________________
ગુપ્ત સામ્રા જ્ય (ચા લુ) અને સફેદ હુના
૬૩
વામાં મ. લેવી. ખરેા છે. એ રાજા ઈ.સ. ૫૯૫ થી ૬૧૦-૫ના અરસામાં રાજ્ય કરતા હતા. હ્યુએન્સાંગે આપેલી બધી હકીકત જોડે ઉપર જણાવેલા સમયના મેળ બેસતા નથી.
તે પણ એટલું તેા નક્કી છે કે તેના સમયમાં રાજ્ય કરતા વલ્લભીને રાજા ધ્રુવભટ્ટ શિલાદિત્ય ધર્માદિત્યના ભત્રીજો હતા; પણ હ્યુએન્ત્યાંગ એમ કહે છે કે તે મેાલાપેાના પહેલાં થઈ ગયેલા એક ધર્મનિષ્ઠ શિલાદિત્ય રાજાને ભત્રીજો હતા. આ હકીકત ઉપરથી એવું અનુમાન જરૂરી થાય છે કે પેાતાના પિતૃગત વલ્લભીના રાજ્ય ઉપરાંત શિલાદિત્ય ધર્માદિત્યે, માલાપાના મુલક પર જીતને કારણે અધિકાર મેળવ્યેા હશે. પાછળથી એ બંને દેશેા હર્ષ રાજાએ જીતી લીધા હતા અને ઉપરી સત્તા તરીકે તે તેનું આધિપત્ય સ્વીકારતા થયા હતા.
ઉપરની વાર્તાઓમાં ઉલ્લેખાયેલી ગંભીર ગેરસમજૂતિનું કારણ એ હતું કે બીલ અને બીજા કેટલાક લેખકો મેાલાપા અથવા પશ્ચિમ માળવા અને અવન્તી અથવા પૂર્વ માળવા માલાપે ઉજ્જૈનથી તરીકે ઓળખાતા ઉજ્જૈની રાજ્ય એક જ જીવું છે હતાં એમ માનતા હતા. ખીમેને મેાલાપાના શિલાદિત્યને ઉજ્જૈનના શિલાદિત્ય કહેલા છે.
એમ કરતાં તે એ વાત ભૂલી ગયા છે કે હ્યુએન્સાંગે ઉજ્જૈનના મુલકને કદમાં મેાલાપા જેવડા પણ તેનાથી જુદા અને તેના સમયમાં એક બ્રાહ્મણ રાજાના અમલ તળે હૈાવાનું વર્ણન કરેલું છે. વલ્લભી અને મેાલાપને અગાઉના રાજા શિલાદિત્ય ક્ષત્રિય હતા એમ ધારવામાં આવે છે અને ઉજ્જૈન જોડે તેને કાંઈ લેવાદેવા હાય એવું માનવા કાંઈ કારણ નથી.
માલાપેાના શિલાદિત્ય ધર્માદિત્ય
કનાજના હર્ષને તેના મિત્ર હ્યુએન્સાંગે વૈશ્ય વર્ણના વર્ણવેલા છે જોકે તેણે ક્ષત્રિયપદ લીધાનું જણાય છે. ભૂલભરેલી રીતે મેાલાપાના રાજ્યને ઉજ્જયિનીના રાજ્ય તરીકે સમજી લેવાને કારણે હર્ષના
