIvAra jamyA ane maryA che ane akSaya tathA avinAzImAM te janma ane mRtyu thatA nathI, mATe tamArUM akSayatva ane avinAzItva Azcarya pamADe tevA che. kema ke pitAnA mULa svabhAvane tyAga karyA vinA keI paNa avyaya heto nathI ane paryAyethI te sarve vyaya che. tethI mahAvIra avyaya che te kema mAnI zakAya? ane eka rUpe paNa kaI sthita hete nathI mATe mahAvIrasvAmI yadi kaheze ke "huM avasthita chuM" te mAre javAba raheze ke pratyeka padArthomAM rUpAMtara thatuM hoya tyAre keInI avasthitA keTalI? Ama tarko dvArA huM bhagavAnane niruttara karI daIza. akSaya, avyaya ane avasthita A prazno AtmAne nitya pakSa laIne karyA che. have anitya pakSa laIne pUche che ke he prabhe! Apa zrImAna aneka bhUta-bhAvi ane vartamAna paryAyavALA che ? anitya pakSa svIkArIe te ja AtmAnA bhUtakAlIna paryA, vartamAna paryAya ane bhaviSyamAM thanArA paryAnI saMgati banI zake che. te vinA eka ja AtmA-bhUta-bhAvine paryAne kevI rIte prApta karaze ? semilanI mAnasika avasthAne khyAla karIne bhagavaMte kahyuM phemila ! saMsAramAM AvA zAbdika vitaMDAvAde jyAM sudhI upazamita thatA nathI tyAM sudhI mAnava saumya, sAmya ane samAdhistha thatuM nathI. abhigrahita mithyAtvanA prabhAvathI samajadAra mANasa paNa kevaLa zabdanI vyuha racanAmAM gaThavAIne tatvanA asaliyatathI hajAro mAIla dura rahe che, ane
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 svArtha sadhAya tevA arthanI tarapha AMkhamIMcAmaNa karIne zabdonI pakaDamAM phasAya che ane pitAnuM ahita kare che. mATe semilane syAdvAdanI bhASAmAM javAba deve joIe. mANasa mAtra eka bIjAthI uccArelA zabdone Azaya samaje te saMsAramAM amRtatatvane prAdurbhata thatAM sAmAjika jIvana viSamukta banavA pAmaze. saMsAramAM sAmevALo mANasa mithyAtva, mAna, ke avinayanI asara taLe dabAyeluM hovAthI te tevI rItanA ja zabdone pravega karaze, eTalA mAtrathI tenI sAthe vAyuddha ke vitaMDAvAda karavAnI AvazyakatA nathI. mATe pratyeka prasaMga samajutI pUrvaka hala karavAthI jIvanane AnaMda ane saMsArane satya tatvanI prApti thaze. mANasanAM AMtara jIvanamAM vastune samajavAne apekSAvAda nahI hovAnA kAraNe sAmevALAnI sArI vAtane paNa pahele tabakke khetI ane pUrvagRhIta mAnI le che, phaLasvarUpe vitaMDA vAdathI vitaMDAvAda, pUrvagrahathI pUrvagraha ane chala-prapaMca ke jhagaDAnI AdatamAMthI jhagaDA ja ubhA thAya che. keTalIkavAra mANasanA mastiSkamAM syAdvAda samajavAnI zakti hoya che, paraMtu mastiSka ane hRdaya A baMne judA judA hovAthI jyAM sudhI kaI paNa vAta hadayanA aNumAM utaravA na pAme tyAM sudhI mastiSka zaktionA game teTalA vikAsathI paNa saMvAdane janma thatuM nathI. keIka samaye mastiSkathI samajelI vastu hadaya pAse pahoMcI zake che ane tene mAnavA mATe hRdayanI taiyArI paNa hoya che. paraMtu hadayanA koI khUNAmAM amuka vastu nImAyA, pitAne satya manAvavAnI dAnata, bIjAne parAsta karI dAvapeca ramavAnI potAnI junI Adate, sattAvAdane meha ke pitAne utkarSa batAvavA mATenI
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM uddezaka-10 475 pUrvataiyArI vagere keTalAya abhigRhIta mithyAtvanA sainikone jora eTale badhe jabaradasta hoya che, jenAthI te syAdvAdanaya-pramANa Adi to samajI zake ane bIjAne samajAvI zake paNa potAnA jIvanamAM utArIne-mithyAtvanA tAvane bhagADI zakavA mATe samarthatA AvI zakatI nathI. A - paMDitenA-mahApaMDitenA jIvananI e ja maTI karUNatA che, jenA abhizApe saMsArane zAnti-samAdhinI bakSIsa maLavI joItI hatI tenA badale kaleza-vara- vidha ane jabarajasta vAyuddhanI bakSIsa maLavA pAmI che. mATe ja hRdayamAM rahelAM gaMdA tathI amRta nIkaLatuM nathI. kemake kaDhI pInAra mANasane dUdhapAkane oDakAra zI rIte Ave ? syAdvAdane artha sApekSavAda-anekAMtavAda che, kemake bhUtabhAvI ane vartamAnanA paryAnI anaMtatAvALA-dravyane nirNaya jUdI jUdI apekSAe karavAnuM hoya che ane traNekALanA aneka paryAye te dravyamAM vidyamAna che. pUchanAra paNa eka ja AzayathI pUchate nathI kema ke tenI jijJAsA aneka ane sApekSa hoya che, tethI javAbadAtA sAmevALAnI vAtane barAbara sAMbhaLIne, vicArIne pachI ja tene javAba deve jethI bIjA vAda-vivAdane avasara ja samApta thaI jAya. ' syAdvAda koI dharma nathI, jenAM kAraNe tenI Adi, anAdine prazna upasthita thaI zake. AdinAtha-trASabhadeve paNa syAdvAdanI ja bhASA belI hatI ane mahAvIra svAmIe Aja bhASAne vyavahAra karyo che. syAdvAdane artha e che ke dravyamAM astitva rUpe rahelA paryAne ati rUpe ane nAstitva rUpe rahelA paryAne nAsti rUpe kahevA che. eTale keIpaNa prasaMgane
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 476 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 sApekSa daSTie belavA jethI vidyamAna paryAyane niSedha karavAne prasaMga paNa na Ave ane atyAranA samaye paryAnI nAsti che mATe temanAM nAstitvane paNa niSedha kare na paDe. bhagavAna mahAvIrasvAmIe semilanA praznonA javAba pharamAvatAM kahyuM ke he mila! "huM eka paNa chuM." "huM be paNa chuM'-avinAzI, akSaya paNa chuM, ane bhUta-bhAvI tathA vartamAna paryAyenA pariNAmavALa paNa chuM. spaSTa javAba hovA chatAM tenAM manamAM hajI paNa zaMkA che ke AvuM zI rIte bane ? je eka ja che te be kaI rIte? ane je be hoya te eka zI rIte? paryAyamAM vicaranAre akSaya kevI rIte? ane je akSaya hoya te kSaya pAmyA vinA bhUta-bhAvI ane vartamAnanA paryAyAmAM zI rIte pariNAma pAme? A badhI ja jALamAMthI bacavAne mATe prabhune pUchayuM ke he prabho ! ApazrIe eka bIjAthI sarvathA virodha rAkhanArI vAta kahI te zI rIte saMgata thAya ? bhagavaMte kahyuM ke he mila! A pratyakSa dekhAtA saMsArane nirNaya kevaLa zAstronA pAnA pheravavA mAtrathI thavAne nathI. Aja sudhI tame keTalAya zAstro gokhA, carcA ane kaMThastha karIne beThA che ! te paNa temAMthI mAkhaNa kADhI zakyA nathI. mATe tamArA mAnelA zAstrone eka bAju rahevA daIne saMsAranI kaI paNa vAtane, prasaMgane apekSA buddhithI samajavA prayAsa karaze te kaMIka tatva pAmI zakaze. beso tyAre huM tamane A badhI vAta samajAvuM chuM. jIvamAM ekavanI siddhi meM kahyuM hatuM ke "huM eka chuM" A javAbamAM enA
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM uddezaka-10 833 Azayane samajavAnI jarUrata che. pRthvI-pANI-agni-vAyu ane vanaspati Adi judI judI jAtane dravyo hovA chatAM dravyatvanI apekSA rAkhIne dravya eka che" Ama saMgrahAyanI bhASAmAM pratyeka jana bole che ane sAmevALe tene bhAva samajI le che. te ja pramANe "huM eka chuM" AmAM paNa jIva dravyanI apekSA samajI levAnI che. yadyapi jIvamAM asaMkhya pradeza rahelA che te paNa temanI anekatAne Azraya lIdhA vinA kevaLa jIvadravyanI apekSAe jIva eka che. A saMsAra eka vyaktine nathI paNa anekAneka deza, jAti, dharma ane bhASAothI vyApta thayelA A saMsAranA vyavahArane kevaLa pitAnA managhaDaMta zAstronA pAnAothI nirNaya karavA jatAM saMsArane keTaleka vyavahAra je anapavarta nIya che, temAM virodha ubhuM thatAM bagaDI jaze, je keIne paNa IcchanIya nathI. mATe saMsAranA vyavahAranuM yathArtha jJAna meLavavAne mATe "asatyAmRSA" eTale ke vyavahAramAM belAtI ane satyasvarUpe samajAtI bhASAne paNa prayAga karIe te mAnava samAjanA ghaNA jhagaDA pitAnI meLe ja samApta thayA vinA rahetA nathI. jIvamAM anekatvAdinI siddhi upara pramANe dravyatvanI apekSAe "jIva" eka hevA chatAM paNa svabhAvanI bhinnatAnAM kAraNe jemAM bheda paDe te paNa keIne kaMI paNa bAdhA AvavAnI nathI. kema ke jIvanA svabhAve eka samAna na hovAnA kAraNe meM kahyuM hatuM ke "huM be chuM" eTale ke jJAna ane darzananI apekSAe mArA be svarUpa hovAthI "huM be chuM" kahevAyuM che. yadyapi jIva dravya
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 che ane jJAna darzana guNa che tethI temAM bheda spaSTa dekhAya che, paraMtu bhUlavuM na joie ke guNA hamezA draSyAzrita ja hoya che ' prakhyAzritA muLA: ' arthAt guNa vinA guNI hAtA nathI ane guNImAM guNAnI hAjarI trikALAbAdhita che. mATe Atma dravyanI sAthe jJAnAdi guNNAnI kathaMcit abhinnatA paNa svIkA che. ApaNe jANIe chIe ke jJAna ane darzana guNA caitanya svarUpa jIvamAM ja hoya che. jaDamAM koI kALe paNa hAtA nathI. A kAraNe AtmA jJAnamaya ane darzanamaya che. tema chatAM paNa upayAganA samayanI bhinnatA heAvAthI koika samaye AtmA jJAna svarUpa che ane koIka samaye dana svarUpa che. kema ke ane upayeAgA sAthe hAtA nathI, kadAca tane zaMkA thai zake che ke vastunuM vizeSa grAhitva jJAnamAM che ane sAmAnya grAhitva darzInamAM che. te A baMne jUdA jUdA svabhAvanA guNA eka AtmAmAM zI rIte rahI zakatA haze? javAbamAM ema kahevAyuM che ke apekSA buddhine samajyA vinA zAstronA arthA managhaData karavAthI mAnavanI buddhimAM bhrama, vitaMDAvAda, saMzayavAda ane viparIta vAditAnI utpatti thayA vinA rahetI nathI. eka dravyamAM eka-be nahI paNa anaMtAnaMta dharmAM paNa buddhigamya che, jema eka ja mAnavamAM peAtAnA pitAnI apekSAe ' putratva 'dharmAM vidyamAna che, tema peAtAnA putranI apekSAe ' pitRtva '- dharma paNa zI rIte nakArI zakaze ? A pramANe dravyamAM anaMta paryAyA( dhamAM )nI vidyamAnatAnI siddhi apekSA dRSTithI zakaya khanI zake che. ( khIjA bhAgamAM A viSaya vistArathI carcAi gayA che. ) " akSaya paNa chuM. AnA Azaya A che ke jIva asaMkhyaya pradezI che ane te pradezeAmAMthI eka paNa pradeza koikALe
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muMH uddezaka-10 479 jIvathI chuTo paDatuM nathI, mATe pradezanI apekSAe jIva akSaya che. A pramANe avyayanI kalapanA paNa jANI levI. java anitya paNa che ? jIvana anitya pakSa laIne javAba ApatAM bhagavate kahyuM ke he mila! bhUtakALamAM anekAneka bhavanA paryAne upaga mArA AtmAne thayuM che. je mArA AtmAthI judo nathI, yAvat sItera keDAcheDI sAgaropamanA asaMkhyAta ke anaMta bhAnA bhAvone upaga AtmAmAM Aje paNa vidya. mAna che. tema vartamAnakALanA paryAne upaga paNa che ane bhaviSyakALanA paryAne upaga paNa A jIva ja karaze. mATe traNe kALanA paryAye upayegavaMta hevAthI meM kahyuM ke bhUta-bhAvI ane paryAyavALe chuM. kadAca tane AtmAnI anityatA mATe zaMkA thaze te paNa he dvija vara! tuM ciMtA karIza nahI. atyAra sudhIne ItihAsa tArI AMkha sAme taravarI rahyo che ke AtmAne ekAMte nitya mAnanArAo ane anitya mAnanArAomAM dhuraM ghara paMDita che. jemanA DaMDADI-muSTA-muchIne yuddhothI ApTee bhArata deza kaMTALI gayela che. A paDite jyAre sAmasAmA thaIne eka bIjAne gALo bhAMDe che, gaMdA zabdo ane anArya mANasa paNa na bolI zake tevA bIbhatsa zabdo bele che, tyAre huM tane pUchuM chuM ke AvI paMDitAI ke zAnI bhASA dezane mATe zA kAmanI? khUba yAda rAkhaje ke A dezamAM paMDita ochA che, zrImaMte ane sattAdhArIo paNa ochA che, jyAre vacale madhyama varga potAnA peTanI ciMtAmAM
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 TAMTIyA ghasate rAta divasa pasAra karI rahyo che, tyAre paMDite, zAstra, tatvajJAnI laDAI dezane rasAtaLamAM laI janArI bane che. AtmAne ekAMte nitya mAnanAro ke anitya mAnanAre jUThe che kema ke AtmA ekAMta nitya paNa nathI, temaja anitya paNa nathI. A vAta vAgyuddhanA raNamedAne caDelA tamArA jevA paMDitene koNa samajAve ! yAda rAkhaje A saMsAramAM koIpaNa dravya paryAya vinAne nathI, tema paryAya vinAnuM dravya paNa nathI. A baMnene saMbaMdha "samavAya"nA kAraNe bhADutI nathI paNa anAdikALathI baMne tAdAmyarUpe che. kema ke paryAya vinAnuM dravya saMsArane kayAreya paNa kAme AvyuM nathI, temaja dravya vinA paryAnI vidyamAnatA gadheDAnA siMgaDA jevI eTale ke nathI ja. A pramANe dravya mAtra jyAre paryAyAtmaka che tyAre pratyeka vastunI vicAraNAmAM A baMne dRSTikoNane khyAlamAM lIdhA vinA saMsAranI ekeya carcAne aMta kaI kALe AvyuM nathI. mATe dravyanI carcA dravyAyikana karavI ane paryAnI carcA paryAyAstikana karavAthI vastunI yathArthatAnuM samyajJAna maLaze. jenAthI jIvanamAM rahelA kodha, lebha, mada, matsara ane mithyAbhimAnAdi Atmika dUSaNene aMta AvatA ApaNe AtmA uMcA sTeja para AvI jatA vAra lAgaze nahIM. pAlItANAnI taLeTInA pagathiye ubhA rahI gAma tarapha najara karatAM pratyeka dharmazALAo ane jhADa uMcA nIcA dekhAze, paNa 100-150 pagathiyA upara gayA pachI gAmane jevAthI badhAe ekAkAra dekhAze. tevI rIte jyAM sudhI mAnavanA manamAM laDAI jhagaDAnA saMskAra macyA nathI ke maTADavA mATe taiyArI karI nathI tyAM sudhI saMsAranA chamAMthI keTalAka samyakatvI, keTalAka mithyAtvI, nAstika, Astika Adi pitA
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-10 481 pitAnI daSTi pramANe aSTi dekhAze. vastutaH Astika, nAstika, samyaktvI ke mithyAtvI keNa haze te paramAtmA jANe. mATe ja abhigRhIta mithyAtvanA nazAmAM cakacUra banele mAnava satya nirNaya na karI zakavAne kAraNe keInI sAthe saMdhi karI zakatuM nathI. phaLa svarUpe tenuM AkhuM jIvana kaleza-kaMkAsamAM pUrNa thAya che. paraMtu sauthI pahelA kaSAyane mAravAnuM zikSaNa lenAra bhAgyazALI jyAre uMcI sthitie pahoMce che tyAre sau jImAM kaMIne kaMI sArApaNuM tene jovAmAM AvatA pratyeka jIvane potAnA AtmAnI jema samajI tenI sAthe bhadra vyavahAra kare che, ane bhagavate virAma lIdho. - gArUDI maMtrathI nAgarAja ane kaDavI davAthI meleriyA tAvanuM jhera jema maTI jAya che, tema bhagavaMtanI yathArtha-sAmyasaumya ane jIva mAtrane hita karanArI vANune sAMbhaLIne semila samajate thaye ke Aja sudhI kevaLa zAstronA pAnAo pheravavA mAtrathI paNa je tatvArtha huM samajI zakyuM na hatuM te Aje samajI zako chuM. - rAga-dveSa-mithyA pratiSThA ke ADaMbarathI utpanna thayelA jhagaDAo, daSTiyuddho ke vAyuddhone zAstronA pAnAothI zI rIte viramita karI zakavAnA hatAM. Ama te huM paNa zAstraveda-vedAMtanI paMktionA vALanI khAla utAranAre chuM. tevI rIte sAmevALe paMDita paNa che, zAstra eka ja che, paMDita eka ja che, leka ke gAthA paNa eka ja che, chatAM paNa paMDita zAMta thayA nathI. pratyuta vairathI vaira, krodhathI krodha, mithyADaMbarathI mithyADaMbara vadhyA ane saMsAranA mAna nathI nAstika ke nathI mithyAtvI. paraMtu zAstronA pAnAmAM ja thA khAnArA piothI paMDita-mahA paMDite ja mahA mithyAtvI che, nAstika
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 che, gupta nAstika che ane paramAtmApadane kaTTara bairI che. A pramANe vicAro AvatA sAmila dvija devAdhideva bhagavaMtanA caNAmAM DhaLI paDyo ane dravya tathA bhAvathI caraNa vaMdana karIne zraddhA saveganA bharyAM te dvija paramAtmAne kahI rahyo che ke he prabhu!! ApazrInI yathArtha vANI sAMbhaLIne mArU mithyAjJAna zAMta thayuM che, kemake 'STi tevI sRSTi". Aja sudhI huM saMsArane jItavA mAMgatA hatA, mArI pratiSThA vadhAravA mAMgatA hatA, kAraNa ke mithyAtvanA kALA raMgathI raMgAyelI mArI diSTa saMsAra para hatI, paraMtu Aje mArI STi badalAI ane sa MsAra uparathI utarIne mArA AtmA para paDatAM ja mane jaNAI AvyuM che ke " jyAM sudhI mArA upara viSaya vAsanAnI kALI nAgaNu cakkara mArI rahI hAya, bhAga lAlasAnI jIvatI DAkaNu mane satAvI rahI hAya tathA kaSAyarUpI bhUtaDA ja mane saMpUrNa paNe khatama karIne mArA para jIta meLavIne beThA hAya tyAM sudhI huM sa'sArane zI rIte jItavAnA hatA ? " mATe he prabhA ! Aje ApazrInAM caraNAnA svIkAra karU' chuM. ApazrInuM pravacana sadguM chuM ane tema karIne atyAre ja ApazrInA ananya upAsaka banu chuM. he prabho ! yadyapi ApazrInAM caraNAmAM atyAra sudhI ghaNA rAjA-mahArAjA-talavIrA, mAMDalIkA, kauTu khikA, ibyA, zreSThio, senApatie ane sA vAhe uparAMta temanI dharmapatnIe, putrI, ane putrAe paNa zraddhA savegapUrvaka savarati dhane svIkArI kRtakRtya thayA che, tema chatAM paNa huM savirati dharma svIkAravA mATe samartha nathI, tA mArA mATe zrAvaka dharmAMnA yathA cAgya upadeza ApIne kRtakRtya karaze| tevI mArI mAMgaNI che.
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 su : uddezaka-10 deza virati dhama: bhagavAna mahAvIrasvAmI kahe che ke, seAmila ! A saMsAranA je jIvA pApAnI virati sarvAMze karI zakatA nathI teoe potAnI zakti, paristhiti ane AMtara jIvananI maryAdAnA khyAla rAkhIne deza virati dharma svIkAravA joIe. sUkSma ke mAdara zarIramAM anaMtAnaMta jIvA sa'sAramAM rahelA che. temAMthI keTalAka jIvAne ApaNe jANI ane joI zakatA nathI, kemake teo AchAmAM ochI jJAnazaktivALA ane pApakarmAMnI pracUratAvALA che, jyAre tAratamyabhAve vadhatI zaktivALA ane puNyavALA trasa jIveA che. A pramANe sthAvara ane trasa jIvAthI pirapUrNa saMsAra che jemAM ApaNA AtmAe anaMta savA pUrA karyA che. 483 vyavahAra naye parajIvAnI hatyA ane nizcayanace peAtAnA AtmAnI hatyA je bhayaMkaramAM bhayaMkara pApakama che, tenAthI vyApta banelA AtmAnI mukti zI rIte thAya ? tevI vicAraNA ane AcaraNA karavI te ja dharma che. pApAnI saMkhyA aDhAranI che, Ama tA jIvanA jeTalA adhyavasAye che pApa paNa teTalA ja che, paraMtu saunA samAveza aDhAranI sakhyAmAM thaI jAya che. temAMthI pahelAnAM pAMca pApa dravya pApa che ane pAchaLanA bhAva pApa che. AtmAne mATe ane pApe khataranAka hAvAthI tenA tyAga karavA te AtmAnI mekSAbhilASINI puruSAtha zaktine AbhArI che. mana-vacana ane kAyAthI, karavuM- karAvavuM ane anumAdavuM rUpa tyAga te sarva virati kahevAya che. paraMtu badhAe jIvAnI Atmazakti tathAprakAranI na
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 na hovAthI te pApane tyAga. pitAnI paristhitine vaza thaI amuka aMze kare che te dezavirati kahevAya, jenA bAra bheda che. prAraMbhanA pAMca aNuvrate ane traNa traNa guNavrata dvArA navA pApa aTake che. paNa pharIthI te pApa na thavA pAme te mATe bhAva pApene rokavA cAra zikSAtrate che. AnAthI keme kame jIvane AdhyAtmika zikSaNa maLe che, jethI kodha-mAna -mAyA-lebhAdi pApa kaMTrolamAM Ave che. AtmAmAM apUrva zakti utpanna karavA mATe bhege paga viramaNavratanA aMtargata 14 niyamanuM paNa vidhAna che. je jaina zAsananI apUrva bheTa che. abhyAsa karIne tenI TreniMga lenAra mANasa ekkasa kalyANa pAme che te nirvivAda che. have bAre vratane kamazaH jANIe - (1) prANAtipAta viramaNa : bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, anAdi kALathI jIva mithyAtvI hovAnA kAraNe bhAva aMdhatvane prApta thayela hatuM. dravya aMdha eTale AMkha vinAne aMdha mANasa te bIjAnA kahevAthI ke samajAvavAthI paNa kaMIka satya svarUpa samajI zake che, paraMtu bhAva aMdhane samajAvavA mATe keInI paNa zakti kAma AvatI nathI. te kAraNe tenA jIvanamAM nirvasa pariNAmanuM prAsUrya hovAthI tenA dvArA karAtI theDI paNa hiMsA mahAbhayaMkara phaLadAyI bane che. kemake jIvanamAM viveka na hovAthI eka jIvanI hatyA karatAM aneka jInI hatyAnuM kAraNa te banI zake che. temanI jUTha bhASA sadaiva drohAtmaka, cauryakarma dravya ane bhAva hiMsAtmaka, mithunakama sarvathA nirdayI, ane parigraha saMjJA maryAdAtIta hovAthI krodhAdi bhAva pApa paNa hamezAMne mATe bhaDakelAM ja hoya che tethI pApa e pApa che" tevuM temane samajavAmAM AvatuM paNa nathI.
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM uddezaka-10 485 AnAthI viparIta arihaMtanA, temanA munionA ke vItarAga paramAtmAnI mUrtionA darzana-vaMdana namana-pUjana ke sparzanathI mithyAtva palAyana thaIne jemane samyaktvanI prApti thaI che, temane tevuM bhAna thAya che ke "Aja sudhI jIva hiMsAnA pApe ja huM duHkhI chuM-rega " mATe sauthI pahelAM mAre jIva hiMsAnA dvAra baMdha karavA joIe. paNa temane tevAM prakAranuM jJAna athavA cAritra dharmanI prApti thaI na hevAthI sarvathA jIva hiMsAne cheDI devA mATe te jIva samartha banI zakatuM nathI. yadyapi te bhAgyazALI jIva hiMsAdi pApone pApa ja samaje che, paNa pitAnI lAcArInA kAraNe saMpUrNa hiMsAnA kAryo na cheDI zakavAnAM kAraNe sauthI pahelA sarvathA nirarthaka hiMsA athavA na kare te pazu jIvana nirvAhamAM vadhe Avato nathI tevI hiMsA, hiMsA karmo, hiMsA vyApAra ke vyavahAne cheDavAne mATe daDha pratijJa bane che ane svapnamAM paNa jAgRta rahIne te pratijJAnuM pAlana kare che. zeSa rahelI potAnA peTa ke vyavahAra mATe karAtI hiMsA je sarvathA anivArya che, temAM paNa nirdhvasa pariNAmane, krUratAne, khAvA-pIvAnI lAlasAne, oDhavA paheravAnA mehane, ke putra parivAranI mAyAne dhIme dhIme zamana karIne saMsArane vyavahAra udAsIna bhAve calAvavA mATe pratijJAbaddha thAya che. jIvananA vyavahAramAM kayAMya paNa dayAne nAza, samatAne abhAva, udAsInatAmAM kamajorI na AvavA pAme te mATe samyakatvathI dIpate mAnava pratikSaNe jAgarUka rahe che. tema chatAM paNa keIka samaye karele nirNaya khyAla bahAra cAlyA jAya; pramAda sevAI jAya, ane ajANatAM yA bIjA keI kAraNe anicchAe paNa kaMI thaI jAya athavA karavuM paDe te mATe tene AtmA pazcAtApapUrvaka lAgelA
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. aticArenI AlecanA karIne pharIthI AvuM karavuM na paDe te. mATe sAvadhAna raheze. bhagavAnanI vAta sAMbhaLIne semile paNa sthUla prANAtipAta viramaNa vrata svIkAryuM, ane prANImAtramAM rahelA daze prakAranA prANanI helanA, avahelanA ke virAdhanA thavA na pAme tenI maryAdAne nirNaya karyo. (2) mRSAvAda viramaNaH meha mAyAnA nazAmAM sarvathA bebhAna banelA AtmAne mRSAvAda (juThavAda)nI pakaDa bahu joradAra hoya che. saMsAranA ghaNuM mAnavene ApaNe jANI zakIe chIe ke te bIjuM kaMI paNa cheDavA mATe, lAkhanA dAna puNya karavA mATe ke vyavahArane sArUM banAvavA mATe kaMIpaNa karavuM paDe te karavA mATe taiyAra raheze paNa pitAnA juTha vyavahArane, vyApArane ke, juTha bhASAne choDI devA mATe samartha nathI banatA. AvuM thavAmAM meTAmAM moTuM kAraNa mithyAtva che. mATe ja zAstrakAroe mithyAtvane aMdhakAra kahyo che. jenI hAjarImAM bhalabhalA yegIo, mahA gIo, tapasvIo ke dhyAnIe paNa pitAnI kharAba Adatene sudhArI zakatA nathI, jyAre samyaktvane prakAza meLavyA pachI temanAM AtmAmAM potAnI meLe A pramANe kAMIka samajaNa Avaze ke "Aja sudhI mArA aparAdhone chupAvavA mATe huM juTha belyo paNa mAruM juThApaNuM pragaTa thayA vinA rahyuM nathI. mArA juThANAne sAmevALAe pakaDI pADayuM che, mATe mArI niMdA, hilanA, mazkarI-apamAna ke mAra paNa khAvA paDe che. A pramANe mArI beTI AdatAe aparAdhee ja mane duHkhI banAvavAmAM madada karI che, mATe AjathI mAre juTha elavAnuM baMdha che arthAt game te thAya ke game teTaluM sahana
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 su' : uddezaka-10 res karavu paDe te paNa AjathI mithyAbhASA ke vyavahAra karIza nahiM. jANyA--bhujIyA vinA koinI vAtamAM hakArAtmaka ke nakArAtmaka bhAva pradarzita karIza nahI. temaja najare joyelA mArA zatrunA pApAne paNa prakAzIta karIza nahIM. juTho upadeza sAkSI ke phUTalekha (khATA kAgaLIyA) karIza nahIM. A pramANe karIne te bhAgyazALI jUDa khelavAnA kusaskArIne maryAdita kare che. te samaye te sAdhakane eTalu paNa samajavAmAM Avaze ke mArA khelavAthI yadghi kaleza thatA hAya, vadhatA heAya, sAcI vAta kahevAthI paNa koinuM hanana, mAraNa ke rUdana karavu paDe athavA mArA vyavahArathI kAinu paNa jIvana jokhamamAM mUkAya ke koinA zApa mane lAge ke mAre koine zApa devA paDe tevA jUThA vyavahAro huM karIza nahI. ema nirNaya karIne te seAmile bhagavAna mahAvIrasvAmI pAse mRSAvAda viramaNa vratanA svIkAra karyAM. " potAnI jIvikA tUTe nahIM, vyavahAra kalaMkita ane nahIM teTaluM dhyAna rAkhIne sthUla rIte mRSAvAdanuM viramaNu saunA jIvananuM kalyANu karAvanAra bane che. (3) adatAdAna viramaNa : * AMkhe ja dekhatA na heAya tevA mANasa Thokara khAI zake, nIce paDI zake athavA kaI vastu kAnI che? tenu dhyAna na hAvAthI nirdoSa bhAve paNa eka bIjAnI vastuone heraphera karI zake che. tema chatAM paNa te azvane pratyeka vastunA spa karAvyA pachI ke amuka vastu amukanI che te bAtamI ApI dIdhA pachI te aMdha mANasane bhUla karatA jovAmAM Avyo nathI. adha dhAmI paNa gAmanA melAM lugaDA le che, nizAna kare che, taLAve dhAvA jAya che, ujaLA kare che, ane je kapaDA jevA
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. OM hAya tene kharAkhara Ape che. paraMtu mithyAtvanA gADha aMdhakArathI vyApta banelA bhAva aMdhane sudharatA ke mAra khAdhA pachI paNa pharIthI bhUla na karatAM tame koI divase joyA che? arthAta prAyaH kadI tevuM banatuM nathI kemake tenA romeromamAM pUbhavanA cArI karavAnA kusaMskAra-evI rItanA paDyAM che jene lai mAra khAze, peAlIseAnA DaMDA khAze, apamAnita thaze ane dhUtkAra pAmaze paNa...." lakhaNa na badale lAkhA A nyAye teo phrI phrI ceArI karyAM vinA rahevAnA nathI. AvA cAra melA lugaDAvALA ja hoya che tevuM mAnavAnI bhUla karaze! nahIM kAraNake sa'sAramAM tame joi zake che ke melA kapaDAvALA cArI karIne pAvalI paisAnI ja karaze jyAre ujaLA kapaDA paheranArA grejyueTa, Dakhala grejyueTa kevI rIte cArI kare che! te tame jANA che ? cArI karAyela mAlamatAne kharIdyA vinA, cArane madadagAra anyA vinA, mAlamAM bheLaseLa karyA vinA, rAjya viruddha karyAM karyAM vinA ke kheTA tAla, khoTA mApa,cApaDA ke vyAjavaTAvamAM gaDakhaDa karyA vinA, minisTarA, DAphTA,meTA vyApArIe lAkho karoDo rUpIyA zI rIte bhegA karatA haze ? ane AMkhanA palakAre ja meTara, phleTa ke phekaTarInA mAlika banIne ghI-keLA kayAMthI khAtA haze ? dezanA lAkhA karADA mANasAne bhUkhyA rAkhIne anAjanI guNA ke telanA DabbAene koIne paNa khabara na paDe tevI rIte eka sthAnathI Aje sthAne gupta kevI rIte karatA haze? A badhA kAryAM, sAhukArIne AbhArI nathI paNu adatAdAnane ja ( caukamane ) AbhArI che. mATe mArA zAsanamAM aDhatAdAnane pApa kahevAyu che. A ane AnA jevI bIjI vAteAmAM ApaNe eTalu ja vicAravAnuM ke bhava bhavAMtaramAM mithyAtvanA jore karelA cau - 3nA saMskAra zuM kAma kare che? ""
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-10 489 tAvanI asara zarIramAM hoya che tyAM sudhI tenI jIbha, AMkha ke mAthuM paNa sthira rahetuM nathI. tevI rIte mithyAtvane tAvanI upamA ApavAmAM AvI che, jenI asaranA kAraNe devaguru-dharma-satya-sadAcAra-Ija ta-AbarU ane chevaTe pitAnI karmasattA para (bhAgya para) paNa vizvAsa rahetuM nathI. mATe tevA jIne nIce pramANe bakavAda karatA joI zake che. teo A pramANe bele cheH "samAjamAM beThA chIe, dharma karma jovA jaIe te zrImaMta kyAre thavAya? tevA jIvananI kiMmata paNa zuM che? ekAda ke be cAra saMsthAno membara, sekreTarI, adhyakSa ke TrasTI banavA na pAmuM tevuM jIvana zA kAmanuM ? mahArAjane zI khabara che ke amArI velyu paisAthI ja bane che, dharma karmathI banatI nathI. mATe atyAre AMkha, kAnane baMdha karIne paise-paise. game te rIte paNa paise bhego karavA sivAya bIjo mArga mArI pAse nathI;" A pramANe bolatA jAya che, ane vyavahAra pUratuM kAMIka karIne vyApAra dhaMdhAmAM pUrNa masta bane che te samaye temane mahAvIrasvAmInuM zAsana tenA scr " ke "phUDato lUkamA " A badhA siddhAMta mazkarI jevA lAge che. paraMtu semila! tuM samaja te khare, cerI karanAra kyAMya vizvAsapAtra banyuM nathI, keInI sAthe mitratA TakAvI zako nathI, yAvat pitAnI mAvaDI-patnI ke putrane paNa thatuM nathI. A badhI vAta sAMbhaLIne semile nakkI karyuM ke AjathI huM corI karIza nahIM, beTA tela mApa rAkhIza nahIM, vyAja vaTAva ke mAlanA geTALA karIza nahIM. chevaTe pApI peTane mATe karavA paDe te dALa-roTI maLI gayA pachI mAre vyavahAra,
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 " vyApAra, bhASA ke teAla mApamAMthI jUThApaNuM sava thA kADhI nAkhIza. Akhare te mANasanA peTamAM be rATalA ane paheravAnA e kapaDAM uparAMta sUvA-besavA ke maravA mATe paNa gA hAthanI jamIna sivAya bIjuM kaMi paNa kAme Avatu nathI. tIjorImAM game teTalI seAnAmaheAra heAya te tenuM rAituM ' kadi banyuM nathI ane neTAnI caTaNI khAvAmAM kAme AvatI nathI ema samajIne bhagavata pAse "sthUla adatAdAna viramaNa vrata" laIne peAtAnA jIvanane ghaNA pApAmAMthI mukta karyuM. (4) maithuna viramaNa : anata bhavAnI rakhaDapaTTImAM A jIvAtmAe anaMta jIveA sAthenA vilAseA mANI lIdhA che. jenA khataranAka kusaMskAro AtmapradezanA aNuaNumAM paDelA hovAthI midarApAnanA nazAvALA mANasa jema beThA beThA DolyA kare che, tema A bhAIne paNa jema jema kusaMskAronA udaya thAya che tema tema mehukamanA naze! vadhatA jAya che, te samaye mAtA-pitA -mitra chevaTe hita zikSA denArA guru devane paNa sAMbhaLavA mAMgatA nathI. gRhasthAzrama jIvanamAM cAre bAjuthI AvanArA DhagalA adha pApAnA mULamAM A maithunapApa rahelu che, jenAthI tenA jIvanamAM, jIbhamAM, manamAM pheraphAra thatA sathA kaMTrola AuTa thaIne sa'sAranI sTeja para bephAma thaIne pharatA heAya che. na kalpI zakAya te pramANe tenI AMkhanA IzArA, khelavAnI cAlAkI ke hAtha paganI ceSTAo jovA jevI thaI jAya che. kAmadevanI nizALamAM bharatI thayelA AvA bhAgyazALIe upara jarA tIkhI ane jhINI najara karIne temane teme joze tA * kAmadevanI nizALanA bhavADA (kaubhAMDa) tamane pratyakSa jovA maLaze.
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM uddezaka-10 491 nAnA bALaka ke bAlikAnA baLatva samApta thatAM ja athavA tenA pahelA paNa temanAM zarIra, aMgapAMga, rUpa ane sparza AdithI laIne dhIme dhIme temanI AMkhomAM paNa mAdakatA" (bhegalAlasA)nI asara utpanna thAya che, vadhe che ane tyAra pachI te Aja sudhI potAnI mAvaDIne ja sarve sarvA mAnanAre dhIme dhIme tenA sakaMjAmAMthI sarakavA lAge che. te samaye juThA segana khAIne telI telIne belate pitAnI mAvaDIne paNa uMdhA pATA bhaNAvate thaI jAya che. tyAre samajavAnuM saraLa thaze ke kAmadevanA nazAnA prAraMbhamAM - je vyakti potAnI mAvaDI sAthe paNa chakkA paMjA ramate hoya te moTo thayA pachI pitAnA pitA-mitra, bhAI bahenane ke bIjA keI vaDerAne zA mATe gaNakAraze? semila! jyAM sudhI mAnavane saMsAra che tyAM sudhI pitAnA upAjelA RNAnubaMdhane bhegavavAne mATe bIjI vyaktine sathavAre meLavyA vinA chuTake nathI. paraMtu te baMnemAM saMbaMdha kevo hovo joIe? jethI baMnene utkarSa sadhAya ane jIvanavyavahAra pavitra tathA anukaraNIya banavA pAme. saMbaMdhamAM prema ane meha A baMnemAMthI ekanI pasaMdagI karavAnI raheze. yadyapi baMnemAM mitradharma, dAMpatyadharma ke kauTuMbikadharmane dezavaTo devAne nathI, mATe prema tathA mehamAM zuM taphAvata che? te jANIne eka tatvanI ArAdhanA karavAnI raheze. jemake, prema svayaM prakAza che, ane meha aMdhakAra che. prema urdhvagAmI che ane meha adhogAmI che. premamAM svArtha balidAna che, mehamAM tenI sAdhanA che.
