Agam 03 Ang 03 Sthanang Sutra Part 03 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 216

२००
स्थानाङ्गसूत्रे छाया-चतुर्णामेकं शरीरं नो सुदृश्यं भवति, तद्यथा-पृथिवीकायिकानाम् अप्कायिकानां २, तेजस्कायिकानां ३, वनस्पतिकायिकानाम् ४। सू० ३८ ॥
टीका-" च उण्हमेगं" इत्यादि-चतुर्णाम्-अनुपदं वक्ष्यमाणानां पृथिवी. फायिकादीनाम् , एकं-सूक्ष्मं शरीरं सुदृश्यम्-अनुमानादिगम्यत्वेऽपि प्रत्यक्षं नो भवति, अतिसूक्ष्मत्वात् , केषां चतुर्णामित्याकाङ्क्षायामाह-" तद्यथे "-त्यादि, पृथिवीकायिकानाम् १, अप्कायिकानाम २, तेजस्कायिकानाम् , वनस्पतिकायिकानाम् ४। अत्रैकशब्दः सूक्ष्मवाचकः । ___ ननु वायोरपि शरीरं दृश्यं न भवतीति पश्चानामिति वक्तव्ये कथं चतुर्णा मिति निर्देशः कृत इति चेदाह-बादरवायूनां सूक्ष्माणां पृथिव्यब्वायुतेजोवनस्प
पृथिवीव्यादिकोंसे लोक स्पृष्ठ है ऐसा कहा गया है-सो अब सूत्र कार यह प्रकट करते हैं कि पृथिव्यादिक चारोंका एक शरीर ऐसाभी है जो सुदृश्य नहीं होता है-" चउण्हमेगं सरीरं नो सुदस्स" इत्यादि सूत्र ३८॥ ___ इन चार पृथिव्यादिकोंका एक शरीर सुदृश्य नहीं होता है वे चार इस प्रकारसे हैं-पृथिवीकायिक १, अप्कायिक २, तेजस्कायिक ३ और वनस्पतिकायिक ४ इनका एक शरीर सुदृश्य नहीं होता है उसका कारण ऐसा है वह अनुमान आदिसे ही गम्य होता है प्रत्यक्षसे गम्य नहीं होता है क्योंकि यह सूक्ष्म शरीर अति सूक्ष्म होता है यहां जो "एक" शब्द प्रयुक्त हुआ है वह इसी सूक्ष्म शरीरका वाचक है।
शंका-वायुका भी तो शरीर दृश्य नहीं होता है फिर यहां सूत्र में " चतुर्णां" ऐसा न कहकर " पञ्चानाम् " ऐसा कहना चाहिये था
પૃથ્વીકાય આદિકેથી લેક પૃષ્ટ છે, એવું પહેલાં કહેવામાં આવ્યું છે, હવે સૂત્રકાર એ વાત પ્રકટ કરે છે કે પૃથ્વીકાય આદિ ચારેનું એક શરીર सव' पण सुदृश्य डातु नथी.---" च उण्हमेगं सरीर नो सुदस्सं " त्याहि-(सू 3८)
(१) Yif4x, (२) अ५४ायि४, (3) यि भने (४) वनस्पति. કાયિક, આ ચાર પ્રકારના જીવોનું એક શરીર સુદૃશ્ય હેતું નથી, તેનું કારણ એ છે કે તે અનુમાન આદિ દ્વારા જ ગમ્ય (જાણી શકાય એવું હોય છેપ્રત્યક્ષ જોઈ શકાય એવું હોતું નથી કારણ કે તે અતિ સૂક્ષ્મ હોય છે.
અહીં જે “એક” શબ્દ વપરાય છે તે સૂક્ષમ શરીરને વાચક છેબાદર શરીરનો વાચક નથી.
શંકા–વાયુનું શરીર પણ દશ્ય હેતું નથી. તેથી આ સૂત્રમાં “ચારનું એક શરીર દશ્ય હોતું નથી ” એમ કહેવાને બદલે “પાંચનું એક શરીર
श्री. स्थानांग सूत्र :03