________________
૧૧૦
હિંદુસ્તાનનો પ્રાચીન ઈતિહાસ જ્યના અંગનો ભાગ છે. પાટલીપુત્રથી નેપાલની ખીણના પ્રદેશનું અંતર બહુ મોટું નહિ હોવાથી, સંભવ છે કે એ મુલક રાજ્યધાનીના પ્રાંતનો ભાગ હશે અને તેનો રાજવહીવટ સીધે મૌર્ય રાજ્યધાનીથી જ કરવામાં આવતો હશે.
અશોક તથા સમુદ્રગુપ્તના સમયની વચ્ચે શું શું થયું તે ચોક્કસપણે કહેવું અશક્ય છે. પુષ્કળ પ્રમાણમાં મળી આવતી સ્થાનિક
ઐતિહાસિક નોંધે ઝીણું ચર્ચાનો માર ઝીલી સ્થાનિક ઇતિહાસ શકે એમ નથી તેમજ તે ભાગ્યે જ કોઈ કિંમતી
| માહિતી આપી શકે એમ છે. છઠ્ઠા સૈકામાં તેમજ સાતમા સૈકાના પ્રારંભના ભાગમાં ત્યાંનું રાજ્ય કરતું રાજકુલ એક લિવી કુટુંબ હતું, પણ વૈશાલિના લિચ્છવીઓ જોડેનો તેને સંધ
ક્યા પ્રકારનો હતો તે નક્કી કરી શકાય એમ નથી. હ્યુએન્સાંગે નેપાલના લિચ્છવીઓને પ્રખ્યાત પંડિતો તથા શ્રદ્ધાળુ બૌદ્ધ તરીકે વર્ણવેલા છે અને તેમને ક્ષત્રિય વર્ણના ગણાવેલા છે.
સાતમા સૈકામાં ઉત્તરે તે વખતની એશિયાની એક મોટી સત્તારૂપ તિબેટ અને દક્ષિણે કનોજના હર્ષના સામ્રાજ્ય વચ્ચે નેપાલ એક
આડ રાજ્યરૂપ થઈ ગયું હતું. પોતાની પુત્રીનું સાતમે સકે અને લગ્ન તે સમયના તિબેટના રાજા સ્ોંસાન ત્યાર પછી ગેપ જોડે થવાને કારણે તિબેટના ગાઢ પરિ
ચયમાં આવેલ ઠાકુરી કુળનો સ્થાપક રાજા અંશુવર્મા ઈ.સ. ૬૪રમાં મરી ગયો. એ સાન સંપ એવો તો બળવાન હતું કે ઇ.સ. ૬૪૧માં ચીનના સમ્રાને તેની પુત્રી પિતાની બીજી પત્ની તરીકે આપવાની ફરજ તે પાડી શક્યો હતે. હર્ષના મરણ પછી તિબેટ અને નેપાલનાં લશ્કર ચીની રાજદૂત વાંગ હ્યુએન્ટસીની કુમકે ભેગાં થઈ ગયાં હતાં અને હર્ષની ગાદી બથાવી પાડનારની સામે લડ્યાં હતાં. વળી એ પણ નકકી છે કે આઠમા સૈકાની શરૂઆતમાં નેપાલ હજુ તિબેટનું આશ્રિત હતું અને ઈ.સ. ૭૦૩ સુધી તે એ