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. svAtha alidAna svargIya jIvana che, ane svArtha sAdhanA nArakIya jIvana che. 492 premamAM mana tathA indriyA zItaLa rahe che, jyAre mehanI sAdhanAmAM uzkerAyelI rahe che. premamAM maitrIbhAvanA vikasa che. mehamAM nAza che. premamAM jJAnanuM vana che, mAhamAM hrAsa che. prema saraLa mArga che, mAha vadhu mArga che. prema jAgRta che, meha AMdhaLA che. premathI mAyA ghaTe che, mAhuthI vadhe che. premathI vRddhatva yAvat mRtyu ane parabhava sudhare che, jyAre mehu saune bagADI nAkhe che. premane sa'tasamAgama gamaze, jyAre mehane nathI gamatuM. ItyAdika kAraNAne laI mAnava, bIjA mAnava sAthe premamaya saMkha'dhathI saMbaMdhita thAya teA jAtIya kRSaNA kaTrolamAM Avaze ane mAnavatA vikasita thaze jyAM sudhI karmAMnI sattA che tyAM sudhI dAMpatyadhama svIkAryA vinA chaMTako nathI. temAM yadi premane sthAna devAnI kevaLavaNI laIe te nenu jIvana dha maya banavA pAmaze. ane eka divase dharma patnI sAthe rahevA chatAM paNa jIvana vratadhArI banaze. vedamehakama nI vidyamAnatAmAM kAmarAga ane sneharAganI hAjarIne koI kALe nakArI zakAya tema nathI. paNuM ane rAgamAM
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 mu' : uddezaka-10 493H "1 meAhunA praveza na thavA devAya te " marAya AdarAnI para nivAraLau ' yadi baMnemAM mAha langeA nahIM haze te teo AsAnIthI jItI zakAya tema che. paraMtu baMnemAM kruddhine vaza thaine yida meha (diSTarAga)nA umerA thavA dIdhA te tamArUM zarIra, indriyA, mana, buddhi, vidyA ane chevaTe AtmA paNa mAhu miDherAnA pAnamAM bebhAna manaze. tathA jenI prAptimAM dAna, ziyaLa, tapa ane bhAvanI ArAdhanA kAme lAgI hatI te badhAe puNya karyAM ane satkarmAnuM devALuM nIkaLaze ane AtmA krutinA atithi banaze. "" veda rahita bhagavAnanI upayukta vAtAne jyAre sAmila samajatA thayA tyAre AMkhanA palakAre eka ja ni ya teNe karyAM ke... bhUta ane bhAvInA bhavA mArA hAthamAM nathI paNu vamAna bhavane dvi aritAnA zAsanamAM raMgavA hAya ane jAi jarA maraNa sogapaNAsaNassa A dharmanA saskArAthI AtmAne bhAvita karavA hAya te sauthI pahelA mAre eka pratijJA levI joie ke gata bhavAnA adhUrA rahelA saMsAranI game te strI A cAlu bhavamAM cAhe apsarA banIne paNa Ave tA paNa te mArI mAtA' che tathA te mArI sAme game tevA laTakAmaTakA kare ke mArA caraNAmAM peAtAnu zarIra ane dhana . aNu kare te paNa A bhavane mATe te mArI 'mAtA' che. peAtAnI paraNetara ( vivAhita ) strIne cheDI bIjI vidhavA, kanyA, sadhavA, tyaktA, bhAbhI, sALI vagere adhIe strIe. mArI A bhavane mATe mAvaDI samAna che. AveA pavitra bhAvu utpanna karIne tathA cAhe huM bhIkhArI manuM te paNa mArI mAtAnI sAme jovAnuM pApa mAre nathI ja karavuM. ATalI ""
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahe bhA. 3 jabaradasta kaDaka pratijJA lIdhA sivAya bhava bhavAMtaranA pApasaMskArAne nAkhuda karavA koI kALe paNa baccAenA khela nathI. agyArame guNaThANethI ke caturthAMza pUrvathI patita thavAmAM bIju - kayuM kAraNa che? AnatAdiRtubhujAM manoviSayasevinAm 1 " kAyena spRzatA devImapi kSINamanobhuvAm || syAdviDambanA / jetumIzvaraH || (lokaprakAza 1-3-177 ) manUSya striyamAzritya yadyevaM tahi ko nAma durvAraM kada ane janma janmanA vairAgI bhatR hirae te hAtha jhATakIne vinA sAce kahyuM ke H mattebhakumbha dalane bhuvi santi zUra | kecit pracaNDa mRgarAja vaghespi dakSAH / kintu bravImi balinAM purataH prasahya kandarpa darpadalane viralA manuSyAH // ' Ama chatAM paNa sAmila ' je atyAre mahAvIrasvAmInA caraNAmAM beTho che te vicAre che ke * devAdhidevanA zAsanamAM taphAne caDelAM mAhakane paNa mAkSAbhilASiNI AtmazaktivaDe upazamita karI zakAya che. te mATe eTale ke meAhukamanI utkrIrNo na karavA ane uyamAM AvelAne zAMta karavA mATe parastrI sAthenA mArA badhAe saMbaMdho yAvat dharmanA nAmathI paNa choDI devAmAM ja mArU kalyANa che, tema samajIne peno gRhasthAzrama zAlI uThe ane bhavAMtaramAM jaina zAsana maLavA thAme te khAtara adhamma maithuna dvArane baMdha karavA joIe.
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM uddezaka-10 45 tema samajIne sthUla maithuna pApanuM viramaNa thAya te mATe, paramAtmA pAsethI vrata svIkAra kare che. maithuna viramaNa vrata pAlavuM zI rIte? khetarane vADanI, baMgalAne phATakanI atyAvazyakatA sau koIne mAnya che. tevI rIte bhavabhavAMtaranA kusaMskAre jyAre jIvanamAM tephAna macAve che, tyAre jIvananA pratyeka prasaMge pratyeka miniTe ke sekaMDe jAgRta AtmA ja potAnA jIvanadhanane bacAvI zakavA mATe samartha bane che. te sivAya saMsAranI ekeya zakti jIvanadhananI rakSA mATe samartha banatI nathI. vAtenA taDAkA mAravA eka jUdI vAta che ane jIvananI asalIyata bIjI vAta che. saMsArane pratyakSa karIe te khyAla AvyA vinA raheze nahI ke sArAmAM sArA nimittomAM, saMta samAgamamAM rahevA chatAM paNa AntaravRttione kaTelamAM laI zakAtI nathI. mATe ja kahevAyu che ke sAdhaka mAtra jyAM sudhI potAnA AtmAne ja gurU na banAve tyAM sudhI vyavahAranayanA gurunI asara te sAdhaka para keIka samaye paDatI haze, paNa ghaNIvAra nathI paDatI. A kAraNe pitAnA AtmAne jAgRta karI sAdhanA karavAvALA sAdhakane mahArAjA paNa kaMI karI zakate nathI "tuma ANa khaDakara grahyo che, te kaMIka mujathI De che." eTale ke vItarAganI AjJArUpI taravAra, jJAnarUpI DhAla ane vairAgyarUpI kavaca (bakhatara) jenI pAse vIse kalAka-eka kalAkanI 60 miniTa, ane eka miniTanI 60 sekanDa rahetA haze tenAthI bicAre meharAjA ane tenA rAgadveSa tathA kAmadevAdi moTA ddhA paNa dUra ja bhAge che.
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 zrI bhagavatI sUtra sAra saMthahu bhA. 3 A badhI vAtAnI yathArthatA samajyA pachI te seAmile parastrIgamanarUpa maithuna viramaNane sArI rIte pALavA mATe nIcenA niyamAne dhAraNa karyAM che. kemake niyama vinA yama ( mahAvrata) pALavA lagabhaga azakaya che. (1) mArI dharma patnInI gerahAjarImAM ke bImArImAM mArI IcchA pUrNa karavA mATe mArA gharanI dAsIne bhADu ApI tenAmAM svasrInI kalpanA koI kALe karIza nahIM. kemake haiyAmAM durAcAranI bhAvanA vinA bIjAnI strImAM peAtAnI patnInI kalpanA thatI nathI. (2) atyAre te strI pArakAnI grahaNa karAyelI nathI. cAhe pachI te kanyA hAya, vidhavA heAya ke bIjI koI heAya te paNa temanI sAthe gamana karavAnI kalpanA huM karIza nahIM. athavA paradeza gayelA patinA viyeAgathI vila banelI sadhavA athavA tyaktA kadAca thADA samaya mATe mArI patnI banavA mAMge te e te vAta huM svIkAra karIza nahIM. (3) mArI dharmapatnI karatAM paNa bIjI kanyAe rUpavatI ke madamAtI hAI zake che. tethI mArA manamAM kharAba tattvanI uddINuM thavA na pAme te mATe temanA lagna prasaMgamAM jaiza nahIM. kemake rUpALI kanyA joine kadAca A bhavane mATe tevA prakAranI srInI prApti mATenA niyANA khAMdhavAmAM mAre jIva aTavAI jAya te| bhavanA aMta thavAne avasara koi divase Avaze nahIM, ema samajIne kevaLa vyavahAra nibhAvavA pUratAM ja kayAMya javu' paDe te jaiza paNa khIjI vAteAmAM mArA manane makkama rAkhIza.
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-10 497 (4) svastrImAM paNa saMteSa keLavavAne mATe je rIte banaze tevI rIte huM svastrInA saMsargamAM saMyama keLavIza, eTale ke bhega rAtri sivAya bIjI badhI vAte mArA manane kaMTrolamAM rAkhIza, jethI bIjA-kaI prakAre tenI sAthe gaMdI ceSTA, gaMdu bhASaNa, na thavA pAme ane-thavAne prasaMga Avaze te paNa huM TALavAnI dAnata rAkhIza. (5) bhAga rAtri vinAnA divasa rAtrimAM kAmanI utpatti na thAya tevA prakAranA miSTAnna, atibhejana, kAmakathA ke bhegavelA prasaMgone paNa yAda karIza nahI. mahAvIrasvAmIne dharmanI prApti thayA pahelA je kaI yAdadAsta sthAne, citro, kathAo ke saMgIte haze tene paNa gharamAMthI ane haiyAmAMthI dUra karIza. upara pramANenA niyamapUrvaka huM mAruM pavitra vrata-je mArA jIvanamAM prathamavAra ja udayamAM AvyuM che, tene jIvanA jokhame pALIza ane brahmacArI, vratadhArI, tapasvI tathA svAdhyAyI mahApuruSane sahavAsa karIza. (5) parigraha parimANavrata H | svIkArelI strI ja moTAmAM moTo parigraha jenA bhAgyamAM paDyo hoya te sAdhaka bAhya ke AtyaMtara parigrahane tyAga karI zakato nathI. AkAzamAM rahelA grahone DAghaNA bAkuLA Apa talane ke mamarAne lADa Apo ke rUmAla mATe paNa kAmamAM na Ave tevuM lAla-pILuM-lugaDuM Apo te paNa te bicArA denAra upara-rAjI thatA TAIma lagADatA nathI.
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA.3. paraMtu jenuM peTa keI kALe na bharAya, bharAyelA paTArA paNa khAlI jevA lAge ane lAkhe nadIonA tephAnI pUrathI samudra jema tRpti na pAme tevI rItanA parigraha nAmanA rAkSasanuM peTa paNa bharAtuM nathI. lAkha karoDonI mAlamatA gharamAM AvyA pachI tamArI AzA ane tRSNa AkAzanI jema, athavA meTuM ughADuM rAkhIne beThelI rAkSasInI jema hamezA bhUkhInI-bhUkhI raheze. ane vadhI gayele ke vadhArI dIdhela parigraha-kAmadevane sahacArI mitra hovAthI tenA taphAne saune naDyA vinA rahyAM nathI, kemake thAkI gayelA zarIramAM zaktine punaH saMcAra karavA mATe tene judI judI rasavatI vAnagIone rasa vadhavA pAmaze. phArmasIenI pauSTika auSadhio mATe lAlasA jAgaze, kapaDAethI zarIrane zaNagAravAmAM vRtti tathA pravRtti vadhaze, ema karIne marI gayelA ke maravAnI aNI para AvelA kAmadevane sUtelA sarSanI jema pharIthI bhaDakAvaze. A badhe pratApa parigrahane che kemake - pAle pati khAya che, tAke satAve kAma; dUdha-dahi, malAI mATe, tAkI jANe zrIrAma." A badhI vAta jANIne samile parigrahane niyaMtraNamAM levA mATe judA judA niyame svIkAryA. 1) senuM-cAMdI-hIrA-motI AdinA AbhUSaNene huM navA karAvIza nahI, mArA zarIre dhArIza nahI. maryAdAmAM karelA suvarNAdi dravyane vadhAravA mATe paNa huM kaI kALe prayatna karIza nahI. vadhArAnA vyApAra, rojagAre, baMdha karIza tathA navA vyApAre, peDhIe, kekaTarIo Adine prAraMbha karIza nahI.
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM': uddezaka-10 499 (2) kheta, jamIna, makAna Adine have vadhArIza nahIM, jeTaluM che teTalAmAM sa tASa mAnIza. (3) pazu Adi je mUka prANI che tenI saMkhyAmAM vadhAre thavA daIza nahIM. kadAca vadhAre thavAneA prasaMga Avaze tA te gAya, bheMsa Aphrine mArA svAmIbhAine ApI daIza. paraMtu kasAine ke tenA dalAleAne eka paNa janAvara ApIza nahIM ke vecIza nahIM. ityAdi kAraNeAthI parigraha parimANuvrata khUba sAvadhAnIthI pALIza. guNavratA : upara pramANe pAMce meATA pApAne amuka aMze tyAgavA mATe pAMca tratA svIkAravAmAM Ave che. bImArI pachIthI AvelI azakti dhIme dhIme maTIne punaH sazakta banavAmAM vAra lAge che, tevI rIte ana'ta bhavAnI mithyAtvarUpa tAvanI asaranA kAraNe azakta thayela jIvAtmAne paNa AdhyAtmika zakti dhIme prIme Ave che ane vadhe che. sAdhakanA gurUkuLavAsa kri maja bhuta haze teA zaktinA saMcAra zIvratAthI thatA jaze. gurUkuLavAsAdinI kamajorI hAya ane sAdhaka kamajora hAya tema chatAM te sAdhakane AgaLa vadhavAnI bhAvanA paNa che tyAre te AtmA jema jema samajatA thaze tema tema zakti Avaze ane pAMce vratAmAM je kAMI chuTachATa rAkhI che tene paNa dhIme dhIme ochI karavAnI Adata keLavaze ane jeTala' zakaca haze te rIte niraka pApeAne baMdha karaze. parama dayALu arihaMta dezanA zAsanamAM A mATe ja traNa guNavratAnI ceAjanA sAka ane che. mAvaDI peAtAnA bAluDAne sAthaLa upara suvaDAvIne
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 moDhAmAM velaNu nAkhIne paNa kaDavI davA pIvaDAvatI pIvaDAvatI kahe che ke beTA ! A davA peTamAM jatAM guNa karaze. tevI rIte A guNavratAne samajavA. kAraNake anAdikALathI A jIvAtmAne paudgalika sahavAsa rahyo che, evI sthitimAM teno tyAga karavA eja lAkhaMDanA caNA cAvavA jevA khela che. mATe amuka sAdhakane choDIne khIjAone mATe te saraLa mArga e ja che ke tenA tyAga kramazaH kare ane zeSanA tyAga mATe taiyAra rahe. lIdhelA pAMca aNuvratane pUrNa sahAyaka thavA mATe A traNa guNavratA che. jenAthI jIvanamAM paDelI kheATI, khADalI, nApAka AdatA ka'TrAlamAM Avaze. keTalIkavAra evI paNa Adate hAya che je sarvathA asabhya, gaddI, bIbhatsa ane bIjAne na kahevAya tevI hoya che. gharamAM dharma patnI hAya chatAM paNa tene nAnA bALako sAthe gaDhI ramatA karatA joie ke umra nIkaLI gayA pachI paNa amuka khAnagI ADhatA jene gharavALI putra-gurue paNa joI zakavAnA nathI, tevI AdatathI lAcAra anelA joie tyAre ja ApaNA jIvananI karuNatAnA khyAla AvatA vAra lAgatI nathI. tema sAtheAsAtha samajAya paNa che ke A AdatAnA tyAga keTalo duHzakaya hAya che. tema chatAM paNa sAdhaka dhIme dhIme AgaLa vadhe. sevAi gayelA pApAnu prAyazcita kare te tene saphaLatA maLatA vAra lAgatI nathI. ve A guNavratAne kramazaH joie jenI sakhyA traNanI che. (1) pirimANa guNavrata : mithyAtvanA joradAra humalAnA kAraNe jIvAtmAmAM jayAre maithunabhAva maryAdAtIta thAya che tyAre tene puSTa karavA mATe peAtAnA zarIramAM lAhI-mAMsa ane chevaTe vIya AdinI zaktinA khajAne atUTa rahe ane e thavA na pAme te
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM : uddezaka-1 0 101 mATe auSadha, khAnapAna ane raheNIkaraNImAM pheraphAra thatAM parigrahane vadhAryA vinA chUTako nathI tethI maithunanA sahacArI parigrahane kevI rIte vadhAravA ? te prazna jIvAtmAne mATe mukhya mane che. tyAre saMsAranA cAre bAju vyApAra-rAjagAra vadhAratA jAya che ane lAkhonI mAlamatA bhegI karI peAtAnu jIvana pUrNa kare che. paraMtu samyaktvanA prakAzamAM AgaLa vadhatA sAmilanA AtmAne samajAya che ke, sagaDImAM nAkhelA kAlasAethI Aga zAMta thatI nathI, tema sevAtAM pApe paNa peAtAnI meLe zAMta thavAnA nathI. te mATe mArA cAlu vyApArane cheDI bIjA badhAe vyApArAne baMdha karI devA joie ane cAlu vyApArane paNa maryAdita karavA paDaze. te mATe dizAomAM gamanA-gamanane maryAdita kare che eTale ke je khAju mAre javAnI AvazyakatA nathI tyAM mAre zA mATe javuM ? kemake sUkSma ane bAdara anaMta jIvAthI pUrNa A saMsAramAM jyAM paga mUkAze tyAM pApa che, jyAM dRSTi paDaze tyAM pApa che tema samajIne Aje je dizAmAM gayA vinA cAle tema nathI tenI chuTa rAkhIne bAkInI badhI dizAomAM gamana ane Agamana zA mATe karavuM ? eTale ke je dizAomAM na javAthI vyavahAra ane zAsananA kAne koI paNa vAMdhA na Ave te tarapha javAnuM te divasane mATe cheDI de che. athavA peAtAnA gharathI dukAna pUrva dizAmAM heAya te bIjI dizAe tarapha haravA pharavAthI nirarthaka jIva hatyA zA mATe karavI athavA kAma vinA te bAju javAthI mane phAyado nathI, ghaNA sAMsArika jhaghaDAethI paNa bacI zakAze, ema samajIne khAsa agatyanA kAma sivAya javA AvavAnuM baMdha karI de che. anAddhi kALathI A AtmAne svaicchika haravA pharavAnI Adata paDI che. tene maryAdAmAM levA mATe A pahelu guNavata
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 4 jene mATe AzIrvAda samAna che. kemake saMyamI jIvana banAvavA mATe AnAthI bIjo mArga kyo? bIjI vAta A. che ke saMsAra ane tenI mAyA sAthe saMbaMdha jANIbujhIne choDavAmAM ane dhIme dhIme te saMbaMdhene ochA karavAmAM ja rAga ane dveSa ochA thaze, te sivAya rAga-dveSa-meha-mAyA Adi saMbaMdhone ochA karavA mATe paNa AnAthI bIje mArga nathI. jIvAtmAne samyakatvane rAga jema jema vadhatuM jAya che tema tema te pitAnI meLe ja pitAnA kalyANane mArga nakkI kare che ane je cheDavAnuM che tene cheDavAnI ane svIkAravAnuM che tene svIkAravAnI TreniMga le che. jJAna mArga game teTale UMce ke sAro haze te paNa tenAthI caDiyAte cAritra mArga che. kemake je vastu ApaNe jIvanamAM na utArIye te jJAna paNa zA kAmanuM ? mATe samyaka jJAnathI tatva jANavuM, samyagadarzanathI te tatvane zraddhAmAM utAravuM ane cAritrathI jIvanamAM utAravAnuM tenuM nAma mokSa mArga che. (2) bhegApabhega viramaNa guNavata: bhavabhavAMtaranA karelAM zubhAzubha karmone bhegavavAne mATe zarIranI racanA trikALAbAdhita che, ane tenI hAjarImAM bhaga tathA upaga vinA cAlI zake tema nathI. zarIra makAna che ane Indriye bArI che, mATe te te Indri dvArA sparza, rasa, gaMdha, darzana ane zravaNane bhegavaTo karavA tArUM AtmAne Avazyaka hoya che. kemake pratyeka jIvamAM vairAgya na hovAnA kAraNe AtmA paNa Indriyane gulAma baneluM hovAthI IndriyanA bhegamAM Asakta banI rahe te svAbhAvika che ane jyAM sudhI Asakti che tyAM sudhI saMsAra che, mAyA che ane tenA baMdhane che.
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 zataka 18 mu : uddezaka-10 (1) jenA bhAgavaTA kevaLa eka ja vAra thAya, jemake khAdhelI rATalI ke pIdhelu pANI pharIvAra khAvAmAM ke pIvAmAM AvatuM nathI mATe tene bhAga kahevAya che. (2) ekanI eka vastu pharI pharIvAra bhegavaTAmAM Ave tene upabhAga kahevAya che. jemake Ajanu pahereluM vastra, eDhelI rajAI, puruSane mATe srI tathA strIne mATe puruSa svecchA pramANe tenA bhAgavaTo game teTalIvAra thai zake che mATe te upabheAga che. mANasanAM jIvanamAM jyAre gatabhavAtu puNya hAya tyAre bhAga ane upabhoganI sAmagrI vipula svaccha managamatI ane zarIra tathA indriyAne tRpta karAvanArI prApta thAya che, tathA pApakarmAMnA bhArA mAthA upara hAya tyAre nIca, khAnadAna, kadarUpu. zarIra, makAnaneA abhAva, pIvAnA pANInI taMgI, phATelA vastro, tUTelA vAsaNA, ThaMDA-lukhA ane masAlA vinAnAM seAjana, kauTubika kaleza, paisAnI bhAre taMgI vartItI hAvAnAMkAraNe bhAga tathA upabhAganA abhAva, temanAM jIvanamAM bhAre duHkhane ApanArU thAya che. A badhI vAteA punarjanmane sAkSAt karanArI che arthAt punamanI siddhi mATe bIjA ta- vita'DAvAdA bekAra che-nirarthaka che. mithyAtvanA gADha adhakAramAM aTavAI gayelA AtmArUpa mAlika peAte ja digmUDha hAvAthI temanA manajIbhAI nAmanA munIma te samaye emaryAda va tA heAvAthI indriyAnA gheADAe zA mATe--kAbUmAM rahI zake che? te kAraNe tevA jIvA bhAgopabhAganA kIDA banIne temAM ja behAla thaI maraNa pAme che. jayAre samyajJAnanI jyeAtamAM prakAzita thayele AtmA bhAgApabhAganA bhogavaTAmAM rahelA heAvA chatAM pratisamaya jAgRta hAvAnAM kAraNe temanAM mana ane indriyA paNa AtmAne
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. svAdhIna (tAbe) hevAthI teo nIce pramANenI vicAraNuM karavAmAM vivekavALA thaze. (1) bhegapabhoga mArA puNyane adhIna hovAthI prApta thayelA badhAya bhege ke upabhege mAre bhegavavA ja joIe te mane ISTa nathI, kemake temanA bhagavaTAmAM masta thavAthI te dvArA navAM pAponuM upArjana thaze, jethI gayA bhavanI puNya kamANInuM devALuM nIkaLaze, mATe temAM masta thaI jIvana khoI nAkhavuM ayogya che. (2) puNya karma A bhava mATe mAre sAthIdAra bhale hoya te paNa badhAya bhege huM ekI sAthe karI zakavAne nathI, jemake dahi ane dUdhanuM bhejana eka sAthe karavAthI saLekhama thaze, ane vadhAre paDatuM bhejana ajIrNa karaze je badhAya roganuM ghara che. eka peTa-upara bIjuM penTa tathA eka sADI para bIjI sADI paherIza te leke mane gAMDo kaheze ane mazkarI karaze. eka carama para bIjA cazmA paherIne bahAra nIkaLyA pachI TrAphIka dvArA mArI kaI dazA thaze? jIvatI DAkaNa jevI lAla basa, bhUtavyaMtara je Traka mane jIvate paNa rahevA de tema nathI, tethI puNyakarmanA jore game teTalA bhego paga mane maLaze te paNa tenA bhegavaTAmAM huM azakta hovAnA kAraNe jene bhega ke upabhaga huM karI zakatuM nathI, ane kararAthI | mAruM zarIra ane vyavahAra bagaDe tevA bhegapabhegane jANIbujhIne choDI devAmAM ja samyajJAnanI sArthakatA che. (3) vanaspatione paNa guNadoSa hovAthI keTalIka lehImAM. uSNatA vadhAranArI che, keTalIka zarIrane bagADanArI, vAyu. pitta tathA kaphane bhaDakAvanArI ane keTalIka vIrya(zuka)ne.
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM : uddezaka-10 pa05 bagADanArI che, te pachI tevI abhakSya ke anaMtakAya vanaspatione khAIne mAruM jIvana zA mATe bagADavuM ? je vilAsane mANatA mArA jIvanamAM jAtIya dUSaNa vadhaze, kAma ceSa bhaDake baLaze ane aMte mArI vRddhAvasthAne bagADIne bhayaMkara asAdhya regamAM paTakaze, jethI mRtyu avasthA bagaDyA vinA nahIM rahe, mATe guMDA jevA vilAse mane choDavAnA nathI, te pachI huM pote ja temane tilAMjalI ApIne vidAya karUM athavA vidAya karavAno prayatna karUM. ane chevaTe mArA puNyakarmo samApata thaIne AvatA bhavane mATe mane rete kare te pahelAM ja huM sAvadhAna thaIne temane tyAga karUM. ema samajIne bhAgyazALI sAdhaka khAvAnI, pIvAnI, paheravAnI ke vilAsanI sAmagrIne maryAdita ane saMyamita karaze jethI puNyakarmonI jAhojalAlImAM paNa pitAnA AvatA bhavane sudhAravA mATe, tathA A bhavanI adhUrI ArAdhanAne AvatA bhavamAM pUrNa karI janma-jarA-mRtyunA mukhamAMthI chUTake thAya te mATe ArAdhanAmAM taiyAra raheze. A pramANe vicAraNA karIne semila dvija pitAnA gopabheganuM viramaNa arthAt maryAdita kare che. (3) anarthadaMDa viramaNa guNavrata : anAdi kALanA kusaMskAre cheDavA joIe" A zabda balavAmAM jeTalA saraLa che, tenA karatAM AcaraNamAM utAravAmAM bhalabhalA sAdhaka AtmAo paNa potAnA sAdhanAmArgathI bhraSTa thaIne nIce gabaDI paDyA che, pachI cAhe te dravyathI gabaDyA hoya ke, bhAvathI gabaDyA Deya ke, dravya ane bhAvathI gabaDyA
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 hAya, kemake 70 koDAkoDI sAgaropamanI sthitivALA mehakarmInA sainikonI cAre khAjuthI gherAyelA AtmAne kayA bhanA saskArI, vilAsA, pApA, pApa bhAvanAe krodha-mAna-mAyA ane lAbha Adi ApaNI sAme kayAre ? kevI rIte ? kayA nimite ? Avaze tenI jANakArI phAine paNa hAtI tha. A bhavanA saraLa DAhyA ane lageATa baMdha mAnavane kayuM nimita kyAre satAvaze ane lapasI paDaze tenA DhagalAkha"dha kathAnako zAstramAM sagrahAyelA che. pratikSaNa jJAna-vairAgya-tapa-japa ane chevaTe gurUkuLa vAsamAM jAgRta AtmA ja peAtAne bacAvavA mATe ane svAthavaza, mAyA vaza ke, mAhAdivasa ubhA karelA nimittone Thokara mAravA mATe ja jAgRta bane che. ane savathA nirarthaka ana daMDanuM viramaNa karavA mATe kiTabaddha banIne nIcenA niyameAne grahaNa kare che. (1) mArA veSa, phaeNzanAlITI, khelavAnI cAlAkI ke cAlanI suMdaratAnAM kAraNe bIjA koI paNa jIvane ziyaLa, satya ke sadAcArathI bhraSTa thavu' paDe tevI rIte mAre vyavahAra AjathI rAkhIza nahIM. (ra) jugAra (ramI) mAMsa bhojana, zarAkhapAna, vezyA ke paragnIgamana, cArI ane zikAra Adi sAte vyasanA pApApAdaka ane va ka hAvAthI tenA tyAga karIza. (3) svaicchika vihAra karanArA pazu-pakSIone pALavA mATe piMjarAmAM nAkhavA te sArU nathI ja, tethI AjathI tevA vyApAra ane vyavahArone khadha karIza. (4) asaMkhyAtA ke anaMta jIvanuM hanana thAya tevA ArabhA-samAra bhA tathA vadhAre paDatA parigraha mArA jIvanane mATe kaMIpaNa kAmaneA nathI tema samajI cheoDI devA ja hitAvaha mAga che.
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18muM : uddezaka-10 507 (5) bIbhatsa ane durAcAretpAdaka ane vardhaka sAhitya navalakathA, nATaka, khela tamAsA ke bhAMDa ceSTA Adi paNa mArA jIvanane barabAda karAvanAra hovAthI tene tyAga karUM chuM. (6) rAjakathA. dezakathA, bhejanakathA ke strI kathA pratyeka sAdhakane mATe nAzaka ta hovAthI huM paNa tene kaTelamAM karavA mATe tevA mANasane sahavAsa hamezAne mATe choDI daIza. ( 7 ) bIjA ne mArI mohinI lagADavA mATe hAtha. paga, jIbha, AMkha ke meDhAnA cALA, asabhyatA vagere durAcArane vadhAranArA hovAthI tyAga karIza. (8) asaMbaddha, asabhya, hiMsaka vyavahAra tathA khoTA pralApo karavAnI Adata kaMTrolamAM laIza. (9) mArA pramAda vaDe keInI paNa AMgaLI vagere kapAI jAya te mATe capu, kAtara, kuhADI Adi zastrone game tyAM paNa rAkhIza nahI athavA upagamAM na Ave tevI rIte mUkIza. (10) bhegavRtti bhaDake baLe tevA prakAranA AhAravihArane choDI devA mATe ja prayatna karIza. samile traNe guNavatene paNa svIkAryA che, ane tema karIne ghaNuM ghaNuM nirarthaka ke sArthaka pApomAMthI pitAnA AtmAne bacAve che. zikSAvata : anAdikALathI jIvAtmAne, kAma, krodha, mAna, mAyA, lebha, rAga ane dveSanA saMskAranuM zikSaNa vinA mAMge anicchAe ke IcchAe paNa maLatuM rahyuM che, jenA kAraNe yuvAvasthAnA unmAdo jema jema vadhatA gayA, tema tema saMsAranA sTeja para bephAma thaIne vartavAnuM, balavAnuM, besavAnuM, khAvAnuM, pIvAnuM Adi saraLa thaI paDyuM che. paraMtu samyagajJAna ke cAritranA pavitra eTale ahiMsaka saMskAre tene
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahu bhA. koI bhave ke samaye maLyA hAtA nathI, tethI bhautika sa'skArAe tenA mAnasika, vAcika ke kAyika-jIvanane kaluSita karIne Ata dhyAna ane raudradhyAnamaya banAvI dIdhu' che. paraMtu nadInA pravAhamAM Thokara khAtA patthara jema peAtAnI meLe gALamaTALa ane suMvALA banI jAya che tema anicchAe paNa karmInI nirA thatAM ja jIva saraLa piraNAmI bane che. te samaye tene sadguru ( paMca mahAvratadhArI ane samiti guptinA pAlaka ) maLI jAya ane jIva temanuM sAhacaya sAdhI le te te peAtAnI meLe ja samajatA thaze ke-AtmAne zikSaNa dIdhA vinAnu jIvana kalezamaya ja hAya che. mATe peAtAnA Atmane sarva thA abhUtapUrva zikSA deze, jenAthI tenA durguNA maryAdAmAM Ave, bhagavAna mahAvIrasvAmIe cAra zikSAvratAnI prarUpaNA sau jIveAnA hitane mATe karI che te kramazaH A pramANe che:(1) sAmAyikata : AnAthI AtmAne zikSaNa maLaze ke 'kaSAyeA ja mArA parama zatru che' tethI game te rIte paNa mArA kaSAyane huM upamita karU, kemake sasAranA bhAgya padArthoM saune mATe eka samAna ja che, paraMtu nahIM keLavAyeluM' mArU mana te te padArthomAM koIka samaye rati ane bIjA samaye arita karavA mATe TevAyelu hAvAthI managamatA padArthoM mATenA rAga ane aNugamatA padArthoM mATenA dveSa mane thayA kare che vastutaH te mArI kamajorI che. kAraNa ke mArA mATenA aNagamatA padArthAne paNa khAvA-pIvAvALA, oDhavA-paheravAvALA lAkhAnI saMkhyAmAM mANasA vidyamAna che, chatAM temane te padArthAnA bhAgathI kaMI paNa thatu nathI, tA mane zuM thavAnu hatu ? jethI huM temanA pratye rita ke ati karUM. ema samajIne indriyAnA bhAgavaTAmAMthI
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muM: uddezaka-10 509 gamavA paNAnA ke na gamavApaNAnA anAdikALanA kusaMskAro. dhIme dhIme nAbuda thatAM rAga-dveSa paNa ochA thaze ane jIvane samatAbhAvanI prApti thaze, je kaI kALe paNa thaI nathI, kemake mithyAtvanA kAraNe kodhAdi kaSAye bhaDake che. jyAre samyaktvathI kodha kaSAyanuM upazamana thAya che. AnuM nAma ja sAmAyika che. saMsArano koI paNa jaDa padArtha koIne paNa rAga-dveSa karAvavAmAM kSamatAvALe nathI. paraMtu temanA pratye bagaDeluM mana ja mAnavane kopI banAve che, mAnI ane mAyAvI banAve che ane chevaTe lebha nAmanA rAkSasanA meDhAmAM dhakelI mAre che. mATe arihaMtane dharma prApta karyA pachI mAre have A mAge javuM nathI ane keI paNa padArtha mane kodhI kare te pahelA samajI bujhIne huM pote ja prasaMgane TALI devA mATe prayatna karIza. chevaTe sarvAze nahIM te paNa be ghaDI (48 miniTa ) mATenA saMsAranA pratyeka bhAvane choDI devAnI TreniMga AjathI svIkAruM chuM. te A pramANe - (1) be ghaDIne mATe huM koIne pati nathI, zeTha nathI, dhaNI nathI, paNa zuddha, niraMjana, nirAkAra paramAtma svarUpa chuM, mATe daza mananA, daza vacananA ane bAra kAyAnA doSamAMthI eka paNa doSa lAgavA na pAme te mATe huM jAgRta banuM chuM. (2) sparzendriyathI spazelA, rasanendriyathI cAkhelA ke khAdhelA, nAkathI sUghelA, AMkhathI joyelA ane kAnathI sAMbha LelA tamAma bhegenA bhegavaTAne huM 48 miniTa sudhI smRtimAM AvavA daIza nahI. kemake mAnavanA jIvanane bagADanArI ane bahu ja muzkelIthI apavartanIya bane tevI smRti che, je AtmIya roga che. | (3) vadhAre paDatI caMcaLa AMkha, kAna ane jIbhane huM 48 miniTa sudhI mauna ApuM chuM. eTale ke game tevI sthiti
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 -sarjAya te paNa sthApanAjI sivAya bIjA keIne joIza nahI, keInI vAta sAMbhaLIza nahI ane belIza nahI. upara pramANe te mila sAmAyika vrata dvArA potAnA AtmAne zikSita karate gaye. (2) dezAvagAsika zikSAvata : saMsArane meharUpI jhera caDAvavAthI caDe che ane utAra-vAthI utare che. tema samajIne jyAre paNa te somila dukAna vyApAra ane vyavahArathI chuTe paDe che tyAre sAmAyikenI saMkhyAmAM vadhAre karavAnI TreniMga le che ane sAmAnna gatimA vArA divasamAM jema vadhAre bane tema sAmAyika kare che. kemake saMsAranA oTalA kalabo, gappI mitre, gaMdA vicAranA mAna, juThA belA mAna ane meha mAyAnI smRti apAvanArA mANase ApaNuM AtmAnA duzamane samajavA, ane paMcamahAvratadhArI gurudeve, jinamaMdire, dhama puruSane sahavAsa parama mitra che. (3) pauSadhavrata: samila samajate thayuM ke munidharmanuM AcaraNa karavA mATe pauSadhavrata anivArya che. kemake AhAra, bhaya, mithuna ane parigraha saMjJAne kAbUmAM AvatA zeSa rahelI saMjJAo paNa nirmULa thatA vAra lAgatI nathI. zarIra zaNagAra meharAjAne bhaDakAvanAra hovAthI pauSadhamAM tene tyAga jarUrI che. tevI rIte 24 kalAkamAM mithuna karmanA saMskArane kAbUmAM levA mATe pauSadha sivAya bIjo mArga nathI. kemake je gharamAM rahetA hoIe tenI eka eka vastu ApaNane ArtadhyAna ke raudradhyAnamAM kheMcI javA mATe samartha che, tathA mana-vacana ane kAyAnA vyApAre paNa pauSadhathI maryAdita thAya che. A kAraNe parva divasamAM pauSadha laIne pitAnA AtmAne dharmanA raMgathI bhAvita karate te samila AdhyAtmikatAmAM AgaLane AgaLa vadhate gaye.
