________________
પ્રકરણ ૧૨ મું ગુપ્તસામ્રાજ્ય (ચાલુ) અને સફેદ હુતા
ઇ.સ. ૪૫૫ થી ૬૦૬
ઇ.સ. પૂર્વેની એ સદી તથા ત્યાર પછીની એ સદીના સમયમાં કાશ્મીર, અફધાનિસ્તાન તથા સુયાત સાથેના આખા ઉત્તર હિંદમાં બૌદ્ધ સંપ્રદાયના બહુ બહેાળા પ્રસાર હતા એનેા સાદા અને સીધે પૂરાવા તે સમયમાં બંધાયેલા સંખ્યાબંધ બૌદ્ઘ મકાનાના અવશેષા તથા જથ્થાબંધ લેખા છે, જેમાંના ઘણાખરા બૌદ્ધ કે જૈન સંપ્રદાયના છે. બૌદ્ધ સંપ્રદાયને બહુ મળતા જૈન સંપ્રદાય એના જેટલી વિશાળ લેાકપ્રિયતા પામેલા જણાતા નથી, જોકે કેટલાંક સ્થાનેામાં અતિશય ભક્તિથી તે પાળવામાં આવતા હતા. એ સ્થાનેામાંનું એક મથુરા હતું.
બ્રાહ્મણેાની દેરવણી નીચે ચલાવવામાં આવતી સનાતન હિંદુ પૂજા પતિ, જેમાં જૈનેા તથા બૌદ્દોને અતિશય નાપસંદ એવા યજ્ઞયાગાદિકના સમાવેશ થતા હતા, તેને એ સમય દરમિયાન કદી પણ પૂરેપૂરા લાપ નહાતા થયે। એટલું જ નહિ પણ તે એ બધા સમય દરમિયાન પ્રજા તેમજ રાજાના આદરનું પાત્ર બની રહી હતી. કુશાન વિજેતા કડપીસિસ ખીન્ને તેના બંદીવાન હિંદથી જીતાયે હતા અને પેાતાની નવી પ્રજામાં પ્રચલિત શિવપૂજા તે એટલા તા ઉત્સાહથી કરવા મંડચો કે તે હમેશાં પેાતાના સિક્કા ઉપર હિંદુ દેવની છખી છાપતા અને પોતાની જાતને તેના ભક્ત કહાવતા. જે ગાળામાં બૌદ્ઘ સંપ્રદાય કાઇ પણ જાતના પ્રશ્ન વિના સૌથી વધારે લેાકપ્રિય અને સર્વત્ર સામાન્ય રીતે સ્વીકારાયેલે પંથ હતા. તે સમયમાં પણ જૂના હિંદુ દેવતાઓની પૂજા ચાલુ હતી
ઈ.સ. પૂર્વે ૬૦૦ થી ઈ.સ. ૨૦૦ સુધીમાં આદ સંપ્રદાયના મહાળા પ્રચાર
હિંદુધર્મના લાપ નહાતા થયા
