________________
સમયસાર : આત્મખ્યાતિ
આત્મખ્યાતિ ટીકાર્ય (૧) શુભાશુભ જીવ પરિણામનું નિમિત્તપણું સતે કારણભેદને લીધે, (૨) શુભાશુભ પુદ્ગલ પરિણામમયપણું સતે સ્વભાવ ભેદને લીધે, (૩) શુભાશુભ ફલપાકપણું સતે અનુભવ ભેદને લીધે અને (૪) શુભાશુભ મોલ બંધ માર્ગ - આશ્રિતપણું સતે આશ્રય ભેદને લીધે,
એક પણ કર્મ કિંચિત શુભ કિંચિત્ અશુભ એમ કોઈનો (કેટલાકોનો) ખરેખર ! પક્ષ છે, પણ તે તો પ્રતિપક્ષ છે. તે આ પ્રકારે – (૧) શુભ વા અશુભ જીવ પરિણામ કેવલ અજ્ઞાનપણાને લીધે એક છે,
તેનું એકત્વ સતે સ્વભાવ અભેદને લીધે કર્મ એક છે, . (૨) શુભ વા અશુભ પુદ્ગલ પરિણામ કેવલ પુદ્ગલમયપણાને લીધે એક છે,
તેનું એત્વ સતે સ્વભાવ અભેદને લીધે કર્મ એક છે, (૩) શુભ વા અશુભ ફલપાક કેવલ પુદ્ગલમયપણાને લીધે એક છે,
તેનું એકત્વ સતે અનુભવ અભેદને લીધે કર્મ એક છે, (૪) શુભ૧ - અશુભર મોક્ષ - બંધમાર્ગ એ બન્ને તો પ્રત્યેકપણે
કેવલ જીવન – પુદ્ગલરમયપણાને લીધે અનેક છે, તેનું અનેકપણું સતે પણ કેવલ પુદ્ગલમય બંધમાર્ગના આશ્રિતપણાએ કરીને આશ્રય અભેદને લીધે કર્મ એક છે. ૧૪૫
અમૃત જ્યોતિ મહાભાષ્ય (વિવેચન). “ક્રિયા, શુભ અને અશુભનો નિષેધ કહ્યો હોય તો મોક્ષની અપેક્ષાએ છે. તેથી કરી શુભ અને અશુભ ક્રિયા સરખી છે એમ ગણી લઈ શુભ ક્રિયા કરવી નહીં, એવું જ્ઞાની પુરુષનું કથન હોય જ નહીં. સત્પરુષનું વચન અધર્મમાં ધર્મનું સ્થાપન કરવાનું હોય જ નહીં.”
- શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, અં. ૬૪૩, ઉપદેશ છાયા, (૯૫૭) "पुण्यं कर्म शुभं प्रोक्तमशुभं पापमुच्यते । તત્વયં તુ શુગં ગંતૂન વત્ પતિથતિ નિ? ”
- શ્રી યશોવિજયજી કૃત અધ્યાત્મસાર, ૧૮-૬૦ (૧) શુષોડશો યા નીવપરિણામ: : - શુભ વા અશુભ જીવપરિણામ એક છે, શાથી? વવનાનત્યા - કેવલ અજ્ઞાનપણાથી તહેવત્વે સતિ - તેનું જીવ - પરિણામનું એકપણું સતે, કારખેવાતુ - કારણ અભેદને લીધે - ઝં વર્ષ - કર્મ એક છે, (૨) શુમો વા કુલ્તપરિણામ: : - શુભ વા અશુભ પુદ્ગલપરિણામ એક છે, શાથી ? વહેવતપુતિમત્વાન્ - કેવલ પુદ્ગલમયપણાથી તહેજત્વે સતિ - તેનું - પુદ્ગલપરિણામનું એકપણું સતે સ્વમવારેવાતુ - સ્વભાવ અભેદને લીધે - પ વર્ષ - કર્મ એક છે, (૩) મોડશુમો વા ક્તપ: : - શુભ વા અશુભ ફલપાક એક છે, શાથી? વનપુત્તમ તત્ - કેવલ પુદ્ગલમયપણાથી, તહેવા તિ - તેનું - શુભ – અશુભ ફલપાકનું એકપણું સતે, સનમવાધેલા - અનુભવ અભેદને લીધે ા કર્મ - કર્મ એક છે. (૪) મામી મોસવંધના અને શ્રી - શુભ-અશુભ મોક્ષમાર્ગ - બંધમાર્ગ અનેક - એક નહિ એવા જૂદા જૂદા છે, શાથી? પ્રત્યે વતનવપુત્તમ વાક્ - પ્રત્યેકપણે કેવલ જીવમયપણાથી, કેવલ પુદ્ગલમયપણાથી, તનેવત્વે સત્યપિ - તેનું તે મોક્ષમાર્ગનું અને બંધમાર્ગનું અનેકાણું - વિભિન્નપણું સતે પણ વતપુનમ વંધમifકતત્વેન - કેવલ પુદગલમય બંધમાર્ગના આશ્રિતપણાએ કરી આશ્રમેરા - આશ્રય અભેદને લીધે ર્ન - કર્મ એક છે. આમ કારણ અભેદને લીધે, સ્વભાવ અભેદને લીધે, અનુભવ અભેદને લીધે અને આશ્રય અભેદને લીધે કર્મ એક છે. || રતિ “આત્મતિ' નામાવના 9૪૯IL.