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ 511 zataka 18 muMH uddezaka-10 (4) atithi saMvibhAga-zikSAvata : jaina dharma tyAga pradhAna hovAthI A vratane chelluM sthAna ApavAmAM AvyuM che, kemake tyAgadharma saunA bhAgyamAM nathI hotuM ane somila dvije caDate pariNAme A vrata paNa svIkArI lIdhuM. mAnavane jyAM sudhI pitAnI pAsenA parigrahano tyAga karavAno bhAva utpanna na thAya tyAM sudhI tene dharmane raMga cala majiThThi banatuM nathI." saMsAranA ghaNuM mAnavene ApaNe jANIe chIe ke dharmanI carcA karavAmAM, bIjAne sArI salAha devAmAM, dAna dharmanI vyAkhyA samajAvavAmAM, samAjanA utkarSanI carcA karavAmAM, zAsanannatinI vAta karavAmAM, kaNa suguru ke kuguru?" kenA ziSya sArA ane tenA khoTA, ItyAdika carcAo karavAmAM eTalA badhA hoziyAra pilITIkala ane cAvI cAvIne ke mUchamAM hasatAM hasatAM vAta karatA hoya che ke na pUcho. vAta. paraMtu thoDIvAra pachI temanAM Antara jIvananI parIkSA karavI hoya te amuka yojanA mATe paisAnI mAMgaNI karI jAo. ane pachI temanI sarasvatI paNa sAMbhaLavAne mATe TAIma leze te te samaye tamane thaze ke AvA nara ratanane paNa janma denArI mAvaDIe duniyAmAM vidyamAna che. have ApaNe mULa vAta para AvIe. jaina dharmane mULa. pAye tyAga che. te vinA bAhya ke AtyaMtara ArAdhanA nAmanI kaI vastu nathI. cAhe aMtakRta kevaLI heya ke, 20-25 bhava pachI kevaLajJAna meLavanAra hoya te saune sarvasva tyAga karyA vinA chuTake nathI, cAritra-saMyama ke tapane satyArtha ja tyAga che, kemake bAhya ane AtyaMtara parigrahanA tyAga vinA : jema bhAvacAritranI prApti sarvathA azakya che, tema mana.
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 tathA Indriyone saMyamita karyA vinA AtyaMtara tapanI paNa azakyatA che. tethI kahevAyuM che ke tyAga ja jaina dharmanuM mULa che. gazAstramAM paNa kahevAyuM che ke je mAnava potAnI pAsenA paisAne paNa tyAga karI zakatuM nathI, te bicAre saMyamane rastA paNa zI rIte prApta karI zakaze ? mATe sarvasva tyAga vinA cAritra nathI. - daSTirAgamAM AvIne vyApAranI gaNatrIe cAhe lAkha kareDe rUpI AnuM dAna kare te paNa tenAthI saMyama puSTa thaI zake tema nathI, tethI muni ke zrAvaka baMnene mATe atithi saMvibhAga vrata AdaraNIya che. kemake Ano artha thAya che pitAnI pAse je hoya te bIjA vratadhArIne ApavuM" mATe gurUpadane zobhAvanArA AcAryane dharma che ke potAnA ziSyone bhaNAve-vAcanA-pRcchanA Ape, hetu ane udAharaNathI temane saMyamamAM sthira kare Adi prasaMgamAM atithi saMvibhAgane artha samAyela che. jenI pAse je hoya tene samyak prakAre tyAga kare te A vratane saraLArtha che. tethI munio gRha ne sadupadeza ApIne pitAnuM vrata sAcave ane zrAvake pitAnI maryAdAmAM rahIne parigrahane yathAzakya, yathAsthAna ke yathApAtramAM vitaraNa kare eTale dAna Ape jenA be bheda che. (1) AdaraNIya munirAjene kalpanIya vastra, pAtra, anna, pAna, auSadha, upAzraya ane temanAM darzana, jJAna tathA cAritrane puSTa kare tevAM sAdhane Ape. (2) potAnA svAmIbhAIone jaina dharma prApta karAvavA mATe-sthira karavA mATe potAnI zrImaMtAIne sada paga karI uttamattama lAbha meLave. uparanA baMne arthomAM te ghaNuM rAkhIne thoDuM paNa dAna . devAthI cAlI zake tema che. paraMtu arihaMta denA upAsakene
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 18 muMH uddezaka-10 513 keIka samaye tevA prasaMgo paNa Ave che jemAM sarvasvanuM dAna ApavuM anivArya hoya che. kemake dAna zabda traNa dhAtuothI banyuM che. "a" ne "hai" ane " che, ane traNenA rUpe "vIyatAM rotAM TIMpata" paNa eka sarakhA ja thAya che. mATe devA arthanA dhAtuthI banelA zabdathI dAna ApavuM ane pAlana karavAmAM eTale ke tamArA jAtabhAIone ke svAmIbhAIone sthira karavAmAM ke temanuM pAlana peSaNa karavAmAM tame reja Ape che tenAthI vadhAre paNa ApavAnI pharaja paDaze ane arihaMtenA dharmane raMga tamane yadI hADehADa lAgyo haze te parigrahane pApa samajIne paNa tamane devAmAM utsAha raheze ane trIjo artha chedanamAM che eTale ke tamArI mULa mAlamatAmAMthI tamArA bhejana pANI TUMkAvIne paNa arthAt tamArI sthAvara milakatamAMthI tenA moTA bhAgane cheda karIne paNa tame jAtabhAIone vAvat arihaMtenA dharma pracAramAM sarvasva ApavuM paDe te paNa tame bhAgyazALI kahevAze. bhAmAzAha, jagaDuzAha ane zAha bIrUda rAkhanAra khemAnA amara nAmo tamane yAda che. temanA jIvana sAMbhaLatA yadI tamAruM mastaka DelatuM hoya te tamAre paNa temaja karyA vinA chuTake nathI. A rIte sarvasvano tyAga pachI tamArA jIvanamAM je AnaMda Avaze te avarNanIya raheze. pAlItANA (zatruMjaya) tIrthanA uddhAra karavAnI TIpamAM lAkha rUpIyA maMDAvanAra hatA paNa sauthI paheluM nAma kevuM hatuM ? jANe chene? mATe sarvasva dAna uttama dAna che. jIvanamAM jyAre uttamottama sAtviktA, paropakAritA adi guNone vikAsa thAya che tyAre uttama dAna ApavAnA manoratha jAge che.
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 upara pramANenA pAMca aNuvrata, traNa guNavate ane cAra zikSAvrate maLI bAra vratane bhagavaMta pAse uzcaryA, pALyA ane mahAvidehamAM janmIne dIkSita thaI nirvANapada pAmaze. mwanamke yeye zataka 18no uddeza dasamo pUrNa, ja samApti vacana bAlyavayathI saMyamI banIne samyagdarzana, jJAna ane cAritranI ArAdhanA karI, tathA ghaNA bhAgyazALIone karAvI te upariyALa tIrthoddhAraka, pAlItANuM gurUkuLanA sthApaka, navayuga pravartaka, zAstra vizArada, jainAcArya, 1008 zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja sAhebanA aMtevAsI, lekhana, vakatRtva, saMgIta ane carcA AdimAM siddhahasta, ahiMsA dharmane saphaLa pracAraka, siMdha jevA hiMsaka dezamAM prANanA jokhame paNa devIone apAtA balidAnamAMthI seMkaDe hajAro mUka prANIone abhayadAna apAvanArA, zAsana dIpaka, munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAja sAhebanA ziSya nyAyakAvya ane vyAkaraNa tIrtha, paMnyAsa pada vibhUSita, gaNivarya zrI pUrNAnaMdavijayajI (kumAra zramaNa) mahArAje potAnA svAdhyAyane mATe, bhava bhavAMtaramAM zrutajJAnanI prApti arthe bhagavatI sUtra sAra saMgrahanA trIjA bhAgamAM 18muM zataka pUrNa karyuM che. 2034, zrAvaNa pUrNimA. " zubhaM bhUyAt sarveSAM jIvAnAma sarve jIvA jainatva prApnuyuH " zataka 18 muM pUrNa
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM : uddezaka-1 daza uddezAothI pUrNa A zatakamAM nIce pramANenA viSayo carcAyA che. vezyA, garbha, pRthvI, mahAzrava, carama, nivRti, karaNa ane vanacarasura nAme daza uddezA che. rAjagRhI nagarImAM zreNika nAme rAjA hatA, abhayakumAra maMtrI hatuM, cellaNa rANI hatI, je jaina dharmanI parama upAsikA hatI. te kALe te samaye bhagavAna mahAvIrasvAmI grAmAnugAma vihAra karatA, rAjagRhI nagarImAM padhAryA, samavasaraNanI racanA thaI, dharmopadeza thaye ane jIvamAtra anAdikALanA mithyAtvane tyAgI samyakatvane pAme e AzayathI gautamasvAmIe pUchayuM ane bhagavAne javAba Ape. he prabhe! lezyAo keTalI saMkhyAmAM kahevAi che? javAbamAM paramAtmAe kahyuM -gautama lezyAo cha nI saMkhyAmAM che. prajJApanA sUtranA caturtha udezAnA leyA prakaraNamAMthI joI levAnI bhalAmaNa karI che. lezyA eTale zuM...? A viSaya pahelA bhAgamAM sArI rIte cAle che. karmo ATha che, temAM vezyAone samAveza thatuM nathI, kemake ghAtikarmonA nAza pachI kevaLIne paNa sthAne abhAva nathI ane saMpUrNa karmonA nAzamAM te sthAne alAva che, mATe
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahe bhA. 3 mana-vacana ane kAyA sAthe sabaMdhita lezyAe che. A zAstrIya vacana jANI lIdhA pachI bhUlavu na joIe ke yoga zabdathI sajJita mana-vacana ane kAyAmAM vIryaMntarAya kanA kSayApazamanAM kAraNe ja parispoMdananI zakayatA rahelI che, eTale paraparAe paNa karmo kAraNabhUta bane che. jJAnAvaraNIya kanA udaye sAmAvALA paMDita ke vidvAna mANasane joine paNa vyaktinI lezyA khagaDe che, tethI mAnasika adhyavasAyeAmAM 6 huM paNa bhaNyA hAta te ? koie mane bhaNAvyA hata te ? mane anukuLatA sAthe avasara maLyo hAta te ? AvI rIte adhyavasAyeAmAM pheraphAra thatAM mANasanI lezyA badalAyA vinA rahetI nathI. danAvaraNIya karmanA udaye ja aMdha chuM? mArI khIjI indriyA paNa ThIka nathI, mane ATalI badhI uMgha zA mATe Ave che? ' AvA vicAre AvatAM paNa lesyAmAM parivartana thAya che. asAtAvedanIya kanA udaya sAthe, sAtra garIba ke azakta avasyA hAtA mANasane krodha ke cIDacIDIyApaNuM thAya che ane tenI sArI laizyAo paNa badalAya che. jyAre zAtAvedanIyanA udaye lezyAemAM gava Adi tattvAnA praveza thatAM vaizyA A kayAMthI sArI raheze ? atarAyakamanA udaye mANasa peAtAnI hInAvasthAmAM zeka, satASa ane udvega Adine karatA te zubha lekSya Ane kai rIte TakAvaze ? mehakanA tIvra-tIvratara Apa ko pa ke tIvratamanA udayamAM te mANasanI lezyAe kayAre badalAya OM kayAre sthira thAya te anubhava jJAna vinA jANI zakAtu nathI. chevaTe tIvratama pApAnA udaye nIca jAtinI prApti, kamANInA abhAva, zarIranA kadarUpatA, lAbhanA atarAya Adi prasaMgomAM paNa mANasanI lezyAe pratikSaNe badalAtI rahe che. "
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19muM uddezaka-1 pa17 AvI rIte lezyAonI utpatimAM ke herapheramAM pUrvabhavanA kama ja kAraNabhUta hoya che, jene InkAra kaI karI zako nathI, chatAM paNa vega pratyakSa kAraNa hovAthI ja tenA sadUbhAve lesthAonI vidyamAnatA svIkAravAmAM AvI che. ' karmonA udayakALe mANasamAtrane maLatAM nimitto kaI kALe paNa eka sarakhA rahevA pAmatA nathI ane nimite ja lezyAonI utpatimAM kAraNa bane che. "maraNAMta upasarga thaze ema tIrthaMkaranA zrImukhethI sAMbhaLeluM hovA chatAM paNa baMdhaka muni pitAnA 499 ziSya ghANImAM palAI gayA che te paNa pitAnI samAdhimAM ratimAtra khasyA nathI ane sthira bhAve saune sadupadeza ane nijAma karAvatAM kevaLajJAnanI prAptinA kAraNa bane che, paraMtu chellA bALa muni pratye rAgatizaya hovAnI khabara pApamaMtrI pAlakane paDe che tyAre te kahe che ke AcArya ! tamane yadi bALamuni pratye prema che te tamArI sAme ja Ane pahelA pIlI nAkhyuM ane pAlaka maMtrInA mANasoe te bALamunine ghANImAM nAkhI dIdhuM ane khaMdhakAcArya potAnI vezyAthI nIce paDe che, zaka saMtApanA mAlika bane che. ghANImAM nAkhelA munine hADakA "kaDakaDa' karatAM carAI jAya che. tyAra pachI sauthI chele naMbara AcAryane Ave che ane mANase temane upADIne ghANImAM nAkhe che. pAMcase munione kevaLajJAna prApta karAva nArA sUrijI pate samAdhimAM rahI zakayA nathI ane nidAnagrasta thaIne devayoni prApta karIne AkhI nagarIne bhasmIbhUta kare che, je daMDakAraNyanA nAme prasiddha che. pApanA tyAgapUrvaka dharmadhyAna zA mATe ? kevaLI bhagavaMtanuM zAsana kahe che ke he gautama! bhava
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha zA. 3 bhavAMtaramAM phugati dAyaka traNe vezyAonA svAmI na thavuM hoya te sauthI pahelA tArA vyApAra ane vyavahArane zuddha karavA mATe prayatnazIla banaze. jenAthI kAMnA baMdhanamAMthI tArA chuTakAro thatAM ja tu' puNyAnubaMdhI puNyanI upArjanA karI zakaze. jenA pratApe AvanArA manuSya bhavamAM tane kharAkha svabhAvanA pitA, mAtA, strI, putra, jamAI ane mitra maMDaLa Adi maLavA pAmaze nahI. ane aMtarAya vinAnA tAre manuSya avatAra dharmadhyAnanI ArAdhanA karavA mATe pavitra lezyAonA mAlika banIne kevaLajJAnanA mArga prApta karavA mATe bhAgyazALI banaze. zataka 19 nA uddeze. pahelA pUrNa
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM : uddezaka-ra kRSNalezyAno mAlika kRSNalezyAnA garbhane utpanna kare ? gautamasvAmIjI pUche che ke he prabho ! lezyAo keTalI kahI che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! prajJApanA sUtranA sataramA padamAM je garbhane udeze kahyo che te saMpUrNa ahIM samajI levAne che, te A pramANe : he prabhe! je manuSya atyAre kRSNa lezyAno mAlika che te zuM kRSNa lezyAvALA garbhane utpanna karI zake che ? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! kRSNa lezyAvALe jIva kRSNa lezyAvALA garbhane yAvata nIla, kapota, teja, pava ane zukalalezyAvALA garbhane utpanna karI zake che. tathA puruSa kRSNalezyAvALA hoya ane strI paNa te samaye kRSNalezyAvALI heya te garbha paNa kRSNa lezyAvALa banaze. A badhI vAte akarma bhUmi ane karmabhUmi mATe jANavI. kevaLa akarmabhUmimAM pahe lAnI cAra lezyA ja hoya che. neMdha :- A praznano Azaya kaMIka Ave haze, ke janmathI laIne mANasa kRSNa lezyAvALe hoya, paraMtu e te nakkI che ke mAnavanI vezyA prati samaye badalAtI hovAnAM kAraNe strI sahavAsa daramiyAna tenI leNyA yadi kRSNa rahelI haze te garbhamAM bAlaka paNa kRSNa lephsAvALo ja Avaze. ane te samaye yadi nIla glezyA haze te garbhamAM nIlalezyAvALuM saMtAna
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ para - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 Avaze ane traNAnuMbaMdhanA kAraNe tenA ghare koI bhAgyazALI puNya pote jIva janmavAne hoya te svAbhAvika che ke rAta divasa kRSNa lesthAmAM rahenArAne paNa strI sahavAsanA samaye pavitrabhAva, dayAbhAvanA udaya thatAM tenAthI garbhamAM zuka vezyA vALe jIva Avaze ane janmaze. bhUtakALane ItihAsa ane AjanA saMsArane paNa pratyakSa karIe te khyAla AvyA vinA raheze nahI ke, atyaMta zura nirdathI gaNikA AdinA ghera paNa mahApuruSa janme che ane yAvata kevaLajJAna meLavIne mokSa sudhI jaI zake che. bhaMgInA kuLamAM janmele metAraja, cAMDAlanA ghera janmela harikeza ane gaNikAne tyAM janmelI kezA vezyAnA udAharaNa saunI sAme che. tevI rIte Ajanma thaphalalezyA, padmazyA ke te jelezyAne svAmI, sArA vicAra, AcAra, dharmAnuSThAna AdimAM zraddhAvALe hovA chatAM paNa strI sahavAsanA samaye yadi asabhya nirdayI bIbhatsa ane gaMdI bhAvanAvALo thaI saMga kriyA karaze te tene tyAM paNa kRSNa lezyAvALe jIva utpanna thaI zake che, je samAja-deza-saMpradAya ane kuTuMbane mATe kaleza, vaira ane virodhanuM kAraNa banI zakaze. atyanta nikAcita maithuna karmanA niyANa bAMdhIne lIdhelA janmavALA mAnavanI vAta bhale na karIe te paNa A sUtrathI ApaNe eTaluM te tAravI zakIe chIe ke jeo anikAcita kamI che teo nIce pramANe dhyAna rAkhe ane pitAnA gRhasthA. zramane calAve te sundara, saraLa, puNyakarmI saMtAnane janma devAnuM puNya karma meLavI zake che. te A pramANe -
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 mu : uddezaka-2 para ( 1 ) gRhasthAzrama mAMDatA pahelA mArA sa'skArI, bhASA-ceSTAe kharAbamAM kharAma hAi zake che, paNa lagna sasthA svIkAryAM pachI mAre sauthI pahelA te saMskArAne, bhASAone ke ceSTAone sudhAryAM vinA cAlI zake tema nathI. (2) hajArA rUpIA khacIne ubhA karelA bagIcAnA jhADA yadi vAMjhIyA rahe, nirasa rahe ke khATA-tIkhA ane kaDavA phaLavALA rahe te chevaTe te bagIcAne ane jhADAne khALIne khAkha karyA vinA khIjo mAga nathI. te ja pramANe mAMDelA gRhasthAzramanA phaLeA saMtAna hoya che te yadi avivekI, bhraSTAcArI, hiMsaka, khUDAbAlA, cAra, ke raste cAlatA bIjI strIenI mazkarI ke AkhamIMcAmaNA karanArA hAya tA tevA satAnAthI pUrNa gRhasthAzramI gAmane, dezane, samAjane ane dharmane kalita karanArI bane che ane maryA pachI tevA gRhasthAne koI yAda karanAra paNa maLatA nathI. te mATe mArA saMtAna puNyakarmI bane tadarthe mAre lagna cArImAM besatA pahelA khATI ceSTA, asabhyatAnA saMskAro tathA maithunAtirakatAnI bhAvanAne cheADyA vinA khIjo mArga nathI ja. ( 3 ) khAlyAvasthA, lagnAvasthA ane vRddhAvasthA A traNenA dharmo, karmAM sarvathA jUdA jUdA heAvAthI lagna pahelA khAlyakALamAM game tevA kusaMskAra paDI gayA haiAya te paNa lagnAvasthA svIkAryAM pachI te kaniSTha, asabhya pApava saMskArAne choDavA ja paDaze ane juvAnInA je dASA che te vRddhAvasthAnA kinAre AvelA mAnavAne cheDavAnA ja raheze, anyathA temanI vRddhAvasthA saDelI, viveka vinAnI, gaMdA vicArAnI ane mastiSka zaktinA abhAvamAM temanu jIvana
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ parara zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 sarvathA niMdanIya, nApAka ane dayA khAvA jevuM banaze. Aje paNa ApaNe pratyakSa jANI zakIe chIe ke jemanI juvAnI sarvathA nApAka rIte pasAra thaI haze te vRddho cAhe grejyueTaDabala grejyuTa, kendra ke prAnta sarakAranA sattAdhIze, prophesara ke minisTara haze te paNa teo dezane mATe, samAjane mATe ke potAnI jAtane mATe paNa sarvathA niSphaLa, ghAtaka ane niMdanIya banyA che. mATe upara pramANenI traNe avasthAone pavitratama karavA mATe jIvanamAM suMdara vicAra, AcAro ane raheNuM karaNane sabhya banAvavAmAM ja DahApaNa che. (4) suMdara, pavitra, dAnezvarI, dayALu, zUravIra ke bhakta mAnavane utpanna karavA mATe gRhasthAzramIoe, badAmapAka, sAlamapAka, ToparApAka, kezarIyA dUdha, malAI. mA ke bIjA pauSTika padArtho uparAMta candrodaya, abhraka bhasma ke nAITa pIlsanI goLIo khAvA mAtrathI kaMI saphaLatA maLatI nathI. eTale ke AvA padArthone khAvAnI lAlasA upara kaI paNa gRhasthAzramIe pitAnA gharamAM rAmacaMdrajI, mahAvIrasvAmI, vastupAla, tejapAla, bhAmAzA, jagaDuzA, anupamAdevI, caMdanabALA ke rAjamatI jevAM saMtAne meLavI zakyA nathI. mATe pati ane patninI pavitra bhAvanA, maryAdApUrvakanI gRhasthAzramI, vratamaya jIvana, tathA nIti-nyAya saMpanna vyavahAra haze te sArA saMtAne mAgyA vinA ke mAla masAlA khAdhA vinA paNa maLaze. pradyumnakumAranI prAptimAM kRSNa ane rUkamaNIne bAra varSa sadhI viyegAvasthAmAM rahevuM paDyuM che.
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM: uddezaka-2 para3 siddhArtha rAjA tathA trizalA rANa, azvasena rAjA ane vAmA rANInA pavitra, ziyaLasampanna ane satyapUrNa jIvana kAmAM gUMthAyelA che. ItyAdika vAtane pitAnI mastiSkanI DAyarImAM neMdhIne je bhAgyazALIo svapnasRSTimAM rAcavA karatAM satya raSTimAM vicaraze te gRhasthAzramanA sundaratama phaLo meLavyA vinA raheze nahi. rAvaNuM ane zurpaNakhA game tevA sattAdhIze, rUpALA ke dharAne dhrujAvanArA haze, te ye saMsAramAM vinA mate marIne durgati bhAjana thayA che. neminAtha bhagavAnanA kuTuMbamAM janmelA duryodhana, duHzAsana AdinI rAjasattA ochI na hatI paNa temanA jAtIya dUSaNe maryAdAtIta thayelA hovAthI pitAnA vaDilenI sAme bharasabhAmAM moTA bhAI pAMDenI dharmapatnI draupadIne badaIrAdAthI jAMgha batAvIne isAre karanArA karavAnuM nAma prAtaHkALamAM lenAra keI nathI. A badhI vAtanuM dhyAna rAkhIne mAre putra lakSAdhipati, kareDAdhipati ke minisTara bane te karatAM ziyaLa saMpanna, pavitra ane sadAcArI banavA pAme tevI bhAvanAvALA mAtA-pitA ja pitAnI vRddhAvasthAne sukhamaya banAvI zakaze. ItyAdika vicAro sAthe svIkArelI lagnAvasthA pratye dhyAna ApanAra ja khare mAnava che, bahAduremAM paNa bahAdura che tathA paMDitene paNa mahApaMDita che. zataka 1ne udeze bIne pUrNa karI 1 -
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 mu : uddezaka-3 A uddezAmAM pRthvIkAyika, akAyika, agnikAyika, vAyukAyika ane vanaspatikAyika jIva mATenI vizeSa vaktavyatA che. temAM paNa sauthI pahelA pRthvIkAyikA mATe vistArathI che. khAra dvAra vaDe pRthvIkAyikAnI vizeSa vaktavyatA te dvArA-' yAta, lezyA, dRSTi, jJAna, yAga, upayega, kimAhAra, prANAtipAta, utpAta, sthiti, samuddAta ane urdUnA vagere upara pramANe che. syAt....huM prabhA ! zuM koika samaye pRthvIkAyana jIve be-traNa-cAra ke pAMca bhegA thaine pahelA sAdhAraNa zarIrane baMdha kare che? te zarIrane yeAgya pudgalAnuM grahaNa karI baMdha kare che ? maMdha karyA pachI tee AhAra grahaNa kare che? grahaNa karelA AhArane pariNamAve che? ane tyAra pachI teo viziSTa zarIrane bAMdhe che? yapi sasAravI jIvAne prati samaya niraMtara AhAra hAya che, te kAraNe pahelA sAmAnya zarIranA baMdha samaye paNa AhAra kriyA te cAlu ja hoya che, tema chatAM paNa praznamAM pahelA zarIra mAMdhe pachI AhAra le, Ama kahevAnuM tAtparya A che ke viziSTa zarIranI racanAnI apekSAe jIva utpatti samaye Aja AhAra grahaNa kare che. tyAra pachI zarIra sparza dvArA lAmAhAra kare che tene pariNamAve ane vizeSarUpe zarIranA baMdha kare che. prazna che ane tenA Azaya che. A
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 mu : uddezaka-3 525 yathArtha jJAnanA sAgara bhagavaMte javAkhamAM kahyuM ke, he gautama ! tArA prazna ThIka nathI. kemake pRthvIkAyikA badhAe pRthak-pRthak AhAra karavAvALA ane tenuM pariNamana karanArA heya che. tethI teo bhegA maLIne nahIM paNa peAtAnu zarIra judu judu khAMdhe che. lezyAo temane kRSNa-nIla-kApAta ane teja nAme cAra lezyA hAya che. dRSTimAM te mithyAdaSTivALA ja haeNAya che. samyak ke mizrardaSTi temane nathI hAtI kemake A baMne paMcendriyAne hAya che. jJAnadvAramAM pRthvIkAyika mithyArdaSTi hovAthI matijJAna ke zrutajJAnavALA nathI hAtA paNa matiajJAna ane zrutaajJAna hAya che. yeAgadvAramAM teo kevaLa kAyayeAganA ja mAlika hAya che. kemake manAyeAga kevaLa saMgI pacendriyAne tathA vacanayAga eindriyathI pacendriya sudhImAM hAya che, te mATe nikRSTa pApakarmI pRthvIkAyikAne (ekendriyAne) kevaLa kAyayeAga ja hoya che. upayeAgadvAra:-sAkArApayega ( jJAna ) ane nirAkArApayAga (darzana) A baMne upayAgA pRthvIkAyikAne hAya che. kemake jIvamAtranuM lakSaNu ja jJAnadana che, je peAtAnA lakSyane koI kALe paNa choDatuM nathI. yadyapi ekendriyAnu jJAna sathA aspaSTa che, abhAva nathI. yadghi jIvamAM jJAnanA abhAva mAnavAmAM Ave te jIva ane ajIvamAM pharaka rahetA nathI, mATe temane paNa upayAga mAnya che.
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 zrI bhagavatI sUtra sAra sa`grahu lA. 3 AhArane prajJApanA sUtranA AhAra udezAthI jANavAnI bhalAmaNa karatAM kahevAyuM ke peAtAnA sarvAtma pradezeAthI dravyApekSAe anaMta pradezAtmaka, kSetrathI asaMkhyAta pradezAvagADha, kALathI anyatara arthAt jaghanya, madhyama ane utkRSTakALamAM tathA bhAvathI va-gaMdha-rasa ane sparzIta pudgalA AhA ramAM le che. AhArita pudgalAne zarIra ane indriyArUpe pariNamavAmAM teo samatha che ? bhagavaMte kahyuM ke, te grahaNa karelA AhAra ne zarIra ane indriyarUpe, pariNamAvI zake che ane je pud galAnA AhAra karatA nathI temanA pariNAma thatA nathI tathA AhAra karelAnA asAra bhAva maLanI jema nAza pAme che. pRthvIkAyikAne zuM tevA prakAranI saMjJA, prajJA, mana ane vANI hAya che! jenA dvArA ame AhAra karIe chIe evA vicAra Ave ? khIjAone paNa zuM kahI zake che ke 'ame ADAra karyAM ? ' mati eTale arthAvagraha ThIka thavAmAM kAraNabhUta prajJA che je sUkSmAne grahaNa karanArI che. mana eTale maneAdravyane ja mana kahevAya che ane vANI eTale dravyazrutarUpa zabdonA vyavahAra. javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke 'pRthvIkAyikAne 'huM AhAra karU chu,' tevA khyAla hotA nathI. paNa anA bhAga rUpa-AhAra tA teo kare ja che. tevI rIte ISTa ke aniSTa spatu vedana anAbhAgapUrvaka thAya che paNa temane peAtAne tenuM savedana thatuM nathI. aviratinAM kAraNe pRthvIkAyikAne prANAtipAta (hiMsA)
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 mu : uddezaka-3 527 , mRSAvAda yAvat mithyAtva darzana nAmanA 18 pApasthAnA hAya che tathA eka sthAnIya pRthvIkAyiko bIjA sthAnamAM rahelA pRthvI kAyikAnuM hanana kare che chatAM paNa temane evA khyAla hotA nathI ke ' ame keine mArI rahyAM chIe ke sAmevALA jIvA marI rahyAM che A jIvAne utpanna thavAnA sAta lAkha sthAneA che te kAraNe kALI mATInA pRthvIkAyiko ane lAla mATInA pRthvIkAyika jIve sa`thA judA che. mATe baMnenuM mizraNa paraspara ghAtaka bane che. A kAraNe ja jaina munione mATe niyaMt vidhAna che ke '* eka khetaramAMthI khIjAmAM jatA ke gAmamAM praveza karatAM potAnA pagane pUjIne AgaLa jAya. pRthvIkAyika jIvA kevaLa naraka gatine choDI zeSa manuSya, tiya "ca ke devagatimAMthI nIkaLIne pRthvIkAyatva prApta kare che. narakabhUmithI sIdhA pRthvIkAyamAM avAtuM nathI, devabhUmimAM rahelI suga dhI pANInI vAvaDI, tyAMnA bhAga sAdhanA AdimAM rahelI AsaktinA kAraNe devA paNa pRthvIkAyamAM avatarI zake che. jadhanyathI aMta hata ane utkRSTathI khAvIsa hajAra va sudhI pRthvIkAyikAnI sthiti che. vedanA, kaSAya ane mAraNAMtika samuddAtA traNa hAya che. keTalAka jIvA mAraNAMtika samudghAta karIne ane keTalAka te vinA paNa mare che. pRthvIkAyanA jIvA marIne naraka ane devalAkamAM jatA nathI paNa manuSya ke tiya"camAM jAya che. *. A pramANe akAyikA mATe paNa jANavu vizeSamAM
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ parava zrI bhagavatI sUtra sAra sa'graha bhA: 3 temanI utkRSTa sthiti sAta hajAra varSanI jANavI. tejas kAyikAnI traNa aheArAtra jANavI. marIne tiya cagatimAM tathA lezyA traNa jANavI. vAyukAyikAne vaikriya, vedanA, kaSAya ane mAraNAMtika samuddAta cAra jANava. khAdara nige!da vanaspatikAyika je lokanA madhyamAM che temane AhAra cha dizAne jANavA. pRthvIkAyAdinI avagAhanAnuM alpa-mahuva : uparyukta pAMca sthAvarA, sukSma-bAdara-paryApta ane aparyAptarUpe cAra prakAranA che. temanI jaghanyathI ane utkRSTathI avagAhanA kAnI kenAthI vadhAre ? javAmamAM kahevAyu che ke paryApta sUkSma nigodanI avagAhanA sauthI theADI che. aparyApta sUkSma vAyukAyikAnI avagAhanA tenAthI asaMkhyAta gaNI vadhAre che. aparyApta sUkSma agnikAyikonI jadhanya avagAhanA asaMkhyAta guNu vadhAre. aparyApta sUkSma pRthvIkAyikAnI tenAthI asaMkhyAta guNu vadhAre. aparyApta khAdara vAyukAyikonI, paryApta khAdara agnikAyanI, aparyApta khAdara aplAyanI, aparyApta khAdara pRthvIkAyanI paryApta tathA aparyApta pratyeka zarIravALA vanaspatikAya tathA bhAdara nigeAdanI krame krame asa`khyAta guNu vadhAre che. ane parasparamAM sarakhI che. tethI paryApta sUphama nigAda asaMkhyAta guNA che. tethI aparyApta sUkSma nigeAdanI
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ para9 zataka 19muM uddezaka-3 - utkRSTa avagAhanA vizeSAdhika che A kame paryApta sUkSma nigoda, paryApta sUkama vAyukAyikanI jaghanya, tenAthI aparyApta sUkSma vAyukAyika utkRSTa pahelAthI vizeSAdhika che. sUkSma tejaskAyika jaghanya ane utkRSTa upara pramANe jANavI. zeSa vakatavya sUtrathI jANavuM. pAMca sthAvaramAM keNa konAthI sUkSma che he prabhe! pAMca sthAvaramAM koNa kenAthI sUkSma che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, he gautama! pAMcamAM vanaspatikAyika ja sarvathI sUkSama che, sUkSamatara che. ' | vanaspatine cheDI zeSa cAre sthAvaramAM vAyukAyike sUkSma ane sUkSmatara che. vAyukAyane cheDI zeSa traNe eTale, pRthvI, apU ane tejaskAyamAM sauthI sUkSma tejaskAyike che. pRthvI ane apUkAyamAM apakAyike sUkSama ane sUkSmatara che. bAdaranI apekSAe pace nikAmAM vanaspatikAya ja bAdara che, bAdaratara che. . . . ! vanaspatine tyAgI cAre sthAvaramAM pRthvImayike bAdara ane bAdarakAya che. . . ; - apU, tejas ane vAyukAmAM apUkAcike bAdara che. - tejasa ane vAyumAM tejaskAcike badara che.
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pRthvIkAyAdimAM zarIranI vizALatA he prabhe! pRthvIkAyika jIvenuM zarIra keTaluM vizALa che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke anaMta sUkSma vanaspatikAyanAM zarIra pramANamAM kevaLa eka sUkSma vAyukAyika hoya che. sArAMza ke sUma vanaspatikAyanA anaMta jIvanuM je zarIra pramANa hoya che. teTalA pramANamAM sUkSma vAyukAyanA eka jIvanA zarIranuM pramANa che. AgaLa A pramANe jANavuM. asaMkhyAta sUkSma vAyukAyikenA zarIra pramANamAM sUkSma tejaskAyanuM zarIra pramANa che. asaMkhyAta sUkSma tejaskAya jInA pramANamAM eka sUkSma apUkAya jIvanuM zarIra che tathA sUkSma pRthvIkAyanuM zarIra paNa jANavuM. asaMkhyAta sUkSma pRthvIkAyanA zarIra pramANamAM eka bAdara vAyukAnA jIvanuM zarIra pramANa che. asaMkhyAta bAdara vAyukAya chanAM zarIra pramANamAM eka bAdara tejaskAyanuM zarIra pramANa che. asaMkhyAta bAdara tejaskAyanA pramANamAM eka bAdara apUkAyanuM pramANa che. asaMkhyAta bAdara apakAyanA pramANamAM eka bAdara pRthvI kAyanuM zarIra jANavuM. he gautama. pRthvIkAyanuM zarIra upara pramANe jANavuM.
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM uddezaka-3 531 pRthvIkAyika jIvenI avagAhanA keTalI che? javAbamAM bhagavaMte daSTAMtanI kalpanA karIne pharamAvyuM ke juvAna, sazakta, suSamakALamAM janmelI, vAMTavAnI kriyAmAM nipuNa, thAka na lAge tevI, Adi vizeSaNothI yukta cakravatI jAnI dAsI patthara upara lAkhanA geLA pramANa pRthvIkAyane mUke ane vrajamaya geLa pattharathI caTaNInI jema vATe, pharI bhegA karIne vATe, Ama ekavIza vAra vATavAnI kriyA kare te paNa he gautama! te pRthvIkAya jIne barAbara vATI zakatI nathI, lAkhanA goLA pramANamAM rahelA pRthvIkAyikamAMthI paNa keTalAka zilA para lAgyA ja hotA nathI. keTalAka vATavAnA pattharane lAgyA nathI hotA, keTalAka ghasAvA chatAM vaTAtA paNa nathI, Adi kAraNathI he gautama ! tame jANI zake che ke pRthvIkAyikenI avagAhanA keTalI sUkSma hoya che. pRthvIkAyike patthara upara ghasAvavA, ragaDAvavA chatAM kevI vedanA bhegave che? javAbamAM kahevAyuM ke badhI rIte atyaMta sazakta mANasa gussAmAM AvIne sarvathA nibala, vRddha, bhUkhathI pIDita, regISTa mANasanA mAthA upara jorathI mArelA mukkAthI je vedanAne anubhava thAya tenA karatAM paNa ghaNI vadhAre vedanA pRthvI kAyike bhagave che. A pramANe apUkAyika ane vAyukAyiko mATe paNa jANavuM. A zataka 19o uddeza trIje pUrNa
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM : uddezaka-4 nArake zuM mahAvedanAdivALA che? gautamasvAmI pUche che ke he prabhe! naraka gatimAM rahe nArA nArake zuM mahAzava, mahAkiyA, mahAvedanA ane mahAnirjarAnA mAlike che? ahIM A cAre padanA alpa ane mahA A baMnenI kalpanA karI che. jethI badhA maLIne soLa bhAMgA bane che. te A pramANe - 1 mahA Azrava mahA kiyA mahA vedanA mahA nirjara ' , , apa nijara y , alpa vedanA mahA nirjarA pa . alpa nirjarA pa , apa kriyA mahA vedanA mahA nirjarI alpa nirjara alpa vedanA mahAnirjarA * apa nirjara 9 a9pa Azrava mahA vedanA mahA nirjarA alpanirjarA [ alapa vedanA mahAnirjara , alpanijerA & * 0 0 0 - - alapa Azrava mahA kiyA mahA vinA ? ha ra ra " ahIM kriyA mahA vedanA mahAnirjara 14 ) , 9 alpanirbhara 15 ) , alpa vedanA mahA nirjarA 16 che , alpa nirjarA upara pramANenA 16 bhAMgAmAM ApaNe nAro mATe ja vicAra karavAnI che.
