________________
ગાથા – ૨૦ થી ૨૨
૩૩૫ पूर्वमासीदग्नेरग्निः पूर्वमासीदिन्धनस्येन्धनं पूर्वमासीत्, नाग्नेरिन्धनं पुनर्भविष्यति नेन्धनस्याग्निः पुनर्भविष्यत्यग्नेरग्निः पुनर्भविष्यतीन्धनस्येन्धनं पुनर्भविष्यतीति कस्यचिदग्नावेव सद्भूताग्निविकल्पवन्नाहमेतदस्मि नैतदहमस्त्यहमहमस्म्येतदेतदस्ति न ममैतदस्ति नैतस्याहमस्मि ममाहमस्म्येतस्यैतदस्ति, न ममैतत्पूर्वमासीन्नैतस्याहं पूर्वमासं ममाहं पूर्वमासमेतस्यैतत्पूर्वमासीत्, न ममैतत्पुनर्भविष्यति नैतस्याहं पुनर्भविष्यामि ममाहं पुनर्भविष्याम्येतस्यैतत्पुनर्भविष्यतीति स्वद्रव्य एव सद्भूतात्मविकल्पस्य प्रतिबुद्धलक्षणस्य भावात्।
હવે શિષ્ય પ્રશ્ન કરે છે કે એ અપ્રતિબદ્ધ કઈ રીતે ઓળખી શકાય એનું ચિત બતાવો; તેના ઉત્તરરૂપ ગાથા કહે છે:
હું આ અને આ હું, હું છું આનો અને છે મારું આ, જે અન્ય કો પરદ્રવ્ય મિશ્ર, સચિત્ત અગર અચિત્ત વા; ૨૦. હતું મારું આ પૂર્વે, હું પણ આનો હતો ગતકાળમાં, વળી આ થશે મારું અને આનો હું થઈશ ભવિષ્યમાં; ૨૧. અયથાર્થ આત્મવિકલ્પ આવો, જીવ સંમૂઢ આચરે;
ભૂતાર્થને જાણે લ જ્ઞાની એ વિકલ્પ નહીં કરે. ૨૨. ગાથાર્થ:- [અન્યત્ ૫રદ્રવ્ય] જે પુરુષ પોતાથી અન્ય જે પરદ્રવ્ય[સત્તાવિત્તમિશ્ર વા] સચિત્ત સ્ત્રીપુત્રાદિક, અચિત્ત ધનધાન્યાદિક અથવા મિશ્ર ગ્રામનગરાદિક-તેને એમ સમજે કે[ દંપતત]હું આ છું, [તત્વદમ] આ દ્રવ્ય મુજસ્વરૂપ છે, આમ તસ્ય ]િહું આનો છું, [ wતત મમ સ્તિ] આ મારું છે, [તત મન પૂર્વેમ શાસીત] આ મારું પૂર્વે હતું,[તક્ષ્ય કદમ પિ પૂર્વમ માસમ] આનો હું પણ પૂર્વે હતો, [તત્વ મમ પુન: ભવિષ્યતિ] આ મારું ભવિષ્યમાં થશે, [ કદમ પિતા ભવિષ્યામિ] હું પણ આનો ભવિષ્યમાં થઈશ, - [તત તુ સમૂતમ] આવો જૂઠો [ષત્મિવિનં] આત્મવિકલ્પ [ રોતિ કરે છે તે [ સમૂઢ:] મૂઢ છે, મોહી છે, અજ્ઞાની છે; [1] અને જે પુરુષ[મૂતાર્થ] પરમાર્થ વસ્તુસ્વરૂપને [ગીનન] જાણતો થકો [તમ] એવો જૂઠો વિકલ્પ [ ન રતિ]નથી કરતો તે [ અસમૂઢ:] મૂઢ નથી, જ્ઞાની છે.
ટીકા - (દૃષ્ટાંતથી સમજાવે છે ) જેમ કોઈ પુરુષ બંધન અને અગ્નિને મળેલાં દેખી એવો જૂઠો વિકલ્પ કરે કે “અગ્નિ છે તે ઇંધન છે, ઇંધન છે તે અગ્નિ છે; અગ્નિનું ઇંધન છે, ઈધનનો અગ્નિ છે; અગ્નિનું ઈંધન પહેલાં હતું, ઈધનનો અગ્નિ પહેલાં હતો; અગ્નિનું બંધન ભવિષ્યમાં થશે, ઇંધનનો અગ્નિ ભવિષ્યમાં થશે આવો ઈધનમાં જ અગ્નિનો વિકલ્પ કરે તે જૂઠો છે, તેનાથી અપ્રતિબદ્ધ કોઈ ઓળખાય છે, તેવી રીતે કોઈ આત્મા પારદ્રવ્યમાં જ અસત્યાર્થ આત્મવિકલ્પ (આત્માનો વિકલ્પ) કરે કે “હું આ પરદ્રવ્ય છું, આ પરદ્રવ્ય મુજસ્વરૂપ છે; મારું આ પ૨દ્રવ્ય છે, આ પદ્રવ્યનો હું છું; મારું આ પહેલાં હતું, હું આનો
