________________
ગુપ્ત સામ્રાજ્ય (ચાલુ) અને સફેદ હુનો
૫૧ આડકતરી રીતે ખૂનખાર ગથિક વિગ્રહને યુરેપમાં હુને જન્મ આપ્યો. એ વિગ્રહમાં ઇ.સ. ૩૭૮માં અપિલા સમ્રાટ વેલન્સે પિતાને જાન ગુમાવ્યો. એ
હુનો બહુ ઝડપથી ડાન્યુબ તથા વોલ્યા વચ્ચેના પ્રદેશ પર ફેલાઈ ગયા, પણ લાંબા સમયથી ચાલુ જીર્ણ કુસંપને લીધે તેમજ કોઈ મહાન નેતાને અભાવે તેઓ તેમની લાભકારક સ્થિતિને પૂરતો લાભ ઉઠાવવામાં નિષ્ફળ થયા. આખરે તેમનામાં અદિલા નામને એક સરદાર પાક. થોડાં વર્ષ સુધી એ જંગલીઓના સમૂહનું સંગઠન કરી, તેણે એવું તો પ્રબળ સત્તાનું શસ્ત્ર તૈયાર કર્યું કે “રેવેના તથા કેન્સેન્ટીનોપલનાં દરબારમાં તે એકસરખું અવગણનાભર્યું આહાન મોકલવા શક્તિવાન થયો હતો.'
એ ટોળાના પરસ્પર ઇર્ષાળુ પક્ષોને જેમતેમ કરી સંગઠિત રાખનાર એક જ ગ્રંથિરૂપ એ સરદારનું ઇ.સ. ૪૫૩માં મરણ થયું.
એ બનાવ પછી વીસ વર્ષથી પણ ઓછા ગાળામાં ઈ. સ. ૪૭૦ ઉત્તર એશિયામાંથી પૂર પેઠે ધસી આવતા નવા
જંગલીઓના પ્રબળ પ્રવાહના પૂરમાં યુરોપમાંનું એ જૂનું હુનસામ્રાજ્ય ઘસડાઈ ગયું.
એશિયામાં હુનોનું પ્રભુત્વ વધારે લાંબો સમય ટક્યું. હુનોના ટેળાંને એ વિભાગ એક્ષસ નદીની ખીણમાં વસ્યો અને કદાચ તેમને
જાતિસંઘ જુદો હોવાથી તેઓ ઇફેલાઈટ અથવા ઇ.સ. ૪૫૫ થી ૬૪; સફેદ હુનો કહેવાવા લાગ્યા. તેમણે રફતે રફતે
એક્ષસ નદીની ઈરાનના વિરોધનો સફળ સામનો કર્યો. ઈ.સ. ખીણના સફેદ હુને ૪૮૪ માં રાજા ફીરજ માર્યો ગયો ત્યારે ઇરાનનો
એ વિરોધ સાવ ટળી ગયે. આ સફેદ હુનોનાં ટોળાંએ કાબુલના કુશાન રાજ્ય પર આક્રમણ કર્યું, અને ત્યાંથી તેઓ હિંદમાં રેલાઈ આવ્યા. ઈ.સ. ૪૫૫ માં સ્કંધગુપ્ત પાછો વાળેલો હુમલો પ્રમાણમાં કાંઈક નબળી ટુકડીએ કરેલ હશે. હિંદ પર ચઢી આવેલી હનની
