________________
ગુપ્ત સામ્રા જ્ય (ચાલુ) અને સફેદ હુને
૫૩ સ્થાપેલું રાજ્ય તેના પુત્ર મિહિરગુલને વારસામાં મળે એટલું સંગઠિત
થયેલું હતું. એ મિહિરગુલે પંજાબમાં સાકલ ઈ. સ. ૧૦૨ મિહિરગુલ
જે હાલ શીઆલકોટ નામે જાણીતું છે તેને * પિતાનું હિંદનું પાટનગર સ્થાપ્યું હતું. એ સમયે હિંદ, આખા હુન સામ્રાજ્યના એક પ્રાંત રૂપ જ હતું. એ ટોળાનાં મથકમાંનું એક હેરાત પાસે બાધગિમાં બામીન હતું
અને પ્રાચીન શહેર બખ બીજું પાટનગર હતું. એશિયામાં હુન- ચીની યાત્રી–એલચી સગયુન જેના દરબારમાં સામ્રાજ્યને વિસ્તાર ઈ.સ. ૫૧માં ગયો હતો તે બામીનમાં હતો
કે હેરાતમાં તે નક્કી કરી શકાયું નથી, પણ તે હનસમ્રાટ બહુ પ્રબળ સત્તા ધરાવનાર હતો અને પશ્ચિમમાં ઈરાનના ખરાથી માંડી પૂર્વમાં ચીનની સરહદ પર આવેલા પોતાન સુધીના વિશાળ પ્રદેશના ચાલિસ રાજાઓ પાસે ખંડણી ઉઘરાવતો હતો. એ સમ્રાટ કાં તે મિહિરગુલ હોય કે વધારે સંભવિત એ છે તે તેનો સમકાલીન ઉપરી રાજા હોય. ઈ.સ. ૧૧૯ પછીની ઈ.સ. પર૦ની સાલમાં સંગ-યુને ગાંધારના જે સ્થાનિક હુન રાજાને આદર આપો તે મિહિરગુલ જ હશે એવો નિર્ણય આપણે કરવો પડશે. તે તે સમયે કાશ્મીરના રાજા સાથે યુદ્ધ કરવામાં રોકાયો હતો અને કાશ્મીર સાથેના એ વિગ્રહને તે સમયે શરૂ થયે ત્રણ સાલ થઈ હતી.
લગભગ તે જ સાલના અરસાના ઉલ્લેખમાં ઈસ૫૪૭માં એક વિચિત્ર પુસ્તક લખનાર ખ્રિસ્તી સાધુ કોસ્માસ ઇડિકલુસ્ટીસ
એક સફેદ હુન રાજાનું વર્ણન કરે છે. તે તેનું ગેલાસ નામ ગલાસ આપે છે. તે હિંદનો રાજા હતો,
અને તે દેશ પાસેથી જોરજુલમથી ખંડણી ઊઘરાવતે હતો અને બે હજાર યુદ્ધના હાથી અને જબરા જોડેસ્વાર લશ્કરની મદદથી તે બળજબરીએ પિતાનું માગણું વસૂલ લેતો હતો એમ લખે છે. આ ગોલાસ રાજા જરૂર મિહિરગુલ જ હોવો જોઇએ.
