________________
૧૭૬
હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ ખરી સાલ આશરે પડ્યું ત્યારબાદ ઉપર આપેલી મહમદની હીલ હીજરી સન પલ્પ ચાલને થતાં કેટલાંક વર્ષ લાગ્યાં હશે. બીજી હેવી જોઈએ બાજુ મિરાજ-ઈ-સિરાજ આપણને કહે છે
(રેવટ પૃ. ૫૬ ૦) કે કેટલાંક વર્ષ પસાર થયા બાદ મહમદે તિબેટ પરની ચઢાઈની વ્યવસ્થા કરી. એ ખુવારીભરી હીલચાલ હીજરી સન ૬૦૧માં (ઑગસ્ટ ૧૨૦૪થી ઓગસ્ટ ૧૨૦૫) થઈ. આ જોતાં નદીઆનું મહમદને હાથ પડવું હીજરી સન ૫૮૯થી કેટલાંક વર્ષ બાદ અને હીજરી સન ૬ ૦૧ પહેલાં એટલેકે હીજરી સન ૧૯૫માં કે તેના અરસામાં (નવેંબર ૧૧૯૮થી ઓકટોબર ૧૧૯૯) મુકાવું જોઈએ.
પણ મિરાજ-ઈ-સિરાજે કહેલી કહાણ જરા વધારે ચોકસાઈથી. એ સાલ નક્કી કરવા આપણને શક્તિમાન કરે છે. તેને એવી માહિતી
" મળી હતી કે તેના જન્મથી માંડીને ગણતાં રાય રાય લક્ષમણેયને લક્ષ્મણેય આજે એંશી વર્ષથી રાજ્યગાદી પર
એંશી વર્ષને છે. દેખીતી રીતે દંતકથા જેવા એક ટુચકાના કહેવાતે અમલ ટેકાવાળું એ કથન પોતે જ માટે અંશે માની ન
શકાય એવું છે. હિંદમાં જે લાંબામાં લાંબા રાજ્યની નોંધ થયેલી છે તે ઓરિસ્સાના રાજા ચરગંગના અમલની છે. તે બરાબર ૭૧ વર્ષને હતે (ઈ.સ.૧૦૭૬–૧૧૪૭); અને હું જાણું છું ત્યાં સુધી કઈ પણ દેશના ઇતિહાસમાં એંશી વર્ષનું રાજ્ય હોવાનું જાણમાં નથી. મેજર કાંકલિન માટે મુનશી શ્યામપ્રસાદે લખેલા ગૌડના અહેવાલમાં લક્ષ્મણસેને ઈસ. ૫૧થી ૫૯૦ એમ એંશી ચાંદ્રવર્ષ રાજય કર્યું, એ કથન ટાંકી તેને આધારે રેવટ પોતાના એંશી વર્ષના અમલને માનવાની બાબતનું સમર્થન કરે છે. પણ મુનશીએ કહેલા કથન માટે તેની પાસે શું પ્રમાણ હતું તે કાંઈ દેખાતું નથી. એ જ બાજુની બીજી દલીલ એવી છે કે મહમદ હીજરી સન ૬૦રમાં મરી ગયો અને કેટલાક ઇતિહાસકારોના લખ્યા મુજબ લખનાઉટી કે ગૌડમાં તેણે
