________________
૧૫૬
હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ પ્રચારક તરીકે જેના નામનો નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે તે અતીશ એ બધામાં સૌથી વધારે વિખ્યાત હતો.
દક્ષિણમાંથી આવેલા સામંતદેવ નામના એક સરદારે સેન વંશની સ્થાપના કરી. અગીઆરમાસિકાની અધવચમાં તે કે તેના પુત્ર હેમંતસેને
કાશીપુરી રાજ્યની સ્થાપના કરી. મયુરભંજ સેનેની શરૂઆત રાજ્યમાં કશિઆરી છે તે જ અસલી સમયનું
કાશીપુરી એવો નિર્ણય કરવામાં આવ્યો છે.આ સરદારોમાંના એક પણ મેટા વિસ્તાર પર સત્તા ભોગવી જણાતી નથી.
પણ એ તો ચોક્કસ છે કે સામંતસેનને પૌત્રવિજયસેન અગીઆરમાં સૈકાના અંતભાગમાં કે બારમા સૈકાની શરૂઆતમાં એક સ્વતંત્ર રાજ્ય
કર્તાના પદે પહોંચ્યો અને પાલોના હાથમાંથી વિજયસેન આશરે બંગાળાનો મોટો ભાગ પડાવી લીધે, અને તેમાં ઈ.સ. ૧૦૭૦-૧૧૦૮ કરી સેનવંશની દઢ સ્થાપના કરી. બીજા
રાજાઓ જોડે પણ તેણે સફળ વિગ્રહો માંડ્યા અને આશરે ચાલીશ વર્ષ કે તેથી કઈક વધારે કે ઓછા સમયનું લાંબુ રાજ્ય ભગવ્યું. તેર વર્ષના અસાધારણ લાંબા સમય સુધી કલિંગમાં રાજ્ય કરનાર ચોરગંગ રાજા જોડે તેણે મિત્રી સંબંધ ટકાવી રાખે. આશરે ઈ.સ.૧૦૮માં આસિ-કેવને બળવો થયો ત્યારે પિતાની છતેની મર્યાદા રેખા તેણે ઓરિસ્સાના છેક ઉત્તરમાં આવેલા ભાગોમાં વિસ્તારી.
વિજયસેને મેળવેલું રાજ્ય (આશરે ઈસ ૧૧૦૮) તેના પુત્ર વધાલસેનને મળ્યું. તે બંગાળાની લોકકથામાં બલ્લાલસેન તરીકે વિખ્યાત
છે. એમ કહેવાય છે કે તેણે જ્ઞાતિ વ્યવસ્થાની બહલાલસેન અથવા પુનર્ઘટના કરી અને બ્રાહ્મણ, વૈદ્યો, તથા કાયવલલાલસેન ઇ. સ. સ્થમાં ‘કુલીનતત્વની પ્રથા દાખલ કરી. કેટલાક ૧૧૦૮૧૯ અહેવાલ કહે છે કે તેણે ગેડ અથવા લખનૌકી
વસાવ્યું. પણ તે શહેરમાંથી ઘણું વહેલું હયાતીમાં હતું એમ માનવા કારણ છે. ઢાકા જિલ્લામાં વિક્રમપુરની પાસે રામ
