________________
ગુપ્ત સામ્રાજ્ય (ચાલુ) અને સફેદ હુનો જગ્યાએ અથવા એટલામાં જ કાંઈ હશે. એ યાત્રીનાં પુસ્તકમાં આપેલી તમામ હકીકતોનો મેળ બેસાડવો અશક્ય છે અને કેટલીક વિગતો હજુ ચર્ચાસ્પદ છે છતાં એટલું તો ચખું જ છે કે મેલાપોના રાજ્યમાં અથવા તો એ પ્રદેશમાં મોટેભાગે મહી નદીના પાત્રનો પ્રદેશ તેમજ સાબરમતીની પૂર્વનો પ્રદેશ અને પૂર્વમાં રતલામ સુધી વિસ્તરતા દક્ષિણ રજપૂતાનાના પહાડી પ્રદેશનો સમાવેશ થાય છે. મે-લા-પોની ઉત્તર સરહદ ભિન્નમાળના ગુર્જર રાજ્યથી બંધાતી હતી, વાયવ્યમાં સાબરમતીની પશ્ચિમે આવેલા બીજા આનંદપુરી (વડનગર) પ્રાંતથી તેની હદ બંધાતી હતી. એની પૂર્વે જે રાજ્ય હતું તેની રાજ્યધાની ઉજેની હતી. આનંદપુર ઉપરાંત કિતા અથવા કિચા અને સુલચ અથવા સુલથ એવાં મલાપના બીજા બે તાબાના પ્રાંત હતા. આ બે પૈકી બીજે તાબાનો પ્રાંત સોરઠ અથવા દક્ષિણ કાઠીઆવાડનો પ્રદેશ હશે એમ નિર્ણય કરી શકાય છે. પહેલો પ્રાંત ક્યો પ્રદેશ હશે તે વિવાદગ્રસ્ત બાબત છે. કેટલાક સારા પ્રમાણભૂત ગણાતા વિદ્વાન એ ચીની શબ્દનો અર્થ ખેડા (ખેડા અથવા ખેટક) જિલ્લો કહે છે જ્યારે બીજા તે કચ્છ હશે એમ માને છે.
મેલાપો તથા સૌરાષ્ટ્રની વચ્ચે આવેલા પૂર્વ કાઠીઆવાડને વલ્લભીના મુલકનો પોતાનો સ્વતંત્ર રાજા હતો. તેનું નામ ધ્રુવ ભટ્ટ હતું.
અને તે ઉત્તર હિંદના સર્વોપરી રાજા હર્ષને ધ્રુવભટ્ટ જમાઈ થતો હતો. આ યાત્રીના આવ્યા પહેલાં
કેટલાંક વર્ષ પર ધ્રુવ ભટ્ટને હર્ષે હરાવ્યો હતો અને તે બંનેની વચ્ચે સુલેહ જાહેર થયા બાદ પરસ્પર સમજૂતિથી જે જે વ્યવસ્થાઓ થઈ તે પૈકીની એક આ લગ્નસંબંધ હતો. ઈ.સ. ૬૪૩માં હર્ષે કનેજ અને પ્રયાગ મુકામે અગત્યની ધર્મપરિષદો ભરી. તેમાં હ્યુએન્સાંગે ભાગ લીધો હતો. એ ધર્મપરિષદમાં તેના સસરાના દરબારમાં વલ્લભીના રાજા ધ્રુવ ભટ્ટ એક ખંડ્યિા રાજા તરીકે હાજર થયો હતો. મેલાપ તથા તેના તાબાના ત્રણ પ્રાંત આનંદપુર, સૌરાષ્ટ્ર
