________________
પૂરવણી પતન પછી મગધ આંધોના હાથમાં ગયું. અલ્લાહબાદ જિલ્લામાં ભીતાગામ આગળનાં ખોદકામમાં સાતવાહનોના સિક્કા જડી આવેલા છે તે ઉપરથી ઉપલી હકીકતનું સમર્થન થાય છે. પણ આ સાતવાહનો ભગધમાં પચાસ વર્ષથી વધારે સમય નહિ રહ્યા હોય. ઈ. સ. ૭પ૮ની સાલ ધારણ કરતા લિચ્છવીવંશના જયદેવ બીજાના નેપાલમાંથી મળી આવેલા એક શિલાલેખમાં જણાવેલું છે કે તેના પૂર્વજ જયદેવ પહેલાની પહેલાં ૨૩ પેઢીએ તેને પૂર્વજ સુપુષ્પલિચ્છવી પુષ્પપુરમાં જો હતો. જયદેવ પહેલાના સમય ઈ. સ. ૩૩૦ થી ૩૫૦નો હતો એવી ડૉ. ફલીટની ગણત્રી છે. એક પેઢીનાં ૧૫ વર્ષ લેખે ગણતાં ર૩ પેઢીનાં ૩૪૫ વર્ષ થાય, અને એ હિસાબે સુપુષ્પનો જન્મ ઈસ્વીસનના પહેલા સૈકામાં આવે. આનો અર્થ એ થાય કે એ સમયના અરસામાં સ્વતંત્ર રીતે અથવા સાતવાહન રાજાઓની આજ્ઞાનુસાર તેમણે પાટલીપુત્રનો કબજો લીધો હોવો જોઈએ. વળી એ અરસામાં ઉત્તર હિંદમાં કડફીસીસ તથા વેનકડફીસીસના ઊતરી આવવાથી થએલા ક્ષોભને કારણે સાતવાહન રાજાઓ ત્યાં ગુંચાયા હશે એટલે ઘણાં વર્ષથી જેની પર દાઢ હતી તે પાટલીપુત્રને કબજો મેળવવાની લિચ્છવીઓને બહુ સારી તક મળી હશે. પણ એ જ સિકાના અંતમાં કનિષ્કના સુબા વનસ્પારની મગધ પરની ચઢાઈને કારણે તેમને પાટલીપુત્ર છોડવાની ફરજ પડી હશે.
આ બનાવ પછી લગભગ એક સૈકા બાદ ભારશિએ ગંગાની ખીણના પ્રદેશને કુશાનની સત્તામાંથી છેડો, તે સમયે લિચ્છવીઓને પાટલીપુત્રનો કબજો લેવાને પોતાને હક્ક છે એમ લાગ્યું હશે; પરંતુ ભારશિવોએ પોતે જીતેલા મુલકની પુનર્વ્યવસ્થા કરી, તે સમયે મગધ અ-બ્રાહ્મણ લિચ્છવીઓના હાથમાં નહિ પણ એક વૈદિક ક્ષત્રિય કુલના હાથમાં હોવાનું જણાય છે. “કૌમુદી-મહોત્સવ' નામના તે સમયના પ્રસંગે વર્ણવતા એક નાટકમાં તે કુટુંબને “મગધ કુટુંબ કહેલું છે. અને સમુદ્રગુપ્ત તેને “કોટ-કુલ” કહેલું છે. આ ઉપરથી એમ જણાય છે કે એ કુલના સ્થાપનારનું નામ “કેટ’ હશે. એ કોટના વંશના સમુદ્રગુપ્તના