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muMH uddezaka-4 533 - (1) pahelA bhAMgAmAM nArake eTalA mATe nathI ke teo mahAbhayaMkara Azrava karmanI sevA karIne pAMce kriyAomAM pUrNa rUpe DUbelA hovAthI narakagatimAM asahya vedanA bhegavavA chatAM paNa karmonI nirjarA vadhAre karI zakatA nathI, kemake mAnava avatAramAM lehInuM buMda buMda jyAre kRSNa lezyAmAM otapreta thAya che, tyAre te jIvAtmAonI sarva sAdhAraNa kriyA paNa mahA cikaNuM karmone bAMdhanAra bane che. A rIte atinikAcita karmone baMdha karelA teo narakamAM kSetra vedanA, paramAdhAmI vedanA ane paraspara vedanAone bhegavavA chatAM paNa karmonI nirjarA vadhAre karI zakatA nathI kemake niyANAbaddha te nArako mAra khAvAmAM ane bIjAne mAravAmAM ja mastAna banelA hovAthI karmonI nijAnuM lakSya prAyaH karI temane hetuM nathI. mATe pahelA bhAMgAmAM nArakane niSedha che. (2) bIjo bhAMge je mahAzrava, mahAdiyA, mahAvedanA ane a5 nirjarAkhe che, AmAM nArake samAviSTa thaze, kemake te kamenI nirjarA alpa karanAra che. - (3) trIjA bhAMgAne niSedha pharamAvatAM prabhue kahyuM ke nArane nirjarA alpa hovAthI A bhAMge temanA mATe nathI. nArake mahA vedanAvALA hevAthI teone alpa vedanA hatI nathI. A kAraNe paNa trIjo bhAga temane nathI. kadAca amuka ja samaya pUratI paramAdhAmIonI vedanAne abhAva raheto hoya te paNa temane kSetra janma ane paraspareTIrita vedanA te hara hAlatamAM paNa alapa heAtI nathI. atyaMta vedanAne bhegavanArA hovAthI teo cAhe game tevA barADA pADe, reve mAthA pachADe te paNa he gautama! teone keI bacAvanAra
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa34 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 nathI. mAnavatAramAM jemanAM nimite mahAbhayaMkara karmo karyA te paNa narakamAM jatAM potAnA patine, pitAne, putrane bacAvavA mATe ke vedanAmAM bhAga levA mATe tyAM jaI zakatA nathI, kemake saunA hAthamAM AyuSya karmanI beDI paDI che, mATe ja kapAlane kUTa, AMkhomAMthI zrAvaNa bhAda varasAvata tathA cethI narakamAM traNe prakAranI mahAbhayaMkara vedanAone bhegavate aAdhyAne rAjA lakSamaNa kahe che - " mayA parijanasyArthe kRta karma sudAruNam / / galii tena rahyag jatA te ja monina: . " sArAMza ke je sItAjInI rakSA mATe bhayaMkara raNamedAna ramIne lAkha karoDe mANasane metanA ghATa utAryA, te sItAjI atyAre indrapada bhogavI rahyAM che je moTA bhAI rAmacandrajIne pitAjI mAphaka samajI temanAM caraNene bhakta ba, temane prasanna rAkhavA mATe meM zuM nathI karyuM? paNa hAya re! mArA karma-ajJAna-meha-mAyA. Aje rAmacandrajI kevaLajJAnanI bhUmikAmAM pahoMcyAM che paNa narakamAM rIbAtA pitAnA lakSmaNa bhaiyAnA mAthA para hAtha mUkavA paNa taiyAra nathI. vanamALA Adi mArI paTTarANIo ane bIjI badhI- rANIone zaNagAravAmAM, khavaDAvavAmAM, pIvaDAvavAmAM huM keTale badhe mehaghele banyA hatA, paNa vAhare saMsAra ! Aje ekeya strI mane AzvAsana devA mATe taiyAra nathI. ItyAdi kAraNone laI nAraka che mahAvedanAvALA hovAthI trIjo bhAga temanA mATe nathI. - (4) alpa nija rAvALA hovA chatAM paNa nArake alpa vedanAvALA na hovAthI cothA bhAMgAmAM paNa teo AvI zaktA nathI.
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 mu' : uddezaka-4 535 (5) mahA nirjarAnA mAlikA nArako heAtA nathI mATe A pAMcamA bhAMgeA paNa temane nathI. (6) nAro apakriyAvALA nathI hotA paNa mahAkriyAne karanArA heAvAthI A bhAMgAmAM paNa tee nathI. (7) A bhAMgA paNa temane nathI, kemake vedanA ane kriyA temane alpa hAtI nathI. mahAmithyAtvapUrvaka vairAnuma dhamAM UApuA thayelA teo pratisamaye khIjA nArakone mAravAmAM, kApavAmAM, chedavAmAM, temanA zarIranA TUkaDe TUkaDA karavAmAM ja racyApacyA hAvAthI, mahAkriyAvALA ja DAya che ane khIjAe dvArA thatI mArakATane rIkhAtA rIkhAtA sahana karavAthI mahAvedanAvALA hAya che. yadyapi jIvAtmAnI zakti anata che ane ka sattA paNa anaMta zakti sampanna che, mATe ghaNIvAra ghaNA sthaLe jIvAtmAnI zakti evI rIte dabAi gayelI heAya che, jenAM kAraNe kama rAjAnA mAra khAvA sivAya bIjo ekya mAga nathI. (8) A bhAMgAmAM mahAzrava ane alpa nirjarA hAvA chatAM paNa te apakriyA ane vedanAvALA nathI. ( 9 ) apAzrava ane mahAnirjarAvALA A bhAMgA hAvAthI nArakAne mATe upayu kta nathI. (10) alpAzravanA kAraNe A bhAMge paNa nathI. 11thI 16 A bhAMgA paNu temane nathI. uparanA vivecanathI jaNAI Ave che ke nArakane mATe bIjo bhAMgA ja uparyukta che. asurakumArane mATe caturthAMbhaMga eTale ke tee alpa vedanA ane alpanija rAvALA, mahAAzrava ane mahAkriyAvALA
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa36 zrI bhagavatI sUtrasAra saMgraha bhA. 3 hoya che. kAraNamAM kahevAyuM che ke viziSTa prakAranI viratinA abhAvamAM teo mahAAzravavALA ane mahAkiyAvALA hoya che ane prAyaH karI azAtA vedanIya karmanA udayanA abhAvathI alpavedanAvALA ane azubha pariNAmavALA hevAthI temane nija rA paNa a5 heAya che. zeSa 15 bhAMgA asurakumArane nathI yAvat svanitakumAra sudhI. ekendriya che mATe jANavAnuM ke temanA pariNAmenI vicitratAnA kAraNe temane badhAe bhAMgA hoya che, kemake adhyavasAyanI taratamatA temane hoya che. A pramANe beIndriyathI manuSyane mATe paNa badhA bhAMgA jANavA. vaMtarathI laI vaimAnika deve mATe ce bhAge jANavo. che. zataka 19 no uddeza ceAtho pUrNa. mAM
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM : uddezaka-5 nArake zuM carama che? ke parama che? gautamasvAmIe pUchayuM ke he prabhe! nAraka zuM carama che ke parama che? ahIM carama alpa AyuSyavALA nArako ane parama eTale dIrgha AyuSyavALA nArake jANavAM. javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! nArako carama ane parama paNa che. pharIthI gautamasvAmIe pUchayuM ke alpa AyuSyavALA nArake karatAM dIrgha AyuSyavALA (parama) nArake zuM mahAkarmavALA, mahAkiyAvALA, mahAAzravavALA ane mahAvedanAvALA che ? ane dIrgha umravALA nArakethI alpa AyuSyavALA nArake zuM apa karmavALA, alpa kriyAvALA, a9pa AzravavALA ane alpa vedanAvALA hoya che? javAbamAM bhagavaMte 'hA' kahI che. arthAt prazna pramANe ja uttara samaja. kAraNamAM kahevAyuM che ke karmonI sthitinI apekSAe A vAta che, arthAt alpa AyuSyavALA nArakenI naraka sthiti have bahu ochI rahI che ane te pahelAM ghaNuM ghaNuM karmo, vedanAo vagere bhegavAI gayelA hovAthI teo alpa karma vALA, apa kiyAvALA, alpa AzravavALA ane alpa vedanAvALA kahevAyA che. jyAre dIrgha AyuSyavALA parama nArakenI karma sthiti ghaNI dIrgha hovAthI temane karmo paNa bhegavavAnA ghaNA zeSa che. mATe teo mahAkama, mahAkiyAvaMta, mahAzravI ane mahAvedanAvALA hoya che.
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 asurakumAra de mATenI vaktavyatA : he gautama! asurakumAra deve paNa carama ane parama che paraMtu nArakothI temane viparIta samajavA. kemake parama eTale sthiti dIrgha hovAthI apakarmI che, azAtA vedanIya temane a5 che, a5kriyAvaMta che kemake kAyikI vagere azubha kriyA vaDe thanArA Azrave temane alpa che. A pramANe vedanA paNa temane alpa che, tathA parama asurakumAra mahA kama, mahAThiyAvALA, mahAvedanAvALA ane mahAAjhavavALA hoya che. yAvat svanitakumAra sudhI jANavuM. ekendri, vilendri, tirya, manuSya paramanI apekSAe mahAkarmavALA Adi jANavA ane caramanI apekSAe a5 jANavA. zeSa deve asurakumAranI jema jANavA. vedanA keTalA prakAre ane kene keTalI vedanA? bhagavate vedanA be prakAranI kahI che te A pramANe nidA ane anidA" nidA zabdamAM "ni" upasarga che ane pahelA gaNane "daiva zedhane dhAtu che temAMthI banelA nidA" zabdane artha vedanA vizeSa eTale ke jJAnayukta vedanA, tene paNa saraLArtha che, jemAM jIvananI zuddhi niyata hoya te nidA kahevAya che. AnAthI nidA, jJAna, Abhega Adi ekAI zabdo che mATe nidApUrvaka-samajadArIpUrvaka eTale ke mArAja karelA karmo mAre bhegavavAnA che" tema samajIne je
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 mu' : uddezaka-pa 139 vedanA bhAgavAya tene nidA kahe che. athavA samyag-vivekapUva ka je vedanA bhAgavAya te nidA che. "" naraka niAdamAM rahelA jIvAthI yAvata tIrthaMkara padane bhagavanArAone paNa karelAM karmAM nimita maLatA uyamAM AvyA vinA rahetA nathI. te samaye karmonu vedana zI rIte karavuM ? te A praznanA Azaya che. kAraNa ke " karmeritaM sarva jagatprapaJcam sukha-du:kha, saMcAga-viyeAga, hunna-glAni, jIvana-maraNu, hAni-lAbha, hasavu'-raDavu, Adi dvandvonA anubhavamAM jIva mAtranA peAtAnA ja karelAM karyAM kAraNabhUta che. je samaye prApta thatAM uyamAM AvavAnA ja che athavA jIva mAtrane prati samaye je navAM navAM karyAMnuM baMdhana thAya che tema tema baMdhAyelA karmanA uddaya paNa niyata che. tevA samaye udayamAM vatAM karmAMne zI rIte bhogavavA ? jethI jUnA karmI khape ane navAM karyAMnuM baMdhana aTake tevI vicAraNA karavI tene ja * nidA" kahevAya che. niyata dAyati AtmAna zoSayatIti nidA '' navAM pApa karmAthI AtmAne bacAvavA ane zeAdhavA te nidA' che. 16 < nikAcita pApakamene bhAra mAthA para laIne narakamAM rahelA keTalAka nArakAnI jJAnasaMjJA samApta thatI nathI. je sa'nI jIvanI paryAyathI maraNa pAmIne narakamAM gayelA che te samyag vivekapUrvaka peAtAnA karelA karmAne ane karmAMnA mArane sahana kare che. tathA asa'nI mUDha avasthAmAM maraNu pAmIne je narakamAM gayA che te vicArI paNa zakatA nathI ke 'amArAthI bhogavAtA A duHkhanA bhAra kayA karmAMne AbhArI che?' mATe he gautama! me' A pramANe kahyuM ke keTalAka nArA jJAnapUrvaka ane keTalAka ajJAnapUrvaka vede che.
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 asukkumArAdi deve paNa upara pramANe jANavA. sthAvare ane vikalendriya che asaMjJI hevAthI anidA vedanAne bhegavanArA che. manuSyane baMne prakAranI vedanA jANavI. devemAM paNa je mithyASTi che teo samyam viveka vinAnA hovAthI anidA vedanA bhegave che. vizeSa kathana prajJApanA sUtrathI jANavuM. bhagavaMtanI yathArtha vANIne sAMbhaLIne gautamasvAmI khuza thayA chatAM dravya ane bhAvathI bhagavaMtane vaMdana karI dhyAnamAM sthira thayAM. zataka 19 no uddeza pAMcamAM pUrNa. zataka 19 muM : uddezaka-6 dvIpa samudranI vaktavyatA: A viSayamAM sUtrakAra sudharmAsvAmI pite jIvAbhigama sUtramAM dvIpa samudrauddezaka nAmane udeze che te AkhuMe prakaraNa tyAMthI jANI levAnI bhalAmaNa kare che. temAM jyotiSika paMDita prakaraNane choDavAnuM kahyuM che, jemAM sUrya ane caMdranI hakIkata Ave che, chevaTe bhagavate kahyuM ke asaMkhya dvIpa samudromAM ApaNe jIva anaMtavAra pharI AvyA che. mA zataka 1ne uddeza chaThTho pUrNa. A
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM : uddezaka-7 devonA vimAna Adi mATenI vaktavyatA : gautamasvAmInA pUchavAthI bhagavaMte kahyuM ke asukumAranA AvAse 64 lAkha che, je sphaTika jevA nirmala, camaktA, cikaNuM, suMdara, AkAravALA che, tyAM aneka prakAranA jIve ane pudgale utpanna thAya che, mare che ane punaH tyAM ja utpanna thAya che. A AvAse zAzvatA che, je dravyArthika naye jANavA, ane varNa -gaMdha-rasa ane sparza paryAnI apekSAe azAzvata eTale anitya che. yAvat svanita deve A vAta jANavI. bhUminI aMdara bhaumeya nagarAvAse vAnasvaMtaranA keTalA che? bhagavaMte asaMkhya kahyAM che. jyotiSa devAnA vimAnAvAze asaMkhyAta pramANa che. saudharma devakanA 32 lAkha vimAnavAse che yAvat acuta devaleka sudhI jANavuM. A zataka 19 ne udezo sAtame pUrNa. .
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 mu : uddeza-8 nivRti kAryaniSpati keTalA prakAranI che ? gautamasvAmIe pUchyuM ke he prabhu! jIvanivRtinA keTalA bhedo che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama ! jIvanivRti pAMca prakAre che te A pramANe :-ekendriya jIva nivRti, dvIndriya jIva nivRti, trIindriya jIva nivRti, caturindriya jIva nivRti ane paMcendriya jIva nivRti. sArAMza OM gata bhavAnA upAjana karelA ekendriya jAti nAmakamane vazIbhUta thaine jIvA peAtAnu' ekendriya zarIra khAMdhe te ekendriya jIva nivRti kahevAya che. A pramANe bIjA jIvA paNa pAtapAtAnA jAti nAma kama pramANe zarIronI nivR`ti kare che, eindriya jIvAne dvIndriya jAti nAma ka, traNa indriya jIvAne zrIrindriya jAti nAma kama, A rIte caturindriya ane pacendriya mATe paNa jANavu. karmAnI sattAmAM koinI paNa dakhalagiri kAme AvatI nathI. svataMtra AtmAne paNa potAnA karelA karmAne kAraNe tevI ja paristhiti temanI sAme ubhI thAya che. jethI anicchAe paNa te te zarIrAne meLavyA vinA chuTake nathI. bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, A ja pramANe ekendriya jIva nivRti paNa nIce pramANe pAMca prakAranI che. pRthvIkAya ekendriya jIva nivRti, yAt vanaspatikAya jIva nivRtti samajavI. ekendriya jAti nAmakarma-aMtagata, pRthvI
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 su* : uddezaka-8 543 kAya, kAyAdi jAti nAmakamane vaza banelA jIvA pRthvI, ar, teja, vAyu ane vanaspatinA zarIranI racanA kare che. pRthvIkAyika jIva nivRti paNa sUkSma ane bAdararUpe e prakAre che : (1) sUkSma pRthvIkAya ekendriya jIva nivRtti ane (2) khAdara pRthvIkAya ekendriya jIva nivRti. ahIM ApekSika sUkSma nathI levAnA paNa sUkSma nAmakane AdhIna thaine jIva sUkSma zarIrane dhAraNa kare te sUkSma che, je asa khyAtA jIve bhegA maLe te paNa kevaLI sivAya bIjAne mATe cakSugAcara nathI thatA. eka zarIra choDIne khIju` zarIra levAne mATe jaina zAsanamAM AyuSyakama, nAmaka ane AnupUrvI nAmakanI vyavasthA che. jemake rAga-dveSa ane meha-mAyAmAM aMdha banIne AraMbha-samAraMbha, parigraha, vairAnubaMdha tathA viSayAnubaMdha AphrinA kAraNe athavA ahiMMtanuM pUjana, dAna, ziyaLa tapa ane zuddha ke zubha bhAvAnA kAraNe jIva mAtra te te gatine ceAgya AyuSyaka nu baMdhana kare che. pachI te gatimAM javA mATe tevA prakAranA zubha ke azubha nAmakamane upArjyo vinA chuTake nathI. paraMtu koI paNa jIva peAtAnA cAlu bhavanI mAyAne cheDavA mAMgatA nathI tema chatAM paNa kasattA jabaradasta hAvAnAM kAraNe cAlu bhavanI AyuSyakarmInI beDI tUTatAM ja AgAmI bhavanI eDI tenA hAthamAM paDI jAya che, paNa pratyeka jIvAtmAne peAtAnA cAlu bhavanA karelA zubhAzubha karmAnA khyAla hAya che mATe te jANatA hAya che ke huM ahIthI maryA pachI halakI jAtimAM janmavAnA chuM ane javAnA bhAva nathI hAtA mATe AyuSyakamanA chellA pradeza bhogavIne zarIrathI chUTo paDatA AtmA sIdhA upara tarapha jAya che. te
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 samaye ja AnupUvI kama tene pakaDI pADe che ane jIvAtmAne te gati tarapha laI jaIne jyAM janmavAnuM che tyAM paTakI pADe che. A viSayamAM jIva sarvathA parAdhIna che, zaktihIna che ane karmonI sattA khUba zakta hovAthI jIvanuM kaMIpaNa cAlI zakatuM nathI. jIva nivRtinuM prakaraNa TheTha vaimAnika deve sudhI jANavuM. vizeSamAM temanA paNa be bheda che je paryApta sarvArtha siddha vaimAnika ane aparyApta siddha vaimAnika. he prabhe ! karma nirvatti keTalA prakAranI che? javAbamAM bhagavaMte, jJAnAvaraNIya karma nivRtti aMtarAya karma nivRtti A pramANe ATha prakAre kahI che. bhUtakALanA saMkhyAta, asaMkhyAta bhavena karelA karmo AtmAnA eka eka pradezamAM anaMtavargaNarUpe paDyAM ja che. jenAthI A cAlu bhavamAM paNa tevA prakAranA saMskAra, pari sthitio, khAnapAna, mitra varga, pADozI varga AdinI prApti thAya che ane tenA kAraNe tevA prakAranI azubha ceSTA, saMskAra, durAcArI mAtApitA, mitra ane paDezIonA kAraNe jIvane rAgadveSanI mAyAmAM anicchAe paNa sapaDAyA vinA cAlatuM nathI. madhanA vATakAmAM paDelI mAkhIne maryA vinA jema bIjo rasto nathI tema keIka samaye saMskArita AtmAne paNa rAgadveSanI mAyA jALamAM phasAI pharIthI navA kameM bAMdhyA vinA cAle tema nathI. A cAlu prakaraNamAM cAlu bhavanA baMdhAtA karmonI nivRtti-niSpati levAnI che. meha karmanA tIvratama rasamAM lIna banIne je karmo baMdhAya che te
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ zvetaka 19 muM: uddezaka-8 545 prAyaH ghAtikamAM jANavA, jenAM kAraNe jIvanI badhIe zaktie AvRta thAya che, ane bIjA aghAti ka` che, je AtmAnI amuka zaktione avarodhe che jenu vistRta varNana pahelA tathA bIjA bhAgamAM varNavAI gayu che. matijJAnAvaraNIyAdi yAvat aMtarAya kama nivRtinI uttara prakRtie ka graMthAdithI jANI levI. AjanA upArjana karelAM karyAM peAtAnA jaghanya ke utkRSTa abAdhA kALanI maryAdA sudhI, sUtelA ajagaranI jema peAtAnI asara batAvI zakatA nathI, tyArapachI te karmAM calAyamAna thavAnI taiyArI karIne udayAvalikAmAM praveza kare che ane jIva mAtrane sukha-duHkha bhAgavavAmAM kAraNa bane che. nArakone paNa A karmInI nivRti ane puna: khaMdhana kahyuM che, je vaimAnika sudhInA badhAe daDakAmAM jANavI. zarIra nivruti keTalA prakAre che? bhagavaMte kahyuM ke, je karmAMnA kAraNe jIva potAnA sukhaduHkha bhAgavavAne mATe zarIronI racanA kare che te zarIra nivRti kahevAya che. kemake zarIranA mAdhyama vinA koIpaNa jIvAtmA puNya pApanA kLAne bhAgavI zakatA nathI, mATe zarIranuM grahaNa karavuM atyAvazyaka che. vigraha gatimAM sthULa zarIra vinAnA jIva game teTalA dhamapachADA kare te paNa sIpAionA hAthamAM sapaDAyelA zarIradhArInI jema karmAMnI eDImAM phrasArelA jIvane chevaTe cAthA samayamAM paNa sthULa zarIra dhAryAM vinA chUTako nathI. ghAti karmAMnI kAtila asara jyAM sudhI jIvane che tyAM sudhI kAmaNu zarIra ja (sUkSma zarIra) khIjA zarIrAnu mULa kAraNa bane che, paraMtu temanA nAza thAya
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa46 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 pachI kArpaNa zarIra paNa divase divase kSINa thatuM jAya che ane zelezI avasthA pachI te siddhazilA tarapha prasthAna karatAM AtmAnA pradezothI sUkSma zarIra sarvathA chuTu paDe che ane "#ArA vinA vA nova' A uktie siddha bhagavAnane koI kALe zarIra grahaNa karavuM paDatuM nathI. - bhagavaMte kahyuM ke he gautama! dArika zarIra nivRti Adi zarIra nivRti pAMca prakAre jANavI. nArakene taijasa, kAmaNa ane vaikriya zarIra nivRti hoya che. deve mATe paNa tema ja jANavuM. jyAre manuSya ane tiryaMne taijasa kArpaNa audArika nivRti samajavI. zeSa jIvene yathAyogya nivRti jANavI. indriya nivRti keTalA prakAre che? sArAmAM sArA kArIgara pAse game teTaluM suMdaramAM suMdara makAna banAvyuM hoya, te paNa bArI-bAraNuM vinAnuM makAna kene mATe paNa zA kAmanuM ? e ja pramANe "rArIre mor vatane bhale rahyuM paNa iMdriya vinAnuM zarIra keI kALe bhegAyatana banatuM nathI. jenAthI AtmAne sparza, rasa, sUMghavAnuM, jovAnuM ke sAMbhaLavAnuM ke tenAthI te viSayenuM jJAna thAya, anubhava thAya tene Indriya kahevAya che, je jJAnendriye rUpe prasiddha che. hAtha-paga-upastha gudA Adi te mRta zarIra(maDadA)ne paNa hoya che, paraMtu bhAva-IndriyanA abhAvamAM te te avaya thI maDadAne keIpaNa jAtanuM jJAna thatuM nathI kemake indriyanuM tAdAbhya ke sAhacarya jIva sAthe ja hoya che paNa jaDa Indri sAthe nathI hatuM. A kAraNe ja jaina zAsane mAnelI dravya ke bhAva sparzendriya eTalI badhI vyApaka che jenAthI hAthamAM
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 mu : uddezaka-8 547 pagamAM upasthamAM ke gudA AdimAM paNa te kAryAnvita thaIne te te spardhAne anubhava jIvAtmAne akhAdharUpe thayA vinA rahetu nathI, tethI kamendriyAnI sattAne mAnavAmAM indriyAnI saMkhyA maryAdAmAM rahevA pAmaze nahI, A kAraNe ja atI ndriya jJAnI bhagavate kahyuM ke he gautama! pAta peAtAnA AkArane prApta thayelI indriya nivRti pAMca prakAre che, te A pramANe sparzendriya nivRti yAvata zravaNendriya nivRti. gautama ! pauddagalika hAvAthI indriyA jaDa che paraMtu caitanya AtmAnA sahavAse temanAmAM petapeAtAnA viSayAnu grahaNa karavAnu` sAmarthya Ave che mATe motA prerana AramA indriyANi bhogyAni prerpANivI odanavat kandukavat vA / jIve vidyamAne sati indriyANi sakriyANi zarIravat. ' A tarkathI paNa jaNAya che ke ceAkhA ( bhAta nI jema indriye bhAgya hAya che. ane je bhAgya, bhAgya sAdhana ke preya hAya che teo bheAktA ke preraka judo hAya che. jema cAkhA judA che ane khAnArA judo che tevI rIte AtmA bhaktA che ane indriyAnA mAdhyamathI peAtAnA puNya pApanA phaLAne bhAgave che. eTale ke sukhadu:kha bhogavavAne mATe indriyA sazakata kAraNa che. hAthamAM rahelA kAcanA gALAne pheravanAra mANasa heAya che kemake gALA peAtAnI meLe kadI paNa pharatA nathI. A pramANe indriyA preya hAvAthI tenA preraka AtmA che, mATe ja AtmAthI preya anIne ja sparzendriyathI sparzanuM jJAna thAya che, yAvata kaNendriyathI sAMbhaLavAnu thAya che. zeSa viSaya pahelA bhAgathI jANavA.
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 548 bhASA nivruti keTalA prakAre che ? gautama ! satyAbhASA, mRSAbhASA, satyAmRSAbhASA ane asatyAmRSAbhASArUpa bhASA nivR-tinA cAra prakAra che, jenI vistRta carcA pahelA ane bIjA bhAgamAMthI joI levI. maneAnivR ti paNa cAra prakAranI jANavI, vizeSamAM ekendriya ane vikalendriya jIveAmAM maneAnivRti hotI nathI. kaSAya nivR`ti keTalA prakAranI che? gautama ! krodha, mAna, mAyA ane lAbha rUpe kaSAya nivRtinA cAra prakAra kahevAyA che. jIva jema prati samaye karmAnI nirA kare che, tema prati samaye sAte karmAMnuM baMdhana paNa kare che. jenAM kAraNe cArAzI lAkha bajAravALI sa'sAranI cAre gatimAM "ple grAuMDa "nA phuTabelanI jema AtmAne rakhaDapaTTI karyA vinA koi kALe paNa chUTako nathI ' ati satata gacchatIti mAmA ' vaNathaMbhye prati samaya jUdA jUdA paryAyAmAM kare te AtmA che. "" ,, anAdikALathI sa'sAramAM paribhramaNa karatA jIvane kArmAMNu zarIra vaLagelu che. " karmanAM samUhaiM tijArmaLamU " kama zabdane samUha arthAMmAM " aNu pratyaya lagADavAthI kANu zabda banyA che, mATe badhAe karmAMmAM meAhanIya ka paNa vidyamAna hAvAthI game tyAre paNa jIvAtmAne krodhameha, mAnamahu, mAyAmAhu ane lAbhameAhanA udaya thayA vinA rahetA nathI, ane je samaye kaSAya nAmanA meha kamanA utkraya thaze tyAre jIvane tevA tevA nimitA maLavAthI punaH krodha-nivRti
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ 549 zataka 19 mu : uddezaka-8 Adi thayA vinA paNa rahevAnI nathI. A kAraNe bhagavate kaSAya-nivruti cAra prakAre kahI che. krodha, mAna, mAyA ane lAbha kaSAyane karavAnI icchA na hAvA chatAM paNa je je jIvA sAthe niyANA krameryAM badhAyelA hAya che, temanA taraphathI tevI ja paristhiti ubhI thaze. jenAthI mAnava krodhAdi karyAM vinA rahI zakatA nathI. ghaNIvAra paristhiti eTalI badhI tAkAtavALI hAya che ke mANasanI zakti tyAM kaMI paNa kAmamAM AvatI nathI ane lAcAra banIne paristhitinAM kAraNe kaSAya karyA vinA rahevAtu nathI. krodhAdi kaSAyeA kevaLajJAnanA khAdhaka, saMsAranA mULIyAone dRDha karAvanAra che, di A vAta upara ApaNane zraddhA hAya tA, jenAM kAraNe ApaNane kaSAya thAya te cetana ke acetana nimitto paNa ApaNA zatruja samajavAnA raheze, kemake temanAthI ApaNane kaSAya thAya che. ATaluM samajavA chatAM jIvane vaLagelI saMsAranI mAyA ja eTalI badhI lapasaNI hAya che jenAthI mANasa krodha kaSAyane tAbe thaze, paraMtu kevaLajJAnane rastA tene mAMjIra heAte nathI ane te samaya pUratA temanA upazamanA rastA paNa cheDI de che. A pramANe krodhAdimAM dhamadhamatA pharIthI meAhukamanA rastA jANIbujhIne svIkArI le che. mATe ja aritAe kahyuM ke jIvAtman ! tArA kaTTara zatruo krAdha-mAna-mAyA ane lAbha che, tene tuM kema ALakhatA nathI; mithyAjJAnanA kAraNe khAdyanimittone zatru mAnIne jIvana zA mATe kharabAda karI rahyo che. mATe mithyAjJAna cheDa ane sAcu jJAna meLava, jethI tArA AtmAnA zatruone parAsta
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 karavA mATe samartha banI zake. khUba yAda rAkhaje ke kevaLajJAnane bAdhaka-kyAya sivAya bIjo koI nathI. A vAta 24 daMDaka mATe paNa jANavI. varNaniti keTalA prakAranI che? upacArathI rasa, gaMdha ane sparza paNa samajI levAnA che. zarIra paugalika hovAnAM kAraNe temAM varNa-gaMdha-rasa ane sparzanI vidyamAnatA avazyameva rahelI ja hoya che. mAtAnI kukSimAM baMdhAtA zarIramAM varNa-gaMdha-rasa ane sparza kyAMthI AvyAM? javAbamAM kahevAyuM che ke gata bhavamAM nAmakarmanI upArjanA karatI vakhate zubha varNa -gaMdha-rasa ane sparza athavA jIvanamAM pApabuddhi vadhAre hoya, gurUonuM apamAna hoya, Apa baDAI hoya ane mAyAnA jALamAM lapaTAyeluM hoya tyAre jIvAtmA azubha nAmakarmanA kAraNe azubha varNa, azubha rasa, azubha gaMdha ane azubha sparzane prApta kare che. A pramANe pitAnA karelA zubha ke azubha nAmakarmane kAraNe varNAdimAM zubhAzubhatva Ave che. mAtA-pitA game teTalA sArA ke gerA hoya te paNa saMtAnane kALe raMga, durgadha mArate parase, karkaza ke kharabacaDuM ke lakhuM zarIra hoya che. A vAtamAM bIjAne kAraNe mAnavA karatAM jAtakanA karmo ja mukhya kAraNa che. bhagavaMte kahyuM ke - varNa: kALa, nIle, lAla, pILo ane dhoLe pAMca prakAre che. gaMdha : sugaMdha ane durgadha e be prakAre che. A pramANe rasa pAMca che ane sparza ATha che.
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ 521 zataka 19 muM uddezaka-8 saMsthAna niti keTalA prakAranI che he gautama! tenA cha prakAra che. je pahelA bhAgathI jANuM levA. zarIranA AkAra vizeSane saMsthAna kahevAya che. jemake samacaturasa saMsthAna niti, nyadha parimaMDaLa saMsthAna nivRti, sAdika saMsthAna nivRti, vAmana saMsthAna nirvati, kunja saMsthAna nivRti ane huDaka saMsthAna nirvati. nAraka jIne huMDaka saMsthAna nivRti hoya che. asurakumAra yAvat svanika devene samacaturasa saMsthAna. pRthvIkAyikanuM saMsthAna masUranI dAla athavA candranA AkAra jevuM hoya che. apUkAyike-pANInA parapoTA jevA saMsthAnavALA che. tejaskAyika jIve dhvajAnA AkAra jevA saMsthAnavALA che. vanaspatikAyikenuM saMsthAna aniyata che. paMcendriya manuSya ane tiryone cha saMsthAna jANavA. saMjJA nivRti mATenI vaktavyatA: jIva mAtrane AhAra saMjJA nivRti, bhayasaMjJA, mithunasaMjJA ane parigrahasaMjJA niti rUpe cAra prakAranI che, je mehajanya ane mehajanaka che. paraMtu je bhAgyazALI mehane jItavA mATenA prayatna karaze tenI cAre saMjJAo pAtaLI paDatAM
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ papara - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 paDatAM eka divase sattAmAMthI paNa saMjJA jaze ane jJAnanI carama sImAne prApta karaze. lezyA nivRti cha prakAranI che. kevaLa siddhAtmA ja vezyA vinAnA che. daSTi nirvatinA traNa prakAra che, anAdikALathI ke patana pAmIne ekendriyAvatAramAM rahelA anaMtAnaMta jIve mithyA daSTi hoya che, ane jyAM sudhI te avatAramAM raheze tyAM sudhI samyagadaSTinI prApti nathI. jyAre bIjA ne tAratamya bhAvathI traNe daSTi hoya che. jJAna nivRti keTalA prakAre che? Abhinibodhika (mati) zrata, avadhi, mana:paryava ane kevaLajJAna rUpe jJAna nivRti pAMca prakAre jANavI. ahIM je jJAna nirvAti kahI che te samyajJAna saMbaMdhI jANavI. jenI samyagdarzananI hayAtI daramiyAna ja saMbhAvanA hoya che. eTale ke kSApazamika darzanamAM kSApazamika jJAna hoya che. jenAM kAraNe jIvAtmAmAM eka bIjAnI virUddha karma prakRtione udaya nakArI zakAtuM nathI. mATe matijJAna ane matijJAnAvaraNIya karmanA udaya kALamAM yadi matijJAnamAM sthiratA Avaze athavA svAdhyAya baLa keLavIne saMsAranI mAyAne gauNa karaze te tenuM matijJAnAvaraNIya azakta banaze, jethI jIvanuM utthAna thavAmAM vAMdho nathI AvatuM. anyathA matijJAnAvaraNIya karmanA jhapATAmAM matijJAna phasAI gayuM te jIvAtmAne patanamArga nizcita che. A pramANe bIjA jJAne mATe paNa ghaTAvI levuM.
