________________
દક્ષિ ણ નાં રા જ્ય
૨૨૯
કાંચી પાસે અર્પક્કમ નામના સ્થાને એક લાંબા શિલાલેખમાં જળવાએલા અહેવાલ જે વધારે વિશ્વસનીય છે તે સાબીત કરે છે કે ચડી આવેલા લશ્કરે પહેલાંપહેલાં તો ખૂબ સફળતા મેળવી, પણ દક્ષિણના રાજાએ એકસંપી કરી એકત્ર થઇ સામા થયા એટલે આખરે તેમને પાછા ફરવાની ફરજ પડી. મદુરાની પાંડય ગાદીના વારસની તકરાર પડી હતી અને વારેઘડીએ મળી આવતા વીર અને સુંદર નામધારી હદારા વચ્ચેની હાસાતેાસીને કારણે સીલેાનને વચ્ચે પડવાના પ્રસંગ આવ્યા હતા. એકનાં એક નામ આમ વારેઘડીએ આવ્યા જ કરે એ હકીકત પાંડય ઇતિહાસના આધારરૂપ વંશાવળીનું ખેાખું ઊભું કરવામાં નડતી મુશ્કેલીઓમાંની એક છે.
પાછલા પાંડા
ઈ.સ. ૧૧૦૦ થી ૧૫૬૭ સુધીના લાંબા ગાળા દરમિયાન વધારે આછા વિસ્તારવાળા મુલક પર રાજ્ય કરતા સત્તર પાંડય રાજાઓની સાલવારી તૈયાર કરી કાઢવામાં પ્રેા. કીલહાર્ને સફળતા મેળવી છે. પણ એ નામેાની યાદી અપૂર્ણ મનાય છે અને તેમાંના ઘણાખરા રાજા બહુ ઓછી અગત્ય ધરાવતા સ્થાનિક રાજા હતા.એ બધા મધ્યયુગીન પાંડય રાજાઓમાં સૌથી વધારે સત્તાવાન જટાવમાં સુંદર પહેલે હતા. તેણે ઇ. સ. ૧૨૫૧થી ઓછામાં ઓછું ૧૨૭૧ સુધી રાજ્ય કર્યું હતું અને તેલેારથી કુમારી ભૂશિર સુધીના આખા પૂર્વકિનારા પર પોતાની સત્તા જમાવી હતી. એના સિક્કામાંના કેટલાક આજ એળખી શકાય છે. ઈ.સ. ૧૯૧૦માં તેમજ ત્યારપછીનાં વર્ષોમાં મલેક કાફૂર અને ખીજા મુસલમાન સરદારાએ આ પ્રદેશ કાંઇક અંશે જીતી લીધા
આફ હિંદુ આઇકોનોગ્રાફી, ૧૯૧૪. પરિચય પૃ. ૫૫),
તિરૂવાલાઆદાલ ૬૨ને ૬૩માં એ જુલમનું વર્ણન કરેલું છે (વીલસન મેકેંન્દ્રીયન બીજી આવૃત્તિ કલકત્તા ૧૮૨૮ પૃ. ૪૧) એ જ વાત રોડ્રિગ્યુઝ ફરી કહે છે (ધી હિંદુ પેન્થીઅન, મદ્રાસ, ૧૮૪૧-૪૫) અને શૂળી દીધેલાનાં કમકમાં ઉપાવે એવાં ચિત્ર તેમાં આપેલાં છે.
