________________
દક્ષિણનાં રાજ્ય
રહ હતું. ઈ.સ. ૭૪૦માં વિક્રમાદિત્ય ચાલુ કરેલા નંદીવમીના પરાજયથી પલ્લવ સત્તા બહુ નબળી પડી ગઈ અને નવમા સૈકાના અંતમાં આદિત્ય ચાલે મેળવેલી જીતથી વળી તે વધારે દોદળી થઈ ગઈ. દશમા સૈકાની શરૂઆતથી પાંય રાજાઓને ચેલોની નિત્ય વૃદ્ધિ પામતી સત્તા સ્વીકારવાની ફરજ પડી. સ્વતંત્ર કે ખંડીઆ રાજા તરીકે પાંડય વંશ એ બધા યુગોમાં ચાલુ રહ્યો અને પડોશી રાજાઓ જોડેના તેમના ઝઘડાની નોંધ વખતોવખત શિલાલેખોમાં જોવામાં આવે છે, પણ એ નેધામાં ઉલ્લેખાએલા બનાવો કાંઈ યાદ રાખવા જેવા નથી.
ઇ.સ.૯૯૪ની સાલના અરસામાં એલરાજા મહાન રાજરાજે બીજો દક્ષિણનાં રાજ્યોની સાથેસાથે પાંચ રાજ્યને પણ ખંડિયા રાજ્યની સ્થિતિ
" માં આણી મૂકયું એ વાતમાં કાંઈ જ સંદેહ નથી. ચેલની સરસાઈ ત્યારપછી લગભગ બે સૈકા સુધી તે વધારે ઓછા
કે પ્રમાણમાં ચલ રાજ્યના તાબામાં જ રહ્યું, જોકે તેની અંતર્થ્યવસ્થા સ્થાનિક રાજાઓને જ હાથ રહી અને તે બંને રાજ્યોનો પરસ્પરનો સંબંધ વખતોવખત બદલાતો રહ્યો. તેરમા સૈકાના પહેલા અર્ધ ભાગમાં પાંડ્ય સત્તા કાંઈક અંશે ફરી પગભર થવા પામી હતી.
ઈ.સ. ૬૪૦માં ચીની યાત્રી હ્યુઆસાગે દક્ષિણહિંદની મુલાકાત લીધી ત્યારે પલ્લવ રાજ્ય (દ્રવિડ) અને પાંડય રાજ્ય (મલોદ) એ બંનેમાં દિગંબર
જેને તેમજ જૈનમંદિરે પુષ્કળ હતાં. તેના અહેજેને પર થએલો વાલ પરથી જેનો પર કાંઈપણ જુલમ થયાની જુલમ સૂચના મળતી નથી. આ ઉપરથી આપણે એ
નિર્ણય કરવો પડે છે કે આ સમયના અરસામાં જૈન પર જે જુલમ થયો તે આ યાત્રીની મુલાકાત પછી થયેલ હોવો જોઈએ. એ તે સિદ્ધ વાત છે કે કૂણ, સુંદર અથવા નેદુમારન પાંડય નામને રાજા જૈન ધર્મને માનતા માટે થયે હતો, પણ ચલ કુંવરી સાથે તેનું લગ્ન થયા બાદ, લગભગ સાતમા સૈકાની અધવચમાં તે તેની પત્ની તથા પ્રખ્યાત સંત તીરજ્ઞાનસંબંદરની અસરથી તેણે
