________________
लाचारहस्य
र
नाग-१/२
-१/गाथा-१
टी :
अहं भाषारहस्यं समासतः शब्दसंक्षेपतो, वक्ष्य इति अन्वयः, इयं च प्रतिज्ञा, सा च तदर्थिनां शिष्याणामवधानफलिका, किं कृत्वा ? प्रणम्य-प्रकर्षेण नत्वा, कं? पार्श्वजिनेन्द्र, जयन्ति रागदिशनिति जिना:-सामान्यकेलिना, तेछिन्द्रश्च प्राशय जिनेन्द्रः, पश्यास जिलेन्द्रश्च पार्श्वजिनेन्द्रः तम् । अनेन समुचितदेवतानमस्काररूपं मङ्गलं कृतं तेन च शिष्टाचारः परिपालितो भवति ।
अथ शिष्टाचारपरिपालनं न स्वतः प्रयोजनं सुखदुःखाभावयोरन्यतरत्वाभावात्, न चाऽपूर्वजनकतया तस्य फलहेतुत्वं, तद्धि अपूर्वं विघ्नमविनाश्य फलं जनयेद्विनाश्य वा ? नाद्यः सति प्रतिबन्धके हेतुसहस्रादपि फलानुत्पत्तेः, नाऽन्त्यः आवश्यकत्वाद्विघ्नध्वंसस्यैव मङ्गलफलत्वेऽपूर्वकल्पनावैयादिति चेत् ? न, शिष्टाचारपरिपालनद्वारा मङ्गलस्याऽपूर्वजनकत्वेऽपि विघ्नध्वंसहेतुत्वाऽविरोधात्, पुण्यप्रकृतिबन्धपापप्रकृत्युच्छेदयोर्युगपद्भावात् । • न च विघ्नध्वंसेनैव फलोपपत्तावपूर्वकल्पनावैयर्थ्यम्, विहितत्वेन तस्याऽवश्यं पुण्यजनकत्वादित्यधिकं मत्कृतमङ्गलवादे ।
पश्चार्द्धन प्रयोजनमाह, यद्-भाषारहस्य, ज्ञात्वा विदित्वा, सुविहिताः सदाचाराः, चरणविशुद्धि-चारित्रनैर्मल्यं, उपलभन्ते प्राप्नुवन्ति ।।१।। सार्थ:
अहं ..... प्राप्नुवन्ति ।। ९ मापार स्यने समासथी शब्ता संक्षेपथी, ही में प्रमाए सवय छ અને આ પ્રતિજ્ઞા છે=ગાથાના પૂર્વાર્ધનું કથન એ ગ્રંથરચના કરવાનું પ્રતિજ્ઞા વચન છે. અને ત=સંક્ષેપથી ભાષારહસ્યને કહેવાની પ્રતિજ્ઞા, તેના અર્થી એવા શિષ્યોને=ભાષારહસ્યના જ્ઞાનના અર્થી એવા જીવોને, અવધાનફલવાળી છે સાંભળવાને અભિમુખ પ્રયત્ન કરાવે એવા ફળવાળી છે. શું કરીને ગ્રંથકારશ્રી ભાષારહસ્ય કહે છે ? તેથી કહે છે –
પ્રણામ કરીને=પ્રકર્ષથી નમસ્કાર કરીને નમસ્કરણીય વ્યક્તિના ગુણમાં ચિત્ત તન્મયભાવને પામે તે પ્રકારના પ્રકર્ષથી નમસ્કાર કરીને.
કોને નમસ્કાર કરીને ? તેથી કહે છે – પાર્શ્વજિનેન્દ્રને નમસ્કાર કરીને હું કહીશ, એમ અવય છે. પાર્શ્વજિનેન્દ્રનો સમાસ સ્પષ્ટ કરતાં કહે છે – રાગાદિ શત્રુને જીતે છે એ જિન છે=સામાન્ય કેવલી છે. તેઓમાં સામાન્ય કેવળીમાં, ઈન્દ્રની જેમ
