________________
૨૦૮
હિંદુસ્તાનનો પ્રાચીન ઇતિહાસ આ પ્રદેશના રાજ્યવહીવટ હવે વર્ણવવામાં આવનાર ત્રણ મુખ્ય રાજ્યો ઉપરાંત બીજ આશરે ૧૨૦ વધારે કે ઓછા પ્રમાણમાં સ્વતંત્ર
રાજાઓને હાથ હતો. આ બધા રાજાઓ વગર મહેમાંહેના ઝઘડા અટકેયે માંહોમાંહે ખૂબ ઝઘડતા રહેતા હતા.
આ ઝઘડાઓમાં તે પ્રદેશના મૂળ વતનીઓના પ્રતિનિધિઓ અતિશય ઝનૂનથી ભાગ લેતા હતા. એ આદિવાનીએના પ્રતિનિધિરૂપ મરવર, કલાર અને બીજાઓ આજે પણ તે પ્રદેશની વસ્તીનો તોફાની અને અગત્યનો અંશ છે. ડૉ. પિપ ટીકા કરે છે કે “આજ આપણે જેનાં ખંડિયેરો જોઈએ છીએ તે ત્યજાયેલા સંખ્યાબંધ દુર્ગો તથા સિદ્ધ ઇતિહાસ શરૂ થાય છે તે સમયની અતિ આછી વસ્તીનું કારણ, એ રંજાડ માંડનાર વિગ્રહો છે.”
આદિવતનીઓની “ભૂતપૂજા’ પર ઉત્તરના જૈન, બૌદ્ધ તથા વૈદિક ધર્મના ચાલુ પ્રહાર થયા જ ક્ય. આને પરિણામે ધીમે ધીમે
તે પછાત અને પછાત પડતે ગયો અને વધારે ધર્મ પ્રતિષ્ઠિત ધર્મના નામ અને બાહ્યાચારોને
આ આશ્રય લેવાની તેને ફરજ પડી. જૈન લોકકથા મુજબ દક્ષિણમાં જૈન ધર્મ લાવનાર, ઉત્તરમાંનાં પોતાનાં ઘરબાર છોડી દક્ષિણમાં આવી વસનાર એક ટળી હતી. ચંદ્રગુપ્ત મૌર્યના સમયમાં બાર વર્ષને દુકાળ પડ્યો, તે વખતે વખાની મારી એ ટાળીને ઉત્તરહિંદ છોડવાની ફરજ પડી હતી. કેટલાક પ્રમાણરૂપ ગણાતા લેખકે એ બનાવને ઈ.સ. પૂર્વે ૩૦૯માં મૂકે છે. એ પરદેશીઓ મહીસૂરમાં શ્રવણ બેલગેલામાં આવીને વસ્યા અને તેમના સાધુ નેતા ભદ્રબાહુએ જૈનધર્મને સંમત અનશન વ્રતથી પ્રાણત્યાગ કર્યા. શ્રવણ બેલગોલાની વસાહતને આજને મુખી ભદ્રબાહુને વંશજ હોવાને દાવો કરે છે, અને દક્ષિણ હિંદના તમામ જૈનો એ મુખ્ય ધર્મગુરુ મનાય છે. ઉપર આપેલી કથા આપણે ઉપર જોયું તેમ ચંદ્રગુપ્ત મૌર્યના રાજ્યનાં છેલ્લાં વર્ષોનો ઉલ્લેખ કરે છે. એ હકીકત કેટલાક
