________________
હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ વાકાટકો બ્રાહ્મણ હતા એ તો નિઃસંદેહ વાત છે.વિંધ્યશક્તિને તે ખી રીતે ડિજ કહેવામાં આવ્યો છે. તેમનું “
વિષ્યવૃદ્ધ' ગાત્ર માત્ર બ્રાહ્મણોમાં જ હોય છે, અને આજે પણ એ ગોત્રના બ્રાહ્મણે મહારાષ્ટ્રમાં છે. વળી આ રાજાઓએ બૃહસ્પતિ સાવ યજ્ઞ કર્યા છે અને એ યજ્ઞો તો માત્ર બ્રાહ્મણો જ કરી શકે.
વિધ્યશક્તિને પુત્ર પ્રવરસેન હતું. સામાન્ય લોકોમાં તે તેના લોકપ્રિય નામ પ્રવીરથી જાણતો હતો. તેના સમય પહેલાં પાંચસો વર્ષ પર કેટલાક સૈકાથી બંધ પડી ગએલી અશ્વમેધની પ્રથા શુંગ મહારાજ પુષ્યમિત્રે તથા દક્ષિણાપથના સમ્રા શ્રી સાતકર્ણી પહેલાએ ચાલુ કરી હતી. તે બંને મહારાજાઓએ બબ્બે અશ્વમેધ કરી “દિરશ્વમેધયાજીનું પ્રાચીન સનાતન સમ્રાટોને અપાતું પદ પ્રાપ્ત કર્યું હતું. પ્રવરસેન તો તેમનાથી પણ આગળ વધ્યો હતો, તેણે તો ચાર અશ્વમેધ યજ્ઞો કર્યા હતા. ભારશિવ રાજાઓની રીતથી જુદા પડી તેણે “સમ્રાટું પદ પણ ધારણ કર્યું હતું. તે એ “સમ્રા” પદને પૂરે લાયક હતો, કારણકે આર્યાવર્ત ઉપરાંત દક્ષિણાપથના મોટા ભાગને, ખાસ કરીને તેના ઉત્તર ભાગને તેણે પિતાની સત્તા નીચે આણ્યો હતો. મૌર્ય સમ્રાટોના સમય પછી પહેલી જ વાર આવી મહાન કાર્યસિદ્ધિ કરવામાં આવી હતી. તેણે ચાર અશ્વમેધ કર્યા તે ઉપરથી એવું અનુમાન થઈ શકે છે કે તેનો અમલ લાંબો હતો. અને એ વાત ખરી છે. તેને પુત્ર ગૌતમીપુત્ર તેની પછી ગાદીએ આવી શક્યો નહિ. તેના પુત્ર ગૌતમીપુત્રના નામ ઉપરથી જ જણાય છે કે તે બ્રાહ્મણીનો પુત્ર હતો. આમ છતાં પણ બ્રાહ્મણરાજા પ્રવરસેનનો, તેની બ્રાહ્મણ પત્નીથી ઉત્પન્ન થએલો પુત્ર તમીપુત્ર, ક્ષત્રિય ભારશિવ રાજા ભવનાગની કુંવરી વેરે પરણ્યો હતો. આ લગ્નથી રૂદ્રસેન નામનો પુત્ર થયો હતે. એ રૂદ્રસેન પ્રવરસેનનો પત્ર અને ભારશિવ મહારાજ ભવનાગનો દોહિત્ર થાય. એ રૂદ્રસેનને પુત્ર પૃથિવીસન પહેલો હતો. તે ગાદીએ આવ્યો ત્યારે “વાકાટકી વંશનાં ૧૦૦વર્ષ પૂરાં થયાં હતાં.
પુરાણોમાં આપેલી હકીક્તને અનુસરતાં જણાય છે કે કાના
