________________
હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ
મઠોની મુલાકાત લીધી. એ મઠામાં હજારો સાધુઓ બાદ સંપ્રદાય રહેતા હતા મથુરાની સમીપમાં તો તેણે એવા
વિશેક મઠ દીઠા જેમાં કુલે ૩૦૦૦ સાધુઓ રહેતા હતા. દેશના આ ભાગમાં બૌદ્ધ સંપ્રદાય તરફ લોકોની રૂચિ વધતી જતી હતી.
મથુરાની દક્ષિણે આવેલો પ્રદેશ એટલેકે માળવા જોઈ આ મુસાફરના મનમાં આશ્ચર્ય તથા આદરને મિશ્ર ભાવ પેદા થયો હતો.
તે પ્રદેશના કુદરત દત્ત લાભો તથા લોકોના માળવાની આબાદી સ્વભાવ તેમજ રાજ્યના વહીવટને સંયમી
વ્યવહાર જોઈ તેને બહુ આનંદ થયો હતો. એને એ પ્રદેશનાં હવાપાણી બહુ અનુકૂળ લાગ્યાં, કારણકે પિતાના મુલકમાં તેમજ યાત્રા દરમિયાન તેનાં પરિચિત થયેલાં હિમઠાર તથા બરફનાં તોફાનનાં દુઃખથી આ મુલક તદન મુક્ત હતા. એ મુલકની મોટી વસ્તી, સમજુ સરકારના અમલ નીચે સુખમાં રહેતી હતી અને સરકાર તરફથી નકામે ઘોચપણે કે કનડગત કરવામાં આવતાં નહોતાં. ચીની સંસ્થાઓ જોડે સરખામણી કરતાં પિતાના ઘરની નેધામણથી મુક્ત રહેવા માટે તેમજ કોઈ ન્યાયાધીશ કે ખાસ નિયમોને આધીન રહેવાની ફરજથી મુક્ત રહેવા માટે ફા–હીઅન હિંદીએને અભિનંદન આપે છે. તેમને પરવાનાના નિયમોને ત્રાસ નહોતો અથવાતો એ યાત્રી સાફસાફ કહે છે તેમ “જેમને જવું હોય તે જઈ શકે છે અને રહેવું હોય તે રહે છે. ચીનાઈતંત્રની સરખામણીમાં ફોજદારી કાયદાનો અમલ તેને પ્રમાણમાં ઓછો કડક જણાય. ઘણાખરા ગુનાઓનો તે માત્ર દંડ જ કરવામાં આવતા અને તેનું પ્રમાણ ગુનાની ગંભીરતા મુજબ ઓછું કે વધારે રહેતું. વધની શિક્ષાને તો કોઈ જાણતું જ નહોતું એમ દેખાય છે. ઉપરાચાપરી બળવો કરનાર ગુનેગારોનો જમણો હાથ કાપી નાખવામાં આવતા. આ શબ્દસમૂહથી દર્શાવાતા ગુનેગારોના વર્ગમાં લૂંટારા અને ધાડપાડુઓનો સમાવેશ
