________________
હિંદુસ્તાનના પ્રાચીન ઇતિહાસ
તે સમયની રાજ્યધાની કાંચીમાં તેણે બહુ સમય ગાળ્યા હતેા. એ સમયમાં તેણે ત્યાં ગાળેલા ચાતુર્માંસના પણ સમાવેશ થઇ જાય છે એ નિઃસંદેહ વાત છે. એ યાત્રીએ પેાતે એથી વધારે દક્ષિણમાં આવેલા પાંડય રાજ્યની જાતે મુલાકાત લીધી નહેાતી, પણ કાંચી મુકામે રહેતા પેાતાના ઔદ્ધ મિત્રાએ પૂરાં પાડેલાં વર્ણાની નોંધ લઇ સંતાષ માન્યા હતા. તે, તે દેશને મલફૂટ્ટા અથવા મલકાટા નામ આપે છે પણ તેના પાટનગરનું નામ તેમજ સ્થાનનિર્દેશ આપવાનું ચૂકી જાય છે. એમ માની શકાય કે તે મદુરા હશે. વળી તે ત્યાંના રાજ્યપ્રબંધની બાબતમાં પણ મૌન સેવે છે. સંભવ છે કે તે સમયને પાંડય રાજા કાંચીના બળવાન પલ્લવ રાજાને ખંડીએ હાય. ભલફૂટામાં તે બૌદ્ધ સંપ્રદાયને લગભગ લાપ થયેા હતેા અને પ્રાચીન મા ઘણે ભાગે ખંડીએરની હાલતમાં હતા. હિંદુ દેવતાનાં મંદિરા સેંકડાની સંખ્યામાં હતાં અને દિગંબર જતા પણ ટાળાબંધ હતા. તે મુલકના વસનારા, વિદ્યા માટે બહુ એછી કાળજી રાખવાની અને વેપારમાં ખાસ કરીને મેાતીના વેપારમાં રચ્યાપચ્યા રહેવાની શાખવાળા હતા.
૨૨૬
હ્યુએન્તાંગને અહેવાલ
આઠમા સૈકાની અધવચમાંથી માંડી દશમા સૈકાની શરૂઆત સુધી રાજ્ય કરતા પાંડય રાજાઓની યાદી એક શિલાલેખ પૂરી પાડે છે, પણ એ યાદીમાં નામેા સિવાય બીજું કાંઈ જ નથી. આઠમા સૈકામાં થઈ ગયેલા રિકેસરીએ પલ્લવાને પરાજય કર્યો એવું કહેવાય છે, અને શ્રી પુરંબીયના યુદ્ધમાં પલ્લવ અપરાજિતને હાથે પરાજય પામેલા વરગુણવર્માના રાજ્યારે હણની ચોક્કસ સાલ ઇ.સ. ૮૬૨-૬૩માં મૂકી શકાય એમ છે, એમ માનવા કારણ છે. આજ અરસામાં પલ્લવઅને પાંડય એવાં ઘંટીનાં બે પડ વચ્ચે દળાતું ચાલ રાજ્ય, નબળું અને કાંઈ અગત્ય વગરનું હતું, અને પલ્લવાનાં આક્રમણની સામે ઊભા રહેવાનું કામ મેાટે ભાગે પાંડય રાજાઓને શિર આવેલું
આમાથી દેશમા સુધીના સૈકા