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19muM uddezaka-8 papa3 ekendriya javAne cheDIne zeSa jIvene jJAna nivRti kahI che. ajJAna nivRti paNa badhA mAM samajavI. yuga nivRti paNa upara pramANe jANavI. upaga nivRti paNa 24 daMDamAM jANavI. huM zataka 19 no uddezo AThamo pUrNa. ja
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM : uddezaka-9 karaNa mATenI vizeSa vaktavyatA gautamasvAmIe paramAtmAne pUchayuM ke he prabhe! jaina zAsanamAM karaNe keTalA prakAranA che? javAbamAM paramAtmA zrI mahAvIrasvAmIe kahyuM ke he gautama! anAdi kALathI zAzvatA jaina zAsanamAM karaNanA pAMca prakAra che. te A pramANe dravyakaraNa, kSetrakaraNa, kALIkaraNa, bhavakaraNa ane bhAvakaraNa. "triAyate nivAre vA zera tA 25'' jenAthI kArya karAya eTale ke kAryanI niSpatimAM je asAdhAraNa kAraNa heya tene karaNa kahevAya che. AgaLanA prakaraNamAM nivRtinuM varNana karyuM che ane tenAmAM tathA karaNamAM kriyApaNuM raheluM hevAthI baMnemAM pharaka zuM? javAbamAM kahevAyuM che ke je kiyA hajI cAlu che te karaNa che ane nitimAM kAryanI pUrNAhuti che. A pramANe baMnemAM pharaka hovAthI A sUtramAM karaNa mATenI vaktavyatA kahevAmAM Ave che. (1) dravyakaraNa :-dravya rUpe je karaNa che tene dravyakaraNa jANavuM, jemake kuhADI vaDe lAMkaDuM kapAze athavA kapAI rahyuM che mATe kuhADIne dravyakaraNa jANavuM. mATInA piMDane ghaDo banaze mATe te dravyakaraNa evI rIte salAI vaDe aMjana aMjAze mATe te dravyakaraNa che. (2) kSetrakaraNa -je kriyA karavAmAM kSetra kAraNa bane te
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM uddezaka 555 kSetra karaNa che. zAli, DAMgara AdithI kSetranuM karavuM te nAmakSetra karaNa che. athavA kSetra dvArA svAdhyAya Adi karavuM te paNa kSetrakaraNa che. (3) kALa karaNa -jemAM kALa kAraNa bane te kALakaraNa che, athavA amuka samaye amuka kAma karavuM te kALakaraNa che. (4) bhavakaraNa -nAraka vagere paryAyane bhava kahevAya che. athavA narakAdi bhavenuM karavuM te vakaraNa che. (5) bhAva karaNa ane bhAva ja karaNa che athavA bhAvanuM karavuM tene bhAvakaraNa kahevAya che. uparyukata pAMce karaNe 24 daMDakomAM jANI levA. audArikAdi rUpe zarIra karaNa pAMca prakAre jANavA. mAtAnI kukSimAM audArika zarIranI racanA samaye audArika karaNa jANavuM, ane zarIraracanA pUrNa thaye zarIra nivRti jANavI. A pramANe bIjA zarIra mATe kalpI levuM. nAraka ane devene taijasa kAmaNa tathA vaikriya zarIra hovAthI temane zarIra karaNe traNa ja che. matalaba ke nArake ane deve audArika zarIranI game teTalI IcchA rAkhe te paNa saMsAranuM saMcAlana Izvara ke jIvAtmAnI svecchAne AdhIna nahI hovAthI keInI paNa IcchA kayAMya paNa kAmamAM AvatI nathI. kemake temanAM prArabdha karmo audArikakaraNane egya na hovAthI, game teTalA dhamapachADA kare te e dArika ke AhAraka zarIranI racanAne mATe teo samartha banatA nathI. karAyelA pApakarmone bhegavavAne mATe nArakene ane puNya kamene bhagavAne mATe dene vaikriyakaraNa ja pite bAkImAM
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa6 zrI bhagavatI sUtrasAra saMgraha bhA. 3 hovAthI te zarIra ja temane mATe zeSa che. pApa karmonI caramasImA bhegavavAne mATe audArika zarIra paryApta hatuM nathI, mATe temane vaikiya zarIra ja racavAnuM rahe che, je kApyA pachI, bhAMgyA pachI, cholAyA pachI paNa pArAnI jema pharIthI saMdhAI jAya che. jyAre puNya karmonI vipulatA devene bhegavavAnI che mATe audArika zarIramAM avazya thavA vALI hAni-vRddhi-zaktiazakti rahelI hovAthI puNya karmanA bhegavaTAmAM te bAdhaka banavA pAme che, jemake sAgaropamanA AyuSyavALA devendrane palyopamanI ke be palyopamanI AyuSya maryAdAvALI devIonI saMkhyA tame gaNI zake che? kyAreya gaNatrI mAMDI che, 10 keDIkeDI popamane eka sAgarepama hoya che. A hisAbe eka Indrane jenI saMkhyA nathI teTalI devIone potAnAM bhegamAM lIdhA vinA chuTake nathI. tevI sthitimAM temane audArika zarIra hoya te Indra mahArAjanI kaI dazA thAya? sArAMza ke manuSyanA ekavAranA vIrya kSayamAM glAni-slAni ane lamaNe hAtha daIne besavA jevI dazA thAya che je audArika zarIrane AbhArI che, mATe ja dene vaikiya zarIra hoya che tethI lAkho-karaDe ke abajo devIone bhegavavA chatAM paNa temanAM zarIre thAka nathI, glAni nathI, glAni nathI, ane lamaNe hAtha daIne besavA jevI sthiti nathI. tiryaMca ane manuSyone taijasa-kArpaNa ane audArika zarIra hoya che, mATe temane traNa karaNa kahyAM che. chaTTha guNasthAnake caturdaza pUrvadhArIne AhAraka zarIra paNa hoya che, mATe temane A karaNa vadhArAnuM samajavuM. indriya karaNa keTalA prakAre che? bhagavaMte pAMca prakAra kahyAM che. Indriya paryApti vaDe
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM uddezaka-9 papa7 IndriyenI racanA karavI athavA satAmAM paDelI paryAptithI karavuM te Indriya karaNa che. te pAMca prakAre che, je spaSTa che. bhASAkaraNa keTalA prakAre che? puNya karmodaye bhASA paryApti upArjana karelI hevAthI jIvane bhASAkaraNa vaDe bhASAne eTale belavAnI ane potAnA bhAve bIjAne jaNAvavA mATe bhASAnI prApti thAya che. ekendriyAvatAramAM anaMtAnaMta jIvAtmAone cheDIne zeSa badhAya ne bhASAnI prApti thayelI heya che. prati samaye karAMtA karmomAM jyAre puNya ane pApakarmonuM mizraNa hoya che eTale ke mAnava, jJAnanI vicitratAnAM kAraNe puNaya ane pApanuM baMdhana eka sAthe ja karate hoya che. jemake hAtha vaDe dAna paNa dete hoya ane lenArane jIbhathI sarasvatI paNa saMbhaLAvate hoya che. na chUTake brahmacarya pALI rahyo che, ane haiyAmAM baLatarA paNa karatA hoya che. AyaMbIla ekAsaNA karI rahyo che ane upAzrayamAM javuM paDayuM. zarame hAtha joDyA tene aphasesa paNa karI rahyo che. ATha navakArane kAtsaga paNa kare che ane "zAntinAtha zAtA karaje, ghI kapAsIyAnA bhAva vadhAro jethI jhaTapaTa ghara bhego thAuM. A pramANe sArA ane narasA baMne jAtanA saMskAromAM jIvAtmA lapeTAI gayelo hevAthI mAnavenA cAra bhedo spaSTa dekhAI Ave che te A pramANe - (1) mArUM game te thAya toye dharma ane vyavahAranA nAme paNa satya bhASA ja balavI. -
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 558 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (2) sAcuM belIe te bhUkhe maravAnA divase jevA paDe mATe polITikala (mAyA-mRSAvAda) banIne ThAvakAIthI jUTha bhASA ja belavA mAM majA che. (3) kaMIka satya ane kaMIka jUTha eTale ke dviarthI bhASA belavI jemAM satya ane jUTha samAyelA hoya che, (4) laukika vyavahAramAM karAte bhASA vyavahAra kare. upara pramANenA cAre prakAranA mAnanAM kAraNe bhASA paNa cAra prakAranI che ane karaNa paNa teTalA ja jANavA. manakaraNa, kaSAyakaraNa, saMjJAkaraNa cAra prakAre che. samudra ghAta karaNanA sAta prakAra che. leNyAkaraNa cha prakAre, vedakaraNa traNa prakAre, prANAtipAta karaNa pAMca prakAre che, je ebiMdiyA, beiMdiyA, teidiyA, cauriMdiyA ane pacidiyA A pAMce prakAranA jIvane abhiha, vattio, lesiyA, saMghAIyA, saMghaTiyA, uddaviyA, pariyAviyA, kilAmiyA, ThANuo ThANuM saMkAmiyA ane jIviyAo vavaviA. A daza prakAre prANAtipAta (hatyA) thAya che. pudagalakaraNa keTalA prakAre che? bhagavate varNa-gaMdha-rasa-parza ane saMsthAna bheda vaDe pudgalakaraNa pAMca prakAre kahyuM che. ajIva hevAnA kAraNe pudgale jaDa hovA chatAM paNa varNAdimAM pheraphAra thate ApaNe pratyakSa anubhavIe chIe. paramANumAM eka varNa--gaMdha-rasa ane be sparza hevAthI te kaI paNa jIvanA bhegamAM upayukta thata nathI te kAraNe jInA puNya-pApane AdhIna thaIne paramANu
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM: uddezaka-9 559 enA skardha bane che. jemAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza hoya che mATe te kahe jIvamAtranA bhAgamAM upayukta bane che. jIvanA saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta pumAM tAratamya bhAva raheluM hovAthI eka samaye eka jIvane puNyadaya 100 paisA jeTaluM hoya che, bIjA samaye paisA eTale yAvat eka samaya e paNa AvatuM hoya che ke mANasanA zarIramAM phera nathI paDate paNa puNyadayamAM phera paDatA eka paisA jeTaluM ja puNya zeSa rahetuM hoya che jenAM kAraNe vipula saMpatimAM rahevA chatAM paNa mAnyA padArtho meLavavAmAM kayAMyathI paNa aMtarAya AvatA. thoDA samaya puratuM ArtadhyAna mananI becenI ane cittanI caMcalatA prApta thatAM vAra lAgatI nathI. tevI rIte eka jIvane pAdiya 100 paisA eTale udayamAM hoya che yAvat te ja jIvane bIjA samaye 1 paisA jeTale pApedaya ane 9 paisA jeTale pRdaya vartate hovAthI. tenA bhegavaTAmAM AvanArA pudgalenA varNagaMdharasa-sparza ane saMsthAna paNa badalAI jAya che. narakabhUminI ane devabhUminI pRthvI, pANuM, vAyu Adi eka samAna hovA chatAM paNa narakabhUmimAMnA jInA pApa daye tyAMnI pRthvI durgadhamaya, pANI tejAba jevuM ane vAyu asahya uSNatAvALuM bane che, jyAre devalekanA jInA puNya karmo vadhAre hovAthI tyAMnI pRthvI sugaMdha denArI, pANa zItala svAda ane vAyu paNa sukha sparza bane che. tIrthaMkara paramAtmAe je bhUmi para caraNa sparza kare che te samaye ja te sthAnanA havAmAna saune mATe anukuLa hoya
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa60 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 che ane pApakamI jIvAtmAnA kAraNe bhUminuM havAmAna saune mATe pratikuLa bane che. tame paNa puNyazALI che. paNa samajo ke baporanA samaye tamArA puNyamAM paMcara paDe ane bArI pAse besavA chatAM tamane havA maLatI nathI. maLe che te durgadha vALI maLe che, ane tamArA uThayA pachI te bArI pAse bIje mANasa bese che ane havA paNa zItala tathA suMgadhI thaI jAya che. AmAM zuM kAraNa? havAmAM rahelA varNa-gaMdha-rasa ane sparza zAthI badalAyA? keNe badalyA? kayAre badalyA?A praznone ukela anubhava jJAnanA mAlika ja ukelI zake che. jyAre pustakanA jJAnI gAthAone pheravI pheravIne thAkyA pachI ukelI zakatuM nathI. A kAraNe saMDAsa sApha karanArI bhaMgaNane hajAre gALo bhAMDatA kaheze ke bhaMgaNa samayasara kema AvatI nathI? paise ApIe chIe? A pramANe eka sAdhaka durgadhanA kAraNe pitAnA saMyama yegane ArtadhyAnamAM tANIne pitAnA azAtA vedanIyanA khajA nAne vadhAraze. jyAre anubhavajJAnI te samaye vicAraze ke mArA hajAre prakAranA puNyakarmanI vacce 2-4 kalAka mATe pApakarmanAM mizraNane udaya che. jethI bhaMgaNa AvatI nathI. pitAnA AtmAne samajAvatA kaheze ke "AnA karatAM paNa bhayaMkara durgadhane anubhava meM narakamAM karyo che te manuSyabhavamAM mArA pApanA kAraNe thoDA samaya pUratI durgadhathI mArA saMyama yegane huM zA mATe bagADuM? A pramANe sparza-rasa ane varNa saMbaMdhI vicAraNAmAM anubhavI AtmA pitAnA saMyamane vAMdho AvavA detuM nathI, jyAre pustaka paMDite vAte vAte saMyama guNaThThANAne dUSita karaze. mATe zrIpALa rAjAnA rAsamAM mahopAdhyAya yazavijayajI mahArAje kahyuM ke
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muMH uddezaka-9 561 saMzaya navi bhAMje zratajJAne, anubhava nizcaya jeThe re; vAdavivAda anizcita karate, anubhava viNa jAya heThe re. jima jima bahuzruta bahujana saMmata, bahu ziSyane zeThe re; tima tima jina zAsanane varI, je nAva anubhava neTho re. mAre te gurucaraNa pasAye, anubhava dilamAMhI peThe re; vRddhi pragaTI ghaTamAMhe, Atama rati huI beTho re. varNakaraNa pAMca prakAre, gaMdhakaraNa be prakAre, rasakaraNa pAMca prakAre, sparza karaNa ATha prakAre ane saMsthAnakaraNa pAMca prakAre jANavuM. mA zataka 19 ne udeze navame pUrNa. mane
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 19 muM : uddezaka-10 vAna vyaMtara deve zuM samAhAra che? A zatakane chelle uddeza che. javAbamAM bhaMgavate kahyuM ke he gautama! vAna vyaMtara deve samAhAravALA, samAna zarIravALA ane samAna ucchavAsa ke nizvAsavALA detA nathI. zeSavAta pahelA ane bIjA bhAgathI jANavI. ananeraren zataka 19 ne udeze dasama pUrNa kare samApti vacana jagapUjya, navayugapravartaka zAstra vizArada, jainAcArya sva. 1008 zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya, zAsana dIpaka sva. munirAja zrI vidyAvijyajI mahArAjanA ziSya, nyAya-vyAkaraNa-kAvyatIrtha, panyAsapada vibhUSita zrI pUrNAnaMdavijaya (kumArazramaNa) gaNivaye pitAnA matijJAnanA vikAsArthe zrutajJAnanA saMskArArthe dvAdazAMgImAM sarvazreSTha bhagavatI sUtranuM ogaNIzamuM zataka daza uddezAo sAthe vicita karyuM che. sarve nIvA: jainaa gr: sarveSAM bhadraM bhUyAt ityAzAse" zataka 19 muM pUrNa
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM : uddezaka-1 A zatakamAM nIce pramANenA daza uddeza che. beIndriya jIvonI vaktavyatA, AkAza, prANAtipAtAdi, indriyenA upacayanI vaktavyatA, anaMta pradezI skaMdha ranaprabhAdimAM aMtarAla, prAgAdibaMdha, karmabhUmi AdinI vaktavyatA, vidyAcAraNAdi, sepakrama ane nirUpakrama AyuSya mATenI vaktavyatA, A pramANe kamazaH daza uddeza che. beinidraya jI pahelA zuM sAdhAraNa zarIra bAMdhe che ? sajagRhI nagarImAM samavasaraNastha bhagavAna mahAvIrasvAmIne vaMdana namana karavA mATe parvadA AvI, dharmopadeza thaye. tyAra pachI gautamasvAmIjIe pUchayuM ke, he prabho ! cAra pAMca ke cha Adi beIndriya jIve bhegA maLIne pahelA sAdhAraNa zarIra bAMdhe? pachI AhAra kare? tenuM pariNAma kare ? tyArapachI vizeSa zarIranuM baMdhana karI zake che? javAbamAM paramAtmAe kahyuM ke he gautama! A tArI vAta ThIka nathI, kemake beIndriya jIve bhegA maLIne AhAra karatA nathI, paraMtu jUdA jUdA rahIne eTale ke eka eka rUpamAM rahIne ja AhAra kare che, judA judA ja pariNamana kare che, mATe teo eka sAthe maLIne zarIranuM baMdhana karatA nathI paNa jAdA jUdA potapotAnA zarIrane bAMdhe che. -
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 , zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 kRSNa-nIla ane kApata nAme traNa lezyAo temane hoya che. keI samyagadaSTi ane koI mithyAdaSTisaMpanna hoya che, paraMtu mizradaSThitva temane nathI. kemake sAsvAdana samyakatvathI patitane beIndriyamAM utpanna thavAnA samayamAM aparyApti avasthAmAM samyaga ke mithyASTinI saMbhAvanA che, paNa mizradaSTinI saMbhAvanA nathI. mati, kRtajJAna, zarIra ane vacana yegI ane che dizAne AhAra karanArA che. temane ISTa ke aniSTa raso ke sparzIne viSaya karanArUM prati saMvedananuM jJAna hotuM nathI, tema chatAM teo AhAra kare che, sparza kare che paNa te viSayanuM jJAna nathI hotuM. A rasa ke sparza mane game che, A nathI gamatuM, AvuM temane nathI. A pramANe traNa ane cAra Indriya jIne paNa jANavAM, vizeSamAM beIndriya jIne sparza tathA rasa, traNa indriya jIne sparza--rasa ane ghANa. jyAre cAra indriya jIvane sparza, rasa, ghANa ane cakSu hoya che. beindriya jenI jaghanya sthiti antarmuhUrtanI che ane utkRSTathI bAra varSanI che. trIrindriyanI utkRSTa sthiti 49 divasanI tathA caturindriyanI cha mahinAnI che. jaghanya sthiti antarmuhUrtanI jANavI. paMcendriya jIvene cha vezyA, traNa daSTi, mati-zrutaavadhijJAna ane mana:paryavajJAna nAme cAra jJAna, jyAre atIndriyane kevaLajJAna paNa hoya che. paMcendriya tiryaMce saMjJI ane asaMjJI be prakAre che. saMjJIne mana hovAthI ISTa aniSTane khyAla rahe che ane mana vinAnA asaMzIone "huM AhAra karUM chuM" AvI vicAraNA nathI.
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muMH uddezaka-1 565 paMcendriya jI zuM prANAtipAtamAM vartatA hoya che ? gautamasvAmI pUche che ke, he prabhe ! paMcendriya jI zuM prANAtipAtAdi aDhAre pApasthAnakemAM vidyamAna hoya che? sUtramAM paheluM ane chelluM pApasthAnaka grahaNa karAyuM che te paNa upacArathI vacce rahelA soLe (16) pApasthAnake paNa grahaNa thaI jAya che. javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, he gautama ! keTalAka paMcendri prANAtipAtAdimAM hoya che ane keTalAka nathI hotA. kAraNamAM kahevAyuM che ke saMyata ane asaMyatarUpe paMcendriya jI be prakAranA che, temAMthI je saMyata che teo prANAtipAtAdimAM nathI hatAM, ane je asaMyata che teo pratisamaye pApasthAnamAM hoya che. sArAMza ke saMsArI jIvane jyAM sudhI mana-vacana ane kAyAnA yoga che tyAM sudhI tene kriyA karyA vinA cAlatuM nathI, ane jyAM kriyA che tyAM prANAtipAtAdinuM sevana nakArI zakAtuM nathI. paraMtu anaMtAnubaMdhI kaSAyenuM prAbalya haNAI gayuM hoya ke dabAI gayuM hoya tyAre jIvAtmAne rAga tathA dveSanI cikAsa na hovAthI samajJAnanA prakAzamAM te bhAgyazALIo samajaNapUrvaka pApane pA5 samajIne temane tyAga kare che, tethI temanuM mithyAdarzana eTale ( sarve pAghathAnAnAM nana:) sarvathA kamajora thAya che athavA haNuI jAya che tethI "naSTa kAra ritti mavati " athavA "nimittAmA naimi tathA samAva:" eTale ke kAraNuM nAza pAmyA pachI kAryotpati paNa zI rIte thaze ? mATe tevA jIne samyajJAnane prakAza jema jema maLe che ane vadhe che
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ . zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 tema tema anivAryarUpe kriyAo karavA chatAM paNa teo koI paNa jIvane ke prANene haNavAnI IcchAvALA hotA nathI. krodha, mAna, mAyA, lebha, bhaya, hAsyathI jUTha paNa bolatA nathI. na dIdheluM tRNa mAtra paNa letAM nathI. brahmasthAnathI mananuM cAMcalya vadhe tevAM maithuna karmanA sarva tyAgI hoya che. mUchajanaka parigrahane abhAva che, kAraNa hoya ke na hoya te paNa krodha karatA nathI. AThe madanA tyAgI hovAthI temane mAna kaSAya nathI. saraLa svabhAva keLavela hovAthI koInA pratye rAga nathI, dveSa nathI, kalaha nathI, pazUnya nathI, paraparivAda nathI, mAyA mRSAvAda nathI ane mithyAtvane pahelAthI mArI dIdhele che. bezaka ! badhAe ja ATalI ucca kakSAnA saMta hetA nathI te paNa jemanuM mithyAtva haNAI gayuM haze teo amuka padArthomAM virativALA ane bIjA padArthonA sevanamAM upagavALA hoya che, mATe teo paNa saMyata hovAthI prANatipAtamAM hotA nathI. kadAca anivAryarUpe kAMIka karavuM paDe te sUkA vastra para lAgelI dhULane jema kharI jatA vAra lAgatI nathI tema te sAdhaka evaM avihaM kammaM rAgadosasamajjiaM / AloaMto a nidaMto khippaM haNaI susAvao / / kayapAvo vi maNusso Aloia nidia gurusagAse / hoi airegalahuo oharia bharuvva bhAravaho / / A pramANe AlecanA-niMdanA ane gaha karate karma mukta bane che. A AzayathI ja kahevAyuM che ke saMyata jIve
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM : uddezaka-1 567 pApasthAnakamAM nathI eTale ke temAM tatpara nathI. kadAca hAya tA paNa kiMcitkara che. jyAre asayata tenAthI viparIta jANavA. je asa'nI 5'cendriya che, teone tevu jJAna nathI hatu ke ame bIjAo dvArA haNAI rahyAM chIe ke teo amArA ghAtaka che ane je sa'nI paMcendriya jIvA che temane manathI khabara paDe che ke amuka jIvA amArA dhAtaka che ane ame temanAthI haNAI rahyAM chIe. jakazana sTezana para jema cAre bAjuthI gADIe AvIne UbhI rahe che tema sarvAM siddha jIvAthI laIne cAre gatinA jIvA paMcendriya manuSyAvatArane prApta karI zake che. te jaghanyathI Anta hRtika AyuSyavALA che ane utkRSTathI 33 sAgaropamanI sthitivALA che, je sarvAM-siddhanI tathA sAtamI narakanI apekSAe jANavI ane manuSyanA jIva cAre gati AmAM jAya che. alpa mahatva sau jIvAmAM paoNMcendriya jIvA ochA che. cAra indriya jIvA temanAthI vizeSAdhika che. traNa indriyavALA ane eindriya jIveA kramaza: vizeSAdhika che. A pramANe bhagava`tanI vANI sAMbhaLIne khuza khuza thayelA gautamasvAmIe dravya ane bhAvathI vaMdana karyuM ane potAnA Asane jaI dhyAnastha thayAM. zataka 20nA uddezA pahelA pU
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka ra0 muM : uddezaka-2 AkAzAstikAya keTalA prakAre che? praznanA javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, he gautama! jaina zAsanamAM AkAzanA be prakAra che. yadyapi te eka ja ane akhaMDa dravya rUpa hovA chatAM Adheya(AkAzamAM rahenArA dra)nI vidyamAnatA ane avidyamAnatAnA kAraNe tenA be vibhAge paDe che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAstikAya ane paramANuthI laIne anaMtAnaMta skaMdhamaya pudgalAstikAya jemAM rahe che te kAkAza kahevAya che ane je sthAne teonuM astitva nathI te alakAkAza che. dravyamAtranA dhame paNa hoya che, kemake dharma vinAnuM dravya hotuM nathI, mATe A dharmAdi cAra dravyanI vidyamAnatA jyAM samApta thAya che tyAM sudhI ja lekAkAza che. tenAthI AgaLa alekAkAza che, jemAM ekeya dravyanuM calana-gamana-upavezana ke astitva paNa nathI. lekAkAza zuM jIvAdi rUpa che? pUchavAne Azaya A che ke yadi kAkAza sadarUpa che te te jIvarUpa che? ke jIvadezarUpa che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, jI kAkAzamAM che tenA deze tathA pradezo paNa tyAM ja hoI zake che, tethI lekAkAza jIvarUpa che, jIvadezarUpa paNa che ane jIvapradezarUpa che. A kathana ekabIjAnA sAhacaryane kAraNe ja samajavuM, jema ke
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM uddezaka-2 569 kAkAza jIva vinAne bhUtakALamAM paNa nahatuM ane bhAvikALamAM paNa rahevAne nathI ane jene lekAkAza vinA kyAMya paNa rahevAnuM sthAna nathI. nigeda, naraka ane siddhazilAmAM birAjamAna che paNa kAkAzamAM ja che. - lekAkAza jIva svarUpa che, tene artha jIva ane AkAza eka ja che tema samajavAnuM nathI. kemake jIva cetana che ane lekAkAza acetana (jaDa) che. tema keInA prayatna vizeSathI paNa baMnenA deze ke pradezamAM mizraNa thavAnuM nathI ane kadAca thAya te pratyakSa dekhAtA saMsAranA saMcAlanamAM gaDabaDa thayA vinA rahe nahIM paraMtu syAdvAdapUrNa jaina zAsananI mAnyatAmAM AvI gaDabaDo kaI kALe thatI nathI, kemake A baMne tane anAdi kALanA zAzvatA che, jenAM utpAdanamAM ke sthiratAmAM keInI zakti vizeSa kAme AvavAnI nathI, AvatI nathI ane Avaze paNa nahIM. tema chatAM paNa AjanA je saMsAra ane tenuM saMcAlana jevuM Aje che tevuM ja hajAra-lAkha ke karaDe varSa ke ka95 pahelAM paNa hatuM ane bhaviSyamAM paNa raheze. - nadI-nALA, parvata, jhADa, manuSya, gAya-bheMsa, kIDAmakeDA Adi anaMtAnaMta jIne ke pugalene dravyarUpe kaI paNa kALe nAza thayA nathI ane thavAnuM nathI. bezaka paryAnA pheraphAranA kAraNe nadInAM sthAne makAnanI paraMparA ane makAnanA sthAne samudranI hAjarI hoI zake che. teTalA mAtrathI saMsAranA sarvathA nAzanI kalpanA karI levI tenuM ja nAma che ajJAnatA. dhamastikAyanI vizALatAnuM varNana karatAM - bhagavaMte kahyuM
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa70 " zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 ke, leka jema vizALa che te pramANe dharmAstikAyAdi padArtho paNa teTalA ja pramANamAM vizALa che. AvuM paNa kaI kALe banatuM nathI ke kAkAzanA eka bhAgamAM dharmAstikAyane ane bIjA bhAgamAM adharmAstikAyane pradeza rahetuM hoya? he gautama! mArA jaina zAsanamAM kapoLa kapita ke mana ghaDaMta ThaMDA pANInA gappA ke gadheDAnA siMga ughADavA jevI kalpanA che ja nahIM. kemake kevaLajJAnanA mAlika arihaMtene saMsAra jevA svarupe che tevA prakAre ja "rAmAvadizva " spaSTa dekhAya che, mATe huM kahuM chuM je pradezamAM kAkAza che te ja pradezamAM ja dharmAstikAya adharmAstikAya, jIvAstikAyanA pradeza vidyamAna che. chatAM paNa badhAonuM mizraNa thayuM nathI, thatuM nathI ane thaze nahI. tevI rIte keIne paNa pitAne dharma choDavAne hoto nathI. 14 rajajulekamAM dharmAstikAyAdi vyApta thaIne rahyAM che. A pramANe pudgalAstikAyanA pradeze paNa vyApta che, sarvArthasiddha vimAnamAM, siddhazilAmAM ke naraka AdimAM pagalAstikAyanI sattA rahelI ja che. udAharaNarupe manuSya, hAthI, kIDI, kaMthu ke vanaspati Adi cetana padArthomAM jIvAstikAya ane pagalAstikAyane anubhava spaSTa thAya che. kemake zarIranA aMgo tathA upAMgo paugalika che, tevI rIte paugalika padArtho AkAzAstikAya vinAnA hotA nathI, anyathA pagamAM kAMTo, khIle ke TAMcaNI Adi padArtho zI rIte ghusI jAya che? lekhaMDanA geLAmAM agnine praveza AkAzane AbhArI che. A badhI vAte kevaLajJAnInA kathanAnusAra sadviveka ane sadubuddhithI paNa nirNata thaI jAya che.
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM : uddezaka-2 pa71 A kAkAza traNa bhAgamAM vibhakta che. aleka, tiryaMca leka ane urvaka. A cAlu prazna adhalaka pUratuM hovAthI gautama svAmI pUche che ke, he prabhe! aleka, dharmAstikAyanA keTalA bhAgane vyApta karIne rahe che? bhagavaMte kahyuM ke dharmAstikAyanA ardhAthI kaMIka vadhAre bhAgane avagAhIne adholeka rahe che. siddhazilA, lekAkAzanA asaMkhyAtamA bhAgane vyApta karIne rahI che eTale ke lekAkAzanA saMkhyAtamA bhAgane ke sarvalekAkAzane vyApta karIne siddhazilA rahI nathI. pAMce dravyonA paryAyanAme keTakeTalA che? eka ja vastunA arthane judA judA zabdothI jANavAnI IcchA pratyeka mAnavane thAya che, kemake judA judA paryAyethI arthane jANyuM hoya te jJAnanI vRddhinuM kAraNa bane che. jaina zAsananuM 'nikSepA" prakaraNa ja A vAtanI sAkSI Ape che ke eka ja vyaktine yathArtharUpe jANavA mATe nAma sthApanA dravya ane bhAvanI judI judI apekSAo che, je sArthaka che. jenA mAdhyamathI jijJAsune cAre taraphanuM jJAna prApta thAya che. A cAlu praznamAM paNa gautamasvAmIjInA dayApUrNa mAnasanI jhAMkhI thayA vinA rahetI nathI. pote lagabhaga kRtakRtya che te paNa janamAnasane jJAnanI atyuttama prabhAvanA karavAnI utkaTa bhAvanAthI prerAIne pUche che ke he prabhe! dharmatattvanA paryAyavAcaka zabdo keTalA che? ' javAbamAM dayAnA sAgara, bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke, he gautama! dharmatatvane spaSTa karanArA aneka zabdo che jenAthI dharmanI vAsthatA spaSTa rUpe jANI zakAya che.
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ 572 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 dharmane vAstavika marma samajavAmAM na AvyuM hoya tyAM sudhI mAnavanA jIvanamAM avidyA, asmitA, abhiniveza, rAga ane dveSa nAmanA karmaphaleze bhaDake baLatA hovAthI zAMti, sukha ane samAdhi sarvathA vAI jAya che. phaLa svarUpe deza, samAja ane saMpradAyanA abhinetAnA hadaya TUMkA bane che ane dharmanI ADamAM pazu hatyA, zarAbapAna, bhAMga, parastrIgamana, vezyAgamana, jUTha, prapaMca Adi gaMdA tatvanI utpatti tathA vRddhi thAya che ane mAnava, mAnavanA khoLIyAmAM pazalya banIne saunI sAthe vaira-virodhavALe ane saMsArane khAro jhera banAvavAmAM bhAgIdAra bane che. AMkha upara pATA bAMdhelA mAnavane pitAnI paDakhe, uMce nIce yAvat zarIra para rahelA judA judA vastronA raMgane nirNaya karavo azakya che, tevI rIte ajJAna(jJAnAvaraNIya)ne vaza thayelA AtmAne paNa samyagujJAna tarapha durlakSya hovAthI keIpaNa vastune bIjA prakAre nirNaya karavAmAM te zaktisampanna hete nathI, tethI viparIta sAMzayika, bhramita jJAnanA pUrvagrahathI aMdha banelA mAnavanuM matijJAna avikasita ja rahevA pAme che samyagadarzanane prakAza prApta karyA pachI jJAnAvaraNIya karmanA pudgalamAM zithilya Ave che jethI eka ja padArthane judA paryAyathI jANIne jJAnane vikAsa sAdhe che. je dharmanI ArAdhanA karIne mAnava pitAnuM kalyANa Icche te dharmane sarvAgI rIte jANyA pachI ja kaSAnI tAkAta ochI thAya che. pariNAme te sAdhaka zabdonA jAlAmAMthI bahAra AvIne arthanI vicAraNA karavA mATe utsAhita thAya che. have ApaNe bhagavatI sUtranA anusAre "dharma'nA vAcaka
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM : uddezaka-2 573 zabdo keTalA che? ane kayA kayA arthamAM gAThavAyA che te jANIe. jethI samyajJAnanI vRddhi thatAM samyagdana ane cAritramAM paNa zuddhi AvavA pAmaze. (1) dharmoph vA :-ahIM ane AgaLa kahevAtA pAMcAmAM vAnA atha vikalpa a mAM jANavA. gatizIla jIva ane pudgalane sahAya karanAra dharma' che, eTale ke dharmAstikAya dravyane lai gatizIla padArthoM gati kare che. aleAkAkAzamAM A dravya na heAvAthI tyAM koine javA mATe prazna ja rahetA nathI. 6 (2) dharmasthApura vA :-draSyamAtra pradezAtmaka hAvAthI aDIM astinA atha pradeza ane kAyanA a samUha samajavA. eTale dharmAstikAyane asaMkhyAta pradeza che. leAkAkAzane paNa asaMkhyeya pradeza hAvAthI aleAkAkAzamAM AdhAranA abhAva hAvAthI Adheya (jIva tathA pudgale) tyAM hara hAlatamAM jaI zakatA nathI. (3) vALAvAya veramorpha va :-eTale prANAtipAtanu viramaNu ( tyAga ) ja dharma che, saMsAranA pratyeka mAnava dharma zabdanuM uccAraNa kare che ane jIvanamAM yathAzakaya dharmane ArAdhe che. prazna e che ke ahIM dhama kayo leve? javAbamAM kahevAyu che ke je kriyAmAM, anuSThAnamAM, devapUjAmAM, prANAtipAtanuM viramaNu thatuM hAya te dharma che ane tevA dharmanI ArAdhanA ja mAnava mAtranuM kalyANa karAvavAmAM samartha che, je cAritradhama nA svIkAra karyAM vinA prANAtipAtanu viramaNa thavu' sava thA azakaya che. mATe cAritra ja dhama che. cAritra kone kahevAya ? tenI vyAkhyAe judI judI rIte samajIe te A pramANe. ra
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa74 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 vAritrane gharSa athavA ghAritra: (jIvA. 256) gharma: zrata vAritra kSa: (bhaga 90, utarA, 177) jIvasya svabhAvo dhamA (daza 126) durthatI pravatattamAma ghAratIti gha (A. 134) dha nAjJA : vAritrakSaNa (ThANuM 241) dharmaH vastu svabhAvaH AcAro vA (utarA 128) ItyAdi vyAkhyAothI ApaNe jANI zakIe chIe ke jIvane svabhAva dharma che, durgatimAM paDatA jIvane dhAraNa kare te dharma che, jinezvaradevanI AjJArUpa cAritranI ArAdhanA dharma che. zuddha pavitra AcAra ja dharma che ane ajara tathA amara AtmAne svabhAvamAM rAkhe dharma che. cAritra eTale zuM? caranti gacchanti anena muktimiti cAritram (utarA. 556) cAritraM cAritra mohanIya kSaya kSayopazama jo jIva rAma: (bhaga. 350) vAritra sAvadya goLa ninnati kSaNam (prazna. 132) anya janmopAtApTavidhakarma sacayApacayAya caraNaM cAritram | (Ava. 78) karmaNAM cayasya riktokaraNAt cAritra, Atmano viratirUpa pariNAmo vA (ThANA. 24) vAhya savanuSThAna vAritra ( jJAtA. 7) uparanI judI judI vyAkhyAo ApaNane samajAve che ke apunarAvRtivALI mukti jenAthI maLe te cAritra che.
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ 575 zataka 20 muM: uddezaka-2 cAritramehanIya karmanA kSaya ke pazamathI jIvanA zuddha ke zubha pariNAma vizeSane cAritra kahe che. saMpUrNa prakAre pAMce IndriyenA, cAre kaSAyenA, traNe yeganA Azrava mArgane avarodha ke virAma karAve te samyaka cAritra che. gata bhavenA upArjita AThe karmonA DhagalAne maryAdita karAve ke nAza karAve te cAritra che. AtmAmAM pApanI virati jenAthI thAya te cAritra che. athavA bAhya daSTie ahiMsaka anuSThAnane cAritra kahe che. upara pramANenI vyAkhyAothI cAritranuM spaSTIkaraNa thaI jAya che. Ajane Abee saMsAra cAritra-sadAcAra-pavitrAcAraAdi zabdonuM uccAraNa kare che, paNa cAritranuM tAtparya na jANavAnA kAraNe bIjI bAju temanAM jIvanamAMthI mAMsajana, zarAbapAna, parastrI ke vezyAgamana, jugAra, kaMdamULabhakSaNa, anaMtakAya, bhAMga-aphINa ke tamAku sevana Adi durguNene aMta dekhAtuM nathI. tyAre jaina zAsanane zraddhAnvita karanAra bhAgyazALIne karmone upadrava zaktihIna thavAnA kAraNe pApanA samULa tyAgapUrvakanuM sarvavirati cAritradharma svIkAra kare che ane guru AjJA, svAdhyAya, tapa, japamAM masta banIne tenI pAlana karI AkhAe saMsArane mitra bane che. Ave cAritradharma jIvanamAM zI rIte Ave? javAbamAM bhagavate kahyuM ke "vaLAphavA maLe " eTale ke prANAtipAtanuM viramaNa ja cAritra che. prANAtipAta eTale zuM? prANAnAM prANasya vA atipAtaH hanava mAraNaM chedana
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa76 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 mena zakiH yatra vataMte ja prANAtitaH | A prANanI saMkhyA dazanI che jenI vidyamAnatAthI ja "prANI" kahevAya che. pathara, relagADI, plena Adine prANInA nAmathI kaI paNa oLakhatA nathI. temanA saMbodhana paNa karatA nathI kemake temane prANa che ja nahIM. jyAre ekendriyathI paMcendriya jIne prANa avazya hoya che mATe temane prANI kahIe chIe. zvAsozvAsa levA mUkavAnI kriyA kare te jIva che, anyAnya paryAyamAM satata gamana kare te AtmA che. prANe daza prakAranA che: 5 Indriya, 3 yega, zvAsozvAsa ane AyuSya. A daza prANamAMthI kaI paNa ekAdane ke badhAne hAni pahoMcADavAne bhAva rAkhave athavA te mATenI kriyA karavI te prANAtipAta che. je choDyA vinA cAritrI (sarvavirativaMta) banI zakatuM nathI. sva ke para zAstronA ghAta vinAnI pRthvI, pANI, agni, vanaspati ke vAyu sacetana hovAthI prANI che ane sparzendriya, zarIra, dhAdhAsa tathA AyuSya nAmanA cAra prANa che. aLasIyA, vAsI roTalI-roTalA, khIcaDI AdimAM thanArA beIndriya jIne rasanendriya ane vAyegA maLIne cha prANa che, teIndriya jIne 7 prANa che, caturindriya jIvane 8 prANa che, asaMjJI paMcendriya tiryaMca ane manuSyane 9 prANa che tathA saMjJI manuSyane pAMca indriya, traNe yuge, dhAsezvAsa ane AyuSya nAmanA daze prANe che. sArAMza ke phaLa, pANI, vAyu, vijaLI, gulAba-megarA AdinA phUle, bhUMDa, sasalA, haraNa, gAya,baLada, vAnara, gheTA, mera, deDakA, kAcabA, nAnA moTA mAchalA, sarpa, viMchu, kIDI, maMkeDI, mAMkaDa, jU, lIkha Adi badhAe prANI che mATe kaI paNa prANIne tenA prANothI viga kare, karAve ane anuda tathA koInI AMkha,
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM: uddezaka-2 pa77 koInA kAna, koinI cAmaDI, keInI jIbha ke keIna manane ke tenI pravRttine tathA zvAse zvAsane ghAta kare, cheda kara athavA keIne bhUkhe mAre, duHkhI banAvo Adi prANAtipAta che. prANAtipAta svadharma nathI A prANAtipAta javane svabhAva (svadharma) heI zake nahIM. kemake jenA mATe jIvAtmAne kaMIka karavuM paDe te svadharma nathI paNa paradharma che, prANAtipAtAdi kriyAmAM jIvamAtrane vizeSa pravRtti karavAnI pharaja paDe che, te vinA keIpaNuM jIvane ghAta, hanana, dukhatpAdana, pIDana, mAraNe, tADana, AkramaNa Adi thatuM nathI. mATe ja prANAtipAta (jIvahiMsA) koI kALe svadharma nathI, paNa paradharma ja che ane "rAmamathAva:" eTale ke prANAtipAtAdimAM maravuM te atyaMta bhayAvaha che. kemake bIjA prANIne mAranAra ja bIjA bhavamAM yamadUtane mAra khAya che, bhUkhe mAranAra bhUkhe mare che, revaDAvanAra reve che, bIjAnA hAthe paga AMkha -kAna ke cAmaDIne kApanArane ja AvatA bhavamAM paga kapAya che, hAtha chedAya che, AMkha sarvathA kamajora hoya che, kAne bahere hoya che, pagane laMgaDe ItyAdika phalAdezene joyA pachI nizcita thAya che ke prANAtipAta dharma nathI, cAritra nathI paNa mahAbhayaMkara pApa che, mATe tenuM viramaNa karavuM, karavAnI TreniMga levI tene ja dharma kahevAya che, cAritra-sadAcAra kahevAya che. ane jenA mATe AtmAne kaMIpaNa prayatna karavAne rahe nathI mATe prANAtipAta viramaNa svadharma che, tethI ja "ravA nidhana zreyA eTale ahiMsA dharmanI ArAdhanA karatAM karatAM mRtyu paNa thAya te zreyaskara che.
