________________
ઉત્તર હિંદનાં મધ્યયુગીન ક્યો
૧૪૮ રાજ ખરેખર થઈ ગયો હશે એ વાતની શંકા કરવા માટે કોઈ કારણ નથી. તેને આશરે ઈ.સ. ૭૦૦ માં અથવા કદાચ તેથી કાંઈક વહેલો અથવા સંભવ છે કે તેથી કાંઈક મોડો મૂકી શકાય.
આઠમા સૈકાના આરંભમાં (આશરે ઇ.સ. ૭૩૦-૪૦) અવ્યવસ્થા અને અંધાધૂંધીના ભાગ થઈ પડેલા બંગાળામાં ગેપાળ નામના
એક સરદારને બંગાળાના રાજા તરીકે પસંદ આશરે ઇ.સ.૭૩૦-૪૦ કરવામાં આવ્યા. એ રાજાએ પીસતાળીશ વર્ષ પાલ” વંશને ઉદય રાજ્ય કર્યું કહેવાય છે અને પોતાની જિંદગીના
અંત ભાગના અરસામાં તેણે તેની સત્તા પશ્ચિમમાં મગધ અથવા દક્ષિણ બિહાર પર વિસ્તારી. રજપૂતાનાના ગુર્જર રાજા વત્સને હાથે તેણે હાર ખાધી. તે ધર્મનિષ્ઠ બૌદ્ધ હતો અને હાલમાં બિહારમાં આવેલા ઓટેટપુરી અથવા પ્રાચીન ઉદ્દેપુરમાં તેણે એક મોટે મઠ સ્થાપ્યો હતો. એ નગરી પાછલા પાલ રાજાઓના સમયમાં ઘણીવાર તેમનું પાટનગર થઈ પડેલી છે. એ કુળના સ્થાપકના અને તેના વંશજોના અંગત નામમાં “પાલ પદ આવતું હોવાથી એ વંશ સામાન્ય રીતે અને સગવડને ખાતર બંગાળાના પાલ રાજાઓ
એ નામથી નિર્દેશાય છે. - બીજા રાજા ધર્મપાલે ૬૪ વર્ષ રાજ્ય કર્યાનું કહેવાય છે, પણ એણે ઓછામાં ઓછું બત્રીશ વર્ષ રાજ્ય કર્યાનું જણાય છે. તિબેટન
ઇતિહાસકાર તારાનાથ સ્પષ્ટ નિવેદન કરે છે કે ધર્મપાલ ઇ.સ. ૮૦૦ તેનું રાજ્ય પૂર્વમાં બંગાળના ઉપસાગરથી
માંડી ઉત્તર અને પશ્ચિમમાં દિલ્હી તથા જલંધર સુધી અને દક્ષિણમાં વિંધ્યાની હારમાળાની ખેણે સુધી વિસ્તરતું
પુરવાર કરી શકાય એમ છે વધારે નહિ તો પાંચમા સૈકાથી તો ખરીજ. (એપ્રી. ઈન્ડ. XIII (૧૯૧૬) પૃ. ૨૮૮) ગૌડના ખંડિયેરેને ઉત્તર છેડે અને લખનાવટીના કેટની બહાર આદિસુરના મહેલનું સ્થાન બતાવવામાં આવે છે.
