________________
હર્ષનું રાજ્ય ઈ. સ. ૬ ૬ થી ૬ ૪૭
હ૧ તેના જીવવાની કોઈ આશા નહોતી. રેગની અવધિ જલદી પૂરી થઈ, અને ગાદી પરના જન્મસિદ્ધ હક્કનો દાવો કરવા માટે હુનો પરની ચઢાઈમાં વિજયી થયેલો તેનો મોટો ભાઈ આવી પહોંચે તે પહેલાં ખેલ ખલાસ થઈ ગયો હતો. એવાં સૂચન મળી આવે છે કે દરબારમાં નાના કુંવરને ગાદીએ બેસાડવાની તરફદારી કરનાર એક પક્ષ હતો. પણ રાજ્યવર્ધન પાછો આવતાં બધી ખટપટ પડી ભાંગી અને યોગ્ય સમયે તે ગાદીએ બેઠે. તે ભાગ્યે જ ગાદીએ બેઠો હશે, એટલામાં એવી ખબર આવી કે જેથી તેને તુરત જ રણમેદાને ચઢવું પડયું.
એક દૂત એવા દુઃખદ સમાચાર લઈને આવ્યો કે રાજકુમારની બેન રાજ્યશ્રીના પતિ ગ્રહવર્મા મૌખરી માળવાના રાજાને હાથે યુદ્ધમાં
માર્યો ગયો છે અને “પગે લોઢાની બેડીઓ માળવા સાથે સાથે એક ધાડપાડુની પત્નીની જેમ કેદ કરી’ વિચs તેણે રાજકુમારી જોડે કનોજમાં બહુ ક્રૂર વર્તાવ
ચલાવ્યો છે. પોતાની બેનના અપમાનનું વેર લેવાને નિશ્ચય કરી, પોતાના હાથી તથા ભારે લશ્કરને ભાઇના હવાલામાં સોંપીને, રાજ્યવર્ધન ૧૦,૦૦૦ ઘોડેસવારની ઝડપી કૂચ કરતી સેના એકઠી કરી નીકળી પડો. માળવાના રાજાને તે તેણે બહુ ઝડપથી હાર આપી. હારેલા રાજાના મિત્ર મધ્ય બંગાળના રાજા શશાંકે મીઠાં મીઠાં વચનથી ભોળવી રાજ્યવર્ધનને બેઠકમાં બોલાવી, તેની અસાવધતાને લાભ લઈ તેનું ખૂન કર્યું. આ ખબર મળતાં વિજયનો આનંદ શોકમાં ફેરવાઈ ગયો. વળી હર્ષને એવી પણ ખબર મળી કે તેની વિધવા બેને કેદખાનામાંથી નાશી છૂટી વિંધ્યાચળના જંગલોને આશરે લીધો છે. કમનસીબે તેના સંતાવાની જગાનો કાંઈ ચોક્કસ પત્તો તે મેળવી શક્યો નહિ.
માર્યા ગયેલા રાજા રાજ્યવર્ધનની ઉમર ઘણી નાની હતી અને રાજ્યકારભારને ભાર વહી શકે એવો પુત્ર તેને થયો નહતો,