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa78 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. . (4) mulAvAya vero vAmRSAvAdanuM viramaNa karavuM te dharma che, cAritra che. kedha-mAna-mAyA-labha-meha-hAsya ane bhayamAM AvIne svArthavaza ke ajJAnavaza juTha bolavuM te dharma nathI, je aDhAra pApasthAnakamAM bIjA naMbaranuM mahAbhayaMkara pApa che. "toDavAvolasatarA kapaf pRSAvAra:" (prajJA. 438) "mAramAromathArtha jIvana mRSAvAda:" (sama. 25) A viSaya pahelA bhAgamAM carcAI gaye che. (5) sattAvAra veramo vA...nahIM dIdhelI vastunuM grahaNa karavuM te adattAdAna pApa che ane tenuM viramaNa karavuM te dharma che. | (6) me vera morpha vAmaithunakarma pApa che ane tenuM viramaNa dharma che-cAritra che. (7) puriTTa ramane vA...bAhya ane AtyaMtara pari. grahanuM viramaNa dharma che. uparyukta pAMca prakAranA pApasthAnakone dharmasAdhanA, maMtropAsanA, kriyAkAMDa, yajJayAga, deva-devI upAsanA AdimAM avazya tyAgavA joIe. meluM kapaDuM jema melavALA pANImAM sApha thatuM nathI tema je svayaM pApa che tenAthI dharmanI utpatti, sAdhanAnI siddhi, maMtrapAsanAnuM phaLa, kriyAkAMDanI phaLazrati, yajJayAganI satyArthatA ke deva-devInI prasannatA zI rIte prApta thaze? mATe temanuM viramaNa ja dharma che. ahiMsA dharmanA paramepAsaka, dayAmUti, bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM keprANAtipAtAdi pApa che ane tene tyAga, tyAganI bhAvanA ja dharma che.
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM: uddezaka-2 pa79 (8) koha vivegei vA jAva micchAdasaNa salla vivegeiivaaHkoIne viveka kara yAvatu mAna, mAyA, lAbha, roga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, pazUnya, paraMparivAdarati, arati, mAyA mRSAvAda ane mithyAtvazalya A bhAva pApane viveka eTale tyAga kara te dharmAstikAya arthAt dharmane paryAya che, mATe bhAvapApane tyAga ja dharma che. krodhane tyAga zI rIte karavuM ? vivekAtyAga)ne bIjo artha pRthakakaraNa che, mATe krodha karatI samaye vicAra kare ke krodha karavAthI lAbha thaze ke hAni ? lAbha kadAca thAya te te cirasthAyI che ke kSaNasthAyI? cirasthAyI lAbha paNa AtmAne mATe ke vyavahArane mATe ? AtmAne mATe hoya te te sadgatidAyaka che ke durgatidAyaka? yadi sadgatidAyaka hoya te te eka bhavane mATe che ke paraMparAnA bhane mATe ? yadi A bhava pUrata ja lAbha hoya te lAkhanA bAra hajAra karavAM jevuM thaze kemake saMsAramAM ApaNe pratyakSa joI rahyAM chIe ke giSTa, mahAgiSTa mANasa jeTale duHkhI nathI tenA karatA hajAro lAkho guNa vadhAre krodhAnya mANasa duHkhI che. ane jene eka bhava bagaDaze tenA paraMparAnA bhAve zI rIte sudharaze ? mATe krodha e pApa che, mahApApa che, caMDAla same che ane tene vivekapUrvaka vicAra karI tyAga kara te dharma che. mAnavanA jIvanamAM ahaMkAranI mAtrAnuM jora vadhAre heya che ane krodha tathA ahaMkAra laMgeTIyA mitre che kemake krodhanI utpati prAyaH karI garva, ahaMkAra, mAna tathA pradane adhIna che.
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 krodhane tyAgavA mATenA kAraNe mANasanA jIvanamAM dharmabhAva hoya, kevaLajJAna meLavavAnI tIvra IcchA hoya, te nIcenA upAyane khyAla rAkhIne krodha choDI devA mATe ja sauthI pahelA TreniMga levI. kadAca tArA manamAM ema hoya ke sAmevALe mANasa mane gALo bhAMDe che, niMdA kare che, apamAna kare che te mArAthI zI rIte sahana thAya? AvI sthitimAM vicAravuM ke sAmevALe je rIte mane gALo Adi bhADe che te vAte (meTara) sAcI che ke khoTI? yadi sAcI hoya ane mArAmAM gupta ke agupta doSa che te sAmevALA upara reSa karavAthI mane zuM phAyado? yadi jUThI hoya te vicAravAnuM ke te bicAre pitAnA AtmAne, manane, buddhine malina karI mArA pratye laDI rahyo che, te dayA pAtra jevA AnA para mAre zA mATe roSa kare? krodha tyAgavA mATe jyAM sudhI sAdhaka kodhamAM rahelA guNadoSane nirNaya satyasvarUpe na kare tyAM sudhI krodha cheDI zakAto nathI. kALA nAganA moDhAmAM amRta, sUryamAM zItalatA, baraphamAM uSNutA keI kALe hotI nathI, tevI rIte krodhamAM ekeya guNa keIe je nathI, jevA nathI ane jevAze nahIM, mATe krodha doSAne sAgara che. jemake kedhane udaya thatA ja mANasanA reme remamAM TheSabhAvanI prAdubhUti thAya che, mitre paNa zatru bane che, Dagale pagale apamAna thatuM rahe che, pitAnI ja bolelI bhASA ane pratijJAo paNa smRtimAM rahetI nathI, mati bhraza thAya che, eTale ke krodhI mANasane potAnI sattAne paNa khyAla rahetA nathI te pachI bIjAne ApelA vacanenI yAda zI rIte raheze ? tathA kodha ane vratanuM pAlana
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM uddezaka-2 581 baMnene bArame candra hovAthI ekavAra nahIM paNa hajAro vAra anubhava karI juo ke krodhI mANasane pitAnA vrata, niyama ane pratyAkhyAne kaMI paNa yAda rahetA nathI. A badhI vAtathI eTaluM ja jaNAya che ke krodhamAM doSathI atirikata bIjuM kaMI paNa nathI mATe tyAjaya che. | mArA karelA karmo ja mAre bhegavavAnA che mATe bIjA upara kodha karave nakAme che, gALe bhAMDavI bekAra che. A pramANe karavAthI krodhane nigraha thAya che, je dharma che. (9) mAnava vA -mAna kaSAyane tyAga kara te mAnaviveka che, yadi mAnane tyAga dharma hoya te mAna-abhimAna-garva-ahaMkAra ane AThe prakArano mada pApa che, adharma che. anAdikALathI ApaNe AtmA mithyAtvanAM kAraNe sukAI gayelA cAmaDAne je kaThaNa bane che, jemAM mULa kAraNa mAna kaSAya che, kemake garviSTha mANasa, vaDile, pUjya, guruo mAtA pitAone bhakta kaI kALe banI zakyuM nathI, mATe emanI sArI zikhAmaNane sAMbhaLavA mATe paNa taiyAra nathI hete. te AtmAne narama karavA mATe tenI pAse ekeya mArga nathI. phaLasvarUpe saMsArabharanA badhAya mAna karatAM A ghamaMDI lAle khAvAmAM, pIvAmAM, cAlavAmAM, bolavAmAM ane bIjAene javAba devAmAM sarvathA judA paDatAM anubhavAya che. bhAMgane pyAlo pIdhA pachI sauthI pahelA zarIramAM mAdakatA Ave che, hAtha-paga-AMkhamAM kaMIka garamI vadhe che ane tyAra pachI pInArane pUrNa naze caDe che. A pramANe pUrvabhavanA karelA, AcarelA, vadhArelA ane cikaNabaMdhane bAMdhelA cAritrya mehanIya karmanA kAraNe jAtakane jAti, lAbha, kuLa, aizvarya,
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 khaLa, rUpa tapa ane zrutanA mada jema jema vadhatA jAya che, tema tema mAna ahuMkArarUpI kaSAya peAtAnA asalI svarUpamAM AvIne jAtakane sarvathA UMdhe raste caDAvIne behAla karI de che. te samaye nazAmAM cakacUra banelA tene eTaluM paNa khyAlamAM nathI rahetu` ke kAika bhavanI huM ATalI badhI puNya sAmagrI meLavIne AvyeA chuM, mATe te badhAya puNyane sathA samApta karAvanAra madasthAnAne sevavA na joie. kemake--(1) anaMta bhavAmAM halakI jAtie meLavyA pachI A bhavamAM rAdhAvedhanI samAna ucca jAti meLavavA bhAgyazALI thaye chuM. (2) tevI rIte anaMtAnaMta halakA, gaMdA ane asabhya AcAravALA khAnadAnAmAM eDDAla avasthA bhogavyA pachI ja ucca kuLa meLavyu che. (3) ajama gajabanA dAna puNya karyAM pachI judI judI jAtanA lAbha maLyA che. (4) aizvaya eTale dhana-dhAnyasuMdara vasro AdinI prApti AchA puNyavALAne thatI nathI. (5) keTalAya jIveAne abhayadAna, raoNTIdAna, vastradAna ApyAnA kAraNe sudara zarIra ane rUpasa'pati maLI che. (6) buddhibaLa meLavavAmAM keTalAya bhavAnI tapazcaryA kAraNabhUta che. (7) utsAha, vIrya, parAkrama Adi paNa badhAene eTale puNya vinAnAone maLatA nathI. (8) gurUonA caraNamAM rahIne sayama ane tapeAdharmanI ArAdhanAnA phaLarUpe jJAnazakti sAMpaDe che. mane jyAre uparanI badhI vAte echAvattA aMze maLI gaI che te mAre jAtimada, kuLamada, lAbhamada, aizvaryAM mada, khaLamada, rUpamada, tapeAmada ane zrutamada karIne AvanArA ana Mta bhavAne zA mATe bagADavA ? Ama vicArIne te jAtaka pApa svarUpa abhimAnanA tyAga mATe ja prayatnazIla raheze. (10) mAyAvivegerUM vA :-samajadArIpUrNAMka mAyAne tyAga
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM uddezaka-2 583 kare te dharma che ane mAyAnuM sevana adharma che-pApa che. kemake mAyAnA sevanathI AtmapariNAmamAM zuddhi AvatI nathI. pariNAme saunI sAthe khAsa karIne pitAnA jAta bhAI, sAdhamika bhAI AdinI sAthe visaMvAda eTale kaSAya-phaleza, vaira-vidha karAvIne jIvana barabAda karAvanAra A pApa che. AtmAnA adhyavasAyamAM chala, prapaMca, mRSAvAdAdine pedA karAvanAra nikRti arthAt potAnA sahavAsamAM rahenArA mAtA, pitA, bhAI, bhAbhI, bahena, jAtibaMdhu, uparAMta vidyAguru, dharmaguru Adi sAthe mAyA caraNanuM sevana karAvanAra A "mAyA" mahApApa che. jenAthI badhAya puNya karmonI samApti thAya che ane A lekamAM tathA AvanArA lekamAM azubhatama pApa karmonuM baMdhana thAya che. AvI rItanuM mAyAcaraNa je anuSkAne mAM, tapamAM, svAdhyAyamAM, jApamAM ke game tevA pavitramAM pavitra kAryomAM hoya te te badhAe karmo tenA niSphaLa jAya che. A kAraNe ja trizalA putra mahAvIrasvAmIjIe kahyuM ke, mAyAne tyAga ja dharma che. (11) roma vived va -lebhane tyAga kare te dharma che ane parigraha saMsAmAM mastAna banIne lebhAM thayele mAnava adhamI che, lebha adharma che. - rAkSasanA sahavAsamAM jema koI paNa sukhI banate nathI tema putralebha, dravyalebha, strIbha, yaza ane kIrtilebha, vastra paridhAnalebha, zarIra zaNagAralebha Adi game te prakAranA lebhanA sahavAsamAM kaI paNa AtmA pavitra ane sukhI banI zakto nathI. hajAro maNa sAbuthI zarIra paNa pavitra thatuM nathI te pachI lebhanA sahavAsamAM AtmA zI rIte pavitra banaze? mATe zarIranI game teTalI zuddhimAM AtmAnI zuddhinI
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ 584 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 kalpanA bhrAMti ane ajJAna che. paraMtu AtmAthI zuddha sadAcArI ane pavitra mAnavanuM zarIra zuddha ja hAya che. ATalu vadhAre samajavuM joie ke zarIrane AtmA sAthe kai paNa leNAdeNI nathI kemake : ' vapu vinAzI tu avinAzI, ama hai InakA vilAsI; vapu saMga jakha dUra nikAsI, taba tuma zivakA vAsI. ' eTale ke zarIra vinAzI che ane AtmA ajara, amara, zuddha ane pavitra che. paraMtu mAhamAyAnA kAraNe zarIranI mAyAmAM sAyelA che, ane jyAre A zarIranA saMbaMdha chuTI jaze tyAre A chatra peAte ziva banaze, AtmA ja paramAtmA ane nara ja nArAyaNa banaze. kUtarAne senAnI thALImAM game tevA miSTAnna khavaDAvavAmAM Ave te paNa te nApAkanI najara uMdaraDAne tAkavA mATe kayAreya paNa bhUlatI nathI. tevI rIte leAbhAMdha mANasa cAhe game tevA pavitra sthAnamAM ke guru caraNAmAM hAya te paNa te bhAgyazALI peAtAnA svArtha mATe ja rAha jotA hAya che, mATe ja kahevAyuM che ke : - " seAnArA * thALamAMhe kUtAne parAsyA, vA koi jANe jamavA najArAmAM; vA jIma kANI jANe, khAya kANI jANe, lAgyA. paNa bhasavA saghalAne. ,, tevI rIte jenI jIbhamAM kaDavAsa hAya, eTalavAmAM garamI hAya, cAlavAmAM vAMkI najara hAya, snehI ane hitecchuo sAthe paNa eTalavA besavAnA samaya na heAya, mahAupakArI gurue
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM : uddezaka-2 585 sAthe paNa kaDakAIthI belanAre hoya te nakkI samajI leje ke A badhA lakSaNe lebhI svAthI mANasanA che, mATe tirthaMkara dee kahyuM che ke lebha pApa ja che, jenA mULamAM parigraha saMjJA kAma karI rahI che. (12) rAja viruM vAda-rAgane tyAga kare te dharma che. jyAre rAga-rAgAtmaka jIvana, rAgavatI bhASA pApa che, kAraNa ke AtmAne te meTAmAM moTo zatru che, mATe tenI judI judI rIte karAyelI vyAkhyAo jANavAthI ApaNane khabara paDaze ke rAgane zA mATe pApa kahevAyuM che. () : ra (jIvA. 173) zuddha ane nirmala AtmAne paNa judI judI lezyAone raMga lagADanAra rAga che, anyathA sAmAyikastha ane samAdhistha thavAnI bhAvanAvALe sAdhaka, potAnI sAdhanA avasthAmAM pitAnI AMkhanA DoLA zA mATe pheravato haze? belavAnI ceSTA ke bIjAne sAMbhaLavAnI ke saMbhaLAvavAnI ceSTA, hAtha-paga ke AMkhanI ceSTA ane saMketa, tathA vinA kAraNe paNa hAthapagane uMcAnIcA karavAnA bhAva zA mATe rAkha haze? sArAMza ke 48 miniTa mATe ati ucca avasthAne arihaMta tathA gurunI sAkSIe svIkAryA pachI sAdhakane belavAmAM, javAmAM, sAMbhaLavAmAM, ke bIjI audAyika pravRtti karavAmAM rAga vinA bIjuM kayuM kAraNa che? mATe ja potAnI AMkhane, kAnane, jIbhane, ke manajIbhAIne mauna ApI zakatuM nathI. dharmadhyAnanA UMDAmAM UMDA tatve jANe che, carce che, upadeze che, paNa pite amalamAM mUkI zakatA nathI, carcAmAM bIjAne harAvI zake che paNa pitAnA doSone mArI zaktA nathI. -
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (2) hAri sAkSeparnAnita: kIrtAivizeSaH (AvaH ra72) managamatA rUpa-rasa-gaMdha ane AkSepathI jIvAtmAne prIti prema-Asakti punaH cAhanA ane tenA svAdanI prazaMsA AdinI prAdurbhutimAM rAga sivAya bIjuM kaMI paNa nathI tethI vadhatI ke vadhArI dIdhelI rUpAdinI prIti, sAdhakane sAdhanAmAMthI bhraSTa karyA vinA rahetI nathI. (3) rAga: rAgAnubhUti rupatvAt, asya abrahmaNo viMzatitama nAma ( prazna 66) " eTale ke maithuna dravya ane bhAva bhedathI be prakAra che. dravya mithuna (saMga maiithuna) sevavA mATenI anukULatA Ave ke na Ave paNa pArca IndriyanA bhegavaTAmAMthI utpanna thayela rAga svayaM bhAvamaithuna che. prazna vyAkaraNamAM mithunanA je paryAye che temAM vIsame paryAya rAga che. mATe ja paphakhI sUtramAM sadavAranA nA vicAraje" eTale ke pAMce indriyone bhegAtireka pravicAra (mithuna) ja che. (4) pitrAvanu jorA (prazna. 137) AtmAnA ekAMta zatru jevAM rAganAM kAraNe sAdhaka AtmAne pitA Adi para snehanI atiretA utpanna thAya che ane avasara maLatA A sneharAga amuka vyakti sAthe kAmarAga ane amuka sAthe daSTirAga utpanna karAvIne jJAnAtmAne paNa jJAnamArgathI nIce pADI de che. "jJAna 4 viratiH' A jJAna jyAM sudhI AtmAmAM paripakava thatuM nathI ke paripakavatA lAvavA detuM nathI temAM mULa kAraNa rAga che. jenAthI belatA te belAya che ke...
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM: uddezaka-2 587 "kaI keIne nathI re kaI kaIne nathI.." paNa kAjalanI DabImAM bharelA kAjalanI jema amuka sAthe sneharAga, amuka sAthe kAmarAga ane amuka sAthe daSTirAga bhArebhAra bharela hoya che, tevI rIte "tArI mArI prIta jema caMdAne cakera...." paNa te ja samaye gajavAmAM rahelI tIjorInI cAvI para hAtha heya te? maMdiranA bhaMDAramAM pAMca paisAthI vadhAre na paDe te khyAla hoya te? traNe rAgamAMthI ekAda rAgane paNa membara sAme (caityavaMdana samaye) jevAI jAya te? (13) rovivekuM vA:-vivekapUrvaka dveSane tyAga kare dharma che ane dveSa svayaM pApa ja che je rAgane laMgoTiye mitra che. mATe AmaMtraNa ApyA vinA zreSanI hAjarI prakArAMtare paNa AtmAmAM avazya hoya che. have ApaNe A pApane judI judI rIte jANIe.. (1) pojhIti jALa: (Ava. 848) ahI aprItine artha "anabhilaSaNIyatA che. jenAthI aNagamatA zabda-rasa-gaMdha ane sparza pratye anabhilaSaNayatA eTale je zabdo sAMbhaLavAthI, rasAsvAda karavAthI, gaMdhathI, sparzathI mANasanA nAkane Tere vAte vAte caDI jAya, jIbhamAM kaDavAsa Ave, AMkhomAM dhRNa Ave A badhA khela tamAzA ke nakharA zreSanA samajavA. anyathA potAnA svArtha pUratI amuka vAta sAMbhaLI ke potAnI prazaMsA parvatanI vAta sAMbhaLI tyAM sudhI sAMbhaLanAranI AMkhamAM camaka-prasannatA ane rAga saMpannatA pratyakSa dekhAI jAya che ane pachIthI bIjI vAta athavA potAnA garaja vinAnI vAta sAMbhaLatA ja tenA nAkanuM TeravuM zA mATe caDe che? saMbhaLAvanArate tene te che tyAre sAMbhaLanAranA jIvanamAM
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 dveSanI mAtrA sivAya bIjI kalpanA kaI karavAnI? amuka rasavatI (bhajana) ArogatA mananI prasannatA khUba rahI ane jyAM aNagamatI dALa ke zAkanuM nAma sAMbhaLyuM ke bhAI sAhebane badhAya TesTa jaya siyArAma thaI jAya che. Ama thavAmAM dALa ke zAka te bicArA jaDa hovAnAM kAraNe dveSa rahita che tyAre khAnAra ja TaeNpa pUrNa che tema mAnavAmAM tamane kaMI vAMdho che? ItyAdi kAraNothI jANI leje ke "teSa pApa ja che mATe kahevAyuM che ke "ugravihArIne tapa japa kriyA karatA, dveSa te bhavamAMhe pharIyA..." (2) roSaH mAjhA mArA (opa. 16) toSA mAjhA riLI dA (jIvA. 277) baMne sUtrane artha eka ja che ke sArA nimite mAM rahevA chatAM ane pavitratama sthAnamAM beThelA hoIe tyAre paNa nimite maLatA ApaNA mAnasika ane AdhyAtmika jIvanamAM je malinatA Ave che, temAM dveSabhAva ja kAma karI rahyo che. sAmevALI vyakti jyAre ApaNI vAta na mAnatI hoya, ApaNuM sattAne paDakAratI hoya, AjJA viruddha kAryo karavAnI TevavALI hoya tyAre mAnavanuM mana TheSa saMjJAvALuM thaIne lezyAomAM bagADa lAvyA vinA rahetuM nathI. pitAnI garajanI vAta sAMbhaLavI gamI gaI paNa te ja mANasa jyAre aNagamatA viSayenI vAta kare che tyAre ApaNuM mana kaluSita thatAM ja lAla pILuM thAya che, AmAM paNa dveSa ja chupAyeluM che.
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20muM uddezaka-2 589 ( 3 ) anabhivyakta krodhamAna svarUpama prItimAtra dveSaH (bhaga. 80) cetana ke acetana padArtha pratye thatAM zreSanA mULamAM chupAIne kodha tathA mAna paDelA ja hoya che, je kAraNe ApaNuM sAme aNagamatI (meTara) vAta Ave che tyAre AMtara jIvanamAM chupAyelA krodha pitAnA dAvapeca ramavAnI zarUAta kare che ane abhimAnane sathavAre maLatA jANe agnimAM ghI homAyuM hoya tevI avasthA jIvAtmAnI thatAM ApaNA remerAmamAM sAmevALAnuM kATaluM kADhavA mATe ArtadhyAna thAya che ane be kAbU thayeluM ArtadhyAna, raudradhyAnamAM praveza karatA keInI ke koInA guNaThThANuonI paNa zarama rAkhatuM nathI. chaDuM guNaThThANuM pramata saMyamInuM che. zuddha zraddhA ane saMvegapUrvaka saMyamanI ArAdhanA karatAM paNa bAhya paudgalika padArthanA nimita maLe che tyAre haTha phaDakyA vinA rahetA nathI, te samaye sAdhakanI jJAnamAtrA para paDado Ave che ane dIkSA letAM pahelA mAtApitA, tathA bahAranA paudgalika padArthone sirAvI dIdhA pachI paNa pAtaLuM kapaDuM, pAtaLI malamala ane bIjA paNa sArA padArtho sAdhakane dveSamAM tANane pavitra samAdhimAMthI calita karI zake che. A kAraNe ja chaThe guNasthAnake kaSAyanI vidyamAnatAne zAstrakAroe niSedhI nathI. (4) anyathA'vasthite hivastunyanyathA bhASaNa doSaH (prajJA. 255) Atma pradezamAM jyAre paryAyanuM pariNamana thAya che tyAre sAmevALe bahuzruta hoya, tapasvI hoya, saMyamamAM sthira
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ 590 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 hoya te paNa dudhamAMthI pirAnI jema temanA amuka dene, pramAdone AgaLa karI temanI niMdAne avasara javA devAmAM AvatuM nathI te, A zreSa nAmanA pApanuM kAraNa che. (5) dUSayati vizuddhabhavyAtmAnauM vikRti nayatIti dopa: (utarA. 373) pavitra AtmAne vaikArika ane svabhAvika bhAvamAM tANIne duSita kare te zreSa che. uparyukta kAraNone laI arihaMtadevenuM zAsana kahe che ke zreSa pApa che ane tene tyAga dharma che. (14) jI vize vA-mekSAbhilASiNI puruSArtha zakti vaDe kalahane tyAga kare dharma che, jyAre kalaha svayaM pApa che, mATe tene parAkane ApaNe jANI laIe, kemake sAmevALA zatruonA parAkrama jyAM sudhI jANavAmAM na Ave tyAM sudhI tenI sAthenI vyuha racanAmAM bhUla ane mAra paNa khAvA paDe che. A pramANe sAdhaka mAtra je pApasthAnakenuM Alecana kare che ane tenAthI mukti Icche che paNa te pApasthAnake keTalI tAkAtavALA che tene paricaya jyAM sudhI karavAmAM na Ave tyAM sudhI tenAmAMthI mukti saMbhavita nathI, tethI AcArAMga sUtramAM kahevAyuM che ke sau pahelA pApane jANavA, tyAra pachI pApa sevanane avasara Ave tyAre tenI sAme mera mAMDIne tene parAjya kare eTale ke tene tyAga kare joIe, tyAre ja sAdhakane sAdhanAmAM saphaLatA maLatA vAra lAgatI nathI. kalaha pApanI bhayaMkaratA zAstrakAre nIce pramANe batAvI rahyAM che.
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muMH uddezaka-2 591 (2) jhag: vAna (bhaga. 198) zari (prajJA. 438, jIvA. 138) traNe AgAmethI kalaha zabdane artha spaSTa thAya che kerADa pADIne belavuM, utAvaLamAM AvIne bolavuM, IrSAyukta thaIne bolavAmAM garamI lAvavI jenAthI ThaMDu mAthuM paNa garama thaI jAya, ItyAdimAM kalaha nAmanuM pApa ja kAma karI rahyuM che. anAdikALathI anaMta che sAthe sAmAnya ke vizeSarUpe, pragaTa ke apragaTarUpe paNa dveSanA niyANA bAMdhelA hovAthI sAmevALAnI sAthe vAta karavAne avasara Ave ke tenI vAta game tyAM carcAya tyAre ApaNe zabdothI taDane phaDa karyA vinA rahetA nathI. ghaNA mANaso potAnA maDhe ja kahetA phare che ke "huM te taDane phaDa karanAro chuM, keInI paNa zarama rAkhanAre nathI" A sthitimAM jaina zAsana hitabuddhithI kahe che ke bhAI! A saMsAra tAre nathI, tenuM saMcAlana karavA tuM avataryo nathI, temaja saMsAranA jIvonuM adhipatitva tArA hAthamAM nathI, mATe taDa ke phaDa karavAnuM cheDIne tuM samAdhistha bana, kemake saMsAranA ja pitAnA karmone AdhIna thaIne pitapatAnuM nATaka ramI rahyAM che temAM tuM viSa gheLIzamA, Aga lagADIzamA ane taDa ke phaDa karIzamA. ane mAnI laIe ke tArA ajJAna ane meha doSathI vyApta banIne tuM taDa ne phaDa karaze toye saMsAranuM kaMI paNa bagaDavAnuM nathI. Aja sudhI ghaNAe taDaphaDa karI paNa aMte te rAkhamAM maLIne nAma nizAna vinAnA thaI gayA che mATe tuM te thaIzamA." (2) vAro vidyuH (utarA. 347) jAnI sAthe zabdone jhaghaDo karAvanAra kalaha pApa che.
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa92 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 karmavaza banIne game tenI sAthe karkaza zabdo bolIne levAdevA vagaranuM zAbdikyuddha ramavAnI Adata A jIvAtmAne paDelI che. deva durlabha mAnavane avatAra meLavIne AtmAmAM paDelI te beTI Adatane sudhAravA mATe ja sauthI prathama prayatna kare joItuM hatuM, paNa ahaMkAra saMjJAnA pApe krodha AvyA vinA rahetuM nathI ane na pahoMcAya tyAM zAbdika jhaghaDAonA bRhamAM goThavAI mANasa ArtadhyAnane mAlika bane che tathA ane pitAnuM adhaHpatana pitAnA hAthe ja netarI le che. A avasarpiNI kALanA chellA tIrthakara zrI mahAvIrasvAmInI vANu uttarAdhyayana sUtramAM saMgrahAyelI che. te sUtra kahe che ke "zabda kalaha, jIbhA joDI, daMtakuleza mahA pApa che, mATe tene prayatna pUrvaka tyAga karaje, kAraNake "navaro strInArA:" zabdonA jhaghaDA, dAMtane kuleza, lakSmIne nAza karanAra che, jenAthI cakravartionA mATalAnuM pANI paNa sukAI jAya che te pachI ochA puNyavAlA tamArA amArA mATe zuM kahevAnuM hoya! (3) ruha prema sAda kama yuddha chaThThaH (bhaga. pa73) prema ane hAsya-mazkarI kutUhala, AdithI utpanna thayela kalaha paNa jIvanamAM yuddhanuM kAraNa bane che. mANasanuM jIvana svArthodha hovAthI potAnA premapAtra vyakti pAsethI jyAre amuka svArtha nathI sadhAte tyAre premamAMthI kalaha utpanna thayA vinA rahetuM nathI, je pitAnAM vyaktitvane khAro jhera banAvI de che. hAsya-mazkarI AdithI utpanna thatAM kalaha ApaNI najare ja joI rahyAM chIe, vRddho paNa kahe che ke "reganuM mULa khAMsI ane kalezanuM mULa hAMsI"
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'pa93 zataka 20 muM uddezaka-2 ( 4 ) mahatA zabdenAnyonya samaJjasa bhASaNa kalahaH (bhaga 572) potAnA vyaktigata dveSa-svArtha ke abhiniveza (kadAgraha)ne vaza thaI, samAjamAM, ToLAmAM, maMDaLamAM, saMghanI miTiMgamAM ke bIjI kaI saMsthAnI beThakamAM, ApasI verajherane ekavA mATe moTe moTethI barADA pADavA, tephAne karavA, samAja ke zAsananA sArA ane pavitra kAryonA TharAva pAsa na thavA devA. asamaMjasa ke asabhyabhASA vyavahAra kare ane AkhI miTiMgane bagADI devI temAM kalaha karavAnI pitAnI bhavabhavAM taranI pApavAsanA ja mukhya kAma karI rahI hoya che. je pApa che mahApApa che. dravyapApe karatAM bhAvapApa eTalA mATe mahAbhayaMkara che ke te AkhAe samAjamAM phelAI jatAM hajAre nirdoSa mAnavonI jIbha ane kAna pApathI kharaDAI jAya che, mATe kahevAyuM che ke "pApa karavAvALA karatAM pApane prakAzita karanArA ane temAM sahAyabhUta thanArA krodha, mAna, mAyA, lebha, Adi tera pApanA mAlike vadhAre pApI bane che. kemake hiMsA, jUTha, cerI, maithuna ke parigrahanA pApa sevakane potAnAM pApane khyAla AvatA ja tene pratikAra (AlethanA) mATe guru samakSa tapa Adine daMDa laIne chuTakAro meLavI zake che. paraMtu krodhIne kodhane, ahaMkArIne pitAnA madane, mAyAvIne mAyAne, lebhAMdhane lebhane khyAla Ava bahu ja muzkela heya che. parastrInA rAgIne "huM A bahu ja kharAba kAma karI rahyo chuM" A khyAla Avyo hoya ke dveSI mANasane pitAnA haiyAmAM bhaDake baLatA zreSane khyAla AvatuM hoya tenuM
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ 594 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 anumAna lagADavuM e paNa jokhama che. mATe zAstrakAro kahe che "bhAva pApane pratikAra lagabhaga azakya che, kAraNake amuka samaya pUratA te pApe bhale sUtelA sarSanI jema zAMta dekhAya te paNa nimita maLatA te potAnI pheNa caDAvyA vinA rahetA nathI. (15) mamatA vize vA:-abhyAkhyAnane tyAga karo dharma che ane abhyAkhyAnanuM sevana karavuM te svayaM pApa che, Ane arthazAstramAM A pramANe che. (2) ampAyAnamAmi yoH (AcA. 44) (2) zoSAropaNa (ThANu. 26) vyakti vizeSamAM je vastu asadu hoya tene dveSa tathA svArtha mAM AvIne tenuM Aje paNa te vyaktimAM karavuM te abhyAkhyAna che. vyAvahArika bhASAmAM je kalaMka nAme kahevAya che. guNasaMpanna mAnavamAM avidyamAna doSanuM ApaNuM karavuM te abhyAkhyAna pApanA kAraNe thAya che. (16) vijuna vizekuM cA-pizuna kama eTale paizunyane tyAga kare dharma che. pitAnI jAtane paMDita, mahApaMDita, tapasvI, tyAgI mAnanArAonA khyAlamAM paNa na Ave tevuM A pApa che. jenA kAraNe sAdhaka jIvanamAM gupta rIte paNa keTalIya kharAbIo sarjAya che te ApaNe zAstrIya paddhatie jANIe. (2) upazune viharAva (prazna. 36) keTalAka jenI khAsa (spezIyala) Adata ja hoya che,
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muMH uddezaka-2 55 jenAthI jyAre ne tyAre bIjAone mATe kharAba belyA vinA rahetA nathI. tevI rIte potAnAM jIvanamAM sArA to na hovA chatAMya bIjAnI AgaLa pitAnI mahattA gAtA pahelA bIjAne halake batAvyA vinA chuTake nathI, je sAdhaka jIvanamAM doSa che. (2) vizunaH pRSTi mAMsalA: (daza. 251) jenA mATe belavuM che tenI gerahAjarI (tenI pAchaLa)mAM tenA chatA achatA durgAnI rAmAyaNa uccAravI te kaniSTha pApa che, akSamya aparAdha che. tathA vaiyaktika ke sAmAjika jIvanane bagADavAnuM mahApApa che. vAgha-varU mANasanI sAme AvIne tene zikAra kare che ane mAMsa khAya che te hajI niMdanIya banatuM nathI, paNa keInI pITha pAchaLa vAMkuM bolavuM te hiMsaka janAvara karatAM paNa khataranAka karma che. kemake hiMsaka janAvarothI mAnava samAjane je hAni thaI haze tenA karatAM pizuna karmanA dalAlethI, cADIyAethI mAnava jAtane, dezane ke dhArmika saMpradAyene na pUrAya tevI hAni thaI che. mATe ja mahAvIrasvAmIe kahyuM ke he sAdhaka! tArA dharmakAryo yadi surakSita rAkhavA hoya te pazunya karmane sarvathA cheDI deje. kadAca tane bolatA na AvaDe te mauna dhAraje athavA rajAI oDhIne sUI jaje, emAM kalyANa che. puNyodaye maLelI jIbhane pArakAnI cADImAM, niMdAmAM ke avahelanAmAM upayukta karavA karatAM maunadharma sarvazreSTha dharma che. (3) vizunaH chedame vArtA (daza. 254) mAnava samAjane ekIkaraNamAM nahI rahevA devAmAM A pizana karmane moTAmAM moTo bhAga che,- kema ke bIjAomAM
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa96 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 bhAgalA paDAvavA, bIjAonI pATIo, saMgha, maMDaLa ane saMghasattAne paNa teDAvavAmAM, pheDAvavAmAM ane ekabIjAnI vacce AMkha laDAvavAnA kAmamAM kayAMya pracchanna rUpe kayAMya pragaTarUpe A pazunya karmanI ja bolabAlA che. (4) jiguna: varAH (prazna 41) pArakAnuM lehI pIvAmAM "micchara"nI hazaArI tame jANe che? te sIdhe sIdhe mANasane karaDatuM nathI, paNa sauthI pahelA mANasanA kAna pAse AvIne madhura gUjana kare che ane pachI DaMkha mArI lehI pIve che. tevI rIte pizana (cADI khAnAra) ne paNa khala kahevAya che, je miThAbole, khuzAmata karanAre, bIjAne chetaranAro ane eka bIjAnI vAta eka bIjAnA kAnamAM evI rIte nAkhe che jenAthI sAMbhaLanAra bhadrika mANasane kaMI khabara paDI zakatI nathI. A ja kAraNe bhAratavarSa mAM kyAMya ekIkaraNa nathI. samAnAdhikaraNa nathI. sata yugamAM kevaLa eka ja "nArada" janmatA hatAM paNa kaliyugamAM sau zrImatene, drasTIone, jAtanA agraNIone, rAjanaitikane, mahilA maMDaLone ane nAnI moTI saMsthAo uparAMta dharmadevane paNa nArada jUdA jUdo havAthI keIne keInAthI meLa nathI, sahakAra nathI. vizvAsa nathI, prema nathI. A kAraNe ja saMta ziromaNi tulasIdAsajIne paNa kahevuM paDyuM che ke 'satajugameM sAto vAra the, kalajugameM rahe cAra / tulasI ye tIno na rahe, ravi-magala budhavAra / / ' ravivArane itavAra paNa kahevAya che ane "a" tathA "a" mAM pharaka na hovAthI itabAra paNa kahevAya ane ItabArane
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ 597 zataka 20 muM : uddezaka-2 artha vizvAsa paNa thAya che, jemake "sApo mere ghara phatavAra ja rA'...AjanA svAthI jamAnAmAM itabAra (vizvAsa ) zabda kevaLa zabdakeSamAM ja sacavAI rahyo che. vizvAsa nathI mATe keInA mATe maMgaLa bhAvanA kevaLa aupacArika rahevA pAmI che. ane buddhi (budhavAra) na hovAthI maMgaLa paNa kyAMthI rahe? A badhA prasaMgamAM pizana, khala, nArada bhagavaMtenI maherabAnI pratyakSa ke apratyakSa dekhAI rahI che, tamane nathI dekhAtI? kyAMthI dekhAya? kema ke pApakarmonI sUkSmatAne jANavA mATe tame kyAreya prayatna karyo nathI, pariNAme pApa saMkhyAnI gAthA bAlyA paNa temane sirAvI zakyA nahI. (5) kizu jUja (utarA. pa49) sUcaka eTale cADI (kaNe java) bIjAnA kAnamAM pheMka zI rIte mAravI temAM te pUrepUrA sAvadhAna hoya che, keTalA be kalAka pachI khAze te paNa temane vAMdho nathI paraMtu pArakI bhAMjagaDamAM atinipuNa banelA athavA pUrvabhavathI A pApane bhAro mAthA para laIne avatarelA jyAM sudhI potAnA peTane ubhare bIjAnI AgaLa ThAlave nahIM tyAM sudhI temane keI kALe cena paDatuM nathI. yadyapi cADIAenA hAthamAM kazuMe AvatuM nathI te koInI vAta teo peTamAM saMgharI zakatA nathI. (17) parivAda vivek vA para parivAdane tyAga dharma che-dhArmikatA che jyAre paraMparivAda svayaM pApa che. pApa svArtha, meha, krodha, IrSyA ke lebha Adine vaza thaI pArakA mATe kaMIka avaLuM belavuM tene paraparivAda kahevAya che. vyaMga, mazkarI, kutUhalavaza paNa A pApa jIvanamAM Ave che, vadhe che
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahu bhA. 3 ane eka divase sArA sAdhakanuM paNa adha:patana karAvavA mATe samartha bane che. A pApa keTalu bhayaMkara che tene zAstranI sAkSIthI jANI laie : (1) vidrAna parevAM muLaroSa vacanam / ( bhaga. 80) rAjImatinI eka sakhIe bIjI sakhIne kahyuM : ' tane zuM khabara paDI ? sAMbhaLa tyAre vararAjA neminAthamAM yadyapi khadhAya guNA che. paNa....paNa vararAjA pAte kALIyArAma che. ' khasa ! AnuM nAma ja paraparavAda che. jenA kAraNe prAraMbhamAM sAmevALAnI sArI vAtA karI ane a`tamAM ' paNa ke paraMtu ' zabda lagADIne gALane gAmara karI nAkhavAnI Adata paraparivAdakAmAM rahelI hAvAthI te bicArAone khabara paNa paDatI nathI ke mArA khelavAthI kuTu'bamAM, samAjamAM ke saMghamAM vivAhunI varasI thaI rahI hAya che. (2) paraparivAdaH prabhUtajana samakSa paradoSa vikatthanam / (prajJA. 438) pANInI DolamAM telanu eka khUMda paNa samagra pANIne tailIyu' karI nAkhe che. tema A prastuta paraparivAda nAmanA doSa vyakti mAtrane vikSubdha karavAne mATe samatha hAya che. jenA kAraNe chevaTe peAtAnI mAvaDIne mATe paNa e kharAba zabdo elyA vinA temanI jIbhanI khaNuja maTatI nathI. rAmalAle chaganalAlane kahyuM ke alyA ! tArI mA bahu ja dhArmika che, sAmAyikasAmAyika ane sAmAyika karatI ja rahe che. tyAre chaganabhAI kahe che: hA, tArI vAta teA sAcI ! mArI mA jevI mA koine paNa maLavAnI nathI. A rIte bIjAnI sAme mAvaDInA badhAya
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM uddezaka-2 599 guNa gAyA pachI kaheze ke mArI mAvaDImAM badhuM sAruM che, paNa gharamAM kaMkAsanI Adata tenI maTatI nathI... A pramANe paramadivAdanA doSe dUdhapAkamAM khaTAza nAkhavA jevuM karI nAkhaze mATe A pApa che. (18) ra6-ra3 vivekuM vA-rati-aratinA tyAgane dharma kahyo che, jyAre rati ane ati svayaM pApa ja che kema ke tenA mAlikanI lezyAone sthira na rAkhavAmAM A deSa mukhya bhAga bhajavI rahyo che. mATe kahevAyuM che ke..... , ratiH viSag gohanIyolayA virAmaratiH (bhaga 80 ) sTeja para jUdA jUdA rUpa, veSa ane bhASA Adine dhAraNa karatA naTanI jema mehanIya karmanAM udayamAM mAnavanuM mana ekeya padArtha para sthira rahetuM nathI, mATe ja pAMca miniTa pahelA je padArtha gamatuM hatuM te bIjI kSaNe gamatuM nathI. Aje AnI sAthe AnandathI rahyAM, hasyA, belyA ane khAdhA pIdhA paNa bIjA divase teja vyakti sAthe laDyAM, jhagaDyAM. Aje khAvAmAM "aDadanI dALa gamI ane bIjA divase te dALa mATe jIbhAjoDI karI gharamAM kleza ubhe karyo, ItyAdi prasaMgomAM kaThapUtaLInI jema ApaNane, ApaNI buddhine bhamAvanAra, nacAvanAra mehakama sivAya bIjuM ekeya tatva nathI. A karmathI utpanna thayelI rati-arati nAmanI jogamAyAnA pApe sAdhanI vezyAo kevI rIte sthira rahevA pAmaze? ane te vinA sAdhakanA kevA hAla ane tamAzA thaze? te mahopAdhyAya zrI yazovijayajI ma.nA jJAnamAranuM aiyaSTakane bhaNyA ane manana karyA pachI ja kaMIka jJAna saMjJAnI prApti sulabha bane che.
