________________
હર્ષનું રાજ્ય ઈ.સ. ૬ ૦૬ થી ૬ ૪૭
૮૫
તેમ એક ચીની પ્રમાણ તા એમ જાહેર કરે છે કે હર્ષ તેની બહેનની સાથે મળીને રાજ્યવહીવટ ચલાવતા હતા.
હર્ષના ઢંઢેરા
રાજાએ એવા નિશ્ચય કર્યો હતા કે તેના માનીતા ચીની યાત્રી વાદમાં હારવા ન જોઇએ, અને તેથી જ્યારે એ ચીની વિદ્વાનના સિદ્ધાંતાની બાબતમાં શાસ્ત્રાર્થ કરવા માટે વિરાધીઓને નિમંત્રવામાં આવતા ત્યારે વાદની શરતા તદ્દન વ્યાજબી રાખવામાં આવતી નહેાતી. જ્યારે હર્ષના સાંભળવામાં આવ્યું કે સાંપ્રદાયિક વિરોધીઓને હાથે હ્યુએન્ત્યાંગના ધાત થવાના ભય છે, ત્યારે તેણે એક ઢંઢેરા બહાર પાડયો. એ ઢંઢેરાનેા અંતભાગ નીચે મુજબ હતાઃ
જો કેાઈ એ ધર્મગુરુને અડકશે અથવા ઈજા કરશે તે તેને તુરત જ શિરચ્છેદ કરવામાં આવશે; અને જે કોઇ તેની વિરુદ્ધ ખેાલશે તેની જીભ કાપી નાખવામાં આવશે; પણ જે કાઈ એના ઉપદેશથી લાભ ઉઠાવવા માગતા હશે તેણે મારી ભલાઈ પર વિશ્વાસ રાખવા. એવાઓને આ જાહેરનામાથી ડરવાની જરૂર નથી.’
"
આ
એ યાત્રીની જીવનકથા લખનાર સાદાઈથી ઉમેરે છે કે સમયથી ઊંધે માર્ગે ચઢેલા પાછા હડી નજર બાહર થઈ ગયા અને પરિણામે અઢાર દિવસ પસાર થયા ત્યારે તેની સામે વિવાદ કરનાર કાઈ રહ્યું નહિ.’૧
નેાજની ધર્મસભા
રાજા હર્ષ બંગાળામાં પ્રવાસે નીકળ્યા હતા ત્યારે છાવણીમાં તેને હ્યુએન્ત્યાંગના મેળાપ થયા હતા. તેના વ્યાખ્યાનથી તે એવા તેા પ્રસન્ન થયા હતા કે તે શિક્ષાગુરુના ઉપદેશને અને તેટલી વધારે જાહેરાત આપવાના હેતુથી તેના તે સમયના પાટનગર કનેાજમાં એક ખાસ સભા ભરવાના તેણે ઠરાવ કર્યાં. પ્રચંડ માનવમેદનીથી અનુસરાયેલા રાજા હર્ષ ગંગાને દક્ષિણ કિનારેકિનારે કૂચ કરતા હતા અને તેને મિત્ર કામરૂપના રાજા કુમાર ગંગાને સામે કિનારે તેની જોડેજોડે કૂચ
