________________
૧
.
ઉત્તર હિંદનાં મધ્યયુગીન રાજ્ય જ જુદીજુદી જાતિના લોકોને “રાજપૂત” એ વર્ગમાં એકસાથે ટાળે કરવામાં આવતા હતા. (૩) હાલમાં જે મોટાં રાજપૂત કુળો હયાતીમાં છે, તેમાંનાં ઘણાંખરાં ખ્રિસ્તી સનના પાંચમા કે છઠ્ઠા સૈકામાં હિંદ બહારથી આવી વસેલા જંગલી પરદેશીઓના અથવા તો ગેંડ કે ભાર જેવી આ જ દેશની આદિ વતની જાતિઓના વંશજ છે. કુદરતી રીતે બ્રાહ્મણોએ બનાવેલી અને ઠેઠ સૂર્ય, ચંદ્ર કે યજ્ઞકુંડ સુધી પહોંચતી વંશાવલીઓ માનવાનું પસંદ કરનાર ઘણાં હિંદનાં કુલીન કુટુંબોને મને બીક છે કે આ નિર્ણય નાપસંદ પડશે; પણ મારી ખાતરી થઈ છે કે એ ખરેખર સત્ય છે, જોકે તેનાં પૂરાવા સહેલથી સમજી શકાય એવા નથી તેમજ તેને સંક્ષેપમાં આપી શકાય એમ નથી. નીચેની નોધમાં આપેલા ઉલ્લેખો વધારે જાણવાની ઉત્કંઠાવાળા વાચકને એ વિષયને વધારે અભ્યાસ કરવા શક્તિમાન કરશે.૧
૧. આ વિષયના બીજા ઉલેખો નીચે મુજબ છે –વીએ. સ્મિથ “ધી ગુર્જર્સ ઓફ રજપુતાના એન્ડ કનોજ (જે. આર. એ. એસ. ૧૯૦૯ જાન્યુ. અને એપ્રિલ); “હાઇટ હુન (એફેલાઈટ) કેઈન્સ કોમ ધ પંજાબ” (તે જ. જાન્યુ. ૧૯૦૭); “હાઈટ ટુન કેઇન ઓફ વ્યાધ્રમુખ (તે જ. એકટ. ૧૯૭); “ધી આઉટ લાઈન્સ ઓફ રાજસ્થાન (ઈન્ડ એન્ટિી. ૧૯૧૧); અને ડી. આર. ભાંડારકરને “ધ ગુજર્સ” (જે. બો. . ર. એ. સ. પુસ્તક XXI); એ જ લેખકનો લેખ “ગુહિલોટસ” (જ એન્ડ પ્રો. એ. એસ. બી. પુસ્તક ૧૯૦૯) બહુ સૂચક અને કિંમતી છે. તે બતાવે છે કે મેવાડ કે ઉદયપુરના રાણા જે રજપૂતાનામાં સૌથી શ્રેષ્ઠ રાજા તરીકે સ્વીકારાય છે અને રાજપૂત ક્ષત્રિયવદના નેતા મનાય છે તે નાગર બ્રાહ્મણના વંશજ છે. રાજપાટ મળ્યા પછી તેમના પૂર્વજે બ્રહ્મક્ષત્રી તરીકે જાણીતા થયા હતા અને વલ્લભના રાજાઓ જોડે તેને બહુ ગાઢ સંબંધ હતો અને વલ્લભિના રાજાઓ હુન-ગુર્જર સમયના હતા.
રાણાઓની ઉત્પત્તિના ભાંડારકરના ખ્યાલોનો પંડિત મોહનલાલ વિષ્ણુલાલ પંડ્યા બહુ લંબાણથી વિરોધ કરે છે. તે તેના લેખી પુરાવાની ચર્ચા કરે છે અને રાણાઓ વલ્લભના રાજાઓના વંશના છે એ પ્રણાલી