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (19) mAyAno vize vA-mAyA mRSAvAda, aDhAra pApasthAnakomAM sattaramuM pApa che, jemAM mAyA pApa ane mRSAvAda pApa, A baMne pApanuM mizraNa hovAthI bhalabhalA sAdhakene mATe paNa mAyA mRSAvAdane tyAga atyaMta kaSTasAdhya bane che. kemake :(1) mAyA, mRSA veSAMtara karaNato loka vi pratAraNam (jJAtA. 75) ( 2 ) veSAntara bhASAntara karaNena yatparavaJcana ta, mAthA pRSaT (bhaga 80) bIjAone ThagavAne mATe veSa palaTo, bhASA palaTa ke pakSa palaTo karAvavAmAM haziyAra banAvanAra A pApa che. pUrva bhavanA vairanAM kAraNe nAgarAja avasara Avye pitAnA zikArane DaMkha mAryA vinA rahetuM nathI, tevI rIte mAyA mRSAvAdanA khelADIo paNa potAnA zikArane kaI rIte svAdhIna kara tenA dAvapecamAM racyApacyA ja hoya che. rAvaNarAjAnuM pApa bhareluM mana jyAre sItAjIne kabaje karavAmAM cakkara mArI rahyuM hatuM tyAre bhASA ane veSamAM parivartana karI daMDakAraNyamAM sAdhu mahArAjanA veSe ekAkinI sItAjI pAse Ave che te A pramANe - Dim Dim Dim Dim DiDim Dim __Dimiti Damaru vAdhyan sUkSmanAdaM! vam vam vam vam vavam vam prabalagalabala tAlamAlambya tubhyam ! kapUrA klupta bhasmAJcita sakalatanUsadramudrAsamudro / mAyAyogI dazAsyo raghuramaNapuraprAGgaNe prAdurAsIt // .
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20muM uddezaka-2 ane mAyAmRSAvAdane parama bhakta banele rAvaNa sItAjIne upADI gayo. pariNAme saMsAramAM rAmAyaNanI racanA thaI ane hajAro-lAkhe tathA karoDo mAnave mAryA gayA jemanI vidhavA banelI strIo ane putra vihoNI mAvaDIonA garamAgarama azrubiMduo bhAratanI bhUminAM nasIbamAM rahyAM. (3) mAyA mRSAvAda (pa. 79) mAyA-kapaTa-chala-dhUrtatA-paravaMcanA-dAMbhiktA ane zarArata pUrvaka jUTha bolavuM tene mAyA mRSAvAda kahevAya che. AvA bhAgyazAlionA TAMTIyA naraka tarapha hoya che ane jIbha upara mekSanI vAta hoya che. mATe kahevAyuM che ke "mAre kahevuM che kaMI, mAre karavuM che kaI, ema karI bhava jala tare che bhAI!" (20) nirachAyA :-mithyAdarzana, mithyAtva, mithyAdaSTine tyAga kare dharma che, kemake bhayaMkara aMdhakAramAM mANasa jema athaDAya che tema AtmA paNa mithyAtvanA gADha aMdhakAramAM gothA khAte athaDAI rahyo che. jenI vigate bIjA bhAgamAM joI levI. dharmAstikAyanA paryAnA varNanamAM AvelA aDhAre pApa sthAnakane vistArathI joyA pachI have AgaLa cAlIe. (21) rivAmiphavA -Isamiti dharma che. samyaka prakAre eTale ke IpaNa jIvanI virAdhanA karyA vinA gamanaAgamana karavuM te Isamiti che. pahelA prANAtipAta kahevAI gayuM che je ghaNu chAnI tathA temanA prANenI hatyA karAvanAra heIne pratyeka jIvane hatyAnA pApamAMthI bacavAnI bhAvanA rAkhe che, paraMtu gatabhavanA karelA pApane tathA anyAnya jIva sAthe karelA-karAyelA ane anudelA
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ 602 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 vairavirodhanA kAraNe je saMskAro paDyA hoya che tenAM kAraNe cAlavAmAM, khAvAmAM, pIvAmAM, sUvA uThavA-besavAmAM khyAla rAkhI zakAtuM na hovAnA kAraNe jIvahatyA karavAnI bhAvanA na hovA chatAM paNa tenAthI jIvahatyA thaI javAnI zakyatA nakArI zakAtI nathI. te mATe arihaMtadevanA zAsane jIva mAtrane pApamAMthI bacAvavAne mATe IryAsamitinI yejanA karI che. "I" eTale gamana jene karyA vinA jIva mAtrane cAlI zake tema nathI, mATe "samiti" arthAt cAlavuM paDe, besavuM paDe, sUvuM paDe ke khAvuM-pIvuM paDe te badhI Avazyaka kriyAone upagapUrvaka kare. mArA cAlavAthI paNa koI jIvanI hatyA na thAya te pramANe AMkhene upayoga karIne pachIthI paga mUke te jIvavirAdhanAthI bacI zakAya che. mATe isamiti dharma che. dharmanI AvazyakatA muni tathA gRhasthane ekasamAna rahI che, mATe jemAM eka paisAnI paNa AvazyaktA paDatI nathI, parase pADa paDatuM nathI, te IryAsamiti eTale upagapUrvaka cAlavuM Adi dharma zA mATe na Acara? jemAM carcAnI AvazyakatA nathI. vitaMDAvAdanI ke tarkavAdanI paNa jarUrata nathI, kemake sauthI nirALe ane pavitramAM pavitra A dharma che. sAdhu munirAje te divase ke rAtamAM IsamitipUrvaka ja cAle che ane viveka sampanna, ahiMsApremI gRhastha paNa upagapUrvaka cAlavAne prayatna kare che. yadyapi gRhasthane gRhasthAzrama calAvavA mATe AraMbha ane parigraha karavA paDaze te paNa nirarthaka jIvahatyA na thavA pAme athavA upagapUrvaka cAratA yadi amuka ja bacI jatA hoya te gRDasthane paNa IsamitipUrvaka cAlavAmAM hAni nathI paNa phAyado ja che.
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM : uddezaka-2 603 (22) bhASAmi rUvA-trANAnubaMdhanA kAraNe belavuM paDe che, mATe bhASAno upayoga nirdoSa rIte karavA mATe bhASAsamiti dharma che. A dharmanI ArAdhanAthI jUTha bolavAnI, vadhAre belavAnI, hAsya-mazkarI karavAnI tathA krodha kaSAya karavAnI Adate upara maryAdA Avaze tethI sAdhu ke gRhastha bane mATe upAdeya dharma bhASA samitine che. (23) g4LA safma rUvA-bhejana pAnamAM jyAM sudhI bane tyAM sudhI nirdoSatA Ave te mATe eSaNa samiti che. je dharma che ane dhArmikatA utpanna karavA mATe upAdeya TreniMga che. (24) gAyana madamata nivahevaLa mi rUvA-seyathI laIne vastra, pAtra, vAsaNa ke kaI paNa padArthane eka sthAnathI laI bIje mUkavAmAM samyapha prakAre eTale nAnAmAM nAnA jIvane paNa hanana, mAraNa, AkramaNa, tADana na thavA pAme te mATe A dharma che. (25) vAra vAsavANeja fsaghA TdAvA sami rUvA-eTale zarIramAMthI bahAra AvatA maLa, mUtra, kapha, nAkane mela, phekavAnuM pANuM, lehI, parU ke kAca, lekhaMDa Adi padArthone tevI rIte pheMkavA (paraThavA) jethI te padArtho phekatAM paNa jIvajaMtu maravA na pAme. upara pramANenI pAMca samitionI ArAdhanA karavI te dharma che, dharmane utpanna karAvanArI che, mATe sau koIne grAhya che. (26) maLatI rUvA-manane vAMdarAnI upamA hovAthI yadi tamAruM mana anigrahIta haze te dekhatAM dekhatAM tamane sAtamI naraka sudhI paNa laI jaze. mATe tene kaMTrola kare
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 zreyaskara che. yadyapi saMsArabharanA badhAya kAryo karatAM manane saMyamita karavAnuM kAma ati kaThaNa che, te paNa te mATe dhIme dhIme abhyAsa karatA rahIye te eka divase AtmAnI jIta thaze ane manajIbhAIne pitAnA badhAya zastro nIce mUkyA vinA cAlavAnuM nathI. manane gamana karavA mATe be mArga che. eka che pApane mArga ane bIjo puNyane mArga che. A baMne mArgomAMthI tamAre nirNaya karavAnuM raheze ke mAre mArA manane kayA raste laI javuM. jIvananA prAraMbhamAM ja yadi nirNaya karavAmAM bhUla karI lIdhI te pachIthI mana tamArA hAthamAM AvavA mATe eTalA badhA tephAne karaze ke tame kyAMyanA paNa raheze nahi. mATe TUMkI A mAnava jIndagImAM paNa nirarthaka pApomAMthI bacIe te mATe sadAcAra mArga, sanmArga tathA puNyanA mAge ja prayANa karavuM kalyANakArI che. anyathA manajIbhAIne mATe pApamArga ughADe ja che. (ra7) vajaputa yuvA-pAMce IndriyamAM jIbha indriya vadhAre khataranAka hovAthI tenA para sakhata kaMTrola kare te vacanagupti dharma che. (28) vArI juvA-ane zarIrane, je badhAya pApanuM mULa sthAna che, Adheya che tene jema bane tema sarvathA gupta rAkhavuM te kAyagupti dharma che. A pramANe pAMca samiti ane traNa gupti maLIne AThane pravacana mAtA tarIke kahI che, je yathArtha che. mAtAnA abhAvamAM jema putranI prApti nathI tema aSTa pravacana mAtAnI ArAdhanA ane pAlana karyA vinA cAritra dharmanI prApti nathI.
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 su': uddezaka-2 nya ' dhArADharma savyate' A vyutpattine caritrA karatA pravacana mAtAnI ArAdhanA sivAya bIjo dharma aSTa ekeya nathI. adharmAstikAyanA paryAyavAcaka zabdo keTalA che? ' javAmamAM bhagavaMte kahyuM ke aneka zabdo che. ' te A pramANe : adharma -adharmAstikAya, prANAtipAtAdi yAvat mithyAtvazalya, aSTa pravacana mAtAnA abhAva Adi adharmA stikAyanA vAcaka che. uparanA sUtramAM prANAtipAdinA viramaNu dhama khatAvavAmAM AvyeA che, jyAre A sUtramAM aDhAre pApAne tyAga na karavA te adhama che. aSTa pravacana mAtAnuM pAlana ja dharma che, jyAre tenu' virAdhana ekAMte pApa che. A pramANe krodhAdi paNa pApa che, je pApAnu sevana jIvamAtrane durgati tarapha laI janArU che tyAre temanA tyAga ja mANasa jAtanA uddhAra kare che. mATe badhAya dharmonI ( dharma saMbaMdhI ) vyAkhyAo eka ja rahI che ke duga`tithI bacAve te dhama che. satya, sadAcAra, nIti, nyAya apAve te dhama che, paraMtu tenI sAthe katA tyAre ja thaze ke mAnava mAtra pApAne tyAga karavAnI TreniMga peAtAnA jIvanamAM sauthI pahelAM cAlu kare. jema jema tenA pAponA dvAra baMdha thatA jaze tema tema tene AtmA ahiMsaka, satyavAdI, sadAcArI ane bhautikavAdane tyAgI banavA pAmaze, je sadgatidAyaka ane chevaTe meAkSamAga tarapha AgaLa vadhavAnuM kAraNu banaze.
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ 06 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahu bhA. 3 AkAzAstikAyanA paryAye DeTalA ? bhagavaMte kahyuM ; he gautama ! aneka paryAyAne dharAvanArA AkAzAstikAya asaMkhyeya pradezAtmaka, badhAya dravyAnA AdhAra che. have tenA paryAyAnI vyutpati tathA niyuktipUrNAMkanI vyAkhyA nIce pramANe jANavI. (1) AkAza :-jyAM pratyeka dracA pAtapAtAnA svabhAvane prApta kare che. (2) gagana :-sUkSma dravyeAnA gamananA viSayabhUta hAvAthI gagana che. (3) nabha :-jene chadmastha koI kALe dRSTi geAcara karatA nathI. (4) sama :-nIcA ane ucApaNAthI rahita che. (5) viSama :-chadmasthAne mATe du`ma hoya che. (6) khaha :-pralaya kALe paNa vidyamAna rahetu hAya che. (7) vidu :-jIvAne badhAya kAryAM karavAnuM sthAna che. (8) vIci :-judA judA svabhAvanA dravyAne dhAraNa kare che. (9) vivara :-DhAMkaNu karanAra koi na heAvAthI eTale ke AkAzane AcchAdita karanAra koI nathI. (10) akhara :-mAvaDI jema peAtAnA putrane jaLa Ape che tema AkAza paNa jaLane dhAraNa kare che. (11) abarasa :-AnAthI jaLarUpI rasa utpanna thAya che. (12) chidra :-polANavALuM che. kema ke svayaM peAlu hovAthI saune avakAza Ape che. loMkhaDanA gALAmAM raheluM
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20muM: uddezaka-2 107 AkAza piluM hevAthI ja tenA aNuaNumAM agnine praveza sulabha bane che. (13) jhusira zeSaNa kriyAmAM sahAyaka che. (14) mArga :-bIjI gatimAM janArA jIvane te mArga Apa nAra che eTale ke bIjA bhave jatAM jIvanuM gamana AkAza pradezanI paMkita anusAra thAya che. sArAMza ke kaI jIvane samazreNi ane keIne vizreNI hoya che. (15) vimukha -Adi vinAne hovAthI vimukha che. (16) aTTa -jIvanI gamanAgamana ceSTA AkAzamAM thAya che. (17) jema-AdheyabhUta padArthonI vizeSa prakAre rakSA kare che, eTale ke dravyamAtra utpAda, vyaya ane dhrauvya svabhAvanuM che mATe tenI rakSA AkAza kare che. (18) bhAjana -AdhArabhUta che. (19) aMtarikSa -vyApaka hovAthI tenA madhyamAM saunAM darzana thAya che kema ke badhA dravya AkAzanI madhyamAM che. (20) zyAma:-amUrta hovAthI varNAdi rahita che, tathApi jevAvALAne zyAma dekhAya che. (21) avakAza-avakAzAMtara bIjuM nAma che. (22) agama-sarvatra vyApaka hovAthI pite gamana vinAne che. (23) sphaTika -svayaM svacha che. (24) anaMtasamApti vinAnuM che.
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 jIvAstikAyanA paryAye keTalA? bhagavate kahyuM ke AnA aneka paryAya che. asaMkhyayapradezAtmaka hevAthI jIvane jIvAstikAya kahevAya che. " nANaM ca saNaM ceva caritta ca tavo tahI / vIriyauM ubaogo a eajIvassa lakkhaNa / / " jemAM jJAna, darzana, cAritra, tapa, vIrya ane upayoga hoya te jIva che. jIva lakSya che ane jJAnAdi lakSaNa che. kema ke jIvane cheDIne jJAnAdine rahevAnuM sthAna bIje kayAMya nathI. have vizeSa jJAna karAvavAnA IrAdAthI sUtrakAra pite ja jIvanA paryAnuM kathana kare che. (1) jIva-je jIve che te jIva che. pAMca Indriye, traNa baLa, zvAse zvAsa ane AyuSya. A daza prANe vaDe jIvate rahe, zvAsozvAsa levA mUkavAnI kriyA kare, zarIranI vRddhi hAni thatI rahe te caitanyavaMta jIva kahevAya che. eTale ke te te bhava pUratA potAnAM karelAM zubhAzubha karmone bhegavavAne mATe daze prANo vaDe cetanAmaya bace rahe te jIva che. AtmA jIve che, kema ke tenI pAMce Indriye, traNe baLe, zvAsozvAsa ane AyuSya karma pitapatAnuM kArya karI rahyAM che mATe AtmAne jIva kahevAya che, ane jyAM sudhI tenAmAM ochA-vatte aMze paNa cetanA che, dravya ane bhAva prANe che tyAM sudhI te cetana che, anyathA arthAt pRthvIthI laIne deva sudhInA zarIramAMthI cetanA zaktinI samApti thatAM te maDaduM kahevAya che, je jaDa che. (2) prANa-zvAse zvAsarUpa prANene dhAraNa karelA hovAthI tene prANa paNa kahevAya che.
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 09 . zataka 20 muM uddezaka-2 (3) bhUta-pitAnA maulika svabhAvane keI kALe choDatA na hovAthI traNe kALamAM jenI vidyamAnatA hoya che mATe bhUta kahevAya che. sArAMza ke hATa, havelI, vastra, ghaDiyALa, mATaluM Adi padArthonI jema jIva keInAthI paNa utpanna na thatuM hovAthI anAdi che ane keInAthI paNa naSTa thavAne nathI mATe anaMta che. (4) satva-jIvanA astitvane keI kALe keInAthI paNa vadhe Avyo nathI, AvatuM nathI ane Avaze nahIM mATe sarva kahevAya che. (5) vijJa-cetanA zakti vinAne jIva hetuM nathI. (6) cetaH-jJAnAvaraNIyAdi karmone caya karanAra hovAthI cetaH kahevAya che. (7) AtmA-jJAnathI geya padArthone vyApta karanAra che. (8) jetA-pudgalene jitanAra hovAthI jetA che. (9) raMgaNa - rAganA saMbaMdhathI saMbaMdhita hovAthI raMgaNa che. (10) hiMDuka-cAre gatiomAM hiMDana eTale pharanAre hevAthI hiMDuka kahevAya che. (11) pudgala-pudgalene sahavAsI hoya che mATe jIvane paNa pudgala kahevAya che. (12) mAnava-anAdi hovAthI navInatA vinAne che. (13) kta-AThe kamene kAraka hoya che.
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ 610 "zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (14) virtA-upArjita karmone nAzaka hovAthI. (15) jagata-84 lAkha jIvAyonimAM jenI utpatti thaI hovAthI jagata kahevAya che. (16) svayaMbhU-pitAnI meLe ja utpAtAdi kriyA kare che. (17) antarAtmA-samyagadarzanavALo hovAthI zarIrane tathA AtmAne judo karanAra che. A pramANe jIvanA aneka paryAye jANavA. } puddagalAstikAyanA paryAye keTalA? javAbamAM bhagavate kahyuM ke he gautama! nIce pramANe aneka paryAthI pudgalAstikAya che. jemake paramANu pudgala, ddhipradezika, tripradezika, catu pradezika, yAvat saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta pradezika sudhInA paryAye jANavA. zataka 20ne uddeza bIje pUrNa. A *
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka ra0 muM : uddezaka-3 Atmika sukha eTale zuM? meghanA avAjane sAMbhaLIne mayUranuM, pANIthI bharelA taLAvane joI tRSAtura mAnavanuM, mAvaDInA avAjane sAMbhaLIne bALakanuM hRdaya AnaMda vibhera thayA vinA rahetuM nathI, te pramANe anaMta saMsAramAM anaMtagAra karmarAjAne peTa bharIne mAra khAdhA pachI, viraha vedanA bhegavyA pachI roga -zekasaMtApa-Adhi-vyAdhimAM taraphaDayA pachI, keIka samaye jIvAtmAne AvA vicAre jarUra Ave che ke ghaNAo mATe sAruM karavA chatAM paNa mAre mAra kema khA paDe che? putra parivAra mATe badhuMya karI cUkyo chuM, chatAM saMsAramAM keI keInuM kema thatuM nathI? tyAre zuM atyAra sudhI huM je mAnate have te sAcuM che ke satya tattva bIju kaMI judu ja che? mArUM mAneluM yAda sAcuM hoya te Adhi vyAdhi ane viyegAdi duHkha mane zA mATe bhegavavA paDe che? tethI mAruM mAneluM sAcuM nathI paNa saMsAramAM sukhI thavA mATe satyatatva kaMIka juduM ja lAge che. AvA vicAra AvatAM ja bhUkhyo mANasa jema bhejanane, tarasya mANasa pANIne ane ThaMDIthI gujate mANasa vastrane zodhe che, tema te bhAgyazALI paNa satyatatvane gatavAne mATe kamara kasIne taiyAra thaze. tyAra pachI paMcamahAvratadhArI, saMsAranA jIvamAtranA paramamitra, dayAnA sAgara, aparAdhIonA aparAdhane mApha karanArA munirAjanA caraNamAM AvIne satyatattva meLavavAne mATe namrAtinamra banIne temanAM caraNonI sevA karaze.
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI bhagavatI sUtra sAra sa'graha bhA. 3 matijJAna ane matiajJAnamAM jJAnatatva rahelu hAvA chatAM ekamAM satyajJAna che ane bIjAmAM mithyAjJAna che. mANasanA jIvanamAM jyAM sudhI mithyAjJAna, saMzayajJAna rahevuM hoya che. tyAM sudhI tene AtmA zakti sapanna banI zakatA nathI, kemake AtmAne mATe samyajJAna ja jakharadasta zakti che, jenAM kAraNe anAdikALanA karmanA kusa'skArAne tyAge che ane sArA saMskAromAM praveza kare che. je anAdikALamAM AvuM banyu nathI. mithyAjJAnamAM AtmAnI zakti avaLe raste gayelI hAvAthI pApA, pApanA mArgo chatAM paNa tyAgI zakAtu nathI kasAikhAne hajArA lAkhA mUka prANIe upara kasAi krama karanAra kasAinuM AMtaramana koika samaye jarUra kabUla kare A huM pApakama karI rahyo chuM, zarAkhapAna karanAro jANavA che ke * paNa 'huM zarAba pIvu chuM" AvuM melatA paNa zaramAya che. gaNikA paNa samaje che ke amArA pApAdayanA kAraNe durAcAramaya jIvana maLyu, tevA mAtapitA ane zikSake maLyA jenA pApe amane niMdanIya kama karavA paDe che. A pApa karmIne paNa gaNikA peAtAnA mADhe kahI zakatI nathI. ItyAdika prasaMgeAmAM mithyAjJAnanA jora vadhAre heAvAnA kAraNe samajadArI hAvA chatAM paNa pApe tyAgavA mATe tee sama banatA nathI. sArAMza ke AvA mAnavA pUnA pApakamAMnA bhAra laine manuSyAvatAramAM Ave che ane pharIthI durbuddhivaza thaine pA kare che, pariNAme bhaya'karamAM bhayaMkara pApakane karI narakAvatAra meLavavAnI yAgyatA dhAraNa karavAnI pharaja paDe che. 612 jyAre bhAgyazALI AtmAe prAraMbhamAM thoDu kaSTa bhAgavIne paNa satyajJAnanA prakAza pAmatAM ja pApAne choDavA mATenA prayatna kare che. teo samajatA hoya che ke janmavuM ane maravuM '
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM ugherAka-3 613 prAkRtika dharmo hovAthI sarvathA anivArya che. eTale ke janma lIdhelAne maravAnuM sarvathA anivArya che, ema samajI pitAnA AtmAne deDha karIne badhA pApa, pApanA saMskAre, tathA te saMskAronI mAyAne eka sAthe lAta mArI hamezAne mATe sIdhA raste pavitra mArge AvI jAya che. . jIvanamAM jyAre samyagajJAna hotuM nathI tyAre AtmAnI zaktio eTalI badhI dabAyelI hoya che jenAM kAraNe pApAnI sajA bhegave che, sarvatra apamAnita thAya che, polIsanAM DaMDA khAya che. bharabajhAramAM kALA meDhA thAya che, te paNa teo pApakarmone oLakhI paNa zakatA nathI te pachI tyAgI devAnI vAta ja kyAM rahI? A pramANe uparanA baMne tattvAzamAM satya jJAna ane mithyA jJAnamAM keTalI tAkAta rahelI che te sApha sApha dekhAI rahI che. ghaNIvAra AvuM paNa jovAmAM Ave che ke "saMsAranI mAyA maLI na hoya, maLelIne bhogavavAmAM aMtarAye naDyA hoya ke naDatA hoya athavA bhegavavAne mATe bhaktAmAM zakti ja na hoya te saMbhava che ke, bhADutI vairAgyavata banIne uparanA manathI mAyAne cheDI paNa de che, paraMtu AMtara jIvanamAM samyaga jJAnanI pakaDa joradAra ne hevAnA kAraNe bAhyadaSTie cheDI dIdhelA pApane tyAgavA mATe AvyaMtara mananI taiyArI hetI nathI, phaLa svarUpe tenI bhegeSaNA, viauSaNa ane le keSaNa jIvatI DAkaNa banIne paNa vairAgIne saMtApyA vinA rahetI nathI. AvI sthitimAM yadi vairAgI pAse gurukuLavAsa zeDo paNa na rahyo ane svAdhyAya baLa paNa na rahyo te hatabhraSTa, tatabhraSTa thayele te sAdhaka sAco sAdhaka banI zaktA nathI.'
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ 614 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3, zarIramAM zakti haze te AtmAmAM paNa zakti Avaze tema samajIne AtmAne khyAla rAkhyA vinA zarIranA piSaNamAM jIndagI pasAra karyo chate paNa tene AtmA keI kALe zakta banI zakyo nathI. kemake pAyAnI khoTa jIndagInA chellA zvAse paNa naDyA vinA rahetI nathI. AtmAthI zakti hIna banelA ke AtmajJAna jemane prApta thayuM nathI tevA AtmAone ATaluM paNa satyajJAna hetuM nathI ke zarIra ane AtmA jUdA-sarvathA jUdA hovAthI game teTalA kezarIyA dUdha ke mAla miSTAnnathI poSAyelA zarIrathI AtmAmAM zakti kevI rIte AvavAnI hatI? A pramANe ajJAnanA kAraNe AkhI jaMdagI zarIrane poSavA chatAM paNa AtmAne samyajJAnathI paripuSTa karI zakatA nathI, tyAre bhAgyamAM bhegeSaNAdi ja zeSa rahe temAM zuM Azcarya ? AnAthI viparIta ApaNe jANIe chIe ke satyajJAnanA sadubhAvamAM AyaMbIla tapazcaryA dvArA lukhA-sukA bhejana karanArA, ekAsaNuM dvArA eka ja TAIma khAnArA ane upavAsAdi dvArA cAre prakAranA AhArano tyAga karanArAone AtmA dinapratidina pavitra banatuM jAya che, jenAthI pitAnA saMyama kALamAM ekeya pApa sevavAnI ke bhagavAI gayelA pApane yAda karavAnI icchA temane mudala hotI nathI. tethI jaina sUtrakAre e kahyuM ke "satyajJAna ja AtmAnI zakti che." bhagavAna mahAvIrasvAmInA samavasaraNamAM temanI vANI sAMbhaLavA mATe lAkho karoDonI saMkhyAmAM mAnava samudAya ekAgra thaIne beThe che, jemAMthI keTalAya jJAnI che, keTalAye jJAnecchuM che, ane khAsa karIne A viSayamAM devAdhideva bhagavaMta zuM kahe che te jANavAnI tamannAvALA che. bhAvadayAnA bharelA
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muMH uderAka-3 615 ane jIvamAtrane satyajJAnanI prabhAvanA karavAmAM daDha pratijJAvALA gautamasvAmI pUche che ke, he prabhe! nIce lakhelA bhAve AtmAthI atirikta jaDa padArthamAM zuM nathI pariNamatA? sArAMza ke A bhAve jIvamAM ja rahe che ke ajIvamAM rahetA haze? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke he gautama! A saMsAramAM cetana ane jaDane cheDIne bIjuM ekeya tatva nathI, kemake baMnenuM mizraNa ja saMsAra che, tema chatAM paNa baMnenA dharmo sarvathA judA ja hoya che. cetananA dharmo jaDamAM letA nathI ane jaDanA dharmo cetanamAM nathI hotA. - jIvamAM rahelA bhAvenuM varNana 1 thI 18 prANAtipAtAdi pAsthAnake (19) autpAtikI buddhi-samaya para tAtkAlikI buddhi. (2) nacikI buddhi-vaDAlenA vinayathI utpanna thayelI buddhi. (21) kAmiNabuddhi-kArya karatAM karatAM je buddhi thAya te. (rara) pariNAmika-vayanI paripakvatAne laI thAya che. (23) avagraha matijJAna-sAme dekhAtuM kaMIka che, arthAta huM nathI paNa mAnava che. (24) IhAmatijJAna-sAmene mANasa paMjAbI ho joIe. (25) avAyamatijJAna-bIjA jJAnane parihAra thavAthI sAmevALe paMjAbI ja che. (26) dhAraNAmatijJAna-mastiSkamAM te jJAnanA saMskAra paDe te. (27) utthAna-AtmAnI vidyamAnatAmAM kAyAne vyApAra.
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 (28) karmabhetRtva pada dhAraka AtmAne vyApAra.. (29) baLa-bhatAthI prerita thaIne zarIramAM prayatna vizeSa thAya te. (30) vIrya-vastu prApti mATe AtmAne parAkrama vizeSa. (31) puruSAkAra-puruSArtha vizeSa. (32) nArakatva-jenAthI sAte narakanI prApti thAya. (33) devatva-jenAthI devakanI prApti thAya. (34) pAMca sthAvara-je karmathI sthAvaratva prApta thAya. (35) vikalendriya--jenAthI be, traNa, cAra indriyanI prApti thAya. (36) jJAnAvaraNIyAdi AThe karma. (37) kRSNadi cha leyAo. (38) traNe daSTi. (39) cAre darzana. (40) matijJAnAdi pAMca jJAna. (41) traNa ajJAna. (42) AhArAdi cAra saMjJA.. (43) audArikAdi pAMca zarIra, traNa yaMga, be upayoga. upara pramANenA tathA tenA jevA bIjA bhAve cetanamAM hoya che, jaDamAM hetA nathI. te cetanA zakti je mudala nathI tevA jaDa padArthomAM
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM uddezaka-3 617 uparyukta ekeya bhAva hoI zakatuM nathI. A badhI vAte devAdhideva bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahI che. bIjA darzanavALA je puruSa ane prakRtine mAne che teo Ama kahe che kepuruSa sarvathA nirdoSa, nirlepa, akartA ane kevaLa draSTA hevAthI kaMIpaNa karatuM nathI, jyAre saMsAranI mAyAnA nATaka jemAM khAvAnuM, pIvAnuM, uThavAnuM, besavAnuM, paraNavAnuM AdinI kiyAo rahelI che, te badhI pravRti kare che je sarvathA jaDa che. paraMtu uparanI mAnyatA tathya pUrNa eTalA mATe nathI ke puruSathI prerita thayA vinA jaDa padArtha kaMI paNa karI zako nathI, cetanA zakti gayA pachI mRta zarIrane kaMI paNa pravRtti karatAM koIe joyuM che? zarIra ane AMkha-kAna-nAka-sparza Adi badhuMya pUrvavat hovA chatAM pUre saMsAra eka anubhava karI rahyo che ke, jaDa prakRti kevaLa sAdhana che je parataMtra hoya che ane jIvAtma pite svataMtra hovAthI kriyA mAtrane kartA che. sAte nArakamAM kriyA karanAra AtmA sarvathA svataMtra havAthI kartA che, jenI preraNA vinA karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ke adhikaraNadi sarvathA niSkriya che. - bIjI vAta e che ke prakRtine kartA mAnIe te aDhAra pApane prakRti kare ane tenAthI upArjita narakAdinA duHkha (phaLa) puruSa AtmA bhagave te zI rIte banavA pAmaze ? ane kadAca bane te saMsAranI badhI vyavasthAmAM goTALA thayA vinA raheze nahIM, paraMtu anAdi kALathI cAlyA AvatA saMsAranA saMcAlanamAM keIe paNa gaDabaDa thaelI joI nathI, jevAtI nathI, ane jevAze paNa nahIM, A kAraNathI divya jJAnanA svAmI devAdhideva bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM ke AtmA pite ja kriyAone kare che, bhagave che, saMsAramAM rakhaDe
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ 618 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgrahe bhA. 3 che, ane sa'sAranA badhAya karmAne nimU`La karI nirvANapada paNa AtmA ja meLave che. kIDA, makADA, gAya, kUtarA, kAgaDA ane mAnava Aphri cetanAva ta AvAthI potAnA jIvana-maraNu, sukha ke duHkha AdimAM satarka rahe che. rela gADInA pATA para kIDIe pharatI hoya ke sarpa -nALIyA-kAnakhajurA Adi pharatA hoya ane te ja samaye gADI AvavAnA samaya thavAthI pATA dhamadhama karatA hoya tyAre te jIvAtmAe koine pUchyA vinA paNa bhayasa'jJAthI prerita thai potAnI meLe ja prANa bacAvavA mATe pATA uparathI nIce utaravA mATe prayatna kare che. jyAre relagADInuM enjina cAhe lAkho maNa vajanane laI jatu' hAya te paNa sathA jaDa hAvAthI AgaLanA pATA ukhaDI gayA che, jokhama che, chatAM bicArA enjinane kaMI paNa khabara paDatI nathI, kemake jaDa hAvAthI tene jJAna-ajJAna upayoga ke sattA Adi kaMi paNa che ja nahIM, jethI peAtAnA nirNIya pAte karI zake. mATe jaDa padArtha mAtra puruSa prerita thaine ja gativrata bane che, A kAraNe eMjinamAM svAbhAvikI gati nathI paNa prAyeAgikI gati che, ane prayAga karIne calAvanAra DrAIvara mAnava hAvAthI cetanavaMta che. O praznanA sArAMza A che ke jIvAtmAne puNya, pApa, Azrava ane baMdha che. ajIvane puNyapApAdi nathI, te pachI paudgalika padArthAthI bIjA jIvanu upadravaNa, tADana, tana, mAraNu, pIDana, hanana, baMdhana ane chevaTe prANa viyeAjana paNa thAya che, pi puddagalAnA prayAga karanArane te jIva hiMsA che ja parantu je pattharathI, lAkha`DanA TUkaDAthI ke bIjA koI paNa
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM uddezaka-3 619 zastra vaDe jenuM nukazAna thayuM che, mAnyuM ke atyAre jaDa hovAthI te pudgale jIvahiMsAnA mAlika banatA nathI, te paNa te patthara, bhUtakALamAM game te jIvane zeSa rahelo pagala hevAthI atyAre te jIva cAhe game te avatAramAM haze te paNa tene pApa lAgyA vinA rahevAnuM nathI. A pramANe bIjA pudgale cAhe te baMduka, talavAra, rIvara, bema, dhArI, kuhADe, lAkaDa, DaMDa, capu, dAtaraDe, derI, doraDuM ke caravaLa, tathA daMDAsana paNa hoya te e pagale jenA zeSa rahyAM haze tenA mAlikane cAhe te vratadhArI hoya, muni hoya, pratimAdhArI heya, maMdiranA gabhArAmAM paramAtmA sAme ubhe hoya te paNa te bhAgyazALIne pApanI asara thayA vinA rahevAnI nathI, arthAta tene paNa pApa lAgaze ja. gatabhavamAM ke bIjA keI bhavamAM zrImaMtAIne sirAvyA vinA mRtyu pAmelo jIvaatyAre game tyAM haze te e te bhavanI zeSa rahelI zrImaMtAI dvArA sevAtA pApane bhAra tene paNa lAge che. anaMta bhavenI pitAnI strIo jene tyAga jJAnavairAgyapUrvaka karyo nathI mATe te strIone AtmA game tyAM rahIne pApa karaze tene bhAga strIne tyAga na karanArane paNa lAge che. anaMta saMsAranI anaMta mAyAmAM e ja vaicitrya che ke jIvAtmAnA mAthA para anaMtabhavanA karelA pApa ane zeSa rahelA te te pudgale a yAre jevA jevA pApa karatA haze te badhAya pApathI jIva lepAyA vinA rahetuM nathI. AvI sthitimAM AtmakalyANa keTaluM moMghu che? ane keTaluM seMghu che? tethI ja pUjAnI DhAlamAM vIravijayajI mahArAje lalakAryuM che? "tuma Agama Arisa jevatA re lela. dUra diThuM che zivapura zahera re." mane saMsAra.
