________________
ઉત્તર હિંદનાં મધ્ય યુગીન રાજ્યો
૧૭ ૧૨ વર્ષ રાજ્ય કર્યું હતું. હીજરી સન ૬૦રથી બાર વર્ષ પાછળ ગણતા હીજરી સન ૧૯૦ આવે. પણ બાબુ મનમેહન ચક્રવર્તી સૂચવે છે તેમ, મહમદને અમલ નદી પરના હુમલા પહેલાંથી ગણો હોય એ શક્ય છે. ફરી વિચાર કરતાં, લક્ષ્મણેયના એંશી વર્ષના અમલની તથા નદી પરના હુમલાની સાલ હીજરી સન ૧૯૦ હતી એ બન્ને બાબતોનો અસ્વીકાર કરવામાં હું બ્લેકમેન સાથે સંમત થાઉં છું.
ઘણું વર્ષ પહેલાં પ્રો. કલહોને કરેલી સુચના હું સ્વીકારું છું. (ઈડી એન્ટ્રી પુસ્તક XIX ૧૮૯૦ પૃ-૭) તે એવી છે કે એંશી
વર્ષના અમલની માન્યતા એક ગેરસમજૂતને નદીઆ પરને લીધે ઊભી થવા પામી છે. નદીઓ પરનો હુમલો હુમલો લક્ષ્મણ- ખરી રીતે જોતાં લક્ષ્મણસેન સંવતના એંશીમા સેનસંવતના ૮૦મા વરમાં થયો હતો. એ સંવત મુજબ આપેલાં વર્ષમાં થયો હતો વર્ષ પૂરાં થયેલાં વર્ષો હતાં પણ કોઈ કોઈ વાર
ચાલુ વર્ષે પણ આપવામાં આવતાં હતાં. વર્ષ પુરું થયેલું છે એમ માનતાં શીખું વર્ષ ઈ.સ. ૧૧૧૯-ર૦+૮૦=ઈ.સ. ૧૧૯૯–૧૨૦૦ થાય. પણ ચાલુ વર્ષ આપેલું છે એમ લઈએ તો એ સાલ ૧૧૯૮–૯ (નવેંબરથી ઓકટોબર) થાય. ઘણું કરીને એ બનાવ ઈ.સ. ૧૧૯૯-૧૨૦ ૦ના શિયાળામાં એટલે કે ઈ.સ. ૧૧૯૯ની આખરમાં અને હીજરી સન ૧૯૬ના આરંભમાં બન્યો હતો. આપણે ખાત્રીથી માની લઈ શકીએ કે તે બનાવ હીજરી સન ૧૯પકે પ૯૬માં બન્યો હતો, હું પહેલાં માનતો હતો તેમ હીજરી સન ૫૯૦માં નહિ.
નદીઆની જીત લક્ષ્મણસેન સંવતના એંશીમા વર્ષમાં થઇ હશે એવા છે. કીલોનના મતને તે જ સંવતના ૮૩માં (ઈ.સ. ૧૨૦૨) વર્ષના
જાની બીગાના શિલાલેખથી ટેકે મળે છે. એ નોંધાએલી સેનસલ-તો ઠીકઠીક સ્પષ્ટ છે કે જે રાજાનું નામ એ વારી અને સમ- ધારણ કરે છે તેના રાજ્યથી એ સંવત શરૂ થયો. કલીનત્વ આ પુસ્તકમાં બતાવ્યા પ્રમાણે એ બહુ આદર
