________________
२४४
હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ કૌટુંબિક વિગ્રહ જાન્યો. વિક્રમાદિત્ય ચાલુકયે દક્ષિણની ગાદી પર પિતાને
આ અધિકાર દદ કરીને જમાવ્યો અને પોતાના - વિલવ; સાળા અધિરાજેન્દ્રની વારેધા અને તેને ચેલ અધિરાજેન્દ્ર મુલકનો રાજા સ્થાપવામાં સફળ થે. (૧૯૭૨)
પણ તે નો રાજા પ્રજાને અકારો થઈ પડ્યો અને બે વર્ષ બાદ તેનું ખૂન થયું (
૧૪). તેની સાથે મહાન મધ્યયુગીન ચેલેની સીધી પરંપરાનો અંત આવ્યો.
રાજ્યની લગામ હાથમાં લઈ શકે એવો કોઈ પુરુષવારસ અધિરાજેન્દ્ર પિતાની પાછળ મૂક્યો હોય એમ જણાતું નથી. પરિણામે
" તેની પછી તેને રાજેન્દ્ર નામનો એક સગે ગાદીએ ચાલુક્ય-ચેલવંશ આવ્યો. પાછળથી તે કલોરંગ પહેલાના નામથી
ઓળખાતે થયો હતો. રાજેન્દ્રની માં પ્રખ્યાત ગંગાઈડાની પુત્રી હતી અને તે પોતે ૧૦૬રમાં મરણ પામેલા ગિના પૂર્વ ચાલુક્ય રાજાનો પુત્ર હતો. પણ રાજેન્ડે ચોલેના દરબારમાં રહેવું પસંદ કર્યું હતું અને પોતાના કાકાને કેટલાંક વર્ષ ગિમાં રાજ્ય કરવા દીધું હતું. ૧૦૭૦માં વેંગિના રાજા તરીકે રાજેન્દ્રને અભિષેક કરવામાં આવ્યો અને ચાર વર્ષ બાદ અધિરાજેન્દ્રનું ખૂન થયું ત્યારે તેણે આખા ચલ મુલકને વહીવટ પોતાના હાથમાં લીધો. આ પ્રમાણે તેણે નવા ચાલુક્ય-ચોલ વંશની સ્થાપના કરી અને કુલોતગ ચોલનું પદ ધારણ કર્યું. પોતે પ્રાપ્ત કરેલા આ સ્થાન માટે તે એગ્ય હતો અને ૪૯ વર્ષ સુધી તેણે બહુ સફળતાથી પિતાના વિશાળ રાજ્યને વહીવટ કર્યો. પૂર્વ ગંગા રાજા અનંતવર્મા ચોલને હરાવી તેણે કલિંગ દેશ ફરીથી જીતી લીધું. ઈંગ્લંડમાં કયામતનું પુસ્તક રચાયું તે જ અરસામાં ઈ. સ. ૧૦૮૬માં બહુ મોટા પાયા પર તેણે મહેસૂલની ફેરતપાસણની યોજના અમલમાં મૂકી તે કારણે તેને રાજ્યવહીવટ બહુ પંકાઈ ગયા છે.
દક્ષિણ હિંદના વૈષ્ણવોના સૌથી વધારે માનનીય ગુરુ, પ્રખ્યાત તત્ત્વજ્ઞ રામાનુજે કાંચીમાં વિદ્યાભ્યાસ કર્યો હતો અને અધિરાજેન્દ્રના