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ 620 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 AMkha baMdha karIne maMdiramAM beThA hoIe ke kAtsargamAM beThA ke ubhA hoIe, tyAre je je audAyika, vaikArika, vaibhAvika ke tAmasika bhAve ApaNane satAvIne dhyAna teDAvatA hoya, tyAre tenA pratye sUkSma jJAna mAtrA ApaNe mUkIe te jaNAI Avaze ke A cAlu bhavanI mAyA karatAM paNa bhUtakALanA bhavanI bhegavAyelI mAyA keTalI jabaradasta tAkAtavALI heAya che? kayA bhavanI kaI vAta, pudgala, strI, bALaka, dveSI, rAgI vagere ApaNI sAme kevA rUpe, kayAMthI AvIne caDe che, jenAM kAraNe vItarAganA maMdiramAM, pauSadhavratamAM, ke kAle tyamAM paNa ApaNe rAgI ane dveSI banIne lIdhelA vratane, pratijJAne teDI nAkhavA taiyAra thaIe chIe athavA teDI paNa daIe chIe. A bhavamAM mAMDelI gRhasthAzramImAM vratadhArI banIne ane khAsa karIne "svastrI saMteSanI maryAdAne karI lIdhA pachI paNa jyAre amuka samaya, amuka paristhiti ane amuka sthAnamAM bIjI koI madamAtI strIne joIe chIe tyAre te strInuM zarIra pugala A bhavamAM ApaNuM vilAsamAM nathI AvavAnuM chatAM paNa ApaNuM rame remamAM caMcalatA kayAMthI AvI? te yadi pUrvabhavanI rAga saMbaMdhavALI haze? te tene pakSapAta karavAnI ane dveSa saMbaMdhavALI haze? te tene tiraskAravAnI vRti ane pravRti kayAMthI ane kevI rIte thaI? mana-vacana ane kAyAnA pApane tyAga karyA pachI ane caurAsI AzAtanAne khyAla barAbara che te derAsaramAM AvyA pachI amuka prasaMganA kAraNe ApaNe rAgadveSamAM taNuI jaIe chIe, te samaye zeDo vicAra karIe te jaNAI Avaze ke
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ 621 zataka 20 muMH uddezaka-3 nirNata karelI pratijJAne teDAvI maMdiranA oTalA upara, raMgamaMDapamAM ke gabhArAmAM paNa paugalika prasaMganA kAraNe ApaNane zA mATe reSa Ave che? prasaMga paugalikanA heya ke cetanAvaMta mANasane hoya te e te samaya pUratA te tamane reSavALA karI de che ane dharmadhyAnathI bhraSTa karI ArtadhyAna tarapha laI janArA bane che. mAnyuM ke paugalika prasaMga sAthe tamane vyaktigata saMbaMdha na hatA, teo tamane dharma dhyAnathI calIta karAvanAra te baMnene tamArA pahelA bhavanI sAthe kaMI ne koI saMbaMdha te jarUra hovo ja joIe. ItyAdi agaNita kAraNene ApaNe spaSTarUpe na paNa jANIe te ye te tamArA jIvanane bagADavA mATe nimitta te bane ja che. A badhAya agamya kAraNenA sAkSAtkArane karanAra kevaLI bhagavate bhava AleyaNAnI, vAre vAre micchAmi dukkaDamanI, thayelA aparAdhenI mAphI mAMgavAnI ane dhIme dhIme te pApane tyAgavAnI bhalAmaNa je karI che te uparanA kAraNene laIne sarvathA sArthaka banavA pAme che. garbhagata jIvane varNAdi keTalA ? - he prabhe! garbhamAM AvelA jIvane vaNe, rasa, gadhe ane sparze keTalI saMkhyAmAM hoya che? - javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke, he gautama! garbhagata jIvane pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane ATha sparza hoya che, kemake karmonA kAraNe zarIra saMbaMdhathI apAyelA jIvane zarIra lIdhA vinA chuTake nathI, te mATe tenAmAM dhiya vadi hoya che. * * *
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 -- zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 vadhAre hakIkata bAramA zatakanA pAMcamA uddezAmAM jeI javAnI bhalAmaNa karI che. yAvat jyAM sudhI karmonI vargaNA ane paraMparA che tyAM sudhI zarIra che. bhagavaMtanI vANI sAMbhaLIne gautamasvAmIe kahyuM ke, he pratye ! ApanI vANI satya che. ane zraddhAmAM utArIe chIe. hA zataka 20ne uze trIjo pUrNa. Mocha zataka 20 muM : uddezaka-4 indriyanI vRddhi keTalA prakAranI che? ' javAbamAM bhagavaMte pAMca prakAre kahI che. te A pramANezrotrendriyApacaya, negendripacaya, rasane kriyApacaya, ghrANendri pacaya ane sparzendripacaya, zeSa vAta prajJApana sUtranA 15mAM padanA bIjA uddezAthI jANavA mATe bhalAmaNa karAI che. jenAthI Indriyane pudgalenuM grahaNa thAya te indriyApacaya che. upacaya eTale vRddhi. pUrvabhavamAM upArjana karelA indriya paryApti nAmakarmane AdhIna thaIne tathA prati samaye grahaNa karAtA indriya pudgalethI tene upacaya thAya che. zataka 20 no uddeza cothA pUrNaja www
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka ra0 muM : uddezaka-5 paramANumAM vadi keTalA? varNa, gaMdha, rasa ane sparza A cAre pugamAM ja hoya che, tethI gautamasvAmI pUche che ke he prabho ! pudgala paramANumAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza keTalA hoya che? javAbamAM bhagavate kahyuM ke he gautama! yugalanA eka paramANumAM eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane be sparza avazyameva rahelA hoya che, je badhAyanA vIza bheda che. jemAMthI paramANumAM pAMca guNa ane skaMdhamAM vIza guNanI vidyamAnatA jANavI. dvi pradezikathI laI anaMta pradezika audho jANavA. eTale ke eka paramANu bIjA paramANune maLe te dvi pradezika A pramANe ja anaMta paramANu bhegA thAya te anaMta pradezika skaMdha kahevAya che. zIta, uSNa, snigdha ane rUkSa A cAra sparzemAMthI paramANumAM be sparza ja jANavA. zIta ane uSNu tathA snigdha ane rUkSa paraspara virodhI hevAthI bemAMthI eka sparza jANa. jemake zIta ane snigdha, uSNu ane snigdha, zIta ane rUkSa, tathA uSNa ane rUkSa. paraspara viruddha be paramANu jyAre bhegA maLe tene aMdha kahevAya che, jenI carcA pahelA ane bIjA bhAgamAM karI che. bhegA thanArA paramANamAM koI paramANu kALa, dhULe, pILa, nIle, ane rAte AmAMthI eka varNavALa hoya, pAMca rasamAMthI eka rasavALe, be gaMdhamAMthI eka gaMdhavALe ane cAra sthazamAM be sparza heya. A pramANe pAMca guNa samajavA.
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 paramANumAM kAryatva raheluM hovAthI, skaMdha je varNane haze tenAthI chuTA paDelA paramANumAM paNa te ja varNa raheze, jemake kALA raMgane skaMdha hoya te tene paramANu paNa te varNane ja haze. eTale te paramANu kALA varNavALe kahevAze. A pramANe bIjA varNa mATe paNa jANavu. pAMca rasa, be gaMdha, ane sparzamAMthI game te rasa, gaMdha ke sparza haze paramANumAM paNa te ja rasAdi raheze. sparzamAM kAM te snigdha ane kAM te rUkSa A banne varNamAM eka sparza sAthe zIta ane uSNamAMthI eka zeSa rahetA be sparza ane uparanA traNa guNa maLatA pAMca guNa paramANunA samajavA. paramANumAM kAraNatva paNa raheluM hovAthI be paramANu jyAre bhegA maLaze tyAre te kAM te snigdha haze kAM rUkSa haze. paNuM bane paramANu rUkSa hatA ke bane snigdha hotA baMdha thatuM nathI ane ekale paramANu saMsAra mATe kaMI paNa karavA mATe kSamatAvALe nathI. paNa skaMdha ke skathI saMsArane vyavahAra cAle che. te badhAmAM varNAdi mATenI vyavasthA nIce pramANe che. bhagavaMte pharamAvyuM ke jyAre be paramANu bhegA maLe tyAre te banne eka ja varNanA, eka ja rasanA, eka ja gaMdhanA hoya ane sparza paNa samAna hoya te dvipradezika skaMdha paNa eka varNa, eka gaMdha, ekarasa ane sparza benI saMbhAvanA jANavI. paraMtu bhegA maLatA bane paramANu judA judA varNanA hoya jema eka paramANu kALe ane bIjo che, eka tIkhA rasane, bIje kaDavA rasane. eka sugaMdha, bIje dudha. tyAre Dhipradezika skaMdha paNa be varNa, be rasa ane be gadhane kahevAze, sparza--be-traNa ke cAra hoya che. Ane spaSTAthe A
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM: uddezaka-pa 625 pramANe che. bIjA paramANune maLavAvALe kadAca dhe varNavALo hoya te maranAra paramANu pAMca varNamAM game te varNane hAI zake che. sAme vALe tIkhA rasane heya te maLanAra pAMca rasamAMthI game te rasano hoya, gaMdha mATe paNa upara pramANe jANavuM. sparzanI vyAkhyA nIce pramANe jANavI. maLavAvALo kadAca snigdha hoya te maLanAra bIje paramANu rUkSa have joIe ane zIta ke uSNumAMthI game te hoya tyAre skaMdha be sparzavALa kahevAze; jema zItasnigdha, zIta+rUkSa, uSNa+snigdha tathA uSNa+rUkSa. A Dhipradezika skaMdhamAM traNa sparza nIce pramANe thaze. sarvA ze te baMne paramANu zIta hoya tyAre eka dezamAM snigdha ane bIjA dezamAM rUkSa paNa hatA traNa sparza thaze. cAra sparza A pramANe, eka deza zIta, bIje uSNa ane baMnemAMthI eka deza snigdha ane bIjo rUkSa hatA dvipradezika skaMdha cAra sparza. vALe paNa thaze. zeSa varNana mULa sUtrathI jANavuM. tripradezika kaMdha mATe bhagavaMte kahyuM ke temAM kadAca eka be ke traNa varNa hoI zake che. maLanArA traNe paramANu eka ja varNanA hetA tripradezika skaMdha paNa eka varNavALe raheze, eka paramANumAM eka varNa ane maLanArA ane paramANumAM bIjI jAtane eka ja varNa hatA be varNa ane traNe paramANu judA judA varNothI traNa varNavALe tripradezika skaMdha banaze. rasa gaMdha ane sparza mATe uparanI kalpanA karavI. A pramANe anaMta pradezika skaMdha mATe paNa jANavuM je mULa pAThamAM spaSTa che. paramANu keTalA prakAre che? bhagavaMte nIce pramANe cAra prakAre paramANu kahyAM che -
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ 626 - zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 dravya paramANu, kSetra paramANu, kALe paramANu, bhAva paramANa. - dravya paramANu -adeva, abhedya, adAhya ane agrAhya rUpe cAra prakAranA che. kSetra paramANu -anaI sarakhI saMkhyAne abhAva hovAthI paramANune ardho bhAga hetuM nathI. amadhya-viSama saMkhyAne paNa abhAva hovAthI tene madhyabhAga paNa hete nathI. apradeza--eka pradezathI atirikta bIjAne abhAva hevAthI te apradezI che. - avibhAgima-svayaM eka pradezika ja hovAthI bIjA pradezane abhAva che. " kALa paramANu -kALanI apekSAe avarNa, agaMdha, arasa ane asparza hoya che. yadyapi paramANu varNAdithIyukta hoya che te paNa tenI vivakSA ahIM karI nathI. , bhAva paramANu -varNAdi sampanna che.
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka ra0 muM : uddezaka-6 ' pRthvIkAyikAdinA utpAda mATe vaktavyatA : he prabhe ! ratnaprabhA tathA zarkarA prabhA naraka pRthvInI vacce rahele pRthvIkAyika jIva maraNa samudughAta karI saudharma devalekamAM pRthvIkAyikarUpe utpanna thavA gya che? utpannAnDara AhAra kare ? athavA pahelA AhAra karIne pachI utpanna thAya che? javAbamAM bhagavaMte kahyuM ke pahelA AhAra karIne pachI utpanna thAya che athavA utapanna thayA pachI AhAra kare che. atitIvra maraNata duHkhathI pIDita jIva antarmuhUrta pramANa AyuSya zeSa rahe tyAre AtmapradezathI mukhAdi chidrone pUrI de che, pahoLAI ane jADAI zarIra jeTalI rAkhe che ane laMbAImAM je sthAne utpanna thavAnuM che teTalA kSetrane vyApIne antarmuhUrtamAM maraNa pAme ane AyuSya karmanA ghaNA pudugalene nAza kare che tene maraNata samuddaghAta kahe che. keI eka jIva samughAta karIne bhavAMtaramAM utpanna thAya che. pachI AhAra kare che tathA zarIranI racanA kare che. koI bIje jIva samuddaghAta karyA pachI pAcho potAnAM zarIramAM AvIne pharIthI samuddaghAta karI bhavAMtaramAM utpanna thAya che. jIne samuddhAta be prakAre che, jyAre dezathI samudughAta kare che tyAre maraNa samudraghAtathI nivRta thaI, pahelAnAM zarIrane cheDI daDAnI gatithI jAya che. mATe pahelA utpanna thAya che pachI AhAra kare che parantu sarva samuddaghAtamAM ilikA gatie tyAM jAya che. pachI
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 zarIrane tyAga kare che, te kAraNe pahelA AhAra kare pachI utpanna thAya che. Aja krame ratnaprabhA-zarkarA prajAnI vacce samudughAta karate pRthvIkAyika IzAna kalpamAM yAvat ISat prAgU bhArA sudhI jANavuM pRthvIkAyika jIva, saudharma, IzAna, sanakumAra mahendra, kalpanI vacce maraNa samughAta karIne pahelI bhUmimAM pRthvI kAyikarUpe utpati pahelAnI jema samajavI, yAvat zarkarA prabhAthI sAtamI sudhI. - apakAyika jIve mATe paNa upara pramANe tathA sAtepRthvIonA ghanedadhi ane ghane dadhi valamAM paNa pUrvavata. A taka uddeza cho paNa te
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM : uddezaka-7 baMdha mATenI vizeSa vaktavyatA he prabhe! baMdha keTalA prakAre che? javAbamAM bhagavaMte nIce pramANe traNa badhe kahyA che. (1) jIva praga baMdha -mana, vacana ane kAyAnA sUkSama ke bAdara vyApAre vaDe karma pudgalene AtmAnI sAthe je saMbaMdha thAya che te jIva prAga baMdha che. (2) anaMtara baMdha-karma pudgalene baMdha thayA pachInA samaye je baMdha thAya te anaMtara baMdha che. (3) paraMpara baMdha-ane dvitIyAdi samaye thatA baMdhane paraMpara baMdha kahevAya che. A traNe baMdha 24 daMDaka mATe jANavA. dha:-A sUtrathI karmone baMdha jIvAtmAnA mana-vacana ane kAyAnA vyApArane AdhIna che, paraMtu Izvarane AdhIna nathI mATe svataMtra che. Izvara sauthI pahelA mANasanI buddhi bagADe che, tyAra pachI te mANasa duSkRtyane kare che" A siddhAMta satya nathI kemake bhavabhavAMtaranA potAnA ja karelA jJAnAvaNayAdinA kAraNe mANasa durbuddhine mAlika banIne puna:punaH jJAnAvaraNIyAdi karmone bAMdhe che. kemake tenA avA-tara bhedamAM matijJAnAvaraNIya karma paNa samAhita hevAthI tenI tIvratAnA kAraNe mANasanI
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ 630 zrI bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhA. 3 buddhi malina, pApabhukhI, hiMsaka, vaira-virodha vardhaka ane tAmasika hevAthI te haMmezA dubuddhimaya ja rahevA pAme che. grevIsa daMDamAM udaya prApta jJAnAvaraNIyAdi karmane baMdha paNa traNa prakAre che. ahIM (1) udayamAM AvelA jJAnAvaraNIya mane baMdha pUrva kALanI apekSAe jANa. (2) vipAka ane pradeza A banne rIte jJAnAvaraNIya karma vedAya che. ahIM vipAkedaye vedavA lAyaka karmane baMdha samaja. (3) jJAnAvaraNIyanA udayamAM je karma baMdhAya ke vedAya tene baMdha jANa. (TIkAkAra) vIze daMDakamAM udaya prApta strIvedane ane upacArathI puruSa tathA napuMsakavedanA baMdha yathAyogya jANavA. tava darzanamohanIya, cAritrahanIya, dArikAdi zarIra, AhArAdi saMjJA, kRSNAdi lezyA, samyamicyA ane mizradaSTi, matijJAnAdi jJAna, traNa ajJAna Adina baMdha traNa prakAre pUrvavat jANa. ahIM daSTi, ajJAna, apaugalika che mATe A sUtramAM baMdhane artha saMbaMdha mAtrathI vivakSita jANu. chezataka 20 no udeza sAtame pUrNa
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM : uddezaka-8 karmabhUmi Adi mATenI vakatavyatA ' javAbamAM bhagavaMte, pAMca bharata, pAMca eravata ane pAMca mahAvideha rUpe paMdara karmabhUmio kahI che. jyAM (1) asi-talavAra, capu, kuhADe, bANa, Adi zastro vidyamAna hoya che ane tene upayoga karanArA paNa che. (2) masi -lekhanAdinA sAdhane hoya che. (3) kasi -khetIvADI, bAga, vADI Adi hoya che, uparanA traNe karmo hevAthI te karmabhUmi kahevAya che. A kSetramAM janmelA mAnavIne rAga che, keSa che, mATe karmone bAMdhe che ane jyAre saMsArathI kaMTALe che tyAre vairAgyavAsita thaIne karmonuM hanana kare che. jyAM rAgadveSanI prakriyA hoya che tyAM vairAgyAdinI prAdurbhuti paNa hoya che. jaMbudviIpamAM cha parvatenI vacce sAta kSetre rahelA che, temAMthI bharata, airAvata ane mahAvidehane karmabhUmi kahI che. jambudvIpa, ghAtakIkhaMDa ane puSparAvartamAM pAMca bharata, pAMca airAvata ane pAMca mahAvidehanI saMkhyA gaNatAM paMdara bhUmio thAya che. jyAM uparokta padArtho nathI tevAM haimavata, haraNyavata, harivarSa, ramyapha, devakurU tathA utarakurU, A cha kSetre paNa pAMca pAMcanI saMkhyAmAM hevAthI akarmabhUmionI saMkhyA trIzanI kahevAI che. jyAM puNya karmanI pracuratA hovAthI A kSetre bhegabhUmi kahevAya che. mahAvideha kSetra karmabhUmi che chatAM tatrastha devakurU ane utarakurU nAmanI be akarmabhUmio paNa
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 zrI bhagavatI sUtra sAra sa'grahe bhA. 3 kahevAI che. AmAM manuSyeAnA ja bheda tarIke yugaliyAe janme che, teo bhAga pradhAna heAvAthI arihaeNtAnA dharmanI yAgasAdhanA muddala karI zakatA nathI, puNyakarmonI pracuratAnA kAraNe kaSAyabhAva paNa maMda hAya che tethI devagati temane mATe niyamA che. kemake cega ane bhega eka sAthe rahetA nathI. tema chatAM paNa jugAra, mAMsa bhAjana, zarAbapAna AdinA kAraNe narakabhUmi paNa nakArI zakAtI nathI. teA pachI manuSyAne mATe zuM pUchavAnuM ? utsarpiNI ane avasarpiNI kALanI maryAdA bharata ane arAvata kSetrane mATe che, jyAre mahAvideDu kSetramAM sadaiva ceAthe Are che. mahAvideha kSetra ane pAMca bharata tathA pAMca airAvata kSetranA vacalA khAvIza tItha kareA pAMca mahAvrata ane sapratikramaNa dharmanA upadeza karatA nathI. jyAre pahelA ane chellA tIthaMkare pAMca mahAvratanA upadeza kare che ane mahAvidehamAM cAra tratAnA dhama che. jaMbudvipanA bharatakSetramAM A cAlu avasarpiNI kALamAM RSabha, ajita, sabhava, abhinaMdana, sumati, suprabha, supArzva, caMdraprabhu, puSpada'ta, (suvidhi) zItala, zreyAMsa, vAsupUjya, vimala, anaMta, dharma, zAMti, kuMthu, ara, malli, munisuvrata, nami, nemI, pArzva ane vadhu mAna nAme cAvIsa tItha kara thayA che. uparanA ceAvIza tItha karAnA aMtarA tevIza (23) jANavA. jema RSabha ane ajitanA aMtara, ajita ane saMbhavanA, tema pArzva ane vadhu mAnanA atara AmAMthI RSabhathI ca`draprabha sudhI ane zAMtinAthathI mahAvIrasvAmI sudhI ATha AThe aMtarAmAM kAlika zrutanA viccheda thayA nathI. jyAre suvidhinAthathI dharmanAtha sudhInA sAta aMtarAmAM kAlika zrutano viccheda thayA che.
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka 20 muM uddezaka-8 633 jenuM adhyayana divasa ane rAtrinA pahelA ane chellA paheramAM thAya te AcArAMgAdi kAlikazruta kahevAya che ane badhA kALe jenuM adhyayana thAya te dazavaikAlikAdi utkAlika zruta che. jyAre daSTivAdane viccheda badhAya aMtaramAM jANa. mahAvIrasvAmInuM pUrvAgata zrata eka hajAra varSa sudhI raheze. jyAre bIjA tIrthakaromAMthI keTalAkane saMkhyAtA ane keTalAkane asaMkhyAta kALa jANe. mahAvIrasvAmInuM zAsana ekavIsa hajAra varSa sudhI raheze jyAre AvatI utsarpiNInA chelA tIrthaMkaranuM zAsana hajAra varSa juna eka lAkha pUrvane jANa. jemake 84 lAkha pUrvanA AyuSyavALA rASabhadeve 83 lAkha pUrva gRhasthAzramamAM rahI chellA pUrvamAM dIkSA lIdhI ane hajAra varSa chadmastha rahyAM tyAra pachI kevaLajJAna thayuM. arihaMte niyamA tIrthaMkara hoya che, paNa tIrtha hotA nathI. jyAre sAdhu-sAdhvI zrAvaka ane zrAvikA tIrtha che. mahAvratadhArInI jema aNuvratadhArI paNa tIrtha svarUpa che. - arihaMte niyamA pravacanI hoya che, jyAre AcArAMgAdi pravacana che. ugra, bhaga, rAjanya, IkSavAku, jJAna, kauravya kuLanA kSatriye yadi jaina zAsanane mAnya kare te siddha buddha yAvat nirvANa pAme che. jyAre keTalAka devalekamAM jAya che. ja zataka 20 ne udeze AThamo pUrNa.
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka ra0 muM : uddezaka-9 vidyA tathA cAraNenI vaktavyatA he prabhe! cAraNe keTalA kahyAM che? javAbamAM bhagavaMte vidyAcAraNa tathA ja ghAcAraNa rUpe be prakAre kahyAM che. potAnI labdhithI AkAzamAge ativAya gamana karavAnI zakti vizeSanA mAlikane cAraNa muni kahevAya che. temAM pUrvagata zrutadvArA gamana karanArane vidyAcAraNa ane jaMghAnA vyApArathI gamana karanArane jaMghAcAraNa kahevAya che. bhagavaMte pharamAvyuM ke niraMtara chaThTha (be upavAsa)nI tapazcaryA vaDe ane pUrvagata mRtarU5 vidyA vaDe tapalabdhine prApta thayele muni vidyAcAraNa che. jenI AkAzamAM pharavAnI zakti traNa lAkha, seLa hajAra, base satyAvIza ejananI paridhivALA jabudvIpane keI mahaddhika deva "A karUM chuM" ema traNa capaTI vagADe teTalA kALamAM A muni traNavAra jaMbudvIpanI paridhine gati vaDe pUrNa kare che. temanI tiryagati eka utpAta vaDe mAnuSatara parvata upara sthira rahe che ane tyAMnA caitya (jinezvara devanA maMdire)ne vAMdI bIjA utpAte naMdIzvaradvIpanA caityane vAMdI tyAMthI trIjA utpAte pAchA pitAnA sthAne Ave che. Ajane mAnava ekAda phUTa kSetramAM pitAnuM pagaluM mAMDI zake che jyAre sAtvika tapa-japa-jJAna tathA pUrvajJAna AdithI labdhi saMpanna muni eka pagale mAnuSetara, bIje naMdIzvara ane trIje pagale pitAnA sthAne AvI jAya che.
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ 635 zataka 20 muMH uddezaka-9 eka utpAte naMdanavana, bIje pAMDakavana ane trIje pitAnA sthAne Ave che. zAzvata-azAzvata jina maMdirone juhAravA mATe labdhisampanna muninI A gati che. A pramANe arihaMta maMdirane vAMdI namIne pavitrAnuSThAna kaye chate paNa gamanAgamananuM pratikramaNa je karavAmAM Ave te te ArAdhaka che, anyathA ArAdhaka nathI thatAM, sArAMza ke sArAmAM sArA zuddhAnuSThAnenuM pratikramaNa Avazyaka che. niraMtara ahama aThThama (traNa upavAsa) vaDe je labdhi prApta thAya te jaMghA cAraNa che. vidyAcAraNanI labdhithI jaMghA cAraNanI labdhi vizeSa adhika hoya che, mATe devanI traNa capaTImAM A muni 21 vAra pradakSiNA kare che. eka utpAta vaDe racakavara dvIpa, bIje naMdIzvara dvIpa ane trIjA utpAte pitAnA sthAne AvI jAya che. A zataka 20 ne udeze navame pUrNa. A S
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka ra0 muM : uddezaka-10 AyuSyAdi mATenI vaktavyatA he prabhe! cha sepakrama AyuSyavALA che ke nirupakrama AyuSyavALA che ? javAbamAM bhagavate kahyuM ke he gautama! ja bane prakAranA AyuSyavALA che. nArake, de, asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA tirya ane manuSya, uttama puruSa, ane carama zarIravALA-nirUpakamI AyuSyavALA ja hoya che, zeSa badhAya che ane prakAranA jANavA. samaya pUrNa thayA pahelA, zastra, viSa, parvata uparathI paDavuM. nadI, vAvaDImAM paDavuM, sarpa, vAgha, siMha AdithI maravuM, vadhAre bhUkha tarasathI maravuM Adi thAya te sepakrama arthAt maravAnA nimitto malya vacce ja yAtrA saMkelI levI te sepakrama AyuSyane AbhArI che. nArake narakamAM AtmA krama paropakama ane nirUpakama vaDe utpanna thAya che. pita pitAnA vaDe pUrvabhavanA AyuSyane ghaTADI utpanna thAya te A pakema kahevAya che. bIjA vaDe pUrvabhavanuM AyuSya ghaTADI utpanna thAya te paropakama ane AyuSyane ghaTADyA vinA utpanna thAya te nirupama che.
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ 637 zataka 20 muM: uddezaka-10 nArake narakamAMthI kevaLa nirupakrama vaDe ja udvate che. paNa pitAnI meLe ke pArakA vaDe temanA AyuSyane kSaya thatuM nathI. deve mATe paNa jANavuM. jyAre pRthvIkAyikethI laI manuSya sudhInA cha traNe prakAre udvate che. nArako kati saMcita, ati saMcita ane avyakta saMcita hoya che. bIjI gatimAMthI AvI eka samaye saMkhyAtA utpanna thAya te kati saMcita kahevAya che. asaMkhyAtA utpanna thAya te akati saMcita ane eka ja utpanna thAya te avyakta saMcita jemAM be saMkhyAthI zIrSa pahelikA sudhI gaNatrI thAya te saMkhyAtA kahevAya che, ane tyAra pachI asaMkhyAtA. nArako traNa prakAranA che kemake eka samaye ekathI laI asaMkhyAtA sudhInA jIve narakamAM janArA hoya che. pRthvIkAyikAdi pAMca daMDaka akatisaMcita che. kAraNa ke eka samayamAM asaMkhyAtA utpanna thAya che ane vanaspatikAyika anaMta che. siddhAtmAo akati saMcita nathI kemake eka samaye ekathI laI saMkhyAta sudhI jI siddha bane che. RSabhadevanA nirvANa samaye 108 saMkhyAmAM siddha thayAM che, jaya ho siddha bhagavaMtane ! ane kevaLajJAna prApta karanArA puNyAtmAone ! paNa zataka 20 ne dazamo udeza pUNuM.
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ - samApti vacana ajJAnIonA ajJAnAMdhakArane bhedavAmAM jhaLahaLa sUrya jevA saMyama ane brahmacaryanI sAdhanA vaDe camakatA zukanA tArA jevA, upadezAmRta vaDe jIvAtmAonA kaSAyane zAMta karavAmAM candra jevA, jarmana, phrAMsa, ITAlI, amerikA, yurepa Adi dezanA vidvAnone jaina dharmane paricaya karAvavAmAM brahmA jevA. syAdvAda-nayAdi tatva dvArA bhAratIya vidvAnanI dhArmika rakSA karavAmAM viSNu jevA, ane ajJAna-mithyAbhrama tathA rUDhIvAdane daphanAvavAmAM zaMkara jevA zAstravizArada, jainAcArya 1008 zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja, devAdhideva, bhagavAna mahAvIrasvAmInI 74 mI pATaparaMparAne dedIpyamAna karI jagatamAM amara thayA che. temanA ghaNuM zikhyAmAM, zAsanadIpaka, sva. munirAja zrI vidyAvijayajI mahArAja pitAnI sAhitya racanA, vakatRtvakaLA Adi saddaguNethI jaina jainetaramAM prasiddhine prApta thayelA hatAM. temanA ziSya nyAya vyAkaraNa kAvya tIrtha paMnyAsa zrI pUrNanandavijayajIe (kumArazramaNe) pitAnA atajJAnanA abhyAsa mATe, matijJAnanA vikAsa mATe ane svAdhyAyanI vRddhi mATe bhagavatI sUtra jevA Agama grantha upara yathAmati vivecanA karI che. zubhaM bhUyAt sarveSAM jIvAnAm / / sarve jIvA ahiMsA ta-vaM prApnuyuH / / zataka 20 muM pUrNa saM. 2035, akSaya tRtIyA, muMbaI sAMtAkruja (vesTa)nA upAzraye A prastuta pustaka saMpanna thayuM. bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhAga trIjo samAta, khAsa zrI sa mATe to sUra
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatraka zuddhi mAM azuddhi NemAM pRSTha paMkti 21. 21 15 tyaja syaja tyaja 23 23. tya ba Ta ka ja che daw daMbha 23. lecamala ra3 lecala pada paraNyAM hatAM hatA nakhate camAM paraNuM hatI -hatI natai ca 27 5 31 e s - ' 40 17 42 ane je vyaktione maLelI dakSatA sArA mATe che zyate spaza vAgata 43 paza 73 gAt 73. 13 22. kama kama 73 75 roSa nidita 77 88 adha aherAtramAM je saMsAra para cayate thayuM zeSa niMdita baMdha pratyeka rAzimAM jethI saMsAra paraka - - jayate dhAyuM kathana 10 117 141 151 159 11 kathama
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddhi kadAca prayAya DeTa ne mATe 18000 haiya pAgya jevAM hatAM sajA AvyA eThA paralAkanA nAzamAM tyA pAMca bhede ane dhAra mAMthI sava nakharanA yunA rasa cAya zudra mAne karatA rahetA hatAM SaNa mananI asatya ke kema zIla temane zuddhi O prayAga DeTa te 0 180000 hAya peAgya jevuM hatu AvyA . meTo ra tyAnI deg dhArA 7 sa nakharanA mithyA vI yatA rasa Aya zukra dhAna karatA rahetA hatA SaNA matanI asatya jema keH -- rahIta tema te pRSTha 167 168 169 169 174 179 187 197 198 198 209 215 219 231 235 246 25ra 275 277 277 293 297 297 305 310 311 334 344 353 paMkti 14 20 15 24 18 17 22 21 22 U U 10 14 25 23 15 9 10 17 16 23 19 19 13 22
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuddhi devAnuM praryAM megA vAcana jJAna vaDha jevA mAMthI varSana caramAcarama janma sudara jovA mATe zruti praNidhAta dAThA prANiyAta zabdathI anyA dharAvavA bhAvine nImAyA **4ts, malAi mATe zuddhi devAtuM paryAM mAM gAyana pAcana sAta vida 2 mAM vaheta caramAcarama janma suMdaratA jovA 0 zIta praNidhAna dADhA praNidhAna 467 468 468 471 473 474 479 484 485 485 493 498 phekTa 498 zabda thI anyA dharAvatI bhAvinA nI mAyA ane vartamAna pRSTha 353 353 355 356 365 367 375 394 408 414 428 435 435 442 448 453 paNa riNau malAI cATe paMkti 19 19 23 15 14 20 pa 16 20 K 13 ka 11 12 22 19 24 12 12 K 18 25
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhi pRSTha paMkita azuddhi kararAthI karavAthI divasa divaza zuka doDae bhaga prerpA vI zukala dahye'ha bhAMge 22 preya 11 gya 14 teo kAraNa kAraNam hayA tenAthI - karaNa karaNam pa20 534 534 547 547 547 547 547 554 558 pa74 pa76 593 597 hiyA prati 13 ti za yonyA kaNe japa zA yonya kaNe java gamate vAdhya tulyama klu gamate 599 13 600 vAdaya tulyama varu 0 0 600 22 100 sadra jIvane jIva 23 hate Ite 601 613 617 625 nArake kAraka maranAra maLanAra 2
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMnyAsa zrI pUrNAnandavijayajInA anya pustako : 1; bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhAga 1 | (AvRtti bIjI) mUlya 8-00 2. bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhAga 1 (hindI AvRtti) 10-00 3. bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhAga 2 zataka 6 thI 11 peja 600 8-00 bhagavatI sUtra sAra saMgraha bhAga 3 zataka 12 thI 20 10-00 4. bAravRta (AvRtti trIjI) gujarAtI 1-50 5. bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInuM divya jIvana gujarAtI 6. zrI mahAvIrasvAmIe kahyuM ke ... ... amUlya 7. siddhazilAnA sopAna 8. kevaLajJAnanI pagadaMDI -: prAptisthAna :1 jagajIvanadAsa kasturacaMda zAha vidyAvijaya smAraka graMthamAlA, pa. sAThaMbA (sAbarakAMThA) (A. P, Rly) 2 semacaMda DI. zAha jIvana nivAsa sAme, pAlItANA (saurASTra) 3 megharAja jaina pustaka bhaMDAra goDIjI cAla, 1 mALe, kIkAsTrITa, muMbai-3. 1-0 0 AvaraNa * dIpaka prinTarI * amadAvAda 380 001