________________
પૂરવણી
૨૬૧
રજૂ કરી શક્યા છે. ‘હિંદુત્વના પુનરૂથ્થાનની બંધ સહસા સમુદ્રગુપ્ત અને ત્યાર પછીના ગુપ્ત સમ્રાટના અમલના ગાળામાં અણુચીંતવી ઊભી નહેાતી થઈ ગઈ, પણ તે સમયની પહેલાં લગભગ બેથી અઢી સૈકાના ગાળામાં આક્રમણકારી પરદેશીઓના, ખાસ કરીને ‘કુશાના’ના પ્રાબલ્યમાં દબાઇ ગએલા હિંદુત્વનું પુનરૂથ્થાન, વિંધ્યશક્તિ તથા તેના વંશો અને ભાશિવ નાગ મહારાન્તેના સમયમાં શરૂ થઈ ચૂક્યું હતું એટલું જ નહિ, પણ સારી સફળતાથી આગળ ધપી ચૂકયું હતું, એ હકીકત તે શ્રી આપણી આગળ રજૂ કરે છે. તેમણે કરેલી શેાધે અત્રે સારરૂપે આપવામાં આવશે.
ભારિશા તે કાણું ?
ડા. લીટના ‘ગુપ્ત ઇન્ક્રિીશન્સ' નામના પુસ્તકના પૃ. ૨૭૫-૨૩૬ પર નીચેના તામ્રપટના લેખની નોંધ છેઃ
अंशभारसंन्नि वेषित शिवलिडगोद्वहन शिव सुपरितुष्ठ राजवंशानां पराक्रमाधिगत भागीरथ्यमलजल मूर्धाभिषिक्तानां दशाश्वमेधावभृथस्नानानां भारशिवानाम् .
અર્થઃ—શિવના અંશ રૂપ શિવલિંગને ભાર ખભા પર વહેવાને કારણે સારી રીતે પરિતુ′ થએલા શિવપ્રસાદને પરિણામે ઉત્પન્ન થયેલા રાજવંશના અને પેાતાના પરાક્રમથી મેળવેલા અમલ ભાગીરથી જલથી જેને મૂર્ધાભિષેક થયા છે અને દસ અશ્વમેધનું અવથ સ્નાન જેમણે કરેલું છે એવા ભારિશવાનું ......
ત્રણ લીટી જેટલી ઘેાડી જગ્યામાં આ તાપમાં ટૂંકામાં છતાં અર્થસૂચક રીતે કેવા સુંદર અને સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ આપવામાં આવેલા છે!
કુશાનવંશને છેલ્લા રાજા વાસુદેવ હતા. કુશાન સંવત્તા ૯૮મા વર્ષ સુધી તે રાજ્ય કરતા હતા એમ એપિગ્રાફિયા ઇન્ડિકાના દસમા પુસ્તકની પૂરવણીમાં લ્યુડર્સે આપેલી યાદીમાંના મથુરાના ૭૬સંખ્યાંકવાળા લેખથી સમજાય છે. આ વાસુદેવના અમલનાં છેલ્લાં વર્ષોમાં એટલે આશરે ઈ. સ. ૧૬૫માં અથવા ઇ. સ. ૧૭૬માં તેના મણ પછી
