________________
૩૦
હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ સૈકાની અધવચમાં કુમારના રાજ્યને વાયવ્ય ઘાટોમાંથી ઊભરાઈ આવી આખા ઉત્તર હિંદ પર એક વિનાશક પૂરની પેઠે પથરાતાં હુનનાં ટોળાંઓથી ખૂબ ખમવું પડ્યું હતું. એ હુનની ચઢાઇની તેમજ તેને પરિણામે ગુપ્ત સામ્રાજ્યના છિન્નભિન્ન થવાની વિગતોમાં ઊતરતાં પહેલાં હિંદી ભાષા, સાહિત્ય, કલા, વિજ્ઞાન તથા ધર્મ એ બધાના ક્રમવિકાસમાં મહાન ગુપ્ત રાજ્યકર્તાઓના અમલની કેવી અસર થઈ હતી તે બાબતની થોડીક ટૂંકી ટીકા કરવા રોકાવું ઇષ્ટ છે.
