________________
હિંદુસ્તાનનો પ્રાચીન ઈતિહાસ સોનાના સિક્કા, જે સાધારણ રીતે પુરગુપ્તના ગણાય છે, તેમાં સુવર્ણનું મૂળ વજન રહ્યા છતાં, દર સિકકામાં ચેખું સોનું ૧૨૧ ગ્રેન હતું. આ બધું જોતાં એ સિકકા ગરટસના “ઓરાઈ’ જેટલી કિંમતના અને ઉત્તમોત્તમ કુશાન અથવા વહેલા ગુપ્ત સિક્કાઓની યથાર્થ કિંમત કરતાં ચઢિયાતા છે.
આશરે ઈ.સ. ૪૬૭માં પુરગુપ્ત પછી તેનો પુત્ર નરસિંહગુપ્ત ગાદીએ આવ્યો. ઉત્તર હિંદમાં, મગધમાં બૌદ્ધોના મુખ્ય વિદ્યાપીઠના
મથક રૂપ નાલંદામાં હ્યુએન્સાંગના મત મુજબ ઇ.સ. ૪૬૭ થી ૪૭૩ ૩૦૦ ફીટ કરતાં પણ વધારે ઊંચું એક છેટેરી નરસિંહગુમ મંદિર તેણે બંધાવ્યું, અને તેમ કરી બૌદ્ધ સંપ્રદાય બાલાદિત્ય પ્રત્યેના પિતાના પક્ષપાતની જાહેર સાબિતી
આપી. એ મંદિર તેના શણગારની નાજુકાઈ માટે તેમજ તેનાં રાચરચીલામાં સોના તથા કિંમતી ઝવેરાતના છૂટે હાથે કરેલા ઉપયોગને કારણે બહુ ધ્યાન ખેંચે એવું હતું. હુનના જુલભાટને વિરોધ કરવા બાલાદિત્યે લીધેલાં મજબૂત અને સફળ પગલાઓનું વર્ણન થોડા સમયમાં આપવામાં આવશે.
નરસિંહગુપ્ત પછી તેને પુત્ર કુમારગુપ્ત બીજે ગાદીએ આવ્યો. ગાઝિપુર જીલ્લામાં ભિતારી આગળ મળી આવેલી ચાંદીની મિશ્ર ધાતુની
1 સુંદર કારીગીરીવાળી મહોરછાપ તેના સમયની ઈ.સ. ૪૭૩ કુમાર- છે. અહીં સ્વીકારેલી સાલવારી મુજબ ગાદીએ ગુપ્ત બીજો આવ્યો ત્યારે કુમારગુપ્ત બીજે બહુ નાની
વયનો હોવો જોઈએ. વળી તેણે બે કે ત્રણ સાલથી વધારે રાજ્ય કરેલું હશે નહિ, કારણકે સારનાથની મૂર્તિના એક લેખમાં બુદ્ધગુપ્ત નામના એક રાજાને ઈ.સ. ૪૭૬માં રાજ્ય કરતા રાજા તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યો છે. વળી એમ દેખાઈ આવે છે કે તેના પિતા અને દાદાની પેઠે કુમારગુપ્ત બીજાનું રાજ્ય તેના પહેલા પૂર્વજોના સામ્રાજ્યના પૂર્વ ભાગ જેટલું જ મર્યાદિત હતું.
