________________
પૂરવણી
૨૬૫ ગયો હોય. પુરાણમાં એ વાતની નોંધ તો છે જ કે પદ્માવતી નગરી કનિષ્કના સુબા મહાક્ષત્રપ વનસ્પારના તાબામાં પસાર થઈ ગઈ
ત્યારે અત્યાર સુધીના નાગવંશના ઈતિહાસને આપણે નીચે મુજબ ગોઠવી શકીએ — .
ઈ.સ. પૂર્વે ૩૧ની સાલની પહેલાં શેષથી વંગાર સુધીના નાગ રાજાઓ થયા. ભાગવતમાં આ રાજાઓનાં નામ આપેલાં નથી તે જોતાં એમ જણાય કે ભૂતનંદિના સમયથી એ વંશની ફરી સ્થાપના થઈ અને તે વંશે પદ્માવતીને પોતાનું પાટનગર બનાવ્યું. આ સ્થળે “સ્વર્ણબિંદુ એવા નામના પ્રખ્યાત શિવલિંગની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. હાલમાં પદમાવાયાં આગળ મી. ગડેએ એ સ્વર્ણબિંદુ શંકરના મંદિરનો એટલો તથા બીજાં કેટલાંક શિલ્પકામોની શોધ કરી છે. એની સ્થાપના પછી સાત સૈકા જેટલા સમયે કવિ ભવભૂતિના વખતમાં લોકોમાં એવી વાત ચાલતી હતી કે તે લિંગ સ્વયંભૂ છે.
આ તો પુરાણમાંથી મળતા ઈતિહાસની વાત થઈ. હવે સિકકાઓ આપણને આ નાગવંશની શી માહિતી આપે છે તે જોઈએ. કેટલાક જૂનાં સિક્કા મથુરાના કહેવાય છે. શ્રી જયસ્વાલ તે સિકકા નાગવંશના પહેલાના રાજાઓના છે એમ માને છે. બ્રિટિશ સંગ્રહસ્થાનમાં દાત, રામદાત અને શિશુચંદ્રદાતના સિકકાઓ છે. લિપિ જોતાં શેષદાતના સિકકા સોથી વધારે પ્રાચીન અને ઇસ્વીસનના પહેલા સૈકાના હોય એમ જણાય છે. એ સિકકાઓ પર જેનાં નામ છે તે ત્રણ રાજાઓ નાગવંશની યાદીમાં આપણે આગળ આપેલા શેષનાગ, રામચંદ્ર તથા શિશુનંદ હોય એમ જણાય છે. આ ઉપરાંત ઉત્તમદાત, પુરૂદાત, તેમજ કાળદાત, શિવદાત અને ભવદાતના પણ સિક્કાઓ છે. પુરાણોની વંશાવળીમાં આવતાં નાગવંશના રાજાઓનાં નામ, તથા સિક્કાઓ ઉપરથી મળી આવતાં નામો પરથી નાગવંશની વંશાવળી સાલવારી ક્રમમાં ગઠવીએ તો નીચે પ્રમાણે ગોઠવી શકાયઃ
