________________
પૂરવણી
૨૬૩ . સ્થાન વિદિશામાં ટકી રહેલી શુંગાસત્તાનો છે. આંધ્ર અથવા સાત વાહન રાજા શુંગાસત્તાનો નાશ કરી દક્ષિણાપથના સમ્રાટો હોવા ઉપરાંત આર્યાવતના પણ સન્નાટો થયા તે સમયનો ઉલેખ ઉપલા કથનમાં છે. તે સમય આશરે ઈ.સ. પૂર્વે ૩૧ને હશે. એ અરસામાં શુંગાસત્તાનો નાશ થયો. પુરાણોમાં લખેલા શુંગવંશના અંત પહેલાં તથા તેના અંત પછી થએલા વિદિશાના નાગરાજાઓ આ દૃષ્ટિએ જોતાં ઇ. સ. પૂર્વે આશરે ૩૧ની પહેલાં તથા તેની પછી થએલા હોવા જોઈએ.
પુરાણોની નેંધને અનુસરતાં ઈ. સ. પૂર્વે ૩૧ પહેલાના નાગવંશના રાજાઓ નીચે મુજબના છે?—
(૧) શેષ-નાગેને રાજા, તેના દુશ્મનના પાટનગરને વિજેતા. બ્રહ્માંડપુરાણ મુજબ તે પાટનગર “સુરપુર’ હતું. આ સુરપુર કદાચ ઈંદ્રપુર હોય અને બુલંદ શહેર જિલ્લાનું ઈદોર ખેટ એ ઈદ્રપુરનું સ્થાન બતાવતું હોય એવો સંભવ છે. ત્યાં મથુરાના કહેવાતા સિકકાઓ મોટી સંખ્યામાં મળેલા છે.
(૨) ભેગી--શેષને પુત્ર. (૩) રામચંદ્ર–ચંદ્રાંશુ—શેષનો પત્ર.
(૪) નખાન અથવા નખયાન એટલે કે નહપાણ. વિષ્ણુપુરાણની યાદીમાં આ નામ મૂકી દેવામાં આવ્યું છે. એનો અર્થ એવો થાય કે નાગવંશની યાદીમાં એ નામ વાંચવાનું નથી.
(૫) ધન અથવા ધર્મવર્ધન.
(૬) વંગાર—એના નામનો નિર્દેશ કર્યા વગર જ વાયુ અને બ્રહ્માંડપુરાણ તેને શેષથી ચોથી પેઢીએ આવેલો વર્ણવે છે. ધર્મ ઘણું કરીને તેની ત્રીજી પેઢીએ થયો હશે. .
આટલાં નામની સૂચિ આપ્યા પછી, ત્યાર પછીના રાજાથી પુરાણો સ્પષ્ટ ભેદરેખા દોરે છે. ભાગવતમાં તે પહેલાના રાજાઓનાં નામ આપેલાં જ નથી જ્યારે વાયુ અને બ્રહ્માંડપુરાણમાં એવું કહેવું છે કે ત્યાર પછીના રાજા શુંગવંશના અંત પછી થયા છે.
